आनन्दगिरिटीका (ऐतरेय)

ஆத்மா வா இத³மித்யாதி³நா கேவலாத்மவித்³யாரம்ப⁴ஸ்யாவஸரம் வக்தும் வ்ருத்தம் கீர்தயதி –

பரிஸமாப்தமிதி ।

தத்பரிஸமாப்தி: கத²ம் க³ம்யத இத்யாஶங்க்ய தத்ப²லோபஸம்ஹாராதி³த்யாஹ –

ஸைஷேதி ।

பரா க³தி: பரம் க³ந்தவ்யம் ப்ராப்தவ்யம் ப²லமித்யர்த²: ।

உபஸம்ஹாரமேவ வாக்யோதா³ஹரணேந த³ர்ஶயதி –

ஏததி³தி ।

தத்ர ஸஹ ஸர்வேண போ⁴ஜ்யேந ஸம்யுக்தோ(அ)த்⁴யாத்மாதி⁴தை³வலக்ஷண: ப்ராண: ஸத்யைகஶப்³த³வாச்யோ ப⁴வதீதி ப்ராணஸ்வரூபமநேந வாக்யேநோபஸம்ஹ்ருதமித்யர்த²: । அநேந ப்ராண ஏக ஏவேத்யுத்கமித்யாஹ –

ஏஷ இதி ।

தர்ஹி வாக³க்³ந்யாத³யோ தே³வா: க இத்யாஶங்க்ய “தஸ்ய வாக்தந்திரதா²தோ விபூ⁴தயோ(அ)ஸ்ய புருஷஸ்ய” இத்யாதி³நா ப்ராணஸ்யைவ விபூ⁴தயோ விஸ்தாரா இத்யுக்தமித்யாஹ –

ஏதஸ்யைவேதி ।

ஏவம் ஸர்வாத்மகப்ராணஸ்யா(அ)(அ)த்மத்வேந விஜ்ஞாநாத்கர்மஸஹிதாத்ஸர்வதே³வதாத்மகப்ராணப்ராப்திலக்ஷணம் ப²லம் “ப்ரஜ்ஞாமயோ தே³வதாமயோ ப்³ரஹ்மமயோ(அ)ம்ருதமய: ஸம்பூ⁴ய தே³வதா அப்யேதி ய ஏவம் வேத³” இத்யநேந வாக்யேநோபஸம்ஹ்ருதமித்யாஹ –

ஏதஸ்யேதி ।

ததா² ச ஜ்ஞாநஸஹிதேந கர்மணா கேவலாத்மஸ்வரூபாவஸ்தா²நலக்ஷணமோக்ஷஸ்யாஸித்³தே⁴ஸ்தத்ஸித்³த்⁴யர்த²ம் கேவலாத்மவித்³யாரம்ப⁴ஸ்யேதா³நீமவஸர இதி பா⁴வ: ।

அத்ராந்தரே ஸர்வாத்மகஸூத்ராத்மப்ராப்திவ்யதிரிக்தமோக்ஷஸ்யாபா⁴வாத்தத³ர்த²ம் கேவலாத்மவித்³யாரம்போ⁴ ந யுக்த இதி கேஷாஞ்சிநமதமுத்தா²பயதி –

ஸோ(அ)யமிதி ।

ஏதஸ்யைவ விஷயாதி³மத: ஸுக²ரூபத்வேந புருஷார்த²த்வாந்மோக்ஷத்வம் ந நிர்விஷயஸ்ய கேவலாத்மஸ்வரூபாவஸ்தா²நஸ்யேத்யாஹ –

ஏஷ இதி ।

அயமபி சேந்மோக்ஷ: கேவலாத்மஜ்ஞாநேந ஸாத்⁴யதே ததா³ ததா³ரம்போ⁴(அ)ர்த²வாநித்யாஶங்க்ய ஸவிஶேஷேணைவ ஸாத⁴நேந ஸித்³தி⁴ர்யுக்தேத்யாஹ –

ஸ சேதி ।

ஆத்மந: ஸவிஶேஷத்வேந கேவலாத்மவித்³யாயா அபா⁴வாத³பி ந தஸ்யா ஹேதுத்வமித்யாஹ –

நாத: பரமிதி ।

தந்மதம் ப்ரத³ர்ஶ்ய தந்நிராகரணார்த²த்வேந கேவலாத்மவித்³யாவாக்யமவதாரயதி –

தாநிதி ।

கேவலாத்மஜ்ஞாநேதி நிர்விஶேஷாத்மவிஷயத்வமகர்மிநிஷ்ட²த்வம் கர்மாநங்க³த்வலக்ஷணம் கர்மாஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் ச கைவல்யமிஹ விவக்ஷிதமித்யர்த²: । நநு “ஆத்மா வா இத³ம்” இத்யாதி³ கத²ம் கேவலாத்மவிஷயம் “ஸ இமாம்ல்லோகாநஸ்ருஜத” இதி லோகஸ்ருஷ்டிப்ரதீதே: । தஸ்யாஶ்ச ஸவிஶேஷஹிரண்யக³ர்பா⁴தி³கர்த்ருகத்வேந புராணேஷு ப்ரஸித்³தே⁴: । தாப்⁴யோ கா³மாநயதி³த்யாதி³வ்யவஹாராணாம் லோகே ஸவிஶேஷவிஷயத்வப்ரஸித்³தே⁴: ।

பூர்வத்ர “அதா²தோ ரேதஸ: ஸ்ருஷ்டி:” “ப்ரஜாபதே ரேதோ தே³வா:”இத்யத்ர ப்ரஜாபதிஶப்³தி³தஸ்ய ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய ப்ரஸ்துதத்வாச்ச தஸ்ய தத்³விஷயத்வஸ்யௌசித்யாதி³த்யாத்மக்³ருஹீதிரித்யதி⁴கரணபூர்வபக்ஷந்யாயேந ஶங்கதே –

கத²மிதி ।

ஸவிஶேஷவிஷயத்வே ஸத்யாத்மவித்³யாயா: கர்மாஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ப்யஸித்³த⁴ இத்யபி⁴ப்ரேத்யோக்தம்

அகர்மஸம்ப³ந்தீ⁴தி ।

“ஆத்மா வா இத³மேக ஏவாக்³ர ஆஸீத்” இத்யத்³விதீயாத்மோபக்ரமாத் । “ஏஷ ப்³ரஹ்மைஷ இந்த்³ர:” இத்யாத்³யநுக்ரம்ய “ஸர்வம் தத்ப்ரஜ்ஞாநேத்ரம் ப்ரஜ்ஞாநே ப்ரதிஷ்டி²தம்”இதி ப்ரஜ்ஞாநஶப்³தி³தப்ரத்யகா³த்மாதி⁴ஷ்டா²நத்வேந தத்³வ்யதிரேகேண ப்³ரஹ்மஶப்³தி³தஹிரண்யக³ர்பா⁴தி³ப்ரபஞ்சஸ்யாபா⁴வமுக்த்வா ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்மேத்யத்³விதீயாத்மநோபஸம்ஹாராத் “ஸ ஏதமேவ புருஷம் ப்³ரஹ்ம ததமபஶ்யத்” இதி மத்⁴யே பராமர்ஶாத்³ப்³ரஹ்மாத்மாத்³விதீயத்வஸ்ய மாநாந்தராக³ம்யத்வேநாபூர்வத்வாத³முஷ்மிந்ஸ்வர்கே³ லோகே ஸர்வாந்காமாநாப்த்வா(அ)ம்ருத: ஸமப⁴வதி³தி ஸ்வர்க³ஶப்³தி³தநிரதிஶயஸுகா²த்மகப்³ரஹ்மணைக்யேந ஸ்தி²தஸ்ய தத³ம்ஶபூ⁴தவைஷயிகஸர்வாநந்த³ப்ராப்திலக்ஷணப²லோக்தே: । ஸ்ருஷ்ட்யாத்³யர்த²வாதா³த் । “ஸ ஏதமேவ ஸீமாநம் விதா³ர்யைதயா த்³வாரா ப்ராபத்³யத” இதி ப்ரவேஶோக்தே: । “ தஸ்ய த்ரய ஆவஸதா²ஸ்த்ரய: ஸ்வப்நா:” இதி ஜாக்³ரதா³த்³யவஸ்தா²த்ரயஸ்ய ஸ்வப்நத்வேந மித்²யாத்வோக்த்யுபபத்தேஶ்ச நிர்விஶேஷாத்³விதீயாத்மபரத்வாவக³மநேந க்³ரந்த²ஸ்யார்தா²ந்தரஶங்காநவகாஶால்லோகாதி³ஸ்ருஷ்ட்யுக்தேஶ்சாத்⁴யாரோபாபவாதா³ப்⁴யாமுக்தாத்மப்ரதிபத்யர்த²மாத்மந்யத்⁴யாரோபாத்பரமாத்மைவேஹா(அ)(அ)த்மஶப்³தே³ந க்³ரஹ்யத இதரவத் । யதே²தரேஷு ஸ்ருஷ்டிஶ்ரவணேஷு “தஸ்மாத்³வா ஏதஸ்மாதா³த்மந ஆகாஶ: ஸம்பூ⁴த:” இத்யேவமாதி³ஷு பரஸ்யா(அ)(அ)த்மநோ க்³ரஹணம் யதா² வேதரஸ்மிம்ல்லௌகிக ஆத்மஶப்³த³ப்ரயோகே³ ப்ரத்யகா³த்மைவ முக்²ய ஆத்மஶப்³தே³ந க்³ருஹ்யதே ததே²ஹாபி ப⁴விதுமர்ஹதி । குத: । வாக்யார்த²த³ர்ஶநாத் ।

ஆத்மக்³ருஹீதிரிதரவது³த்தராதி³த்யதி⁴கரணஸித்³தா⁴ந்தந்யாயேந கேவலாத்மபரத்வநிஶ்சயாந்ந ஸவிஶேஷபரத்வமுத்தரக்³ரந்த²ஸ்யேத்யாஹ –

அந்யார்தே²தி ।

யச்சைஷ ஏவ மோக்ஷ இத்யுக்தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ -

ததா² சேதி ।

ததா² ஸம்ஸாரித்வம் ச த³ர்ஶயிஷ்யதீத்யந்வய: । தம் ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய ஸ்தூ²லம் ரூபம் வைராஜம் பிண்ட³மஶநாயாபிபாஸாப்⁴யாம் ஸம்யோஜிதவாநீஶ்வர இதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

அஶநாயாதி³மத்த்வே(அ)பி நிரதிஶயஸுக²வத்த்வேந தே³வதாபா⁴வஸ்ய மோக்ஷத்வம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ –

அஶநாயாதீ³தி ।

அஶநாயாதே³ர்து³:க²நியதத்வாந்நிரதிஶயஸுக²வத்வம் தஸ்யாஸித்³த⁴மிதி ஸம்ஸாரித்வமித்யர்த²: । யச்ச நிர்விஶேஷாத்மஸ்வரூபாவஸ்தா²நஸ்ய விஷயாதி³ரஹிதத்வேந ந மோக்ஷத்வமிதி தத³ஸத் । தஸ்ய யோ(அ)ஶநாயாபிபாஸே ஶோகம் மோஹம் ஜராம் ம்ருத்யுமத்யேதீத்யஶநாயாத்³யத்யயஶ்ருதேஸ்தந்நியதது³:கா²ப்ரஸக்தே: । ஸ்வதஶ்ச “ஆநந்தோ³ ப்³ரஹ்மேதி வ்யஜாநாத்” இதி ஶ்ருத்யந்தராத³முஷ்மிந்ஸ்வர்கே³ லோக இதீஹாப்யாநந்த³ரூபதாவக³மாத்ஸ்வர்க³ஶப்³த³ஸ்ய ஸுக²ஸாமாந்யவாசித்வாத் । “அநந்தே ஸ்வர்கே³ லோகே” “ப்³ரஹ்மவித³: ஸ்வர்க³ம் லோகமித ஊர்த்⁴வம் விமுக்தா:” இத்யாதி³ஶ்ருதிஷு ப்³ரஹ்மாநந்தே³ ஸ்வர்க³ஶப்³த³ப்ரயோகா³ச்ச ।

தஸ்ய விஷயாபா⁴வே(அ)பி புருஷார்த²த்வாந்மோக்ஷத்வமித்யாஹ –

பரஸ்ய த்விதி ।

ஏவம் நிர்விஶேஷாத்மவித்³யாயா மோக்ஷஸாத⁴நத்வமங்கீ³க்ருத்ய தஸ்யா அகர்மிநிஷ்ட²த்வநியமரூபம் கைவல்யம் ந ஸம்ப⁴வதீதி வத³ந்ஸம்ந்யாஸமாக்ஷிபதி –

ப⁴வத்விதி ।

விஶேஷாஶ்ரவணமேவ ஸ்போ²டயதி –

அகர்மிண இதி ।

ஸம்ந்யஸிந இத்யர்த²: ।

ந கேவலம் விஶேஷாஶ்ரவணம் கிந்து ஸந்நிதா⁴நாத்கர்மிண: ப்ரதீதே: கர்மஸம்ப³ந்தி⁴த்வநியமஶ்ரவணம் சாஸ்தீத்யாஹ –

கர்ம சேதி ।

ததா² ச தத்³த்³வாரா கர்மீ ஸந்நிஹித இத்யர்த²: । தஸ்மாதி³தி । ததோ ந கர்மத்யாக³ரூபஸம்ந்யாஸாஶ்ரமோ(அ)ஸ்தீத்யர்த²: । ஏவமாத்மவித்³யாம் கேவலாம் கர்மாஸம்ப³ந்தி⁴நீமங்கீ³க்ருத்ய தஸ்யா அகர்மிநிஷ்ட²த்வநியமோ நிராக்ருத: ।

இதா³நீமங்கீ³காரம் பரித்யஜதி –

ந சேதி ।

பூர்வத்ர கர்மஸம்ப³ந்தி⁴ஜ்ஞாநவிஷயஸ்ய ஸர்வாத்மத்வோக்தேரேஷ ப்³ரஹ்மேத்யாதி³நா(அ)த்ராபி ஸர்வாத்மத்வோக்தேஸ்தேநைவ லிங்கே³நாஸ்யாப்யாத்மஜ்ஞாநஸ்ய கர்மஸம்ப³ந்தி⁴த்வாநுமாநாத்³வக்ஷ்யமாணஸ்யா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநஸ்ய ந கர்மாஸம்ப³ந்தி⁴த்வமித்யர்த²: ।

ஸம்க்³ரஹவாக்யம் விவ்ருணோதி –

யதே²த்யாதி³நா।

கர்மஸம்ப³ந்தி⁴ந இதி ।

தஸ்ய “ஏஷ ஹீமம் லோகமப்⁴யார்சத்” “புருஷரூபேண ஏஷ தபதி” இத்யாதி³நா ஸூர்யாத்மத்வமுக்த்வா தஸ்ய ஸர்வாத்மத்வம் “தஸ்மாச்ச²தர்சிந இத்யாசக்ஷத ஏதமேவ ஸந்தம்” இத்யாதி³நா “ப்ராண ருச இத்யேவம் வித்³யாத்” இத்யந்தேந “ப்ராணோ வை ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ச” இத்யநேந சோக்தமித்யர்த²: । ஜக³தோ ஜங்க³மஸ்ய தஸ்து²ஷ: ஸ்தா²வரஸ்ய ஸூர்ய ஆத்மேதி மந்த்ரார்த²: ।

ப்ரஜ்ஞாநேத்ரமிதி ।

ப்ரஜ்ஞாஶப்³தி³தப்³ரஹ்மநேத்ருகமித்யர்த²:।

ஸம்த³ம்ஶந்யாயேநாப்யஸ்ய கர்மஸம்ப³ந்த்⁴யாத்மவிஷயத்வமிதி வத³ந்ஸர்வாத்மத்வலிங்க³ஸ்ய கர்மஸம்ப³ந்த்⁴யாத்மநியதத்வமாஹ –

ததா² சேதி ।

ததா² ஸம்ஹிதோபநிஷதி³ சேதி சகாராந்வய: । மஹத்யுக்தே² ப்³ருஹதீஸஹஸ்ராக்²யே ஶஸ்த்ர ஏதம் ப்ரக்ருதமாத்மாநம்ருக்³வேதி³நோ விசாரயந்தீதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

ஸம்ஹிதோபநிஷதி³ ப்ரஜ்ஞாத்மேத்யுக்தஸ்யா(அ)(அ)த்மநோ “யோ யஜ்ஞஸ்யோல்ப³ணம் பஶ்யேதி³த்யாதி³” வாக்யபர்யாலோசநயா கர்மஸம்ப³ந்த⁴ப்ரதீதேரஸ்யாபி ப்ரஜ்ஞாத்மத்வோக்த்யா ச கர்மஸம்ப³ந்தா⁴வக³மாத்தஜ்ஜ்ஞாநஸ்ய கர்மஸம்ப³ந்தி⁴த்வமித்யாஹ –

ததா² தஸ்யேதி ।

ஶங்காமுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ஶங்காவாத்³யேவ ஸித்³தா⁴ந்த்யாஶங்காமாஶங்கதே –

புநருக்தீதி ।

ஸம்க்³ரஹவாக்யம் விவ்ருணோதி –

ப்ராணோ வா இத்யாதி³நா ।

பூர்வோத்தரப்³ராஹ்மணயோரேகார்த²த்வே வக்ஷ்யமாணமபி ப்ராணாத்மவிஷயம் ஸ்யாத்தச்ச நிர்தா⁴ரிதமிதி புநருக்தமித்யர்த²: ।

ஸ ஏவா(அ)(அ)ஶங்காம் பரிஹரதி –

ந தஸ்யேதி ।

தமேவ ப்ரஶ்நபூர்வகம் விவ்ருணோதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

ஜக³த்ஸ்ருஷ்டீதி ।

“ஸ இமாம்ல்லோகாநஸ்ருஜத” இத்யாதி³ஶ்ரவணாதி³த்யர்த²: ।

ப்ரகாராந்தரேண புநருக்திம் பரிஹரதி –

கேவலேதி ।

ஏதம் பரிஹாரம் வாஶப்³தா³ர்த²ம் வத³ந்விவ்ருணோதி –

அத²வேதி ।

கர்மணோ(அ)ந்யத்ரேதி ।

கர்மாங்க³த்வம் தத³ங்கோ³க்த்²யாத்³யாஶ்ரயத்வம் ச விநேத்யர்த²: । அப்ராப்தாவிதி ச்சே²த³: ।

அப்ராப்தௌ ஹேதுமாஹ –

கர்மப்ரஸ்தாவ இதி ।

அவிஹிதத்வாதி³தி ச்சே²த³ உத்தரத்ர ஹேது: । ந சைவம் ஸ்வோக்தகர்மஸம்ப³ந்தி⁴த்வநியமத்யாகா³பத்தி: । கர்மாங்கா³ஶ்ரிதத்வமாத்ரஸ்ய த்யாகே³(அ)பி கர்மஸம்ப³ந்தி⁴த்வஸ்ய ஸவிஶேஷவிஷயத்வலக்ஷணஸ்ய கர்மஸமுச்சிதத்வலக்ஷணஸ்ய வா(அ)த்யாகா³த³ங்கீ³காரவாதே³நாஸ்ய பக்ஷஸ்யோக்தேர்வா(அ)ஸ்மிந்நபி பக்ஷே கர்மிநிஷ்ட²த்வம் நியதமிதி பா⁴வ: ।

அத்ரைவ பக்ஷே விஶேஷாந்தரமாஹ –

பே⁴தே³தி ।

பே⁴த³த்³ருஷ்டீதி ।

இத³ம்தயோபாஸ்ய இத்யர்த²: ।

அபே⁴தே³நேதி ।

அஹம்தயேத்யர்த²: ।

ஆத்மா வா இத³மித்யாதி³ஷட்கஸ்ய ஸ்வபக்ஷே(அ)ர்த²வத்த்வமுக்த்வா தஸ்ய கர்மத்யாகே³நா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநார்த²த்வபக்ஷே ப³ஹுஶ்ருதிவிரோத⁴மாஹ –

வித்³யாமித்யாதி³நா ।

அவித்³யாஶப்³தே³நாத்ர தத்கார்யம் கர்மோச்யதே ।

நநு “குர்வந்நேவேதி”மந்த்ரே வர்ஷஶதஸ்ய கர்மநியதத்வோக்தாவபி தத³நந்தரம் ஸம்ந்யாஸ: ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ –

ந சேதி ।

“ஶதாயுர்வை புருஷ:” இதி ஶ்ருதேரித்யர்த²: ।

இஹாபி ப்³ருஹதீஸஹஸ்த்ராக்²யஸ்ய ஶஸ்த்ரஸ்ய ஷட்த்ரிம்ஶதமக்ஷராணாம் ஸஹஸ்த்ராணீத்யுக்த்வா தாவந்தி புருஷாயுஷோ(அ)ஹ்நாம் ஸஹஸ்த்ராணீத்யுக்தத்வாத்³வத்ஸரஶதமேவா(அ)(அ)யுரித்யாஹ –

த³ர்ஶிதம் சேதி ।

ப⁴வந்தீத்யநந்தரமிதிஶப்³தோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: । புருஷாயுஷஸ்யாஹ்நாமிதி பாட²: ஸாது⁴ । புருஷாயுஷோ(அ)ஹ்நாமிதி து ஸமாஸாந்தவிதே⁴ரநித்யத்வாபி⁴ப்ராயேண கத²ஞ்சிந்நேய: ।

புருஷாயுஷ சேத்³வர்ஷஶதாதி⁴கம் நாஸ்தி தர்ஹி தந்மத்⁴ய ஏவ கர்மஸம்ந்யாஸ: ஸ்யாத³த ஆஹ –

வர்ஷஶதம் சேதி ।

தத்ர மாநமாஹ –

த³ர்ஶிதஶ்சேதி ।

நநு புராணேஷு ஶதாதி⁴கஸ்யா(அ)(அ)யுஷோ த³ஶரதா²தே³: ஶ்ருதத்வாச்ச²தவர்ஷாநந்தரம் கர்மஸம்ந்யாஸ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஶதாயு ஶ்ருதிவிரோதே⁴ந தஸ்யார்த²வாத³த்வாத்ததா²(அ)ங்கீ³காரே(அ)பி ஜீவநகாலஸ்ய ஸர்வஸ்யாபி கர்மணா வ்யாப்தத்வஶ்ருதேர்நைவமித்யாஹ –

ததா² யாவஜ்ஜீவமிதி ।

“ஜீர்ணோ வா விரமேதி³” தி வசநாஜ்ஜராநந்தரம் ஸம்ந்யாஸ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய யஜ்ஞபாத்ரைர்த³ஹநவிதா⁴நாந்நேத்யாஹ –

தம் யஜ்ஞபாத்ரைரிதி ।

நநு யாவஜ்ஜீவாதி³வாக்யாநாம் ப்ரதிபந்நகா³ர்ஹஸ்த்²யவிஷயத்வம் வக்தவ்யம் ।

அந்யதா² ப்³ரஹ்மசாரிணோ(அ)பி தத்³விதி⁴ப்ரஸங்கா³த்ததஶ்ச கா³ர்ஹஸ்த்²யாத்பூர்வம் கர்மத்யாக³: ஸ்யாத³த ஆஹ –

ருணேதி ।

“ஜாயமாநோ வை ப்³ராஹ்மணஸ்த்ரிபி⁴ர்ருணவா ஜாயதே” இதி ஶ்ருதே: । “ருணாநி த்ரீண்யபாக்ருத்ய மநோ மோக்ஷே நிவேஶயேத்” இதி ஸ்ம்ருதேஶ்சேத்யர்த²: । ததஶ்ச தத³பாகரணார்த²ம் தேநாபி கா³ர்ஹஸ்த்²யமேவ ப்ரதிபத்தவ்யம் ந ஸம்ந்யாஸ இத்யர்த²: ।

“யத³ஹரேவ விரஜேத்தத³ஹரேவ ப்ரவ்ரஜேத்” “வ்யுத்தா²யாத² பி⁴க்ஷாசர்யம் சரந்தி” “ப்³ராஹ்மண: ப்ரவ்ரஜேத்³க்³ருஹாத்” இத்யாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யோ: கா க³திரித்யத ஆஹ –

தத்ரேதி ।

ஜ்ஞாநஸ்துதீதி ।

ஸர்வஸம்ந்யாஸேநாப்யாத்மா ஜ்ஞாதவ்ய இதி ஜ்ஞாநஸ்துதி: ப்ரதீயத இதி தத்பர இத்யர்த²: ।

விதி⁴த்வே(அ)பி கர்மாநதி⁴க்ருதாந்த⁴பங்க்³வாதி³விஷயத்வமேவேத்யாஹ –

அநதி⁴க்ருதேதி ।

தஸ்மாந்நாகர்மிநிஷ்டா² வித்³யா கிந்து கர்மிநிஷ்டா² தத்ஸம்ப³ந்தி⁴நீ சேதி ஸ்தி²தம் ।

ததே³தத்ஸித்³தா⁴ந்தீ பரிஹரதி –

நேதி ।

ஏவம் ஹி கர்மிநிஷ்டா² வித்³யா ஸ்யாத் । யதி³ விது³ஷோ(அ)பி கர்மாநுஷ்டா²நம் ஸ்யாத்தத³பி ப்ரயோஜநார்தி²தயா வா ஸ்யாத்காம்ய இவ நியோக³ப³லாத்³வா ப்ராபா⁴கரமத இவ நித்யகர்மாணி ।

தத்ர நா(அ)(அ)த்³ய இத்யாஹ –

பரமார்தே²தி ।

ஸங்க்³ரஹவாக்யம் விவ்ருண்வந்நிஷேத்⁴யாத்⁴யாஹாரபூர்வகம் நஞர்த²ம் விவ்ருணோதி –

யது³க்தமித்யாதி³நா ।

கர்மஸம்ப³ந்தி⁴ சேதி ।

கர்மாங்கோ³க்த்²யாத்³யாஶ்ரயமித்யர்த²: ।

பரமார்தே²தி வாக்யாம்ஶம் விவ்ருணோதி –

பரமிதி ।

அர்த²ப்ராப்த்யர்த²மநர்த²நிவ்ருத்யர்த²ம் வா கர்ம ஸ்யாந்நோப⁴யமபீதி வக்தும் விஶேஷணத்³வயம் । தோ³ஷபதே³ந ராக³த்³வேஷாபா⁴வேநாபி ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வம் ஸூசயதி । ப்ராக³நுஷ்டி²தகர்மணா(அ)ப்யஸம்ப³ந்தே⁴ கர்தவ்யேந தூ³ராபஸ்த இதி வக்தும் க்ருதேநேத்யுக்தம் ।

த்³விதீயம் ஶங்கதே –

ப²லாத³ர்ஶநே(அ)பீதி ।

மமேத³ம் கார்யமிதி போ³த்³தா⁴ ஹி நியோக³ஸ்ய விஷயோ நியோஜ்ய: । கார்யே ஸ்வகீயத்வஜ்ஞாநம் ச தஜ்ஜந்யப²லார்தி²நோ ந சா(அ)(அ)த்மநோ(அ)ஸங்கி³த்வஜ்ஞாநிநோ மமேத³மிதி பு³த்³தி⁴ர்ப⁴வதி ।

அதோ ந தஸ்ய நியுக்தத்வமித்யாஹ –

ந நியோகே³தி ।

ததே³வோபபாத³யதி –

இஷ்டேதி ।

மமேத³ம் கார்யமிதி போ³தா⁴பா⁴வே(அ)பி சேந்நியுஜ்யேத தர்ஹி ராஜஸூயாதி³கம் ப்³ராஹ்மணாதி³நா கர்தவ்யம் ஸ்யாத³க்³நிஷ்டோமாதி³கம் ச ஸர்வதா³ கர்தவ்யம் ஸ்யாந்நிர்நிமித்தத்வாவிஶேஷாதி³த்யாஹ –

ப்³ரஹ்மாத்மத்வேதி ।

ந கஶ்சிந்ந நியுக்த இதி ।

நஞ்த்³வயேந ஸர்வோ(அ)பி நியுக்த ஏவேத்யர்த²: । கிஞ்ச நியோக்தா(அ)ப்யஸ்ய கிம் ய: கஶ்சந புருஷோ வேதோ³ வா ?

ஆத்³யே விது³ஷ ஈஶ்வராத்மத்வஜ்ஞாநாத்ஸர்வநியோக்த்ருத்வேந ஸ்வநியோஜ்யேநாந்யேநாஸ்ய நியோஜ்யத்வம் ஸ்யாத்தச்ச விரோதா⁴ந்ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –

ந ச ஸ இதி ।

தஸ்யைவ ஸர்வநியோக்த்ருத்வாதி³த்யர்த²: ।

நந்வந்யஸ்ய நியோஜ்யத்வாபா⁴வே(அ)ப்யாம்நாயேந வித்³வாந்நியோஜ்ய: ஸ்யாதி³தி த்³விதீயமாஶங்க்ய தஸ்யா(அ)(அ)ம்நாயஸ்யேஶ்வரதாமாபந்நஸ்ய ஸ்வவிஜ்ஞாநபூர்வகத்வாத்ஸ்வவசநேந ஸ்வஸ்ய நியோஜ்யத்வமேகத்ர கர்மகர்த்ருத்வவிரோதா⁴ந்ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –

ஆம்நாயஸ்யாபீதி ।

கிஞ்ச வ்யாகரணாதே³ஸ்தத்கர்த்ருபாணிந்யாதி³ஜ்ஞேயைகதே³ஶார்த²விஷயத்வத³ர்ஶநேந வேத³ஸ்யாபீஶ்வரஜந்யஸ்யேஶ்வரஜ்ஞேயைகதே³ஶவிஷயத்வேநால்பஜ்ஞத்வாத³ப்யதி⁴கஜ்ஞேஶ்வரநியோக்த்ருத்வமயுக்தமித்யாஹ –

நாபி ப³ஹுவிதி³தி ।

அவிவேகிநேத்யல்பஜ்ஞேநேத்யர்த²: । அசேதநத்வாத்³வா தஸ்யாவிவேகித்வம் । ப்⁴ருத்யேந ந நியுஜ்யத இத்யநுஷங்க³: ।

நநு வேத³ஸ்யேஶ்வரஜ்ஞாநபூர்வகத்வபக்ஷே பூர்வோக்ததோ³ஷாநுஷங்கே³(அ)பி தஸ்ய நித்யத்வபக்ஷே நாயம் தோ³ஷ இதி ஶங்கதே –

ஆம்நாயஸ்யேதி ।

தஸ்யாசேதநஸ்ய நியோக்த்ருத்வம் ந ஸம்ப⁴வதி தஸ்ய சேதநத⁴ர்மத்வாதி³த்யுத்தரமாஹ –

நேதி ।

நியோக்த்ருத்வமப்⁴யுபேத்யாபி தோ³ஷமாஹ –

உக்ததோ³ஷாதி³தி ।

ததே³வ விவ்ருணோதி –

ததா²(அ)பீதி ।

அநியோஜ்யஸ்யாபி சேத்கர்தவ்யம் விது³ஷஸ்தர்ஹி ஸர்வம் ஶிஷ்டம் விஹிதம் ஸர்வேணாபி கர்தவ்யம் । ஸங்கோசே ஹேத்வபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

அஸங்கி³ப்³ரஹ்மாத்மத்வஜ்ஞாநஸ்ய கர்மகர்தவ்யதாயாஶ்ச ஶாஸ்த்ரேண க்ருதத்வாது³ப⁴யோரபி ஶாஸ்த்ரயோ: ப்ராமாண்யாவிஶேஷாத்கதா³சிதா³த்மஜ்ஞாநம் கதா³சித்கர்மாநுஷ்டா²நம் ச ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே –

தத³பீதி ।

ததே³வ விவ்ருணோதி –

யதே²தி ।

ஸ்வாபா⁴விகாகர்த்ராத்மபோ³தே⁴ந ஸக்ருது³த்பந்நேநைவ கர்த்ருதாபோ³த⁴பா³த⁴நாந்ந புந: ஶாஸ்த்ரேண கர்த்ருத்வபோ³த⁴: ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –

நேதி ।

க்ருதாக்ருதேத்யத்ர க்ருதமிதா³நீமக்ருதமித: பரம் கர்தவ்யம் யத்தது³ச்யதே । ஏவம் தாவந்நியோகா³விஷயாகர்த்ராத்மத³ர்ஶித்வாத்³விது³ஷ: ப்ரயோஜநார்தி²த்வாபா⁴வாச்ச விது³ஷோ ந கர்மேத்யுக்தம் । இதா³நீம் ஸ்வத இஷ்டாநிஷ்டஸம்யோக³வியோக³ரூபப்ரயோஜநார்தி²தாபா⁴வே(அ)பி விது³ஷ: “ஸ்வர்க³காமோ யஜேதே” தி ஶாஸ்த்ரேணைவ ஸா(அ)ப்யாதீ⁴யத இத்யாஶங்க்ய ஸ்வபா⁴வத: ப்ராப்தப்ரயோஜநார்தி²தாநுவாத³நே தது³பாயமாத்ரம் ஶாஸ்த்ரேண போ³த்⁴யதே ந து ஸா(அ)ப்யாதீ⁴யதே ।

அந்யதா²(அ)(அ)ஶாஸ்த்ரஜ்ஞாநாம் தத³ர்தி²தா ந ஸ்யாதி³த்யாஹ –

ந சேஷ்டேதி ।

அத்ர சிகீர்ஷாஶப்³தே³ந ப²லேச்சா²மாத்ரமுச்யதே ந து கர்துமிச்சா² ப²லே தத³யோகா³தி³தி ।

நநு க்ருதாக்ருதாஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் தத்³விபரீதத்வம் ச விருத்³த⁴த்வாந்ந போ³த⁴யதி சேச்சா²ஸ்த்ரம் தர்ஹி க்ருதாக்ருதாஸம்ப³ந்தி⁴த்வமேவ மா போ³தீ⁴த்யாஶங்க்ய தஸ்ய மாநாந்தராஸித்³த⁴த்வேநாவஶ்யம் ஶாஸ்த்ரபோ³த்⁴யத்வே வக்தவ்யே தத்³விபரீதஸ்ய மாநாந்தரஸித்³த⁴ஸ்யைவ ந ஶாஸ்த்ரபோ³த்⁴யத்வம் விருத்³த⁴த்வாதி³த்யாஹ –

யத்³தீ⁴தி ।

சேதி³தி நிஶ்சயார்தே² ।

க்ருதேதி ।

இத³ம் க்ருதமித³ம் கர்தவ்யமிதி ஜ்ஞாநவிரோதீ⁴த்யர்த²: । கர்தவ்யதாம் தஜ்ஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।

வித்⁴யபா⁴வேந வேதா³ந்தாநாம் ந தாத்³ருகா³த்மபோ³த⁴கத்வமித்யாஶங்க்ய புருஷஸ்ய கர்தவ்யாபி⁴முகீ²கரணார்த²த்வாத்³விதே⁴ரிஹா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநாபி⁴முகீ²கரணார்த²ம் விதி⁴ஸ்வரூபஸ்யார்த²வாத³ஸ்ய ஸத்த்வாத்ஸ்வரூபபோ³த⁴கஸ்ய தத்பரவாக்யஸ்யாபி ஸத்த்வாச்ச நைவமித்யுத்தரமாஹ –

ந போ³த⁴யத்யேவேத்யாதி³நா ।

உபஸம்ஹாராதி³த்யநேந தத்ஸஹசரிதமாத்மா வா இத³மித்யாத்³யுபக்ரமாதி³தாத்பர்யலிங்க³ம் ஸூசயதி ।

ஜ்ஞாநோத்பத்த்யநுவாதி³காண்வஶ்ருதிப³லாத³ப்யநுத்பத்திஶங்கா ந கார்யேத்யாஹ –

ததா³த்மாநமிதி ।

ததி³தி ஜீவரூபேணாவஸ்தி²தம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ।

சா²ந்தோ³க்³யப³லாத³ப்யேவமேவேதி வத³ந்க³திஸாமாந்யந்யாயம் த³ர்ஶயதி –

தத்த்வமஸீதி ।

அநேந தத்³தா⁴ஸ்ய விஜஜ்ஞாவிதி வாக்யஶேஷோ(அ)ப்யுபலக்ஷ்யதே । அயமாத்மா ப்³ரஹ்மேத்யாதி³ராதி³ஶப்³தா³ர்த²: ।

கர்த்ராத்மபோ³த⁴ககர்மகாண்ட³விரோதா⁴து³த்பந்நமபி ஜ்ஞாநம் ப்⁴ராந்தமித்யாஶங்க்ய தஸ்ய யதா²ப்ராப்தகர்த்ராத்மாநுவாதே³நோபாயமாத்ரபரத்வாந்ந வஸ்துபரவேதா³ந்தஜந்யஜ்ஞாநபா³த⁴கத்வமித்யாஹ –

உத்பந்நஸ்யேதி ।

நாநுத்பந்நமிதி ।

வாக்யஶ்ரவணாநந்தரமகர்தா(அ)(அ)த்மா(அ)ஹமிதி ஜ்ஞாநஸ்யாநுபா⁴வஸித்³த⁴த்வாந்நாஹமகர்தேதி விபரீதஜ்ஞாநாத³ர்ஶநாச்ச நோப⁴யம் வக்தும் ஶக்யமித்யர்த²: ।

விது³ஷ: ப்ரயோஜநாபா⁴வாந்ந கர்மணி ப்ரவ்ருத்திரித்யுக்தம் தர்ஹி தத்த்யாகே³(அ)பி ப்ரயோஜநாபா⁴வாத்தத்ராபி ந ப்ரவ்ருத்தி: ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே –

த்யாகே³(அ)பீதி ।

தஸ்ய விது³ஷ: க்ருதேந கர்மணா(அ)ர்தோ² நாஸ்த்யக்ருதேந கர்மாபா⁴வேநாபீஹ லோகே நார்தோ²(அ)ஸ்தீதி கீ³தாஸு ஸ்மரணாத்த்யாகே³(அ)பி ப்ரயோஜநாபா⁴வஸ்ய துல்யத்வமிதி சேதி³த்யந்வய: ।

ஶங்காமேவ விவ்ருணோதி –

ய ஆஹுரிதி ।

கர்மத்யாக³ஸ்ய வ்யாபாராத்மகத்வே வ்யாபாரஸ்ய க்லேஶாத்மகத்வாத்தத³நுஷ்டா²நம் ப்ரயோஜநாபேக்ஷம் ஸ்யாத் । ந த்வேதத³ஸ்தி । கிந்து க்ரியாபா⁴வமாத்ரமௌதா³ஸீந்யரூபம் ।

தஸ்ய ச ஸ்வாஸ்த்²யஸ்வரூபத்வாத்ஸ்வத ஏவ ப்ரயோஜநத்வாந்ந ப்ரயோஜநாந்தராபேக்ஷத்வமிதி பரிஹரதி –

நேதி ।

த்யாக³ஸ்யாந்யத்ர க்ல்ருப்தவ்யாபாரஹேதுஜந்யத்வாபா⁴வாந்ந வ்யாபாரத்வமிதி வக்துமந்யத்ர க்ல்ருப்தவ்யாபாரஹேதுமாஹ –

அவித்³யேத்யாதி³நா ।

யத்³வா விது³ஷ: கத²ம் யத்நம் விநா வ்யுத்தா²நமௌதா³ஸீந்யமாத்ரேண ஸித்⁴யதீத்யாஶங்க்ய க்ரியாஹேத்வபா⁴வாத்க்ரியாபா⁴வ இதி வக்தும் தத்³தே⁴துமாஹ –

அவித்³யேத்யாதி³நா ।

ப்ரயோஜநஸ்ய பா⁴வ இதி ।

ப்ரயோஜநஸ்ய த்ருஷ்ணேத்யர்த²: । தஸ்யா வஸ்துத⁴ர்மத்வே விது³ஷோ(அ)பி த்ருஷ்ணா ஸ்யாதி³தி தந்நிஷேத⁴தி –

ந வஸ்துத⁴ர்ம இதி ।

ந வஸ்துஸ்வபா⁴வ இத்யர்த²: । வஸ்துத⁴ர்மத்வே ஹி விது³ஷாமவிது³ஷாஞ்ச ஸுப்தமூர்ச்சி²தாதீ³நாம் ஸா ஸ்யாந்ந த்வேதத³ஸ்தி ।

தத்ர ஹேதுமாஹ –

ர்வேதி ।

தத்³த³ர்ஶநாதி³தி பாடே² வஸ்துஸ்வபா⁴வாஜ்ஞாநிநாம் கோ³பாலாதீ³நாமபி த்ருஷ்ணாத³ர்ஶநாந்ந வஸ்துத⁴ர்ம இதி கத²ஞ்சித்³யோஜ்யம் ।

த்ருஷ்ணாயா அவித்³யாஜந்யத்வமுக்த்வா தஸ்யா வ்யாபாரஹேதுத்வமாஹ –

ப்ரயோஜநேதி ।

த³ர்ஶநாதி³தி பஞ்சம்யவித்³யாகாமதோ³ஷநிமித்தாயா இத்யுத்தரத்ர ஹேதுத்வேந ஸம்ப³த்⁴யதே ।

ந கேவலம் த³ர்ஶநமேவ கிந்து ஶ்ருதிரப்யஸ்தீத்யாஹ –

ஸோ(அ)காமயதேதி ।

ஸோ(அ)காமயதேத்யாதி³நா “உபே⁴ ஹ்யேதே ஏஷணே ஏவே” தி வாக்யேந ச புத்ரவித்தாதி³ காம்யமேவேதி வாஜஸநேயிப்³ராஹ்மணே(அ)வதா⁴ரணாதி³த்யந்வய: ।

பாங்க்தலக்ஷணமிதி ।

ஜாயாபுத்ரதை³வமாநுஷவித்தத்³வயகர்மபி⁴: பஞ்சபி⁴ர்யோகா³த்பாங்க்தலக்ஷணம் கர்மேத்யர்த²: ।

உபே⁴ இத்யஸ்யார்த²மாஹ –

ஸாத்⁴யஸாத⁴நேதி ।

ஏவம் க்ரியாஹேதும் ப்ரத³ர்ஶ்ய தத³பா⁴வாதே³வ விது³ஷ: க்ரியாபா⁴வோ(அ)யத்நஸித்³த⁴ இத்யாஹ –

காமேதி ।

பாங்க்தலக்ஷணாயா இதி ।

ஜாயாபுத்ரதை³வவித்தமாநுஷவித்தகர்மபி⁴: பஞ்சபி⁴ர்லக்ஷ்யதே ஸாத்⁴யத இதி வைதி³கீ ப்ரவ்ருத்தி: பாங்லக்ஷணேத்யுச்யதே । பஞ்சஸம்க்²யாயோகே³ந கௌ³ண்யா வ்ருத்த்யா பங்க்திச்ச²ந்த³:ஸம்ப³ந்தோ⁴பசாராத் । “பஞ்சாக்ஷரா பங்க்தி: । பங்க்தோ யஜ்ஞ”இதி ஶ்ருதேரித்யர்த²: । பாங்க்தலக்ஷணாயா இத்யநந்தரமநுபபத்தேரித்யநுஷங்க³: । வ்யுத்தா²நமித்யநந்தரமயத்நஸித்³த⁴மிதி ஶேஷ: ।

ஏவம் ச க்ரியாபா⁴வஸ்யௌதா³ஸீந்யாத்மகஸ்ய புருஷஸ்வபா⁴வத்வேநாயத்நஸித்³த⁴த்வே ஸதி ந ப்ரயோஜநாபேக்ஷேத்யாஹ –

