ನನು ನಾಯಂ ವಿಷಯಾನುಭವನಿಮಿತ್ತೋಽಹಮುಲ್ಲೇಖಃ, ಕಿಂ ತು ಅನ್ಯ ಏವ ಆತ್ಮಮಾತ್ರವಿಷಯಃ ‘ಅಹಮಿ’ತಿ ಪ್ರತ್ಯಯಃ । ತಸ್ಮಿಂಶ್ಚ ದ್ರವ್ಯರೂಪತ್ವೇನಾತ್ಮನಃ ಪ್ರಮೇಯತ್ವಂ, ಜ್ಞಾತೃತ್ವೇನ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮಿತಿ, ಪ್ರಮಾತೃಪ್ರಮೇಯನಿರ್ಭಾಸರೂಪತ್ವಾದಹಂಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ಗ್ರಾಹ್ಯಗ್ರಾಹಕರೂಪ ಆತ್ಮಾ । ತಸ್ಮಾದಿದಮನಿದಂರೂಪಃ ; ಪ್ರಮೇಯಾಂಶಸ್ಯೇದಂರೂಪತ್ವಾತ್ , ಅನಿದಂರೂಪತ್ವಾತ್ ಪ್ರಮಾತ್ರಂಶಸ್ಯ ನ ಚೈತದ್ಯುಕ್ತಮ್ ; ಅನಂಶತ್ವಾತ್ , ಅಪರಿಣಾಮಿತ್ವಾಚ್ಚಾತ್ಮನಃ, ಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ಚೇದಂರೂಪತಯಾ ಪರಾಗ್ರೂಪತ್ವಾದನಾತ್ಮತ್ವಾತ್ । ತಸ್ಮಾನ್ನೀಲಾದಿಜ್ಞಾನಫಲಮನುಭವಃ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಮಾನೋ ಗ್ರಾಹ್ಯಮಿದಂತಯಾ, ಗ್ರಾಹಕಂ ಚಾನಿದಂತಯಾಽವಭಾಸಯತಿ, ಗ್ರಹಣಂ ಚಾನುಮಾಪಯತೀತಿ ಯುಕ್ತಮ್ , ಅತೋ ನೇದಮಂಶೋಽಹಂಕಾರೋ ಯುಜ್ಯತೇ, ಉಚ್ಯತೇ — ತತ್ರೇದಂ ಭವಾನ್ ಪ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ, ಕಿಮಾತ್ಮಾ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶೋಽನುಭವೋ ಜಡಪ್ರಕಾಶಃ ? ಉತ ಸೋಽಪಿ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶಃ ? ಅಥವಾ ಸ ಏವ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶಃ, ಆತ್ಮಾ ಜಡಸ್ವರೂಪಃ ? ಇತಿ । ತತ್ರ ನ ತಾವತ್ಪ್ರಥಮಃ ಕಲ್ಪಃ ; ಜಡಸ್ವರೂಪೇ ಪ್ರಮಾಣಫಲೇ ವಿಶ್ವಸ್ಯಾನವಭಾಸಪ್ರಸಂಗಾತ್ , ಮೈವಮ್ ; ಪ್ರಮಾತಾ ಚೇತನಸ್ತದ್ಬಲೇನ ಪ್ರದೀಪೇನೇವ ವಿಷಯಮಿದಂತಯಾ, ಆತ್ಮಾನಂ ಚಾನಿದಂತಯಾ ಚೇತಯತೇ, ಇತಿ ನ ವಿಶ್ವಸ್ಯಾನವಭಾಸಪ್ರಸಂಗಃ, ತನ್ನ ; ಸ್ವಯಂಚೈತನ್ಯಸ್ವಭಾವೋಽಪಿ ಸನ್ ವಿಷಯಪ್ರಮಾಣೇನಾಚೇತನೇನಾನುಗೃಹೀತಃ ಪ್ರಕಾಶತ ಇತಿ, ನೈತತ್ ಸಾಧು ಲಕ್ಷ್ಯತೇ । ಕಿಂ ಚ ಪ್ರಮಾಣಫಲೇನ ಚೇತ್ ಪ್ರದೀಪೇನೇವ ವಿಷಯಮಾತ್ಮಾನಂ ಚ ಚೇತಯತೇ, ತದಾ ಚೇತಯತಿ ಕ್ರಿಯಾನವಸ್ಥಾಪ್ರಸಂಗಃ ॥
ಆತ್ಮಾ ಕರ್ಮತ್ವೇನಾವಭಾಸತೇ ಅವಭಾಸಮಾನತ್ವಾದನಾತ್ಮವದಿತಿ ಭಾಟ್ಟಶ್ಚೋದಯತಿ -
ನನು ನಾಯಮಿತಿ ।
ಅಹಮುಲ್ಲೇಖಃ, ಅಹಮವಭಾಸಃ । ಆತ್ಮಾವಭಾಸ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಏಕಸ್ಯಾನಾತ್ಮನಃ ಏಕಸ್ಯಾಂ ಕ್ರಿಯಾಯಾಂ ಕರ್ತೃತ್ವೇನ ಗುಣಭಾವಃ, ಕರ್ಮತ್ವೇನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಂ ಚ ಅನುಕ್ತಮಿತಿ ತತ್ರಾಹ –
