आनन्दगिरिटीका (छान्दोग्य)

நமோ ஜந்மாதி³ஸம்ப³ந்த⁴ப³ந்த⁴வித்⁴வம்ஸஹேதவே ।
ஹரயே பரமாநந்த³வபுஷே பரமாத்மநே ॥ 1 ॥

நமஸ்த்ரய்யந்தஸந்தோ³ஹஸரஸீருஹபா⁴நவே ।
கு³ரவே பரபக்ஷௌக⁴த்⁴வாந்தத்⁴வம்ஸபடீயஸே ॥ 2 ॥

ச²ந்தோ³கா³நாமுபநிஷத்³ப்⁴வேத³ம் வ்யாசிக்²யாஸுர்ப⁴க³வாந்பா⁴ஷ்யகாரஶ்சிகீர்ஷிதக்³ரந்த²பரிஸமாப்திப்ரசயபரிபந்தி²து³ரிதநிப³ர்ஹணஸித்³த்⁴யர்த²மோங்காரோச்சாரணலக்ஷணம் மங்க³லாசரணம் ஸம்பாத³யந்வ்யாக்²யேயஸ்வரூபம் த³ர்ஶயதி –

ஓமித்யேததி³தி ।

வ்யாக்²யாநம் ஸப்ரயோஜநம் ப்ரதிஜாநீதே –

தஸ்யா இதி ।

நநு ஶாரீரகே பூ⁴ய:ஸு ப்ரதே³ஶேஷு விஸ்தரேண வ்யாக்²யாதத்வாத³முஷ்ய பா⁴ஷ்யம் கிமிதி ஸம்ப்ரத்யாரப்⁴யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸங்க்ஷேபத இதி ।

விஸ்தரேண வ்யாக்²யாதத்வே(அ)பி ஸங்க்³ரஹதோ வ்யாக்²யாநமஸ்யா: ஸம்ப்ரணீயதே விஸ்த்ருதஸ்ய ஸங்க்ஷிப்ய க்³ரஹணே ஸுக்³ரஹத்வாதி³த்யர்த²: । கிஞ்ச ந சேயம் யதா²பாட²க்ரமம் வ்யாக்²யாதா ।

ப்ரக்ருதே து பாட²க்ரமமநதிக்ரம்ய வ்யாக்²யாயதே தத்³யுக்தமித³ம் பா⁴ஷ்யமித்யா(அ)(அ)ஹ –

ருஜுவிவரணமிதி ।

ருஜு பாட²க்ரமாநுஸாரி விவரணமர்த²ஸ்பு²டீகரணம் ப்ரக்ருதோபநிஷதோ³ யஸ்மிந்பா⁴ஷ்யே தத்ததே²தி யாவத் ।

அத² பாட²க்ரமமாஶ்ரித்யாபி த்³ராவிட³ம் பா⁴ஷ்யம் ப்ரணீதம் தத்கிமநேநேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அல்பக்³ரந்த²மிதி ।

ததா²(அ)பி விஶிஷ்டாதி⁴கார்யபா⁴வே கத²மித³மாரப்⁴யதே தத்ரா(அ)ஹ –

அர்த²ஜிஜ்ஞாஸுப்⁴ய இதி ।

யே ஹி முமுக்ஷவோ(அ)ஸ்யா விவக்ஷிதமர்த²ம் ஜிஜ்ஞாஸந்தே தேப்⁴யோ பா⁴ஷ்யமித³ம் ப்ரஸ்தூயதே । ததா² ச விஶிஷ்டாதி⁴காரிஸம்ப⁴வே ததா³ரம்ப⁴: ஸம்ப⁴வதி தஸ்ய ச ப்ரக்ருதோபநிஷத³ர்த²பரிஜ்ஞாநமவாந்தரப²லம் தத்³த்³வாரா கைவல்யம் பரமம் ப²லமிதி பா⁴வ: ।

நநு கர்மவிதி⁴ஶேஷத்வாது³பநிஷத³ஸ்தத்³வ்யாக்²யாநேநைவ க்ருதவ்யாக்²யாநத்வாத்பிஷ்டபிஷ்டிப்ரஸங்கா³த்க்ருதம் தத்³பா⁴ஷ்யேணேத்யாஶங்க்ய ஶேஷஶேஷித்வே ப்ரமாணாபா⁴வாந்மைவமித்யபி⁴ப்ரேத்ய பூர்வோத்தரகாண்ட³யோர்நியதபூர்வாபரபா⁴வப்ரயுக்தம் ஸம்ப³ந்த⁴ம் ப்ரதிஜாநீதே –

