సంవిదా నీలసిద్ధ్యర్థం సంవిన్నీలయోరభేదో వక్తవ్య ఇతి విజ్ఞానవాదీ చోదయతి -

నైతద్వయోరపీతి ।

స్వరూపమాత్రస్వరూపమాత్రయోనిష్ఠయోరితినిష్ఠయోరితి ।

అన్యోన్యస్మిన్ అననుప్రవిష్టాయః శలాకాకల్పయోరిత్యర్థః ।

ఇదమహం జానామీతి జ్ఞాతృజ్ఞానజ్ఞేయరూపేణ భిన్నపదార్థానాం సంసర్గావభాసాత్సంసర్గావభాసామ్ ఇతి భేదోఽస్తీత్యాహ సిద్ధాన్తీ -

కథం పునరిదం జానామీతి ।

గ్రాహ్యగ్రాహకతావగ్రాహ్యగ్రాహకాభాసత ఇతిభాస ఇతి ।

జ్ఞానాదన్యోన్యం చ కథం వ్యావృత్తవ్యావృత్త్యా ఇతిరూపావభాస ఇత్యర్థః ।

ఇదమిత్యాకారస్య అహమిత్యాకారస్య చ న జ్ఞానాతిరిక్తతయా జ్ఞానసంసర్గవదవభాసిత్వమ్ । కిన్తు తావప్యసంసృష్టౌ క్రమభావిజ్ఞానరూపావిత్యాహ విజ్ఞానవాదీ -

నాయం తదవతదవభాసీ ఇతిభాస ఇతి ।

త్వత్పక్షే క్రమవర్త్తిత్వాత్ స్వసంవేద్యత్వాచ్చ అన్యోన్యావిషయత్వాత్ ఇదమిత్యాదిత్రయేషు కథం యుగపత్ సమ్బన్ధావభాససమ్భవ ఇత్యాహ సిద్ధాన్తీ -

కథం పునస్తేష్వితి ।

ఇదమహం జానామీతి జ్ఞానజ్ఞాతృజ్ఞేయరూపేణ భిన్నపదార్థసమ్బన్ధావభాసి న భవతి, ఇదమితి, అహమితి, జానామీతి చ జ్ఞానత్రయజన్యం విశిష్టమేకం జ్ఞానమిత్యాహ విజ్ఞానవాదీ -

తద్వాసనేతి ।

అహమిత్యహఙ్కల్పనాయుక్తం యత్ జ్ఞానం భవతి ఇదమితి విషయవికల్పనాయుక్తం చ యత్ జ్ఞానం భవతి, తే ఎవ విజ్ఞానే వాసనేత్యర్థః ।

సమనన్తరప్రత్యయేతి ।

అహమిదమితి జ్ఞానద్వయస్య వాసనాసహితం జానామీతి క్రియాకల్పనాయుక్తం యజ్జ్ఞానం తదుచ్యత ఇత్యర్థః ।

సఙ్కలనాత్మకమితి ।

జ్ఞానత్రయాకారైర్లబ్ధాకారాశ్రయాత్మకమిత్యర్థః ।

న సమ్బన్ధావగమ ఇతి ।

జ్ఞానస్య జ్ఞానాతిరిక్తేదమహమిత్యాకారయోః యశ్చ సమ్బన్ధావగమోఽయం న భవతీత్యర్థః ।

ఆహ సిద్ధాన్తీ -

కిం పునరేవమితి ।

అహమిత్యాదిజ్ఞానత్రయే జాతే తదనన్తరమహమిదం జానామీతి విశిష్టజ్ఞానం జాయత ఇతి నానుభూయతే, కిన్తు ప్రథమత ఎవాహమిదం జానామీతి జ్ఞానతద్వ్యతిరిక్తగ్రాహ్యగ్రాహకాణాం సంసర్గావభాసదర్శనాత్ జ్ఞానాదతిరిక్తం నీలవస్తు అభ్యుపేయమితి భావః ।

ప్రథమం బుభుత్సాం కృత్వా పశ్చాత్ కారకసంవేదనం కృత్వా క్రియాం సమ్పాద్య క్రియాద్వారేణ సమ్బన్ధార్థావభాసిత్వం క్షణికజ్ఞానస్యానుపపన్నమ్ , తస్మాత్ క్షణికజ్ఞానస్య నీలాభేదేనావభాసిత్వం వక్తవ్యమ్ , అన్యథావిజ్ఞానే నీలస్య ప్రతిభాసానుపపత్తేరితి విజ్ఞానవాదీ ఆహ -

క్షణవిధ్వంసిన ఇతి ।

ప్రత్యక్షేణ క్షణికత్వసిద్ధిశ్చేన్న తావత్ ప్రత్యక్షేణాహమితి సంవిదః క్షణికత్వసిద్ధిరిత్యాహ –

యద్యేవమితి ।

క్షణభేదోపాధికభేదవిషయో భేదప్రతిభాసః, సైవేయం సంవిదితి ప్రత్యభిజ్ఞానిరూపాధికైక్యవిషయేతి నిరూప్య భేదో న విద్యత ఇత్యభిధీయతామిత్యాహ -

స కిం విద్యత ఇతి ।

న భేదోఽవభాసత ఇతి ।

భాసమానోఽపి భేదో న స్పష్టోఽవభాసత ఇత్యర్థః ।

సంవిదోఽపి చేత్ స్వరూపం నావభాసత ఇతి ।

సంవిదః స్వాతిస్వాతికతేతిరిక్త భేదాసమ్భవాత్ స్వరూపభూతోఽపి భేదో నావభాసతే చేత్ సంవిదోఽప్యనవభాసాత్ ఆన్ధ్యం స్యాదిత్యర్థః ।

తద్రూపప్రతిభాస ఇతి ।

ఐక్యార్థకప్రత్యభిజ్ఞాయాం సత్యామిత్యర్థః ।

నిష్ప్రమాణికా చేతి ।

భిన్నయోరైక్యభ్రమః, సాదృశ్యకల్పకః । తదధీనా చ సాదృశ్యకల్పనేత్యర్థః ।

తద్రూపప్రతీతేః వ్యామోహత్వాదితి ।

ఐక్యసాధకప్రత్యభిజ్ఞాయాః భ్రాన్తిత్వాదిత్యర్థః ।

ఐక్యభ్రమస్య సాదృశ్యాఖ్యకారణాభావేఽసమ్భవాత్ , స్వహేతుసాదృశ్యకల్పకత్వాత్ నాప్రమాణకత్వం సాదృశ్యకల్పనాయా ఇత్యాహ –

నిర్బీజభ్రాన్త్యయోగాదితి ।

సిద్ధే వ్యామోహ ఇతి ।

ఐక్యజ్ఞానస్య భ్రమత్వే సిద్ధే సతీత్యర్థః ।

ప్రమాణసద్భావాచ్చేతి ।

ఐక్యభ్రమస్య కల్పకసద్భావాచ్చేత్యర్థః ।

వ్యామోహసిద్ధిరితి ।

ఐక్యజ్ఞానస్య భ్రమత్వసిద్ధిరిత్యర్థః । అత్యైక్యేతిఅత్రైక్యజ్ఞానస్య ప్రామాణ్యసిద్ధావపి తుల్యమితరేతరాశ్రయవత్వమిత్యర్థః ।