ತಸ್ಮಿಂಶ್ಚೇತಿ ।
ಜ್ಞಾತೃತ್ವೇನ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮಿತಿ ।
ಜ್ಞಾನಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿಮದಿತಿ ವಿಶೇಷರೂಪೇಣ ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕರ್ಮತಯಾ ಆತ್ಮಾವಭಾಸಕತ್ವಾತ್ ಆತ್ಮವಿಷಯಜ್ಞಾನಮಪಿ ಘಟಜ್ಞಾನವದಿದಂ ಪ್ರತ್ಯಯಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಪ್ರಥಮಂ ಜಡಾಕಾರಮವಲಂಬ್ಯ ತದವಚ್ಛಿನ್ನಸದ್ರೂಪಾತ್ಮನಿ ಪರ್ಯವಸಾನಾತ್ ಘಟಾದಿಜ್ಞಾನಸ್ಯೈವ ಇದಂಪ್ರತ್ಯಯತ್ವಮ್ , ಅಹಮಿತಿ ಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ತು ಆತ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಂ ಜ್ಞಾತ್ರಾಕಾರಂ ವಿಷಯೀಕೃತ್ಯ ಪಶ್ಚಾದ್ಘಟಾದಿಸಾಧಾರಣದ್ರವ್ಯಾಕಾರೇ ಪರ್ಯವಸಾನಾದಹಂಪ್ರತ್ಯಯತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ –
ಪ್ರಮಾತೃಪ್ರಮೇಯನಿರ್ಭಾಸರೂಪತ್ವಾದಹಂಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯೇತಿ ।
ಅನಂಶತ್ವಾದಿತಿ ।
ದ್ರವ್ಯರೂಪಸ್ಯ ಆತ್ಮಾನಾತ್ಮಸಾಧಾರಣ್ಯಾತ್ ಆತ್ಮತ್ವಾಯೋಗಾತ್ , ಆತ್ಮಾಸಾಧಾರಣಸ್ಯ ಅಸಾಧಾರಜ್ಞಾತ್ ಇತಿಜ್ಞಾನರೂಪಸ್ಯ ನಿರಂಶತ್ವಾತ್ ತತ್ರ ನ ಕರ್ತೃಕರ್ಮವ್ಯವಸ್ಥೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಪರಿಣಾಮಿತ್ವಾದಿತಿ ।
ಜ್ಞಾನರೂಪಸ್ಯಮಾತೃಕಾಯಾಂ ನ ಸ್ಪಷ್ಟಮ್ ನಿರವಯವಸ್ಯ ಯುಗಪತ್ ಜ್ಞಾನದ್ವಯಪರಿಣಾಮಾಯೋಗಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರಮೇಯಸ್ಯ ಚೇತಿ ।
ಗ್ರಾಹಕರೂಪಸ್ಯ ಸಂವಿದಾಶ್ರಯತ್ವೇನ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶತ್ವೇನ ಚ ಸಿದ್ಧ್ಯನಭ್ಯುಪಗಮಾದಸಿದ್ಧತ್ವಾಯೋಗಾಚ್ಚ ಕರ್ಮತಯಾ ಸಿದ್ಧಿರ್ವಕ್ತವ್ಯಾ, ತಥಾ ಸತ್ಯನಾತ್ಮತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ನೀಲಾದಿಜ್ಞಾನಫಲಮಿತ್ಯತ್ರ ಜ್ಞಾನಶಬ್ದೇನ ಜ್ಞಾಯತೇಽನೇನೇತಿ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತ್ಯಾ ಚತುಷ್ಟಯಸನ್ನಿಕರ್ಷಾಖ್ಯಸಾಮಗ್ರ್ಯಭಿಧಾನಮಿತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।
