ಪಂಚಪಾದಿಕಾ
ವಕ್ತವ್ಯಕಾಶಿಕಾ
 

ನನು ನಾಯಂ ವಿಷಯಾನುಭವನಿಮಿತ್ತೋಽಹಮುಲ್ಲೇಖಃ, ಕಿಂ ತು ಅನ್ಯ ಏವ ಆತ್ಮಮಾತ್ರವಿಷಯಃಅಹಮಿ’ತಿ ಪ್ರತ್ಯಯಃತಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ದ್ರವ್ಯರೂಪತ್ವೇನಾತ್ಮನಃ ಪ್ರಮೇಯತ್ವಂ, ಜ್ಞಾತೃತ್ವೇನ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮಿತಿ, ಪ್ರಮಾತೃಪ್ರಮೇಯನಿರ್ಭಾಸರೂಪತ್ವಾದಹಂಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ಗ್ರಾಹ್ಯಗ್ರಾಹಕರೂಪ ಆತ್ಮಾತಸ್ಮಾದಿದಮನಿದಂರೂಪಃ ; ಪ್ರಮೇಯಾಂಶಸ್ಯೇದಂರೂಪತ್ವಾತ್ , ಅನಿದಂರೂಪತ್ವಾತ್ ಪ್ರಮಾತ್ರಂಶಸ್ಯ ಚೈತದ್ಯುಕ್ತಮ್ ; ಅನಂಶತ್ವಾತ್ , ಅಪರಿಣಾಮಿತ್ವಾಚ್ಚಾತ್ಮನಃ, ಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ಚೇದಂರೂಪತಯಾ ಪರಾಗ್ರೂಪತ್ವಾದನಾತ್ಮತ್ವಾತ್ತಸ್ಮಾನ್ನೀಲಾದಿಜ್ಞಾನಫಲಮನುಭವಃ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಮಾನೋ ಗ್ರಾಹ್ಯಮಿದಂತಯಾ, ಗ್ರಾಹಕಂ ಚಾನಿದಂತಯಾಽವಭಾಸಯತಿ, ಗ್ರಹಣಂ ಚಾನುಮಾಪಯತೀತಿ ಯುಕ್ತಮ್ , ಅತೋ ನೇದಮಂಶೋಽಹಂಕಾರೋ ಯುಜ್ಯತೇ, ಉಚ್ಯತೇತತ್ರೇದಂ ಭವಾನ್ ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ, ಕಿಮಾತ್ಮಾ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶೋಽನುಭವೋ ಜಡಪ್ರಕಾಶಃ ? ಉತ ಸೋಽಪಿ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶಃ ? ಅಥವಾ ಏವ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶಃ, ಆತ್ಮಾ ಜಡಸ್ವರೂಪಃ ? ಇತಿತತ್ರ ತಾವತ್ಪ್ರಥಮಃ ಕಲ್ಪಃ ; ಜಡಸ್ವರೂಪೇ ಪ್ರಮಾಣಫಲೇ ವಿಶ್ವಸ್ಯಾನವಭಾಸಪ್ರಸಂಗಾತ್ , ಮೈವಮ್ ; ಪ್ರಮಾತಾ ಚೇತನಸ್ತದ್ಬಲೇನ ಪ್ರದೀಪೇನೇವ ವಿಷಯಮಿದಂತಯಾ, ಆತ್ಮಾನಂ ಚಾನಿದಂತಯಾ ಚೇತಯತೇ, ಇತಿ ವಿಶ್ವಸ್ಯಾನವಭಾಸಪ್ರಸಂಗಃ, ತನ್ನ ; ಸ್ವಯಂಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವೋಽಪಿ ಸನ್ ವಿಷಯಪ್ರಮಾಣೇನಾಚೇತನೇನಾನುಗೃಹೀತಃ ಪ್ರಕಾಶತ ಇತಿ, ನೈತತ್ ಸಾಧು ಲಕ್ಷ್ಯತೇಕಿಂ ಪ್ರಮಾಣಫಲೇನ ಚೇತ್ ಪ್ರದೀಪೇನೇವ ವಿಷಯಮಾತ್ಮಾನಂ ಚೇತಯತೇ, ತದಾ ಚೇತಯತಿ ಕ್ರಿಯಾನವಸ್ಥಾಪ್ರಸಂಗಃ

