అహమితి ప్రతీయమానాహఙ్కారావచ్ఛిన్నచైతన్యైక్యాత్ విషయాభిన్నచైతన్యస్య అహమిత్యవభాసమానజ్ఞానస్య జ్ఞేయేనాభేదం వదతో విజ్ఞానవాదినాం మతమాయాతమితి చోదయతి -

నను నీలాదివిషయోఽపి చేదితి ।

పరిచ్ఛిన్నక్షణికసకర్మకబుద్ధిజ్ఞానస్య తస్మాత్ భేదేనార్థక్రియాసామర్థ్యసత్వశూన్యక్షణికవిషయేణ వాస్తవతాదాత్మ్యం మాహాయానికైరఙ్గ్యకారి । తద్విరుద్ధత్వేన నిత్యాపరిచ్ఛిన్నచైతన్యరూపసంవేదనస్య తతో భేదేనార్థక్రియాసమర్థస్థాయిప్రపఞ్చేన ఐక్యాభాసోఽస్మాభిరఙ్గీక్రియతే । అతః ఎవంవిధచైతన్యస్యైవంవిధప్రపఞ్చేనైక్యాభాసోక్త్యా న మాహాయానికపక్షప్రసఙ్గ ఇతి మత్వా చైతన్యస్య వ్యాపినిత్యత్వం పరస్పరవ్యావృత్తానిత్యవిషయేణాకాశఘటయోరివ వాస్తవైక్యతాదాత్మ్యాభావం చాహ -

మైవమ్ , పరస్పరేత్యాదినా ।

విచ్ఛేదావభాసేఽపీతి ।

నీలాపరోక్షం పీతాపరోక్షమితి ఔపాధికభేదావభాసేపీత్యర్థః ।

న తత్స్వన తత్స్వభావేతిభావతేతి ।

నీలాదిస్వనీలాదిస్వభావామ్భావో న భవతీత్యర్థః ।

అహమితి ప్రత్యగ్రూపేణావభాసమానం జ్ఞానం పరాగ్రూపం నీలాద్ వ్యావృత్తతయా పరోక్షమితి బౌద్ధైరభ్యుపగమాత్ గన్తృగన్తవ్యయోరివ విషయసంవిద్భేదః ప్రత్యక్ష ఇత్యాహ -

కిఞ్చ తైరపీతి ।

నీలాత్మకసంవిదితి నీలముచ్యతే ।

ప్రత్యగవభాస ఇతి

అహమితి సంవేదనముచ్యతే ।

అన్య ఎవేత్యుక్తేఽహఙ్కారాత్ అన్యచైతన్యవత్ కిమహన్తయా నీలస్యావభాసం సహత్ ఇతి నేత్యాహ -

పరాగ్వ్యావృత్త ఇతి ।

ప్రత్యగవభాసస్వరూపమాత్రపర్యవపర్యవసిత ఇతిసితమ్ ఇత్యుక్తే కిం తదితి ధర్మ్యాకాఙ్క్షాయామాహ -

వికల్ప ఇతి ।

జ్ఞానమిత్యర్థః ।

ప్రత్యగ్వ్యావృత్త ఇత్యుక్తేఽహఙ్కారస్యైవ నీలసంవిచ్ఛబ్దితనీలస్యాపి కిమహమితి ప్రతీతిః స్యాత్ ఇత్యాశఙ్క్య గన్తవ్యస్యేవేదన్తయావభాస ఇత్యాహ -

ఇదన్తయా గ్రాహ్యగ్రాహ్యారూపేతిరూపేతి ।

అతో బౌద్ధైరపి జ్ఞానజ్ఞేయయోః భేదస్య ప్రత్యక్షత్వాఙ్గీకారాత్ తయోరైక్యోక్తావపి న మే బౌద్ధమతప్రసఙ్గ ఇత్యభిప్రాయః ।

వస్తుద్వయమితి ।

జ్ఞానజ్ఞేయయోః స్వరూపభేదేన భిన్నత్వముచ్యతే ।

అత్యన్తభేదమాహ –

ఇతరేతరవ్యావృత్తమితి ।

ఎకజాతీయత్వాభావమాహ –

గ్రాహ్యగ్రాహకరూపమితి ।