தச்சேதி ।

புருஷத⁴ர்ம இதி ।

புருஷஸ்வபா⁴வ இத்யர்த²: ।

அஜ்ஞாநகார்யஸ்யாஜ்ஞாநநிவ்ருத்தாவயத்நத ஏவ நிவ்ருத்திரித்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

ந ஹீதி ।

வ்யுத்தா²நஸ்ய பும்வ்யாபாராதீ⁴நத்வாபா⁴வே விதே⁴ரநவகாஶாத்³விது³ஷோ நியமேந வ்யுத்தா²நம் ந ஸித்⁴யதீதி ஶங்கதே –

வ்யுத்தா²நம் தர்ஹீதி ।

ததோ(அ)ந்யத்ர க³மநமிதி ।

பாரிவ்ராஜ்யஸ்வீகார இத்யர்த²: । கிம் கா³ர்ஹஸ்த்²யஶப்³தே³ந க்³ருஹஸ்தோ²(அ)ஹமித்யபி⁴மாநபுர:ஸரம் புத்ரவித்தாத்³யபி⁴மாந உச்யத உத க்³ருஹஸ்த²லிங்க³தா⁴ரணம் । நா(அ)(அ)த்³ய: ।

வித்³யயா(அ)வித்³யாகார்யாபி⁴மாநநிவ்ருத்தேரித்யாஹ –

ந காமேதி ।

ந த்³விதீய: । லிங்கே³(அ)ப்யபி⁴மாநராஹித்யஸ்ய துல்யத்வாத் । ந சைவம் பாரிவ்ராஜ்யலிங்கே³(அ)ப்யபி⁴மாநாபா⁴வாத்தஸ்யாப்யஸித்³தி⁴ரிதி வாச்யம் । ஸர்வதோ(அ)ப்யபி⁴மாநராஹித்யேந ஸர்வஸம்ப³ந்த⁴ராஹித்யம் ஹி பரமஹம்ஸபரிவ்ராஜோ லக்ஷணம் ந லிங்க³தா⁴ரணம் । “ந லிங்க³ம் த⁴ர்மகாரணம்” இதி ஸ்ம்ருதே: ।

ததஶ்ச லிங்கே³(அ)ப்யபி⁴மாநஶூந்யஸ்ய பாரிவ்ராஜ்யம் ஸித்³த⁴மித்யாஹ –

காமநிமித்தேதி ।

கா³ர்ஹஸ்த்²ய இதி ।

அபி⁴மாநாத்மக இத்யர்த²: ।

தர்ஹி கு³ருஶுஶ்ரூஷாதா³வப்யபி⁴மாநோ ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யேஷ்டாபத்திரித்யாஹ –

ஏதேநேதி ।

நநு யதா² புத்ராதி³ஸம்ப³ந்த⁴நியமரஹிதஸ்யாபி த்வந்மதே தே³ஹதா⁴ரணார்தி²நோ பி⁴க்ஷோ: பரிக்³ரஹவ்யாவர்தநார்தோ² பி⁴க்ஷாடநாதி³ரேவேதி நியமோ(அ)ங்கீ³க்ரியதே ததா² க்³ருஹஸ்த²ஸ்யாப்யபி⁴மாநஶூந்யஸ்யைவ ஸதோ தே³ஹதா⁴ரணார்த²ம் க்³ருஹ ஏவாஸ்த்வாஸநம் ந பி⁴க்ஷுகத்வமவிஶேஷாதி³தி ஶங்கதே –

அத்ர கேசித்³க்³ருஹஸ்தா² இதி ।

தேஷாம் ந ந்யாயோ மூலம் கிந்து த்³ருஷ்டப⁴யாதி³கமேவ மூலமித்யுபஹஸந்நாஹ –

பி⁴க்ஷாடநாதி³தி ।

பரிப⁴வ: பாமரை: க்ரியமாணஸ்திரஸ்கார: ।

ஸூக்ஷ்மேதி ।

காக்வா வ்யதிரேகேண ஸ்தூ²லத்³ருஷ்டய இத்யர்த²: । பி⁴க்ஷாடநாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³ந ப்ராக்ப்ரணீதமயாசிதமித்யாத³யோ க்³ருஹ்யந்தே । தே³ஹதா⁴ரணமாத்ரார்தி²நோ பி⁴க்ஷோரிதி பூர்வேணாந்வய: ।

ஸித்³தா⁴ந்தீ தஸ்யைவம்பூ⁴தஸ்ய ஸ்த்ரீபரிக்³ரஹோ(அ)ஸ்தி வா ந வேதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³யே தூ³ஷணமாஹ –

ந ஸ்வேதி ।

ஸ்வக்³ருஹவிஶேஷஶப்³தே³ந ஸ்த்ரீவிஶேஷோ க்³ருஹ்யதே ।

த்³விதீயே ஸ்த்ரீபரிக்³ரஹவத ஏவ த்³ரவ்யபரிக்³ரஹாதி⁴காராத்தத³பா⁴வே(அ)ர்தா²த்³த்³ரவ்யபரிக்³ரஹநிவ்ருத்தேஸ்தத³பா⁴வே ப்ரகாராந்தரேண ஜீவநஸித்³தே⁴ரர்தா²த்³பி⁴க்ஷாடநாதி³நியம ஏவ ஸித்⁴யதீத்யாஹ –

ஸ்வக்³ருஹேதி ।

ந ச புத்ராதி³பரிக்³ருஹீதேந ஜீவநமஸ்த்விதி ஶங்க்யம் । தைரபி ஸ்வஸ்ய ஸ்வத்வேந ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வே ததீ³யஸ்யாபி பரகீயத்³ரவ்யதுல்யத்வேந தத்ராபி பி⁴க்ஷுத்வநியமாதி³தி ।

அந்யே து பி⁴க்ஷோரபி பி⁴க்ஷாடநாதௌ³ ஸப்தாகா³ராநஸம்க்ல்ருப்தாநித்யாதி³நியம: ஶௌசாதௌ³ ச சாதுர்கு³ண்யாதி³நியமஶ்ச ப்ரத்யவாயபரிஹாரார்த²ம் யதே²ஷ்யதே ததா² யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதிப³லாத்ப்ரத்யவாயபரிஹாரார்த²ம் நித்யகர்மணி நியமேந ப்ரவ்ருத்திரித்யாஹுஸ்தத³நுவத³தி –

ஶரீரதா⁴ரணார்தா²யாமிதி ।

அகுர்வத ஏவ க்³ருஹே(அ)வஸ்தா²நம் பூர்வமதே ஶங்கிதம் । அஸ்மிந்மதே த்வக்³நிஹோத்ராத்³யநுஷ்டா²நமபி கர்தவ்யமிதி ஶங்கதே । ததா² பூர்வம் பரிக்³ரஹவ்யாவ்ருத்யர்தோ² பி⁴க்ஷாடநாதி³விஷயோ த்³ருஷ்டஶரீரதா⁴ரணப்ரயோஜநோ நியமோ த்³ருஷ்டாந்தத்வேநோக்த: । இஹ து ஸ பி⁴க்ஷாடநாதி³க³தஸப்தாகா³ரத்வாதி³விஷயோ(அ)த்³ருஷ்டார்தோ² த்³ருஷ்டாந்தத்வேநோக்த இதி பே⁴த³: ।

தூ³ஷயதி –

ஏததி³தி ।

தஸ்ய ஸர்வநியோக்த்ரீஶ்வராத்மத்வாச்ச ந நியோஜ்யத்வமித்யாத்³யுக்தமித்யாஹ –

அஶக்யேதி ।

தர்ஹி தச்ச்²ருதேரப்ராமாண்யே பி⁴க்ஷாடநாதி³நியமவிதே⁴ரபி தத்ஸ்யாதி³த்யபி⁴ப்ராயேண ஶங்கதே –

யாவஜ்ஜீவேதே ।

அவிது³ஷி நியோஜ்யே தத்ப்ராமாண்யம் க⁴டத இதி நோக்ததோ³ஷ இத்யாஹ –

நேதி ।

தது³க்தப்ரதிப³ந்தீ³ம் பரிஹர்துமநுவத³தி –

யத்த்விதி ।

தூ³ஷயதி –

தத்ப்ரவ்ருத்தேரிதி ।

ஆசமநவிதி⁴நா(அ)(அ)சமநே ப்ரவ்ருத்தஸ்யா(அ)(அ)ர்தி²கோ ய: பிபாஸாபக³மஸ்தஸ்ய யதா² நாந்யப்ரயோஜநார்த²த்வம் ப்ரயோஜநம் ப்ரயுக்திஸ்தத³ர்த²த்வம் நா(அ)(அ)சமநப்ரவ்ருத்திப்ரயோஜகத்வம் । தத்³வஜ்ஜீவநார்த²ம் பி⁴க்ஷாதௌ³ ப்ரவ்ருத்தஸ்ய யஸ்தத்ர நியம: ஸ ந பி⁴க்ஷாதி³ப்ரவ்ருத்தே: ப்ரயோஜக இத்யர்த²: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி । நியோஜ்யத்வாபா⁴வாத்கில ப்³ரஹ்மவிதோ³ நியமவித்⁴யநுபபத்திராஶங்கதே । தந்ந யுஜ்யதே । கத²ம் । நியோஜ்யோ ஹி நியோக³ஸித்³த்⁴யர்த²மபேக்ஷ்யதே நியோக³ஶ்ச ப்ரவ்ருத்திஸித்³த்⁴யர்த²ம் । ப்ரவ்ருத்திஶ்சேத³ந்யத: ஸித்³தா⁴ கிம் நியோகே³ந । அத ஏவ த³ர்ஶபூர்ணமாஸநியோகா³தே³வாவஹநநே நியமேந ப்ரவ்ருத்திஸித்³தௌ⁴ தத்ர ந ப்ருத²ங்நியோகோ³(அ)ங்கீ³க்ரியதே । தத³பா⁴வே ச ந நியோஜ்யாபேக்ஷேதி ப்³ரஹ்மவிதோ³ நியோஜ்யத்வாபா⁴வே(அ)பி ந நியமவித்⁴யநுபபத்திரிதி ।

அக்³நிஹோத்ராதி³ப்ரவ்ருத்தேஸ்த்வந்யதோ(அ)ஸித்³த⁴த்வேந தத்³விதி⁴த ஏவ தத்ர ப்ரவ்ருத்தேர்வக்தவ்யத்வேந தத்ஸித்³த்⁴யர்த²ம் தத்ர நியோகே³ வாச்யே தஸ்ய தத்ர நியோஜ்யாபேக்ஷேதி வைஷம்யமாஹ –

ந சாக்³நிஹோத்ரேதி ।

நியமவிதௌ⁴ நியோஜ்யாநபேக்ஷாயாமபி தஸ்ய க்லேஶாத்மகத்வாத்ப்ரயோஜநாபேக்ஷா வாச்யா ।

தத³பா⁴வாந்ந நியம: ஸித்⁴யதீதி ஶங்கதே –

அர்த²ப்ராப்தேதி ।

தந்நியமஸ்யாபி பூர்வவாஸநாவஶாதே³வ ப்ராப்தத்வாத்தத்ராபி ந நியமவிதே⁴ரவகாஶோ யேந ப்ரயோஜநாபேக்ஷா ஸ்யாதி³தி பரிஹரதி –

ந ததி³தி ।

யத்³யபி நியதேந வா(அ)நியதேந பி⁴க்ஷாடநாதி³நா ஜீவநம் ஸித்⁴யதி ததா²(அ)பி வித்³யோத்பத்தே: பூர்வம் வித்³யாஸித்³த்⁴யர்த²ம் நியமஸ்யாநுஷ்டி²தத்வாத்தத்³வாஸநாப்ராப³ல்யாத்³வித்³யோத்பத்த்யநந்தரமபி நியம ஏவ ப்ரவர்ததே நாநியமே । தத்³வாஸநாநாம் நியமவாஸநாபி⁴ரத்யந்தமபி⁴பூ⁴தத்வேந புநஸ்தது³த்³போ³த⁴நஸ்ய யத்நஸாத்⁴யத்வாத்ததஸ்தத்ர ந ப்ரவர்தத இதி நியமோ(அ)ப்யர்த²ஸித்³த⁴ இத்யர்த²: । ஏதேந ப்ரத்யவாயபரிஹாரார்த²த்வமபி நியமாநுஷ்டா²நஸ்ய நிரஸ்தம் தஸ்ய விது³ஷ: ப்ரத்யவாயாப்ரஸக்தேரிதி ।

ஏவமுக்தரீத்யா வ்யுத்தா²நஸ்ய விதி⁴ம் விநா ஸ்வத: ப்ராப்தத்வே(அ)பி ஸதி தத்கர்தவ்யதாவிதி⁴மபி விதி³த்வா வ்யுத்தா²யேத்யாதி³கமநுமோத³தே வித்³வாநித்யாஹ –

அர்த²ப்ராப்தஸ்யேதி ।

விதி⁴த: கர்தவ்யத்வோபபத்திரித்யர்த²: । ந ச விதே⁴: ப்ரயோஜநாபா⁴வோ(அ)ப்ரவர்தகத்வாதி³தி வாச்யம் । ப்ரைஷோச்சாரணாப⁴யதா³நாதி³வைத⁴முக்²யத⁴ர்மப்ராப்த்யர்த²த்வேந விதே⁴ரர்த²வத்த்வாத் । ந ச தஸ்யாபி வையர்த்²யம் ஶங்க்யம் । விது³ஷி பரமஹம்ஸே லோகஸங்க்³ரஹார்த²த்வாத் । தஸ்ய து ஸங்க்³ரஹஸ்ய பூர்வாப்⁴யஸ்தமைத்ரீகருணாதி³வாஸநாப்ராப்தத்வேந ப்³ரஹ்மவித்³யோபதே³ஶாதா³விவ ப்ரயோஜநாநபேக்ஷணாத் । யத்³வா ப்ராரப்³த⁴கர்மாக்ஷிப்ததே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்ரதிபா⁴ஸேநாவிசாரிதயாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதிஜநிதகர்மகர்தவ்யதாப்⁴ராந்தௌ தந்நிவர்தநேந வா விது³ஷோ வ்யுத்தா²நவிதே⁴ரர்த²வத்வோபபத்திரிதி பா⁴வ: । ஏவம் விது³ஷோ வ்யுத்தா²நஸாத⁴நேந வித்³யாயா அகர்மிநிஷ்ட²த்வம் ஸாதி⁴தம் । தேநைவ ச தஸ்யா: கர்மாஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ப்யர்தா²த்ஸாதி⁴த: ।

இதா³நீம் விவிதி³ஷோரபி வ்யுத்தா²நம் ப்ரஸாத⁴யந்வித்³யாயா: கர்மிநிஷ்ட²த்வம் கர்மஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் ச தூ³ராபாஸ்தமித்யாஹ –

அவிது³ஷா(அ)பீதி ।

தத்ர ஶ்ருதிமாஹ –

ததா² சேதி ।

உபரதஸ்திதிக்ஷு: ஸமாஹிதோ பூ⁴த்வா(அ)(அ)த்மந்யேவா(அ)(அ)த்மாநம் பஶ்யேதி³தி ஶ்ருதிஶேஷ: தத்ரோபரதஶப்³தே³ந ஸம்ந்யாஸோ விஹித இதி பா⁴வ: ।

ஶமாதி³ஸாத⁴நாநாம் பௌஷ்கல்யேநாநுஷ்டா²நஸ்ய க்³ருஹஸ்தா²தி³ஷ்வஸம்ப⁴வாத்தத்³விதி⁴நா(அ)ப்யர்தா²தா³க்ஷிப்யதே ஸம்ந்யாஸ இதி ஶ்ருதார்தா²பத்திமப்யாஹ –

ஶமத³மாதீ³நாம் சேதி ।

சஶப்³த³ உபரமஸமுச்சயார்த²: । நேத³ம் வித்³வத்³விஷயம் । தஸ்ய ஸாத⁴நவிதி⁴வையர்த்²யாத் । கிந்து விவிதி³ஷுவிஷயமிதி வக்துமாத்மத³ர்ஶநஸாத⁴நாநாமித்யுக்தம் ।

அத்யாஶ்ரமிப்⁴ய இதி ।

ப்³ரஹ்மசர்யாதீ³ந்ஹம்ஸாந்தாநாஶ்ரமத⁴ர்மவத ஆஶ்ரமாநதிக்ரம்ய வர்ததே பரமஹம்ஸ இதி ஸோ(அ)த்யாஶ்ரமிஶப்³தே³நோச்யத இதி தத்³விதி⁴ரத்ர ப்ரதீயத இத்யர்த²: । ருஷிஸங்க⁴ஜுஷ்டம் மந்த்ரஸமூஹைர்ஜ்ஞாநிஸமூஹைர்வா ஸேவிதம் தத்த்வம் ப்ரோவாசேத்யர்த²: ।

ந கர்மணேதி ।

த்யாக³ஸ்ய ஸாக்ஷாத³ம்ருதத்வஸாத⁴நத்வாபா⁴வேநாம்ருதத்வஸாத⁴நம்தத³த்யத்நேத்யாதி³நா । ஜ்ஞாநம் த்யாகே³நா(அ)(அ)நஶு: ப்ராப்தவந்த இத்யபி⁴மாநேந ஜ்ஞாநஸாத⁴நத்வேந த்யாகோ³(அ)த்ர விஹித இத்யர்த²: ।

ஜ்ஞாத்வேதி ।

ஆபாததோ ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞாத்வா நிஶ்சயார்த²ம் நைஷ்கர்ம்யம் கர்மத்யாக³ரூபம் ஸம்ந்யாஸமாசரேதி³தி ஸ்ம்ருத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மேதி ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸாத⁴நீபூ⁴த ஆஶ்ரமோ ப்³ரஹ்மாஶ்ரம: । ஸம்ந்யாஸ இத்யர்த²: ।

கிஞ்ச “ஏகாகீ யதசித்தாத்மா” இத்யாத்³யுபக்ரம்ய “ப்³ரஹ்மசாரிவ்ரதே ஸ்தி²த: மந: ஸம்யம்ய மச்சித்தோ யுக்த ஆஸீத மத்பர:” இத்யந்தேந ப்³ரஹ்மசர்யாதி³ஸாத⁴நவிதி⁴ப³லாத³ப்யர்தா²த்ஸம்ந்யாஸவிதி⁴ரித்யாஹ –

ப்³ரஹ்மசர்யாதீ³தி ।

நநு க்³ருஹஸ்த²ஸ்யாப்ய்ருதுகாலமாத்ரக³மநலக்ஷணம் ப்³ரஹ்மசர்யம் கதா³சித்³த்⁴யாநகால ஏகாகித்வாதி³கம் ச ஸம்ப⁴வதீத்யாஶங்க்ய தஸ்யாபுஷ்கலஸாத⁴நத்வாத்ததோ ஜ்ஞாநாஸித்³தே⁴ர்த்⁴யாநகாலே பத்நீஸம்ப³ந்தா⁴ப்ரஸக்தேஸ்தத்³விதி⁴வையர்த்²யாச்ச நைவமித்யாஹ –

ந சேதி ।

அதோ ந கர்மிநிஷ்ட²த்வம் கர்மஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் சா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநஸ்யேத்யர்த²: ।

யத்து கர்ம ச ப்³ருஹதீஸஹஸ்ரலக்ஷணம் ப்ரஸ்துத்யா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநம் ப்ராரப்⁴யத இத்யாதி³நா கர்மஸம்ப³ந்தி⁴த்வமுக்தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

யத்³விஜ்ஞாநேதி ।

ததா² ச பூர்வோக்தம் கர்மஸம்ப³ந்தி⁴ஜ்ஞாநம் ஸம்ஸாரப²லகமந்யதே³வ । தச்சோபஸம்ஹ்ருதமிதி ந தத்பரமாத்மஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।

நநு பூர்வோக்தமேவ பரமாத்மஜ்ஞாநம் தச்ச கர்மஸம்ப³ந்த்⁴யேவேத்யாஶங்க்ய தஸ்ய ஸம்ஸாரப²லகத்வேநோபஸம்ஹாராத்பரமாத்மஜ்ஞாநஸ்ய ச முக்திப²லகத்வாந்ந தத்பரமாத்மஜ்ஞாநமித்யாஹ –

யதி³ கர்மிண ஏவேதி ।

கர்மிநிஷ்ட²த்வேநோக்தஜ்ஞாநமேவ பரமாத்மஜ்ஞாநம் சேதி³த்யர்த²: ।

பரமாத்மஜ்ஞாநாங்க³பூ⁴தப்ருதி²வ்யக்³ந்யாதி³தே³வதாஜ்ஞாநஸ்ய தத்ஸம்ஸாரப²லம் நாங்கி³ந: பரமாத்மஜ்ஞாநஸ்யேதி ந தஸ்ய முக்திப²லத்வவிரோத⁴ இதி ஶங்கதே –

அங்கே³தி ।

பராமாத்மஜ்ஞாநஸ்யாங்க³ஸம்ப³ந்த⁴ப²லஸம்ப³ந்தா⁴தி³ஸர்வாவிஶேஷரஹிதநிர்விஶேஷவஸ்துவிஷயத்வாந்ந தஸ்யாங்கா³தி³ஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் யேந தத³ங்க³விஷயத்வமுக்தப²லஸ்ய ஸ்யாதி³தி பரிஹரதி –

ந ததி³தி ।

ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி –

நிராக்ருதேத்யாதி³நா ।

தச்சாநிஷ்டமிதி ।

ஆத்மா வா இத்யாதி³பி⁴ருபக்ரமாதி³லிங்கை³ராத்மநோ நிர்விஶேஷத்வஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।

வாஜஸநேயிப்³ராஹ்மணே ச பரமாத்மவித³: ஸர்வஸம்ப³ந்த⁴ஶூந்யத்வமுக்த்வா(அ)விது³ஷ: ஸம்ஸாரப²லோக்தேஶ்சேஹ ஸம்ஸாரப²லகஸ்யாதீதஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய ந பரமாத்மஜ்ஞாநத்வம் வக்ஷ்யமாணஸ்ய நிர்விஶேஷவஸ்துவிஷயஸ்யைவ பரமாத்மஜ்ஞாநத்வம் முக்திப²லத்வம் சேத்யாஹ –

யத்ரேத்யாதி³நா ।

ததே²ஹாபீதி வாக்யே ப²லபத³த்³வயபாட² ஏகம் பத³ம் நிஷ்பாத்³யத்வார்த²கம் நிஷ்பாத்³யத்வாத³பி ஸம்ஸாரவிஷயம் ஸம்ஸாராந்தர்க³தமிதி வக்தும் । ஏவம் கர்மாஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் ஜ்ஞாநஸ்யோக்த்வா யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதே: கர்மத்யாகோ³ ந ஸம்ப⁴வதீதி யத்பூர்வவாதி³நோக்தம் தத்ர யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதேரவித்³வத்³விஷயத்வமுக்தம் । ருணஶ்ருதேரிதா³நீம் க³திமாஹ ருணேதி । ருணஸ்யாநபாக்ருதஸ்ய மநுஷ்யாதி³லோகப்ராப்திம் ப்ரதி ப்ரதிப³ந்த⁴கத்வாத்தத³ர்தி²நோ(அ)விது³ஷ ஏவர்ணாபாகரணம் கர்தவ்யம் ந முமுக்ஷோ: । முக்திம் ப்ரதி தஸ்யாப்ரதிப³ந்த⁴கத்வாதி³த்யர்த²: । நந்வ்ருணஸ்ய முக்திம் ப்ரத்யபி ப்ரதிப³ந்த⁴கத்வமஸ்து விஶேஷாபா⁴வாத் ।

“அநபாக்ருத்ய மோக்ஷம் து ஸேவமாநோ வ்ரஜத்யத⁴:” இதி ஸ்ம்ருதேஶ்சேத்யாஶங்க்யாஹ –

ஸோ(அ)யமிதி ।

“ஸோ(அ)யம் மநுஷ்யலோக: புத்ரேணைவ ஜய்யோ நாந்யேந கர்மணா, கர்மணா பித்ருலோகோ வித்³யயா தே³வலோக:” இதி ஶ்ருதே: புத்ராதீ³நாம் மநுஷ்யலோகாதி³ஹேதுத்வாவக³மாத்புத்ராதி³பி⁴ரபாகர்தவ்யாநாம் புத்ராத்³யாபா⁴வரூபாணாம்ருணாநாம் புத்ராதி³ஸாத்⁴யலோகப்ராப்திம் ப்ரதி ப்ரதிப³ந்த⁴கத்வமேவ யுக்தம் । ருணாநபாகரணே புத்ராதி³ஸாத⁴நாபா⁴வேந ஸாத்⁴யலோகாபா⁴வாத் । ந முக்திம் ப்ரதி, தஸ்யாஸ்தத³பா⁴வரூபபுத்ராதி³ஸாத்⁴யத்வாபா⁴வாத் । ஸ்ம்ருதேஶ்ச ராகி³ணம் ப்ரதி ஸம்ந்யாஸநிந்தா³ர்த²வாத³மாத்ரத்வாதி³த்யர்த²: ।

ந கேவலமுக்தந்யாயதோ முக்திம் ப்ரத்யப்ரதிப³ந்த⁴கத்வம் கிந்து ஶ்ருதிதோ(அ)பீத்யாஹ –

விது³ஷஶ்சேதி ।

ஶ்ருதித்ரயேண க்ரமேண ப்ரஜாத்⁴யயநகர்மணாமநநுஷ்டி²தாநாமப்ரதிப³ந்த⁴கத்வம் த³ர்ஶிதம் । காவஷேயா இத்யநந்தரம் கிமர்தா² வயமத்⁴யேஷ்யாமஹ இதி ஶேஷோ த்³ரஷ்டவ்ய: ।

ஶங்கதே –

அவிது³ஷஸ்தர்ஹீதி ।

யத்³யப்யவிது³ஷோ(அ)பி லோகத்ரயம் ப்ரத்யேவ ப்ரதிப³ந்த⁴கத்வாந்முக்திம் ப்ரதி ப்ரதிப³ந்த⁴கத்வாபா⁴வாத்³ருணஸ்யாநபாகரணீயத்வாந்முமுக்ஷோ: பாரிவ்ராஜ்யஸம்ப⁴வாதா³ஶங்கா ந ஸம்ப⁴வதி ததா²(அ)பி வித்³வாம்ஸ ஆஹுரித்யுக்திஶ்ரவணமாத்ரேணேயம் ஶங்கா । யத்³வா பரிஹாராந்தரம் வக்துமியம் ஶங்கா த்³ரஷ்டவ்யா । க்³ருஹஸ்த²ஸ்யைவர்ணப்ரதிப³ந்த⁴கத்வம் தஸ்யைவ தந்நிராகரணாதி⁴காராத் ।

ததஶ்ச கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ரதிபத்தே: ப்ராக்³ப்³ரஹ்மசர்ய ஏவ முமுக்ஷோ: பாரிவ்ராஜ்யம் ஸம்ப⁴வதீதி பரிஹரதி –

நேதி ।

யத்³யப்யுபநயநாநந்தரமேவர்ஷ்ய்ருணநிவர்தநே(அ)தி⁴கார: ஸம்ப⁴வதீதி ப்ராக்³கா³ர்ஹஸ்த்²யேத்யயுக்தம் ததா²(அ)பி விவிதி³ஷாஸம்ந்யாஸே(அ)தீ⁴தவேத³ஸ்யைவாதி⁴கார இத்யதீ⁴தவேத³ஸ்யைவ கா³ர்ஹஸ்த்²யப்ரதிபத்தே: ப்ராகி³தி த்³ரஷ்டவ்யம் । நநு “ ஜாயமாநோ வை ப்³ராஹ்மணஸ்ரிபி⁴ர்ருணவாந் ஜாயதே ப்³ரஹ்மசர்யேணர்ஷிப்⁴யோ யஜ்ஞேந தே³வேப்⁴ய: ப்ரஜயா பித்ருப்⁴ய:” இதி ஜாயமாநமாத்ரஸ்யர்ணவத்வம் ப்ரதீயத இத்யாஶங்க்யர்ணித்வோக்தே: ப்ரயோஜநம் ந ஸாக்ஷாத்கிஞ்சித³ஸ்தி கிந்து ப்³ரஹ்மசர்யாதி³கர்தவ்யதாஜ்ஞாபநம் । ந சாதி⁴காராநாரூட⁴ஸ்தத்கர்தும் ஶக்நோதி ஜாயமாநமாத்ரஸ்யாஸாமர்த்²யாத் । கிஞ்ச ப்³ராஹ்மணக்³ரஹணாத்க்ஷத்ரியாதே³ர்ருணாபா⁴வப்ரஸங்க³: । த்³விஜாத்யுபலக்ஷணத்வே(அ)தி⁴கார்யுபலக்ஷணத்வமேவ ந்யாய்யம் । அதோ ஜாயமாநபத³மதி⁴காரம் லக்ஷயதீதி ஜாயமாநோ(அ)தி⁴காரீ ஸம்பத்³யமாந இதி தத³ர்த²: ।

ததஶ்ச தத: ப்ராங்நர்ணஸம்ப³ந்த⁴ இத்யாஹ –

அதி⁴காரேதி ।

அநிஷ்டமிதி ।

ப்³ரஹ்மசாரிணோ(அ)ப்ய்ருணித்வே ப்³ரஹ்மசர்ய ஏவ ம்ருதஸ்ய நைஷ்டி²கஸ்ய ச லோகப்ரதிப³ந்த⁴: ஸ்யாத்தச்சாநிஷ்டம் । “அஷ்டாஶீதிஸஹஸ்ராணீ” த்யாரப்⁴ய ததே³வ “கு³ருவாஸிநாமி” த்யாதி³புராணே லோகப்ராப்த்யுக்தேரித்யர்த²: ।

ந கேவலம் கா³ர்ஹஸ்த்²யாத்ப்ராகே³வ ஸம்ந்யாஸஸித்³தி⁴: கிந்து விதி⁴ப³லாத்³க்³ருஹஸ்த²ஸ்யாபி தத³ஸ்தீத்யாஹ –

ப்ரதிபந்நேதி ।

ஆத்மத³ர்ஶநேதி ।

ஆத்மத³ர்ஶநே ய உபாயா: ஶ்ரவணாத³யஸ்தத்ஸாத⁴நத்வேநேத்யர்த²: । ந சரணஶ்ருத்யா ப்ரவ்ரஜ்யாவிதே⁴ர்விரோத⁴: । தஸ்யா அவதா³நார்த²வாத³மாத்ரத்வேந ஸ்வார்தே² தாத்பர்யாபா⁴வாத் । அந்யதா² தத³வதா³நைரேவாவத³யதே தத³வதா³நாநாமவதா³நத்வமித்யவதா³நமாத்ரநிரஸ்யத்வோக்த்யா ப்³ரஹ்மசர்யாதீ³நாமப்யநநுஷ்டே²யத்வப்ரஸங்கா³தி³தி பா⁴வ: ।

ஏவமபி யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதிவிரோத⁴: ஸம்ந்யாஸஶ்ருதேரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யாவஜ்ஜீவேதி ।

விரக்தமுமுக்ஷுமாத்ரவிஷயிண்யா ஸம்ந்யாஸஶ்ருத்யா யாவஜ்ஜீவாதி³ஸாமாந்யஶ்ருதேரமுமுக்ஷுவிஷயே ஸங்கோச இத்யர்த²: ।

அக்³நிஹோத்ரவிஷயகயாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதேர்நாநயைவ ஸங்கோச: கிஞ்ச ஶ்ருத்யந்தரேணைவ த்³வாத³ஶராத்ராநந்தரமக்³நிஹோத்ரத்யாக³விதா⁴யிநாம் ஸா பூர்வமேவ ஸங்கோசிதேதி ந தாம் விரோத்³து⁴ம் ஶக்நோதீத்யாஹ –

சா²ந்தோ³க்³ய இதி ।

கேஷாஞ்சிச்சா²கி²நாம் “த்ரயோத³ஶராத்ரமஹதவாஸா யஜமாந: ஸ்வயமக்³நிஹோத்ரம் ஜுஹுயாத³தா²ப்ரவஸந் தத்ரைவ ஸோமேந பஶுநா வேஷ்ட்வா(அ)க்³நீநுத்ஸ்ருஜதி” இதி ஶ்ரூயத இத்யர்த²: ।

நநு பாரிவ்ராஜ்யஶ்ருதிரப்யநதி⁴க்ருதவிஷயே ஸங்கோசிதேத்யாஹ –

யத்த்விதி ।

வசநாந்தரேணைவ தேஷாம் தத்³விதே⁴ர்நாஸ்யா அநதி⁴காரீ விஷய: கிந்த்வதி⁴கார்யேவேதி பரிஹரதி –

தந்நேதி ।

உத்ஸந்நாக்³நிர்நஷ்டாக்³நி: நிரக்³நிரபரிக்³ருஹீதாக்³நிரிதி பே⁴த³: ।

ஸ்ம்ருத்யுபப்³ரும்ஹிதத்வாத³பி பாரிவ்ராஜ்யஶ்ருதிர்ப³லீயஸீத்யாஹ –

ஸர்வஸ்ம்ருதிஷு சேதி ।

அத ஏவ “ப்³ரஹ்மசர்யவாந்ப்ரவ்ரஜதி” “பு³த்⁴வா கர்மாணி யமிச்சே²த்தமாவஸேத்”, “வ்ரஹ்மசாரீ க்³ருஹஸ்தோ² வா வாநப்ரஸ்தோ²(அ)த² பி⁴க்ஷுக: । ய இச்சே²த்பரமம் ஸ்தா²நமுத்தமாம் வ்ருத்திமாஶ்ரயேத் ॥” இத்யாதி³ஷு ஸ்ம்ருதிஷு விகல்ப: ப்ரஸித்³த⁴: । “அதீ⁴த்ய விதி⁴வத்³வேதா³ந்புத்ராநுத்பாத்³ய த⁴ர்மத: । இஷ்ட்வா ச ஶக்திதோ யஜ்ஞைர்மநோ மோக்ஷே நிவேஶயேத் ॥” இத்யாதி³ஷு ஸமுச்சயஶ்ச ஸித்³த⁴ இத்யர்த²: ।

ஏவம் விவிதி³ஷாஸம்ந்யாஸம் ப்ரஸாத்⁴ய புர்வப்ரஸாதி⁴தவித்³வத்ஸம்ந்யாஸே ஶங்காமநுவத³தி –

யத்த்விதி ।

பூர்வத்ர க்³ருஹ ஏவாஸ்த்வாஸநமிதி ஶங்கா நிரஸ்தா । இஹ து க்³ருஹே வா வநே வா(அ)ஸ்த்வாஸநமித்யநியமஶங்காம் நிராகர்தும் ஸா புநரநூத்³யதே । யதே²ஷ்டசேஷ்டாமதி⁴காம் பரிஹர்தும் சேதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

யத்³யப்யர்த²ப்தாப்தஸ்யாபி புநர்வசநாதி³த்யத்ர வித்³வத்³வ்யுத்தா²நஸ்யாபி ஶாஸ்த்ரார்த²த்வமுக்தமேவ ததா²(அ)ப்யஶாஸ்த்ரார்த²த்வமுக்தமங்கீ³க்ருத்யாப்யாஹ –

தத³ஸதி³தி ।

யதி³ வ்யுத்தா²நவத்³கா³ர்ஹஸ்த்²யமப்யர்த²ப்ராப்தம் ஸ்யாத்ஸ்யாதே³வமநியமோ ந த்வேதத³ஸ்தீத்யாஹ –

வ்யுத்தா²நஸ்யைவேதி ।

அந்யத்ரேதி ।

கா³ர்ஹஸ்த்²ய இத்யர்த²: ।

நந்வந்யத்ராவஸ்தா²நவத்³வ்யுத்தா²நஸ்யாபி காமாதி³ப்ரயுக்தத்வமநுஷ்டே²யத்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத³பா⁴வேதி ।

காமாத்³யபா⁴வமாத்ரமேவ வ்யுத்தா²நமித்யுக்தத்வாத்தஸ்ய நாநுஷ்டே²யத்வமித்யர்த²: ।

ஏவமநியமஶங்காம் நிரஸ்ய வ்யுத்தா²நஸ்யாஶாஸ்த்ரார்த²த்வே யதே²ஷ்டசேஷ்டாமாஶங்க்ய நிராகரோதி –

யதா²காமித்வமிதி ।

சேஷ்டாமாத்ரமேவ காமாதி³ப்ரயுக்தம் । நிஷித்³த⁴சேஷ்டா து ஶாஸ்த்ரார்த²ஜ்ஞாநஶூந்யாத்யந்தமூட⁴விஷயா । தது³ப⁴யம் ச விது³ஷோ நாஸ்தீதி சேஷ்டாமாத்ரமேவாப்ரஸக்தம் நிஷித்³த⁴சேஷ்டா து தூ³ராபாஸ்தேத்யர்த²: ।

ஏததே³வ விவ்ருணோதி –

ததே²தி ।

ததா² ஹீத்யர்தே² ததா²ஶப்³த³: । கு³ருபா⁴ரதயா(அ)திக்லேஶதயா யதோ(அ)வக³ம்யதே(அ)தோ(அ)ப்ராப்தமித்யந்வய: ।

அவிவேகாதி³நிமித்தாபக³மே நைமித்திகாபக³ம இத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

ந ஹீதி ।

உந்மாத³த்³ருஷ்ட்யுபலப்³த⁴ம் க³ந்த⁴ர்வநக³ராதி³திமிரத்³ருஷ்ட்யுபலப்³த⁴ம் த்³விசந்த்³ராதீ³தி விவேக: ।

ந சாந்யதி³தி ।

வைதி³கம் கர்மேத்யர்த²: ।

நநு வித்³யயா(அ)வித்³யாயா: ஸஹபா⁴வஶ்ரவணாத்³விது³ஷோ(அ)பி தந்மூலகாமாதி³கம் ஸ்யாதே³வேதி தந்நிமித்தா யதே²ஷ்டசேஷ்டா ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ –

யத்த்விதி ।

யத்து வித்³யாம் சேதி வசநம் தஸ்ய நாயமர்த² இதி தஸ்யேதிஶப்³தா³த்⁴யாஹாரேண வாக்யம் யோஜ்யம் ।

ஏகஸ்மிந்நிதி ।

காலபே⁴தே³ந ஸ்தி²தயோரப்யேகஸ்மிந்புருஷே ஸாஹித்யம் தத³ர்த² இத்யர்த²: ।

நந்வித³ம் ஸாஹித்யம் ந ஸ்வரஸம் கிந்த்வேககாலே ஸாஹித்யம் ஸ்வரஸமித்யாஶங்க்ய ஶ்ருத்யந்தரே வித்³யாவித்³யயோ: ஸாக்ஷாத்ஸாஹித்யஸ்யாஸம்பா⁴வோக்தேருக்தமேவ ஸாஹித்யம் க்³ராஹ்யமித்யாஹ –

தூ³ரமேதே இதி ।

விஷூசீ விஷ்வக்³க³மநே விருத்³தே⁴ இத்யர்த²: ।

அஸ்மிந்நபி மந்த்ரே “அவித்³யயா ம்ருத்யும் தீர்த்வே” த்யுத்தரார்த⁴பர்யாலோசநயா(அ)வித்³யாயா வித்³யோத்பத்திஹேதுத்வாவக³மாத்தயோ: காலபே⁴தே³நைவ ஸஹத்வமித்யாஹ –

தபஸேத்யாதி³நா ।

யத்³வா கு³ரூபாஸநதபஸீ அவித்³யேத்யுச்யதே ।

தயோஶ்ச ஶ்ரவணகாலே(அ)நுஷ்டே²யத்வாத்³வித்³யோத்பத்திகால ஏகஸ்மிம்ஸ்தயோ: ஸாஹித்யமஸ்தீத்யர்தா²ந்தரமாஹ –

தபஸேதி ।

அஸ்மிந்நர்தே² மந்த்ரஶேஷோ(அ)ப்யநுகு³ண இத்யாஹ –

தேந வித்³யாமிதி ।

ஸாக்ஷாத³வித்³யாயா ம்ருத்யுத்வேந ம்ருத்யுதரணஹேதுத்வாநுபபத்தேரவித்³யாஶப்³தே³ந தப ஆதி³கமேவோச்யதே । வித்³யாவ்யவதா⁴நம் சார்தா²த்கல்ப்யத இத்யர்த²: ।

அவித்³வத்³விஷயத்வேநேதி ।

ஜிஜீவிஷேதி³தி ।

ஜீவிதேச்சா²ரூபாவித்³யாகார்யேண தஸ்யா: ஸூசநாதி³த்யர்த²: ।

பரிஹ்ருதமிதி ।

யாவஜ்ஜீவாதி³ஶ்ருதிந்யாயேந பரிஹ்ருதப்ராயமித்யர்த²: । யத்³வா த்ருதீயஸ்ய சதுர்த²பாதே³ நாவிஶேஷாதி³தி ஸூத்ரேண பரிஹ்ருதமித்யர்த²: ।

அஸம்ப⁴வாதி³தி ।

விரோதே⁴ந வித்³யயா ஸஹாஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: । உதா³ஹ்ருதஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யஸம்ப⁴வாதி³தி வா ।

ப்ரத்யுக்தமிதி ।

நிர்விஶேஷாத்மஜ்ஞாநஸ்ய கர்த்ராதி³காரகோபமர்த³கத்வேந விருத்³த⁴த்வாது³பமர்த³ம் சேதி ஸூத்ரேணாவிருத்³த⁴த்வம் ப்ரத்யுக்தமித்யர்த²: ।

தஸ்மாத்³வக்ஷ்யமாணவித்³யாயா அகர்மிநிஷ்ட²த்வம் கர்மாஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் கேவலாத்மவிஷயத்வம் ச ஸித்³த⁴மிதி பூர்வோக்தகர்மபி⁴ர்வித்³யயா ச ஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்யாத ஏவ கேவலாத்மஸ்வரூபாவஸ்தா²நலக்ஷணமோக்ஷஸித்³த்⁴யர்த²ம் கேவலாத்மவித்³யா(அ)(அ)ரப்⁴யத இத்யுபஸம்ஹரதி –

அத இதி ।

நந்வாத்மந: ஸவிஶேஷத்வப்ரதீதேஸ்தத்³விரோதா⁴த்கத²ம் கைவல்யமித்யாஶங்க்ய விஶேஷஸ்ய ஸர்வஸ்யா(அ)(அ)த்மநி மாயயா கல்பிதத்வாந்ந வாஸ்தவநிர்விஶேஷத்வவிரோத⁴ இதி தத³ர்த²ம் மாயயா(அ)(அ)த்மந: ஸகாஶாத்ஸ்ருஷ்டிம் வக்தும் ஸ்ருஷ்டே: பூர்வமாத்மநோ நிர்விஶேஷரூபம் த³ர்ஶயிதுமாத்மா வா இத்யாதி³ வாக்யம் ।

தத்ரா(அ)(அ)த்மஶாப்³தா³ர்த²மாஹ –

ஆத்மேதி ।

ஆத்மேதி பதே³ந ஸர்வஜ்ஞாதி³ரூப ஆத்மோச்யத இத்யந்வய: । அத்³வய இத்யநந்தரமுச்யத இதி ஶேஷ: ।

