நைதத் — த்³வயோரபி ஸ்வரூபமாத்ரநிஷ்ட²யோ: குதோ விஷயவிஷயிபா⁴வ: ? கத²ம் புந: ‘இத³மஹம் ஜாநாமீ’தி தயோர்க்³ராஹ்யக்³ராஹகதாவபா⁴ஸ: ? நாயம் தத³வபா⁴ஸ:, கிந்து ‘அஹமி’தி ‘இத³மி’தி ‘ஜாநாமீ’தி ச பரஸ்பரவ்யாவ்ருத்தா விகல்பா ஏதே । கத²ம் புந: தேஷு கடாக்ஷேணாப்யந்யோந்யமநீக்ஷமாணேஷ்வயம் ஸம்ப³ந்தா⁴வக³ம: ? தத்³வாஸநாஸமேதஸமநந்தரப்ரத்யயஸமுத்த²ம் ஸங்கலநாத்மகம் ப்ரத்யயாந்தரமேதத் ; நேஹ ஸம்ப³ந்தா⁴வக³ம: ? கிம் புந: ஏவமநுப⁴வாநாரூடா⁴மேவ ப்ரக்ரியாம் விரசயதி ப⁴வாந் ! க்ஷணவித்⁴வம்ஸிந: க்ரியாநுபபத்தே: ; ஸ்தா²யித்வே ஹி ஸத்யஹமுல்லேக்²யஸ்ய ஸ்தா²யிநைவ நீலாதி³நா க்ரியாநிமித்த: ஸம்ப³ந்த⁴:, ததஶ்ச க்ரியாநிமித்தைவ நீலாதே³ரப்யபரோக்ஷதா ஸ்யாத் , ந ச ஸ்தா²யித்வமஸ்தி । யத்³யேவம், ’அஹமி’தி ஸம்வித³: ப்ரதிக்ஷணம் ஸ்வலக்ஷணபே⁴தே³ந பா⁴வ்யம், ஸ கிம் வித்³யதே ? ந வேதி ? ஸ்வஸம்வித³மகூ³ஹமாநைரேவாபி⁴தீ⁴யதாம் ! அத² அத்யந்தஸாத்³ருஶ்யாத் ந பே⁴தோ³(அ)வபா⁴ஸதே இதி, ஸம்விதோ³(அ)பி சேத் ஸ்வரூபம் நாவபா⁴ஸதே, ஆயாதமாந்த்⁴யமஶேஷஸ்ய ஜக³த: ! அபி ச தத்³ரூபப்ரதிபா⁴ஸே ஸாத்³ருஶ்யகல்பநா ப்ரமாணவிருத்³தா⁴, நிஷ்ப்ரமாணிகா ச ! தத்³ரூபப்ரதீதே: வ்யாமோஹத்வாத் ந ப்ரமாணவிருத்³த⁴தா, நாப்யப்ராமாணிகதா ; நிர்பீ³ஜப்⁴ராந்த்யயோகா³தி³தி சேத் , ந இதரேதராஶ்ரயத்வாத் । ஸித்³தே⁴ வ்யாமோஹே ஸாத்³ருஶ்யஸித்³தி⁴: ; ப்ரமாணவிரோதா⁴பா⁴வாத் , ப்ரமாணஸத்³பா⁴வாச்ச, ஸித்³தே⁴ ச ஸாத்³ருஶ்யே தந்நிமித்தா வ்யாமோஹஸித்³தி⁴: ॥
ஸம்விதா³ நீலஸித்³த்⁴யர்த²ம் ஸம்விந்நீலயோரபே⁴தோ³ வக்தவ்ய இதி விஜ்ஞாநவாதீ³ சோத³யதி -
நைதத்³வயோரபீதி ।
ஸ்வரூபமாத்ரஸ்வரூபமாத்ரயோநிஷ்ட²யோரிதிநிஷ்ட²யோரிதி ।
அந்யோந்யஸ்மிந் அநநுப்ரவிஷ்டாய: ஶலாகாகல்பயோரித்யர்த²: ।
இத³மஹம் ஜாநாமீதி ஜ்ஞாத்ருஜ்ஞாநஜ்ஞேயரூபேண பி⁴ந்நபதா³ர்தா²நாம் ஸம்ஸர்கா³வபா⁴ஸாத்ஸம்ஸர்கா³வபா⁴ஸாம் இதி பே⁴தோ³(அ)ஸ்தீத்யாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -
கத²ம் புநரித³ம் ஜாநாமீதி ।
