தத்ர ஜட³ரூபத்வாது³பரக்தஸ்ய ந தத்³ப³லாது³பராக³ஸ்ய ஸாக்ஷாத்³பா⁴வ:, சித்³ரூபஸ்ய புநருபராக³: தத்³விஷயவ்யாபாரவிரஹிணோ(அ)பி தத்³ப³லாத் ப்ரகாஶதே ॥ தேந லக்ஷணத இத³மம்ஶ: கத்²யதே, ந வ்யவஹாரத: । வ்யவஹாரத: புந: யது³பராகா³த³நித³மாத்மநோ(அ)ஹங்கர்த்ருத்வம் மித்²யா, ததா³த்மந: தத்³வ்யாபாரேண வ்யாப்ரியமாணஸ்யைவ வ்யாபாரபூர்வகோ யஸ்ய பரிச்சே²த³:, ஸ ஏவேத³மாத்மகோ விஷய: । அத ஏவ 'அஹமி’த்யஸம்பி⁴ந்நேத³மாத்மகோ(அ)வபா⁴ஸ: இதி விப்⁴ரம: கேஷாஞ்சித் । த்³ருஷ்டஶ்ச லக்ஷணத: தத்³வ்யவஹாரார்ஹோ(அ)பி தமநநுபதந் । தத்³யதா² அங்குராதி³ப²லபர்யந்தோ வ்ருக்ஷவிகாரோ ம்ருத்பரிணாமபரம்பராபரிநிஷ்பந்நோ(அ)பி க⁴டவல்மீகவத் ந ம்ருண்மயவ்யவஹாரமநுபததி, வ்யுத்பந்நமதயஸ்து தத்³வ்யவஹாரமபி நாதீவோல்ப³ணம் மந்யந்தே । அத ஏவ நிபுணதரமபி⁴வீக்ஷ்ய ரூபகபரீக்ஷகவத³ஹங்காரம் நிரூபயதாம் ஸம்பி⁴ந்நேத³ம்ரூப: ஸ: இத்யபி⁴ஹிதம் । யத் புந: த³ர்பணஜலாதி³ஷு முக²சந்த்³ராதி³ப்ரதிபி³ம்போ³தா³ஹரணம் , தத் அஹங்கர்துரநித³மம்ஶோ பி³ம்பா³தி³வ ப்ரதிபி³ம்ப³ம் ந ப்³ரஹ்மணோ வஸ்த்வந்தரம் , கிம் து ததே³வ தத்ப்ருத²க³வபா⁴ஸவிபர்யயஸ்வரூபதாமாத்ரம் மித்²யா இதி த³ர்ஶயிதும் । கத²ம் புநஸ்ததே³வ தத் ? ஏகஸ்வலக்ஷணத்வாவக³மாத் ।
ஆத்மா ஸ்வாத்மந்யாரோபிதாஹங்காரம் தத்³த⁴ர்மாதி³நாவபா⁴ஸயேத் , உபரக்தத்வாத் ஸ்ப²டிகாதி³வத் இதி தத்ராஹ -
ஜட³ரூபத்வாதி³தி ।
ஆத்மநோ விஜ்ஞாநவ்யாபாரஶூந்யத்வாஜ்ஜாட்³யாதி³விஶேஷ இதி தத்ராஹ –
வ்யாபாரவிரஹிணோ(அ)பீதி ।
தத்³ப³லாத் ப்ரகாஶத இதி ।
சித்ஸம்ஸர்க³ப³லாத³ஹங்காராதி³: ப்ரகாஶத இத்யர்த²: ।
தேந லக்ஷணத இதி ।
ஜ்ஞாநக்ரியாவ்யவதா⁴நமந்தரேண சைதந்யகர்மத்வாதே³வாஹங்காரஸ்யார்த²ஸ்வபா⁴வத: இத³ம்ரூபதா கத்²யதே, ந ப்ரதிபா⁴ஸத இத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநக்ரியாவ்யவதா⁴நேந ஸித்³த⁴: ப்ரதிபா⁴ஸத இத³ம்ரூபோ விஷய இத்யாஹ -
வ்யவஹாரத: புநரிதி ।
அத்ர வ்யாபாரபூர்வகோ யஸ்ய பரிச்சே²த³: ஸ ஏவ வ்யவஹாரத: புநரித³மாத்மகோ விஷய இதி பூர்வமந்வய: ।
ஆத்மநோ தே³ஹக⁴டாதி³விஷயஜ்ஞாநவ்யாபாரோ நாஸ்தீத்யாஶங்க்யாஹ -
தத்³வ்யாபாரேண வ்யாப்ரியமாணஸ்யைவேதி ।
தே³வத³த்தவ்யாபாரேண யஜ்ஞத³த்தோ வ்யாப்ரியமாண இவ யதா² ந ப⁴வதி, தத்³வத் அஹங்காரவ்யாபாரேணாத்மநோ வ்யாபாரவத்தா ந யுக்தேத்யாஶங்க்யாஹ -
