நநு ச நஞாதே³: நிராஸக்ருதோ நிரஸ்யமாநவாசிநஶ்ச பத³ஸ்யாஶ்ரவணாத் கத²ம் தந்நிரஸ்யதே³வேதி ? உச்யதே — நேத³ம் ரஜதமிதி யத்ர விபர்யாஸமாத்ரம் நிரஸ்யதே, ந வஸ்துதத்த்வமவபோ³த்⁴யதே ; தத்ர ததா² ப⁴வது ; இஹ புந: விஜ்ஞாநமேவ தாத்³ருஶமுத்பந்நம், யத்³ விரோதி⁴நிராகரணமந்தரேண ந ஸ்வார்த²ம் ஸாத⁴யிதுமலம் , துலோந்நமநவ்யாபார இவ ஆநமநநாந்தரீயக: । ததா² ஹி — உந்நமநவ்யாபார: ஸ்வவிஷயஸ்ய துலாத்³ரவ்யஸ்யோர்த்⁴வதே³ஶஸம்ப³ந்த⁴ம் ந ஸாத⁴யிதுமலம், தத்காலமேவ தஸ்யாதோ⁴தே³ஶஸம்ப³ந்த⁴மநாபாத்³ய । ந சோந்நமநகாரகஸ்ய ஹஸ்தப்ரயத்நாதே³ராநமநே(அ)பி காரகத்வம் ; ப்ரஸித்³த்⁴யபா⁴வாத³நுப⁴வவிரோதா⁴ச்ச । ததே³வம் விபர்யாஸக்³ருஹீதே வஸ்துநி தத்த்வாவத்³யோதிஶப்³த³நிமித்த ஆத்மநோ ஜ்ஞாநவ்யாபாரோ ‘நாஹம் கர்தா ப்³ரஹ்மாஹமி’தி க்³ராஹயதி ; ‘நேத³ம் ரஜதம் ஶுக்திகேயமி’தி யதா² । தஸ்மாத் ‘ஶுக்திகேயமி’த்யேவ நிராகாங்க்ஷம் வாக்யம் , ‘நேத³ம் ரஜதமி’த்யநுவாத³: । அத ஏவாக்²யாதபத³ஸ்ய வாக்யத்வே க்ரியாஜ்ஞாநாதே³வ தத்ஸாத⁴நமாத்ரே(அ)பி ப்ரதீதிஸித்³தே⁴: பதா³ந்தராணி நியமாயாநுவாதா³ய வேதி ந்யாயவித³: । ததா² சாஹு: — ‘யஜதிசோத³நா த்³ரவ்யதே³வதாக்ரியம் ஸமுதா³யே க்ருதார்த²த்வாதி³’தி ।
ஆரோப்யாபா⁴வஜ்ஞாநம் அதி⁴ஷ்டா²நஸ்யாரோப்யவிரோதி⁴பா⁴வாந்தராத்மதாஜ்ஞாநம் சேதி பா³த⁴கஜ்ஞாநே த்³வைவித்⁴யமஜாநந் அபா⁴வம் ஜ்ஞாநமேவேதிஅபா⁴வஜ்ஞாநமேவ பா³த⁴கம் மத்வா ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸாமக்³ரீபூ⁴தவாக்யே நஞாத்³யபா⁴வாத் அபா⁴வஜ்ஞாநத்வம் நாஸ்தி, அதோ ந பா³த⁴கத்வம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்யேதி சோத³யதி -
நநு நஞாதே³ரிதி ।
ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் நிஷேத⁴ஜ்ஞாநதயா பா³த⁴கம் ந ப⁴வதி, அதி⁴ஷ்டா²நஸ்யாரோப்யவிரோதி⁴பா⁴வாந்தராத்மத்வஜ்ஞாநதயா பா³த⁴கம் மத்வா நஞாத்³யபா⁴வோ ந தோ³ஷாயேத்யாஹ -
உச்யத இதி ।
அந்யவிஷயவ்யாபாராத³ந்யஸ்ய நாந்தரீயகநிஷ்பத்தௌ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
துலோந்நமநவ்யாபார இவேதி ।
அதோ⁴தே³ஶஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ப்யுந்நமநவ்யாபாரஸ்ய விஷயதயா ஸித்⁴யதி, ந நாந்தரீயகதயேதி, தத்ராஹ -