க்³ராஹ்யக்³ராஹகதாவக்³ராஹ்யக்³ராஹகாபா⁴ஸத இதிபா⁴ஸ இதி ।
ஜ்ஞாநாத³ந்யோந்யம் ச கத²ம் வ்யாவ்ருத்தவ்யாவ்ருத்த்யா இதிரூபாவபா⁴ஸ இத்யர்த²: ।
இத³மித்யாகாரஸ்ய அஹமித்யாகாரஸ்ய ச ந ஜ்ஞாநாதிரிக்ததயா ஜ்ஞாநஸம்ஸர்க³வத³வபா⁴ஸித்வம் । கிந்து தாவப்யஸம்ஸ்ருஷ்டௌ க்ரமபா⁴விஜ்ஞாநரூபாவித்யாஹ விஜ்ஞாநவாதீ³ -
நாயம் தத³வதத³வபா⁴ஸீ இதிபா⁴ஸ இதி ।
த்வத்பக்ஷே க்ரமவர்த்தித்வாத் ஸ்வஸம்வேத்³யத்வாச்ச அந்யோந்யாவிஷயத்வாத் இத³மித்யாதி³த்ரயேஷு கத²ம் யுக³பத் ஸம்ப³ந்தா⁴வபா⁴ஸஸம்ப⁴வ இத்யாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -
கத²ம் புநஸ்தேஷ்விதி ।
இத³மஹம் ஜாநாமீதி ஜ்ஞாநஜ்ஞாத்ருஜ்ஞேயரூபேண பி⁴ந்நபதா³ர்த²ஸம்ப³ந்தா⁴வபா⁴ஸி ந ப⁴வதி, இத³மிதி, அஹமிதி, ஜாநாமீதி ச ஜ்ஞாநத்ரயஜந்யம் விஶிஷ்டமேகம் ஜ்ஞாநமித்யாஹ விஜ்ஞாநவாதீ³ -
தத்³வாஸநேதி ।
அஹமித்யஹங்கல்பநாயுக்தம் யத் ஜ்ஞாநம் ப⁴வதி இத³மிதி விஷயவிகல்பநாயுக்தம் ச யத் ஜ்ஞாநம் ப⁴வதி, தே ஏவ விஜ்ஞாநே வாஸநேத்யர்த²: ।
ஸமநந்தரப்ரத்யயேதி ।
அஹமித³மிதி ஜ்ஞாநத்³வயஸ்ய வாஸநாஸஹிதம் ஜாநாமீதி க்ரியாகல்பநாயுக்தம் யஜ்ஜ்ஞாநம் தது³ச்யத இத்யர்த²: ।
ஸங்கலநாத்மகமிதி ।
ஜ்ஞாநத்ரயாகாரைர்லப்³தா⁴காராஶ்ரயாத்மகமித்யர்த²: ।
ந ஸம்ப³ந்தா⁴வக³ம இதி ।
ஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞாநாதிரிக்தேத³மஹமித்யாகாரயோ: யஶ்ச ஸம்ப³ந்தா⁴வக³மோ(அ)யம் ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
ஆஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -
கிம் புநரேவமிதி ।
அஹமித்யாதி³ஜ்ஞாநத்ரயே ஜாதே தத³நந்தரமஹமித³ம் ஜாநாமீதி விஶிஷ்டஜ்ஞாநம் ஜாயத இதி நாநுபூ⁴யதே, கிந்து ப்ரத²மத ஏவாஹமித³ம் ஜாநாமீதி ஜ்ஞாநதத்³வ்யதிரிக்தக்³ராஹ்யக்³ராஹகாணாம் ஸம்ஸர்கா³வபா⁴ஸத³ர்ஶநாத் ஜ்ஞாநாத³திரிக்தம் நீலவஸ்து அப்⁴யுபேயமிதி பா⁴வ: ।