நந்வாத்மஶப்³தே³ந கத²முக்தலக்ஷண ஆத்மோச்யத இத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)த்மஶப்³த³ஸ்ய ஸ்ம்ருத்யுக்தவ்யுத்பத்திப³லாத்³ரூட்⁴யா சேத்யாஹ –

ஆப்நோதேரிதி ।

வாஶப்³த³ஶ்சார்த² ஆதா³நம் ச ஸமுச்சிநோதி । ததா² ச ஸ்ம்ருதி: “யச்சா(அ)(அ)ப்நோதி யதா³த³த்தே யச்சாத்தி விஷயாநிஹ । யச்சாஸ்ய ஸந்ததோ பா⁴வஸ்தஸ்மாதா³த்மேதி கீர்த்யதே “ ॥ இதி । அத்ரா(அ)(அ)ப்திர்ஜ்ஞாநம் வ்யாப்திஶ்சோச்யதே । ஸத்தாஸ்பு²ரணாப்⁴யாம் ஸர்வம் வ்யாப்நோதீதி ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸர்வஶக்தித்வம் சோச்யதே । ஸத்தாப்ரத³நேநோபாதா³நத்வஸூசநாத்ஸர்வஶக்தித்வமத்தீத்யநேந ஸம்ஹர்த்ருத்வமததீத்யநேந த்ரிவித⁴பரிச்சே²த³ராஹித்யமுச்யத இதி । அஶநாயாதி³வர்ஜிதத்வாதி³தி விஷயாதா³நேந ரூட்⁴யா ச ப்ரத்யக³பே⁴த³ஶ்சோச்யத இத்யுக்தரூப ஆத்மபதே³நோச்யத இத்யர்த²: ।

அபி⁴வ்யக்தநாமரூபவ்யாவர்தநேநா(அ)(அ)த்மமாத்ராவதா⁴ரணார்தோ² வைஶப்³த³ இத்யாஹ –

வா இதி ।

யது³க்தமிதி ।

பூர்வத்ர ப்ராணஶப்³தி³தப்ரஜாபதிரூபத்வேந யது³க்தமித்யர்த²: । யது³தேதி பாட²: ஸாது⁴: । தத்ரோதேதி பதே³ந ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரஸித்³த⁴முச்யதே ।

நந்வக்³ர இதி விஶேஷணாதா³ஸீதி³தி பூ⁴தத்வோக்தேஶ்ச பூர்வமேவா(அ)(அ)த்மமாத்ரமிதா³நீம் த்வாத்மமாத்ரம் ந ப⁴வதி கிந்து தத: ப்ருத²க்ஸதி³தி ப்ரதீயத இதி நாத்³விதீய ஆத்மேதி ஶங்கதே –

கிம் நேதா³நீமிதி ।

ஜட³ஸ்ய மாயிகஸ்ய கதா³சித³பி ஸ்வத: ஸத்த்வாயோகா³தா³த்மநோ(அ)த்³விதீயத்வஸ்ய ந விரோத⁴ இத்யாஹ –

நேதி ।

தர்ஹ்யாத்மமாத்ரத்வஸ்யேதா³நீமபி ஸத்த்வே பூ⁴தத்வோக்தே: கா க³திரிதி ப்ருச்ச²தி –

கத²ம் தர்ஹ்யாஸீதி³தி ।

இத³முபலக்ஷணமக்³ர இத்யபி கத²மிதி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஜக³த: காலத்ரயே(அ)ப்யாத்மவ்யதிரேகேணாபா⁴வோ யத்³யபி ததா²(அ)பி ததா² போ³த⁴நே போ³த்⁴யஸ்ய ப்ரத்யக்ஷாதி³விரோத⁴ஶங்கயோக்தமாத்மதத்த்வம் பு³த்³தௌ⁴ நா(அ)(அ)ரோஹேத் ।

அத: ப்ராகு³த்பத்தேராஸீதி³த்யுச்யதே போ³த்⁴யஸ்ய சித்தமநுஸ்ருத்ய தத³பி ஜக³தோ நாமரூபாபி⁴வ்யக்த்யபா⁴வமபேக்ஷ்யைவ ந த்விதா³நீமாத்மமாத்ரத்வாபா⁴வாபி⁴ப்ராயேணேத்யுத்தரமாஹ –

யத்³யபீத்யாதி³நா ।

அவ்யாக்ருதோ நாமரூபபே⁴தோ³ யஸ்மிந்நாத்மநி ததா²விதா⁴த்மபூ⁴தமித்யர்த²: ।

ஆத்மைகஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரமிதி ।

யத்³யபி ப்ராகு³த்பத்தேர்வாக்³பு³த்³த்⁴யோரபா⁴வேந ஶப்³த³ப்ரத்யயௌ தாவபி ந ஸ்தஸ்ததா²பீதா³நீம் ததா³நீந்தநாத்மதத்த்வம் ஸுப்தாது³த்தி²த: ஸுப்திகாலீநாத்மதத்த்வமிவ ப்ரமாணாந்தரேண ஜ்ஞாத்வா ததா³நீமாத்மைக ஏவா(அ)(அ)ஸீதி³தி வத³தி ப்ரத்யேதி சேதி । ததோ²க்தேஶ்சரஸ்ய வா(அ)(அ)கத்மாஶப்³த³ப்ரத்யயௌ ஸ்த இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

அநேகஶப்³தே³தி ।

அவிவேகிநாம் க⁴டாதி³ஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரம் க⁴ட: ஸந்நித்யாத்மஶப்³த³பர்யாயஸச்ச²ப்³த³கோ³சரம் சேத்யர்த²: । கோ³சரஶப்³த³ஸ்ய பா⁴வப்ரதா⁴நத்வமங்கீ³க்ருத்ய கோ³சரத்வம் யஸ்யேதி ப³ஹுவ்ரீஹிணா நபும்ஸகத்வம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ஆத்மைகஶப்³தே³தி ।

விவேகிநாமித்யர்த²: ।

உக்தமர்த²ம் த்³ருஷ்டாந்தேந விஶத³யதி –

யதே²தி ।

அத்ரா(அ)(அ)த்மஶப்³த³வ்யுத்பத்திப³லாத்ஸர்வஜ்ஞாதி³ஶப்³தோ³பலக்ஷித: ஸத்யஜ்ஞாநாநந்தரூபோ(அ)க²ண்டை³கரஸ ஆத்மோபக்ஷிப்த: । தஸ்யைவார்த²ஸ்ய த்³ருடீ⁴கரணார்த²மேகாதி³பதா³நி । தத்ரைக இத்யாத்மாந்தராபா⁴வ உச்யதே । ஏவேத்யநேந வ்ருக்ஷாதா³வேகத்வே(அ)பி ஶாகா²தி³பி⁴ர்நாநாத்மத்வவதே³கஸ்யாப்யாத்மநோ நாநாத்மத்வாபா⁴வ உச்யத இதி ।

ஸ்வ ஜாதீயபே⁴த³ஸ்வக³தபே⁴த³நிராகரணார்த²த்வேந பத³த்³வயமித்யபி⁴ப்ரேத்ய விஜாதீயபே⁴த³நிராகரணார்த²த்வேந நாந்யத்கிஞ்சநேதி பத³ம் வ்யாசஷ்டே –

நாந்யதி³தி ।

நநு ஜட³ப்ரபஞ்சஸ்ய காரணீபூ⁴தா ஜடா³ மாயா வர்தத இதி கத²ம் விஜாதீயபே⁴த³நிஷேத⁴ இத்யத ஆஹ –

மிஷதி³தி ।

மாயாயா: ஸத்த்வே(அ)பி ததா³நீம் வ்யாபாராபா⁴வாத்³வ்யாபாரவதோ(அ)ந்யஸ்ய நிஷேத⁴: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

நநு நிர்வ்யாபாராயா அபி தஸ்யா அந்யஸ்யா: ஸத்த்வ ஆத்மஶப்³தோ³க்தம் தஸ்யாக²ண்டை³கரஸத்வம் ந ஸித்⁴யேதி³த்யத ஆஹ –

இதரத்³வேதி ।

நிர்வ்யாபாரம் வேத்யர்த²: । நநு மாயா ததா²விதா⁴(அ)ஸ்தீதி புந: பூர்வோக்ததோ³ஷ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய மிஷதி³த்யநேந ஸ்வதந்த்ரம் ஸ்வத: ஸத்தாகமுச்யதே ।

ததா²வித⁴ஸ்ய ச நிஷேத⁴ இதி வ்யதிரேகத்³ருஷ்டாந்தேநா(அ)(அ)ஹ –

யதே²தி ।

அநாத்மபக்ஷபாதீதி ।

ஆத்மஶக்திதயா(அ)(அ)த்மந்யேவாந்தர்பூ⁴தமாத்மபக்ஷபாதீத்யுச்யதே । தத்³பி⁴ந்நமித்யர்த²: ।

ஶக்தித்வே(அ)பி ப்ராபா⁴கராணாமிவ தஸ்யா: ஸ்வத: ஸத்த்வம் ஸ்யாந்நேத்யாஹ –

ஸ்வதந்த்ரமிதி ।

யதா² ஸாங்க்²யாநாம் ப்ரதா⁴நஶக்திபூ⁴தம் ஸ்வத:ஸத்தாகமஸ்தி, காணாதா³நாம் ச ததா²விதா⁴ அணவ: ஸந்தி, ததா²வித⁴மாத்மவ்யதிரிக்தம் மிஷதி³த்யநேநாநூத்³ய நிஷித்⁴யதே । மாயா து ந ததா²பூ⁴தேதி நோக்ததோ³ஷ இத்யர்த²: । தீ³பிகாயாம் து தா⁴தூநாமநேகார்த²த்வேந மிஷதி³தி தா⁴தோராஸீதி³த்யர்த²முக்த்வா நாந்யத்கிஞ்சநா(அ)(அ)ஸீதி³தி வாக்யார்த² உக்த: ।

தத³யம் வாக்யார்த²: –

இத³ம் ஜக³த³க்³ரே ஸஜாதீயவிஜாதீயஸ்வக³தபே⁴த³ரஹிதாத்மைவா(அ)(அ)ஸீதி³தி ।

அநேநா(அ)(அ)த்மநோ(அ)த்³விதீயத்வம் ஜக³தஸ்ததா²விதா⁴த்மமாத்ரதயா ம்ருஷாத்வம் ச ஸூசிதம் । அநேநாக்³ரே ஜக³த ஆத்மமாத்ரத்வோக்தேர்ந கிஞ்சித்ப்ரயோஜநமாத்மைக ஏவா(அ)(அ)ஸீந்நாந்யத்கிஞ்சநேத்யேதாவதைவாக²ண்ட³த்வஸித்³தே⁴ரித்யாஶங்கா நிரஸ்தா । ஜக³ந்ம்ருஷாத்வஸூசநஸ்யைவ ப்ரயோஜநத்வாத் । ந சைவமர்த²பே⁴தே³ வாக்யபே⁴த³: ஸ்யாதி³தி வாச்யம் । அக²ண்ட³த்வஸம்பா⁴வாநார்த²மேவ ஜக³த³நிர்வசநீயத்வஸ்யேத³ம் ; ஜக³த³க²ண்டா³த்மைவேதி விஶிஷ்டவிஶேஷேணோக்தத்வாத் । விஶேஷணாநாம் சார்தா²த்ஸித்³தே⁴: “ஸோமேந யஜேதே” த்யத்ரேவேதி । அத்ரார்த²த்³வயஸ்யாபி ஸூசிதத்வாதே³வாந்தே(அ)பி தஸ்ய த்ரய அவஸ்தா²ஸ்த்ரய: ஸ்வப்நா இதி ஜாக்³ரதா³தே³: ஸ்வப்நத்வேந ம்ருஷாத்வமுக்த்வா ஸ ஏதமேவ புருஷம் ப்³ரஹ்ம தத்தமபஶ்யதி³த்யாத்மஶப்³தோ³க்தம் தத்தமத்வம் த்ரிவித⁴பரிச்சே²த³ராஹித்யலக்ஷணமக²ண்ட³த்வம் வக்ஷ்யதி । ந சேத³மாத்மைவா(அ)(அ)ஸீதி³தி ஸாமாநாதி⁴கரண்யேநா(அ)(அ)த்மநோ ஜக³த்³வைஶிஷ்ட்யமேவ ப்ரதீயதே ந து ஜக³தோ ம்ருஷாத்வமிதி வாச்யம் । ஆத்மைக ஏவேதி பதை³ருக்தே(அ)க²ண்டை³கரஸே தத்³விபரீதஜக³த்ப்ரதீதேரதஸ்மிம்ஸ்தத்³பு³த்³தி⁴ரூபத்வேந ம்ருஷாத்வஸித்³தே⁴ர்ஜக³த்³வைஶிஷ்ட்யஸ்ய க⁴ட: ஸந்நித்யாதி³ரூபேண ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴த்வேந ப்ரயோஜநாபா⁴வேந ச தத்ப்ரதிபாத³நஸ்யாநுபபத்தேஶ்ச ம்ருஷாத்வமேவ தத³ர்த²: । மிஷதி³த்யநேந ஸ்வாதந்த்ர்யநிஷேதே⁴ந ஸ்வத: ஸத்தாநிஷேதா⁴த³பி ம்ருஷாத்வஸித்³தே⁴ஶ்ச । ஸ்வத: ஸத்தாவத்த்வே ஸ்வவ்யாபாரே ஸ்வாதந்த்ர்யமேவ ஸ்யாத் । ந சாநேந ப்ரகாரேணேதா³நீமபி ம்ருஷாத்வஸ்யா(அ)(அ)த்மாக²ண்ட³த்வஸ்ய ச வக்தும் ஶக்யத்வாத³க்³ர இதி விஶேஷணம் வ்யர்த²மிதி வாச்யம் । இதா³நீமாத்மபி⁴ந்நதயா ப்ருத²க்ஸத்த்வேந ச ப்ரதீயமாநத்வேந தஸ்ய ஸஹஸா(அ)(அ)த்மமாத்ரத்வே போ³தி⁴தே விரோதி⁴ப்ரதீத்யா தஸ்ய பு³த்³த்⁴யநாரோஹ: ஸ்யாதி³தி கு³ட³ஜிஹ்விகாந்யாயேநா(அ)(அ)தௌ³ ப்ருத²ங்நாமரூபாநபி⁴வ்யக்தித³ஶாயாமாத்மமாத்ரத்வம் போ³த்⁴யதே । தஸ்மிந்போ³தி⁴தே பஶ்சாத்தந்ந்யாயேநேதா³நீமபி ஸ்வயமேவா(அ)(அ)த்மமாத்ரத்வம் ஜ்ஞாஸ்யதீத்யபி⁴ப்ராயேணாக்³ர இதி விஶேஷணோபபத்தே: ।யத்³வா வாஜஸநேயகே – “தத்³தே⁴த³ம் தர்ஹ்யவ்யாக்ருதமாஸீத்” இதி ஸ்ருஷ்டே: ப்ராக்கார்யஸ்யாநபி⁴வ்யக்தநாமரூபாவஸ்த²பீ³ஜபூ⁴தாவ்யாக்ருதாத்மதோச்யதே, இஹ து ஆத்மமாத்ரதா ।தத்ர ஶ்ருத்யோர்விரோத⁴பரிஹாராயோபஸம்ஹாரே கர்தவ்ய இஹாவ்யாக்ருதபத³முபஸம்ஹ்ரியதே । தத்ர சா(அ)(அ)த்மபத³மிதீத³மக்³ரே(அ)வ்யாக்ருதமாஸீத்தச்ச ஸதா³(அ)(அ)த்மைவா(அ)(அ)ஸீதி³தி வாக்யம் ஸித்⁴யதி । தத்ராவ்யாக்ருதஶப்³தே³ந “தமஆஸீத்தமஸா கூ³ட⁴மக்³ரே” “மாயாம் து ப்ரக்ருதிம் வித்³யாத்” இத்யாதி³ஷு ஜக³த்³பீ³ஜாவஸ்தா²யாம் தம ஆதி³ஶப்³த³ப்ரயோகா³த்தமோரூபா மாயோச்யதே, தேந கார்யஸ்யாக்³ரே(அ)நபி⁴வ்யக்தநாமரூபாத்மகமாயாத்மகத்வம் ஸித்⁴யதி । தஸ்யாஶ்சா(அ)(அ)த்மதாதா³த்ம்யோக்த்யா ஸாங்க்²யமதவத்ஸ்வதந்த்ரத்வநிராஸேந தத்ர கல்பிதத்வம் ஸித்⁴யதி । தயோ: கார்யகாரணப⁴வாத்³யபா⁴வேந ப்ரகாராந்தரேண தாதா³த்ம்யாநிர்வாஹாத்ததஶ்சா(அ)த்மநோ(அ)க²ட³த்வம் தத்³பி⁴ந்நஸ்ய ம்ருஷாத்வம் சா(அ)(அ)த்மந: பரிணமமாநாவித்³யாதி⁴ஷ்டா²நத்வேந விவர்தோபாதா³நத்வம் தஸ்யாஶ்ச பரிணாமித்வம் ச ஸூசிதம் ப⁴விஷ்யதி । கார்யஸ்ய ச ம்ருஷாத்வார்த²மேவாவ்யாக்ருதாத்மத்வமுச்யதே । தஸ்யாவ்யாக்ருதஸ்யா(அ)(அ)த்மதாதா³த்ம்யேந மாயாத்வேந ச ம்ருஷாத்வாதி³தா³நீம் து நாநபி⁴வ்யக்தநாமரூபபீ³ஜாத்மத்வமித்யக்³ர இதி விஶேஷணமப்யர்த²வத் । தத³பி⁴ப்ரேத்யைவ பா⁴ஷ்யே ப்ராகு³த்பத்தேரநபி⁴வ்யக்தநாமரூபபே⁴தா³த்மபூ⁴தமாத்மைகஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரம் ஜக³தி³தா³நீம் து வ்யாக்ருதநாமரூபபே⁴த³வத்த்வாத³நேகஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரமாத்மைகஶப்³த³ப்ரத்யயகோ³சரம் சேதி விஶேஷ இதீதா³நீந்தநாபி⁴வ்யக்தநாமரூபபீ³ஜாத்மத்வமேவாக்³ரஶப்³த³ஸ்ய வ்யாவர்த்யமுக்தம் । ந ச ஸாக்ஷாதி³தா³நீமேவ மாயாத்மத்வேந ம்ருஷாத்வமுச்யதாமிதி வாச்யம் । இதா³நீம் ப்ரத்யக்ஷாதி³விரோதே⁴ந ததா² போ³த⁴யிதுமஶக்யத்வாதி³த்யுக்தத்வாந்நாமரூபாபி⁴வ்யக்தே: ஸ்ருஷ்டே: பூர்வமபா⁴வேநேதா³நீமேவ வித்³யமாநத்வேந காதா³சித்கத்வாத³பி ரஜ்ஜுஸர்பாதி³வந்ம்ருஷாத்வமிதி வக்துமபி ப்ராக³வ்யாக்ருதத்வோக்திரர்த²வதீதி ந கிஞ்சித³வத்³யம் । அத²வா ஜக³த³தி⁴ஷ்டா²நம் கிஞ்சித்ஸத்³ரூபம் ஸம்பா⁴வயிதுமித³மக்³ர ஆஸீதி³த்யுச்யதே । அஸம்பா⁴விதே தஸ்மிந்நக²ண்டா³த்வோக்தேர்நிர்விஷயத்வப்ரஸங்கா³த் । அநேநாஸத: ஶஶவிஷாணாதே³ரிவ ஸத்³ரூபேணோத்பத்த்யஸம்பா⁴வாத்கார்யஸ்ய ப்ராக³வஸ்தா²ஸதா³த்மிகா காசித்ஸம்பா⁴விதா । தஸ்யாஶ்சாசேதநத்வே கார்யாகாரேண ஸ்வதோ(அ)ப்ரவ்ருத்தேரதிரிக்தசேதநாதி⁴ஷ்டா²நாங்கீ³காரே ச கௌ³ரவாத் । உபாதா³நாதி⁴ஷ்டா²நத்வயோரேகஸ்மிந்நேவா(அ)(அ)த்மநி க⁴டஸம்யோகா³தா³விவ ஸம்ப⁴வாச்ச சேதநத்வமாத்மைவேத்யநேந ஸம்பா⁴வ்யதே । ஏவம் ஸம்பா⁴விதே ஹ்யதி⁴ஷ்டா²நாபி⁴ந்நௌபாதா³நகாரண ஆத்மந்யக²ண்டை³கரஸத்வம் தஸ்ய வக்துமேக ஏவ நாந்யத்கிஞ்சநேதி பதா³நி । அஸ்மிந்பக்ஷே சேத³மக்³ர ஆத்மைவா(அ)(அ)ஸீதி³த்யம்ஶேந ஸம்பா⁴விதம் கார்யஸ்ய ப்ராக்³ரூபமநூத்³ய யதா³த்மகமித³மாஸீத்ஸ ஏக ஏவ நாந்யத்கிஞ்சநேத்யக²ண்டை³கரஸத்வம் விதீ⁴யத தி ந கஸ்யசித³ப்யாநர்த²க்யம் । அத ஏவ சா²ந்தோ³க்³யே “ஸதே³வ ஸோம்யேத³மக்³ர ஆஸீத்” இத்யஸ்ய ஸத்³ரூபகாரணஸம்பா⁴வநார்த²த்வாதே³வ தத்ஸித்³த்⁴யர்த²ம் தத்³தை⁴க ஆஹுரித்யாதி³நா(அ)ஸத்காரணவாதோ³ நிரஸ்த: । அந்யதா²(அ)ஸித்³த⁴ஸ்ய ஸதோ(அ)த்³விதீயத்வமாத்ரவிவக்ஷாயாம் தஸ்யாப்ரஸ்துதத்வப்ரஸங்கா³த் । அஸ்மிந்நபி வ்யாக்²யாநே காரணஸ்யாத்³விதீயத்வாதே³வ ச தத³ந்யஸ்ய ம்ருஷாத்வமபி ஸித்⁴யதி । கார்யஸ்ய ம்ருஷாத்வே தந்நிரூபிதம் காரணத்வமபி ததே²தி ததா²விதா⁴த்மஜ்ஞாநாந்முக்திரபி வக்ஷ்யமாணா ஸித்⁴யதீதி ந கிஞ்சித³வத்³யம் । தீ³பிகாயாம் த்வித³மாத்மைவா(அ)ஸீதி³தி ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் பா³தா⁴யாம் யஶ்சோர: ஸ ஸ்தா²ணுரிதிவதி³தா³நீம் ஜக³த்³விஶிஷ்டாத்மப்ரதிபா⁴ஸேந தத்ர பா³தா⁴நுபபத்த்யா ஸ்தி²திகாலம் பரித்யஜ்யாக்³ரஶப்³தே³ந ஸ்ருஷ்டே: ப்ராசீந கால உபாதீ³யதே । ஸ்ருஷ்டப்ரபஞ்சபா³த⁴யா ஸித்³த⁴ஸ்யாக²ண்டை³கரஸத்வஸ்ய ஸ்பஷ்டீகரணார்த²மேகாதி³ஶப்³தா³ இதி ந கஸ்யாப்யாநர்த²க்யமித்யுக்தம் । தத்ராக்³ரஶப்³த³ஸ்ய ந ப்ரயோஜநமாரோப்ய ப்ரதீதித³ஶாயாமேவ யஶ்சோர: ஸ ஸ்தா²ணுரித்யாதௌ³ பா³த⁴த³ர்ஶநேநேஹாபி ஜக³த்ப்ரதீதித³ஶாயாமேவ தத்³பா³த⁴நஸ்ய ந்யாய்யத்வாத்ஸ்ருஷ்டே: ப்ராக³ப்ரதீதஸ்ய பா³தா⁴நுபபத்தேஶ்ச । கிஞ்ச காலத்ரயநிஷேதோ⁴ ஹி பா³த⁴: ப்ராக்கால ஏவ நிஷேதே⁴ பா³த⁴ ஏவ ந ஸ்யாத் । ந ஹி பாகரக்தே க⁴டே பூர்வம் ந ரக்தோ க⁴ட இதி ப்ரத்யயம் பா³த⁴ம் மந்யந்தே । அத ஏவ பா⁴ஷ்யே ப்ராகு³த்பத்தேரவ்யாக்ருதநாமரூபபே⁴தா³த்மபூ⁴தம் ஜக³தா³ஸீதி³தி ஜக³த: காரணாத்மநா ஸத்தைவோக்தா ந து பா³த⁴ இதி । ந ச ஸ்ருஷ்டே: ப்ராக்காலாபா⁴வேநாக்³ர இதி கத²ம் காலஸம்ப³ந்த⁴யோக³ இதி வாச்யம் । ப்ராக்காலே க⁴டஶராவாதி³கம் ம்ருதே³வா(அ)(அ)ஸீதி³த்யாதி³வாக்யேஷு காலஸம்ப³ந்தே⁴நைவ போ³த⁴நஸ்ய வ்யுத்பந்நத்வேநேஹாபி ததை²வ போ³த⁴யிதும் காலஸம்ப³ந்தா⁴ரோபோபபத்தே: । யதா² தே³வத³த்தஸ்ய ஶிர இத்யாதா³வவயவாவயவிபே⁴தே³ந போ³த⁴நஸ்ய த்³ருஷ்டத்வேந ராஹோ: ஶிர இத்யாதா³வபி தத்கல்பநம் । யதா² வா பூர்வகாலே(அ)பி கால ஆஸீதி³த்யாதௌ³ காலாந்தரஸம்ப³ந்தா⁴ரோபணம் தத்³வத் । தீ³பிகாயாம் து பரரீத்யா பரோ போ³த⁴நீய இதி ந்யாயேந பரமதே காலஸ்ய நித்யத்வேந ப்ராக³பி ஸத்த்வாத்தத்³ரீத்யா காலஸம்ப³ந்த⁴ உக்த இத்யுக்தம் । ந சா(அ)(அ)த்மா வா ஆஸீதி³தி ஸத்தாவைஶிஷ்ட்யமேவ ப்ரதீயத கர்து: க்ரியாஶ்ரயத்வாதி³தி வாச்யம் । ஸவிதா ப்ரகாஶத இத்யாதௌ³ கர்த்ருவாசிப்ரத்யயஸ்ய ஸாது⁴த்வமாத்ரார்த²த்வேந ஸவிது: ப்ரகாஶரூபத்வப்ரத்யயவதா³த்மந ஏவ ஸத்³ரூபத்வப்ரதீதே: । அதிரிக்தஸத்தாஜாத்யபா⁴வாச்ச । அந்யதா² ஸத்தா(அ)(அ)ஸீதி³த்யாதா³வக³தேரிதி ஸர்வம் ஸுஸ்த²ம் । ஏவம் ஸூத்ரிதமாத்மநோ(அ)க²ண்டை³கரஸத்வம் ஸாத⁴யிதுமுபக்ஷிப்தம் ப்ரபஞ்சஸ்ய ம்ருஷாத்வம் தத³த்⁴யாரோபாபவாதா³ப்⁴யாம் த்³ருடீ⁴கர்துமத்⁴யாயஶேஷ: । தத்ராப்யத்⁴யாரோபார்த²ம் ஸ ஜாதோ பூ⁴தாநீத்யத: ப்ராக்தநஸ்ததா³தி³ரபவாதா³ர்த²: । தத்ராபி வாசா(அ)(அ)ரம்ப⁴ணந்யாயேநா(அ)(அ)த்மாதிரிக்தஸ்ய விகாரத்வேந ம்ருஷாத்வம் வக்தும் ஸ்ருஷ்டிவாக்யம் ।

தத்ர ஸ்த்ரஷ்டுராத்மந: ஸம்பா⁴விதம் சேதநத்வம் த்³ருடீ⁴கர்துமீக்ஷணமாஹ –

ஸ ஸர்வஜ்ஞேதி ।

நந்வேகஸ்யாக²ண்ட³ஸ்ய கத²மீக்ஷணம் ஸாத⁴நாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்ய ந தஸ்ய ஸாத⁴நாபேக்ஷேத்யபி⁴ப்ரேத்யைக: ஸந்நபி ஸர்வஜ்ஞஸ்வாபா⁴வ்யாதீ³க்ஷதேத்யுக்தம் । அத்ரா(அ)(அ)டா³க³மாபா⁴வஶ்சா²ந்த³ஸ: ।

இமமேவாபி⁴ப்ராயம் ஶங்காபரிஹாராப்⁴யாம் ஸ்பஷ்டீகரோதி –

நந்விதி ।

தத்ர கரணாநீந்த்³ரியாணி கார்யம் ஶரீரமிதி விவேக: ।

தத்³ரஹிதஸ்யாபி ஸார்வஜ்ஞ்யே ஶ்ருதிமாஹ –

ததா² சேதி ।

அபாதோ³ ஜவநோ(அ)பாணிர்க்³ரஹீதேத்யந்வய: । பஶ்யத்யசக்ஷு: ஸ ஶ்ருணோத்யகர்ண: । ஸ வேத்தி வேத்³யம் ந ச தஸ்யாஸ்தி வேத்தா தமாஹுரக்³ர்யம் புருஷம் மஹாந்தமிதி மந்த்ரஶேஷ: । ந தஸ்ய கார்யம் கரணம் ச வித்³யதே ந தத்ஸமஶ்சாப்⁴யதி⁴கஶ்ச த்³ருஶ்யதே । பரா(அ)ஸ்ய ஶக்திர்விவிதை⁴வ ஶ்ரூயதே ஸ்வாபா⁴விகீ ஜ்ஞாநப³லக்ரியா சேத்யாதி³ராதி³ஶப்³தா³ர்த²: । நநு ஸ்வாபா⁴விகநித்யசைதந்யேந கத²ம் காதா³சித்கேக்ஷணமிதி । அத்ர கேசித்ஸர்கா³தௌ³ ப்ராணிகர்மபி⁴ரேகா ஸ்ருஜ்யாகாரா(அ)வித்³யாவ்ருத்திருத்பத்³யதே । தஸ்யாமாத்மசைதந்யம் ப்ரதிபி³ம்ப³தே ததே³வேக்ஷணம் தச்சா(அ)(அ)தி³கார்யத்வாத்ஸ்வபரநிர்வாஹகமிதி ந தத்ராபீக்ஷணாந்தராபேக்ஷா ஸர்வைரபி ப்ரத²மகார்யே(அ)நவஸ்தா²பரிஹாராயைவமேவ வக்தவ்யமித்யாஹு: । அபரே து ப்ராணிகர்மவஶாத்ஸ்ருஷ்டிகாலே(அ)பி⁴வ்யக்த்யுந்முகீ²பூ⁴தாநபி⁴வ்யக்தநாமரூபாவச்சி²ந்நம் ஸத்ஸ்வரூபசைதந்யமேவௌந்முக்²யஸ்ய காதா³சித்கத்வாத்காதா³சித்கமீக்ஷணமித்யாஹு: । அந்யே த்வீக்ஷணவாக்யஸ்ய காரணஸ்யாசைதந்யவ்யாவ்ருத்திபரத்வாதீ³க்ஷணே தாத்பர்யாபா⁴வாச்ச ந தத்ர பூ⁴யாநாக்³ரஹ: கர்தவ்ய: இத்யாஹு: ।

நு ஶப்³தோ³ விதர்கார்த² இதி மநஸி நிதா⁴யா(அ)(அ)ஹ –

ந்விதி ।

லோட³ர்த²ஸ்ய வித்⁴யாதே³:ஸ்வாத்மந்யஸம்ப⁴வால்லோடோ லட³ர்த²த்வமாஹ –

ஸ்ருஜ இதி ।

அஹமிதீத்யஸ்யேக்ஷதேதி பூர்வேணாந்வய: ॥1॥

ஈக்ஷணஸ்ய பூர்வகாலீநத்வம் வத³ந்ஸ்ருஷ்டிஹேதுத்வமாஹ –

ஏவமிதி ।

அத்ரேக்ஷணபூர்வகஸ்ருஷ்ட்யுக்தே: ப்ரயோஜநம் ஸ்ரஷ்டுஶ்சேதநத்வஸித்³தி⁴ரேவேத்யபி⁴ப்ரேத்ய ததா²வித⁴ஸ்ய தக்ஷ்ணஶ்சேதநத்வமுதா³ஹரதி –

யதே²தி ।

நந்வீக்ஷிதுஸ்தக்ஷாதே³ர்தா³ர்வாத்³யுபாதா³நகாரணஸஹிதத்வாத்ப்ராஸாதா³தி³ஸ்ரஷ்ட்ருத்வம் யுக்தம் ।

இஹ த்வாத்மா வா இத³மேக ஏவேத்யுக்தஸ்யாத்³விதீயத்வேநோபாதா³நகாரணாந்தராபா⁴வாத்ஸ்ரஷ்ட்ருத்வம் ந யுக்தமிதி ஶங்கதே –

நந்விதி ।

ந ச ப³ஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேய ததா³(அ)(அ)த்மாநம் ஸ்வயமகுருதேதி ஶ்ருத்யா(அ)(அ)த்மந ஏவோபாதா³நத்வாந்நோபாதா³நாந்தராபேக்ஷேதி வாச்யம் । வியதா³தே³ர்வ்யாவஹாரிகத்வேந க⁴டாதி³வத்பரிணாமித்வாத்தஸ்ய பரிணாம்யுபாதா³நம் வக்தவ்யம் । ந சா(அ)(அ)த்மா ததா² ப⁴விதுமர்ஹதி । தஸ்ய நிரவயவத்வேநாபரிணாமித்வாதி³தி பா⁴வ: ।

தத்ர வியதா³தே³: பரிணாமித்வமங்கீ³க்ருத்ய தத்ராநாபி⁴வ்யக்தநாமரூபாவஸ்த²ம் பீ³ஜபூ⁴தமவ்யாக்ருதம் தத்³தே⁴த³ம் தர்ஹ்யவ்யாக்ருதமாஸீத்தம ஆஸீத், மாயாம் து ப்ரக்ருதிம் வித்³யாதி³த்யாதி³ஶ்ருதிஸித்³த⁴ம் பரிணாம்யுபாதா³நமஸ்தீத்யாஹ –

நைஷ இதி ।

ஆத்மபூ⁴த இத்யநேநாநபி⁴வ்யக்தநாமரூபஶப்³தி³தாவ்யாக்ருதஸ்யா(அ)(அ)த்மந்யத்⁴யஸ்தத்வேந பரிணமமாநவித்³யாதி⁴ஷ்டா²நத்வேநா(அ)(அ)த்மநோ விவர்தோபாதா³நத்வம்தயோராத்மமாத்ரத்வேந ம்ருஷாத்வாதா³த்மநோ(அ)த்³விதீயத்வம் ச ந விருத்⁴யத இதி த³ர்ஶயதி । நாமரூபே இதி ததா³ஶ்ரயமவ்யாக்ருதமித்யர்த²: । இதா³நீம் க⁴டாதி³ஷ்வபி விவர்ததைவ பரிணாமோ நாம விவர்தாத³ந்யோ நாஸ்த்யேவ விவர்த இதி பரிணாம இதி ச பர்யாய இத்யாரம்ப⁴ணாதி⁴கரணந்யாயேந விவர்ததயா ஸித்³தே⁴ விகாரே(அ)ப்யாத்மக்ருதே: பரிணாமாதி³தி ஸூத்ரகாரேண பரிணாமஶப்³த³ப்ரயோகா³ச்ச ஸித்³த⁴ம் தத்ர ச ஸத ஏவோபாதா³நத்வம் ।

மாயா து ஸஹாயமாத்ரமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)த்மநி சைவம் விசித்ராஶ்ச ஹீதி ஸூத்ராவஷ்டம்பே⁴ந பரிஹாராந்தரமாஹ –

அத²வேதி ।

விஜ்ஞாநவாநிதி ।

ஆகாஶேந க³ச்ச²ந்தமிவ ஸ்தி²தமாத்மாந்தரம் ஸ்ரக்ஷ்யாமீதி ஜ்ஞாநவாநித்யர்த²: । இத³ம் ச விஶேஷணமீக்ஷணஸ்ய ஸ்ரஷ்ட்ருத்வஸ்ய ச ஶுக்திரஜதாதௌ³ விவர்தே(அ)த³ர்ஶாநாத்கார்யஸ்ய தத்துல்யத்வேந தது³ப⁴யம் ந ஸ்யாதி³தி ஶங்காநிராஸார்த²ம் தந்நிராஸஶ்ச மாயாவிநிர்மிதே விவர்தே தது³ப⁴யத³ர்ஶநாதி³தி ।

நிருபாதா³ந இதி ।

ஸ்வவ்யதிரிக்தோபாதா³நரஹித இத்யர்த²: ।

ஸர்வஶக்தித்வே ஹேதுமாஹ –

மஹாமாய இதி ।

ஆத்மாந்தரத்வேநேதி ।

ஆத்மபி⁴ந்நத்வேநேத்யர்த²: ।

யுக்ததரமிதி ।

இந்த்³ரோ மாயாபி⁴: புருருப ஈயதே மாயயா ஹ்யந்யதி³வ ப⁴வதி ப³ஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேய வாசா(அ)(அ)ரம்ப⁴ணம் விகாரோ(அ)பாகா³த³க்³நேரக்³நித்வமித்யாதி³ப³ஹுஶ்ருதிஸம்மதத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஏவம் ச ஸதீதி ।

ஸத ஏவா(அ)(அ)த்மந: கார்யகாரணரூபேணாவஸ்தா²நாங்கீ³காராந்நிர்ஹேதுகமேவ கார்யமுத்பத்³யத இதி யத்³ருச்சா²வாதி³நாம், அஸதே³வ கார்யமுத்பத்³யத இதி நையாயிகாநாம் । உப⁴யமப்யஸதி³தி ஶூந்யவாதி³நாம் பக்ஷ: । ஆதி³ஶப்³தே³ந ஸதே³வ கார்யமுத்பத்³யத இதி ஸாங்க்²யாதீ³நாம் பரிணாமபக்ஷ உக்த: । அத்ர பக்ஷஶப்³தே³ந தத்தத்பக்ஷோக்ததோ³ஷா லக்ஷ்யந்தே । தத்ராஸத்காரணபக்ஷே த³த்⁴யாத்³யர்தி²நாம் து³க்³தா⁴த்³யந்வேஷணம் ந ஸ்யாதி³தி தோ³ஷ: । அஸத்கார்யபக்ஷே த்வஸத: ஸத்த்வாபத்தி: ஶஶவிஷாணாதே³ரப்யுத்பத்திப்ரஸங்க³ஶ்ச தோ³ஷ: । பரிணாமவாதே³ ச தஸ்ய புர்வமேவ காரணே ஸத்த்வாத்குலாலாதி³காரகவ்யாபாராதி³வையர்த்²யம் பூர்வமஸத்த்வே காரணஸ்யைவாவஸ்தா²ந்தராபத்திலக்ஷணபரிணாமத்வாநுபபத்தி: । உத்பத்த்யநந்தரமஸத்த்வே ததோ வ்யவஹாரஸித்³தி⁴ரபரோக்ஷத்வாநுபபத்திஶ்சேதி தோ³ஷ: । உப⁴யாஸத்த்வே சோப⁴யபக்ஷோக்ததோ³ஷாஸ்தே விவர்தவாதே³ ந ப்ரஸஜ்ஜந்த இத்யர்த²: ।

யத்³வா(அ)ஸ்மாபி⁴ர்விவர்தவாத³ஸ்யாங்கீ³காராத்பரிணாமாதி³பக்ஷாங்கீ³காரே பரபக்ஷாங்கீ³காரலக்ஷணோ தோ³ஷோ ப⁴வேதி³தி யச்ச²ங்க்யதே தந்ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –

ஏவம் ச ஸதீதி ।

ஸுநிராக்ருதஶ்சேதி ।

விவர்தவாத³ஸ்யைவ பரிக்³ரஹேண பக்ஷாந்தரேஷு தோ³ஷஸூசநாத³த்³விதீயாத்மநஸ்தத்³விபரீதப்ரபஞ்சாகாரதாபி⁴தா⁴யிந்யா ப³ஹு ஸ்யாமிதி ஶ்ருத்யா விவர்தவாத³ஸ்யைவ பரிக்³ருஹீதத்வேந பக்ஷாந்தராணாம் ஶ்ருதிபா³ஹ்யத்வாச்ச தே நிராக்ருதா ப⁴வந்தீத்யர்த²: ।

லோகாநாம் பௌ⁴திகத்வாத³ண்டா³ந்தர்வர்தித்வாச்ச பூ⁴தஸ்ருஷ்டிதத்பஞ்சீகரணாண்டா³ஸ்ருஷ்ட்யநந்தரம் தத்ஸ்ருஷ்டிரிதி கு³ணோபஸம்ஹாரந்யாயமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ –

ஆகாஶாதி³தி ।

ஸ்வயமேவ வ்யாசஷ்ட இதி ।

தேஷாம் லோகேஷ்வப்ரஸித்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: । த்³யுலோகாத்பரஸ்தாத்³யே மஹராத³யோ லோகா யஶ்ச தஸ்யாம்ப⁴ஸோ லோகஸ்யா(அ)(அ)ஶ்ருயோ த்³யுலோகஸ்தே ஸர்வே(அ)ம்ப⁴:ஶப்³தே³நோச்யந்தே ।

வ்ருஷ்ட்யம்ப⁴ஸஸ்தத்ர வித்³யமாநத்வாதி³த்யாஹ –

அத³ இத்யாதி³நா ।

அந்தரிக்ஷம் மரீசய இத்யஸ்யார்த²மாஹ –

த்³யுலோகாதி³தி ।

மரீசிஶப்³தே³ந ஸூர்யகிரணஸம்ப³ந்தா⁴த³ந்தரிக்ஷலோகம் லக்ஷயித்வா தஸ்யைகத்வே(அ)பி ப்ரதே³ஶபே⁴தா³த்³ப³ஹுவசநமித்யுக்தம் ।

இதா³நீம் ப³ஹூநாம் மரீசீநாம் லக்ஷகத்வாத்தத்க்ருதம் பா³ஹுல்யம் க³ங்கா³யாம் கோ⁴ஷ இத்யத்ர லக்ஷகக³தஸ்த்ரீத்வமிவேத்யாஹ –

மரீசிபி⁴ர்வேதி ।

ந து மரீசிஶப்³தே³நாந்தரிக்ஷலோகஸ்வீகாரே மரீசிஸம்ப³ந்தோ⁴ நிமித்தாந்தரமுச்யத இதி ப்⁴ரமிதவ்யம் । ஏதத்³பி⁴ந்நஸ்ய நிமித்தாந்தரஸ்ய பூர்வமநுக்தத்வேந விகல்பார்த²கவாஶப்³தா³யோகா³த் ।

ஆப உச்யந்த இதி ।

அதோ⁴லோகவாஸிபி⁴ர்ஜீவைராப்யமாநத்வாதா³ப்நோதேர்தா⁴தோரர்த²யோகா³த்தே லோகா ஆப இத்யுச்யந்த இத்யந்வய: ।

நநூக்தாநாம் லோகாநாம் பஞ்சபூ⁴தஸம்ப³ந்தா⁴விஶேஷாத்³பூ⁴தாந்தரேண ப்ருதி²வ்யாதி³நோபரிதநலோகா லக்ஷ்யந்தாமந்தரிக்ஷஸ்ய மரீசிவ்யதிரிக்தபதா³ர்தா²ந்தரேண மேகா⁴தி³நா(அ)பி ஸம்ப³ந்தா⁴த்தேந ஸ லோக: ப்ருத²வ்யாஸ்ததோ(அ)தோ⁴லோகாநாம் ச மரணாப்திவ்யதிரிக்தக³மநாதி³க்ரியாந்தரேணாபி யோகா³த்க்ரியாந்தரேண தே லக்ஷ்யந்தாமிதி ஶங்கதே –

