ಅತ್ರೋಚ್ಯತೇ — ನಾರಬ್ಧವ್ಯಮ್ ; ಗತಾರ್ಥತ್ವಾತ್ । ಕಥಮ್ ? ಯಸ್ತಾವತ್ ಪ್ರಥಮ ಆರಂಭಪ್ರಕಾರಃ ಕರ್ಮಣಿ ಕೃತ್ಯಪ್ರತ್ಯಯೇ ನ ನಿಯೋಗಸಂಪ್ರತ್ಯಯ ಇತಿ, ತತ್ ಸ್ವಯಮೇವ ವಿಧಾಯಕತ್ವಂ ದರ್ಶಿತಮ್ । ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಚೈತತ್ ‘ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೋಽಧ್ಯೇತವ್ಯಃ’ ಇತ್ಯೇವಮಾದೀನಾಂ ವಿಧಾಯಕತ್ವಮ್ । ನಾತ್ರಾಧಿಕಾಶಂಕಾಕಾರಣಂ ಕಿಂಚಿತ್ । ನನು ಚತುರ್ವಿಧಸ್ಯಾಪಿ ಕ್ರಿಯಾಫಲಸ್ಯಾತ್ಮನ್ಯಸಂಭವ ಉಕ್ತಃ । ಯದ್ಯೇವಂ ಸಕ್ತುನ್ಯಾಯೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ ? ತದಪಿ ನ ; ಆತ್ಮವಿಷಯಜ್ಞಾನಸ್ಯ ನಿತ್ಯಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿತ್ಯುಕ್ತಮ್ । ಸಿದ್ಧಸ್ಯೈವ ಪುನರಭ್ಯಾಸೋ ವಿಧಿನಿಮಿತ್ತ ಉಪಾಸನಾಖ್ಯೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ ; ಅಭ್ಯುದಯಫಲೇ ಹಿರಣ್ಯಧಾರಣವತ್ । ನನು ನ ವಿಧಾನತೋಽಪ್ಯಾತ್ಮವಿಷಯಜ್ಞಾನಸಂತಾನಃ ಕರ್ತವ್ಯಃ, ಸ ತು ನಿತ್ಯಮಾತ್ಮನಿ ಜಾಗ್ರತಃ ಸಿದ್ಧಃ ? ಏವಂ ತರ್ಹ್ಯರ್ಥಾವಿರುದ್ಧೇಷು ಕಾಲೇಷ್ವಾತ್ಮನ್ಯೇವ ಚೇತಸ್ಸಮಾಧಾನಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ ॥
ಸಿದ್ಧಾಂತೈಕದೇಶಿನಾಮಾರಂಭಪ್ರಕಾರಂ ಪೂರ್ವವಾದೀ ನಿರಾಚಷ್ಟೇ -
ಅತ್ರೋಚ್ಯತ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ವೇದಾಂತೇಷು ವಿಧಿರ್ನಾಸ್ತೀತ್ಯುಕ್ತಾಮಭ್ಯಧಿಕಾಶಂಕಾಂ ಪ್ರಥಮಂ ದೂಷಯತಿ -
ಯಸ್ತಾವದಿತಿ ।
ಸಂಪ್ರತ್ಯಯ ಇತಿ ।
ಪ್ರತೀತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಲೋಕೇ ಕೃತ್ಯಪ್ರತ್ಯಯೋ ನ ನಿಯೋಗಂ ಗಮಯತೀತಿ ಉಚ್ಯತೇ, ಕಿಂ ವಾ ವೇದ ಇತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯ ಪ್ರಥಮಂ ದೂಷಯತಿ -
ತತ್ ಸ್ವಯಮೇವೇತಿ ।
ಪ್ರಥಮಾರಂಭವಾದಿನೈವ ಕಟಸ್ತ್ವಯಾ ಕರ್ತವ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಷು ಪ್ರದರ್ಶಿತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ವೇದೇ ಕೃತ್ಯಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ನಿಯೋಗಬೋಧಕತ್ವಾಭಾವಂ ದೂಷಯತಿ -
ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಚೈತದಿತಿ ।
ಆಶಂಕಾಕಾರಣಮಿತಿ ।
ವೇದಾಂತೇಷು ವಿಧಿರ್ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಶಂಕಾಕಾರಣಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಸಂಭವ ಉಕ್ತ ಇತಿ ।
