ತದುಚ್ಯತೇ — ಯೇಯಂ ಶ್ರುತಿಸ್ಮೃತೀತಿಹಾಸಪುರಾಣೇಷು ನಾಮರೂಪಮ್ , ಅವ್ಯಾಕೃತಮ್ , ಅವಿದ್ಯಾ, ಮಾಯಾ, ಪ್ರಕೃತಿಃ, ಅಗ್ರಹಣಮ್ , ಅವ್ಯಕ್ತಂ, ತಮಃ, ಕಾರಣಂ, ಲಯಃ, ಶಕ್ತಿಃ, ಮಹಾಸುಪ್ತಿಃ, ನಿದ್ರಾ, ಅಕ್ಷರಮ್ , ಆಕಾಶಮ್ ಇತಿ ಚ ತತ್ರ ತತ್ರ ಬಹುಧಾ ಗೀಯತೇ, ಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವತ ಏವಾವಸ್ಥಿತಲಕ್ಷಣಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪತಾವಭಾಸಂ ಪ್ರತಿಬಧ್ಯ ಜೀವತ್ವಾಪಾದಿಕಾ ಅವಿದ್ಯಾಕರ್ಮಪೂರ್ವಪ್ರಜ್ಞಾಸಂಸ್ಕಾರಚಿತ್ರಭಿತ್ತಿಃ ಸುಷುಪ್ತೇ ಪ್ರಕಾಶಾಚ್ಛಾದನವಿಕ್ಷೇಪಸಂಸ್ಕಾರಮಾತ್ರರೂಪಸ್ಥಿತಿರನಾದಿರವಿದ್ಯಾ, ತಸ್ಯಾಃ ಪರಮೇಶ್ವರಾಧಿಷ್ಠಿತತ್ವಲಬ್ಧಪರಿಣಾಮವಿಶೇಷೋ ವಿಜ್ಞಾನಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿದ್ವಯಾಶ್ರಯಃ ಕರ್ತೃತ್ವಭೋಕ್ತೃತ್ವೈಕಾಧಾರಃ ಕೂಟಸ್ಥಚೈತನ್ಯಸಂವಲನಸಂಜಾತಜ್ಯೋತಿಃ ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಮಾನೋಽಪರೋಕ್ಷೋಽಹಂಕಾರಃ, ಯತ್ಸಂಭೇದಾತ್ ಕೂಟಸ್ಥಚೈತನ್ಯೋಽನಿದಮಂಶ ಆತ್ಮಧಾತುರಪಿ ಮಿಥ್ಯೈವ’ಭೋಕ್ತೇ’ತಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಮುಪಗತಃ । ಸ ಚ ಸುಷುಪ್ತೇ ಸಮುತ್ಖಾತನಿಖಿಲಪರಿಣಾಮಾಯಾಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಕುತಸ್ತ್ಯಃ ? ನ ಚೈವಂ ಮಂತವ್ಯಮ್ , ಆಶ್ರಿತಪರಿಣತಿಭೇದತಯೈವಾಹಂಕಾರನಿರ್ಭಾಸೇಽನಂತರ್ಭೂತೈವ ತನ್ನಿಮಿತ್ತಮಿತಿ ; ತಥಾ ಸತಿ ಅಪಾಕೃತಾಹಂಕೃತಿಸಂಸರ್ಗೋ ಭೋಕ್ತೃತ್ವಾದಿಸ್ತದ್ವಿಶೇಷಃ ಕೇವಲಮಿದಂತಯೈವಾವಭಾಸೇತ, ನ ಚ ತಥಾ ಸಮಸ್ತಿ ॥ ಸ ಚ ಪರಿಣಾಮವಿಶೇಷಃ, ಅನಿದಂಚಿದಾತ್ಮನೋ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ನಿಷ್ಕೃಷ್ಯ ವೇದಾಂತವಾದಿಭಿಃ ಅಂತಃಕರಣಂ, ಮನಃ, ಬುದ್ಧಿರಹಂಪ್ರತ್ಯಯೀ ಇತಿ ಚ ವಿಜ್ಞಾನಶಕ್ತಿವಿಶೇಷಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ವ್ಯಪದಿಶ್ಯತೇ, ಪರಿಸ್ಪಂದಶಕ್ತ್ಯಾ ಚ ಪ್ರಾಣಃ ಇತಿ । ತೇನ ಅಂತಃಕರಣೋಪರಾಗನಿಮಿತ್ತಂ ಮಿಥ್ಯೈವಾಹಂಕರ್ತೃತ್ವಮಾತ್ಮನಃ, ಸ್ಫಟಿಕಮಣೇರಿವೋಪಧಾನನಿಮಿತ್ತೋ ಲೋಹಿತಿಮಾ ॥
ತರ್ಹ್ಯಹಂಕಾರಸ್ಯೋಪಾದಾನನಿಮಿತ್ತಸ್ವರೂಪಪ್ರಮಾಣಕಾರ್ಯಾದಿ ಸರ್ವಂ ವಕ್ತವ್ಯಮಿತಿ ತತ್ರಾಹ -
