பஞ்சபாதி³கா
வக்தவ்யகாஶிகா
 

நநு தத்த்வமஸிவாக்யாத் பா³தோ⁴ த்³ருஶ்யதே, மைவம் ; தத்ர’தத்த்வமி’தி பி³ம்ப³ஸ்தா²நீயப்³ரஹ்மஸ்வரூபதாப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்தா²நீயஸ்ய ஜீவஸ்யோபதி³ஶ்யதே ; அந்யதா² ந’தத்த்வமஸீ’தி ஸ்யாத் , கிந்து‘ந த்வமஸீ’தி ப⁴வேத் , ‘ ரஜதமஸ்தீ’திவத்கிம் ஶாஸ்த்ரீயோ(அ)பி வ்யவஹார: ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்ய பாரமார்தி²கமிவ பி³ம்பை³கரூபத்வம் த³ர்ஶயதிநேக்ஷேதோத்³யந்தமாதி³த்யம் நாஸ்தம் யந்தம் கதா³சநநோபரக்தம் வாரிஸ்த²ம் மத்⁴யம் நப⁴ஸோ க³தம்இதியஸ்து மந்யதே பராக்ப்ரவணப்ரவ்ருத்தநயநரஶ்மிபி⁴: பி³ம்ப³மேவ பி⁴ந்நதே³ஶஸ்த²ம் க்³ருஹ்யதே, கிந்து த³ர்பணப்ரதிஸ்பா²லிதை: பராவ்ருத்த்ய ப்ரத்யங்முகை²: ஸ்வதே³ஶஸ்த²மேவ பி³ம்ப³ம் க்³ருஹ்யதே இதி, தமநுப⁴வ ஏவ நிராகரோதீதி, பராக்ரம்யதேகத²ம் புந: பரிச்சி²ந்நமேகமேகஸ்வபா⁴வம் விச்சி²ந்நதே³ஶத்³வயே ஸர்வாத்மநா அவபா⁴ஸமாநமுப⁴யத்ர பாரமார்தி²கம் ப⁴வதி ? வயம் விச்சே²தா³வபா⁴ஸம் பாரமார்தி²கம் ப்³ரூம:, கிம் து ஏகத்வம் விச்சே²த³ஸ்து மாயாவிஜ்ரும்பி⁴த: ஹி மாயாயாமஸம்பா⁴வநீயம் நாம ; அஸம்பா⁴வநீயாவபா⁴ஸசதுரா ஹி ஸா

நநு தத்த்வமஸிவாக்யாத் பா³தோ⁴ த்³ருஶ்யதே, மைவம் ; தத்ர’தத்த்வமி’தி பி³ம்ப³ஸ்தா²நீயப்³ரஹ்மஸ்வரூபதாப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்தா²நீயஸ்ய ஜீவஸ்யோபதி³ஶ்யதே ; அந்யதா² ந’தத்த்வமஸீ’தி ஸ்யாத் , கிந்து‘ந த்வமஸீ’தி ப⁴வேத் , ‘ ரஜதமஸ்தீ’திவத்கிம் ஶாஸ்த்ரீயோ(அ)பி வ்யவஹார: ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்ய பாரமார்தி²கமிவ பி³ம்பை³கரூபத்வம் த³ர்ஶயதிநேக்ஷேதோத்³யந்தமாதி³த்யம் நாஸ்தம் யந்தம் கதா³சநநோபரக்தம் வாரிஸ்த²ம் மத்⁴யம் நப⁴ஸோ க³தம்இதியஸ்து மந்யதே பராக்ப்ரவணப்ரவ்ருத்தநயநரஶ்மிபி⁴: பி³ம்ப³மேவ பி⁴ந்நதே³ஶஸ்த²ம் க்³ருஹ்யதே, கிந்து த³ர்பணப்ரதிஸ்பா²லிதை: பராவ்ருத்த்ய ப்ரத்யங்முகை²: ஸ்வதே³ஶஸ்த²மேவ பி³ம்ப³ம் க்³ருஹ்யதே இதி, தமநுப⁴வ ஏவ நிராகரோதீதி, பராக்ரம்யதேகத²ம் புந: பரிச்சி²ந்நமேகமேகஸ்வபா⁴வம் விச்சி²ந்நதே³ஶத்³வயே ஸர்வாத்மநா அவபா⁴ஸமாநமுப⁴யத்ர பாரமார்தி²கம் ப⁴வதி ? வயம் விச்சே²தா³வபா⁴ஸம் பாரமார்தி²கம் ப்³ரூம:, கிம் து ஏகத்வம் விச்சே²த³ஸ்து மாயாவிஜ்ரும்பி⁴த: ஹி மாயாயாமஸம்பா⁴வநீயம் நாம ; அஸம்பா⁴வநீயாவபா⁴ஸசதுரா ஹி ஸா