ப்ரத²மம் பு³பு⁴த்ஸாம் க்ருத்வா பஶ்சாத் காரகஸம்வேத³நம் க்ருத்வா க்ரியாம் ஸம்பாத்³ய க்ரியாத்³வாரேண ஸம்ப³ந்தா⁴ர்தா²வபா⁴ஸித்வம் க்ஷணிகஜ்ஞாநஸ்யாநுபபந்நம் , தஸ்மாத் க்ஷணிகஜ்ஞாநஸ்ய நீலாபே⁴தே³நாவபா⁴ஸித்வம் வக்தவ்யம் , அந்யதா²விஜ்ஞாநே நீலஸ்ய ப்ரதிபா⁴ஸாநுபபத்தேரிதி விஜ்ஞாநவாதீ³ ஆஹ -
க்ஷணவித்⁴வம்ஸிந இதி ।
ப்ரத்யக்ஷேண க்ஷணிகத்வஸித்³தி⁴ஶ்சேந்ந தாவத் ப்ரத்யக்ஷேணாஹமிதி ஸம்வித³: க்ஷணிகத்வஸித்³தி⁴ரித்யாஹ –
யத்³யேவமிதி ।
க்ஷணபே⁴தோ³பாதி⁴கபே⁴த³விஷயோ பே⁴த³ப்ரதிபா⁴ஸ:, ஸைவேயம் ஸம்விதி³தி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநிரூபாதி⁴கைக்யவிஷயேதி நிரூப்ய பே⁴தோ³ ந வித்³யத இத்யபி⁴தீ⁴யதாமித்யாஹ -
ஸ கிம் வித்³யத இதி ।
ந பே⁴தோ³(அ)வபா⁴ஸத இதி ।
பா⁴ஸமாநோ(அ)பி பே⁴தோ³ ந ஸ்பஷ்டோ(அ)வபா⁴ஸத இத்யர்த²: ।
ஸம்விதோ³(அ)பி சேத் ஸ்வரூபம் நாவபா⁴ஸத இதி ।
ஸம்வித³: ஸ்வாதிஸ்வாதிகதேதிரிக்த பே⁴தா³ஸம்ப⁴வாத் ஸ்வரூபபூ⁴தோ(அ)பி பே⁴தோ³ நாவபா⁴ஸதே சேத் ஸம்விதோ³(அ)ப்யநவபா⁴ஸாத் ஆந்த்⁴யம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
தத்³ரூபப்ரதிபா⁴ஸ இதி ।
ஐக்யார்த²கப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயாம் ஸத்யாமித்யர்த²: ।
நிஷ்ப்ரமாணிகா சேதி ।
பி⁴ந்நயோரைக்யப்⁴ரம:, ஸாத்³ருஶ்யகல்பக: । தத³தீ⁴நா ச ஸாத்³ருஶ்யகல்பநேத்யர்த²: ।
தத்³ரூபப்ரதீதே: வ்யாமோஹத்வாதி³தி ।
ஐக்யஸாத⁴கப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயா: ப்⁴ராந்தித்வாதி³த்யர்த²: ।
ஐக்யப்⁴ரமஸ்ய ஸாத்³ருஶ்யாக்²யகாரணாபா⁴வே(அ)ஸம்ப⁴வாத் , ஸ்வஹேதுஸாத்³ருஶ்யகல்பகத்வாத் நாப்ரமாணகத்வம் ஸாத்³ருஶ்யகல்பநாயா இத்யாஹ –
நிர்பீ³ஜப்⁴ராந்த்யயோகா³தி³தி ।
ஸித்³தே⁴ வ்யாமோஹ இதி ।
ஐக்யஜ்ஞாநஸ்ய ப்⁴ரமத்வே ஸித்³தே⁴ ஸதீத்யர்த²: ।
ப்ரமாணஸத்³பா⁴வாச்சேதி ।
ஐக்யப்⁴ரமஸ்ய கல்பகஸத்³பா⁴வாச்சேத்யர்த²: ।
வ்யாமோஹஸித்³தி⁴ரிதி ।
ஐக்யஜ்ஞாநஸ்ய ப்⁴ரமத்வஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: । அத்யைக்யேதிஅத்ரைக்யஜ்ஞாநஸ்ய ப்ராமாண்யஸித்³தா⁴வபி துல்யமிதரேதராஶ்ரயவத்வமித்யர்த²: ।