ತದುಚ್ಯತ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ತತ್ರಾಪಿ ‘ಯೇಯ’ಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ಉಪಾದಾನಮವಿದ್ಯೇತಿ ನಿರ್ದಿಶತಿ ।
ವಾಚ್ಯವಾಚಕರೂಪೇಣ ಪರಿಣಾಮಸಮರ್ಥಮಿತ್ಯಾಹ -
ನಾಮರೂಪಮಿತಿ ।
ಪತ್ರಪುಷ್ಪಾದಿರೂಪೇಣ ಪರಿಣಾಮಶಕ್ತೀಃ ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯಂತರ್ಭಾವ್ಯ ಯಥಾ ಬೀಜಮವತಿಷ್ಠತೇ, ತದ್ವದ್ ವಿವಿಧಪ್ರಪಂಚರೂಪೇಣ ಪರಿಣಾಮಶಕ್ತೀಃ ಪೂರ್ವಪ್ರಪಂಚವಿನಾಶಜನ್ಯಸಂಸ್ಕಾರಾಂಶ್ಚ ಸ್ವಾತ್ಮನ್ಯತರ್ಭಾವ್ಯ ಅವಸ್ಥಿತಬೀಜಾವಸ್ಥಾಮಾಹ –
ಅವ್ಯಾಕೃತಮಿತಿ ।
ವಿದ್ಯಾನಿವರ್ತ್ಯೇತ್ಯಾಹ –
ಅವಿದ್ಯೇತಿ ।
ಅನುಪಪನ್ನನಿರ್ವಾಹಿಕೇತ್ಯಾಹ –
ಮಾಯೇತಿ ।
ಉಪಾದಾನಕಾರಣಮಿತ್ಯಾಹ –
ಪ್ರಕೃತಿರಿತಿ ।
ಆಚ್ಛಾದನರೂಪಮಿತ್ಯಾಹ –
ಅಗ್ರಹಣಮಿತಿ ।
ಶಬ್ದಾದಿಹೀನತಯಾ ಇಂದ್ರಿಯಾದ್ಯವಿಷಯಮಿತ್ಯಾಹ –
ಅವ್ಯಕ್ತಮಿತಿ ।
ಸ್ವಾಶ್ರಯಮೇವ ವಿಷಯೀಕರೋತೀತ್ಯಾಹ -
ತಮ ಇತಿ ।
ಸ್ವಾತಿರಿಕ್ತನಿಮಿತ್ತಾನಪೇಕ್ಷಮಿತ್ಯಾಹ –
ಕಾರಣಮಿತಿ ।
ಸ್ವಸ್ಮಾದೀಷದ್ವಿಭಕ್ತಸ್ವಕಾರ್ಯಂ ಸ್ವತಾವನ್ಮಾತ್ರಂ ಕರೋತೀತ್ಯಾಹ -
ಲಯ ಇತಿ ।
ಲೀಯತೇಽಸ್ಮಿನ್ ಇತಿ ಲಯ ಇತಿ ವಿಗ್ರಹಃ ।
ಆತ್ಮಪರತಂತ್ರೇತ್ಯಾಹ –
ಶಕ್ತಿರಿತಿ ।
ಸ್ವಾಶ್ರಯಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಸ್ವಭಾವೇ ಪ್ರಬುದ್ಧೇ ನಿವರ್ತ್ಯತನಿವರ್ತ್ಯತಮಿತಿ ಇತ್ಯಾಹ –
ಮಹಾಸುಪ್ತಿರಿತಿ ।
ಸ್ವಾಶ್ರಯಾತ್ಮಾನಮೇಕಮನೇಕಮಿವ ಕರೋತೀತ್ಯಾಹ –
ನಿದ್ರೇತಿ ।
ಜ್ಞಾನಾತಿರೇಕೇಣ ಸ್ವತೋಽನ್ಯತೋ ವಾ ನ ನಶ್ಯತೀತ್ಯಾಹ –
ಅಕ್ಷರಮಿತಿ ।
ವ್ಯಾಪೀತ್ಯಾಹ –
ಆಕಾಶಮಿತಿ ।
ನಿವೃತ್ತೇಃ ಪುಮರ್ಥತ್ವಾಯ ನಿವರ್ತ್ಯಾವಿಧಾಯಾಃ ಅನರ್ಥಹೇತುತ್ವಮಾಹ -
ಚೈತನ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವತ ಏವೇತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಕರ್ಮಪೂರ್ವಪ್ರಜ್ಞೇತಿ ।
ಭ್ರಾಂತಿಃ, ಕರ್ಮ, ಪೂರ್ವಾನುಭವಸಂಸ್ಕಾರ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಏವಂ ರೂಪಾಜ್ಞಾನಮಿತಿಏವಂರೂಪಮಜ್ಞಾನ ಕಿಮರ್ಥಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಸುಷುಪ್ತೇ ಆತ್ಮನೋಽದ್ವಯರೂಪಾಚ್ಛಾದಕತ್ವಾಯ ಪ್ರಪಂಚಸಂಸ್ಕಾರಾಶ್ರಯತ್ವಾಯ ಚೇತ್ಯಾಹ -