தத்த்வமஸிவாக்யாதி³திதத்த்வமஸித்³தி⁴ இதி ।

ஸ்தா²ணு: புருஷ இதி வாக்யாத் புருஷஸ்யேவ ஸம்ஸாரிணோ பா³தோ⁴ த்³ருஶ்யத இத்யர்த²: ।

ஸோ(அ)யமிதி வாக்யாதி³வைக்யமுபதி³ஶ்யத இத்யாஹ –

மைவமிதி ।

அந்யதா² ந தத்த்வவமஸீதி ஸ்யாத் இதி, த்வமஸீதி ந ஸ்யாதி³த்யந்வய: ।

உபரக்தமிதி ।

ராஹுக்³ரஸ்தமித்யர்த²: ।

ந வாரிஸ்த²மிதி ।

வாரிஸ்த²ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்ய பி³ம்பா³தி³த்யைக்யே ஸதி ஹி வாரிஸ்த²மாதி³த்யம் நேக்ஷேதேதி நிஷேத⁴ஸம்ப⁴வ இதி பா⁴வ: ।

க்³ரீவாஸ்த²முக²ஸ்ய த³ர்பணஸ்த²த்வாக்²யத³ர்பணஸம்ப³ந்தோ⁴ ந க்³ருஹ்யதே । கிந்து ததே³வ முக²ம் த³ர்பணாத³விவிக்தம் ப்ரகாஶத இதி அக்²யாதிமதமநூத்³ய தூ³ஷயதி -

யஸ்து மந்யத இதி ।

அநுப⁴வ ஏவ நிராகரோதீதி ।

ஸ்வாத்மாநம் நிரீக்ஷ்யமாணம் புருஷாந்தரம் த³ர்பணாநுப்ரவிஷ்டமிவ ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்யாநுப⁴வ:, தந்நிராகரோதீத்யர்த²: ।

உப⁴யத்ர பாரமார்தி²கத்வமாகாஶஸ்ய த்³ருஷ்டமிதி தத்³வ்யாவர்தயதி -

பரிச்சி²ந்நமிதி ।

பரிச்சி²ந்நபரமாண்வோ: தே³ஶத்³வயே ஸத்யத்வம் வித்³யத இதி ஆஶங்க்ய த்³வயோ: தே³ஶத்³வயே ஸத்யத்வமஸ்து, ஏகஸ்ய பரிச்சி²ந்நஸ்ய உப⁴யத்ர ஸத்யத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –

ஏகமிதி ।

பரிச்சி²ந்நஸ்யைகஸ்ய பித்ருபுத்ரஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யோப⁴யத்ர ஸத்யத்வம் த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்ய ஏகத்ர பித்ருத்வமந்யத்ர புத்ரத்வமிதி உப⁴யாத்மகத்வாத்தஸ்ய ததா²த்வமஸ்து, ஏகஸ்வபா⁴வஸ்ய முக²ஸ்ய ந ததா²த்வமித்யாஹ –

ஏகஸ்வபா⁴வமிதி ।

ஏவம்ரூபஸ்ய அவயவித்³ரவ்யாக்²யாவயவத்³வயே ஸத்யத்வம் வித்³யத இத்யாஶங்க்ய ஸம்ஶ்லிஷ்டாவயவத்³வயே ஸத்யத்வமஸ்து, விச்சி²ந்நதே³ஶத்³வயே ஸத்யத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ -

விச்சி²ந்நதே³ஶத்³வய இதி ।

பூர்வோக்தஸ்வபா⁴வஸ்ய வம்ஶஸ்ய விச்சி²ந்நபி⁴த்தித்³வயே ஸத்யத்வம் த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்ய தத்ராம்ஶத்³வயேநோப⁴யத்ரநோப⁴யத்யத்வமிதிஸத்யத்வம் ஸம்ப⁴வதி, இஹ து ந ஸர்வாத்மநா உப⁴யத்ர ஸத்யத்வம் ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ -

ஸர்வாத்மநா அவபா⁴ஸமாநமிதி ।

விச்சே²தா³வபா⁴ஸமிதி ।

பி³ம்பா³த் பி⁴ந்நத்வாவபா⁴ஸம் பி⁴ந்நதே³ஶஸ்த²த்வாவபா⁴ஸம் சேத்யர்த²: ।

பே⁴த³ஸ்ய ஸத்யத்வாபா⁴வே கிம் பே⁴த³விரோதி⁴தாதா³த்ம்யம் ஸத்யமித்யுக்தமிதி, நேத்யாஹ –

கிந்த்வேகத்வமிதி ।

மாயாலக்ஷணகாரணவிஶேஷோக்த்யா கத²மேகஸ்ய உப⁴யத்ர யுக³பத் ஸ்தி²திரிதி ? தத்ராஹ -

ந ஹி மாயாயாமிதி ।