ನನು ನಾಯಂ ವಿಷಯಾನುಭವನಿಮಿತ್ತೋಽಹಮುಲ್ಲೇಖಃ, ಕಿಂ ತು ಅನ್ಯ ಏವ ಆತ್ಮಮಾತ್ರವಿಷಯಃಅಹಮಿ’ತಿ ಪ್ರತ್ಯಯಃತಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ದ್ರವ್ಯರೂಪತ್ವೇನಾತ್ಮನಃ ಪ್ರಮೇಯತ್ವಂ, ಜ್ಞಾತೃತ್ವೇನ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮಿತಿ, ಪ್ರಮಾತೃಪ್ರಮೇಯನಿರ್ಭಾಸರೂಪತ್ವಾದಹಂಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ಗ್ರಾಹ್ಯಗ್ರಾಹಕರೂಪ ಆತ್ಮಾತಸ್ಮಾದಿದಮನಿದಂರೂಪಃ ; ಪ್ರಮೇಯಾಂಶಸ್ಯೇದಂರೂಪತ್ವಾತ್ , ಅನಿದಂರೂಪತ್ವಾತ್ ಪ್ರಮಾತ್ರಂಶಸ್ಯ ಚೈತದ್ಯುಕ್ತಮ್ ; ಅನಂಶತ್ವಾತ್ , ಅಪರಿಣಾಮಿತ್ವಾಚ್ಚಾತ್ಮನಃ, ಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ಚೇದಂರೂಪತಯಾ ಪರಾಗ್ರೂಪತ್ವಾದನಾತ್ಮತ್ವಾತ್ತಸ್ಮಾನ್ನೀಲಾದಿಜ್ಞಾನಫಲಮನುಭವಃ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಮಾನೋ ಗ್ರಾಹ್ಯಮಿದಂತಯಾ, ಗ್ರಾಹಕಂ ಚಾನಿದಂತಯಾಽವಭಾಸಯತಿ, ಗ್ರಹಣಂ ಚಾನುಮಾಪಯತೀತಿ ಯುಕ್ತಮ್ , ಅತೋ ನೇದಮಂಶೋಽಹಂಕಾರೋ ಯುಜ್ಯತೇ, ಉಚ್ಯತೇತತ್ರೇದಂ ಭವಾನ್ ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ, ಕಿಮಾತ್ಮಾ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶೋಽನುಭವೋ ಜಡಪ್ರಕಾಶಃ ? ಉತ ಸೋಽಪಿ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶಃ ? ಅಥವಾ ಏವ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶಃ, ಆತ್ಮಾ ಜಡಸ್ವರೂಪಃ ? ಇತಿತತ್ರ ತಾವತ್ಪ್ರಥಮಃ ಕಲ್ಪಃ ; ಜಡಸ್ವರೂಪೇ ಪ್ರಮಾಣಫಲೇ ವಿಶ್ವಸ್ಯಾನವಭಾಸಪ್ರಸಂಗಾತ್ , ಮೈವಮ್ ; ಪ್ರಮಾತಾ ಚೇತನಸ್ತದ್ಬಲೇನ ಪ್ರದೀಪೇನೇವ ವಿಷಯಮಿದಂತಯಾ, ಆತ್ಮಾನಂ ಚಾನಿದಂತಯಾ ಚೇತಯತೇ, ಇತಿ ವಿಶ್ವಸ್ಯಾನವಭಾಸಪ್ರಸಂಗಃ, ತನ್ನ ; ಸ್ವಯಂಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವೋಽಪಿ ಸನ್ ವಿಷಯಪ್ರಮಾಣೇನಾಚೇತನೇನಾನುಗೃಹೀತಃ ಪ್ರಕಾಶತ ಇತಿ, ನೈತತ್ ಸಾಧು ಲಕ್ಷ್ಯತೇಕಿಂ ಪ್ರಮಾಣಫಲೇನ ಚೇತ್ ಪ್ರದೀಪೇನೇವ ವಿಷಯಮಾತ್ಮಾನಂ ಚೇತಯತೇ, ತದಾ ಚೇತಯತಿ ಕ್ರಿಯಾನವಸ್ಥಾಪ್ರಸಂಗಃ

ಆತ್ಮಾ ಕರ್ಮತ್ವೇನಾವಭಾಸತೇ ಅವಭಾಸಮಾನತ್ವಾದನಾತ್ಮವದಿತಿ ಭಾಟ್ಟಶ್ಚೋದಯತಿ -

ನನು ನಾಯಮಿತಿ ।

ಅಹಮುಲ್ಲೇಖಃ, ಅಹಮವಭಾಸಃ । ಆತ್ಮಾವಭಾಸ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಏಕಸ್ಯಾನಾತ್ಮನಃ ಏಕಸ್ಯಾಂ ಕ್ರಿಯಾಯಾಂ ಕರ್ತೃತ್ವೇನ ಗುಣಭಾವಃ, ಕರ್ಮತ್ವೇನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಂ ಚ ಅನುಕ್ತಮಿತಿ ತತ್ರಾಹ –

