இத³மயுக்தம் வர்ததே ! கிமத்ராயுக்தம் ? ஸதி நியமே(அ)பி நிரபேக்ஷத்வம் । ததா² ஹி — ய: கஶ்சித் கஸ்யசித் க்வசிந்நியம:, ஸ தத³பேக்ஷாப்ரபா⁴வித: ; அநபேக்ஷத்வே நியமாநுபபத்தே: । ஏவம் ஹி கார்யகாரணபா⁴வஸித்³தி⁴: । கார்யார்தி²பி⁴ஶ்ச விஶிஷ்டாநாம் ஹேதூநாமுபாதா³நம் । தத்ர யதி³ ந க்ஷணிகம் காரணம் ஸஹகாரிணமபேக்ஷதே, நாபி தத் கார்யம் , கத²ம் நியம: ? ததா² ஹி — ஹேதுபரம்பராப்ரதிப³ந்தா⁴த் ந ஹேது: ஸ்வரூபே ஸஹகாரிணமபேக்ஷதே, ந கார்யே ; ஸ்வயஞ்ஜநநஶக்தே: । நாபி கார்யம் ; ஏகஸ்யாபி ஶக்திமத்த்வேந ப்ரஸஹ்யஜநநாத் தத்ர ஸஹகாரிஸந்நிதி⁴நியமோ(அ)நர்த²க: ஸ்யாத் । காகதாலீயமுச்யதே ? ததா² ச கார்யகாரணவ்யவஹாரா: ஸர்வ ஏவோத்ஸீதே³யு: । தஸ்மாத் க்ஷணிகஸ்யாபி பா⁴வஸ்ய ஸ்வயம் ஜநகஸ்ய ஸ்வரூபாநுபயோகி³ந்யபி ஸஹகாரிணி கார்யஸித்³த⁴யே அபேக்ஷா வாச்யா ; கார்யஸ்யைவ வா ஸாமக்³ரீஸாத்⁴யத்வாத் , தத்ர நியமாத் ; ததா² நித்யே(அ)பீதி ந விஶேஷம் பஶ்யாம: ॥ ததே³வமஹங்கர்து: ஸதா³ ஏகரூபாவக³மாத் ஸ்தா²யித்வே(அ)ப்யர்த²க்ரியாஸம்ப⁴வாத் ந நீலஸ்ய ஸ்வக³தாபரோக்ஷத்வமாத்ரேண மாஹாயாநிகபக்ஷ: ஸமர்த்²யதே, கிந்து க்³ராஹகஸ்யாஹங்கர்துராத்மந: ஸ்தா²யிநோ(அ)பா⁴வே । ஸ சைகரூப: அநுப⁴வாத் யுக்திப³லாச்ச ப்ரஸாதி⁴த: । நநு நாநுமேயாதி³ஷ்வபரோக்ஷதா த்³ருஶ்யதே ? உச்யதே — நாநுமேயாதி³ஷ்வபரோக்ஷத்வம் ; ஸ்வஜ்ஞாநோத்பத்தாவவ்யாப்ருதத்வாத் , லிங்கா³தீ³நாமேவ குதஶ்சித் ஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷாத்³விஶிஷ்டைகார்த²ஜ்ஞாநஹேதுத்வாத் , ப்ரமேயஸ்ய ச ஸ்வஜ்ஞாநோத்பத்திஹேதுத்வே ப்ரமாணாபா⁴வாத் । அலம் ப்ரஸங்கா³க³தப்ரபஞ்சேந । ஸ்வாவஸர ஏவைதத் ஸுக³தமதபரீக்ஷாயாம் நிபுணதரம் ப்ரபஞ்சயிஷ்யாம: ॥
இத³மயுக்தம் வர்தத இதி ।
ஸஹகாரிலாபே⁴ தூ⁴மஜநகத்வம் அலாபே⁴ சாஜநகத்வமித்யங்கா³ராவஸ்தா²க்³நிக்ஷணே த்³ருஷ்டம் யத் தந்நித்யே நாஸ்தீதி நித்யவத்கார்யஜந்மைவேதி இத³மயுக்தமித்யர்த²: ।
ஸஹகாரிஸந்நிதா⁴வேவ கார்யஜந்மேதி ஏதாவந்ந து கார்யஸ்ய தஸ்மிந்நபேக்ஷேத்யாஹ –
கிமத்ராயுக்தமிதி ।
ஸதி நியம இதி ।
ஸஹகாரிணா கார்யஸ்யாந்வயவ்யதிரேகநியமே ஸதி ஸஹகாரிநிரபேக்ஷத்வமித்யர்த²: ।
கார்யஸ்யோபாதா³நகாரணேநாந்வயவ்யதிரேகநியமே ஸதி உபாதா³நகாரணவிஷயாபேக்ஷா த்³ருஷ்டேதி வ்யாப்திமாஹ -
ததா² ஹி ய: கஶ்சிதி³தி ।
கஸ்யசிதி³தி ।
உபாதா³நகாரணஸ்யேத்யர்த²: ।
க்வசிதி³தி ।
கார்யம் இத்யர்த²: ।
நியம இதி ।
அந்வயவ்யதிரேகநியம இத்யர்த²: ।
அபேக்ஷேதி ।
உபகாரகஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: ।
நாக்³நிமாத்ரஸ்ய தூ⁴மகாரணத்வம் யேநாங்கா³ராவஸ்தா²நே காரணத்வே(அ)பி ஸஹகார்யலாபே⁴(அ)நுத்பாத³கத்வமுச்யேத இதி தத்ராஹ -
ஏவம் ஹீதி ।
ஸாமாந்யோபஹிதாக்³நிவ்யக்த்யாகாரே ஸாமர்த்²யம் ந து கார்யஜநகத்வேந த்³ருஷ்டாக்³நிவ்யக்தேரேவேத்யப்⁴யுபக³ம இத்யர்த²: ।