யத்³யபீதி ।

பூ⁴தாத்மகத்வமிதி ।

பூ⁴தஸம்ப³ந்தி⁴த்வமித்யர்த²: । இத³முபலக்ஷணம் மேகா⁴தி³பதா³ர்தா²ந்தரஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி வர்தத இத்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

அம்ப⁴ஆதீ³நாமேவ தேஷு லோகேஷு ப்ராசுர்யாத்தைரேவ தே லோகா லக்ஷணீயா: ப்ராசுர்யேண வ்யபதே³ஶா ப⁴வந்தீதி ந்யாயாதி³தி பரிஹரதி –

ததா²பீதி ।

அப்³பா³ஹுல்யாதி³த்யுபலக்ஷணம் மரீச்யாதீ³நாமபி பா³ஹுல்யாதி³த்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । அப்³நாமபி⁴ரித்யத்ராபி மரீச்யாதி³நாமபி⁴ரித்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । யதா²ஶ்ருதே(அ)பா³த்மகத்வேநாம்ப⁴ஆதி³ஶப்³த³லக்ஷகத்வாநுக்தேர்லோகாநாம் ஶங்காநுபபத்தேர்மரீச்யாதீ³நாமப்³நாமத்வாபா⁴வாத³ப்ஶப்³த³ஸ்யாப்யாப்திக்ரியார்த²த்வோக்தே(அ)ப்³நாமத்வாபா⁴வேநாப்³நாமபி⁴ரிதி பரிஹாராநுபபத்தேஶ்சேதி । உபரிதநலோகாத்³வ்ருஷ்டித்³வாரேணா(அ)(அ)க³தமம்ப⁴ ஏவாஸ்மாபி⁴: ஸாக்ஷாது³பலப்⁴யதே ந து பூ⁴தாந்தரமித்யஸ்மத்³த்³ருஷ்ட்யா(அ)ப்³பா³ஹுல்யமுபரிதநலோகாநாமூர்த்⁴வலோககா³மிப்ராண்யபேக்ஷயா(அ)தோ⁴லோககா³மிநாம் ப்ராணிநாம் புராணேஷு பா³ஹுல்யோக்தேர்ப³ஹுபி⁴ராப்யந்தே(அ)தோ⁴லோகா இத்யதோ⁴லோகேஷு தத்கர்த்ருகாப்தேரபி பா³ஹுல்யம் ப்ருதி²வ்யாமதிஶீக்⁴ரம் ப்ராணிநாம் மரணாத்தஸ்யாபி தத்ர பா³ஹுல்யமந்தரிக்ஷஸ்ய து மரீசிபா³ஹுல்யம் ப்ரஸித்³த⁴மேவேதி ஜ்ஞேயம் ।

அம்போ⁴ மரீசீர்மரமாப இத்யுச்யந்த இதி ।

ஏதைர்நாமபி⁴ருச்யந்த இத்யந்வய: । அத்ராத்மா வா இத்யுக்தாத்மஜ்ஞாநேந ஸம்ஸாரீ மோசயிதவ்யத்வேந விவக்ஷித: । அஸம்ஸாரிணோ மோக்ஷாநுபபத்தே: ॥2॥

ஸம்ஸாரஶ்ச ஸம்ஸரணாதி⁴கரணலோகாம்ஸ்தது³பாதி⁴பூ⁴தம் லிங்க³ஶரீரம் தத³பி⁴மாநிநோ தே³வாம்ஸ்தத³தி⁴ஷ்டா²நம் ஸ்தூ²லஶரீரம் ஸம்ஸாரரூபாஶநாயாதீ³ஸ்தத³பி⁴மாநிநம் தத்³போ⁴க்தாரமந்தரேண நோபபத்³யத இதி தஸ்ய ஸர்வஸ்ய ஸ்ருஷ்டிமயமாவஸத² இத்யந்தேந க்³ரந்தே²ந க்ரமேண வக்ஷ்யந்ஸம்ஸரணாதி⁴ஷ்டா²நலோகஸ்ருஷ்டிமுக்த்வா தத்பாலயித்ருதே³வதாஸ்ருஷ்ட்யுக்திவ்யாஜேந ஸமஷ்டிஸ்தூ²லஶரீரஸ்ய ஸமஷ்டிலிங்க³ஶரீரஸ்ய தத³பி⁴மாநிநாம் தே³வாநாம் ச ஸ்ருஷ்டிம் வக்துமாரப⁴தே –

ஸ ஈக்ஷதேதி ।

தத்³வ்யாசஷ்டே –

ஸர்வப்ராணீதி ।

ப²லஸ்ய தது³பாதா³நஸ்ய தத்ஸாத⁴நஸ்ய சாதி⁴ஷ்டா²நபூ⁴தாநித்யர்த²: ।

அவ்யயாநாமநேகார்த²த்வாந்நுஶப்³த³ஸ்துஶப்³தா³ர்த²ம் வைலக்ஷண்யம் லோகாநாமாஹேத்யாஹ –

இமே ந்விதி ।

அஹமிதீத்யஸ்யேக்ஷதேதி பூர்வேணாந்வய: ।

ஸமஷ்டிலிங்க³ஶரீரஸ்ய தத³பி⁴மாநிநாம் விராட³வயவஜந்யத்வாத்தத³ர்த²ம் விராட்ஸ்ருஷ்டிமாஹ –

ஏவமீக்ஷித்வேதி ।

யத்³யபி லோகோத்பத்தே: பூர்வமேவாண்டோ³த்பத்திருக்தா(அ)ண்ட³முத்பாத்³யாம்ப⁴:ப்ரப்⁴ருதீம்ல்லோகாநஸ்ருஜதேதி பா⁴ஷ்யேண ததா²(அ)பி ஸைவோத்பத்திரிஹாநூத்³யதே । லோகபாலஸ்ருஷ்ட்யர்த²மிதி ந விரோத⁴ இதி பா⁴வ: ।

அத்³ப்⁴ய ஏவேத்யேவகாரார்த²மாஹ –

யேப்⁴ய இதி ।

குலால: ப்ருதி²வ்யா: ஸகாஶாந்ம்ருத்பிண்ட³மிவேத்யந்வய: ।

ஸ்வாவயவேதி ।

பூ⁴தாநாம் பரஸ்பராவயவஸம்யோஜநமதிஶ்லிஷ்டஸம்யோக³ஸ்தேநேத்யர்த²: ॥3॥

விராடு³த்பத்திமுக்த்வா தத³வயவேப்⁴யோ லோகபாலோத்பத்திமாஹ –

தம் பிண்ட³மித்யாதி³நா ।

தப:ஶப்³தே³நாபி⁴த்⁴யாநஶப்³தி³தம் ஜ்ஞாநமுச்யதே ந க்ருச்ச்²ராதீ³த்யத்ர ஶ்ருதிமாஹ –

யஸ்யேதி ।

யஸ்ய தபோ ஜ்ஞாநமேவ ந க்ருச்ச்²ராதீ³த்யர்த²: । ததோ வாசோ லோகபாலோ(அ)க்³நிர்வாக³தி⁴ஷ்டா²தா நிரவர்ததேத்யந்வய: । யத்³யபி வாகா³தி³கரணஜாதமபஞ்சீக்ருதபூ⁴தகார்யம் ந முகா²தி³கோ³லககார்யம் ததா²(அ)பி முகா²த்³யாஶ்ரயே தத³பி⁴வ்யக்தேர்முகா²த்³வாகி³த்யுக்தம் । நாஸிகாப்⁴யாம் ப்ராண இத்யத்ர ப்ராணஶப்³தே³ந ப்ராணவ்ருத்திஸஹிதம் க்⁴ராணேந்த்³ரியமுச்யதே ।

அதி⁴ஷ்டா²நமிதி ।

கோ³லகமித்யர்த²: । த்வக்³கோ³லகம் । லோமேதி லோமஸஹசரிதம் ஸ்பர்ஶநேந்த்³ரியமுச்யதே । ஓஷதி⁴வநஸ்பதய இத்யோஷத்⁴யாத்³யதி⁴தே³வதா வாயுருச்யதே ।

சித்தம் து சேதோ ஹ்ருத³யம் ஹ்ருத³யஜ்ஞம் சாஹ்ருத³யஜ்ஞம் சேத்யாதௌ³ ஹ்ருத³யஶப்³த³ஸ்யாந்த:கரணார்த²த்வத³ர்ஶநாந்மந:ஶப்³தே³நாபி தஸ்யைவாபி⁴தா⁴நே பௌநருக்த்யமித்யத ஆஹ –

ஹ்ருத³யமிதி ।

அந்த:கரணாதி⁴ஷ்டா²நம் ஹ்ருத³யகமலமுச்யத இத்யர்த²: ।

ஸர்வப்ராணப³ந்த⁴நஸ்தா²நமிதி ।

கு³த³மூலமித்யர்த²: ।

அபாநஶவ்தே³ந பாய்விந்த்³ரியலக்ஷணாயாம் ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ –

அபாநேதி ।

நநு ஶிஶ்நம் நிரபி⁴த்³யதேதி பர்யாயே ஶிஶ்நரேதஸோருத்பத்த்யபி⁴தா⁴நே ஸ்த்ரீயோந்யாதே³ருத்பத்திரநுக்தா ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஶிஶ்நஶப்³தே³நோபஸ்தே²ந்த்³ரியஸ்தா²நம் லக்ஷ்யதே ரேத இதி தத்³விஸர்கா³ர்த²த்வேந தத்ஸஹிதமுபஸ்தே²ந்த்³ரியமப்யஶவ்தே³ந தல்லக்ஷிதபஞ்சபூ⁴தோபாதி⁴க: ப்ரஜாபதிஶ்சோச்யத இத்யாஹ –

யதே²தி ।

யதா²(அ)ந்யத்ர பர்யாயாந்தரே ஸ்தா²நம் கரணம் தே³வதா சேதி த்ரயமுக்தமேவமிஹாபி ஶிஶ்நாதி³ஶப்³தை³ஸ்த்ரயமப்யுச்யத இத்யர்த²: ।

ரேத இதி ।

இந்த்³ரியமுச்யத இத்யந்வய: ।

தல்லக்ஷணாயாம் ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ –

ஸஹ ரேதஸேதி ।

ரேதஸா ஸஹிதம் தத்ஸம்ப³த்³த⁴மித்யர்த²: ।

ஸம்ப³ந்த⁴முபபாத³யதி –

ரேதோவிஸர்கா³ர்த²த்வாதி³தி ॥4॥

ஏவம் ஸமஷ்டீநாமிந்த்³ரியாணாம் தத³பி⁴மாநிதே³வதாநாம் சோத்பத்திமுக்த்வா(அ)த² தாஸாம் தே³வதாநாம் போ⁴க³யோக்³யால்பவ்யஷ்டிதே³ஹஸ்ருஷ்டிம் தேஷு தே³வதாநாம் போ⁴கா³ர்த²ம் வ்யஷ்டிரூபேண ப்ரவேஶம் ச விவக்ஷுஸ்தது³போத்³கா⁴தத்வேந க்ஷுத்பிபாஸயோ: ஸ்ருஷ்டிம் த³ர்ஶயதி –

தா ஏதா இதி ।

தச்ச²ப்³தா³ர்த²மாஹ –

அக்³ந்யாத³ய இதி ।

ஏதச்ச²ப்³தா³ர்த²மாஹ –

லோகபாலத்வேநேதி ।

அஶநாயாதி³ஸ்ருஷ்ட்யுபயோகி³த்வேநைதாஸாம் ஸ்வரூபாஜ்ஞாநபூர்வகம் ஸம்ஸாரே ப்³ரஹ்மாண்ட³ரூபே பதிதத்வமாஸக்தத்வம் தந்மாத்ரத்வாபி⁴மாநேந யத்³ப³த்³த⁴த்வம் ததா³ஹ –

அஸ்மிந்நிதி ।

அர்ணவஸாத்³ருஶ்யமாஹ –

அவித்³யேத்யாதி³நா ।

அவித்³யாதி³ப்ரப⁴வம் து³:க²மேவ து³ஷ்ப்ரவேஶநகு³ணேநோத³கமிவோத³கம் யஸ்மிம்ஸ்தீவ்ரரோகா³த³ய ஏவ ப⁴யங்கரத்வேந க்³ராஹா நக்ராத³யோ யஸ்மிந்ஸ்தத்த்வஜ்ஞாநமந்தரேண விநாஶாபா⁴வாத³நந்தே(அ)ஜ்ஞாநாமுத்தராவத்⁴யபா⁴வேநாபாரே விஶ்ராமஸ்தா²நாபா⁴வேந நிராலம்பே³ ।

ஸமீசீநவிஶ்ரமஸ்தா²நாபா⁴வே(அ)பி ததா³பா⁴ஸோ(அ)ஸ்தீத்யாஹ –

விஷயேந்த்³ரியேதி ।

விஷயேந்த்³ரியஸம்ப³ந்த⁴ஜநிதஸுக²லேஶரூபே விஶ்ராமோ யஸ்மிந்பஞ்சேந்த்³ரியாணாமர்தே²ஷு விஷயேஷு ஶப்³தா³தி³ஷு யா த்ருட் த்ருஷ்ணா ஸைவ மாருதஸ்தத்க்ருதோ யோ விக்ஷோப⁴ஸ்தநோத்தி²தாந்யநர்த²ஶதாநி விஷயஸம்பாத³நாதி³நா க்லேஶாஸ்த ஏவோர்மயோ யஸ்மிந்மஹாரௌரவாத³ய ஏவாநேகே நிரயா நரகவிஶேஷாஸ்தத்³க³தாநாம் க³ர்ப⁴வாஸதந்நிஷ்க்ரமணபா³ல்யாத³யோ மரணாந்தா யே(அ)நேகே நிரயா து³:க²ஜநகத்வாத்தத்³க³தாநாம் ச யாநி ஹா ஹேத்யாதீ³நி கூஜிதாநி ஸ்வல்பத்⁴வநய ஆக்ரோஶநாநி மஹாத்⁴வநயஸ்தது³த்³பூ⁴தோ மஹாரவோ யஸ்மிந் । மஹாபாதகாத்³யநேகநிரயேதி பாடே² மஹாபாதகஜந்யா நிரயா இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ஸம்ஸாரார்ணவஸ்யைவம்பூ⁴தத்வே தஸ்ய தரணாஸம்பா⁴வாந்மோக்ஷஶாஸ்த்ராநர்த²க்யமித்யாஶங்க்யாவிவேகிநாம் ததா²த்வே(அ)பி விவேகிநாம் தத்தரணோபாயோ(அ)ஸ்தீத்யாஹ –

ஸத்யேதி ।

ஸத்யாத³யோ ய ஆத்மகு³ணாஸ்த ஏவ பாதே²யம் பத்²யஶநம் தேந பூர்ணஜ்ஞாநமேவோடு³பம் ப்லவோ யஸ்மிந் । ஸத்ஸங்கோ³ கு³ருஸம்பத்தி: ஸர்வத்யாக³: ஸம்ந்யாஸஸ்தாவேவ மார்கோ³ ஜ்ஞாநோடு³பப்ரவ்ருத்திஹேதுர்யஸ்மிந்மோக்ஷே ஸதி புந: ஸம்ஸாரார்ணவஸ்பர்ஶாபா⁴வாத்ஸ ஏவ தீரவத்தீரம் யஸ்மிந்நேதஸ்மிந்ப்ரத்யக்ஷஸித்³தே⁴(அ)ர்ணவ இத்யர்த²: । அத்ர பதநம் நாமா(அ)(அ)த்மஸ்வரூபாஜ்ஞாநேந ஸம்ஸாரே(அ)ஹமபி⁴மாநேந ஸக்தத்வம் । நநு ஸம்ஸாரார்ணவபதிதத்வம் வக்ஷ்யமாணாஶநாயாதி³யோக³ இத்யாதி³ஸர்வோ(அ)பி ப³ந்த⁴ஸ்தத³பி⁴மாநிநோ ஜீவஸ்ய வக்தவ்யோ ந தே³வதாநாம் । ந ச தாஸாமபி தத்ராபி⁴மாநோ(அ)ஸ்தீதி தது³க்தமிதி ஶங்கநீயம் ।

ததா²(அ)பி ப்ராதா⁴ந்யதோ(அ)பி⁴மாநிநம் ஜீவம் விஹாயாப்ராதா⁴ந்யதோ(அ)பி⁴மாநிநீஷு தது³க்தேரபி⁴ப்ராயோ வக்தவ்ய இத்யத ஆஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

யஸ்மாத்ஸம்ஸாரார்ணவபதிதத்வம் தாஸாம் தஸ்மாதி³த்யர்த²: । மஹாரௌரவாத்³யநேகநிரயக³திரிவேதி பாட² உக்தநிரயக³திர்யதா² து³:கோ²பஶமாய நாலம் ததா² ஸா(அ)பி நாலமிதி பூர்ணேணாந்வய: ।

தத்³விவக்ஷாயா அபி ப்ரயோஜநமாஹ –

யத ஏவமிதி ।

ஏவம் விதி³த்வேதி ।

நாலமிதி விதி³த்வேத்யர்த²: । ஆத்மந: ஸர்வபூ⁴தாநாம் சா(அ)(அ)த்மா ய ஆத்மா வா இத³மித்யாதி³நா ஜக³து³த்பத்த்யாதி³ஹேதுத்வேந ய: ப்ரக்ருத: ஸ பரம் ப்³ரஹ்ம வேதி³தவ்யம் இத்யந்வய: ।

நந்வேஷ பந்தா² ஏதத்கர்மைதத்³ப்³ரஹ்மைதத்ஸத்யமித்யுபக்ரம்யோக்த²முக்த²மிதி வா இத்யாதி³நா கர்மஸம்ப³ந்தி⁴ஸகு³ணப்³ரஹ்மாத்மஜ்ஞாநஸ்யைவோக்தத்வாத்தஸ்யைவ மோக்ஷஸாத⁴நத்வம் நோக்தகேவலாத்மஜ்ஞாநமாத்ரஸ்யேத்யாஶங்க்யைஷ பந்தா² இத்யாதி³நா ப்³ரஹ்மாத்மவிஜ்ஞாநமேவோக்தம் ந கர்மஸமுச்சிதம் ஜ்ஞாநம் தஸ்யோக்தவாக்யேந ஸம்ஸாரஹேதுத்வாவக³மேந ஸத்யத்வாயோகா³தி³த்யாஹ –

தஸ்மாதே³ஷ பந்தா² இதி ।

யஸ்மாத்கர்மஸஹிதஸ்ய ப்ராணவிஜ்ஞாநஸ்ய ஸம்ஸாரப²லத்வம் தஸ்மாதே³ஷ பந்தா² இத்யநேந யதே³தத்³ப்³ரஹ்மாத்மவிஜ்ஞாநம் ததே³வோக்தமித்யந்வய: ।

“தமேவ விதி³த்வா(அ)திம்ருத்யுமேதி நாந்ய: பந்தா² வித்³யதே(அ)யநாய” இத்யநேநாபி கேவலாத்மவிஜ்ஞாநவ்யதிரிக்தபத²நிஷேதா⁴த³ப்யுக்தமேவ ஜ்ஞாநம் பந்தா² இத்யாஹ –

நாந்ய இதி ।

ஏஷ பந்தா² ப்³ரஹ்மாத்மஜ்ஞாநமுபக்ரம்ய மத்⁴யே ப்ராணவிஜ்ஞாநோக்திஸ்து ப்ராணோபாஸநயா சித்தைகாக்³ர்யே ஸதி தத்ப²லாச்ச வைராக்³யே ஸத்யேஷ பந்தா² இத்யுபக்ராந்தம் முக்²யம் ஜ்ஞாநம் வக்தும் ஶக்யமித்யபி⁴ப்ராயேணேதி பா⁴வ: । யத்³யப்யேதத்³வாக்யவ்யாக்²யாநாவஸரே கர்மமார்கே³(அ)பி பதி²ஶப்³தா³ர்த²த்வேநோக்தஸ்ததா²(அ)பி ஜ்ஞாநமார்கோ³பாயத்வேந ஸ உக்தோ ந ப்ராதா⁴ந்யேநேதி பா⁴வ: ।

நநு பிண்ட³ஸ்யாஶநாயாதி³யோகே³ தே³வதாநாம் கத²ம் தத்³வத்த்வம் யேந தாஸாமந்நாத³நார்த²மாயதநப்ரஶ்ந: ஸ்யாத்³யஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²தா இத்யநேநேத்யத ஆஹ –

தஸ்யேதி ।

பிதாமஹமிதி ।

ஸ்வஜநகபிண்ட³ஜநகமித்யர்த²: ।

அதி⁴ஷ்டா²நமிதி ।

ஶரீரமித்யர்த²: ।

நநு விராட்³தே³ஹ ஏவா(அ)(அ)யதநம் வர்தத இத்யாஶங்க்ய தஸ்யாதிப்ரௌட⁴த்வாத்தமாபூர்யம் தத்ர ஸ்தா²தும் வயமஸமர்தா² அந்நஞ்ச தத்³தே³ஹபர்யாப்தம் ஸம்பாத³யிதுமஸமர்தா² அதோ(அ)ஸ்மத்³யோக்³யம் வ்யஷ்டிதே³ஹம் ஸ்ருஜஸ்வேத்யுக்தவத்ய இத்யாஹ –

யஸ்மிந்நிதி ।

யத்³யப்யஸ்மதா³தி³வ்யஷ்டிதே³ஹம் விநா(அ)பி சருபுரோடா³ஶாதி³ஹவிரத³நமஸ்தி ததா²(அ)பி தத³பி ஹவிரத³நம் வ்யஷ்டிதே³வதாதே³ஹமந்தரா நாஸ்தீதி பா⁴வ: ॥1॥

வ்யஷ்டிதே³ஹஸ்ருஷ்டிமாஹ –

தாப்⁴ய இதி ।

மூர்ச²யித்வேதி ।

நிபி³ட³தயா பரஸ்பராவயவஸம்யோஜநேந ஸ்ருஷ்ட்வேத்யர்த²: ।

ந யோக்³ய இதி ।

கோ³ஶரீரஸ்யோபரித³ந்தாநாமபா⁴வேந தூ³ர்வாதி³மூலஸ்யோத்கா²துமஶக்யத்வாதி³த்யர்த²: ।

அஶ்வமிதி ।

தஸ்யோப⁴யதோத³ந்தத்வேநோக்ததோ³ஷாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

ந வை நோ(அ)யமலமிதி ।

அஶ்வஸ்யாபி விவேகஜ்ஞாநாபா⁴வாத³யோக்³யத்வாதி³த்யர்த²: ॥2॥

க³வாஶ்வக்³ரஹணஸ்ய ஸர்வதிர்யக்³தே³ஹோபலக்ஷகத்வமபி⁴ப்ரேத்யோக்தம் –

ஸர்வேதி ।

ஸ்வயோநிபூ⁴தமிதி ।

ஸ்வயோநிபூ⁴தவிராட்புருஷதே³ஹஸஜாதீயமித்யர்த²: ।

யஸ்மாத்ஸ்வகீயபரிதோஷத்³யோதகேந ஸுக்ருதம் ப³தேத்யநேந ஶப்³தே³ந புருஷதே³ஹமுக்தவத்யஸ்தஸ்மாத்தஸ்யேதா³நீமபி ஸுக்ருதத்வமித்யாஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

ஸ்வயம் வேதி ।

ஈஶ்வரேண ஸ்வேநைவ க்ருதம் ப்⁴ருத்யாதி³க்ருதாபேக்ஷயா ஸுக்ருதம் ஸுஷ்டு² க்ருதமித்யர்த²: । ப்ருஷோத³ராதி³த்வாத்ஸ்வயமிதிஸ்தா²நே ஸுஶப்³த³ இத்யர்த²: ।

ஏவம் வ்யஷ்டிதே³ஹஸ்ருஷ்டிமுக்த்வா தத்ர கரணாநாம் தே³வதாநாம் ச வ்யஷ்டிரூபேண ப்ரவேஶமாஹ –

தா தே³வதா இதி ।

இஷ்டத்வே ஹேதுமாஹ –

ஸர்வே ஹீதி ।

ஆயதநமிதி ।

கோ³லகரூபம் ஸ்தா²நமித்யர்த²: । ராஜ்ஞோ(அ)நுஜ்ஞாம் ப்ரதிலப்⁴ய ப³லாதி⁴க்ருதாத³ய: ஸேநாபத்யாத³யோ நக³ர்யாம் யதா² ப்ரவிஶந்தி தத்³வதீ³ஶ்வரஸ்யாநுஜ்ஞாம் ப்ரதிலப்⁴யாக்³நி: ப்ராவிஶதி³த்யந்வய: ॥3॥

யத்³யபி வாக³பி⁴மாந்யக்³நிர்ந து வாகே³வ ததா²(அ)பி தஸ்ய வாசம் விநா ப்ரத்யக்ஷமநுபலப்³தே⁴ஸ்தஸ்யா அபி தே³வதாம் விநா ஸ்வவிஷயக்³ரஹணஸாமர்த்²யாபா⁴வாத்தயோரேகலோலீபா⁴வேநாபே⁴தோ³க்திரித்யாஹ –

வாகே³வேதி ।

யத்³யபி தே³வதாநாமேவேஶ்வரேண ப்ரவேஶஶ்சோதி³தஸ்ததா²(அ)பி கரணைர்விநா தாஸாம் ஸாக்ஷாத³த³நாதி³போ⁴கா³ஸம்ப⁴வாத்தேஷாமபி ப்ரவேஶோ(அ)ர்தா²ச்சோதி³த ஏவேதி தேஷாமபி ஸ உக்த: ॥4॥

அஶநாயாபிபாஸயோரபி வ்யஷ்டிதே³ஹே(அ)பி கரணாதி⁴ஷ்டா²த்ருதே³வதாஸம்ப³ந்த⁴ம் வக்தும் தயோ: ப்ரஶ்நமவதாரயதி –

ஏவமிதி ।

நிரதி⁴ஷ்டா²நே ஸத்யாவிதி காரணீபூ⁴தே விராட்³தே³ஹே(அ)தி⁴ஷ்டா²நவிஶேஷோ யதி³ ஸ்யாத³ஶநாயாபிபாஸயோரக்³ந்யாதீ³நாம் முகா²த³ய இவ ததா³ வ்யஷ்டிதே³ஹே(அ)பி ததே³வ ஸ்யாத்தயோரதி⁴ஷ்டா²நம் தேஷாமிவ ந த்வேதத³ஸ்தி । அதோ நிரதி⁴ஷ்டா²நே தே இத்யர்த²: । வித⁴த்ஸ்வேத்யநந்தரம் யஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²தே அந்நமதா³வேதி ஶேஷ: ।

தத்ராதி⁴ஷ்டா²நவிஶேஷஸ்தாவத்³யுவயோ: காரணே ஸமஷ்டிதே³ஹே(அ)பா⁴வாதி³ஹாபி நாஸ்த்யேவ காரணபூர்வகத்வாத்கார்யே(அ)ப்யதி⁴ஷ்டா²நஸ்யாத³நம் து யுவயோர்த⁴ர்மரூபத்வாத்³த⁴ர்மிணமநாஶ்ரித்ய த⁴ர்மஸ்ய ஸ்வாதந்த்ர்யாயோகா³ச்சேதநாவத்³த⁴ர்மீபூ⁴ததே³வதாக³தமேவாந்நாத³நம் யுவயோரித்யாஹ –

ஸ ஈஶ்வர இதி ।

பா⁴வரூபத்வாதி³தி ।

த⁴ர்மரூபத்வாதி³த்யர்த²: । த⁴ர்மிணோ(அ)ப்யசேதநஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வாத³ர்ஶநாச்சேதநாவத்³வஸ்த்வித்யுக்தம் ।

அத்⁴யாத்மேதி ।

அத்⁴யாத்மதே³வதா வ்யஷ்டிதே³ஹக³ததே³வதா அதி⁴தே³வதா: ஸமஷ்டிவிராட்³தே³ஹக³தா ஹவிர்பு⁴ஜோ(அ)க்³ந்யாத³ய: ப்ரஸித்³தா⁴ஸ்தாஸ்வித்யர்த²: ।

வ்ருத்தீதி ।

போ⁴கை³கதே³ஶதா³நேநேத்யர்த²: । ஏததே³வ ஸ்பஷ்டீகரோதி ।

ஏதாஸு பா⁴கி³ந்யாவிதி ।

ஸாக்ஷாத்³தே³வதாஸு பா⁴க³வத்வாயோகா³த்³தே³வதாபா⁴கே³ந பா⁴க³வத்வமம்ஶவத்வமுக்தமிதி வ்யாசஷ்டே –

யத்³தே³வத்ய இதி ।

யத்³தே³வத்யோ யத்³தே³வதாஸம்ப³ந்தீ⁴ யோ பா⁴க³: ஸ்யாத்தஸ்யா தே³வதாயா: ஸம்ப³ந்தி⁴நா தேநைவ பா⁴கே³நேத்யர்த²: । ஹவிராதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³ந தத்ததி³ந்த்³ரியவிஷயோ(அ)பி க்³ருஹ்யதே । கரோமீத்யநந்தரமுக்த்வேதி ஶேஷ: ।

உக்தமர்த²மிதா³நீந்தநவ்யவஹாரேண த்³ருடீ⁴கர்தும் தஸ்மாதி³த்யாதி³வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

யஸ்மாதி³தி ।

யஸ்மாத்ஸ்ருஷ்ட்யாதா³வேவம் வ்யத³தா⁴த்தஸ்மாதி³த்யர்த²: । ஹவிர்க்³ரஹணமுபலக்ஷணமதி⁴தை³வதம் ஹவிர்க்³ருஹ்யதே(அ)த்⁴யாத்மதே³வதாயை ஶப்³தா³தி³விஷயோ க்³ருஹ்யத இதி யோஜ்யம் । பா⁴கி³ந்யாவேவேதி । யத்³யபி ஶப்³தா³தி³விஷயேண ஹவிஷா சாக்³ந்யாதி³தே³வதாத்ருப்தௌ தயோர்நாஶ ஏவ த்³ருஶ்யதே ந து தத்³பா⁴கே³ந பா⁴கி³த்வம் ததா²(அ)பி தயோ: ஸர்வாத்மநா நாஶே புந: காலாந்தரே தே ந ஸ்யாதாம் । அத: ஸ்வரூபேண ஸ்தி²தயோரேவ தயோ: கதா³சிதி³ந்த்³ரியதே³வதாநாம் விஷயோந்முக²தயா ப்ரேரகத்வரூபம் கார்யௌந்முக்²யம் கதா³சித்தத³பா⁴வரூபோபஶாந்திரித்யப்⁴யுபக³ந்தவ்யம் । ததா² ச ஹவிஷா தே³வதாத்ருப்தாவஶநாயாபிபாஸயோரபி த்ருப்திருபஶாந்திர்த்³ருஶ்யத இதி தத்³பா⁴கே³ந பா⁴க³வத்த்வமுக்தமித்யர்த²: । ந ச சக்ஷுராதி³நா ரூபாதி³க்³ரஹணத³ஶாயாமஶநாயாபிபாஸாயோர்நஶாந்திர்த்³ருஶ்யத இதி ந ஸர்வத்ர பா⁴க³வத்த்வம் தயோரிதி ஶங்க்யம் । க்ஷுத்பிபாஸார்தஸ்யாந்நபாநத³ர்ஶநஶ்ரவணாதி³நா(அ)ந்நபாநப்ரத்யாஸத்திபரிதோஷேண மநஸி த்ருஷ்ணா ஶாந்தேவ பா⁴தி । ந து யதா²பூர்வம் பா³த⁴த இதி சக்ஷுராதி³ஷ்வபி தயோர்பா⁴க³வத்வமித்யுக்தம் ஸாயணீயதீ³பிகாயாம் । வஸ்துதஸ்த்வஶநாயாபிபாஸாஶப்³தே³நேந்த்³ரியாணாம் ஸ்வஸ்வவிஷயகோ³சரௌ த்ருஷ்ணாகாமாவுச்யேதே । அந்நமதா³மேத்யத்ராப்யந்நாத³நம் ஸ்வஸ்வவிஷயக்³ரஹணமேவ சக்ஷுராதீ³ந்த்³ரியதே³வதாநாம் முக்²யாத³நாஸம்ப⁴வாத் । ததா² ச ரூபாதி³விஷயக்³ரஹணேந தத்தத்³விஷயகோ³சரயோஸ்தயோ: ஶாந்திரஸ்தீதி ஸர்வேந்த்³ரியேஷ்வபி தயோர்பா⁴க³வத்த்வம் யுக்தமிதி । ந சேந்த்³ரியதே³வதாத்ருப்திவ்யதிரேகேண ந தயோ: ப்ருத²க்த்ருப்திர்த்³ருஶ்யத இதி வாச்யம் । இந்த்³ரியதே³வதாநாம் ஸ்வஸ்வவிஷயோந்முக²தயா ப்ரேரகத்வரூபகார்யௌந்முக்²யநிவ்ருத்திரூபோபஶாந்திரேவ ப்ருத²க்தயோஸ்த்ருப்திரஸ்தீத்யுக்தத்வாத் । யத்³யப்யர்ணவப்ரவேஶநமஶநாயாதி³மத்த்வம் தந்நிமித்தமந்நாத³நமித்யாதி³ ஸர்வம் கார்யகரணஸங்கா⁴தபஞ்ஜராத்⁴யக்ஷஸ்ய ஜீவஸ்ய போ⁴க்துரேவ நேந்த்³ரியதே³வதாநாமஶநாயாபிபாஸாதி³ ததா²(அ)பி தஸ்ய வஸ்துதோ(அ)போ⁴க்த்ருப்³ரஹ்மபூ⁴தஸ்ய ஸ்வதோ போ⁴க்த்ருத்வாயோகா³தி³ந்த்³ரியதே³வதாத்³யுபாதி⁴க்ருதமேவ தஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வாதி³ஸர்வஸம்ஸார இதி வக்தும் தேஷ்வேவ தமாரோப்ய ஶ்ருத்யோச்யத இதி ந தோ³ஷ: ॥5॥

ஏவம் போ⁴க³ஸாத⁴நஸ்ருஷ்டிமுக்த்வா போ⁴க்³யஸ்ருஷ்டிம் வக்துமாரப⁴தே –

ஸ ஏவமிதி ।

நுஶப்³தோ³க்தம் விதர்கம் ஸ்பஷ்டீகரோதி –

லோகா இத்யாதி³நா ।

பூர்வவல்லோகபாலப்ரார்த²நாம் விநா ஸ்வயமேவாந்நம் ஸ்ரஷ்டும் விதர்கிதவாநித்யுக்தே: ப்ரயோஜநமீஶ்வரத்வஜ்ஞாபநமித்யாஹ –

ஏவம் ஹீதி ।

அப இதி । பஞ்ச பூ⁴தாநீத்யர்த²: ॥1॥

அப்⁴யதபதி³தி ।

ஏதேப்⁴யோ பூ⁴தேப்⁴யோ மநுஷ்யாதீ³நாமந்நபூ⁴தா வ்ரீஹ்யாத³யோ ஜாயந்தாம் மார்ஜாராதீ³நாமந்நபூ⁴தாநி மூஷகாதீ³நி ஜாயந்தாமிதி பர்யாலோசநம் ஸங்கல்பம் க்ருதவாநித்யர்த²: ।

மூர்திஶப்³தே³ந கரசரணாதி³மதோ(அ)பி⁴தா⁴நே வ்ரீஹ்யாதே³ரக்³ரஹணம் ஸ்யாத³த ஆஹ –

க⁴நரூபமிதி ।

கடி²நமித்யர்த²: ।

நந்வமூர்தாநாமபி வாயுசந்த்³ரகிரணாதீ³நாம் ஸர்பாதீ³ந்ப்ரத்யந்நத்வமஸ்தீதி தத்ஸங்க்³ரஹார்த²மாஹ –

தா⁴ரணஸமர்த²ம் சேதி ।

ஶரீரதா⁴ரணஸமர்த²மித்யர்த²: ।

சரேதி ।

சரம் மூஷகாத்³யசரம் வ்ரீஹ்யாதீ³த்யர்த²: । யா வை ஸா மூர்திரஜாயதாந்நம் வை ததி³தி பூர்வேணாந்வய: ।

தச்ச²ப்³தா³ர்த²மாஹ –

மூர்திரூபமிதி ॥2॥

ஶப்³தா³தி³போ⁴க்த்ருத்வமிந்த்³ரியதே³வதோபாதி⁴கம் ந ஸ்வத ஆத்மந இத்யபி⁴ப்ராயேண தேஷாம் ஶப்³தா³தி³போ⁴க³முக்த்வேதா³நீமந்நபாநபோ⁴க்த்ருத்வமப்யபாநவ்ருத்திமத்ப்ராணோபாதி⁴கம் ந ஸ்வத ஆத்மந இத்யபி⁴ப்ராயேண தஸ்யா போ⁴க்த்ருத்வம் பரிஶேஷாந்நிர்தா⁴ரயிதுமாஹ –

ததே³நதி³தி ।

ஸ்ருஷ்டம் தத்பராங்ஸத³த்யஜிகா⁴ம்ஸதி³த்யந்வய: ।

உக்தார்தே² த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

யதே²தி ।

பராங்பத³ம் வ்யுத்பாத³யதி –

பராக³ஞ்சதீதி ।

மத்வேத்யநந்தரம் பராக³ஞ்சதி தத்³வதி³தி ஶேஷ: ।

அதிக³ந்துமைச்ச²தி³தி ।

யத்³யபி வ்ரீஹ்யாத்³யசேதநாந்நஸ்ய நைவமிச்சா² ஸம்ப⁴வதி ததா²(அ)பி போ⁴க்த்ருஶரீராந்தர்ந ப்ரவிஷ்டம் கிந்து ப³ஹிரேவ ஸ்தி²தமித்யத்ர தாத்பர்யம் । கார்யகாரணலக்ஷண: பிண்ட³ஸ்தத³ந்நம் வாசா(அ)ஜிக்⁴ருக்ஷதி³த்யந்வய: ।

நந்விதா³நீமிவ ப்ரத²மமேவாபாநேநைவாந்நஜிக்⁴ருக்ஷா தஸ்ய கிமிதி நா(அ)(அ)ஸீதி³த்யாஶங்க்ய தஸ்யேதா³நீந்தநஶரீராபேக்ஷயா ப்ரத²மஜத்வாத்ததா³நீம் சாபாநேநாந்நாத³த்வஸ்யாநிஶ்சயாத்தஸ்ய வாகா³தி³நா(அ)ந்நஜிக்⁴ருக்ஷா யுக்தேத்யாஹ –

ப்ரத²மஜத்வாதி³தி ।

அஸ்மதா³த்³யபேக்ஷயேத்யர்த²: । யஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²தா அந்நமதா³மேத்யுபக்ராந்தஸ்ய வ்யஷ்டிஶரீரஸ்ய ஸமஷ்டிபிண்டா³பேக்ஷயா ப்ரத²மஜத்வாபா⁴வாத³பஶ்யந்நஜாநந்நித்யர்த²: ।

வத³நக்ரியயா ப்ரத²மஜஸ்ய பிண்ட³ஸ்ய காரணஸ்யாந்நக்³ரஹணாஸாமர்த்²யம் கார்யக³தாஸாமர்த்²யேந த்³ரட⁴யதி –

ஸ ப்ரத²மஜ இதி ।

அத்ர ப்ரத²மமந்நபத³ம் க்³ருஹீதவாந்ஸ்யாதி³த்யத்ர கர்மத்வேந ஸம்ப³த்⁴யதே ।

தத்கார்யபூ⁴தத்வாதி³தி ।

தத³நந்தரபூ⁴தத்வாதி³த்யர்த²: । இதா³நீந்தநஶரீரஸ்ய பூர்வகாலீநவ்யஷ்டிஶரீரகார்யத்வாபா⁴வாதி³தி ।

அபி⁴வ்யாஹ்ருத்யேதி ।

வாசகஶப்³தே³நாபி⁴தா⁴யேத்யர்த²: । பூர்வஜோ(அ)பீத்யஸ்யநாஶக்நோதி³தி பூர்வேணாந்வய: । ப்ராணேந க்⁴ராணேநாபி⁴ப்ராண்யா(அ)(அ)க்⁴ராயேத்யர்த²: ।

அபாநேநேதி ।

முக²ச்சி²த்³ரேணாந்தர்க³ச்ச²தா வாயுநேத்யர்த²: ।

அந்நாத்த்ருத்வமபி ஶ்வஸநவ்ருத்திமத: ப்ராணஸ்ய த⁴ர்மோ நா(அ)(அ)த்மந: ஸ்வத இத்யேதத்ததே³நத்ஸ்ருஷ்டம் பராஙித்யாதி³நோக்தம் ஸந்த³ர்ப⁴ஸ்ய ப்ரயோஜநமுபஸம்ஹரதி –

தேந ஸ ஏஷ இதி ।

யேந காரணேநாபாநேநாந்நமஶிதவாம்ஸ்தேநேத்யர்த²: ।

அபாநவ்ருத்திமத: ப்ராணஸ்யாந்நக்³ராஹகத்வம் ப்ரஸித்³த்⁴யா த்³ருடீ⁴கர்துமந்நாயுரிதி வாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

அந்நாயுரிதி ।

அந்நமதா³மேத்யாதி³ஶ்ருத்யந்தரே ப்ராணஸ்யாந்நாயுஷ்ட்வம் ப்ரஸித்³த⁴மித்யர்த²: ॥3॥4॥5॥6॥7॥8॥9॥10॥

ஏவம் போ⁴கா³தி³கரணபூ⁴தாநாம் லோகாநாம் போ⁴கா³யதநஸ்ய ஸமஷ்டிவ்யஷ்டிஶரீரஸ்ய போ⁴கோ³பகரணாநாம் வாகா³தீ³நாம் ஸமஷ்டிஶரீரே லோகபாலத்வேந வ்யஷ்டிஶரீரே கரணாதி⁴ஷ்டா²த்ருத்வேந ச ஸ்தி²தாநாம் தே³வதாநாம் போ⁴கே³ ப்ரேரகயோரஶநாயாபிபாஸயோஸ்தத்ப்ரயுக்தஸ்ய கரணநிஷ்ட²ஸ்ய ஶப்³தா³தி³விஷயக்³ரஹணலக்ஷணஸ்ய போ⁴க³ஸ்யாபாநவ்ருத்திமத்ப்ராணநிஷ்ட²ஸ்யாந்நபாநக்³ரஹணலக்ஷணஸ்ய ச போ⁴க³ஸ்யா(அ)(அ)த்மந: ஸம்ஸாரித்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் ஸ்ருஷ்டிமபி⁴தா⁴யேதா³நீம் ஸம்ஸாரிணம் போ⁴க்தாரம் த³ர்ஶயிதும் ஸ்ரஷ்டுரீஶ்வரஸ்ய விசாரம் த³ர்ஶயிதும் ஸ ஈக்ஷதேதி வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

ஸ ஏவமிதி ।

புரஸ்ய பௌராணாம் புரவாஸிநாம் தத்பாலயித்ரூணாம் ராஜநியுக்தாதி⁴காரிணாம் ஸ்தி²திஸமாம் தத்துல்யாமந்நநிமித்தாமந்நாதீ⁴நாம் ஸங்கா⁴தஸ்தி²திம் க்ருத்வேத்யந்வய: ।

