ಪಂಚಪಾದಿಕಾ
ವಕ್ತವ್ಯಕಾಶಿಕಾ
 

ಅತ್ರೋಚ್ಯತೇನಾರಬ್ಧವ್ಯಮ್ ; ಗತಾರ್ಥತ್ವಾತ್ಕಥಮ್ ? ಯಸ್ತಾವತ್ ಪ್ರಥಮ ಆರಂಭಪ್ರಕಾರಃ ಕರ್ಮಣಿ ಕೃತ್ಯಪ್ರತ್ಯಯೇ ನಿಯೋಗಸಂಪ್ರತ್ಯಯ ಇತಿ, ತತ್ ಸ್ವಯಮೇವ ವಿಧಾಯಕತ್ವಂ ದರ್ಶಿತಮ್ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಚೈತತ್ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೋಽಧ್ಯೇತವ್ಯಃಇತ್ಯೇವಮಾದೀನಾಂ ವಿಧಾಯಕತ್ವಮ್ನಾತ್ರಾಧಿಕಾಶಂಕಾಕಾರಣಂ ಕಿಂಚಿತ್ನನು ಚತುರ್ವಿಧಸ್ಯಾಪಿ ಕ್ರಿಯಾಫಲಸ್ಯಾತ್ಮನ್ಯಸಂಭವ ಉಕ್ತಃಯದ್ಯೇವಂ ಸಕ್ತುನ್ಯಾಯೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ ? ತದಪಿ ; ಆತ್ಮವಿಷಯಜ್ಞಾನಸ್ಯ ನಿತ್ಯಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿತ್ಯುಕ್ತಮ್ಸಿದ್ಧಸ್ಯೈವ ಪುನರಭ್ಯಾಸೋ ವಿಧಿನಿಮಿತ್ತ ಉಪಾಸನಾಖ್ಯೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ ; ಅಭ್ಯುದಯಫಲೇ ಹಿರಣ್ಯಧಾರಣವತ್ನನು ವಿಧಾನತೋಽಪ್ಯಾತ್ಮವಿಷಯಜ್ಞಾನಸಂತಾನಃ ಕರ್ತವ್ಯಃ, ತು ನಿತ್ಯಮಾತ್ಮನಿ ಜಾಗ್ರತಃ ಸಿದ್ಧಃ ? ಏವಂ ತರ್ಹ್ಯರ್ಥಾವಿರುದ್ಧೇಷು ಕಾಲೇಷ್ವಾತ್ಮನ್ಯೇವ ಚೇತಸ್ಸಮಾಧಾನಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ

ಸಿದ್ಧಾಂತೈಕದೇಶಿನಾಮಾರಂಭಪ್ರಕಾರಂ ಪೂರ್ವವಾದೀ ನಿರಾಚಷ್ಟೇ -

ಅತ್ರೋಚ್ಯತ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ವೇದಾಂತೇಷು ವಿಧಿರ್ನಾಸ್ತೀತ್ಯುಕ್ತಾಮಭ್ಯಧಿಕಾಶಂಕಾಂ ಪ್ರಥಮಂ ದೂಷಯತಿ -

ಯಸ್ತಾವದಿತಿ ।

ಸಂಪ್ರತ್ಯಯ ಇತಿ ।

ಪ್ರತೀತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಲೋಕೇ ಕೃತ್ಯಪ್ರತ್ಯಯೋ ನ ನಿಯೋಗಂ ಗಮಯತೀತಿ ಉಚ್ಯತೇ, ಕಿಂ ವಾ ವೇದ ಇತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯ ಪ್ರಥಮಂ ದೂಷಯತಿ -

ತತ್ ಸ್ವಯಮೇವೇತಿ ।

ಪ್ರಥಮಾರಂಭವಾದಿನೈವ ಕಟಸ್ತ್ವಯಾ ಕರ್ತವ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಷು ಪ್ರದರ್ಶಿತಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ವೇದೇ ಕೃತ್ಯಪ್ರತ್ಯಯಸ್ಯ ನಿಯೋಗಬೋಧಕತ್ವಾಭಾವಂ ದೂಷಯತಿ -

ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಚೈತದಿತಿ ।

ಆಶಂಕಾಕಾರಣಮಿತಿ ।

ವೇದಾಂತೇಷು ವಿಧಿರ್ನಾಸ್ತೀತ್ಯಾಶಂಕಾಕಾರಣಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಅಸಂಭವ ಉಕ್ತ ಇತಿ ।