ಅಹಂಕಾರಸ್ಯ ಅನಾತ್ಮತ್ವಂ ಸಾಧಯಿತುಮಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶತ್ವಸಾಧನಾಯ ವಿಕಲ್ಪಯತಿ -
ಅತ್ರೇದಮಿತಿ ।
ಉಭಯಸ್ಯಪಿ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶತ್ವೇ ಕಲ್ಪನಾಗೌರವಂ ಪ್ರಸಜ್ಯೇತ, ತತ್ಪರಿಹಾರಾರ್ಥಂ ಏಕಃ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶ ಇತಿ ಪಕ್ಷಮಾಹ -
ಕಿಮಾತ್ಮಾ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶ ಇತಿ ।
ಅನುಭವಸ್ಯ ಜಡತ್ವೇ ಜಗತಃ ಆಂಧ್ಯಪ್ರಸಂಗಪರಹಾರಾರ್ಥಂ ಪಕ್ಷಾಂತರಮಾಹ -
ಉತ ಸೋಽಪಿ ಇತಿ ।
ಪಂಚಪಾದಿಕಾಯಾಂ ನ ದೃಶ್ಯತೇಪುನರಿತಿ ।
ಕಲ್ಪನಾಗೌರವಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ಪರಿಹರ್ತುಂ ಅನ್ಯಂ ಪಕ್ಷಮಾಹ -
ಅಥವಾ ಸ ಏವ ಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶ ಇತಿ ।
ಜ್ಞಾಪನವ್ಯವಧಾನೇನ ವಿಷಯೇ ಪ್ರಕಾಶಾದಿವ್ಯವಹಾರನಿಮಿತ್ತಚಕ್ಷುಷೋ ಜಡತ್ವಮಸ್ತು, ಅವ್ಯವಧಾನೇನ ವಿಷಯೇ ಪ್ರಕಾಶಾದಿವ್ಯವಹಾರನಿಮಿತ್ತತ್ವಾತ್ ಪ್ರಮಾಣಫಲಸ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಕಾಶತ್ವಂ ವಕ್ತವ್ಯಮನ್ಯಥಾ ವಿಶ್ವಸ್ಯಾನವಭಾಸಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ -
ಜಡಸ್ವರೂಪೇ ಇತಿ ಪ೦ಪಾ೦ಜಡರೂಪೇ ಪ್ರಮಾಣಫಲ ಇತಿ ।
ತದ್ಬಲೇನೇತಿ ।
ಜಡಾನುಭವಬಲೇನೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಚಿತ್ಸ್ವಭಾವಸ್ಯಾತ್ಮನೋ ಜಡರೂಪಾನುಭವಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಚೇತಯಿತೃತ್ವೇ ದೃಷ್ಟಾಂತಮಾಹ –
ಪ್ರದೀಪೇನೇವೇತಿ ।
ತನ್ನ, ಸ್ವಯಂ ಚೈತನ್ಯೇತ್ಯಾದೇರಯಮರ್ಥಃ, ಚಿತ್ಸ್ವಭಾವಸ್ಯಾನ್ಯಾಧೀನತಯಾ ಪ್ರಕಾಶಮಾನತ್ವಂ ನ ಸಂಭವತಿ । ವಿಷಯಪ್ರಮಾ(ಲಕ್ಷಣಾಯ)ಪ್ರವಣೇನಾತ್ಮನಃನ ಸ್ಪಷ್ಟಮ್ ಪ್ರಕಾಶಮಾನತ್ವಂ ಚ ನ ಸಂಭವತಿ । ಚೈತನ್ಯಸ್ಯಾಚೇತನೇನ ಪ್ರಕಾಶಮಾನತ್ವಮಪಿ ನ ಸಂಭವತಿ । ಚಿದ್ರೂಪಾತ್ಮನೋ ಜಡಾನುಭವನಿಮಿತ್ತತಯಾ ವಿಷಯೋಪರಾಗೇ ಸತಿ ಆತ್ಮಚೈತನ್ಯೇನ ವಿಷಯಸ್ಯಾವಭಾಸಮಾನತ್ವಂ ವಿನಾ ಜಡಾನುಭವಾದೇವ ಅವಭಾಸಮಾನತ್ವಂ ಚ ನ ಸಂಭವತಿ ಇತಿ ಪ್ರಮಾಣಫಲಸ್ಯ ಪ್ರದೀಪವಜ್ಜಡತ್ವಾಂಗೀಕಾರಾತ್ , ತಸ್ಯಾವ್ಯವಧಾನೇನ ವಿಷಯೇ ಪ್ರಕಾಶತ ಇತಿ ವ್ಯವಹಾರಹೇತುತ್ವಾಭಾವಾತ್ , ತೇನ ಚೇತಯತ ಇತಿ ಜನ್ಯಾನುಭವಾಂತರಂ ವಕ್ತವ್ಯಮ್ । ತಸ್ಯಾಪಿ ಜಡತ್ವಾತ್ ತೇನ ಚೇತಯತ ಇತ್ಯನುಭವಾಂತರಮಿತ್ಯನವಸ್ಥೇತ್ಯಾಹ -
ಕಿಂಚ ಪ್ರಮಾಣಫಲೇನ ಚೇದಿತಿ ।