பதா³ர்தா²நுக்த்வா வாக்யார்த²மாஹ –

யதி³த³மிதி ।

வக்ஷ்யமாணமிதி ।

வாசா(அ)பி⁴வ்யாஹ்ருதமித்யாதி³நா வக்ஷ்யமாணமபி⁴வ்யாஹரணாதி³கமித்யர்த²: । ஹேதுர்க³ர்பி⁴தமித³ம் ஶப்³தா³ர்த²ஸ்ய விஶேஷணம் ।

பரார்த²ம் ஸதி³தி ।

பரார்த²த்வாத்பரமர்தி²நம் மாம்ருதே கத²ம் ஸ்யாதி³த்யஸ்யைவார்த²ஸ்ய கத²ம்ஶப்³த³ஸூசிதம் வ்யதிரேகமாஹ –

யதீ³தி ।

கேவலம் போ⁴க்த்ருரஹிதவ்யவஹரணாதி³ தயத்தந்ந கத²ஞ்சந ப⁴வேத்கத²ஞ்சித³பி ந ப⁴வேதி³த்யந்வய: ।

தத்ர ஹேது: –

நிரர்த²கமிதி ।

அர்த²யத இத்யர்த²: । பசாத்³யஜர்த²யிதா புருஷஸ்தத்³ரஹிதமித்யர்த²: । அர்த²யிதா ஹி புருஷ: ஸ்வஸ்ய ப்ரயோஜநஸித்³த்⁴யர்த²ம் வாகா³தி³கம் ப்ரேரயதி । தத³பா⁴வே ப்ரேரகாபா⁴வாத்³வாக்³வ்யவஹாராதி³கம் ந ப⁴வேதி³த்யர்த²: । யத்³வா(அ)ர்த²: ப்ரயோஜநமர்தி²நோ(அ)பா⁴வே தஸ்யார்த²த்வாபா⁴வாந்நிஷ்ப்ரயோஜநம் ஸத்தந்ந ப⁴வேத்ப்ரயோஜநப்ரயுக்தத்வாத்ஸர்வப்ரவ்ருத்தேரிதி ।

தத்ர த்³ருஷ்டாந்த: –

ப³லிஸ்துத்யாதி³வதி³தி ।

ஏததே³வ விவ்ருணோதி –

பௌரேதி ।

அத்ர யதா²ஶப்³தோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: । யதா² பௌராதி³பி⁴: ப்ரயுஜ்யமாநம் ப³லிஸ்துத்யாதி³கம் ஸ்வாமிநமந்தரேண ந ப⁴வேத்தத்³வதி³த்யந்வய: ।

ஸ்வாமிநமந்தரேணேதி ।

அஸ்ய வ்யாக்²யாநமஸத்யேவேதி ।

விசாரஸ்ய ப²லமாஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

பரேணார்தா²த³ந்யேந ஸ்வாமிநா(அ)ர்தி²நா வாகா³தி³வ்யவஹாரக்ருதோபகாரபா⁴ஜா(அ)தி⁴ஷ்டா²த்ரா வாகா³தி³ப்ரேரகேண அதி⁴ஷ்டா²த்ருத்வம் சாயஸ்காந்தவச்சேதநஸ்ய ஸந்நிதா⁴நமாத்ரமேவ ஸாக்ஷிதயா ந வ்யாபார இத்யாஹ –

க்ருதேதி ।

க்ருதாக்ருததோஸ்தத்ப²லஸ்ய சேத்யர்த²: ।

ப²லஸாக்ஷித்வமேவ போ⁴க்த்ருத்வமபீத்யாஹ –

போ⁴க்த்ரேதி ।

ராஜ்ஞேத்யஸ்யேதிபதா³த்⁴யாஹாரேணேக்ஷதேதி பூர்வேணாந்வய: ।

ஏவம் வாக்³வ்யவஹரணாத³கார்யஸித்³த்⁴யர்த²ம் மயா ப்ரவேஷ்டவ்யமித்யுக்த்வா(அ)(அ)த்மஸ்வரூபபோ³தா⁴ர்த²ம் ச மயா ப்ரவேஷ்டவ்யமிதி வக்தும் ஸ ஈக்ஷத யதி³ வாசா(அ)பி⁴வ்யாஹ்ருதமித்யாத்³யத² கோ(அ)ஹமித்யந்தம் வாக்யம் தத்ப்ரவேஶப்ரயோஜநகத²நார்த²த்வேந கத²ம் ந்வித³மிதிவாக்யதுல்யத்வாத்ஸ ஈக்ஷத கதரேணேதி வாக்யேந வ்யவஹிதமபீஹைவா(அ)(அ)க்ருஷ்ய வ்யாசஷ்டே –

யதி³ நாமேதி ।

ஸம்ஹதஸ்ய வாகா³தி³லக்ஷணஸ்ய கார்யஸ்ய பரார்த²த்வம் பரோபகாரரூபாபி⁴வ்யாஹரணாதி³காரித்வம் பரார்தி²நமுபகாரபா⁴ஜமந்தரேண ப⁴வேதி³த்யர்த²: । அநேந யதி³ வாசைவ கேவலயா(அ)பி⁴வ்யாஹ்ருதம் ப⁴வேதி³த்யேவகாராத்⁴யாஹாரேண வாக்யம் யோஜிதம் । ஏவமுத்தரத்ராபி யதி³ ப்ராணேநைவாபி⁴ப்ராணிதம் ப⁴வேதி³த்யாதி³ த்³ரஷ்டவ்யம் । அபி⁴ப்ராணிதமாக்⁴ராதமப்⁴யபாநிதமந்தர்க³தம் ப⁴க்ஷிதமித்யர்த²: । உக்தமேவ வாக்யார்த²ம் ஸ்பஷ்டீகரோதி யத்³யஹமித்யாதி³நா । அயம் ஸந்நிதி । அயமாத்மா(அ)ஸ்தி ஸ சைவம்ரூபஶ்சேதி நாதி⁴க³ச்சே²தி³த்யர்த²: ।

அப்ரவேஶே ஸ்வஸ்யாதி⁴க³மோ ந ஸ்யாதி³த்யுக்த்வா ப்ரவேஶே து ஸோ(அ)ஸ்தீதி ப்ரவேஶப²லமாஹ –

விபர்யயே த்விதி ।

ப்ரவிஶ்யாபி⁴வ்யாஹ்ருதாத்³யுபலம்பே⁴ த்வித்யர்த²: । வேத³நரூப: ஸஞ்சேத்யதி⁴க³ந்தவ்யோ(அ)ஹம் ஸ்யாமித்யந்வய: ।

வேத³நரூபத்வமுபபாத³யதி –

யோ(அ)யமிதி ।

யோ(அ)யம் வாகா³த்³யபி⁴வ்யாஹ்ருதாதி³ வேத³ ஸ வேத³நரூப இத்யதி⁴க³ந்தவ்ய: ஸ்யாமித்யந்வய: । ந ச வேதி³து: கத²ம் வேத³நரூபத்வமிதி வாச்யம் । வேதி³துரவேத³நரூபத்வே தஸ்ய வேத³நாந்தரகர்மத்வம் வாச்யம் । தஸ்மிந்வேத³நே வேதி³தைவ கர்தா சைதே³கஸ்மிந்வேதி³தரி கர்த்ருத்வம் கர்மத்வம் ச விருத்³த⁴ம் ப்ரஸஜ்யேத । அந்யோ வேதி³தா கர்தா சேத்தஸ்யாப்யந்யோ வேதி³தேத்யநவஸ்தா² ஸ்யாதி³தி வேதி³துர்வேத³நரூபத்வம் ஸித்³த்⁴யதி । அத ஏவ ஶ்ருத்யந்தரே யோ வேதே³த³ம் ஜிக்⁴ராணீதி ஸ ஆத்மேதி க்⁴ராத்ருக்⁴ரேயக்⁴ராணவேத³நஸ்யா(அ)(அ)த்மத்வமுக்தமிதி பா⁴வ: ।

தஸ்ய வேத³நரூபத்வே ப்ராணமுக்த்வா(அ)ஸ்தித்வே ப்ரமாணமாஹ –

யத³ர்த²மிதி ।

ஸம்ஹதாநாம் வாகா³தீ³நாமபி⁴வ்யாஹ்ருதாதி³ யத³ர்த²ம் ஸோ(அ)ந்யோ வாகா³தி³பி⁴ரஸம்ஹத: ஸம்ஶ்சேத்யதி⁴க³ந்தவ்ய இதி பூர்வேணாந்வய: । ஸம்ஹதாநாமஸம்ஹதபரார்த²த்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ யதே²தி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி । வாகா³த்³யபி⁴வ்யாஹ்ருதாதி³ ஸ்வாஸம்ஹதபரார்த²ம் ப⁴விதுமர்ஹதி । ஸம்ஹதத்வாத்குட்³யாதி³வத்ப்ராஸாதா³தி³வச்சேதி । தத்³வதி³த்யநந்தரம் ஶ்ருதிக³தம் ஸ ஈக்ஷதேதி பத³ம் த்³ரஷ்டவ்யம் । பா⁴ஷ்யே து ஸ்பஷ்டதயா த்யக்தம் ।

ப்ரயோஜநத்³வயவஶாத்ப்ரவேஶஸ்ய கர்தவ்யத்வே ஸித்³தே⁴ ப்ரவேஶத்³வாரஸ்ய விசாரஸ்யாவஸர இதீதா³நீம் ஸ ஈக்ஷத கதரேணேதி வாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

ஏவமீக்ஷித்வேதி ।

அத இதி ।

யத: ப்ரவேஶஸ்ய வாகா³தி³வ்யவஹாரஸித்³தி⁴ர்மத்ஸ்வரூபபோ³த⁴ஶ்சேதி ப்ரயோஜநத்³வயஸித்³த்⁴யர்த²ம் கர்தவ்யத்வமத இத்யர்த²: । அந்தரிதி பாடே² ஶரீரஸ்யாந்த: ப்ரபத்³யா இத்யந்வய: ।

கதரேணேதி பத³ம் க்³ருஹீத்வா தத்³வ்யாக்²யாதும் மார்க³த்³வயம் த³ர்ஶயதி –

ப்ரபத³ம் சேதி ।

இதா³நீம் க்³ருஹீதம் பத³ம் வ்யாக்²யாதி –

அநயோ: கதரேணேதி ।

ப்ரபத்³யா இத்யநந்தரம் ஶ்ரௌதம் ஸ ஈக்ஷதேதி பத³ம் த்³ரஷ்டவ்யம் ॥11॥

அநந்தரம் ஸ ஈக்ஷத யதி³ வாசேத்யாதி³வாக்யம் பூர்வமேவ வ்யாக்²யாதமிதி தது³த்தரம் ஸ ஏதமேவ ஸீமாநமிதி வாக்யம் வ்யாக்²யாதும் தத³பேக்ஷிதமாஹ –

ஏவமீக்ஷித்வேதி ।

பர்யாலோச்யேத்யர்த²: ।

ப்⁴ருத்யஸ்ய ப்ரவேஶமார்கே³ண ஸ்வாமிந: ப்ரவேஶோ(அ)நுசித இத்யநேநைவ மார்கே³ண ப்ரவேஶம் நிஶ்சிதவாநித்யாஹ –

ந தாவதி³தி ।

அஸ்யேதி ।

பிண்ட³ஸ்யேத்யர்த²: । ப்ரபத்³யேயமித்யநந்தரம் நிஶ்சித்யேதி ஶேஷ: ।

ஏவமபேக்ஷிதமுக்த்வா ஸா ஏதமிதி வாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

இதி லோக இவேதி ।

ஏவமீக்ஷித்வா மூர்தா⁴நம் விதா³ர்ய ப்ரபத்³யேயமிதி நிஶ்சித்யேமம் ஸங்கா⁴தம் ப்ராபத்³யதேத்யந்வய: । நநு நவ வை புருஷே ப்ராணா: ஸப்த வை ஶீர்ஷண்யா: ப்ராணா த்³வாவவாஞ்சௌ ।

நவத்³வாரே புரே தே³ஹீத்யாதி³ஷு த்³வாரநவகம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ந து மூர்த⁴நி த்³வாராந்தரமித்யாஶங்க்ய ப்ரத்யக்ஷதஸ்தயோர்த்⁴வமாயந்நம்ருதத்வமேதீதி ஶ்ருதிதஶ்ச தஸ்ய த்³வாரஸ்ய ப்ரஸித்³தே⁴ர்நைவமிதி வக்தும் ஸைஷேதி வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

ஸேயமிதி ।

ப்ரத்யக்ஷத: ப்ரஸித்³தி⁴ம் ஸைஷேதி பதா³ப்⁴யாம் த³ர்ஶயதி –

மூர்த்⁴நீதி ।

மூர்த⁴நி சிரம் விஷவ்ருக்ஷதைலாதி³வாரணகாலே திக்தாதி³தத்³ரஸஸம்வேத³நம் த்³ருஶ்யத இதி ஸா த்³வா: ப்ரத்யக்ஷத: ப்ரஸித்³தே⁴த்யர்த²: ।

ந கேவலம் த்³வார: ப்ரத்யக்ஷத ஏவ ப்ரஸித்³தி⁴: கிந்து தஸ்யா வித்³ருதிரிதி நாம்நா(அ)பி ப்ரஸித்³தி⁴ரித்யாஹ –

வித்³ருதிரிதி ।

அநேநேஶ்வரேண ஸ்வப்ரவேஶார்த²மஸாதா⁴ரணதயா விதா³ரிதத்வாந்ந ப்⁴ருத்யஸ்தா²நீயசக்ஷுராதி³ப்ரவேஶத்³வாரை: ஸஹ நவ வை புருஷ ப்ராணா இத்யாதி³பூர்வோக்தஶ்ருதிஷு பரிக³ணிதமித்யுக்தம் ।

ஶ்ரௌதப்ரஸித்³தி⁴ம் வக்தும் ததே³தந்நாந்த³நமிதி வாக்யம் தத்ரைததே³வ நாந்த³நம் நாந்யாநீத்யுக்தமிதி க்ருத்வா வ்யாசஷ்டே –

இதராணி த்விதி ।

ஸம்ருத்³தீ⁴நீதி ।

ஸம்யக்³ருத்³தி⁴ராநந்தோ³ யேஷு தாநீதி விக்³ரஹ: । ஹேதுஶப்³த³ம் பா⁴வப்ரதா⁴நம் ஸ்வீக்ருத்யா(அ)(அ)நந்த³ம் ப்ரதி ஹேதுத்வம் யேஷாமிதி ப³ஹுவ்ரீஹிணா ஹேதூநீதி நபும்ஸகத்வம் த்³ரஷ்டவ்யம் । நந்த³த்யநேந த்³வாரேண க³த்வேதி அநேந தயோர்த்⁴வமாயந்நம்ருதத்வமேதீதி ஶ்ருதௌ பஸித்³தி⁴ர்த³ர்ஶிதா । ஈஶ்வரஸ்யைவம் ப்ரவேஶமுக்த்வா தஸ்ய பூர்வோக்தகார்யகாரணஸங்கா⁴தோபாதி⁴கம் ஸம்ஸாரமாஹ தஸ்யேதி । ஏவம் புரம் ஸ்ருஷ்ட்வா ஜீவேநா(அ)(அ)த்மநா ப்ரவிஷ்டஸ்ய தஸ்ய ராஜ்ஞ இவ த்ரய ஆவஸதா²: க்ரீடா³ஸ்தா²நாநீத்யந்வய: ।

தாந்யேவா(அ)(அ)ஹ –

ஜாக³ரிதேதி ।

சக்ஷுரிதி ।

சக்ஷுர்கோ³லகமித்யர்த²: । மந இதி । மநஸோ(அ)தி⁴கரணம் கண்ட²ஸ்தா²நமித்யர்த²: । கண்டே² ஸ்வப்நம் ஸமாதி³ஶேதி³தி ஶ்ருதே: । ஹ்ருத³யாகாஶ இதி । ஹ்ருத³யாவச்சி²ந்நபூ⁴தாகாஶ இத்யர்த²: ।

யத்³யபி ப்³ரஹ்மண்யேவ ஸுஷுப்தௌ ஜீவோ வர்ததே ஸதா ஸோம்ய ததா³ ஸம்பந்ந இதி ஶ்ருதேஸ்ததா²(அ)பி ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ஹ்ருத³யாவகாஶே(அ)வஸ்தா²நாத்தத்ஸம்பந்நோ(அ)பி தத்ரைவ வர்தத இதி ததோ²க்தம் । அந்யதா² ஹ்ருத³யாகாஶஶப்³தே³நைவ த³ஹராதி⁴கரணந்யாயேந ப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴நே தஸ்ய த்ரய: ஸ்வப்நா இதி வக்ஷ்யமாணஸ்வப்நதுல்யத்வாநுபபத்திரித்யத ஏவ பக்ஷாந்தரமாஹ –

வக்ஷ்யமாணா வேதி ।

தாநேவா(அ)(அ)ஹ –

பித்ருஶரீரமிதி ।

நந்வாத்மா வா இத³மேக ஏவேத்யத்³விதீயத்வேநோக்தஸ்ய கத²மாவஸத²யோக³ இத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)வஸ்தா²நம் ம்ருஷாத்வாந்ந பாரமார்தி²காத்³விதீயத்வாயோக³ இதி வக்தும் த்ரய: ஸ்வப்நா இத்யுக்தம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

த்ரய: ஸ்வப்நா இதி ।

ஸ்வப்நதுல்யா இத்யர்த²: । ஜாக்³ரதி³த்யுபலக்ஷணம் பித்ராதி³ஶரீரத்ரயம் சேத்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

தேஷாம் ஸ்வப்நதுல்யத்வம் நாஸ்தீதி ஶங்கதே –

நந்விதி ।

அத்ராபி ஶரிரத்ரயமித்யுபலக்ஷிதம் தத்ப்ரபோ³த⁴ஸ்ய ஸ்வப்நப்ரபோ³த⁴துல்யத்வாத்ஸ்வப்நத்வமேவேத்யாஹ –

நைவமிதி ।

ததா² ப்ரஸித்³தி⁴ர்நாஸ்தீதி ஶங்கதே –

கத²மிதி ।

அவிவேகிநாம் ததா² ப்ரஸித்³த்⁴யபா⁴வே(அ)பி விவேகிநாம் தல்லக்ஷணஜ்ஞத்வாத்ததா² ப்ரஸித்³தி⁴ரஸ்தீத்யாஹ –

பரமார்தே²தி ।

வஸ்துதத்த்வதிரோதா⁴நேநாஸத்³வஸ்துப்ரதிபா⁴ஸ: ஸ்வப்ந இதி தல்லக்ஷணம் । ஜாக³ரிதமபி ததா²பூ⁴தமேவ ப்³ரஹ்மஸ்வரூபதிரோதா⁴நாத³வித்³யமாநஜக³த்ப்ரதீதேஶ்சேத்யர்த²: । அந்தரம் யந்மநஸ்தத்³த்³விதீய ஆவஸத² இத்யந்வய: । அயமாவஸத² இத்யாதி³நா(அ)ர்தா²ந்தரம் நோச்யதே ।

ப்ராஸாத³பூ⁴மிகாவது³பர்யதோ⁴பா⁴வேந ஸ்தி²தா ஏவ சக்ஷுராத³யோ(அ)ங்கு³ல்யா நிர்தி³ஶ்ய ப்ரத³ர்ஶ்யந்தே பா³ஹ்யாவஸத²ப்⁴ராந்திவாரணாயேத்யாஹ –

அயமாவஸத² இத்யுக்தாநுகீர்தநமேவேதி ।

நந்வாவஸத²ஶப்³த³ஸ்ய க்³ருஹவிஶேஷவாசிந: கத²மக்ஷ்யாதி³ஷு ப்ரயோக³ இத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)வஸத²ஸ்த²ஸ்யேவைஷு ஸ்தி²தஸ்ய தீ³ர்க⁴நித்³ராத³ர்ஶநாத்தேஷு ஸுக²ம் ஸுப்தஸ்யேவ ஶீக்⁴ரப்ரபோ³தா⁴த³ர்ஶநாத்³கௌ³ண்யா வ்ருத்த்யா(அ)(அ)வஸத²த்வமாஹ –

தேஷு ஹ்யயமிதி ।

ஸ்வாபா⁴விக்யா(அ)வித்³யயேத்யந்வய: । அநுப⁴வைரித்யநந்தரமித்யேத ஆவஸதா² உச்யந்த இதி ஶேஷ: । நநு ஜாக³ரிதாதி³கம் பூ⁴தகார்யஸ்ய கார்யகாரணஸங்கா⁴தஸ்ய த⁴ர்மோ ந த்வாத்மந: ॥12॥

தத்³பி⁴ந்நஸ்யாபி தஸ்மிம்ஸ்தாதா³த்ம்யாபி⁴நாத்தத்³த⁴ர்மவத்த்வமிதி வக்தும் ஸ ஜாத இதி வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

ஸ ஜாத இதி ।

பூ⁴தாந்யேவா(அ)(அ)பி⁴முக்²யேந தாதா³த்ம்யேந வ்யாகரோத்³வ்யக்தம் ஜ்ஞாதவாநுக்தவாம்ஶ்ச மநுஷ்யோ(அ)ஹம் காணோ(அ)ஹம் ஸுக்²யஹமித்யாதி³ப்ரகாரேணேத்யர்த²: ।ததா² ச ஶ்ருத்யந்தரம் – “அந்ந ஜீவேநா(அ)(அ)த்மநா(அ)நுப்ரவிஶ்ய நாமரூபே வ்யாகரவாணி” இதி ।

நநு வ்யதிரிக்தாத்மஜ்ஞாநே ஸதி கத²முக்ததாதா³த்ம்யப்⁴ரம இத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ ஶ்ருதி: –

கிமிஹாந்யமிதி ।

இஹாஸ்மிஞ்ஶரீரே(அ)ந்யம் வ்யதிரிக்தமாத்மாநம் வாவதி³ஷத்கிமிதி காக்வா நோக்தவாநித்யர்த²: । ந ஜ்ஞாதவாநித்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । இதி ஶப்³தோ³ யஸ்மாதி³த்யர்தே² யஸ்மாதே³வம் தஸ்மாத³பி⁴வ்யைக்²யதி³த்யத்⁴யாரோபப்ரகரணஸமாப்த்யர்தோ² வா । இத³ம் வாக்யம் பா⁴ஷ்யகாரை: ஸ்பஷ்டத்வாது³பேக்ஷிதம் லேக²கதோ³ஷாத்பதிதம் வா ।

ஏவமத்⁴யாரோபம் ப்ரத³ர்ஶ்ய தஸ்யாபவாதா³ர்த²ம் ஸ ஏதமித்யாதி³வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

ஸ கதா³சிதி³த்யாதி³நா ।

யத்³வா ஸ ஜாத இத்யாதி³ரபவாத³ஸ்தஸ்மிந்பக்ஷ ஏவம் யோஜநா । பூ⁴தாநி வ்யாகரோத்³விவிச்யாகரோத் । கிமேஷாம் ஸ்வத: ஸத்தா(அ)ஸ்தி நேதி விசாரிதவாநித்யர்த²: । விசார்ய ச கிமந்யமாத்மவ்யதிரிக்தம் ஸ்வத:ஸத்தாகம் வாவதி³ஷத்³வதி³ஷ்யாமி ந கிஞ்சித³ப்யாத்மவ்யதிரிக்தம் வக்தும் ஶக்நோமீதி நிஶ்சிதவாநித்யர்த²: ।

ஏவம் பதா³ர்த²ஶோத⁴நவதோ வாக்யார்த²ஜ்ஞாநமாஹ –

ஸ இதி ।

ஆசார்யவாந் புருஷோ வேதே³தி ஶ்ருதேஸ்தேந விநா ஸ்வதோ வாக்யார்த²ஜ்ஞாநம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

பரமேதி ।

வேதா³ந்தேதி ।

உபநிஷத்காண்ட³ஸ்ய பே⁴ரீஸ்தா²நத்வம் தத்த்வமஸீத்யாதி³வாக்யாநாம் ப்ரபோ³த⁴ஜநகஶப்³த³த்வமிதி ஜ்ஞேயம் ।

புரி ஶயாநமிதி ।

மூர்த⁴ந்யயா த்³வாரா ப்ரவிஶ்யேதி ஶேஷ: ।

லுப்தேநேதி ।

தேந ஸஹேத்யர்த²: ।

கிம் பரோக்ஷதயா ஜ்ஞாதமிதி ப்ருச்ச²தி –

கத²மிதி ।

தஸ்ய க்ருதார்த²தாப்ரக்²யாபகேந வாக்யேந தஸ்யாபரோக்ஷத்வமாஹ –

இத³மிதி ।

இதீ3 இதி ப்லுதேரர்த²மாஹ –

அஹோ இதி ।

விசாரணார்தா² ப்லுதி: । பூர்வமிதி விசாரணார்தே² ப்லுதேர்விஹிதத்வாத் । ப்லுத்யா ஸம்யக்³ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞாநம் ந வேதி விசார்ய ஸம்யக்³ஜ்ஞாதமிதி நிஶ்சித்யாஹோ இதி ஸ்வஸ்ய க்ருதார்த²த்வம் ப்ரக்²யாபிதவாநித்யர்த²: ॥13॥

தஸ்யேத³ந்த்³ரநாமப்ரஸித்³த்⁴யா(அ)பி தஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்யாபரோக்ஷத்வமிதி வக்தும் தஸ்மாதி³த³ந்த்³ர இதி வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

தஸ்மாதி³தி ।

தஸ்மாத்ஸர்வாந்தரம் ப்³ரஹ்மேத³ம் நித்யமேவாபரோக்ஷேண ப்ரத்யகா³த்மேத்யேவமபஶ்யதி³த்யந்வய: ।

கத²மித³ந்த்³ரநாமத்வமத ஆஹ –

இத³ந்த்³ரோ ஹ வா இதி ।

நந்விந்த்³ரோ மாயாபி⁴ரித்யாதா³விந்த்³ர இதி ப்ரஸித்³தோ⁴ நத்வித³ந்த்³ர இத்யத ஆஹ –

தமேவமிதி ।

இத³ந்த்³ரஸ்யைவ ஸத: பரோக்ஷத்வார்த²மக்ஷரலோபேநேந்த்³ர இத்யாஹுரித்யர்த²: ।

பரோக்ஷோக்தே: ப்ரயோஜநமாஹ –

பூஜ்யேதி ।

பூஜ்யாநாம் பரோக்ஷதயைவ நாம வக்தவ்யமித்யத்ர ப்ரமாணமாஹ –

ததா² ஹீதி ।

தே³வா இதி ।

பூஜ்யா இத்யர்த²: । அத ஏவா(அ)(அ)சார்யா உபாத்⁴யாயா இத்யுக்தாமேவ ப்ரீதிம் குர்வந்தி லோகே ந து விஷ்ணுமித்ராதி³நாமக்³ரஹண இதி பா⁴வ: । நாம்ந: பரோக்ஷத்வம் நாம யதா²ர்த²நாம்நோ ரூபாந்தரகரணேந ஸ்வரூபாச்சா²த³நமிதி ஜ்ஞேயம் ॥14॥

அஸ்மிந்நத்⁴யாய ஆத்மைகத்வலோகலோகபாலஸ்ருஷ்ட்யஶநாயாபிபாஸாஸம்யோஜநாதீ³நாம் ப³ஹூநாமர்தா²நாமுக்தத்வாத்ஸர்வேஷாமபி விவக்ஷிதத்வஶங்காவாரணாய விவக்ஷிதமர்த²மாஹ –

அஸ்மிந்நிதி ।

ஸர்வேஷ்வபி ஶரீரேஷ்வேக ஏவா(அ)(அ)த்மா ஸ ஏவ பரமேஶ்வர இதி வக்ஷ்யமாணோ(அ)ர்த² ஏதச்ச²ப்³தா³ர்த²: । வாக்யார்த² இதி । விவக்ஷித இதி ஶேஷ: ।

கத²மயமேவார்தோ² விவக்ஷித இத்யாஶங்க்ய பூர்வஸந்த³ர்ப⁴பர்யாலோசநயேத்யாஹ –

ஜக³தி³த்யாதி³நா ।

யத்³யபி லோகாதி³ஸ்ருஷ்ட்யா(அ)ந்நஸ்ருஷ்ட்யா சோத்பத்திஸ்தி²தீ ஏவோக்தே ததா²(அ)(அ)ப்யுத்பத்திஸ்தி²த்யுக்த்யா(அ)ர்தா²த்ப்ரலயோ(அ)ப்யுக்தப்ராய இதி ப்ரலயக்ருதி³த்யுக்தம் । லோகபாலாதீ³நாமேவ போ⁴க்த்ருத்வோக்த்யா(அ)ஸம்ஸாரீத்யுக்தமித்யர்த²: । ஸாமாந்யத: ஸர்வம் ஜாநாதீதி ஸர்வஜ்ஞ: । விஶேஷத: ஸர்வப்ரகாரேணாபி ஸர்வம் வேத்தீதி ஸர்வவித் ।

ஸ்ருஷ்ட்வேத்யந்தேந ஜக³தஸ்தத்கார்யத்வாத்தத்³வ்யதிரேகேண நாஸ்தீத்யுக்த்வா ப்ரத்யகா³த்மநஸ்தத³பே⁴த³மாஹ –

ஸ்வாத்மேதி ।

ந கேவலம் ப்ரவேஶோக்த்யைவ தத³பே⁴த³: கிந்து தத³பே⁴த³ஜ்ஞாநோக்தேஶ்சேத்யாஹ –

ப்ரவிஶ்ய சேதி ।

யஸ்மாத்ஸர்வஶரீரேஷ்வேகஸ்யைவ ப்ரவேஶ உக்த: । யஸ்மாச்ச ப்ரவிஷ்டஸ்ய ப்³ரஹ்மதயா ஜ்ஞாநமுக்தம் தஸ்மாத்ஸர்வஶரீரேஷ்வேக ஏவா(அ)(அ)த்மா ஸ ச ஸர்வஜ்ஞ ஈஶ்வர ஏவ நாந்ய இத்யேஷ வாக்யார்தோ² விவக்ஷித இதி பூர்வேணாந்வய: ।

ஸம ஆத்மேதி வித்³யாதி³தி ஸம்ஹிதோபநிஷத்³க³தவாக்யஶேஷோ(அ)ப்யேதமேவார்த²மாஹேத்யாஹ –

அந்யோபீதி ।

ஸம இதி । ஸர்வபூ⁴தேஷ்வேக இத்யர்த²: ।

ஸ ஈக்ஷதேத்யாதி³ஸந்த³ர்பா⁴த³யமர்த²: ப்ரதீயத இத்யுக்தம் பூர்வமிதா³நீமுபக்ரமோபஸம்ஹாராப்⁴யாமப்யேஷ ஏவார்த²: ப்ரதீயத இத்யாஹ –

ஆத்மா வா இதி ।

ஸதே³வ ஸோம்யேத³மக்³ர ஆஸீத்ததே³தத்³ப்³ரஹ்மாபூர்வமித்யாதௌ³ சாத்³விதீயத்வமுக்தமித்யாஹ –

அந்யத்ர சேதி ।

ப்ரவேஶவாக்யாதா³த்மந ஏகத்வமுக்தம் தத³யுக்தம் தஸ்யைவாஸங்க³தார்த²த்வாதி³தி ஶங்கதே –

ஸர்வக³தஸ்யேதி ।

அஶரீரத்வாத்³விதா³ரயித்ருத்வம் ஸர்வக³தத்வாத்ப்ரவேஶஶ்ச ந ஸங்க³ச்ச²த இத்யர்த²: । கிம் ப்ரதீயமாநார்தே²(அ)ஸங்க³தத்வமுத விவக்ஷிதார்தே² । ஆத்³யே ஸர்வஸ்யாப்யஸங்க³தார்த²த்வேந ஸர்வஸ்யாப்யப்ராமாண்யம் ஸ்யாத் ।

ந ச வேத³ஸ்ய தத்³யுக்தமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

நந்விதி ।

சக்ஷுராதி³கரணைரீக்ஷணம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ம்ருதா³த்³யுபாதா³நவத ஏவ ஸ்த்ரஷ்ட்ருத்வம் ஹஸ்தாப்⁴யாமேவ ஸமுத்³த⁴ரணஸம்மூர்ச²நே இத்யஶரீரஸ்ய தத³ஸங்க³தம் । ஶஸ்த்ராதி³நா மூர்தேந விதா³ரணம் ந த்வமூர்தாத்⁴யாநாந்முகா²தி³ப்⁴யோ(அ)க்³ந்யாத்³யுத்பத்தௌ அஸ்ய தா³ஹாதி³: ஸ்யாத் । மூர்தஸ்யைவாந்யேந ஸம்யோஜநம் கர்தும் ஶக்யம் நாஶநாயாதே³ரமூர்தஸ்ய । அக்³ந்யாதீ³நாம் ஶரீரஸ்ருஷ்டே: பூர்வம் ப்ரார்த²நாயா அயோக³ஸ்ததா³ க³வாதி³ஶரீராபா⁴வாத் । ஸ்வயம் சாஶரீரத்வாதா³நயநாயோக³: । தேஷாமஶரீரத்வாத³மூர்தத்வாத்ப்ரவேஶாநுபபத்தி: । அந்நஸ்யாசேதநஸ்ய பலாயநாநுபபத்தி: । வாகா³தீ³நாம் ஹஸ்தாதி³வத்³வஸ்த்வாதா³நாஸாமர்த்²யாத்தைர்ஜிக்⁴ருக்ஷாநுபபத்திரிதி ஸர்வமஸங்க³தார்த²மித்யர்த²: ।

தர்ஹி ஸர்வமப்ரமாணமஸ்த்விதி கஶ்சிச்ச²ங்கதே –

அஸ்த்விதி ।

விவக்ஷிதார்தே²(அ)பி விஷம் பு⁴ங்க்ஷ்வ ஸ ப்ரஜாபதிராத்மநோ வபாமுத³கி²த³தி³த்யாதீ³நாமிவ ப்ராமாண்யஸம்ப⁴வேநாப்ராமாண்யம் ந கஸ்யசித³பி யுக்தம் ।

விவக்ஷிதார்தே² ச நாஸங்க³திரிதி த்³விதீயம் தூ³ஷயதி –

நேதி ।

லோகே ஸ்வயமேவ த்³வாரம்க்ருத்வா(அ)நேகேஷு க்³ருஹேஷு ப்ரவிஷ்டஸ்ய தே³வத³த்தஸ்யைகத்வத³ர்ஶநாத்தத்³வதா³த்மந ஏகத்வமிதி போ³த⁴யிதும் விதா³ரணப்ரவேஶநே உச்யேதே । ந து ஸோ(அ)ர்தோ² விவக்ஷித: । விவக்ஷிதாத்மைகத்வபோ³த⁴த்³வாரதயோக்தத்வாத்ப்ராஶஸ்த்யார்த²த்³வாரதயோக்தவபோத்க²நநாதி³வத³ர்த²வாத³ இத்யர்த²: ।

அஸத ஏவ ப்ரவேஶாதே³ரிஹோக்திரித்யங்கீ³க்ருத்ய தஸ்ய கு³ணார்த²வாத³த்வம்வபோத்க²நநாதி³வாக்யவதி³த்யுக்த்வா(அ)க்³நிர்ஹிமஸ்ய பே⁴ஷஜமித்யாதி³வத்³பூ⁴தார்த²வாத³த்வமங்கீ³க்ருத்யா(அ)ஹ –

மாயாவீதி ।

மாயயா(அ)க⁴டிதமபி ஸர்வமுபபத்³யதே(அ)க⁴டிதக⁴டகத்வாத்தஸ்யா இத்யர்த²: । அநேந ஸ்ருஷ்ட்யாதே³ரக⁴டிதார்த²த்வாத்³க³ந்த⁴ர்வநக³ராதி³வந்ம்ருஷாத்வமேவேதி ஸ்பஷ்டீகர்துமக⁴டிதமபோ ஸ்ருஷ்ட்யாதி³கம் ஶ்ருத்யா த³ர்ஶிதமித்யுக்தம் ।

நந்வாத்மாவபோ³த⁴ஶ்சேத்³விவக்ஷிதஸ்தர்ஹி ஸாக்ஷாதே³வ ஸ உச்யதாம் கிமநேந வ்ருதா² ப்ரபஞ்சநேநேத்யத ஆஹ –

ஸுகே²தி ।

அவபோ³த⁴நம் ப்ரதிபாத³நம் । ஸுகே²ந வக்து: ப்ரதிபாத³நார்த²ம் ஸுகே²ந ஶ்ரோது: ப்ரதிபத்த்யர்த²ம் சேத்யர்த²: । நநு லோகஸ்ருஷ்ட்யாதே³ர்மாநாந்தராகோ³சரத்வேநாபூர்வத்வாத்தத்பரத்வமேவா(அ)(அ)க்²யாயிகாயா அஸ்த்வித்யாஶங்க்யா(அ)பூர்வத்வே(அ)பி தத்ப்ரதிபத்த்யா ப²லாலாபா⁴த்ப²லவத்யஜ்ஞாதே ஶ்ருதேஸ்தாத்பர்யநியமாத் ।

அந்யதா² ருத்³ரரோத³நாதே³ரப்யபூர்வத்வேந தத்ராபி தாத்பர்யாபத்தேர்ந ஸ்ருஷ்ட்யாதௌ³ தாத்பர்யமித்யாஹ –

ந ஹீதி ।

ஆத்மப்ரதிபத்தௌ து ப²லத³ர்ஶநாத்தத்பரத்வமேவ யுக்தமித்யாஹ –

ஐகாத்ம்யேதி ।

ஸர்வேதி ।

ஏதாவத³ரே க²ல்வம்ருதத்வம் தமேவம் வித்³வாநம்ருத இஹ ப⁴வதி வித்³வாநம்ருத: ஸமப⁴வதி³த்யாதி³ஷு ஜ்ஞாநாத³ம்ருதத்த்வம் ப்ரஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।

ஸமம் ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷ்வித்யநேநைகாத்ம்யமுக்த்வா ஸமம் பஶ்யந்ஹி ஸர்வத்ர ந ஹிநஸ்த்யாத்மநா(அ)(அ)த்மாநமிதி ஜ்ஞாநாத³ம்ருதத்வமுக்தமித்யாஹ –

ஸ்ம்ருதிஷு சேதி ।

யஜ்ஜ்ஞாத்வா(அ)ம்ருதமஶ்நுத இத்யாதி³ராதி³ஶப்³தா³ர்த²: । “ஸோ(அ)ஹம் ஸ ச த்வம் ஸ ச ஸர்வமேததா³த்மஸ்வரூபம் த்யஜ பே⁴த³மோஹம் । இதீரிதஸ்தேந ஸ ராஜவர்யஸ்தத்யாஜ பே⁴த³ம் பரமார்த²த்³ருஷ்டி:” ॥ இத்யைகாத்ம்யமுக்த்வா “ஸ சாபி ஜாதிஸ்மரணாப்தபோ³த⁴ஸ்தத்ரைவ ஜந்மந்யபவர்க³மாப” இத்யாதி³விஷ்ணுபுராணமாத்³யஶப்³தா³ர்த²: ।

ஆத்மைக்யமேவாஸ்த்யாத்⁴யாயஸ்யார்த² இத்யுக்த்வைததே³வ ஸ்தி²ரீகர்துமாஶங்கதே –

நந்விதி ।

ஜீவ ஈஶ்வரோ நிர்விஶேஷப்³ரஹ்ம சேதி த்ரய ஆத்மாந இத்யர்த²: ।

தத்ர ஜீவோ(அ)ஹம் கர்தேதி லோக ஏஷ ஹி த்³ரஷ்டா ஸ்ப்ரஷ்டா யஜேத ஸ்வர்க³காம இத்யாதி³ஶாஸ்த்ரே ச ப்ரஸித்³த⁴ இத்யாஹ –

போ⁴க்தேதி ।

ஏக இதி ।

த்ரயாணாம் மத்⁴ய ஏக இத்யர்த²: ।

யோ லோகதே³ஹநிர்மாணேந லிங்கே³நாவக³ம்யதே ஸர்வஜ்ஞ ஈஶ்வர: ஸ த்³விதீய இத்யாஹ –

அநேகேதி ।

அநேகேஷாம் விசித்ராணாம் ச ப்ராணிநாம் யாந்யநேகாநி விசித்ராணி கர்மப²லாநி தது³பபோ⁴க³யோக்³யாநி யாந்யநேகாநி விசித்ராண்யதி⁴ஷ்டா²நாநி ஸ்தா²நவிஶேஷாஸ்தத்³வந்தோ லோகா தே³ஹாஶ்ச தேஷாம் நிர்மாணேந லிங்கே³நேத்யர்த²: । இத³ம் விஶேஷணம் கர்து: ஸர்வஜ்ஞதார்த²ம் । யதா²ஶாஸ்த்ரப்ரத³ர்ஶிதேநேதி । ஸ இமாம்ல்லோகாநஸ்ருஜதேத்யாதி³ஶாஸ்த்ரப்ரத³ர்ஶிதலிங்கே³நேத்யர்த²:।

அநுமாநே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

புரேதி ।

அசேதநம் ப்ரதா⁴நம் ஸ்வயமேவ விசித்ரஜக³தா³காரேண பரிணமதே ந து ஸர்வஜ்ஞோ(அ)தி⁴ஷ்டா²தா கஶ்சிதி³தி ஸாங்க்²யா:, தந்நிராஸாயா(அ)(அ)ஹ –

சேதந இதி ।

சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தஸ்யாசேதநஸ்ய ஸ்வத: ப்ரவ்ருத்த்யத³ர்ஶநாத³வஶ்யம் ஸர்வஜ்ஞஶ்சேதநோ(அ)தி⁴ஷ்டா²தா(அ)ங்கீ³கார்ய இத்யர்த²: ।

த்ருதீயமாஹ –

யத இதி ।

ஏகஸ்யைவ ரூபபே⁴தே³ந பே⁴த³ இத்யாஶங்க்யாஹ –

ஏவமிதி ।

அந்யோந்யேதி ।

அந்யோந்யவிருத்³த⁴த⁴ர்மவத்த்வாத்³த³ஹநதுஹிநவத்³பி⁴ந்நா இத்யர்த²: । தத்ர ஜீவஸ்ய யத்கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வாதி³நா வைலக்ஷண்யமுக்தம் தத³ஸித்³த⁴ம் । தஸ்ய மாநாந்தராவிஷயத்வேந தத்³த⁴ர்மவத்தயா ப்ரமாதுமஶக்யத்வாத் ।

அதோ ந பே⁴த³ இத்யபி⁴ப்ராயேண பரிஹரதி ஸித்³தா⁴ந்தீ –

தத்ர ஜீவ ஏவேதி ।

கத²மிதி ।

தஸ்ய ஜ்ஞேயத்வாபா⁴வே கர்த்ருத்வாதி³த⁴ர்மவிஶிஷ்டதயா(அ)பி ஸ ஜ்ஞாதுமஶக்ய இத்யர்த²: ।

அவிஜ்ஞாதாபி⁴ப்ராய: ப்ரஶ்நப்ரகாரம் மத்வா ஶங்கதே –

நந்விதி ।

ஆதே³ஷ்டா வர்ணாத்மகஶப்³த³வக்தா । ஆகோ⁴ஷ்டா த்⁴வந்யாத்மகஶப்³த³வக்தேத்யர்த²: ।

பூர்வவாக்யே ஸ ஏஷோ(அ)ஶ்ருதோமதோ(அ)விஜ்ஞாத இதி விஜ்ஞேயத்வஸ்ய ப்ரதிஷேதா⁴த்தஸ்மிம்ஸ்தத்³விருத்³த⁴ம் ஜ்ஞேயத்வமித்யாஹ –