ஸாமாந்யோபாதௌ⁴ ஸாமர்த்²யாங்கீ³காரே ஹி கார்யாய காரணோபாதா³நஸம்ப⁴வ இத்யாஹ –
கார்யார்தி²பி⁴ஶ்சேதி ।
தத்ரேதி ।
ஸாமாந்யோபாதௌ⁴ ஸாமர்த்²யே ஸித்³தே⁴ ஸதீத்யர்த²: ।
ந ஸஹகாரிணமபேக்ஷத இதி ।
ஸ்வயமேவ ஸமர்த²த்வாதி³தி பா⁴வ: ।
நாபி தத்கார்யமிதி ।
உபாதா³நகாரணேந ஶக்தேந ப்ரஸஹ்ய ஜநநாதி³தி பா⁴வ: ।
ததே³வ ஸாத⁴யதி -
ததா²ஹி ஹேதுபரம்பராப்ரதிப³ந்தா⁴தி³தி ।
பூர்வபூர்வக்ஷணாது³த்தரோத்தரக்ஷணஸ்யோத்பத்த்யங்கீ³காராத் த்வயேத்யர்த²: ।
ஸ்வரூப இதி ।
ஸ்வரூபே(அ)திஶயஜநகத்வேத்யர்த²: ।
ஏகஸ்யாபீதி ।
ப்ரதா⁴நகாரணஸ்யாபீத்யர்த²: ।
ப²லபதநகாலீநகாகஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யேவ கார்யநிஷ்பத்திஸமயே ஸஹகாரிஸந்நிதா⁴வபி ந ஸஹகாரிண்யபேக்ஷா இதி பௌ³த்³த⁴: சோத³யதி -
காகதாலீயமுச்யத இதி ।
தத்ர காகஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வே பதநாபா⁴வாக்²யவ்யதிரேகாபா⁴வாத் , இஹ து ஸஹகாரிகாஷ்டா²பா⁴வே தூ⁴மாக்²யகார்யாபா⁴வரூபவ்யதிரேகாத³பேக்ஷயா ப⁴விதவ்யம் । அத: அஸம்ப³த்³த⁴மேதச்சோத்³யமிதி பரிஹாரத்வேந ச காகதாலீயமுச்யத இதி க்³ரந்தோ² யோஜ்யமிதியோஜ்ய: ।
அந்வயவ்யதிரேகநியமே(அ)பி ஸஹகாரிணோ(அ)நபேக்ஷா சேத்காரணே(அ)ப்யநபேக்ஷா ஸ்யாதி³த்யாஹ -
ததா² சேதி ।
ஸாமக்³ரீஸாத்⁴யத்வம் குதோ(அ)வக³ம்யஅவக³ம்யத்வமிதிமித்யாஶங்க்ய தத³ந்வயவ்யதிரேகநியமாதி³த்யாஹ -
தத்ர நியமாதி³தி ।
ந விஶேஷம் பஶ்யாம இதி ।
அதோ நார்த²க்ரியாகாரித்வாத் க்ஷணிகத்வமிதி பா⁴வ: ।
ஸ்தா²யிஸர்வக³தஸாக்ஷிசைதந்யாக்²யாஹம்ஸம்வேத³நஸ்ய நீலாபே⁴தே³(அ)பி தஸ்யாபா⁴ஸத்வாத் ஸ்தா²ய்யர்த²க்ரியாகாரிநீலஸ்ய சைதந்யாத்³பே⁴தே³நாங்கீ³காராத் ந மாஹாயாநிகபக்ஷப்ரஸங்க³ இத்யுபஸம்ஹரதி -
ததே³வமஹங்கர்துரிதி ।
ஆத்மந இத்யர்த²: ।
க்³ராஹகஸ்யேத்யுக்தே ப்ராப்தம் வ்யாவர்தயதி -
அஹம் கர்துரிதி ।
ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மஶரீரத்³வயம் க்ஷணிகஜ்ஞாநம் ச வ்யாவர்தயதி -
ஸ்தா²யிநஸ்தா²யிந இத்யாத்ம இதிஆத்மந இதி ।
சைதந்யஸ்யேத்யர்த²: ।
ஏகரூபாநுப⁴வாதி³திஏகரூபோ(அ)நுப⁴வாதி³தி ।
அநுப⁴வாத்மைகரூபாநுப⁴வாதி³த்யர்த²: ।
விஷயஸ்ய சைதந்யவ்யஞ்ஜகத்வேநாபரோக்ஷத்வம் ப⁴வதீத்யுக்தம் । தந்ந ஸர்வத்ர த்³ருஶ்யத இதி சோத³யதி -
நநு நாநுமேயாதி³ஷ்விதி ।
வ்யஞ்ஜகத்வேநாபரோக்ஷத்வமித்யர்த²: ।
அர்த²ஸ்ய காரகத்வாபா⁴வே கத²மநுமாநாதி³ஜ்ஞாநஸ்யார்தா²காரத்வமிதி தத்ராஹ –
லிங்கா³தீ³நாமேவேதி ।
குதஶ்சித்ஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷாதி³த்யவிநாபா⁴வநிர்வாஹ்யநிர்வாஹகத்வாதி³ஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷாதி³த்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநஸ்யாகாரப்ரத³த்வேந ப்ரமேயத்வே ஜநகத்வம் வ்யஞ்ஜகத்வம் ச ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
ப்ரமேயஸ்ய சேதி ।