ததா³த்மந இதி ।
பரிணாம்யஹங்காரைக்யே ஆத்மநோ(அ)பி பரிணாமித்வம் ப்ராப்தமிதி ; நேத்யாஹ –
மித்²யேதி ।
வ்யாபாரஶக்திமத்வாபா⁴வே வ்யாபாராஶ்ரயத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யஶங்க்ய ஶக்திமத³ஹங்காரோபாதி⁴கத்வேநாத்மந்யபி ஶக்திரத்⁴யஸ்தேத்யாஹ –
யது³பராகா³தி³தி ।
அஹங்கர்த்ருத்வமிதி ।
வ்யாபாரவ்யாரஜநகமிதிஜநக ஶக்திமத்வமித்யர்த²: ।
அஹங்காரஸ்ய ஶக்திமத்வம் யதா² ஸ்வத ஏவ ஸ்யாத் தத்³வதா³த்மநோ(அ)பி ஶக்தி: ஸ்வத ஏவாஸ்த்வித்யாஶங்க்ய சித்ஸ்வரூபஸ்ய வாஸ்தவஶக்திமத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –
அநித³மாத்மந இதி ।
அஹங்காரஸாக்ஷிணோர்மத்⁴யே அஜ்ஞாநவ்யவதா⁴நாத் ப்ரதிபா⁴ஸத இத³ம் ரூபம் ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -
அத ஏவாஹமிதி ।
அஜ்ஞாநமாத்ரவ்யவதா⁴நாதிரிக்தஜ்ஞாநக்ரியாவ்யவதா⁴நாபா⁴வாதே³வேத்யர்த²: ।
அர்த²த இத³ம்ரூபத்வே(அ)பி ததா² ப்ரதிபா⁴ஸாபா⁴வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –
த்³ருஷ்டஶ்சேதி ।
நநு தத்ரேதிதத்த்வவிமர்ஶே(அ)பி ம்ருண்மயவ்யவஹாரோ ந ஜாயதே । இஹ து விமர்ஶே(அ)பி யுஷ்மத³ர்த²தா வ்யவஹ்ரியதே, அதோ நாயம் த்³ருஷ்டாந்த இத்யத ஆஹ –
வ்யுத்பந்நமதயஸ்த்விதி ।
விமர்ஶே(அ)ஹங்காரஸ்ய யுஷ்மதி³தி வ்யவஹாரமபி ஸுலப⁴ம் ந மந்யந்த இத்யர்த²: ।
அத ஏவேதி ।
விமர்ஶே(அ)பி யுஷ்மதி³தி வ்யவஹாரஸ்ய து³ர்லப⁴த்வாதே³வ, கு³ருதரயத்நவதா லப்⁴யதஅத்ராபூர்ணம் த்³ருஶ்யதே ...... - முக்தமித்யர்த²: ।
யதி³ ஸ்ப²டிகோதா³ஹரணேந ஆத்மந்யநாத்மாஅநாத்மத்⁴யாஸேதித்⁴யாஸஸித்³தி⁴: தர்ஹி ஶ்ருதிஷு த³ர்பணஜலாத்³யுதா³ஹரணம் கிமர்த²மிதி தத்ராஹ –
யத்புநரிதி ।
ப்³ரஹ்மணோ வஸ்த்வந்தரபா⁴வே கிம் ப்³ரஹ்மண: கல்பிதத்வமிதி, நேத்யாஹ –
கிந்த்விதி ।
விபர்யயஸ்வரூபவிபர்யஸ்தரூபதேதிதேதி ।
ஸம்ஸாரிரூபதேத்யர்த²: ।
ப்ரத்யங்முக²தாபே⁴தா³வபா⁴ஸாப்⁴யாம் ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்ய பி³ம்பா³த்³வஸ்த்வந்தரத்வமிதி சோத³யதி -
கத²ம் புநஸ்ததே³வ ததி³தி ।
ஏகஸ்வலக்ஷணத்வாவக³மாதி³தி ।
ஏகஸ்வரூபலக்ஷணத்வேந மதீ³யமித³ம் முக²மிதி த³ர்பணக³தமுக²வ்யக்தே: ஸ்வக்³ரீவாஸ்த²முக²வ்யக்த்யைக்யப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாதி³த்யர்த²: ।