ఇదమయుక్తం వర్తత ఇతి ।

సహకారిలాభే ధూమజనకత్వమ్ అలాభే చాజనకత్వమిత్యఙ్గారావస్థాగ్నిక్షణే దృష్టం యత్ తన్నిత్యే నాస్తీతి నిత్యవత్కార్యజన్మైవేతి ఇదమయుక్తమిత్యర్థః ।

సహకారిసన్నిధావేవ కార్యజన్మేతి ఎతావన్న తు కార్యస్య తస్మిన్నపేక్షేత్యాహ –

కిమత్రాయుక్తమితి ।

సతి నియమ ఇతి ।

సహకారిణా కార్యస్యాన్వయవ్యతిరేకనియమే సతి సహకారినిరపేక్షత్వమిత్యర్థః ।

కార్యస్యోపాదానకారణేనాన్వయవ్యతిరేకనియమే సతి ఉపాదానకారణవిషయాపేక్షా దృష్టేతి వ్యాప్తిమాహ -

తథా హి యః కశ్చిదితి ।

కస్యచిదితి ।

ఉపాదానకారణస్యేత్యర్థః ।

క్వచిదితి ।

కార్యమ్ ఇత్యర్థః ।

నియమ ఇతి ।

అన్వయవ్యతిరేకనియమ ఇత్యర్థః ।

అపేక్షేతి ।

ఉపకారకసమ్బన్ధ ఇత్యర్థః ।

నాగ్నిమాత్రస్య ధూమకారణత్వం యేనాఙ్గారావస్థానే కారణత్వేఽపి సహకార్యలాభేఽనుత్పాదకత్వముచ్యేత ఇతి తత్రాహ -

ఎవం హీతి ।

సామాన్యోపహితాగ్నివ్యక్త్యాకారే సామర్థ్యం న తు కార్యజనకత్వేన దృష్టాగ్నివ్యక్తేరేవేత్యభ్యుపగమ ఇత్యర్థః ।

సామాన్యోపాధౌ సామర్థ్యాఙ్గీకారే హి కార్యాయ కారణోపాదానసమ్భవ ఇత్యాహ –

కార్యార్థిభిశ్చేతి ।

తత్రేతి ।

సామాన్యోపాధౌ సామర్థ్యే సిద్ధే సతీత్యర్థః ।

న సహకారిణమపేక్షత ఇతి ।

స్వయమేవ సమర్థత్వాదితి భావః ।

నాపి తత్కార్యమితి ।

ఉపాదానకారణేన శక్తేన ప్రసహ్య జననాదితి భావః ।

తదేవ సాధయతి -

తథాహి హేతుపరమ్పరాప్రతిబన్ధాదితి ।

పూర్వపూర్వక్షణాదుత్తరోత్తరక్షణస్యోత్పత్త్యఙ్గీకారాత్ త్వయేత్యర్థః ।

స్వరూప ఇతి ।

స్వరూపేఽతిశయజనకత్వేత్యర్థః ।

ఎకస్యాపీతి ।

ప్రధానకారణస్యాపీత్యర్థః ।

ఫలపతనకాలీనకాకసమ్బన్ధస్యేవ కార్యనిష్పత్తిసమయే సహకారిసన్నిధావపి న సహకారిణ్యపేక్షా ఇతి బౌద్ధః చోదయతి -

కాకతాలీయముచ్యత ఇతి ।

తత్ర కాకసమ్బన్ధాభావే పతనాభావాఖ్యవ్యతిరేకాభావాత్ , ఇహ తు సహకారికాష్ఠాభావే ధూమాఖ్యకార్యాభావరూపవ్యతిరేకాదపేక్షయా భవితవ్యమ్ । అతః అసమ్బద్ధమేతచ్చోద్యమితి పరిహారత్వేన చ కాకతాలీయముచ్యత ఇతి గ్రన్థో యోజ్యమితియోజ్యః ।

అన్వయవ్యతిరేకనియమేఽపి సహకారిణోఽనపేక్షా చేత్కారణేఽప్యనపేక్షా స్యాదిత్యాహ -

తథా చేతి ।

సామగ్రీసాధ్యత్వం కుతోఽవగమ్యఅవగమ్యత్వమితిమిత్యాశఙ్క్య తదన్వయవ్యతిరేకనియమాదిత్యాహ -

తత్ర నియమాదితి ।

న విశేషం పశ్యామ ఇతి ।

అతో నార్థక్రియాకారిత్వాత్ క్షణికత్వమితి భావః ।

స్థాయిసర్వగతసాక్షిచైతన్యాఖ్యాహంసంవేదనస్య నీలాభేదేఽపి తస్యాభాసత్వాత్ స్థాయ్యర్థక్రియాకారినీలస్య చైతన్యాద్భేదేనాఙ్గీకారాత్ న మాహాయానికపక్షప్రసఙ్గ ఇత్యుపసంహరతి -

తదేవమహఙ్కర్తురితి ।

ఆత్మన ఇత్యర్థః ।

గ్రాహకస్యేత్యుక్తే ప్రాప్తం వ్యావర్తయతి -

అహం కర్తురితి ।

స్థూలసూక్ష్మశరీరద్వయం క్షణికజ్ఞానం చ వ్యావర్తయతి -

స్థాయినస్థాయిన ఇత్యాత్మ ఇతిఆత్మన ఇతి ।

చైతన్యస్యేత్యర్థః ।

ఎకరూపానుభవాదితిఎకరూపోఽనుభవాదితి ।

అనుభవాత్మైకరూపానుభవాదిత్యర్థః ।

విషయస్య చైతన్యవ్యఞ్జకత్వేనాపరోక్షత్వం భవతీత్యుక్తమ్ । తన్న సర్వత్ర దృశ్యత ఇతి చోదయతి -

నను నానుమేయాదిష్వితి ।

వ్యఞ్జకత్వేనాపరోక్షత్వమిత్యర్థః ।

అర్థస్య కారకత్వాభావే కథమనుమానాదిజ్ఞానస్యార్థాకారత్వమితి తత్రాహ –

లిఙ్గాదీనామేవేతి ।

కుతశ్చిత్సమ్బన్ధవిశేషాదిత్యవినాభావనిర్వాహ్యనిర్వాహకత్వాదిసమ్బన్ధవిశేషాదిత్యర్థః ।

జ్ఞానస్యాకారప్రదత్వేన ప్రమేయత్వే జనకత్వం వ్యఞ్జకత్వం చ స్యాదితి నేత్యాహ -

ప్రమేయస్య చేతి ।