தது³ச்யதே — யேயம் ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணேஷு நாமரூபம் , அவ்யாக்ருதம் , அவித்³யா, மாயா, ப்ரக்ருதி:, அக்³ரஹணம் , அவ்யக்தம், தம:, காரணம், லய:, ஶக்தி:, மஹாஸுப்தி:, நித்³ரா, அக்ஷரம் , ஆகாஶம் இதி ச தத்ர தத்ர ப³ஹுதா⁴ கீ³யதே, சைதந்யஸ்ய ஸ்வத ஏவாவஸ்தி²தலக்ஷணப்³ரஹ்மஸ்வரூபதாவபா⁴ஸம் ப்ரதிப³த்⁴ய ஜீவத்வாபாதி³கா அவித்³யாகர்மபூர்வப்ரஜ்ஞாஸம்ஸ்காரசித்ரபி⁴த்தி: ஸுஷுப்தே ப்ரகாஶாச்சா²த³நவிக்ஷேபஸம்ஸ்காரமாத்ரரூபஸ்தி²திரநாதி³ரவித்³யா, தஸ்யா: பரமேஶ்வராதி⁴ஷ்டி²தத்வலப்³த⁴பரிணாமவிஶேஷோ விஜ்ஞாநக்ரியாஶக்தித்³வயாஶ்ரய: கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வைகாதா⁴ர: கூடஸ்த²சைதந்யஸம்வலநஸஞ்ஜாதஜ்யோதி: ஸ்வயம்ப்ரகாஶமாநோ(அ)பரோக்ஷோ(அ)ஹங்கார:, யத்ஸம்பே⁴தா³த் கூடஸ்த²சைதந்யோ(அ)நித³மம்ஶ ஆத்மதா⁴துரபி மித்²யைவ’போ⁴க்தே’தி ப்ரஸித்³தி⁴முபக³த: । ஸ ச ஸுஷுப்தே ஸமுத்கா²தநிகி²லபரிணாமாயாமவித்³யாயாம் குதஸ்த்ய: ? ந சைவம் மந்தவ்யம் , ஆஶ்ரிதபரிணதிபே⁴த³தயைவாஹங்காரநிர்பா⁴ஸே(அ)நந்தர்பூ⁴தைவ தந்நிமித்தமிதி ; ததா² ஸதி அபாக்ருதாஹங்க்ருதிஸம்ஸர்கோ³ போ⁴க்த்ருத்வாதி³ஸ்தத்³விஶேஷ: கேவலமித³ந்தயைவாவபா⁴ஸேத, ந ச ததா² ஸமஸ்தி ॥ ஸ ச பரிணாமவிஶேஷ:, அநித³ஞ்சிதா³த்மநோ பு³த்³த்⁴யா நிஷ்க்ருஷ்ய வேதா³ந்தவாதி³பி⁴: அந்த:கரணம், மந:, பு³த்³தி⁴ரஹம்ப்ரத்யயீ இதி ச விஜ்ஞாநஶக்திவிஶேஷமாஶ்ரித்ய வ்யபதி³ஶ்யதே, பரிஸ்பந்த³ஶக்த்யா ச ப்ராண: இதி । தேந அந்த:கரணோபராக³நிமித்தம் மித்²யைவாஹங்கர்த்ருத்வமாத்மந:, ஸ்ப²டிகமணேரிவோபதா⁴நநிமித்தோ லோஹிதிமா ॥
தர்ஹ்யஹங்காரஸ்யோபாதா³நநிமித்தஸ்வரூபப்ரமாணகார்யாதி³ ஸர்வம் வக்தவ்யமிதி தத்ராஹ -
தது³ச்யத இத்யாதி³நா ।
தத்ராபி ‘யேய’மித்யாதி³நா உபாதா³நமவித்³யேதி நிர்தி³ஶதி ।
வாச்யவாசகரூபேண பரிணாமஸமர்த²மித்யாஹ -
நாமரூபமிதி ।
பத்ரபுஷ்பாதி³ரூபேண பரிணாமஶக்தீ: ஸ்வாத்மந்யந்தர்பா⁴வ்ய யதா² பீ³ஜமவதிஷ்ட²தே, தத்³வத்³ விவித⁴ப்ரபஞ்சரூபேண பரிணாமஶக்தீ: பூர்வப்ரபஞ்சவிநாஶஜந்யஸம்ஸ்காராம்ஶ்ச ஸ்வாத்மந்யதர்பா⁴வ்ய அவஸ்தி²தபீ³ஜாவஸ்தா²மாஹ –