ಅತೋ ನಿಷ್ಕರ್ಮಕಜ್ಞಾನೇ ವಿಧ್ಯಸಂಭವ ಉಕ್ತ ಇತಿ ಭಾವಃ ।
ಸಕ್ತುನ್ಯಾಯೋ ಭವಿಷ್ಯತೀತಿ ।
ಕರ್ತೃಸಮವಾಯಿಮೋಕ್ಷಫಲಾಯ ಆತ್ಮನಾ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತಿ ವಿಧಿಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಸಕ್ತುನ್ಯಾಯೇನ ಜ್ಞಾನವಿಧ್ಯಭ್ಯುಪಗಮೇಽಪಿ ಸ್ವರೂಪವಿಧಿರಿತಿಅಪೂರ್ವವಿಧಿಃ ಕಿಂ ವಾ ನಿಯಮವಿಧಿಃ ಕಿಂ ವಾ ಪರಿಸಂಖ್ಯಾ ವಿಧಿರಿತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯಾವಿಕಲ್ಪ್ಯ ವಿಧಿರಿತಿಪೂರ್ವವಿಧಿರ್ನ ಸಂಭವತಿ, ಅತ್ಯಂತಮಪ್ರಾಪ್ತತ್ವಾಭಾವಾದಿತ್ಯಾಹ -
ತದಪಿ ನೇತಿ ।
ಕದಾಚಿದನುಷ್ಠಾನನಿವೃತ್ತಯೇ ಸಿದ್ಧಸ್ಯೈವ ಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಭ್ಯಾಸೇ ನಿಯಮವಿಧಿಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚೋದಯತಿ -
ಸಿದ್ಧಸ್ಯೈವೇತಿ ।
ಅಭ್ಯುದಯಫಲ ಇತಿ ।
ಕರ್ತೃಸಮವಾಯಿನಿ ಅನ್ಯಫಲ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಹಿರಣ್ಯಧಾರಣವದಿತಿ ।
ಹಿರಣ್ಯಂ ಬಿಭೃಯಾದಿತ್ಯತ್ರ ಭರಣೇನ ಸಂಸ್ಕೃತಹಿರಣ್ಯಸ್ಯಾನ್ಯತ್ರ ವಿನಿಯೋಗಾಭಾವಾತ್ । ವಿನಿಯೋಗಾಭಾವೇಽಪಿ ಸಂಸ್ಕಾರಾಶ್ರಯಹಿರಣ್ಯಸ್ಯ ಕ್ರತಾವೇವಾನುಪ್ರವೇಶಾತ್ ತದ್ವಾರೇಣ ಕ್ರತ್ವನುಪ್ರವೇಶನಿಯಮ ಇತಿ ಚ ನ ಸಂಭವತಿ । ಆಶ್ರಯಹಿರಣ್ಯಸ್ಯಆಶ್ರಯಹಿರಣ್ಯಕ್ರತವೇವೇತಿ ಕ್ರತಾವೇವಅನುಪ್ರವೇಶ ನಿಯಮಾಭಾವೇನ ನಿಯತದ್ವಾರತ್ವಾಭಾವಾತ್ , ಅತಃ ಸಕ್ತುನ್ಯಾಯೇನ ಸ್ವತಂತ್ರವಿಧಿವಿಧಿರಿತಿತ್ವಮಿತಿತ್ವಮಭ್ಯುಪಗಮ್ಯ ರಾಗತಃ ಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಾಪ್ತಭರಣಸ್ಯ ನಿಯಮವಿಧಿತ್ವಮಭ್ಯುಪಗಮ್ಯತೇ, ತದ್ವದತ್ರಾಪೀತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆತ್ಮವಿಷಯಜ್ಞಾನಸಂತಾನಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ ಅನುವೃತ್ತೇಃ ಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಾಪ್ತ್ಯಭಾವಾನ್ನ ನಿಯಮವಿಧಿರಿತಿ ಚೋದಯತಿ -
ನನು ವಿಧಾನತೋಽಪೀತಿ ।
ತರ್ಹಿ ಅನಾತ್ಮಪ್ರತಿಭಾಸನಿವೃತ್ತಯೇ ಪರಿಸಂಖ್ಯಾವಿಧಿಃ ಅದೃಷ್ಟಾರ್ಥಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ -
ಏವಂ ತರ್ಹೀತಿ ।
ಅರ್ಥಾವಿರುದ್ಧೇಷ್ವಿತಿ ।
ದೇಹಯಾತ್ರಾನಿರ್ವಾಹಕಾಲವ್ಯತಿರಿಕ್ತಕಾಲೇಷ್ವಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅತೋ ವೇದಾಂತೇಷು ವಿಧಿರ್ನಾಸ್ತೀತ್ಯಭ್ಯಧಿಕಾಶಂಕಾನವಕಾಶ ಇತಿ ಭಾವಃ ।