ತಸ್ಮಿಂಶ್ಚೇತಿ ।

ಜ್ಞಾತೃತ್ವೇನ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮಿತಿ ।

ಜ್ಞಾನಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಮದಿತಿ ವಿಶೇಷರೂಪೇಣ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕರ್ಮತಯಾ ಆತ್ಮಾವಭಾಸಕತ್ವಾತ್ ಆತ್ಮವಿಷಯಜ್ಞಾನಮಪಿ ಘಟಜ್ಞಾನವದಿದಂ ಪ್ರತ್ಯಯಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಪ್ರಥಮಂ ಜಡಾಕಾರಮವಲಂಬ್ಯ ತದವಚ್ಛಿನ್ನಸದ್ರೂಪಾತ್ಮನಿ ಪರ್ಯವಸಾನಾತ್ ಘಟಾದಿಜ್ಞಾನಸ್ಯೈವ ಇದಂಪ್ರತ್ಯಯತ್ವಮ್ , ಅಹಮಿತಿ ಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ತು ಆತ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಂ ಜ್ಞಾತ್ರಾಕಾರಂ ವಿಷಯೀಕೃತ್ಯ ಪಶ್ಚಾದ್ಘಟಾದಿಸಾಧಾರಣದ್ರವ್ಯಾಕಾರೇ ಪರ್ಯವಸಾನಾದಹಂಪ್ರತ್ಯಯತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ –

ಪ್ರಮಾತೃಪ್ರಮೇಯನಿರ್ಭಾಸರೂಪತ್ವಾದಹಂಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯೇತಿ ।

ಅನಂಶತ್ವಾದಿತಿ ।

ದ್ರವ್ಯರೂಪಸ್ಯ ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮಸಾಧಾರಣ್ಯಾತ್ ಆತ್ಮತ್ವಾಯೋಗಾತ್ , ಆತ್ಮಾಸಾಧಾರಣಸ್ಯ ಅಸಾಧಾರಜ್ಞಾತ್ ಇತಿಜ್ಞಾನರೂಪಸ್ಯ ನಿರಂಶತ್ವಾತ್ ತತ್ರ ನ ಕರ್ತೃಕರ್ಮವ್ಯವಸ್ಥೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಪರಿಣಾಮಿತ್ವಾದಿತಿ ।

ಜ್ಞಾನರೂಪಸ್ಯಮಾತೃಕಾಯಾಂ ನ ಸ್ಪಷ್ಟಮ್ ನಿರವಯವಸ್ಯ ಯುಗಪತ್ ಜ್ಞಾನದ್ವಯಪರಿಣಾಮಾಯೋಗಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ಚೇತಿ ।

ಗ್ರಾಹಕರೂಪಸ್ಯ ಸಂವಿದಾಶ್ರಯತ್ವೇನ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶತ್ವೇನ ಚ ಸಿದ್ಧ್ಯನಭ್ಯುಪಗಮಾದಸಿದ್ಧತ್ವಾಯೋಗಾಚ್ಚ ಕರ್ಮತಯಾ ಸಿದ್ಧಿರ್ವಕ್ತವ್ಯಾ, ತಥಾ ಸತ್ಯನಾತ್ಮತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ನೀಲಾದಿಜ್ಞಾನಫಲಮಿತ್ಯತ್ರ ಜ್ಞಾನಶಬ್ದೇನ ಜ್ಞಾಯತೇಽನೇನೇತಿ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ಚತುಷ್ಟಯಸನ್ನಿಕರ್ಷಾಖ್ಯಸಾಮಗ್ರ್ಯಭಿಧಾನಮಿತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।

ಅಹಂಕಾರಸ್ಯ ಅನಾತ್ಮತ್ವಂ ಸಾಧಯಿತುಮಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶತ್ವಸಾಧನಾಯ ವಿಕಲ್ಪಯತಿ -

ಅತ್ರೇದಮಿತಿ ।

ಉಭಯಸ್ಯಪಿ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶತ್ವೇ ಕಲ್ಪನಾಗೌರವಂ ಪ್ರಸಜ್ಯೇತ, ತತ್ಪರಿಹಾರಾರ್ಥಂ ಏಕಃ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶ ಇತಿ ಪಕ್ಷಮಾಹ -