ಸುಷುಪ್ತೇ ಪ್ರಕಾಶಾಚ್ಛಾದನೇತಿ ।
ಪರಮೇಶ್ವರಾಧಿಷ್ಠಿತತ್ವಲಬ್ಧ ಇತಿ ।
ಅವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಚೈತನ್ಯೈಕ್ಯಾಧ್ಯಾಸಃ ಅಹಂಕಾರಸ್ಯ ನಿಮಿತ್ತಕಾರಣಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ವಿಜ್ಞಾನಕ್ರಿಯಾಶಕ್ತಿದ್ವಯಾಶ್ರಯ ಇತಿ ಸ್ವರೂಪಂ ದರ್ಶಯತಿ ।
ಕಾರ್ಯಂ ದರ್ಶಯತಿ -
ಕರ್ತೃತ್ವಭೋಕ್ತೃತ್ವೈಕಾಧಾರ ಇತಿ ।
ಪ್ರಮಾಣಂ ದರ್ಶಯತಿ -
ಕೂಟಸ್ಥಚೈತನ್ಯಸಂವಲನಸಂಜಾತಜ್ಯೋತಿರಿತಿ ।
ಚೈತನ್ಯೇ ಅಧ್ಯಾಸಃ ಸಂವಲನಮುಚ್ಯತೇ । ಅಧ್ಯಸ್ತಾಹಂಕಾರೇಽಭಿವ್ಯಕ್ತಂ ಚೈತನ್ಯಂ ಯತ್ ತಜ್ಜ್ಯೋತಿರಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ । ತೇನ ಜ್ಯೋತಿಷಾ ಸಿದ್ಧ್ಯತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಕಾಶಮಾನ ಇತಿ ।
ಸ್ವಸತ್ತಾಯಾಂ ಪ್ರಕಾಶಾವ್ಯಭಿಚಾರೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಹಂಕಾರಸ್ಯಾನುಮೇಯತ್ವಂ ನೈಯಾಯಿಕಾದ್ಯನುಮತಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ -
ಅಪರೋಕ್ಷ ಇತಿ ।
ಯತ್ಸಂಭೇದಾದಿತಿ ।
ಆತ್ಮನಿ ಸರ್ವಾತದಾರೋಪನಿಮಿತ್ತಂ ಕಾರ್ಯಾಂತರಮಾಹ -
ಕೂಟಸ್ಥಚೈತನ್ಯ ಇತಿ ।
ಅವಿಕಾರಿಚೈತನ್ಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆತ್ಮಧಾತುರಿತಿ ।
ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕ್ರಮುಕತಾಂಬೂಲಾದಿಶಬಲೇನ ಸತ್ಯಲೌಹಿತ್ಯೋತ್ಪತ್ತಿವತ್ ಅಹಂಕಾರಚೈತನ್ಯಯೋಃ ಶಬಲೇನ ಸತ್ಯಕರ್ತೃತ್ವಾದ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಃ ಕಸ್ಮಾನ್ನ ಸ್ಯಾತ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕಾಂ ವ್ಯಾವರ್ತಯತಿ -
ಮಿಥ್ಯೈವೇತ್ಯೇವಕಾರೇಣ ।
ಕಿಮಿತಿ ತರ್ಹಿ ಸುಷುಪ್ತೇ ನ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಅತ ಆಹ -
ಸ ಚ ಸುಷುಪ್ತ ಇತಿ ।
ಸಂಸ್ಕಾರನಿರ್ಮಿತಹ್ಯಸ್ತನಪ್ರಪಂಚೋ ವಿಲೀನ ಇತ್ಯಾಹ -
ಸಮುತ್ಖಾತೇತಿ ವಿಶೇಷಣೇನ ।
