తథాపి న వేదాన్తవేద్యమితి ॥
కిం తదితి ? అత ఆహ —
అసంసార్యాత్మతత్వం,
న తత్
అధికారేఽపేక్ష్యతే అనుపయోగాదధికారవిరోధాచ్చ ।
అశనాయాద్యతీతమిత్యసంసార్యాత్మతత్త్వం దర్శయతి । అశనాయాద్యుపప్లుతో హి సర్వో జన్తుః స్వాస్థ్యమలభమానః ప్రవర్తతే, తదపాయే స్వాస్థ్యే స్థితో న కిఞ్చిదుపాదేయం హేయం వా పశ్యతి ।
అపేతబ్రహ్మక్షత్రాదిభేదమ్
ఇతి ప్రపఞ్చశూన్యమేకరసం దర్శయతి ।
ప్రాక్ చ తథాభూతాత్మవిజ్ఞానాత్ ప్రవర్తమానం శాస్త్రమవిద్యావద్విషయత్వం నాతివర్తతే ఇతి ॥
‘తత్త్వమసీ’తివాక్యార్థావగమాదర్వాగవిద్యాకృతం సంసారమహముల్లేఖమాశ్రిత్య ప్రవర్తమానం శాస్త్రం నావిద్యావద్విషయత్వమతివర్తతే । తస్మాత్ యుక్తముక్తం ప్రత్యక్షాదీనాం ప్రమాణానాం శాస్త్రస్య చ అవిద్యావద్విషయత్వమ్ ॥
వేదాన్తవేద్యమహంరూపమహంప్రత్యయవిషయాత్మరూపాత్ అభిన్నముత భిన్నమ్ , యద్యభిన్నమహంప్రత్యయవిషయత్వాదేవ న వేదాన్తవేద్యం భవతి । భిన్నం చేత్ తర్హి ఆత్మస్వరూపత్వం న సమ్భవతీత్యతః నాస్తీత్యాక్షిపతి -
కిం తదితి ।
అసంసార్యాత్మతత్వమితి ।
అకర్త్రాత్మత్త్వమిత్యర్థః ।
అశనాయాద్యతీతమిత్యసంసార్యాత్మతత్వం దర్శయతి ఇతి ।
అశనాయాద్యతీతత్వాత్ ఆత్మతత్వమసంసారీతి హేత్వభిధానేన ప్రతిపాదయతీత్యర్థః ।
అశనాయాద్యతీతత్వస్యాఅతీతత్వస్యాత్కర్తృత్వాఖ్యాసంసారిత్వం ప్రతి హేతుత్వప్రకారమాహ -
అశనాయాద్యుపప్లుతో హీతి ।
స్వాస్థ్యమలభమానః ఆత్మయాథాతథ్యే స్థితిమలభమానః ।
పశ్యతీతి ।
అతో న కర్తృత్వం ప్రతిపద్యత ఇతి శేషః ।
సంసారమితిరసాన్తరమితి ।
స్యాభానేఇతి అపూర్ణం దృశ్యతేవర్ణాన్తరే అహముల్లేఖమహఙ్కారాత్మసమ్పిణ్డితరూపమిత్యర్థః । తస్మాదిత్యధ్యాసప్రమాణోపసంహారః । తస్మాత్ ప్రత్యక్షానుమానార్థాపత్తిఅర్థాపత్తిశ్చేతిప్రమాణాదిత్యర్థః ।