ಕಿಮಾತ್ಮಾ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶ ಇತಿ ।

ಅನುಭವಸ್ಯ ಜಡತ್ವೇ ಜಗತಃ ಆಂಧ್ಯಪ್ರಸಂಗಪರಹಾರಾರ್ಥಂ ಪಕ್ಷಾಂತರಮಾಹ -

ಉತ ಸೋಽಪಿ ಇತಿ ।

ಪಂಚಪಾದಿಕಾಯಾಂ ನ ದೃಶ್ಯತೇಪುನರಿತಿ ।

ಕಲ್ಪನಾಗೌರವಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಪರಿಹರ್ತುಂ ಅನ್ಯಂ ಪಕ್ಷಮಾಹ -

ಅಥವಾ ಸ ಏವ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶ ಇತಿ ।

ಜ್ಞಾಪನವ್ಯವಧಾನೇನ ವಿಷಯೇ ಪ್ರಕಾಶಾದಿವ್ಯವಹಾರನಿಮಿತ್ತಚಕ್ಷುಷೋ ಜಡತ್ವಮಸ್ತು, ಅವ್ಯವಧಾನೇನ ವಿಷಯೇ ಪ್ರಕಾಶಾದಿವ್ಯವಹಾರನಿಮಿತ್ತತ್ವಾತ್ ಪ್ರಮಾಣಫಲಸ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಕಾಶತ್ವಂ ವಕ್ತವ್ಯಮನ್ಯಥಾ ವಿಶ್ವಸ್ಯಾನವಭಾಸಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ -

ಜಡಸ್ವರೂಪೇ ಇತಿ ಪ೦ಪಾ೦ಜಡರೂಪೇ ಪ್ರಮಾಣಫಲ ಇತಿ ।

ತದ್ಬಲೇನೇತಿ ।

ಜಡಾನುಭವಬಲೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಚಿತ್ಸ್ವಭಾವಸ್ಯಾತ್ಮನೋ ಜಡರೂಪಾನುಭವಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಚೇತಯಿತೃತ್ವೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ –

ಪ್ರದೀಪೇನೇವೇತಿ ।

ತನ್ನ, ಸ್ವಯಂ ಚೈತನ್ಯೇತ್ಯಾದೇರಯಮರ್ಥಃ, ಚಿತ್ಸ್ವಭಾವಸ್ಯಾನ್ಯಾಧೀನತಯಾ ಪ್ರಕಾಶಮಾನತ್ವಂ ನ ಸಂಭವತಿ । ವಿಷಯಪ್ರಮಾ(ಲಕ್ಷಣಾಯ)ಪ್ರವಣೇನಾತ್ಮನಃನ ಸ್ಪಷ್ಟಮ್ ಪ್ರಕಾಶಮಾನತ್ವಂ ಚ ನ ಸಂಭವತಿ । ಚೈತನ್ಯಸ್ಯಾಚೇತನೇನ ಪ್ರಕಾಶಮಾನತ್ವಮಪಿ ನ ಸಂಭವತಿ । ಚಿದ್ರೂಪಾತ್ಮನೋ ಜಡಾನುಭವನಿಮಿತ್ತತಯಾ ವಿಷಯೋಪರಾಗೇ ಸತಿ ಆತ್ಮಚೈತನ್ಯೇನ ವಿಷಯಸ್ಯಾವಭಾಸಮಾನತ್ವಂ ವಿನಾ ಜಡಾನುಭವಾದೇವ ಅವಭಾಸಮಾನತ್ವಂ ಚ ನ ಸಂಭವತಿ ಇತಿ ಪ್ರಮಾಣಫಲಸ್ಯ ಪ್ರದೀಪವಜ್ಜಡತ್ವಾಂಗೀಕಾರಾತ್ , ತಸ್ಯಾವ್ಯವಧಾನೇನ ವಿಷಯೇ ಪ್ರಕಾಶತ ಇತಿ ವ್ಯವಹಾರಹೇತುತ್ವಾಭಾವಾತ್ , ತೇನ ಚೇತಯತ ಇತಿ ಜನ್ಯಾನುಭವಾಂತರಂ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ । ತಸ್ಯಾಪಿ ಜಡತ್ವಾತ್ ತೇನ ಚೇತಯತ ಇತ್ಯನುಭವಾಂತರಮಿತ್ಯನವಸ್ಥೇತ್ಯಾಹ -

ಕಿಂಚ ಪ್ರಮಾಣಫಲೇನ ಚೇದಿತಿ ।