நநு விப்ரதிஷித்³த⁴மிதி ।

ய: ஶ்ரவணாதி³கர்த்ருத்வேந ஜ்ஞாயதே ஸ ஏவாமதோ(அ)விஜ்ஞாதஶ்சேத்யேதத்³விப்ரதிஷித்³த⁴மித்யந்வய: ।

ஶ்ருத்யந்தரவிப்ரதிஷித்³த⁴ம் சேத்யாஹ –

ததா² ந மதேரிதி ।

மதேர்மநோவ்ருத்தேர்மந்தாரம் ஸாக்ஷிணமித்யர்த²: । ஆதி³பதே³நாமதோ மந்தா(அ)விஜ்ஞாதோ விஜ்ஞாதேத்யாதி³ஸங்க்³ரஹ: । ஶ்ருத்யோ ப்ராமாண்யாவிஶேஷாத்³விப்ரதிஷேதா⁴நுபபத்தே: ப்ரத்யக்ஷேணாவிஜ்ஞேயத்வம் லிங்கே³ந விஜ்ஞேயத்வம் சோச்யதே ।

தாப்⁴யாமிதி ஶங்கதே பூர்வவாதீ³ –

ஸத்யமிதி ।

ஆத்மநி யுக³பஜ்ஜ்ஞாநத்³வயாயோகா³ச்ச்²ரவணாதி³காலே மநநவிஜ்ஞாநயோரஸம்ப⁴வாச்ச்²ரவணாதி³நா மநநவிஜ்ஞாநரூபாத்மவிஷயகமந்யவிஷயகம் வா(அ)நுமிதிஜ்ஞாநம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ –

நநு ஶ்ரவணாதீ³தி ।

ஶ்ரவணக்ரியயைவ ஸஹ வர்தமாநத்வாச்ச்²ரவணக்ரியாதா⁴ரத்வாதா³த்மநி விஷயே பரவிஷயே வா தஸ்ய மநநவிஜ்ஞாநக்ரியே ந ஸம்ப⁴வத இத்யர்த²: ।

அத்ர ப்ரகரணே மநநவிஜ்ஞாநஶப்³தா³ப்⁴யாமநுமிதிருச்யத ஆத்மநஸ்தத்³விஷயத்வஸ்யைவேஹ ஶங்காவாதி³நோக்தத்வாதி³தி தர்ஹி ஶ்ரவணமநநயோர்யுக³பத³ஸம்ப⁴வே(அ)ந்யவிஷயமநநக்ரியயா(அ)(அ)த்மா மந்தவ்ய இத்யாஶங்க்ய விஜாதீயக்ரியாத்³வயவத்ஸஜாதீயக்ரியாத்³வயமபி யுக³பந்ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –

ததே²தி ।

மநநாதி³க்ரியாஸ்விதி ।

மநநாதி³க்ரியாந்தரமபி ந ஸம்ப⁴வதீதி ஶேஷ:। நநு மநநாதி³க்ரியா ஹி லிங்க³ம் । ந ச லிங்க³ம் கரணமதீதலிங்கே³நாப்யநுமிதித³ர்ஶநாத் । கிந்து லிங்க³ஜ்ஞாநம் கரணம் । ந ச தஸ்யாப்யநுமிதிகாலே ஸத்த்வநியம: । பூர்வக்ஷணஸத்த்வமாத்ரேண கரணத்வோபபத்தேரிதி தயோர்யௌக³பத்³யாபா⁴வே(அ)பி ந தோ³ஷ இதி சேத் । ந । ஶ்ரவணமநநாதி³லிங்க³விஜ்ஞாநஸ்ய ஸாக்ஷிரூபஸ்ய ஸ்வதோ விஶேஷாபா⁴வேந ஶ்ரவணாதி³ரூபிதத்வவஶேநைவ தஸ்யாநுமாபகத்வஸ்ய வக்தவ்யத்வேந தத்ஸத்தாயா அபி தத்காலே வக்தவ்யத்வாதி³தி பா⁴வ: । நநு தர்ஹி பா³ஹ்யகோ³சரஶ்ரவணாதி³க்ரியயா மந்துரநுமாநம் மா பூ⁴த் ।

கிந்து பா³ஹ்யகோ³சரஶ்ரவணாதி³க்ரியைவா(அ)(அ)த்மாநமபி விஷயீகரிஷ்யதீத்யத ஆஹ –

ஶ்ரவணாதி³க்ரியாஶ்சேதி ।

ஸ்வவிஷயகோ³சரா ஏவ ந து ஸ்வாஶ்ரயகோ³சரா இத்யர்த²: ।

கிஞ்ச ந மதேர்மந்தாரம் மந்வீதா² இத்யாத்மநோ மந்தவ்யத்வநிஷேதா⁴ந்மந்தர்யாத்மநி ந மநநக்ரியா ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –

ந ஹீதி ।

அந்யத்ரேதி ।

ஆத்மநீத்யர்த²: । குடா²ராதி³க்ரியாயா தா³ருணோ(அ)ந்யத்ர வ்யாபாராத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।

நநு மநஸோ வஶே ஸர்வமித³ம் ப³பூ⁴வேதி ஶ்ருதே: ஸர்வஸ்ய மநோவிஷயத்வாதா³த்மநோ(அ)பி மந்தவ்யத்வமேவேதி ஶங்கதே –

நநு மநஸேதி ।

ஏவமபி மநஸ: கரணத்வாத்க்ரியாயாஶ்ச கர்தாரமந்தரா(அ)நுபபத்தேர்மந்தா(அ)வஶ்யமங்கீ³கர்தவ்ய இதி வத³ந்நாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ –

ஸத்யமேவமிதி ।

ததா²(அ)பீதி ।

ந மந்வீதா² இதி விஶேஷஶ்ருத்யா மந்தவ்யத்வநிஷேதா⁴த³ப்⁴யுபக³ம்யோச்யத இதி ஸூசயத்யபிஶப்³த³: ।

அஸ்து மந்துராவஶ்யகத்வம் தாவதா தவ கிம் ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே –

யத்³யேவமிதி ।

ஏவம் ஸத்யாத்மநோ மந்தவ்யத்வாபா⁴வ: ஸித்⁴யதீத்யாஹ –

இத³மிதி ।

குத ஏததி³தி சேத்தத்ர வக்தவ்யம் கிமாத்மநோ மநநே ஸ்வயமேவ மந்தோதாந்யோ வேதி விகல்பா(அ)(அ)த்³யம் தூ³ஷயதி –

ஸர்வஸ்யேதி ।

ஏகத்ர கர்த்ருகர்மபா⁴வஸ்ய விரோதா⁴ந்மந்துர்மந்தவ்யத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

த்³விதீயே ஸ மந்தா(அ)(அ)நாத்மா(அ)(அ)த்மா வேதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³ய ஆஹ –

ந சேதி ।

த்³விதீய இத்யநந்தரமநாத்மேதி ஶேஷ: । அநாத்மநோ(அ)சேதநஸ்ய மந்த்ருத்வாநுபபத்தேரித்யர்த²: ।

த்³விதீயமநுவத³தி –

யதே³தி ।

அஸ்மிந்பக்ஷ ஏகஸ்மிஞ்ஶரீர ஆத்மத்³வயம் ஸ்யாதி³த்யாஹ –

ததே³தி ।

சஶப்³தௌ³ பரஸ்பரஸமுச்சயார்தௌ² । யேந சா(அ)(அ)த்மநா(அ)(அ)த்மா மந்தவ்யோ யஶ்சா(அ)(அ)த்மா மந்தவ்ய இத்யந்வய: । த்ருதீயாந்தப்ரத²மாந்தயச்சா²ப்³தா³ப்⁴யாமுக்தௌ த்³வாவாத்மாநௌ ஸ்யாதாமித்யர்த²: ।

ஏதத்³தோ³ஷபரிஹாராயைகஸ்யைவா(அ)(அ)த்மந ஏகாம்ஶேந மந்த்ருத்வமம்ஶாந்தரேண மந்தவ்யத்வமித்யுக்தௌ ஸாவயவத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஹ –

ஏக ஏவேதி ।

அஸ்து கோ தோ³ஷ இயாஶங்க்யா(அ)(அ)த்மபே⁴தே³ தயோரைகமத்யாயோகா³த்³விருத்³த⁴தி³க்க்ரியதயா ஶரீரமுந்மத்²யேத ।

ஸாவயவத்வே(அ)நித்யத்வேந க்ருதஹாநாதி³கம் ஸ்யாதி³தி தோ³ஷமாஹ –

உப⁴யதே²தி ।

பி⁴ந்நயோரபி ஸமாநஸ்வபா⁴வயோர்தீ³பயோ: கர்த்ருகர்மபா⁴வாத³ர்ஶநாதா³த்மபே⁴த³பக்ஷ ஆத்மஶகலபே⁴த³பக்ஷே வா தயோ: ஸமாநஸ்வபா⁴வத்வாத³பி⁴ந்நபக்ஷ இவ கர்த்ருகர்மபா⁴வோ ந ஸம்ப⁴வதீத்யநுபபத்த்யந்தரமாஹ –

யதே²தி ।

கிஞ்ச “பராஞ்சி கா²நி வ்யத்ருணத்ஸ்வயம்பூ⁴ஸ்தஸ்மாத்பராங்பஶ்யதி நாந்தராத்மந் “ இதி ஶ்ருத்யா கரணாநாம் ப³ஹிர்விஷயத்வநியமஸ்யா(அ)(அ)த்மவிஷயத்வாபா⁴வஸ்ய சோக்தத்வாத் । யந்மநஸா ந மநுத இதி ஶ்ருதேஶ்ச ।

மநஸோ ப³ஹிர்விஷயே மந்தவ்ய ஏவ வ்யாபாரோ நா(அ)(அ)த்மநீத்யாஹ –

ந ச மந்துரிதி ।

ந சைவம் ஸதி கஶ்சித்³தீ⁴ர: ப்ரத்யகா³த்மாநமைக்ஷந்மநஸைவாநுத்³ரஷ்டவ்யமித்யாதீ³நாம் கா க³திரிதி வாச்யம் । மநஸோ ப³ஹிர்விக்ஷேபாபா⁴வேநைகாக்³ர்யே ஸத்யாத்மா ஸ்வயமேவ ப்ரகாஶத இதி தத³ர்த²த்வாத் । அந்யதா² பூர்வோக்தந்யாயோபப்³ரும்ஹிதாமதோ(அ)விஜ்ஞாதத இத்யாதி³ப³ஹுஶ்ருதிவ்யாகோப: ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: ।

ஏவமாத்மந: ஸாக்ஷாந்மநஸா மந்தவ்யத்வபக்ஷ ஏகஸ்மிஞ்ஶரீர ஆத்மபே⁴த³ஸ்தஸ்ய ஶகலீபா⁴வோ வா ஸ்யாதி³த்யுக்ததோ³ஷமநுமிதிவிஷயத்வபக்ஷே(அ)ப்யாஹ –

யதா³பீதி ।

ஏவமமதோ(அ)விஜ்ஞாத இதி ஶ்ருத்யா ந்யாயோபப்³ரும்ஹிதயா ஸர்வாத்மநா ஜ்ஞேயத்வாபா⁴வ இதி ஸ்தி²தம் ।

தத்ர பூர்வவாதீ³ ஶங்கதே –

ந ப்ரத்யக்ஷேணேதி ।

கத²மிதி ।

ஜ்ஞேயத்வப்ரதிபாத³கஶ்ருதே: ஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவத்த்வப்ரதிபாத³கஶ்ருதேஶ்சாநுபபத்திரித்யர்த²: ।

தத்ர வித்³யாதி³தி ஶ்ருதாவிதரநிஷேதே⁴ ஸதி ஸ்வப்ரகாஶத்வேந ஸ்வத: ஸ்பு²ரணமேவோச்யதே ந து கர்மதயா வேத்³யத்வமிதி பரிஹாரம் வக்ஷ்யாம இத்யபி⁴ப்ரேத்ய ஶ்ரோத்ருத்வாதி³ஶ்ருதௌ பரிஹாரமாஹ –

நந்விதி ।

தத்ர கிம் த⁴ர்மவத்த்வப்ரதிபாத³நஸ்ய கா க³திரிதி ப்ருச்ச்²யதே கிம் வா ஶ்ரோத்ருத்வாதி³ப்ரதிபாத³நேநாஶ்ரோத்ருத்வாதி³கமஸித்³த⁴மித்யுச்யதே வா ? இதி விகல்ப்ய, நா(அ)(அ)த்³ய: । நித்யமேவத⁴ர்மாங்கீ³காராதி³த்யாஹ –

ஶ்ரோத்ருத்வாதீ³தி ।

ந ஶ்ரோதா ந மந்தேத்யாதி³ஶ்ருதேர்நித்யமேவாஶ்ரோத்ருத்வாதே³ரபி ப்ராமாணிகத்வாந்ந த்³விதீயோ(அ)பீத்யாஹ –

அஶ்ரோத்ருத்வாதீ³தி ।

உப⁴யோரவிரோத⁴ம் சோத்தரத்ர வக்ஷ்யாம இதி பா⁴வ: ।

ஏவம் ச ஶ்ரோதா மந்தா ந ஶ்ரோதா ந மந்தேதி சோப⁴யஶ்ரவணே ஸதி ஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவாநேவேத்யந்யதரபரிக்³ரஹவைஷம்யம் தவ ந யுக்தமித்யாஹ –

கிமத்ரேதி ।

நந்வஶ்ரோத்ருத்வஶ்ருதேரந்யபரத்வோபபத்தேர்ந வைஷம்யமித்யாஶங்க்ய காலபே⁴தே³நோப⁴யோரபி த³ர்ஶநாத³ந்யதஸ்யாந்யபரத்வே ஹேத்வபா⁴வாச்ச்²ரோதைவைத்யங்கீ³காரே வைஷம்யம் ஸ்யாதே³வேத்யாஹ –

யத்³யபீதி ।

அஶ்ரோத்ருத்வாதி³ப்ரஸித்³த⁴மநாத்மந இதி பாடே² நந்விதி வாக்யமபி ஶங்காந்தர்க³தமேவ । ஶ்ரோதேத்யாதி³ஶ்ருத்யா ஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவாநாத்மா நநு தத்கத²ம் ஸ்யாதி³த்யந்வய: ।

நநு ந ஶ்ரோதேத்யாதி³ஶ்ருதேரஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவத்த்வமாத்மந இத்யாஶங்க்ய லோகே(அ)ப்ரஸித்³தே⁴ர்நைவமிதி ஸ ஏவா(அ)(அ)ஹ –

அஶ்ரோத்ருத்வாதீ³தி ।

உப⁴யோரப்யாத்மத⁴ர்மத்வஶ்ரவணே ஸமாநே(அ)ந்யதரஸ்யாநாத்மத⁴ர்மத்வாபி⁴தா⁴நமயுக்தமிதி ஸித்³தா⁴ந்தீ தூ³ஷயதி –

கிமத்ரேதி ।

நநு லோகப்ரஸித்³தி⁴ப³லாத³நாத்மத⁴ர்மத்வாநிஶ்சயாந்ந வைஷம்யமித்யாஶங்க்ய நிராகரோதி –

யத்³யபீதி ।

அஶ்ரோத்ருத்வாதே³ராத்மத⁴ர்மத்வே(அ)பி ப்ரஸித்³தே⁴ரவிஶேஷாச்ச்²ருத்யநுரோதே⁴நோப⁴யோரப்யாத்மத⁴ர்மத்வமிதி ப்ரஶ்நபூர்வகமாஹ –

கத²மிதி ।

இதரத்ஸர்வம் ஸமாநம் ।

த்வயா ஹி காதா³சித்கஜ்ஞாநேந நித்யமேவ ஶ்ரோத்ருத்வாதி³கமங்கீ³க்ரியதே தத³யுக்தமித்யாஹ –

யதா³(அ)ஸாவிதி ।

ந மந்தேத்யநந்தரம் ந து நித்யமேவ ஶ்ரோதா மந்தா வேதி ஶேஷ: । ததா²(அ)ந்யத்ராபி । த்³ரஷ்ட்ருத்வவிஜ்ஞாத்ருத்வாதா³வப்யேவமேவ காதா³சித்கத்வமித்யர்த²: ।

ஶ்ரோத்ருத்வாதே³: பாக்ஷிகத்வம் த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டீகரோதி –

யதே³தி ।

ததா³(அ)ஸ்யேத்யத்ர யதை³வமிதி பத³மத்⁴யாஹ்ருத்ய யதை³வம் வ்யவஸ்தா² ததா³(அ)ஸ்ய பக்ஷ ஏவ க³ந்த்ருத்வமிதி வாக்யம் யோஜ்யம் । தத்³வதி³தி । ததை²வ ஶ்ரோத்ருத்வாதி³கமபி ந நித்யமித்யர்த²: ।

அத்ராந்தரே(அ)விதி³தாபி⁴ப்ராய: காணாதா³த³ய உப⁴யமபி காதா³சித்கமேவாஸ்த்விதி சோத³யந்தீத்யாஹ –

அத்ரேதி ।

நநு ஸித்³தா⁴ந்திநா(அ)பி ஶ்ரோத்ருத்வாஶ்ரோத்ருத்வயோரங்கீ³காராத³ஸ்ய ஸித்³தா⁴ந்தாத்கத²ம் பே⁴த³ இத்யாஶங்க்ய தந்மதே நித்யஸாக்ஷிணோ நித்யமேவ ஶ்ரோத்ருத்வம் காதா³சித்கஜ்ஞாநஸ்ய ம்ருஷாத்வேந தத³பா⁴வேந ச நித்யமேவாஶ்ரோத்ருத்வம் ।

அஸ்மந்மதே து காதா³சித்கஜ்ஞாநேநைவ ஶ்ரோத்ருத்வாதி³கமிதி விஶேஷமாஹ –

ஸம்யோக³ஜத்வமிதி ।

ஜ்ஞாநஸ்ய காதா³சித்கத்வே(அ)யௌக³பத்³யே ச யதா²க்ரமம் ப்ரமாணமாஹ –

த³ர்ஶயந்தி சேதி ।

யுக³பதி³தி ।

யதி³ மநோ ந ஸ்யாத்தர்ஹி சக்ஷுராதீ³ந்த்³ரியாணாம் யுக³பதே³வ ரூபாதி³பி⁴: ஸம்ப³ந்தே⁴ யுக³பதே³வ ஸர்வேந்த்³ரியை: ஸர்வவிஷயகஜ்ஞாநாநி ஸ்யு: । ஸாமக்³ர்யா: ஸத்த்வாத் । ந ச ததா²(அ)ஸ்தி । அத: க்ரமேண தத்ததி³ந்த்³ரியஸம்யோக்³யணுபரிமாணம் மநோ(அ)ங்கீ³கர்தவ்யம் । ததா² ச யுக³பத்ஸர்வேந்த்³ரியைர்மந:ஸம்யோகா³பா⁴வாத்ஸாமக்³ர்யபா⁴வாந்ந யுக³பத்ஸர்வவிஷயகம் ஜ்ஞாநம் । அதோ யுக³பத்³ரூபாதி³ஸர்வவிஷயகஜ்ஞாநாநுத்பத்திலிங்கே³ந மநோ(அ)ஸ்தீதி வத³ந்தோ யுக³பத்ஸர்வஜ்ஞாநாநுத்பத்திரித்யுக்தவந்த இத்யர்த²: । இமமர்த²ம் ந்யாய்யம் பஶ்யந்தீதி பூர்வேணாந்வய: । காணாதா³தி³மதே ஸித்³தா⁴ந்திநா ப்ரத³ர்ஶிதே ஸதி தர்ஹி காணாதா³தி³ரீத்யா ஶ்ருதித்³வயோபபத்தேராத்மநி ஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவத்த்வஸித்³தே⁴ஶ்ச ததை²வாஸ்த்விதி பூர்வபக்ஷீ தடஸ்தோ² வா ஸித்³தா⁴ந்திநம் ப்ரதி ஶங்கதே ப⁴வத்விதி । யத்³யேவம் ந்யாய்யம் ஸ்யாதே³வமேவ ப⁴வது கிம் தவ நஷ்டமித்யர்த²: ।

ஆத்மந: காதா³சித்கஜ்ஞாநேந ஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மவத்தஸ்ய ஶ்ருத்யநபி⁴மதத்வாந்ந தந்ந்யாய்யமிதி ஸித்³தா⁴ந்தீ தம் பக்ஷம் தூ³ஷயதி –

அஸ்த்வேவமிதி ।

நநு ஶ்ரோதா மந்தேந்தி ஶ்ருத்யா தத்³த⁴ர்மவத்த்வப்ரதிபாத³நாத³நபி⁴மதத்வமஸித்³த⁴மிதி ஶங்கதே –

கிம் நேதி ।

ந ஶ்ரோதேத்யாதி³ஶ்ருத்யா(அ)விஶேஷத: காலத்ரயே(அ)பி ஶ்ரோத்ருத்வாதி³த⁴ர்மராஹித்யப்ரதிபாத³நாத்தத்³த⁴ர்மவத்த்வமநபி⁴மதமேவேத்யுத்தரமாஹ –

ந, ந ஶ்ரோதேதி ।

யதா³ஸௌ ஶ்ரோதேத்யாதி³நா ஶ்ரோத்ருத்வாதே³: பாக்ஷித்வகஸ்ய த்வயைவோக்தத்வாத்காணாத³பக்ஷப்ரத³ர்ஶநவேலாயாம் ச காதா³சித்வஜ்ஞாநேந தது³பபாத³நாத்பாக்ஷிகஶ்ரோத்ருத்வாதி³ தத³பா⁴வவிஷயதயா ஶ்ருதித்³வயஸ்யோபபத்திம் ஶங்கதே –

நந்விதி ।

அபாக்ஷிகத்வேந ஶ்ரோத்ருத்வதத³பா⁴வயோ: ஶ்ருதிப்⁴யாம் ஸ்வரஸத: ப்ரதீதே: பாக்ஷிகத்வேந தத்ஸங்கோசோ ந யுக்த இதி ஸ்வாபி⁴ப்ராயம் விவ்ருண்வந்நாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ –

ந நித்யமேவேதி ।

நநு ஶ்ருதேரநித்யத்வே ஸதி தத்³க⁴டிதம் ஶ்ரோத்ருத்வமப்யநித்யமிதி ஸங்கோச ஆவஶ்யகோ(அ)த ஆஹ –

ந ஹீதி ।

ஶ்ருதே: ஶ்ரோத்ருத்வஸ்ய சாநித்யத்வவசநம் ஶ்ருதிவிருத்³த⁴மித்யர்த²: । ஶ்ருதிமத்யாதீ³நாம் நித்யத்வே யுக³பத்ஸர்வம் ஜ்ஞாநம் ஸ்யாத்கதா³சித³பி கஸ்யசித³பி ஜ்ஞாநஸ்யாபா⁴வோ ந ஸ்யாத் । ஶ்ருத்யாதி³ஶப்³தி³தாநாம் ஸர்வேஷாம் ஜ்ஞாநாநாம் நித்யத்வாத் । ந சேஷ்டாபத்தி: । ப்ரத்யக்ஷவிரோதா⁴த் ।

அதோ ந ஹி ஶ்ரோது: ஶ்ருதேரித்யாதி³ஶ்ருதேரந்யபரத்வம் வக்தவ்யமிதி ஶங்கதே –

ஏவம் தர்ஹீதி ।

இதிஶப்³த³: ஶங்காஸமாப்த்யர்த²: ।

பரிஹரதி –

நோப⁴யேதி ।

யுக³பஜ்ஜ்ஞாநோத்பத்திரஜ்ஞாநாபா⁴வஶ்சேத்யுப⁴யதோ³ஷஸ்யோபபத்தி: ஸம்ப⁴வோ நாஸ்தீத்யர்த²: ।

ஶ்ரோத்ருத்வாதே³ர்நித்யத்வே கத²முப⁴யதோ³ஷாபா⁴வ இத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)த்மஸ்வரூபபூ⁴தஸாக்ஷிரூபஶ்ருத்யாதே³ர்நித்யத்வே(அ)பி வ்ருத்திரூபகாதா³சித்கஶ்ருத்யாதே³ரப்யப்⁴யுபக³மாது³க்ததோ³ஷாபா⁴வ இதி பரிஹரந்நித்யஶ்ரோத்ருத்வாதி³கம் த³ர்ஶயதி –

ஆத்மந இதி ।

ஆத்மந: ஸ்வரூபபூ⁴தம் யச்ச்²ருத்யாதி³ ஶ்ரோத்ருஜந்யவ்ருத்திஸாக்ஷிரூபம் தத்³வஶாத்³யச்ச்²ரோத்ருத்வாதி³தத்³த⁴ர்மவத்த்வஸ்ய ஶ்ரோதா மந்தேத்யாதி³நா ஶ்ருதேரித்யர்த²: ।

அநித்யஶ்ருத்யாதி³கம் தர்ஹி கத²மித்யாஶங்க்ய தத்³த³ர்ஶயதி –

அநித்யாநாமிதி ।

தேஷாமநித்யத்வமாஹ –

மூர்தாநாமிதி ।

த்³ருஷ்ட்யாதே³ரநித்யத்வே ஹேதுமாஹ –

ஸம்யோகே³தி ।

ஸம்யோக³ஜந்யத்வாத்³த்³ருஷ்ட்யாதே³ரநித்யத்வமித்யர்த²: । ஜ்வலநமித்யநந்தரமநித்யமித்யநுஷங்க³: ।

நநு யத்³யநித்யம் த்³ருஷ்ட்யாத்³யப்⁴யுபக³ம்யேத தர்ஹி ததே³வா(அ)(அ)த்மநோ(அ)பி த⁴ர்மோ(அ)ஸ்து கிம் நித்யத்³ருஷ்ட்யாதி³நேத்யத ஆஹ –

ந த்விதி

நித்யத்வாத³மூர்தத்வமமூர்தத்வாத்ஸம்யோகா³தி³த⁴ர்மரஹிதத்த்வம் தத: ஸம்யோக³ஜத்³ருஷ்ட்யாத்³யஸம்ப⁴வ இத்யத ஆத்மநோ நித்யத்³ருஷ்ட்யாத்³யப்⁴யுபக³ந்தவ்யமித்யர்த²: ।

ஶ்ருதிதோ(அ)பி நித்யத்³ருஷ்ட்யாதி³ஸித்³தி⁴ரித்யாஹ –

ததா² சேதி ।

நித்யாநித்யத்³ருஷ்டித்³வயாங்கீ³காரே கௌ³ரவமிதி ஶங்கதே –

ஏவம் தர்ஹீதி ।

ஶ்ருதிப்ராமாண்யாத்³த்³வைவித்⁴யாங்கீ³காரே கௌ³ரவம் ப்ராமாணிகமித்யாஹ –

ஏவம் ஹ்யேவேதி ।

ததா² சேதி ।

சோ(அ)வதா⁴ரணே । ததை²வேத்யர்த²: । த்³ருஷ்டேர்த்³ரஷ்டேதி । த்³ருஷ்டிவிஷயகத்³ருஷ்டிமாநிதி தத³ர்த²: । தத்ர விஷயவிஷயிபா⁴வஸ்யைகபி⁴ந்நஸம்ப⁴வாத்³த்³ருஷ்டித்³வயம் ப்ரதீயத இதி த்³ருஷ்டித்³வைவித்⁴யே ஸத்யேவேயம் ஶ்ருதிருபபத்³யதே நாந்யதே²த்யர்த²: ।

திமிரரோக³ஸ்யா(அ)(அ)க³மே நஷ்டா த்³ருஷ்டிரபாயே ச ஜாதா த்³ருஷ்டிரிதி ப்ரதீதேர்ஜந்மநாஶயோகி³ந்யநித்யா த்³ருஷ்டிரேகா ததீ³யஜந்மநாஶஸாக்ஷிபூ⁴தா த்³விதீயா த்³ருஷ்டிரஸ்தீதி லோகே(அ)பி ப்ரதீயத இத்யாஹ –

லோகே(அ)பீதி ।

சக்ஷுர்த்³ருஷ்டேரித்யுபலக்ஷணமாத்மத்³ருஷ்டேர்நித்யத்வம் ச ப்ரஸித்³த⁴மித்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஶ்ருதிமத்யாதீ³நாமிதி । அநித்யத்வம் நித்யத்வம் ச ப்ரஸித்³த⁴மித்யநுஷங்க³: ।

ஆத்மத்³ருஷ்ட்யாதீ³நாம் நித்யத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ –

ஆத்மத்³ருஷ்ட்யாதீ³நாம் சேதி ।

ஸ்வப்நே சக்ஷுஷோ(அ)பா⁴வே(அ)பி ஸத்த்வாந்ந ஸா சக்ஷுர்ஜந்யேதி நித்யைவேத்யர்த²: ।

சக்ஷு: ஸ்வப்நே(அ)ப்யநுபரதமிதி யதி³ கஶ்சித்³ப்³ரூயாத்தம் ப்ரத்யுக்தம் –

உத்³த்⁴ருதசக்ஷுரிதி ।

தஸ்ய சக்ஷு:ஸத்த்வஶங்கைவ நாஸ்தீத்யர்த²: । அவக³தேதி । அவக³தம் நிஶ்சிதம் பா³தி⁴ர்யம் யஸ்யேத்யர்த²: । ந ச ஸ்வப்நத்³ருஷ்ட்யாதே³ஶ்சக்ஷுராத்³யஜந்யத்வாத்கத²ம் த்³ருஷ்டிஶ்ருத்யாதி³ஶப்³த³வாச்யத்வமிதி வாச்யம் । ரூபாதி³விஷயகாபரோக்ஷஜ்ஞாநஸ்யேவ த்³ருஷ்ட்யாதி³ஶப்³த³வாச்யத்வாதி³தி பா⁴வ: ।

உக்தமர்த²ம் விபர்யயே பா³த⁴கோக்த்யா த்³ரட⁴யதி –

யதீ³தி ।

ந பஶ்யேதி³தி ।

த³ர்ஶநஹேதோஶ்சக்ஷுஷோ(அ)பா⁴வாதி³த்யர்த²: । ந சேத³ம் த³ர்ஶநம் ஸ்ம்ருதிரிதி வாச்யம் । ததா² ஸதி ஸந்நிஹிதத்த்வேநாபரோக்ஷாவபா⁴ஸோ ந ஸ்யாத் । ந ச தத³ம்ஶே ப்⁴ரம இதி வாச்யம் । பா³த⁴காபா⁴வாத்பூர்வமநநுபூ⁴தப்⁴ராத்ராதி³த³ர்ஶநம் ந ச ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: । இத³முபலக்ஷணம் ஸுப்தோத்தி²தஸ்ய ஸுக²மஹமஸ்வாப்ஸமிதி பராமர்ஶஹேதுபூ⁴த: ஸுஷுப்திகாலீநாநுப⁴வோ(அ)பி நித்யோ(அ)ப்⁴யுபக³ந்தவ்ய: ।

ததா³நீம் ஸர்வகரணாநாமபா⁴வேநாநித்யாநுப⁴வாபா⁴வாதி³த்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ந கேவலம் ப்ரத்யக்ஷஸ்யாநுபபத்தி: ஶ்ருதிரப்யநுபபந்நா ஸ்யாதி³த்யாஹ –

ந ஹி த்³ரஷ்டுரிதி ।

ந ஹி ஶ்ரோது: ஶ்ருதேர்விபரிலோபோ வித்³யத இத்யாதி³ராத்³யா சேத்யநேந க்³ருஹ்யதே । தச்சக்ஷுரிதி । சஷ்ட இதி சக்ஷுர்த்³ரஷ்டா ஸாக்ஷீ புருஷ ஆத்மநி ஶரீரே வா யேந ஸ்வப்நே பஶ்யதி தச்சக்ஷு: ஸாக்ஷீத்யாத்³யா சாநுபபந்நா ஸ்யாதி³த்யநுஷங்க³: । ஸ்வப்நாந்தம் ஜாக³ரிதாந்தம் சோபௌ⁴ யேநாநுபஶ்யதீத்யாதி³ராதி³ஶப்³தா³ர்த²: । நந்வாத்மத்³ருஷ்டேர்நித்யத்வே கத²ம் தத்ராநித்யத்வப்ரதீதி: கத²ம் வா(அ)ஸ்ய லோகஸ்யாநித்யைவ ஸர்வா(அ)பி த்³ருஷ்டிரிதி நிஶ்சயஶ்சேத்யாஶங்க்ய க்³ராஹ்யாநித்யத்³ருஷ்டிக³தமநித்யத்வாதி³ ஸர்வம் க்³ராஹிகாயாம் நித்யத்³ருஷ்டௌ பா⁴ஸதே ।

க்³ராஹ்யா ய: பிண்ட³க³தவர்துலத்வாதி³த⁴ர்மாணாம் க்³ராஹகாக்³ந்யாதௌ³ பா⁴நத³ர்ஶாநாத³தோ லோகஸ்ய ததா² ப்ரதீதிருபபத்³யத இத்யாஹ –

நித்யேத்யாதி³நா ।

தத்³வத³வபா⁴ஸத்வமிதி ।

க்³ராஹ்யவத³வபா⁴ஸமாநத்வமித்யர்த²: ।

க்³ராஹ்யத⁴ர்மஸ்ய க்³ராஹகே பா⁴நம் த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி –

யதா² ப்⁴ரமணாதீ³தி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந க³மநாதி³ க்³ருஹ்யதே । த்³விதீயேந தா⁴வத்பக்ஷ்யாதி³ । த்⁴யாயதீவேதி । க்³ராஹ்யபு³த்³தி⁴க³தம் த்⁴யாநாதி³கம் க்³ராஹகே ஸாக்ஷிணி பா⁴ஸத இதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

ஏவம் ச யத்பூர்வவாதி³நா யுக³பதே³கஜ்ஞாநோத்பத்தி: ப்ரத்யக்ஷவிருத்³தா⁴ ஸ்யாதி³த்யுக்தம் தத்பரிஹ்ருதமித்யாஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

தஸ்மாதி³த்யஸ்யார்த²மாஹ –

ஆத்மத்³ருஷ்டேரிதி ।

அநேகநிரூப்யத்வாத்³யௌக³பத்³யஸ்ய தத³பா⁴வரூபத்வாத³யௌக³பத்³யஸ்யைகஸ்யாம் த்³ருஷ்டௌ தது³ப⁴யமபி நாஸ்தீத்யர்த²: । நந்வாத்மத்³ருஷ்டேர்நித்யத்வே கத²ம் பரீக்ஷாகுஶலாநாம் நையாயிகாநாம் ஸர்வஸ்ய லோகஸ்ய ச ப்⁴ரம: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய “ந நரேணாவரேண ப்ரோக்த ஏஷ ஸுவிஜ்ஞேயோ ப³ஹுதா⁴ சிந்த்யமாந: ।

நைஷா தர்கேண மதிராபநேயா ப்ரோக்தா(அ)ந்யேநைவ ஸுஜ்ஞாநாய ப்ரேஷ்ட²” இத்யாதி³ஶ்ருதே: ஸ்வபு³த்³த்⁴யா ஜ்ஞாதுமஶக்யத்வாவக³மாத்ஸம்ப்ரதா³யபரம்பரயைவ ஜ்ஞாதவ்யத்வாவக³மாச்ச தேஷாம் தத்³ரஹிதத்வாத்³ப்⁴ரமோ யுக்த இத்யாஹ –

பா³ஹ்யாநித்யேதி ।

ந கேவலம் ஜ்ஞாநபே⁴த³கல்பநைவ தேஷாம் ப்⁴ரம: கிந்த்வாத்மபே⁴த³கல்பநா(அ)ப்யேதந்மூலோ ப்⁴ரம ஏவேத்யாஹ –

ஜீவேஶ்வரேதி ।

ஏதந்நிமித்தேதி ।

ஜ்ஞாநாநித்யத்வதத்³பே⁴த³கல்பநாநிமித்தைவ, நித்யாநித்யஜ்ஞாநவதோர்ஜீவேஶ்வரயோர்விசித்ரஜ்ஞாநவதாம் ச ஜீவாநாம் பரமாத்மநஶ்சைகத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீதி யுக்த்யாபா⁴ஸேந தைர்பே⁴த³கல்பநாதி³த்யர்த²: । கிஞ்சா(அ)த்மநைவாயம் ஜ்யோதிஷா(அ)(அ)ஸ்தே ।

அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம ஸர்வாநுபூ⁴: ப்ரஜ்ஞாநத⁴ந ஏவேத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய ஆத்மந ஏவ நித்யத்³ருஷ்டிரூபத்வாதா³த்மநஶ்ச ஸர்வா: ப்ரஜா யத்ரைகம் ப⁴வந்தீத்யாதி³நா ஸர்வகல்பநாநாம் தந்மாத்ரத்வேந தத்³வ்யதிரேகேணாபா⁴வோக்தேர்நிர்விஶேஷத்வாத்தத்³ரூபாயா அபி த்³ருஷ்டேர்நிர்விஶேஷாத்வாத்தஸ்யாமஸ்தீத்யாத்³யா: ஸர்வா: கல்பநா ப்⁴ராந்திநிமித்தா ஏவேத்யாஹ –

ததா²(அ)ஸ்தீதி ।

யாவந்தோ வாக்³பே⁴தா³ நாமவிஶேஷா மநஸோ பே⁴தா³ ரூபவிஶேஷா யத்ரா(அ)(அ)த்மந்யேகம் ப⁴வந்தி ஸர்வே வேதா³ யத்ரைகம் ப⁴வந்தி ஸர்வா: ப்ரஜா யத்ரைகம் ப⁴வந்தீத்யாதி³ஶ்ருதேஸ்தத்³விஷயாயாஸ்தத்ஸ்வரூபாயா அத ஏவ நித்யாயா நிர்விஶேஷாயா த்³ருஷ்டேரஸ்தீத்யாதி³கல்பநா(அ)(அ)ஸ்திகாநாம் । நாஸ்தீதி கல்பநா ஶூந்யவாதி³நாம் । அஸ்தி நாஸ்தீதி கல்பநா தி³க³ம்ப³ராணாம் । அந்யேஷாம் ச யதா²யத²ம் ஸாவயவத்வாதி³கல்பநா । ஸா ஸர்வா(அ)பி ததா² ப்⁴ராந்திநிமித்தைவேதி பூர்வேணாந்வய: । நநு தே தே தார்கிகா ஆத்மநோ(அ)ஸ்தித்வாதீ³ம்ஸ்தர்கேண ஸாத⁴யந்தி ।

அதோ ந தேஷாம் ப்⁴ராந்திநிமித்தத்வமித்யாஶங்க்ய ஶ்ருதிவிருத்³த⁴த்வாத³ஸங்க³ ஆத்மந்யநுபபத்தேஸ்தேஷாம் கல்பநாநாம் ஸத்த்வே மோக்ஷாநுபபத்தேஶ்ச தேஷாம் தார்கிகாணாம் கல்பநா ந ப்ரமாணபத²மாரோஹதீத்யாஹ –

அஸ்தி நாஸ்தீதி ।

ஸுஷுப்தௌ ந ஜாநாத்யந்யத்ர ஜாநாதீதி காதா³சித்கஜ்ஞாநவத்த்வகல்பநா வைஶேஷிகாதீ³நாம் । ஆத்மா பரலோகம் ப்ரதி க³ச்ச²தீதி கேஷாஞ்சித்க்ரியாவத்த்வகல்பநா । இஹைவ ஸ்தி²த்வா ஶரீராந்தரம் க்³ருஹ்ணாதீத்யந்யேஷாம் । தே³ஹாத்மவாதே³ க்ஷணிகவிஜ்ஞாநவாதே³ வா(அ)ப²லம் பரலோகஸ்தா²யிநோ(அ)பா⁴வாத் । அந்யேஷாம் ப²லவத் । தே³ஹாத்மக்ஷணிகவாதி³பக்ஷ ஏவ கர்மதத்³வாஸநாநாமாஶ்ரயாபா⁴வாத்பரலோகே நிர்பீ³ஜம் நித்யாத்மவாதி³நாம் ஸபீ³ஜம், து³:க²மஸுக²ரூபம் வைஶேஷிகாதி³வாதே³ । யத்³வா விஜ்ஞாநவாதே³ ஸோபப்லவசித்தஸந்ததிரூபஸ்ய ஸம்ஸாரிணோ ஹேயத்வாங்கீ³காராத்³து³:க²ரூபத்வமாத்மந: । ஶரீரமத்⁴ய ஏவ வர்தத இதி தி³க³ம்ப³ராணாம் மதே மத்⁴யம் । அந்யேஷாம் து தத்³ப³ஹிரப்யஸ்தீத்யமத்⁴யம் । பரோ(அ)ஹமிதி மத்த: பரோ(அ)யமஹம் ததோ(அ)ந்ய இதி ப்ரத்யக்பராக்³பே⁴தா³தி³கல்பநா அஸ்தீத்யாத்³யா: பரோ(அ)யமஹமந்ய இத்யந்தா: கல்பநா வாக்ப்ரத்யயாகோ³சரே வாங்மநஸாகோ³சரே யோ விகல்பயிதுமிச்ச²தீத்யந்வய: । ஆரோடு⁴மித்யத்ர க²மித்யநுஷங்க³: । ஜலே மீநாநாம் கே² வயஸாமித்யந்வய: ।

வாங்மநஸபே⁴தா³ ஆத்மநி ந ஸந்தி தத³கோ³சரஶ்சா(அ)(அ)த்மேத்யத்ர க்ரமேண ஶ்ருதித்³வயமாஹ –

நேதி நேதீதி ।

வாங்மநஸாகோ³சரத்வே ஶ்ருத்யந்தரமாஹ –

கோ அத்³தே⁴தி ।

அத்³தா⁴ ஸாக்ஷாத்கோ வேதே³தி மநோகோ³சரத்வம் க இஹ ப்ராவோசதி³தி வாக்³கோ³சரத்வம் ச நிஷேத⁴தீத்யர்த²: ।

வாங்மநஸாகோ³சரத்வே ஶ்ரவணமநநயோரஸம்ப⁴வாதா³த்மநோ வேத³நம் ந ஸம்ப⁴வதிதி ஶங்கதே –

கத²மிதி ।

தர்ஹி மா(அ)ஸ்த்வாத்மவேத³நமித்யாஶங்க்ய ஶ்ருதேரநதிஶங்க்யத்வாதா³த்மவேத³நநிஷேதா⁴யோகா³த்தத்ரோபாயம் ப்ருச்சா²மீத்யாஹ ப்³ரூஹீதி । கேந ப்ரகாரேண ஸ ம ஆத்மேதி வித்³யாம் தம் ப்ரகாரம் ப்³ரூஹீத்யந்வய: ।

நேதி நேதீத்யாதி³ஶ்ருத்யுதா³ஹரணேநைவேதரநிஷேதே⁴நைவ தஸ்ய ஸ்வப்ரகாஶஸ்ய போ³த⁴ இதி வேத³நப்ரகாரஸ்யோக்தத்வாத்ப்ரகாராந்தராஸம்ப⁴வாத³நேநைவ ப்ரகாரேணாவிஷயதயா வேதி³தவ்ய இதி மத்வா ஸோபஹாஸமுத்தரமாஹ –