அவ்யாக்ருதமிதி ।
வித்³யாநிவர்த்யேத்யாஹ –
அவித்³யேதி ।
அநுபபந்நநிர்வாஹிகேத்யாஹ –
மாயேதி ।
உபாதா³நகாரணமித்யாஹ –
ப்ரக்ருதிரிதி ।
ஆச்சா²த³நரூபமித்யாஹ –
அக்³ரஹணமிதி ।
ஶப்³தா³தி³ஹீநதயா இந்த்³ரியாத்³யவிஷயமித்யாஹ –
அவ்யக்தமிதி ।
ஸ்வாஶ்ரயமேவ விஷயீகரோதீத்யாஹ -
தம இதி ।
ஸ்வாதிரிக்தநிமித்தாநபேக்ஷமித்யாஹ –
காரணமிதி ।
ஸ்வஸ்மாதீ³ஷத்³விப⁴க்தஸ்வகார்யம் ஸ்வதாவந்மாத்ரம் கரோதீத்யாஹ -
லய இதி ।
லீயதே(அ)ஸ்மிந் இதி லய இதி விக்³ரஹ: ।
ஆத்மபரதந்த்ரேத்யாஹ –
ஶக்திரிதி ।
ஸ்வாஶ்ரயாத்மந: ஸ்வஸ்வபா⁴வே ப்ரபு³த்³தே⁴ நிவர்த்யதநிவர்த்யதமிதி இத்யாஹ –
மஹாஸுப்திரிதி ।
ஸ்வாஶ்ரயாத்மாநமேகமநேகமிவ கரோதீத்யாஹ –
நித்³ரேதி ।
ஜ்ஞாநாதிரேகேண ஸ்வதோ(அ)ந்யதோ வா ந நஶ்யதீத்யாஹ –
அக்ஷரமிதி ।
வ்யாபீத்யாஹ –
ஆகாஶமிதி ।
நிவ்ருத்தே: புமர்த²த்வாய நிவர்த்யாவிதா⁴யா: அநர்த²ஹேதுத்வமாஹ -
சைதந்யஸ்ய ஸ்வத ஏவேதி ।
அவித்³யாகர்மபூர்வப்ரஜ்ஞேதி ।
ப்⁴ராந்தி:, கர்ம, பூர்வாநுப⁴வஸம்ஸ்கார இத்யர்த²: ।
ஏவம் ரூபாஜ்ஞாநமிதிஏவம்ரூபமஜ்ஞாந கிமர்த²மித்யாஶங்க்ய, ஸுஷுப்தே ஆத்மநோ(அ)த்³வயரூபாச்சா²த³கத்வாய ப்ரபஞ்சஸம்ஸ்காராஶ்ரயத்வாய சேத்யாஹ -
ஸுஷுப்தே ப்ரகாஶாச்சா²த³நேதி ।
பரமேஶ்வராதி⁴ஷ்டி²தத்வலப்³த⁴ இதி ।
அவித்³யாயாம் சைதந்யைக்யாத்⁴யாஸ: அஹங்காரஸ்ய நிமித்தகாரணமித்யர்த²: । விஜ்ஞாநக்ரியாஶக்தித்³வயாஶ்ரய இதி ஸ்வரூபம் த³ர்ஶயதி ।
கார்யம் த³ர்ஶயதி -
கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வைகாதா⁴ர இதி ।
ப்ரமாணம் த³ர்ஶயதி -
கூடஸ்த²சைதந்யஸம்வலநஸஞ்ஜாதஜ்யோதிரிதி ।
சைதந்யே அத்⁴யாஸ: ஸம்வலநமுச்யதே । அத்⁴யஸ்தாஹங்காரே(அ)பி⁴வ்யக்தம் சைதந்யம் யத் தஜ்ஜ்யோதிரித்யுச்யதே । தேந ஜ்யோதிஷா ஸித்³த்⁴யதீத்யர்த²: ।
ஸ்வயம் ப்ரகாஶமாந இதி ।
ஸ்வஸத்தாயாம் ப்ரகாஶாவ்யபி⁴சாரீத்யர்த²: ।
அஹங்காரஸ்யாநுமேயத்வம் நையாயிகாத்³யநுமதம் வ்யாவர்தயதி -
அபரோக்ஷ இதி ।
யத்ஸம்பே⁴தா³தி³தி ।
ஆத்மநி ஸர்வாததா³ரோபநிமித்தம் கார்யாந்தரமாஹ -