ಕುತಸ್ತ್ಯಃ ಕುತ್ರ ಭವಃ ? ಕ್ವಾಪಿ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ತರ್ಹಿ ಅವಿದ್ಯಾ ಸ್ವಸ್ಮಿನ್ನಾಶ್ರಿತಧರ್ಮಲಕ್ಷಣಾವಸ್ಥಾಪರಿಣಾಮತ್ರಯವತ್ತಯಾ ಅಹಂಕಾರನಿರ್ಭಾಸರೂಪಾತ್ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾತ್ಮನೋಽನ್ಯತಯಾ ಪ್ರಧಾನಾಖ್ಯಪ್ರಕೃತಿರೂಪೇಣಾಹಂಕಾರಸ್ಯ ಕಾರಣಮ್ , ನಾತ್ಮನ್ಯಧ್ಯಸ್ತತಯಾಽವಿದ್ಯಾತ್ವೇನೇತಿ ಸಾಂಖ್ಯಚೋದ್ಯಮನೂದ್ಯಪರಿಹರತಿ -
ನ ಚೈವಂ ಮಂತವ್ಯಮಿತಿ ।
ತತ್ರ ಮಹದಾದಿಕಾರ್ಯರೂಪೇಣಾವಸ್ಥಾನಂ ಧರ್ಮಪರಿಣಾಮಃ ತಸ್ಯೈವ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಕ್ರಮೇಣಾನಾಗತವರ್ತಮಾನಾತೀತರೂಪಾಪತ್ತಿಲಕ್ಷಣಪರಿಣಾಮಃ, ಅವಸ್ಥಾಪರಿಣಾಮಸ್ತ್ವತೀತಮತೀತರತರಮತೀತತಮಮ್ ,
ಅನಾಗತಮನಾಗತತರಮನಾಗತತಮಮಿತಿ ।
ತತ್ರೈವಾದ್ಯತನಚಿರಂತನಾದ್ಯವಸ್ಥಾಪತ್ತಿರಿತಿ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮ್ ।
ಆತ್ಮನೋಽನ್ಯಸ್ವತಂತ್ರಪ್ರಕೃತಿಕಾರ್ಯತ್ವೇ ಸತಿ ಅಹಂಕಾರಾದೇರಿದಮಿತಿ ಪೃಥಕ್ತ್ವೇಪೃಥಕ್ತ್ವತ್ವೇನೇತಿನಾವಭಾಸಃ ಸ್ಯಾತ್ , ಅಹಮಿತ್ಯಾತ್ಮತಯಾವಭಾಸೋ ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ -
ತಥಾ ಸತೀತಿ ।
ಅಹಂಕೃತಿರಿತ್ಯಹಂಪ್ರತ್ಯಯವಿಷಯಭೂತಾತ್ಮೋಚ್ಯತೇ । ಭೋಕ್ತೃತ್ವಾದಿಃ, ಅಹಂಕಾರಾದಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ । ತದ್ವಿಶೇಷಃ ಸ್ವತಂತ್ರಪ್ರಕೃತೇರ್ವಿಶೇಷಃ ಕಾರ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಬುದ್ಧಿಸುಖದುಃಖೇಚ್ಛಾದಿಧರ್ಮ್ಯಹಂಕಾರಸ್ಯ ಚಾತ್ಮನೈಕ್ಯಾವಭಾಸಾಭ್ಯುಪಗಮೇ ತಸ್ಯೈವಾತ್ಮತ್ವಮಸ್ತು, ನಾತ್ಮನಃ ಪೃಥಗ್ಭೂತೋ ನೈಯಾಯಿಕಾದ್ಯಭಿಮತಮನೋವ್ಯತಿರಿಕ್ತೋಽಹಂಕಾರೋ ನಾಮಾಸ್ತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -
ಸ ಚ ಪರಿಣಾಮವಿಶೇಷ ಇತಿ ।
ನನ್ವಾತ್ಮನ ಏವ ವಿಜ್ಞಾನರೂಪೇಣ ಕ್ರಿಯಾರೂಪೇಣ ಚ ಪರಿಣಾಮಶಕ್ತಿದ್ವಯಂ ಕಿಂ ನ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ನಿರವಯವಸರ್ವನಿರವಯವ ಇತಿಗತಾಸಂಗಸ್ಯ ಪರಿಣಾಮಾಸಂಭವಾತ್ ಮಿಥ್ಯೈವ ಪರಿಣಾಮತಚ್ಛಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಹ –
ತೇನಾಂತಃಕರಣೋಪರಾಗನಿಮಿತ್ತಮಿತಿ ।