அத்ரா(அ)(அ)க்²யாயிகாமிதி ।

முக்³த⁴ இதி ।

மூட⁴ இத்யர்த²: । ஸ்தா²வராதீ³தி । ந த்வம் ஸ்தா²வராதி³ரூப இத்யர்த²: । நந்விதரநிஷேதே⁴ந தத்³பே⁴த³ஜ்ஞாநே(அ)பி த்வமேவம்பூ⁴த இத்யநபி⁴தா⁴நே(அ)ஹமேவம்பூ⁴த இதி ஜ்ஞாநாபா⁴வாத்தத³ர்த²ம் விதி⁴முகே²ந போ³த⁴நம் கார்யமத ஆஹ நாஸீதி । அபரோக்ஷதயா ப்ரதீயமாநே வஸ்துநி விபர்யயேண க்³ருஹீதே விபர்யயநிராஸமாத்ரே யத்ந: கார்யோ ந து ஸ்வரூபபோ³தே⁴ தஸ்ய ஸ்வயமேவ ப்ரதீதே: । ததா²(அ)பி சேந்ந போ³த்³து⁴ம் ஶக்நோதி தர்ஹ்யதிமூட⁴த்வாது³பதே³ஶாநர்ஹ ஏவ ஸ இத்யர்த²: ।

அத: ப்ரக்ருத ஆத்மநோ நித்யாபரோக்ஷஸ்யாஹம் மநுஷ்ய இத்யாதி³நா(அ)(அ)ரோபிதரூபேண ப்ரதீதேஸ்தஸ்ய நேதி நேதி யதோ வாசோ நிவர்தந்த இதீதரநிஷேதே⁴ க்ருதே ஸ்வப்ரகாஶஸ்ய ஸ்வயமேவ ப்ரதீதிஸம்ப⁴வாத³யமேவோபதே³ஶப்ரகாரோ நாந்ய இத்யுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

நநு ஶாஸ்த்ரம் விநா(அ)ப்யந்யதோ விதி⁴முகே²நா(அ)(அ)த்மாவபோ³தோ⁴(அ)ஸ்த்வித்யத ஆஹ –

ந ஹ்யக்³நேரிதி ।

ஶாஸ்த்ரைகஸமதி⁴க³ம்யத்வாதா³த்மநோ ந ஹேத்வந்தரேண போ³த⁴: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ஶாஸ்த்ரீயோ(அ)ப்யவபோ³த⁴ப்ரகாரோ(அ)யமேவ நாந்ய இதீதரநிஷேத⁴மாத்ரேணோபரமாந்நிஶ்சீயத இத்யாஹ –

அத ஏவேதி ।

இத்யநுஶாஸநமிதிபதே³நார்தா²த³நுஶாஸநாந்தரநிஷேதா⁴த³ப்யேவமேவேத்யாஹ –

ததா²(அ)நந்தரமிதி ।

தத்த்வமஸீத்யத்ராபி தத்பதா³ர்த²ஸாமாநாதி⁴கரண்யேந த்வம்பதா³ர்தே² கர்த்ருத்வாதி³நிஷேதே⁴நைவ தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வபோ³த⁴ இத்யாஹ –

தத்த்வமஸீதி ।

தத்கேந கம் பஶ்யேதி³தி த³ர்ஶநக்ரியாகர்மத்வநிஷேதா⁴த³ப்யவேத்³யதயைவா(அ)(அ)த்மநோ ஜ்ஞாநமித்யாஹ –

யத்ர த்வஸ்யேதி ।

ஏவமாத்³யபீதி ।

வேத்³யத்வம் நிஷேத⁴தீதி ஶேஷ: ।

தஸ்மாதா³த்மந: கர்த்ருத்வாதி³த⁴ர்மவத்தயா ப்ரமாணேந ஜ்ஞாதுமஶக்யத்வாத்தத்³த⁴ர்மவத்த்வப்ரத்தீதேரஜ்ஞாநமூலத்வேந ப்⁴ரமத்வாத்ஸம்ஸாரித்வேந ப்ரதீதஸ்ய வஸ்துதோ ப்³ரஹ்மமாத்ரத்வாத³நேநைவ ந்யாயேநேஶ்வரஸ்யாபி ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³கோபாதி⁴கல்பநஸ்ய ப்⁴ரமத்வாத்³பே⁴தே³ மாநாபா⁴வாத்தஸ்யாபி வஸ்துதோ ப்³ரஹ்மமாத்ரத்வாந்ந த்ரய ஆத்மாந: கிந்த்வாத்மைக ஏவாக²ண்டை³கரஸ இத்யபி⁴ப்ரேத்யைவம்பூ⁴தஸ்ய கத²ம் ஸம்ஸாரப்ரதீதிரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)த்மந: ஸம்ஸாரஸ்யாஜ்ஞாநத ஔபாதி⁴கத்வமுத்தராத்⁴யாயஸங்க³த்யுபயோகி³தயா(அ)(அ)ஹ –

யாவத³யமிதி ।

பா³ஹ்யாநித்யத்³ருஷ்டிலக்ஷணமிதி ।

ப்ரத்யகா³த்மநோ பா³ஹ்யாமந்த:கரணவ்ருத்திம் வ்ருத்திவ்ருத்திமதோரபே⁴தா³த³ந்த:கரணமித்யர்த²: ।

ஏவமத்⁴யாரோபாபவாதா³ப்⁴யாமாத்மதத்த்வம் நிரூப்யோக்தாத்மதத்த்வஜ்ஞாநே வைராக்³யம் ஹேதுரிதி தத³ர்த²ம் ஜீவாவஸ்தா²: ப்ரபஞ்சயந்நர்தா²த்தஸ்ய த்ரய ஆவஸதா² இத்யுபக்ஷிப்தம் ஶரீரத்ரயம் ச ப்ரபஞ்சயிதும் பஞ்சமாத்⁴யாயமவதாரயந்பூ⁴மிகாம் கரோதி –

ஸ ஏவமிதி ।

யாவத³யமித்யாரப்⁴ய வோத்தராத்⁴யாயஸ்ய பூ⁴மிகா ।

இதா³நீமத்⁴யாயமவதாரயதி ஸ ஏவமிதி । –

இத்யேதமர்த²மிதி ।

இதி ஜிஜ்ஞாஸாயாமவஸ்தா²ரூபமர்த²மித்யர்த²: ।

வைராக்³யஹேதோரிதி ।

வைராக்³யார்த²மித்யர்த²: । ஜீவாவஸ்தா²ரூபஸ்ய ஜந்மத்ரயஸ்யாத்யந்தபீ³ப⁴த்ஸாரூபத்வாத்தத்³விசாரே வைராக்³யம் ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।

புருஷே ஹ வா அயமித்யத்ரேத³ம்ஶப்³தா³ர்த²மாஹ –

அயமித்யாதி³நா ।

யோ மூர்தா⁴நம் விதா³ர்ய ப்ரவிஶ்ய ஸ்தி²த: ஸோ(அ)யமித்யுச்யத இத்யர்த²: ।

யஜ்ஞாதீ³தி ।

அத² ய இமே க்³ராம இஷ்டாபூர்தே த³த்தமித்யுபாஸதே தே தூ⁴மமபி⁴ஸம்ப⁴வந்தீத்யாதி³நா பஞ்சாக்³நிவித்³யாயாமயமர்த²: ப்ரஸித்³த⁴: ।

அந்நபூ⁴த இதி ।

வ்ரீஹ்யாத்³யந்நஸம்ஶ்லிஷ்ட: புருஷாக்³நௌ ஹுத: புருஷேண ப⁴க்ஷித இத்யர்த²: ।

தஸ்மிந்நிதி ।

யேந புருஷேண ப⁴க்ஷிதஸ்தஸ்மிந்நித்யர்த²: ।

புருஷே ஹ வா அயம் ஸம்ஸார்யாதி³த: ப்ரத²மத: ஸ்த்ரீக³ர்ப⁴ப்ரவேஶாத்பூர்வம் க³ர்போ⁴ ப⁴வதீதி ப்ரத²மமமந்வய: । புருஷே ஸ்த்ரியாமிவ க³ர்போ⁴ ந த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்ய ப⁴க்ஷிதஸ்யாந்நஸ்ய ரஸாதி³க்ரமேண ரேதோரூபேண பரிணாமே ஸதி தத்ஸம்ஶ்லிஷ்டஸ்யாபி ததை²வ ரேத:ஸம்ஶ்லேஷேண ரேதோபா⁴வே ஸதி தேந ரூபேண புருஷஸ்ய ஶரீரே வித்³யமாநஸ்தஸ்ய ஸ க³ர்ப⁴ இத்யாஹ –

ரஸாதீ³தி ।

ரஸாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³ந ஶோணிதமாம்ஸா க்³ருஹ்யதே । ரஸாதி³க்ரமேண யதே³தத்புருஷே ரேதஸ்தேநரூபேண க³ர்போ⁴ ப⁴வதீத்யேததா³ஹேதி பஶ்சாத³ந்வய: கார்ய: । ‘நநு தஸ்ய க³ர்ப⁴த்வமப்ரஸித்³த⁴மித்யாஶங்க்ய ஸ்த்ரியேவ தஸ்ய புருஷேண ப்⁴ருதத்வாத்³கௌ³ண்யா வ்ருத்யா க³ர்ப⁴த்வமிதி வக்தும் ததே³ததி³த்யாதி³ பி³ப⁴ர்தீத்யந்தம் வாக்யம் ।

தத்³வ்யாசஷ்டே –

தச்சைததி³தி ।

ரஸாதி³லக்ஷணேப்⁴ய இதி ।

ரஸாதி³தா⁴துஸமுதா³யரூபத்வாச்ச²ரீரஸ்ய தேஷாம் தத³வயவத்வம் சரமதா⁴துத்வாச்ச²ரீரஸ்ய ஸாரரூபத்வம் சேத்யர்த²: ।

ஆத்மபூ⁴தத்வாதி³தி ।

ஆத்மாபி⁴மாநவிஷயஶரீரபூ⁴தத்வாதா³த்மாநம் க³ர்பீ⁴பூ⁴தம் பி³ப⁴ர்தீதி வக்ஷ்யமாணாநுஷங்கே³ண வாக்யம் பூரணீயம் ।

உக்தமர்த²ம் ஶ்ருத்யக்ஷராரூட⁴ம் கரோதி –

ஆத்மநீதி ।

அத ஆத்மாநமித்யஸ்ய ந புநருக்திதோ³ஷ: ।

ஏவம் பித்ருஶரீரரூபமாவஸத²ம் தத்ர ரேதோரூபேணாவஸ்தா²ம் சோக்த்வா மாத்ருதே³ஹரூபாவஸத²ம் தத்ர க³ர்ப⁴ரூபேணாவஸ்தா²ம் ச த³ர்ஶயிதும் பித்ருஶரீராந்நிர்க³மநரூபம் ஜந்ம த³ர்ஶயதி –

தத்³ரேத இதி ।

யதே³த்யுக்தம் காலம் விஶத³யதி –

பா⁴ர்யேதி ।

பஞ்சாக்³நிவித்³யாயாம் யோஷா வாவ கௌ³தமாக்³நிரித்யாதி³நா(அ)யமர்தோ² த³ர்ஶித இதி வக்தும் யோஷாக்³நாவித்யுக்தம் । –

உபக³ச்ச²ந்நிதி ।

பா⁴ர்யாம் ஸங்க³ச்ச²ந்நித்யர்த²: । அஸ்ய ரேதோரூபேண ஸ்தா²நாந்நிர்க³மநமித்யந்வய: ।

ரேதோ பா⁴ர்யாயாம் ஸிஞ்சதீத்யத்ர வாக்யாந்தரம் ஸம்வாத³யதி –

ததே³ததி³தி ।

அஸாவாத்மா புருஷோ(அ)முமாத்மாநம் ஸ்வீயம் ரேதோரூபமாத்மாநமஸ்மா ஆத்மநே பா⁴ர்யாரூபாய ப்ரயச்ச²தீதி ஶ்ருத்யர்த²: ॥1॥

நநு ஸ்த்ரீஶரீரே ப்ரவிஷ்டம் புருஷஸ்ய ரேத: ஸ்த்ரியா உபத்³ரவகாரி ஸ்யாச்சா²ரீரலக்³நபா³ணவதி³த்யாஶங்க்யோக்தம் தத்ஸ்த்ரியா இத்யாதி³ ததே³தத்³வ்யாசஷ்டே –

தத்³ரேதோ யஸ்யாமிதி ।

பிடகா வ்ரணரூபக்³ரந்தி²விஶேஷாஸ்தத்³வந்ந ஹிநஸ்தீதி வ்யதிரேகேண த்³ருஷ்டாந்த: ।

அக்ஷரார்த²முக்த்வா பிண்டி³தார்த²மாஹ –

யஸ்மாதி³தி ।

அத்ர ப்ரஸங்கா³த்ஸ்த்ரியா ஸாவதா⁴நேந க³ர்ப⁴ரக்ஷணம் கர்தவ்யமிதி வித⁴த்தே –

ஸேதி ।

பா⁴வயதி பா⁴வயேதி³த்யர்த²: ।

பாலநோபாயமாஹ –

க³ர்ப⁴விருத்³தே⁴தி ॥2॥

தஸ்யாப்யந்தர்வர்திரக்ஷணம் வித⁴த்தே –

ஸா பா⁴வயித்ரீதி ।

ச ஶப்³த³ஸ்ய ஸேத்யத்ர ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸா(அ)பீத்யர்த²: ।

தஸ்யா பா⁴வயிதவ்யத்வே ஹேதுத்வமாஹ –

ந ஹீதி ।

ஸ்த்ரீபுருஷயோ: பரஸ்பரோபகாரகத்வமுக்த்வா தயோ: புத்ரஸாத்⁴யவக்ஷ்யமாணபுண்யகர்மப்ரதிநிதி⁴ரூபப்ரத்யுபகாரஸித்³த்⁴யர்த²ம் புத்ரம் ப்ரத்யுபகாரகத்வமாஹ –

தமிதி ।

அக்³ர இத்யத்ரைகோ(அ)க்³ரஶப்³தோ³ ஜந்மந: பூர்வகாலம் வத³தி । த்³விதீயோ ஜநநகாலம் ।

அதி⁴ஶப்³தோ³(அ)நந்தரகாலம் வத³தீதி வ்யாசஷ்டே–

அக்³ரே ப்ராக்³ஜந்மந இத்யாதி³நா ।

பூர்வமேவேத்யஸ்ய விவரணம் ஜாதமாத்ரமிதி । ஜாயமாநமித்யர்த²: ।

ஜாதகர்மாதி³நேதி ।

ஜந்மந: ப்ராக்ஸீமந்தாதி³நா ஜநநகாலே ஸுக²நிஷ்க்ரமணார்த²மந்த்ரஜலப்ரோக்ஷணாதி³நா(அ)நந்தரம் ஜாதகர்மாதி³நேத்யர்த²: ।

பித்ரா ஜாதகர்மாதி³கம் கர்தவ்யமித்யபி⁴தா⁴ய தத்ஸ்தௌதி –

ஸ பிதேதி ।

ப்ரவிஶதீத்யாதீ³தி ।

க³ர்போ⁴ பூ⁴த்வா ஸ மாதரம் । தஸ்யாம் புநர்நவோ பூ⁴த்வா த³ஶமே மாஸி ஜாயத இதி மந்த்ரஶேஷ: ।

மோக்ஷப்ரகரணே புத்ரோத்பாத³நஸ்ய விதா⁴நாத்புத்ரோத்பாத³நம் மோக்ஷஸாத⁴நமித்யபி⁴ப்ராயேண ப்ருச்ச²தி –

தத்கிமர்த²மிதி ।

ந கர்மணா ந ப்ரஜயா த⁴நேநேத்யாதி³ஶ்ருதேர்மோக்ஷப்ரகரணே புத்ரோத்பாத³நோக்திர்வைராக்³யார்தே²த்யபி⁴ப்ரேத்ய ப்ரக்ருதஶ்ருத்யோத்தரமாஹ –

உச்யத இதி ।

அத்ர லோகஶப்³தே³ந லோகஸாத⁴நீபூ⁴தா: புத்ரபௌத்ராத³யோ க்³ருஹ்யந்தே । தேஷாம் ஸந்தத்யா இத்யர்த²: ।

புத்ரோத்பாத³நேநைவோக்தாநாம் லோகாநம் ஸந்ததத்வம் ப்ரஸித்³த⁴மிதி வக்துமேவம் ஸந்ததா ஹீதி வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

ஏவமிதி ।

ஸ்வேந புத்ரோத்பாத³நே விதி⁴த: க்ருதே ஸதி ஸ்வபுத்ரோ(அ)பி ததா² தத்புத்ரோ(அ)பி ததே²த்யேவம் லோகஸந்ததிர்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

புத்ரோத்பாத³நஸ்ய லோகஸந்ததிரேவ ப்ரயோஜநமிதி வத³ந்த்யா ஶ்ருத்யா தஸ்ய மோக்ஷஸாத⁴நத்வம் நிரஸ்தமித்யாஹ –

ந மோக்ஷாயேத்யர்த² இதி ।

ஏவம் ப்ரஸங்கா³த்³க³ர்ப⁴தா⁴ரணாதி³விதி⁴முக்த்வா ப்ரக்ருதம் வைராக்³யார்த²ம் த்³விதீயம் ஜந்ம த³ர்ஶயதி –

தத³ஸ்யேதி ॥3॥

ஏவம் பித்ருஶரீரே(அ)த்யந்தாஶுசாவத்யந்தாஶுசிரேதோரூபேணாவஸ்தா²நம் ததோ(அ)பி நிர்க³மநம் ததோ மாதுருத³ரே மலமூத்ராக்ராந்தே விஷ்டா²க்ருமிவத³வஸ்தா²நம் ததோ யோநித்³வாரம் நிர்க³மநம் சேத்யாத்³யத்யந்தகஷ்டமித்யுக்த்வா ஜந்மாநந்தரமபி ந ஸ்வாதந்த்ர்யம் கிந்து பித்ருநியோகா³த்தத்பாரதந்த்ர்யேண ஸர்வதா³ கர்மாநுஷ்டா²தவ்யமிதி வத³ந்புத்ரேண கர்தவ்யம் பிதுருபகாரம் த³ர்ஶயதி ஸோ(அ)ஸ்யேதி வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

அஸ்யேதி ।

பிதுர்த்³வாவாத்மாநௌ தே³ஹௌ ஸ்வதே³ஹ: புத்ரதே³ஹஶ்சேதி ।

தத்ர புத்ரஸ்யோபயோக³மாஹ –

ஸோ(அ)யமிதி ।

புத்ரஸ்ய ப்ரதிநிதி⁴த்வமந்யத்ராப்யுக்தமித்யாஹ –

ததா² சேதி ।

ஸம்ப்ரத்தி: ஸம்ப்ரதா³நம் ஸ்வகர்தவ்யஸ்ய புத்ரே ஸ்தா²பநம் யத்ரோச்யதே ஸா ஸம்ப்ரத்திவித்³யேத்யர்த²: ।

யதா³ து ப்ரைஷ்யந்மந்யதே ஸ்வஸ்ய பரலோகக³மநம் நிஶ்சிநோதி, அத² புத்ரமாஹ –

த்வம் ப்³ரஹ்ம த்வம் யஜ்ஞஸ்த்வம் லோக இதி ।

மயா(அ)த்⁴யேதவ்யம் ப்³ரஹ்ம வேத³ஸ்த்வம் த்வயா(அ)த்⁴யேதவ்யம், மயா கர்தவ்யோ(அ)யம் யஜ்ஞஸ்த்வம் த்வயா கர்தவ்ய:, மயா ஸம்பாத்³யோ லோகஸ்த்வம் த்வயா ஸம்பாத்³ய:, இத்யேவம் பித்ரா(அ)நுஶிஷ்ட: ஸந்புத்ரோ(அ)ஹம் ப்³ரஹ்மா(அ)ஹம் யஜ்ஞோ(அ)ஹம் லோக இதி ப்ரதிபத்³யதே । அஹம் ப்³ரஹ்மாத்⁴யேஷ்யே யஜ்ஞாந்கரிஷ்யே லோகம் ஸம்பாத³யிஷ்யாமீதி ஸ்வீகரோதீத்யுக்தமித்யர்த²: । அநேந ஸ்வஶரீரத்ருதீயாவஸ்தோ²க்தா ।

கிமர்த²ம் புத்ரம் ப்ரதிநித³தா⁴தி ஸ்வயமேவ கரோத்வித்யாஶங்க்ய ஸ்வஸ்ய மரணாத்கர்துமஶக்தேரித்யபி⁴ப்ராயேணோக்தமதா²ஸ்யாயமிதி தத்³வ்யாசஷ்டே –

அதே²தி ।

ஏவகாரார்தே² மத்⁴யே விலம்பா³பா⁴வம் த³ர்ஶயதி –

த்ருணஜலூகேதி ।

த்ருணஜலூகா த்ருணஸ்யாந்தம் க³த்வா த்ருணாந்தரமாக்ரம்யா(அ)(அ)த்மாநம் தே³ஹம் பூர்வஸ்மாத்த்ருணாது³பஸம்ஹரதி பூர்வத்ருணம் முஞ்சதி । ஏவமேவாயமாத்மா தே³ஹாந்தரம் பரிக்³ருஹ்ய பூர்வதே³ஹம் முஞ்சதீதி மத்⁴யே விலம்ப³பா⁴வ: ஶ்ருத்யந்தர உக்த இத்யர்த²: । கர்மசிதம் தே³ஹாந்தரமுபாத³தா³ந: புநர்ஜாயத இத்யந்வய: । யத்³யபி தே³வயாநபித்ருயாணமார்கா³ப்⁴யாம் க³ச்ச²தாம் லோகாந்தர ஏவ ஶரீரக்³ரஹணமுக்தமுப⁴யவ்யாமோஹாத்தத்ஸித்³தே⁴ரிதி ஸூத்ரே । ஆகாஶாச்சந்த்³ரமஸமேஷ ஸோமோ ராஜேதி ஶ்ருதே: । ந து பூர்வதே³ஹத்யாக³கால ஏவ । ததா²(அ)பி ஸவிஜ்ஞாநோ ப⁴வதி ஸவிஜ்ஞாநமேவாந்வவக்ராமதீதி ஶ்ருதௌ வாஸநாமயம் பா⁴விஶரீரமுத்க்ராந்திகால ஏவ க்³ருஹ்ணாதீத்யுக்தத்வாத்தத³பி⁴ப்ராயம் த்ருணஜலூகாநித³ர்ஶநமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

தத³ஸ்யேதி ।

யந்ம்ருத்வா ப்ரதிபத்தவ்யம் தத³ஸ்ய த்ருதீயம் ஜந்மேத்யந்வய: । யஸ்ய ஜந்மத்³வயமுக்தம் தஸ்யைவ த்ருதீயம் ஜந்ம வக்தவ்யம் । ஔசித்யாத் ।

அந்யதா²(அ)ஸ்ய பிது: பூர்வஜந்மத்³வயஸ்யாநுக்தத்வேநேத³மஸ்ய பிதுஸ்த்ருதீயம் ஜந்மேத்யநந்வயாபத்தேரிதி ஶங்கதே –

நந்விதி ।

ப்ரேதஸ்யேதி ।

ம்ரியமாணஸ்யேத்யர்த²: ।

யத்குமாரம் பா⁴வயத்யாத்மாநமேவ தத்³பா⁴வயதி ஸோ(அ)ஸ்யாயமாத்மேதி ச பிதாபுத்ரயோரபே⁴த³ஸ்யோக்தத்வாத்புத்ரஸ்யோக்தம் ஜந்மத்³வயம் பிதுரேவ தஸ்யைவ ச த்ருதீயம் ஜந்மோச்யதே நாந்யஸ்யேதி ந த்ருதீயத்வவிரோத⁴ இத்யாஹ –

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

யத்³வா பிதுர்மரணாநந்தரம் புநர்ஜந்மேத்யுக்தே: புத்ரஸ்யாப்யேவமேவ ஜ்ஞாதும் ஶக்யத இத்யபி⁴ப்ராயேண பிதுரித்யுக்தமித்யாஹ –

ஸோ(அ)பி புத்ர இதி ।

யதா² பிதேத்யநந்தரம் ததஶ்ச புத்ரஸ்யைவ த்ருதீயம் ஜந்மோக்தமிதி ஶேஷ: । ஏவம் ச தத³ஸ்ய த்ருதீயம் ஜந்மேதி வாக்யே தச்ச²ப்³தே³ந தத்ப்ரகாரகத்வமுச்யதே । அஸ்யேதி புத்ர உச்யதே । அஸ்ய புத்ரஸ்ய தத்ப்ரகாரகம் த்ருதீயம் ஜந்மேதி வாக்யார்த² இதி பா⁴வ: ।

நநு பர்யாயத்³வயோக்தம் ஜந்ம யதா²புத்ரக³தமேவைவம் த்ருதீயபர்யாயோக்தமபி ஸாக்ஷாத்புத்ரக³தமேவோச்யதாம் கிம் தயோரேகாத்மத்வவிவக்ஷயேத்யாத்³யபரிஹாரே தோ³ஷமாஶங்க்யாஹ –

தத³ந்யத்ரோக்தமிதி ।

அயம் பா⁴வ: – புத்ரஸ்ய பிதரம் ப்ரத்யுபகாரப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் தத்ப்ரதிநிதி⁴த்வ உக்தே பிதா ஸ்வயமேவ கர்ம கரோது கிம் ப்ரதிநிதி⁴நேத்யாஶங்கதே தத்பரிஹாரார்த²ம் பிதுர்மரணாபி⁴கா⁴நம் ப்ரஸக்தமிதி மரணாநந்தரம் வக்தவ்யம் த்ருதீயம் ஜந்ம லாக⁴வார்த²ம் தஸ்மிந்நேவோக்தமித³ம் ஜந்மத்ரயம் ஸர்வேஷாம் பூர்வேஷாமப்யஸ்தீதி ப்ரத³ர்ஶயிதும் ச புத்ரே வக்தவ்யமபி த்ருதீயம் ஜந்ம பிதுர்யுக்தமிதி । பூர்வாத்⁴யாயே(அ)த்⁴யாரோபப்ரகரணோக்தமாவஸத²த்ரயம் வைராக்³யார்த²மிஹ ப்ரபஞ்ச்ய தஸ்மிந்நேவாத்⁴யாயே தஸ்ய ஸம்ஸாரஸ்ய நிவர்த்யத்வேந தத³பவாதா³ர்த²ம் யத்தத்த்வஜ்ஞாநமுக்தம் ஸ ஏதமேவேத்யாதி³நா தத்ஸப²லம் ப்ரபஞ்சயிதும் தது³க்தம்ருஷிணேயாதி³க்³ரந்த²: ॥4॥

தத்ர தச்சா²ப்³தா³ர்த²மாஹ –

ஏவமித்யாதி³நா ।

ஏதத்³வஸ்த்விதி ।

ஸம்ஸாரஸமுத்³ரே பதநம் ததஸ்தத்த்வஜ்ஞாநாச்ச தந்நிவ்ருத்திரித்யேதத்³வஸ்த்வித்யர்த²: ।

ஆஹேதி ।

ப்³ராஹ்மணமிதி ஶேஷ: ।

பா⁴வநேதி ।

ஆத்மாநாத்மவிவேகபா⁴வநேத்யர்த²: ।

வாக்³க³ந்யாதீ³நாமிதி ।

உக்தாநி ஜந்மாநி ஶரீரக்³ரஹணரூபாணி தது³பலக்ஷத: ஸர்வே(அ)பி ஸம்ஸாரோ வாகா³தி³கரணதத³தி⁴ஷ்டா²த்ருதே³வதாதி³ஸங்கா⁴தஸ்ய லிங்க³ஶரீரஸ்யைவ ந த்வஸங்க³ஸ்ய வ்யாபிநோ மமேத்யர்த²: । அநேந பதா³ர்த²விவேகபூர்வகமாத்மஜ்ஞாநமுக்தம் । யத்³வா ஸர்வஜ்ஞாதா³த்மந: ஸகாஶாதே³வைஷாம் ஜந்மாநீத்யந்வவேத³ம் । ஏதஜ்ஜந்மஹேதுபூ⁴தம் மூலகாரணமாத்மாநம் ஜ்ஞாதவாநஸ்மீத்யர்த²: । யத்³யபி க³ர்பே⁴ ஶ்ரவணாதி³ஜ்ஞாநஸாமக்³ரீ நாஸ்தி ததா²(அ)பி பூர்வஜந்மக்ருதஶ்ரவணாதி³ஸாமக்³ரீவஶாதே³வ ப்ரதிப³ந்த⁴நிவ்ருத்தௌ ஸத்யாம் க³ர்பே⁴பி ஜ்ஞாநோத்பத்தி: ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।

இத: பூர்வகாலீநம் ப³ந்த⁴ம் த³ர்ஶயதி –

ஶதமிதி ।

அபே⁴த்³யாநீதி ।

தத்த்வஜ்ஞாநமந்தரா தத்ப்ரவாஹாவிச்சே²தா³தி³த்யர்த²: । அதோ⁴(அ)த⁴ இதி । அதோ⁴ லோகேஷ்வேவ நிக்ருஷ்டலோகேஷ்வேவாரக்ஷந்நித்யர்த²: ।

யத்³வா(அ)த⁴ இதி ஶ்ரௌதம் பத³மதே²த்யர்தே² வ்யாசஷ்டே –

அதோ⁴(அ)தே²தி ।

அதா²நந்தரமிதா³நீமித்யர்த²: ।

மந்த்ரத்³ரஷ்டுரபி⁴ப்ராயமாஹ –

அஹோ இதி ।

இத³மாஶ்சர்யம் மம ஸம்வ்ருத்தமித்யபி⁴ப்ராயேண மந்த்ரமுக்தவாநித்யர்த²: । மந்த்ரத்³ரஷ்டுர்நாமநிர்தே³ஶபூர்வகம் தஸ்ய தாத்பர்யம் வக்தும் க³ர்ப⁴ ஏவைததி³த்யாதி³ ப்³ராஹ்மணம் ।

தத்³வ்யாசஷ்டே –

க³ர்ப⁴ இத்யாதி³நா ।

ஏதத்பூர்வப்³ராஹ்மணோக்தமர்த²ஜாதமேவம் மந்த்ரோக்தப்ரகாரேணோவாசேத்யந்வய: ॥5॥

ஜ்ஞாநஸ்யாவ்யபி⁴சரிதப²லத்வஜ்ஞாபநாய வாமதே³வேந ஜ்ஞாநப²லம் ப்ராப்தமிதி வக்தும் ஸ ஏவம் வித்³வாநிதி வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

ஸ வாமதே³வ இதி ।

ஶரீரஸ்ய புநருத்பத்திஶங்காம் வாரயதி –

ஶரீரோத்பத்தீதி ।

தத்த்வஜ்ஞாநேநாவித்³யாதி³நாஶாதி³த்யர்த²: ।

பரமாத்மபூ⁴த: ஸந்நிதி ।

ஊர்த்⁴வஶப்³த³ஸ்யோபரிதநவாசித்வாத்பரமாத்மவஸ்துந ஏவ கதா³சித³ப்யதோ⁴பா⁴வரூபநிகர்ஷாபா⁴வேந நிரங்குஶோபரிதநபா⁴வாதூ³ர்த்⁴வஶப்³தா³ர்த²த்வமித்யர்த²: ।

ப்ரஸித்³த⁴ம் ஸ்வர்க³லோகம் வாரயதி –

அமுஷ்மிந்யதோ²க்த இதி ।

இந்த்³ரியாகோ³சரத்வேநாமுஷ்மிந்நிதி நிர்தே³ஶ: । ஸ்வர்க³ஶப்³த³ஸ்ய நிரதிஶயஸுக²ஸாமாந்யவாசித்வாத்³ப்³ரஹ்மாநந்த³ஸ்யைவ ததா²வித⁴த்வாத்தஸ்யைவ முக்²யம் ஸ்வர்க³த்வம் । வைஷயிகஸ்ய து ஸ்வர்க³த்வமாபோக்ஷிகமித்யர்த²: ।

உக்தஸ்ய ஸ்வர்க³ஸ்ய ப்³ரஹ்மரூபஸ்ய ஸ்வஸ்மாத்³பே⁴த³மாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்வஸ்மிந்நிதி ।

ஆத்மஶப்³த³ஸ்யாந்த:கரணாத்³யர்த²த்வம் வாரயதி –

ஸ்வே ஸ்வரூப இதி ।

அமுஷ்மிந்ஸ்வர்கே³ மர்த்யதே³ஹாதி³பா⁴வம் விஹாய ஸ்வாத்மபா⁴வேநைவ ஸ்தி²த இத்யாஹ –

அம்ருத இதி ।

உக்தஸ்வர்க³லோகே ஸர்வகாமாவாப்திரிதி ப்⁴ரமம் வாரயதி –

பூர்வமிதி ।

ஜீவந்முக்தித³ஶாயாமாப்தகாமதயா ஸர்வாத்மத்வேநேத்யர்த²: ।

ஸோதா³ஹரணஸ்யேதி ।

உதா³ஹரணம் வாமதே³வ இத்யர்த²: ॥6॥

பூர்வஸ்மிந்நத்⁴யாயே ஜந்மத்ரயநிரூபணேந வைராக்³யம் நிரூபிதம் ஜ்ஞாநோத்பத்த்யர்த²ம் । ந ச பதா³ர்த²ஶோத⁴நம் விநா வைராக்³யமாத்ரேண ஜ்ஞாநோத்பத்திரிதி பதா³ர்த²ஶோத⁴நபூர்வகம் வாக்யார்த²ம் கத²யிதும் ஷஷ்டோ²(அ)த்⁴யாய இத்யபி⁴ப்ரேத்ய பதா³ர்த²ஶோத⁴நே(அ)தி⁴காரிணம் த³ர்ஶயந்வாக்யமவதாரயதி –

ப்³ரஹ்மவித்³யேதி ।

வாமதே³வாத்³யாசார்யேதி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந தத்³யோ யோ தே³வாநாம் ப்ரத்யபு³த்⁴யத ஸ ஏவ தத³ப⁴வதி³த்யாதி³நோக்தா தே³வாத³யோ க்³ருஹ்யந்தே ।

அது⁴நேதி ।

பூர்வோக்தரீத்யா வைராக்³யோத்பத்த்யநந்தரமித்யர்த²: ।

ஆஜீவபா⁴வாதி³தி ।

ஸம்ஸாரஸ்ய ஹேதுபூ⁴தாவித்³யாதத்கார்யேஷ்வாத்மபா⁴வஸஹிதாத்³வ்யாவர்திதும் ஸம்ஸாரம் பரித்யக்துமிச்ச²ந்த இத்யர்த²: ।

விசாரப்ரகாரமேவ வாக்யாந்வயேந ஸ்பஷ்டீகர்தும் ப்ருச்ச²தி –

கத²மிதி ।

நந்வயமாத்மேதி விஶேஷதோ நிஶ்சயே ஸ க இதி ப்ரஶ்நாநுபபத்தி: ।

தத்³விசாரேண வா ந கிஞ்சித்ப்ரயோஜநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)த்மாநம் விஶிநஷ்டி –

யம் சேதி ।

உபாஸ்மஹ உபாஸிதும் ப்ரவ்ருத்தா இத்யர்த²: । வாமதே³வோ யமாத்மாநமுபாஸ்யாம்ருதோ(அ)ப⁴வத்³வயமபி தமாத்மாநமுபாஸிதும் ப்ரவ்ருத்தா: ஸ க இதி ப்ரஶ்நார்த² இத்யர்த²: । உபாஸநம் நாமோப ஸாமீப்யேநைக்யேந தஸ்யைவ நிருபசரிதஸாமீப்யத்வாதை³க்யேநாபரோக்ஷீக்ருத்யா(அ)(அ)ஸநம் தத்³ரூபேணாவஸ்தா²நம் யத்தது³ச்யதே । யத்³வா(அ)ஹம் ஸுகீ²த்யாதி³வ்யவஹாரேஷு தமேவ வயமப்யுபாஸ்மஹே தமேவா(அ)(அ)த்மத்வேந ஸ்வீக்ருத்ய ஸ்தி²தா: । அநாத்மநோ(அ)ஹமிதி ப்ரதீத்யநுபபத்தே: ஸ ஆத்மா க இதி விசாரார்த²: । ந சாயமாத்மேதி நிஶ்சயே விசாராயோக³: । தஸ்யைவ கார்யகரணஸங்கீர்ணத்வேந விசாரோபபத்தேரிதி ।

நநு பூ⁴தாநாம் வ்யாகரணார்த²ம் ய: ப்ரவிஷ்ட: ஸ ஏவா(அ)(அ)த்மேதி நிர்தா⁴ரணஸம்ப⁴வாத்³விசாராநுபபத்திரித்யாஶங்க்யைவமபி த்³வயோ: ப்ரவிஷ்டத்வேந ஸ்மர்யமாணத்வாந்ந நிர்தா⁴ரணமிதி வக்தும் த்³வயோ: ப்ரவிஷ்டத்வம் ஸ்ம்ருதமித்யாஹ –

ஏவம் ஜிஜ்ஞாஸேதி ।

அதிக்ராந்தேதி ।

அதிக்ராந்தௌ பூர்வமுக்தௌ யௌ விஶேஷௌ தே³ஹே ப்ரவிஷ்டௌ ப்ராணாத்மாநௌ தத்³விஷயா ஶ்ருதிஜந்யாநுப⁴வஜந்யஸம்ஸ்காரஜநிதா ஸ்ம்ருதிரித்யர்த²: ।

தாமேவ ஸ்ம்ருதிம் ஸ்வரூபதோ த³ர்ஶயதி –

தம் ப்ரபதா³ப்⁴யாமிதி ।

தமிமம் புருஷம் ஶரீரம் ப்ரபதா³ப்⁴யாம் பாதா³க்³ராப்⁴யாம் ப்³ரஹ்மாபரப்³ரஹ்மரூப: ப்ராண: ப்ரவிஷ்ட இத்யர்த²: ।

அந்யஸ்ய ப்ரவேஶே ஶ்ருதிமாஹ –

ஸ ஏதமிதி ।

ஶ்ருதிப்⁴யாம் லப்³த⁴மர்த²மாஹ –

ஏதமேவேதி ।

அத்ரேதி ஶ்ருதிப்⁴யாமித்யத்⁴யாஹ்ருத்யேதி ஶ்ருதிப்⁴யாமிதரேதரப்ராதிகூல்யேநேதரேதராபி⁴முக²தயைதமேவ புருஷஶரீரம் ப்ரதிபந்நே ப்ரவிஷ்டே த்³வே ப்³ரஹ்மணீ இதி ஸ்ம்ருதிரஜாயதேத்யந்வய: । ந த்வேதமேவேத்யநேநைதமேவ புருஷம் ப்³ரஹ்ம ததமமபஶ்யதி³தி வாக்யம் த்³வே ப்³ரஹ்மணீ இத்யநேந த்³வே ப்³ரஹ்மணீ வேதி³தவ்யே இதி வாக்யம் ச த்³வயோ: ப்ரவேஶே மாநதயோபந்யஸ்தமிதி ப்⁴ரமிதவ்யம் । ஆத்³யவாக்யே த்³வயோ: ப்ரவேஶாப்ரதீதே: । த்³விதீயே ச ஶப்³த³ப்³ரஹ்மபரப்³ரஹ்மணோரபி⁴தா⁴நேந தயோர்த்³வயோ: ப்ரவேஶே மாநத்வாயோகா³தி³தி ।

ததா²(அ)பி தயோர்த்³வயோ: கத²மாத்மத்வஶங்கேத்யத ஆஹ –

தே சேதி ।

தயோரந்யதரேண விநா ஶரீரஸ்தி²த்யபா⁴வாத்தயோராத்மத்வஶங்கேத்யர்த²: ।

ஏவம் விசாராபேக்ஷிதமாத்மத்³வயஸ்ம்ருதிமுக்த்வா விசாரமாஹ –

தயோரந்யதர இதி ।

ஆத்மா வா இத³மேக ஏவேத்யேகஸ்யைவ ஜ்ஞேயத்வோபக்ரமாந்ந த்³வயோருபாஸ்யத்வமித்யர்த²: ।

க: ஸ ஆத்மேதி ।

ய உபாஸ்ய ஆத்மா ஸ க இத்யந்வய: ।

பப்ரச்சு²ரிதி ।

கதர: ஸ ஆத்மேதி வாக்யேநேதி ஶேஷ: ।

ஏவம் விசாரே க்ரியமாணே(அ)திபரிஶுத்³தா⁴ந்த:கரணத்வாத்தேஷாம் ப்ரபதா³ப்⁴யாம் ப்ரபந்நே கரணத்வேநாநாத்மத்வநிஶ்சயோ மூர்த்⁴நா ப்ரவிஷ்ட உபலப்³த்⁴ருத்வேநா(அ)(அ)த்மத்வநிஶ்சயஶ்சாபூ⁴தி³த்யாஹ –

புநரித்யாதி³நா ।

விஶேஷேதி ।

விசாரணாஸ்பத³ப்ராணாத்மத்³வயவிஷயைகஸ்மிந்கரணத்வேநாபரஸ்மிந்நுபலப்³த்⁴ருத்வேந ப்ரகாரேண விஶேஷரூபா மதிரஜாயதேத்யர்த²: ।

நநு த்³வயோ: ஸத்த்வ இயம் விஶேஷமதி: ஸ்யாத்ததே³வ நாஸ்தீதி ஶங்கதே –

கத²மிதி ।

சக்ஷுஷா பஶ்யாமீத்யாதி³ப்ரகாரேண த்³வயோ: ப்ரதீதேர்நைவமித்யாஹ –

த்³வே இதி ।

யேநோபலப⁴தே யஶ்சோபலப⁴தே தே த்³வே உபலப்³தி⁴கர்த்ருகரணே வஸ்துநீ உபலப்⁴யேதே இத்யந்வய: ।

தத்ர கிம் கரணமித்யத ஆஹ –

அநேகேதி ।

சக்ஷு:ஶ்ரோத்ராத்³யநேகபே⁴த³பி⁴ந்நேநேத்யர்த²: । அநேந யத³நேகாத்மகசக்ஷுராதி³கரணஸம்கா⁴தாத்மகம் ப்ராணஸ்வரூபம் தத்ஸம்ஹதத்வாத்பரார்த²மிதி பரஶேஷத்வேந கரணமித்யுக்தம் । உபலப்³த⁴ரி த்வநேகாத்மகத்வாபா⁴வாந்ந பரார்த²த்வேந ஶேஷத்வம் । கிந்து ஶேஷித்வமேவேதி வக்துமேக ஏவேத்யுக்தம் । அநேந கரணஸ்ய பரார்த²த்வம் பரம் ஶேஷிணமந்தரா(அ)நுபபந்நம் ஸத்பரம் வ்யதிரிக்தமுபலப்³தா⁴ரம் க³மயதீதி தஸ்மிந்நபி தத்ப்ரமாணமித்யுக்தம் ।

இதா³நீம் கரணாநாமேவோபலப்³த்⁴ருத்வம் தத்³வ்யதிரிக்தோபலப்³தா⁴ நாஸ்தீதி வத³ந்தம் நாஸ்திகம் ப்ரதி ப்ரமாணாந்தரமாஹ –