ந சோந்நமநகாரகஸ்யேதி ।
ப்ரஸித்³த்⁴யபா⁴வாதி³தி ।
ஆநமநம் கரோதீதி ப்ரஸித்³த்⁴யபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அநுப⁴வவிரோதா⁴ச்சேதி ।
உந்நமநம் கரோதி இத்யநுப⁴வவிரோதா⁴ச்சேத்யர்த²: ।
ப⁴வது ப்³ரஹ்மாத்மைக்யஜ்ஞாநோத³யநாந்தரீயகதயா ப³ந்த⁴நிராஸநிஷ்பத்தி: । நிராஸப்ரதீதி: கத²ம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஸாப்யைக்யப்ரதீதிநாந்தரீயகேத்யாஹ –
ததே³வமிதி ।
யதா² நிராஸ: ததா² தத்ப்ரதிபத்திரபீத்யேவம்ஶப்³தா³ர்த²: । நாஹம் கர்தா ப்³ரஹ்மாஹமித்யத்ர ப்³ரஹ்மாஹம் நாஹம் கர்தேத்யந்வய: । தத்ர ப்³ரஹ்மாஹமிதி வாக்யார்த²போ³த⁴:, நாஹங்கர்தேதி நாந்தரீயகபோ³த⁴ இதி விபா⁴கோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: । நேத³ம் ரஜதமித்யத்ராபி ஏஷைவ யோஜநா ।
ஶுக்திகேயமிதி வாக்யஜந்யஜ்ஞாநம் நிராஸம் விஷயீக்ருத்ய ஸாத⁴யதி -
ந நாந்தரீயகத்வேநேதி ?
தத்ராத³ப்யதஸ்மாத் தஸ்மாச்சு²க்திகேயமித்யநுவாத³ இதி ।
வாக்யார்த²ஜ்ஞாநேந வாக்யார்தே² ஸ்பு²ரதி ஸதி தேந ஸ்பு²ரணேந ந ஸ்வக³தாவித்³யாதத்கார்யநிவ்ருத்தேரபி நாந்தரீயகதயா ஸ்பு²ரிதத்வாத் , ஏவம் ஸ்பு²ரிதநிவ்ருத்தேர்நேத³ம் ரஜதமித்யநுவாத³ இத்யர்த²: ।
அர்தா²ந்தரஜ்ஞாநேநார்தா²ந்தரஸ்ய நாந்தரீயகப்ரதிபா⁴ஸே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
அத ஏவாக்²யாதபத³ஸ்யேதி ।
வாக்யத்வ இதி ।
வாக்யார்த²பூ⁴தக்ரியாபி⁴தா⁴யிதயா வாக்யத்வ இத்யர்த²: ।
தத்ஸாத⁴நமாத்ரே(அ)பி ப்ரதீதிஸித்³தே⁴ரிதி ।
வ்ரீஹியவபஶ்வாஜ்யபயஆதி³ஸாத⁴நேஷு ப்ரதீதி ஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।
தத்ராபி ப்ரதீயமாநஸாத⁴நாநாமநேந வா அநேந வா இதி விகல்பேந க்ரியாந்வயப்ரதிபத்தௌ வ்ரீஹிபி⁴ரித்யாதி³பதா³ந்தராணி ஸாத⁴நவிஶேஷநியமார்தா²நி ஸர்வஸாத⁴நாநாம் நித்யவத் க்ரியாந்வயப்ரதிபத்தௌ ஏகஸாத⁴நாநுவாத³முகே²நாந்யநிவ்ருத்த்யர்தா²நி ப⁴வந்தீத்யாஹ -
பதா³ந்தராணி நியமாயாநுவாதா³ய வேதி ।
உதா³ஹரணாந்தரமாஹ -
ததா² சாஹு: - யஜதீதி ।
த்³ரவ்யதே³வதா க்ரியாஸமுதா³யமபி⁴த³தா⁴தி யஜதி சோத³நா, தத்³விஷயத்வே ஸதி நிராகாங்க்ஷத்வாதி³த்யர்த²: ।