ಅತೋ ನಿಷ್ಕರ್ಮಕಜ್ಞಾನೇ ವಿಧ್ಯಸಂಭವ ಉಕ್ತ ಇತಿ ಭಾವಃ ।

ಸಕ್ತುನ್ಯಾಯೋ ಭವಿಷ್ಯತೀತಿ ।

ಕರ್ತೃಸಮವಾಯಿಮೋಕ್ಷಫಲಾಯ ಆತ್ಮನಾ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತಿ ವಿಧಿಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಸಕ್ತುನ್ಯಾಯೇನ ಜ್ಞಾನವಿಧ್ಯಭ್ಯುಪಗಮೇಽಪಿ ಸ್ವರೂಪವಿಧಿರಿತಿಅಪೂರ್ವವಿಧಿಃ ಕಿಂ ವಾ ನಿಯಮವಿಧಿಃ ಕಿಂ ವಾ ಪರಿಸಂಖ್ಯಾ ವಿಧಿರಿತಿ ವಿಕಲ್ಪ್ಯಾವಿಕಲ್ಪ್ಯ ವಿಧಿರಿತಿಪೂರ್ವವಿಧಿರ್ನ ಸಂಭವತಿ, ಅತ್ಯಂತಮಪ್ರಾಪ್ತತ್ವಾಭಾವಾದಿತ್ಯಾಹ -

ತದಪಿ ನೇತಿ ।

ಕದಾಚಿದನುಷ್ಠಾನನಿವೃತ್ತಯೇ ಸಿದ್ಧಸ್ಯೈವ ಜ್ಞಾನಸ್ಯಾಭ್ಯಾಸೇ ನಿಯಮವಿಧಿಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚೋದಯತಿ -

ಸಿದ್ಧಸ್ಯೈವೇತಿ ।

ಅಭ್ಯುದಯಫಲ ಇತಿ ।

ಕರ್ತೃಸಮವಾಯಿನಿ ಅನ್ಯಫಲ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಹಿರಣ್ಯಧಾರಣವದಿತಿ ।

ಹಿರಣ್ಯಂ ಬಿಭೃಯಾದಿತ್ಯತ್ರ ಭರಣೇನ ಸಂಸ್ಕೃತಹಿರಣ್ಯಸ್ಯಾನ್ಯತ್ರ ವಿನಿಯೋಗಾಭಾವಾತ್ । ವಿನಿಯೋಗಾಭಾವೇಽಪಿ ಸಂಸ್ಕಾರಾಶ್ರಯಹಿರಣ್ಯಸ್ಯ ಕ್ರತಾವೇವಾನುಪ್ರವೇಶಾತ್ ತದ್ವಾರೇಣ ಕ್ರತ್ವನುಪ್ರವೇಶನಿಯಮ ಇತಿ ಚ ನ ಸಂಭವತಿ । ಆಶ್ರಯಹಿರಣ್ಯಸ್ಯಆಶ್ರಯಹಿರಣ್ಯಕ್ರತವೇವೇತಿ ಕ್ರತಾವೇವಅನುಪ್ರವೇಶ ನಿಯಮಾಭಾವೇನ ನಿಯತದ್ವಾರತ್ವಾಭಾವಾತ್ , ಅತಃ ಸಕ್ತುನ್ಯಾಯೇನ ಸ್ವತಂತ್ರವಿಧಿವಿಧಿರಿತಿತ್ವಮಿತಿತ್ವಮಭ್ಯುಪಗಮ್ಯ ರಾಗತಃ ಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಾಪ್ತಭರಣಸ್ಯ ನಿಯಮವಿಧಿತ್ವಮಭ್ಯುಪಗಮ್ಯತೇ, ತದ್ವದತ್ರಾಪೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಆತ್ಮವಿಷಯಜ್ಞಾನಸಂತಾನಸ್ಯ ಸರ್ವದಾ ಅನುವೃತ್ತೇಃ ಪಕ್ಷೇ ಪ್ರಾಪ್ತ್ಯಭಾವಾನ್ನ ನಿಯಮವಿಧಿರಿತಿ ಚೋದಯತಿ -

ನನು ವಿಧಾನತೋಽಪೀತಿ ।

ತರ್ಹಿ ಅನಾತ್ಮಪ್ರತಿಭಾಸನಿವೃತ್ತಯೇ ಪರಿಸಂಖ್ಯಾವಿಧಿಃ ಅದೃಷ್ಟಾರ್ಥಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಹ -

ಏವಂ ತರ್ಹೀತಿ ।

ಅರ್ಥಾವಿರುದ್ಧೇಷ್ವಿತಿ ।

ದೇಹಯಾತ್ರಾನಿರ್ವಾಹಕಾಲವ್ಯತಿರಿಕ್ತಕಾಲೇಷ್ವಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅತೋ ವೇದಾಂತೇಷು ವಿಧಿರ್ನಾಸ್ತೀತ್ಯಭ್ಯಧಿಕಾಶಂಕಾನವಕಾಶ ಇತಿ ಭಾವಃ ।