கரணாந்தரேதி ।

பூர்வம் சக்ஷுஷா ரூபம் த்³ருஷ்ட்வா பஶ்சாது³த்³த்⁴ருதசக்ஷு: ஸ்மரதி ரூபமத்³ராக்ஷமிதி । ததா² யோ(அ)ஹமத்³ராக்ஷம் ஸ ஏவேதா³நீம் ஸ்ப்ருஶாமீதி ப்ரதிஸந்த³தா⁴தி । தது³ப⁴யம் வ்யதிரிக்தோபலப்³து⁴ரபா⁴வே ந ஸ்யாத் । அந்யாநுபூ⁴தே(அ)ந்யஸ்ய ஸ்ம்ருதிஸந்தா⁴நயோரத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।

ஏவமநேகாத்மகஸ்ய கரணத்வமுக்த்வா தத ஏவ தஸ்யா(அ)(அ)த்மத்வம் நாஸ்தீத்யாஹ –

தத்ர ந தாவதி³தி ।

தயோர்மத்⁴ய இத்யர்த²: । அர்ஹதீத்யநந்தரம் கிந்து பரிஶேஷாது³பலப்³தா⁴(அ)(அ)த்மா ப⁴விதுமர்ஹதீதி வக்ஷ்யமாணாந்வயேந வாக்யம் பூரணீயம் ।

ஏவமர்த²முபவர்ண்ய தமர்த²ம் ஶ்ருத்யக்ஷராரூட⁴ம் கர்தும் ப்ருச்ச²தி –

கேந புநரிதி ।

ஶ்ருத்யாரூட⁴ம் கரோதி ।

உச்யத இதி ।

யேநேதி ।

த்ருதீயயா கரணத்வம் சக்ஷுராதே³ருக்தமித்யர்த²: ।

வாக்கரணேதி ।

வாக்³ரூபகரணேநேத்யர்த²: ।

வாசமிதி கரணம் நோச்யதே தஸ்ய யேநேத்யநேநோக்தத்வாத்கிந்து வக்தவ்யமுச்யத இத்யாஹ –

நாமாத்மிகாமிதி ।

ஸாத்⁴விதி ।

கௌ³ரிதீத³ம் நாம ஸாது⁴கா³வீதி நாமாஸாத்⁴விதி வ்யாகரோதி வ்யாகரணேந வ்யக்தீகரோதீதி சார்த²: ॥1॥

நநு சக்ஷுராதீ³நாம் கரணத்வே(அ)பி ப்ரபதா³ப்⁴யாம் ப்ரவிஷ்டஸ்ய ப்ராணஸ்ய கரணத்வே கிமாயாதமித்யாஶங்கதே –

கிம் புநஸ்ததி³தி ।

தத்ர ப்ராணஸ்யைவ கரணத்வம் வக்தும் தாவத்³த்⁴ருத³யமந:ஶப்³த³வாச்யஸ்ய சக்ஷுராதி³பே⁴த³பி⁴ந்நத்வமாஹ –

உச்யத இதி ।

யதே³தத்³த்⁴ருத³யமித்யத்ர யச்சா²ப்³தா³ர்த²மாஹ –

யது³க்தமிதி ।

ரேத இதி ।

ஸாரபூ⁴தம் வீர்யமித்யர்த²: । ப்ரஜாநாம் ரேதோ ஹ்ருத³யமித்யாதி³ஷு மநஸஶ்சந்த்³ரமா இத்யந்தாஸு ஶ்ருதிஷு யது³க்தம் ஹ்ருத³யம் மநஶ்சேதி ததே³வைதத்த்வயா ப்ருஷ்டம் கரணமித்யர்த²: ।

ததே³வைகமேவ ஸச்சக்ஷுராதி³பே⁴தே³நாநேகதா⁴பூ⁴தமிதி ஶ்ருதிக³தத்³விதீயைதச்ச²ப்³தா³ர்த²மாஹ –

ஏகமேதத³நேகதே⁴தி ।

அத்ர யேந சக்ஷுராதி³நா த³ர்ஶநாதி³க்ரியாம் கரோதி ஸங்கா⁴தாத்மக: புருஷ:, தச்சக்ஷுராதி³கம் ப்ரஜாநாம் ரேதோ ஹ்ருத³யமித்யாதி³ஷு மநஸஶ்சந்த்³ரமா இத்யந்தாஸு ஶ்ருதிஷு யது³க்தம் ஹ்ருத³யம் மநஶ்சேதி கரணம் ததே³தத்த்வயா ப்ருஷ்டமேததே³வைகம் ஸத³நேகதா⁴ பி⁴ந்நம் சேதி ஶ்ருதிக³தயேநேதித்ருதீயாந்தயதி³திப்ரத²மாந்தயச்ச²ப்³த³த்³வயஸ்யைததி³திப்ரத²மாந்தைதச்ச²ப்³த³த்³வயஸ்ய சாந்வயோ த³ர்ஶித: ।

ஏகஸ்யைவாநேகாத்மகத்வம் விஶத³யதி –

ஏதேநேத்யாதி³நா ।

ஸர்வகரணேதி ।

ஸர்வாணி கரணாநி விஷயாஶ்ச வ்யாபாரோ ஸ்யேதிவிக்³ரஹ: ।

கரணாநாம் விஷயாணாம் ச ஹ்ருத³யஶப்³த³வாச்யபு³த்³தி⁴வ்யாபாரகத்வே ஶ்ருதிமாஹ –

ததா² சேதி ।

ப்ரஜ்ஞயா சிதா³பா⁴ஸயுக்தயா பு³த்³த்⁴யா வாசம் கரணம் ஸமாருஹ்ய பு³த்³தே⁴ர்வாகா³த்மநா பரிணாமே ஸதி தத்³பு³த்³தி⁴த்³வாரா ஸ்வயமப்யாத்மா வாக³பி⁴மாநீ பூ⁴த்வா(அ)நந்தரம் வாசோ(அ)பி பு³த்³தி⁴வ்யாபாரரூபாயா நாமாத்மநா வக்தவ்யஶப்³த³ரூபேண பரிணாமே ஸதி வாசா வாக்³த்³வாரே ஸர்வாணி நாமாந்யாப்நோதி தத்ஸ்பு²ரணாத்மநா ஸ்வயமபிவர்தத இதி ஶ்ருத்யர்த²: । ஏவம் ப்ரஜ்ஞயா சக்ஷுரித்யாதி³ஷ்வப்யர்தோ² த்³ரஷ்டவ்ய: । அத்ர பு³த்³தே⁴ர்வாகா³த்³யாத்மநா பரிணாமோ வாகா³தே³ஶ்ச நாமாத்மநா பரிணாம உக்த இத்யர்த²: । “மநஸா ஹ்யேவ பஶ்யதீ”த்யத்ர மநஸ: ஸாக்ஷாத்³த³ர்ஶநாதி³கரணத்வாயோகா³ச்சக்ஷுராதி³பா⁴வமாபந்நஸ்ய த³ர்ஶநாதி³கரணத்வமுக்தமிதி பா⁴வ: । ஏவம் ஹ்ருத³யேந ஹீத்யத்ராபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஆதி³ஶப்³தே³ந ஹ்ருத³யே ஹ்யேவ ரூபாணி ப்ரதிஷ்டி²தாநி ப⁴வந்தீதி ரூபாணாம் ஹ்ருத³யஶப்³தி³தபு³த்³த்⁴யாத்மகத்வமுக்தம் ஸங்க்³ராஹ்யம் ।

ஏவம் ஹ்ருத³யஸ்ய ஸர்வகரணாத்மத்வமுக்த்வேதா³நீம் தஸ்ய ப்ராணாத்மத்வமாஹ –

ததா³த்மகஶ்சேதி ।

ஏவம் ஹ்ருத³யமதோத்³வாரா ப்ராணஸ்ய ஸர்வகரணாத்மகத்வமுக்த்வா ஸாக்ஷாதே³வ ப்ராணஸ்ய ததா³ஹ –

கரணஸம்ஹதீதி ।

தவ வயம் ஸ்மோ ந ஶக்ஷ்யாமஸ்த்வத்³ருதே ஜீவிதும் । இதரே சக்ஷுராத³ய: ப்ராணா இத்யேவா(அ)க்²யாயந்த இத்யாதி³ப்ராணஸம்வாத³ஸ்த²வசநப³லாத்கரணஸம்ஹதிரூபத்வம் கரணஸமூஹரூபத்வம் ப்ராணஸ்யாவக³தமித்யர்த²: । ஆதி³ஶப்³தே³ந ஸம்வர்க³வித்³யாதி³க³தம் “ப்ராணமேவ வாக³ப்யேதி ப்ராணம் சக்ஷு: ப்ராணம் ஶ்ரோத்ரம் ப்ராணம் மந: ஸ யதா³ ப்ரதிபு³த்⁴யதே ப்ராணாத³தி⁴ புநர்ஜாயந்தே”இத்யாதி³வாக்யம் க்³ராஹ்யம் ।

கரணஸ்யாநாத்மத்வமுக்தமுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மேதி ।

ப்³ரஹ்மத்வேநோபாஸ்யோ ஜ்ஞாதவ்ய ஆத்மேத்யர்த²: ।

தர்ஹி கஸ்ததா² ஜ்ஞாதவ்ய இத்யத ஆஹ –

பாரிஶேஷ்யாதி³தி ।

வக்ஷ்யமாணா இதி ।

ஸம்ஜ்ஞாநமித்யாதி³நா வக்ஷ்யமாணா இத்யர்த²: ।

யேந வா பஶ்யதீத்யாதி³ மநஶ்சைததி³த்யந்தம் ப்ராணஸ்ய கரணத்வேநாநாத்மத்வார்த²மித்யுக்த்வா ஸம்ஜ்ஞாநமித்யாதி³ வஶ இத்யந்தமந்த:கரணவ்ருத்தித்³வாரா தத்³வ்யதிரிக்தமுபலப்³தா⁴ரம் த³ர்ஶயிதுமாஹ –

தத³ந்த:கரணேதி ।

நிர்விஶேஷஸ்ய கத²ம் வ்ருத்திவிஷயத்வமந்யதா² கத²ம் தது³பலப்³த்⁴யர்த²தா தாஸாம் ஸ்யாத³த ஆஹ –

பா³ஹ்யாந்தர்வர்திவிஷயேதி ।

தர்ஹி தாஸாமந்யவிஷயத்வே ததோ பா³ஹ்யாந்தவிஷயப்ரதீதிரேவ ஸ்யாந்நா(அ)(அ)த்மந இத்யத ஆஹ –

உபலப்³த்⁴யர்தா² இதி ।

நிர்விஶேஷத்வேநாவிஷயத்வேந சைதஸ்ய ஸாக்ஷாதி³ந்தயா ஜ்ஞாநாஸம்ப⁴வே(அ)பி ஸம்ஜ்ஞாநாத்³யந்த:கரணவ்ருத்திஸாக்ஷிதயா(அ)விஷயத்வேநைவ தஸ்யோபலப்³தி⁴: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: । அவிஷயத்வார்த²ம் ப்ரஜ்ஞாநரூபஸ்யேதி விஶேஷணம் । ப்ரக்ருஷ்டா ஜ்ஞப்தி: ஸ்வப்ரகாஶசைதந்யம் தஸ்ய விஷயத்வே ஸ்வப்ரகாஶத்வவ்யாஹதிரத்யர்த²: । ப்³ரஹ்மண இதி விஶேஷணம் நிர்விஶேஷத்வார்த²ம் । ஸவிஶேஷத்வே ஹி தஸ்ய பரிச்சே²தே³ந ப்³ரஹ்மத்வம் ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

நந்வஸங்க³ஸ்ய கத²மந்த:கரணவ்ருத்திஸம்ப³ந்த⁴: ஸ்யாத³த ஆஹ –

அந்த:கரணோபாதி⁴ஸ்த²ஸ்யேதி ।

அஸங்க³ஸ்யாப்யந்த:கரணப்ரதிபி³ம்ப³த்³வாரா தத்³வ்ருத்திஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: ।

சேதநபா⁴வ இதி ।

யயா வ்ருத்த்யா சேதந இத்யுச்யதே ஜந்து: ஸா வ்ருத்தி: ஸர்வதா³ ஸர்வஶரீரவ்யாபிநீ ஸம்ஜ்ஞாநமித்யர்த²: । கலாதி³பரிஜ்ஞாநம் சது:ஷஷ்டி²கலாதி³ஜந்யம் லௌகிகம் ஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।

ப்ரஜ்ஞதேதி ।

தாத்காலிகப்ரதிபே⁴த்யர்த²: । யயோத்தம்ப⁴நம் ப⁴வதி ஸா வ்ருத்திர்த்⁴ருதிரித்யந்வய: ।

ஶரீராத்³யுத்தம்ப⁴கஸ்ய வ்ருத்திவிஶேஷஸ்ய த்⁴ருதித்வே லௌகிகம் வ்யவஹாரம் மாநமாஹ –

த்⁴ருத்யேதி ।

தத்ர ஸ்வாதந்த்ர்யமிதி ।

மநஸ ஈஷா மநீஷேதி வ்யுத்பத்தேரித்யர்த²: ।

ருஜாதி³து³:கி²த்வபா⁴வ இதி ।

ரோகா³தி³ஜந்யது³:கி²த்வப்ராப்திரித்யர்த²: ।

ஸங்கல்பநமிதி ।

ஸாமாந்யேந ப்ரதிபந்நாநாம் ரூபாதீ³நாம் ஶுக்லாதி³ரூபேண ஸம்யக்கல்பநமித்யர்த²: ।

ஜீவநக்ரியேதி ।

ஜீவநப்ரயத்ந இத்யர்த²: ।

ஸ்த்ரீவ்யதிகரேதி ।

ஸ்த்ரீஸம்பர்க இத்யர்த²: ।

இதிஶப்³த³ஸ்ய ப்ரத³ர்ஶநார்த²த்வமாஹ –

இத்யேவமாத்³யா இதி ।

ஏவமாத்³யா வ்ருத்தய: ப்ரஜ்ஞாநஸ்ய நாமதே⁴யாநி ப⁴வந்தீத்யுத்தரேணாந்வய: । அத்ர ப்ரஜ்ஞாநஶப்³தே³ந பூர்வவத்ப்ரஜ்ஞதா வ்ருத்திரூபா நோச்யதே । தஸ்யா: ஸம்ஜ்ஞாநாதி³நாமவத்த்வாநுபபத்தே: ।

கிந்து ஶுத்³த⁴சைதந்யமுச்யத இத்யாஹ –

ப்ரஜ்ஞப்திமாத்ரஸ்யேதி ।

நந்வந்த:கரணவ்ருத்தீநாம் ஶப்³த³ரூபத்வாபா⁴வாத்கத²ம் ப்ரஜ்ஞாநநாமதே⁴யத்வமித்யாஶங்க்ய நாமதே⁴யஸ்ய நாமார்தோ²பலப்³தி⁴ஹேதுத்வாத்ஸம்ஜ்ஞாநாதி³வ்ருத்தீநாமபி ப்ரஜ்ஞாநோபலப்³தி⁴ஹேதுத்வாத்தேந கு³ணேந தந்நாமதே⁴யத்வமுபசாராது³ச்யதே ந முக்²யயா வ்ருத்யேத்யாஹ –

உபலப்³து⁴ருபலப்³த்⁴யர்த²த்வாதி³தி ।

உபலப்³து⁴ருபலப்³த்⁴யர்த²த்வம் வா கத²மித்யாஶங்க்ய தது³பாதி⁴த்வாதி³த்யாஹ –

ஶுத்³தே⁴தி ।

யத உபாதி⁴பூ⁴தா உபலப்³த்⁴யர்தா² அதோ கௌ³ண்யா வ்ருத்த்யா நாமதே⁴யாநி ப⁴வந்தீத்யர்த²: । யத்³வா ஶ்ருதௌ ஸம்ஜ்ஞாநாதி³ஶப்³தை³ர்ந வ்ருத்தய உச்யந்தே கிந்து ஸம்ஜ்ஞாநாதி³ஶப்³தா³ ஏவ லக்ஷணயா(அ)பி⁴தீ⁴யந்தே கா³முச்சாரயதீத்யத்ரேவ ।

ததா² ச ஸம்ஜ்ஞாநாதி³ஶப்³தா³: ஸம்ஜ்ஞாநாதி³வ்ருத்திவிஶிஷ்டப்ரஜ்ஞாநஸ்ய நாமதே⁴யாநி ஸந்தி, தத்³த்³வாரா ஶுத்³த⁴ஸ்யைவ ப்ரஜ்ஞாநஸ்ய லக்ஷணயா நாமதே⁴யாநீத்யாஹ –

தது³பாதி⁴ஜநிதேதி ।

வ்ருத்த்யுபாதி⁴ஜநிதோ கு³ணோ வ்ருத்த்யுபஹிதரூபம் தந்நாமதே⁴யாநி ஸந்தி ஸர்வாண்யேவைதாநி ஸம்ஜ்ஞாநாதீ³நி ஸம்ஜ்ஞாநாதி³ஶப்³தா³: ப்ரஜ்ஞாநஸ்யைவ நாமதே⁴யாநி ப⁴வந்தீத்யந்வய: ।

ப்ராணந்நேவேதி ।

ப்ராணநக்ரியாம் குர்வந்ப்ராணோ நாம ப⁴வதீத்யநேந ப்ராணவ்ருத்த்யுபாதி⁴கமாத்மந: ப்ராணநாமவத்த்வமுக்தம் । யத்³யபி ஸம்ஜ்ஞாநாதி³நாம்நாம் தத்ர நோபாதி⁴கத்வமுக்தம் ததா²(அ)பி துல்யந்யாயதயைதேஷாமப்யௌபாதி⁴கத்வமுக்தப்ராயமிதி பா⁴வ: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி । ஸம்ஜ்ஞாநாதி³ஶப்³தா³: ப்ரகாஶாத்மகவஸ்துவாசிந: । ந ச ஸாக்ஷாத³ந்த:கரணவ்ருத்தீநாம் ஜடா³நாம் ப்ரகாஶாத்மகத்வம் ஸம்ப⁴வதீதி ப்ரகாஶாத்மகவஸ்துந்யத்⁴யாஸாதே³வ தாஸாம் ப்ரகாஶாத்மகத்வமிதி கல்பயந்தோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நபூ⁴தமதிரிக்தம் ப்ரகாஶம் க³மயந்த: பர்யவஸாநக³த்யா ப்ரகாஶாத்மந: ப்ரஜ்ஞாநஸ்யைவ நாமதே⁴யாநீதி । அத்ர ஸம்ஜ்ஞாநாதீ³நாமநித்யத்வேந ஜடா³நாம் வ்ருத்தீநாம் ப்ரகாஶாத்மகவஸ்துவாசகஸம்ஜ்ஞாநாதி³நாமத்வாநுபபத்தேஸ்தத்³வ்யதிரிக்த: கஶ்சித்ப்ரகாஶாரூபோ(அ)ஸ்தீத்யுக்தம் । ததா² ஸம்ஜ்ஞாநாதி³ஶப்³த³வாச்யத்வோக்த்யா தத்ப்ரஜ்ஞாநம் விஜ்ஞாநம் ப்ரஜ்ஞாநமித்யத்ரேவ ப்ரஜ்ஞதாரூபா வ்ருத்திர்ந ப⁴வதீத்யுக்தம் । தஸ்யா: ஸம்ஜ்ஞாதி³வாச்யத்வாநுபபத்தே: । ததா² ஸம்ஜ்ஞாநாதீ³நி ஸர்வாண்யேகஸ்ய ப்ரஜ்ஞாநஸ்ய நாமாநீத்யுக்த்யா ச தத்ப்ரஜ்ஞாநமேகம் ஸர்வவ்ருத்த்யநுக³தமித்யுக்தம் தத³நேகத்வே தத்³வ்ருத்திக³தாநாம் ப்ரஜ்ஞாநாநாம் தத்தந்நாமகத்வேந ஸர்வநாமகத்வாநுபபத்தே: । ப்ரஜ்ஞாநஸ்யேத்யேகவசநாநுபபத்தேஶ்ச । அதோ யேந வா பஶ்யதீத்யாதி³நா நாமதே⁴யாநி ப⁴வந்தீத்யந்தேந ஸர்வகரணதத்³வ்ருத்திவ்யதிரிக்த: ஸ்வப்ரகாஶாத்மக: ஸர்வஸாக்ஷீ ஸர்வவ்ருத்த்யநுக³த ஏக ஆத்மா ஶோதி⁴த: ॥2॥

ஏவம் ஶோதி⁴தஸ்யா(அ)(அ)த்மந: ப்ரதிஶரீரம் நாநாத்வம் வாரயிதுமேஷ ப்³ரஹ்மேத்யாதி³வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

ஸ ஏஷ இத்யாதி³நா ।

ஏஷ இத்யஸ்யார்த²மாஹ –

ப்ரஜ்ஞாநரூப ஆத்மேதி ।

ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்மேதி முக்²யப்³ரஹ்மதாயா வக்ஷ்யமாணத்வாதி³ஹ மூர்த⁴த்³வாரா(அ)நுப்ரவிஷ்டம் ஸமஷ்டிலிங்க³ஶரீராபி⁴மாநீ ஹிரண்யக³ர்ப⁴: ப்ராண: ப்ரஜ்ஞாத்மாதி³ஶப்³தை³ஸ்தத்ர தத்ரோக்தமபரம் ப்³ரஹ்மோச்யத இத்யாஹ –

அபரமித்யாதி³நா ।

ஸர்வஶாரீரேத்யநேந ஸமஷ்டிஸ்தூ²லஶரீரமுச்யதே । அந்த:கரணோபாதி⁴ஷ்வித்யநேநாபி ஸமஷ்டிலிங்க³ஶரீரமுக்தம் । ஆத்³யாப்⁴யாம் ப்ராணப்ரஜ்ஞாத்மஶப்³தா³ப்⁴யாம் க்ரியாஶக்திஜ்ஞாநஶக்திமத்த்வமுக்தம் । த்³விதீயாப்⁴யாம் து தத்ர தத்ர ததா² நிர்தி³ஷ்ட இத்யுச்யத இத்யபௌநருக்த்யம் ।

நநூக்தப்ரஜ்ஞாநாத்மைவாபரம் ப்³ரஹ்மேத்யத்ர கிம் ப்ரமாணமித்யாஶங்க்ய ப்ரவேஶவாக்யம் ப்ரமாணமிதி வக்துமேஷ இந்த்³ர இதி வாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

ஏஷ இதி ।

கு³ணாதி³தி ।

இத³மத³ர்ஶமிதி ஶ்ருத்யுக்தகு³ணயோகா³தி³த்யர்த²: । ப்ரவேஶவாக்யே ப்ரவிஷ்டஸ்யேந்த்³ரத்வாபி⁴தா⁴நாத்³தி⁴ரண்யக³ர்ப⁴ஸ்யாபீந்த்³ரத்வோக்தௌ ப்ரவிஷ்டப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்ப்ரவேஷ்டுரேவ ப்ரவிஷ்டஸர்வரூபத்வாத³பே⁴த³: ஸித்⁴யதீதி பா⁴வ: ந து பாரமைஶ்வர்யகு³ணயோகா³த்ப்ரஜ்ஞாநாத்மேந்த்³ர: பரமேஶ்வர இத்யர்தோ² க்³ராஹ்ய: । ப்ரஜ்ஞாநாத்மந: பரமேஶ்வராபே⁴த³ஸ்ய ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்மேத்யநேந வக்ஷ்யமாணத்வாத்பரமேஶ்வரத்வகு³ணவத்த்வப்ரதிபாத³நஸ்ய ச ப்ரகரணவிரோதா⁴த் । ந ச ஹிரண்யக³ர்பா⁴த்³யாத்மவந்மாயாவிஶிஷ்டபரமேஶ்வராத்மத்வமநேநோச்யத இதி வாச்யம் । ததா² ஸதி பா⁴ஷ்யோக்தகு³ணாதி³திஹேத்வநந்வயாதே³ஷ ப்³ரஹ்மைஷ இந்த்³ர ஏஷ ப்ரஜாபதிரிதி பூர்வோத்தரபர்யாயேஷ்விவ கு³ணயோகா³பா⁴வே(அ)ப்யுபபத்தேஶ்சேதி ।

அஸ்ய வ்யாக்²யாநஸ்ய க்லிஷ்டத்வம் மநஸி நிதா⁴யார்தா²ந்தரமாஹ –

தே³வராஜோ வேதி ।

ப்ரஜாபதேர்ஹிரண்யக³ர்பா⁴த்³பே⁴த³மாஹ –

ய: ப்ரத²மஜ இதி ।

ஸ லிங்க³ஶரீராபி⁴மாந்யயம் து ஸ்தூ²லஶரீராபி⁴மாநீதி பே⁴த³ இத்யர்த²: ।

தத்ராத்³ப்⁴ய ஏவ புருஷம் ஸமுத்³த்⁴ருத்யாமூர்ச²யந்முக²ம் நிரபி⁴த்³யதேத்யாதி³ வாக்யம் ப்ரமாணமாஹ –

யத இதி ।

தே³வக்³ரஹணம் மநுஷ்யாதீ³நாமுபலக்ஷணம் । ததா² ச ஸர்வே ஜீவாத்மாந ஏஷ ஏவேத்யர்த²: ।

ஏவமேஷ ப்³ரஹ்மேத்யாதி³வாக்யேஷ்வைக்யே ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் க்³ருஹீத்வா ஸர்வபூ⁴தஸ்த²ஸ்யா(அ)(அ)த்மந ஏகத்வமுக்த்வா ஸஜாதீயபே⁴த³ம் நிராக்ருத்ய தது³பாதீ⁴நாம் பூ⁴தபௌ⁴திகாநாமபி பா³தா⁴யாம் ஸாமாநாதி⁴கரண்யமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)த்மவ்யதிரேகேணாபா⁴வம் தஸ்ய விஜாதீயபே⁴த³நிராகரணார்த²ம் வக்துமிமாநி சேத்யாதி³வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

இமாநி சேதி ।

ஏதாந்யந்நாந்நாத³த்வேந பூர்வமுக்தாநீதி வக்தும் விஶிநஷ்டி –

அந்நேதி ।

ஸர்பாதீ³நாம் ந கேவலம் க்ஷுத்³ரமிஶ்ரத்வம் கிந்து ஸர்பாந்தராதீ³ந்ப்ரதி பீ³ஜத்வம் சேத்யாஹ –

காரணாநி சேதி ।

த்³வைராஶ்யேநேதி ।

ஸ்தா²வரஜங்க³மபே⁴தே³ந நிர்தி³ஶ்யமாநாநீத்யர்த²: ।

ஸ்வேத³ஜா(ந்தா)நி ஜங்க³மாந்யுத்³பி⁴ஜ்ஜாநி ஸ்தா²வராணீத்யாஹ –

உச்யந்த இதி ।

ஜங்க³மமித்யஸ்ய வ்யாக்²யா யச்சலதீதி ।

ஸ்தா²வராணாமபி வாய்வாதி³நா சலநமஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

பத்³ப்⁴யாமிதி ।

ஸ்தா²வரமசலமித்யநந்தரம் ஸர்வம் ததே³ஷ ஏவேதி ஶேஷ: ।

தத்ஸர்வமேஷ ஏவேத்யத்ர ஹேதும் வக்தும் ஸர்வம் தத்ப்ரஜ்ஞாநேத்ரமித்யாதி³ ப்ரதிஷ்டே²த்யந்தம் வாக்யம் தத்³வ்யாசஷ்டே –

ஸர்வமித்யாதி³நா ।

நீயதே(அ)நேநேதி ।

அநேந ப்ரஜ்ஞாநேந ஸத்தாம் நீயதே ஸத்தாம் ப்ராப்யதே । ஸத்தாவத்க்ரியத இத்யர்த²: । யத்³வா ஸ்வஸ்வவ்யாபாரேஷு ப்ரவர்த்யத இதி வா । நந்வேம்பூ⁴தம் ப்³ரஹ்மைவேத்யுபநிஷத்ஸு ப்ரஸித்³த⁴ம் ந து ப்ரஜ்ஞாநமித்யாஶங்க்ய வஸ்துத: ப்ரஜ்ஞாநஸ்யைவ தத்ர தத்ர ப்³ரஹ்மஶப்³தே³நாபி⁴தா⁴நாந்ந தோ³ஷ இத்யுக்தம் ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்மைவேதி । யத்³வா கோ(அ)யமாத்மேத்யாரப்⁴யைதே ஸர்வே தே³வா இத்யந்தம் த்வம்பதா³ர்த²ஶோத⁴நார்த²மிமாநி சேத்யாதி³ ப்ரதிஷ்டே²த்யந்தம் தத்பதா³ர்த²ஶோத⁴நார்த²ம் । தத்ர பக்ஷே ப்ரக்ருஷ்டம் ஜ்ஞாநம் ப்ரஜ்ஞாநமிதி தத்பதா³ர்தோ² ப்³ரஹ்மைவோச்யதே । பஞ்சபூ⁴தாதி³ ஸ்தா²வராந்தம் ஸர்வம் தத்ப்ரஜ்ஞாநேத்ரம் ப்³ரஹ்மநேத்ரமித்யர்த²: । ப்ரஜ்ஞாஸத்தயைவ ஸர்வஸ்யாபி ஸத்தாவத்த்வம் ஸாத⁴யிதும் ப்ரஜ்ஞாநே ப்ரதிஷ்டி²தமித்யுக்தம் ।

தத்³வ்யாசஷ்டே –

ப்ரஜ்ஞாநே ப்³ரஹ்மணீதி ।

ந கேவலம் ப்ரஜ்ஞாஸத்தயைவ ஸத்த்வம் ஸர்வஸ்ய கிந்து ப்ரவ்ருத்திரபி தத³தீ⁴நைவேத்யாஹ –

ப்ரஜ்ஞாநேத்ர இதி ।

பூர்வவதி³தி ।

நீயதே ப்ரவர்த்யதே(அ)நேநேதி வ்யுத்பத்தேர்நேத்ரம் ப்ரவர்தகமித்யர்த²: ।

லோக இதி ।

ஸர்வம் ஜக³தி³த்யர்த²: ।

யத்³வா பூர்வம் நேத்ரஶப்³தே³ந ஸர்வஸ்ய ஸத்தாவ்யாபாரஹேதுத்வமுக்தமிதா³நீம் ஸர்வஸ்ய ஸ்பு²ரணஹேதுரப்யயமேவேத்யுச்யத இத்யாஹ –

ப்ரஜ்ஞா சக்ஷுர்வேதி ।

சக்ஷுரிதி ஸ்பு²ரணமித்யர்த²: ।

ஜக³த இவ ப்ரஜ்ஞாநஸ்யாபி ஸ்பு²ரணப்ரதிஷ்ட²யோரந்யாதீ⁴நத்வமாஶங்க்ய தஸ்ய ஸ்வப்ரகாஶத்வாத்ஸ்வமஹிமப்ரதிஷ்டி²தத்வேநா(அ)(அ)ஶ்ரயாந்தராபா⁴வாச்ச நைவமித்யாஹ –

ப்ரஜ்ஞாப்ரதிஷ்டே²தி ।

யத்³வா ஸர்வஸ்ய ஜக³த: ஸத்தாஸ்பூ²ர்த்யோ: ப்ரஜ்ஞாநாதீ⁴நத்வாது³த்பத்த்யாதி³ஷ்வப்யவஸ்தா²ஸு ப்ரஜ்ஞாநே ப்ரதிஷ்டி²தத்வேந தது³பாதா³நத்வாச்ச வாசா(அ)(அ)ரம்ப⁴ணந்யாயேந ப்ரஜ்ஞாநவ்யதிரேகேணாபா⁴வாத்ப்ரஜ்ஞாநமேவ ஸர்பாதே³ ரஜ்ஜ்வாதி³ரிவ பர்யவஸாநபூ⁴மிரித்யாஹ –

ப்ரஜ்ஞாப்ரதிஷ்டே²தி ।

ப்ரதிஷ்டா²ம் த்⁴ருவம் பர்யவஸாநபூ⁴மி: பரிஶிஷ்டம் வஸ்த்வித்யர்த²: ।

ஏவம் ச ப்ரஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மநோ நிர்விஶேஷத்வாதி³கம் ஸித்³த⁴மித்யாஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரஜ்ஞாநஸ்யைவ பரிஶிஷ்டத்வேந பரமார்த²ஸத்யத்வாதி³த்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ர்த²மாஹ –

ப்ரத்யஸ்தமிதேதி ।

அஸ்மிந்பக்ஷே ப்³ரஹ்மஶப்³தே³ந ப்ரத்யகா³த்மநோ நிர்விஶேஷத்வாதி³கமேவ ஸாமாநாதி⁴கரண்யேந ஸமர்த்²யதே । ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்யாபி நிர்விஶேஷத்வாதி³கமேவார்த²: । ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ஹி வ்யுத்பாத்³யமாநஸ்ய நித்யஶுத்³த⁴த்வாத³யோ(அ)ர்தா²: ப்ரதீயந்தே । ப்³ரும்ஹதேர்தா⁴தோரர்தா²நுக³மாதி³தி ஶாரீரகபா⁴ஷ்ய உக்தத்வாந்ந து ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மணோரைக்யமநேந வாக்யேநோச்யதே । ஆத்மா வா இத³மேக ஏவாக்³ர ஆஸீதி³த்யாத்மாத்³விதீயத்வேநைவோபக்ரமாத்³ப்³ரஹ்மபதா³ர்தா²நுபக்ரமாச்ச । ஏவம் சா(அ)(அ)த்மைவ ஸ்வாவித்³யயா ஸம்ஸரதி ஸ்வவித்³யயா முச்யத இத்யயம் பக்ஷோ(அ)த்ர ஸ்பு²டீக்ருத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் । யதா³ த்விமாநி ச பஞ்ச மஹாபூ⁴தாநீத்யாரப்⁴ய தத்பதா³ர்த²ஶோத⁴நார்த²த்வேந வ்யாக்²யாயதே ததா³ தத்பதா³ர்த²ஶோத⁴நாநந்தரம் வாக்யார்த²கத²நார்த²ம் ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்மேதி வாக்யமிதி வ்யாக்²யேயம் । அத்ர ச பக்ஷே(அ)த்ரத்யப்ரஜ்ஞாநஶப்³தே³ந ப்ரஜ்ஞாநஸ்ய நாமதே⁴யாநீத்யத்ரத்யேந ச ப்ரத்யகா³த்மோச்யதே । அத்ர ப்³ரஹ்மஶப்³தே³ந ச ஜக³த்காரணத்வோபலக்ஷிதம் சைதந்யமுக்தமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் । தஸ்மாதி³தி சோப⁴யோர்நிர்விஶேஷசித்³ரூபத்வாவிஶேஷாதி³த்யர்த²: ।

நநு ப்ரஜ்ஞாநஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வோபதே³ஶே கிம் ஸித்⁴யதீத்யாஶங்க்ய தஸ்ய நிர்விஶேஷத்வாதி³கம் ஸித்⁴யதீதி ப²லிதார்த²கத²நபரத்வேந வ்யாக்²யேயம் ப்ரத்யஸ்தமிதேதி । அந்யத்ஸாமாந்யம் । –

உபாதி⁴விஶேஷமிதி ।

உபாதி⁴க்ருதகர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வது³:கி²த்வாதி³விஶேஷமித்யர்த²: । தஸ்ய புருஷார்த²த்வமாஹ ஶாந்தமிதி । பரித்ருப்தம் பரமாநந்த³ரூபமித்யர்த²: ।

நிர்விஶேஷத்வே பா⁴நமாஹ –

நேதீதி ।

ஸர்வேதி ।

யதோ வாசோ நிவர்தந்தே । ஆநந்த³ம் ப்³ரஹ்மணோ வித்³வாநிதி ஶ்ருதிர்நிர்விஶேஷாநந்த³த்வே மாநமித்யர்த²: ।

நந்வேவம்பூ⁴தஸ்ய ப்ரஜ்ஞாநஸ்ய கத²ம் ஸர்வஜ்ஞாதி³ஸ்தம்பா³ந்தநாநாவித⁴பே⁴த³ இத்யாஶங்க்ய நாநாவிதோ⁴பாதி⁴ஸம்ப³ந்தா⁴தி³த்யாஹ –

தத³த்யந்தேத்யாதி³நா ।

விஶுத்³தோ⁴பாதி⁴ஸம்ப³ந்தா⁴விஶேஷே(அ)ப்யந்தர்யாமிஹிரண்யக³ர்ப⁴ப்ரஜாபதீநாம் ஸர்வஜ்ஞாத்³பே⁴த³மாஹ –

ஸர்வஸாதா⁴ரணேதி ।

வ்யாக்ருதே ஸர்வஜக³த்காரணஸமஷ்டிபு³த்³தா⁴வாத்மத்வாபி⁴மாந ஏவ லக்ஷணமுபாதி⁴ர்யஸ்ய ததி³த்யர்த²: ।

அந்தரண்டே³தி ।

அண்டோ³பாதி⁴கம் விராட் தத³ந்தர்பூ⁴தப்ரத²மஶரீரோபாதி⁴க: ப்ரஜாபதிரித்யர்த²: ।

தது³த்³பூ⁴தேதி ।

தஸ்மாத³ண்டா³து³த்³பூ⁴தா இமே(அ)க்³ந்யாதீ³நாமுபாத⁴ய: ஸமஷ்டிவாகா³த³யஸ்தது³பாதி⁴மத்ப்ரஜ்ஞாநமக்³ந்யாதி³தே³வதாஸம்ஜ்ஞம் ப⁴வதீத்யர்த²: । ஆதி³ஶப்³தே³ந வ்யஷ்டிவாகா³த்³யபி⁴மாநிநோ க்³ருஹ்யந்தே(அ)ஸுராத³யஶ்ச ।

வ்யஷ்டிமநுஷ்யாதி³ஶரீரோபாதி⁴ஷு மநுஷ்யாதி³ஸம்ஜ்ஞம் ப⁴வதீத்யாஹ –

ததே²தி ।

அபீத்யநந்தரம் தத்தத்ஸம்ஜ்ஞம் ப⁴வதீதி ஶேஷ: ।

உபஸம்ஹரதி –

ப்³ரஹ்மாதீ³தி ।

அத்ரைவமிதி ஶேஷ: । ஏவம் ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தம்பே³தி யோஜ்யம் । நநு ஸாங்க்²யாதி³பி⁴ர்ஜீவாநாமேவ நாநாத்வமுச்யதே ।

அந்யைஶ்ச ஜீவேஶ்வரநாநாத்வம் ஜக³த்காரணம் சாந்யதா²(அ)ந்யதா²(அ)ப்யாஹுஸ்தத்கத²மேகஸ்யைவ ப்³ரஹ்மணோ நாநாரூபத்வமத ஆஹ –

ததே³வைகமிதி ।

அஸ்மிந்நர்தே² ப்ரமாணமாஹ –

ஏதமேக இதி ।

ஏவம் தாவத்கோ(அ)யமாத்மேத்யாரப்⁴ய ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்மேத்யந்தேந விசாரபுர:ஸரமாத்மதத்த்வம் நிர்தா⁴ரிதம் । ஆத்மா கரணஸங்கா⁴தாத்மகப்ராணவ்யதிரிக்த: ஸம்ஜ்ஞாநாதி³ஸர்வாந்த:கரணவ்ருத்த்யதிரிக்தஸ்தத³நுக³த: ஸ்வப்ரகாஶ: ஸர்வஶரீரேஷ்வேக: ஸர்வப்ரபஞ்சாதி⁴ஷ்டா²நபூ⁴தோ(அ)த்³விதீய: ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்ம நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வ இதி । இதா³நீமேவம்பூ⁴தப்³ரஹ்மாத்மவித³: ப²லம் வக்தும் ஸ ஏதேநேத்யாதி³ ஶ்ருதிவாக்யம் ॥3॥

தத்ரைதச்ச²ப்³தே³நைகவசநாந்தேந ப்ரக்ருதாநாமபி கோ(அ)யமாத்மேத்யேவம் விசாரயதாம் ப³ஹூநாம் பராமர்ஶாயோக்³யத்வாதி³தா³நீந்தநஸ்ய விது³ஷஶ்ச ஸ இதி பூ⁴தவாசிநா பராமர்ஶாயோக்³யத்வாத்பூர்வாத்⁴யாயோக்தோ வாமதே³வ: பராம்ருஶ்யத இத்யாஹ –

ஸ வாமதே³வ இதி ।

ப்³ரஹ்மவித³: ப²லமித்யஸ்ய வாக்யஸ்ய தாத்பர்யாத்³வாமதே³வாதி³புருஷவிஶேஷே தாத்பர்யாபா⁴வாத்³ய: கஶ்சந க்³ராஹ்ய இத்யாஹ –

அந்யோ வேதி ।

ஏவமிதி ।

கோ(அ)யமாத்மேத்யுக்தப்ரகாரேணைதம் ப்ரஜ்ஞாநரூபம் யதோ²க்தம் ப்³ரஹ்ம ப்ரஜ்ஞாநேநா(அ)(அ)த்மநா வேதே³த்யர்த²: ।

ஏதேநைவேத்யேதச்ச²ப்³தோ³க்தம் ப்ரக்ருதத்வம் வ்யக்தீகரோதி –

யேநைவேதி ।

யேநைவ ப்ரஜ்ஞேநா(அ)(அ)த்மநா ப்³ரஹ்ம வித்³வாம்ஸ: பூர்வே(அ)ம்ருதா அபூ⁴வம்ஸ்தேநைதேநைவ ப்ரஜ்ஞேநா(அ)(அ)த்மநா யதோ²க்தம் ப்³ரஹ்ம வேத³ வாமதே³வோ(அ)ந்யோ வா ஸோ(அ)ம்ருதோ(அ)ப⁴வத் । ததா²(அ)யமபீதா³நீந்தநோ(அ)பி வித்³வாநேதேநைவ ப்ரஜ்ஞேநா(அ)(அ)த்மநா(அ)ஸ்மால்லோகாது³த்க்ரம்யாம்ருத: ஸமப⁴வதி³த்யந்வய: । அத்ரோத்க்ரமணம் பக்ஷிணோ நீடா³தி³வோர்த்⁴வக³மநம் ந ஸம்ப⁴வதி கிந்து தே³ஹாத்மபா⁴வத்யாகே³ந ப்ரஜ்ஞாநாத்மபா⁴வ ஏவேத்யபி⁴ப்ரைத்ய ப்ரஜ்ஞாநாத்மநோத்க்ரம்யேத்யுக்தம் । ப்ரஜ்ஞாநாத்மநா வித்³வாநிதி வா(அ)(அ)ந்வய: । உக்தமாத்மதத்த்வமங்கீ³காரவாசிநோங்காரேண ந ஸ்வாநுப⁴வப்ரகடநேந த்³ருடீ⁴குர்வந் “ஓங்காரஶ்சாத²ஶப்³த³ஶ்ச த்³வாவேதௌ ப்³ரஹ்மண: புரா । கண்ட²ம் பி⁴த்த்வா விநிர்யாதௌ தஸ்மாந்மாங்க³லிகாவுபௌ⁴ ॥” இதி ஸ்ம்ருதேரோங்காரேண ப்³ரஹ்மாத்மாநுஸந்தா⁴நலக்ஷணம் மங்க³லம் கர்துமோமித்யுக்தமிதி ॥4॥