கூடஸ்த²சைதந்ய இதி ।
அவிகாரிசைதந்ய இத்யர்த²: ।
ஆத்மதா⁴துரிதி ।
ஆத்மதத்த்வமித்யர்த²: ।
க்ரமுகதாம்பூ³லாதி³ஶப³லேந ஸத்யலௌஹித்யோத்பத்திவத் அஹங்காரசைதந்யயோ: ஶப³லேந ஸத்யகர்த்ருத்வாத்³யுத்பத்தி: கஸ்மாந்ந ஸ்யாத் ? இத்யாஶங்காம் வ்யாவர்தயதி -
மித்²யைவேத்யேவகாரேண ।
கிமிதி தர்ஹி ஸுஷுப்தே ந ஸ்யாதி³தி அத ஆஹ -
ஸ ச ஸுஷுப்த இதி ।
ஸம்ஸ்காரநிர்மிதஹ்யஸ்தநப்ரபஞ்சோ விலீந இத்யாஹ -
ஸமுத்கா²தேதி விஶேஷணேந ।
குதஸ்த்ய: குத்ர ப⁴வ: ? க்வாபி நாஸ்தீத்யர்த²: ।
தர்ஹி அவித்³யா ஸ்வஸ்மிந்நாஶ்ரிதத⁴ர்மலக்ஷணாவஸ்தா²பரிணாமத்ரயவத்தயா அஹங்காரநிர்பா⁴ஸரூபாத் ஸாக்ஷ்யாத்மநோ(அ)ந்யதயா ப்ரதா⁴நாக்²யப்ரக்ருதிரூபேணாஹங்காரஸ்ய காரணம் , நாத்மந்யத்⁴யஸ்ததயா(அ)வித்³யாத்வேநேதி ஸாங்க்²யசோத்³யமநூத்³யபரிஹரதி -
ந சைவம் மந்தவ்யமிதி ।
தத்ர மஹதா³தி³கார்யரூபேணாவஸ்தா²நம் த⁴ர்மபரிணாம: தஸ்யைவ த⁴ர்மஸ்ய க்ரமேணாநாக³தவர்தமாநாதீதரூபாபத்திலக்ஷணபரிணாம:, அவஸ்தா²பரிணாமஸ்த்வதீதமதீதரதரமதீததமம் ,
அநாக³தமநாக³ததரமநாக³ததமமிதி ।
தத்ரைவாத்³யதநசிரந்தநாத்³யவஸ்தா²பத்திரிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஆத்மநோ(அ)ந்யஸ்வதந்த்ரப்ரக்ருதிகார்யத்வே ஸதி அஹங்காராதே³ரித³மிதி ப்ருத²க்த்வேப்ருத²க்த்வத்வேநேதிநாவபா⁴ஸ: ஸ்யாத் , அஹமித்யாத்மதயாவபா⁴ஸோ ந ஸ்யாதி³த்யாஹ -
ததா² ஸதீதி ।
அஹங்க்ருதிரித்யஹம்ப்ரத்யயவிஷயபூ⁴தாத்மோச்யதே । போ⁴க்த்ருத்வாதி³:, அஹங்காராதி³ரித்யர்த²: । தத்³விஶேஷ: ஸ்வதந்த்ரப்ரக்ருதேர்விஶேஷ: கார்யமித்யர்த²: ।
பு³த்³தி⁴ஸுக²து³:கே²ச்சா²தி³த⁴ர்ம்யஹங்காரஸ்ய சாத்மநைக்யாவபா⁴ஸாப்⁴யுபக³மே தஸ்யைவாத்மத்வமஸ்து, நாத்மந: ப்ருத²க்³பூ⁴தோ நையாயிகாத்³யபி⁴மதமநோவ்யதிரிக்தோ(அ)ஹங்காரோ நாமாஸ்தீத்யாஶங்க்யாஹ -
ஸ ச பரிணாமவிஶேஷ இதி ।
நந்வாத்மந ஏவ விஜ்ஞாநரூபேண க்ரியாரூபேண ச பரிணாமஶக்தித்³வயம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய நிரவயவஸர்வநிரவயவ இதிக³தாஸங்க³ஸ்ய பரிணாமாஸம்ப⁴வாத் மித்²யைவ பரிணாமதச்ச²க்திரித்யாஹ –
தேநாந்த:கரணோபராக³நிமித்தமிதி ।