தத்ரேதி ।

தஸ்யா வ்யாக்²யேயத்வேந ப்ரஸ்துதாயா உபநிஷத³: கர்மகாண்டே³ந ஸஹ ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி⁴தீ⁴யத இத்யர்த²: ।

கோ(அ)ஸாவித்யபேக்ஷாயாம் தத³பி⁴தி⁴த்ஸயா கர்மகாண்டா³ர்த²மநுவத³தி –

ஸமஸ்தமிதி ।

விஹிதம் ப்ரதிஷித்³த⁴ம் ச கர்ம பூர்வஸ்மிந்காண்டே³ ப்ரதிபந்நமித்யர்த²: ।

தத்ர ஹி விஹிதம் ஸமுச்சிதமஸமுச்சிதம் சேதி த்³விவித⁴மித்யங்கீ³க்ருத்ய ஸமுச்சிதஸ்ய ப²லமநுவத³தி –

ப்ராணாதீ³தி ।

ப்ராணஶ்சாக்³நிஶ்சேத்யாத்³யா தே³வதா தத்³விஜ்ஞாநம் தது³பாஸநம் தேந ஸமுச்சிதமக்³நிஹோத்ராதி³கர்மார்சிராத்³யுபலக்ஷிதேந தே³வயாநேந பதா² கார்யப்³ரஹ்மப்ராப்தௌ காரணம் ந து ப்³ரஹ்மப்ராப்தௌ தஸ்ய க³ந்தவ்யத்வாபா⁴வாத்கார்யஸ்யைவ க³ந்தவ்யதாயா பா³த³ர்யதி⁴கரணே ராத்³தா⁴ந்திதத்வாத் । தஸ்மாந்ந ஸமுச்சிதம் விஹிதம் கர்ம பரமபுருஷார்த²ஹேதுரித்யர்த²: ।

தஸ்யைவாஸமுச்சிதஸ்ய ப²லமாஹ –

கேவலம் சேதி ।

விஹிதஸ்ய க³திமுக்த்வா ப்ரதிஷித்³த⁴ஸ்ய க³திமாஹ –

ஸ்வபா⁴வேதி ।

ஸ்வபா⁴வேந ஶாஸ்த்ராபேக்ஷாமந்தரேண ப்ரக்ருதிவஶாதே³வ ப்ரவ்ருத்தா யதே²ஷ்டசேஷ்டாரஸிகாஸ்தேஷாம் கர்மஜ்ஞாநாபா⁴வாத்³தே³வயாநே பித்ருயாணே ச பத்²யநதி⁴க்ருதாநாமதோ⁴க³திஸ்திர்யக³வஸ்தா² க்ஷுத்³ரஜந்துலக்ஷணா அபுநராவ்ருத்திது³ர்லபா⁴ வாக்யேந ।

அந்யதரஸ்மிந்வா(அ)தி⁴க்ருதாநாம் பரம: புருஷார்த²: ஸேத்ஸ்யதி । “ஶுக்லக்ருஷ்ணே க³தீ ஹ்யேதே ஜக³த: ஶாஶ்வதே மதேே” (ப⁴.கீ³. 8 । 26) இதி ஸ்ம்ருத்யா தயோர்நித்யப²லத்வப்ரதிபத்தேரத ஆஹ –

ந சோப⁴யோரித்யாதி³ ।

நநு மார்க³த்³வயப்⁴ரஷ்டாநாம் புருஷார்தா²பா⁴வே(அ)பி த்³வயோ: பதோ²ரந்யதரஸ்மிந்வா ப⁴விஷ்யதீதி சேத்தத்ர ந தாவத்³தே³வயாநபதி² நிமித்தே நிரதிஶயபுருஷார்த²ஸித்³தி⁴: । “இமம் மாநவமாவர்தம் நாவர்தந்தே” (சா².உ. 4 । 15 । 5) “தேஷாமிஹ ந புநராவ்ருத்தி:” இத்யத்ரேமமிஹேதி விஶேஷணாத்³ “ஏகயா யாத்யநாவ்ருத்திம்” (ப⁴.கீ³. 8 । 26) இதி ஸ்ம்ருதாவநாவ்ருத்தேரேதத்கல்பவிஷயத்வாத் கல்பாந்தரே(அ)ப்யநாவ்ருத்தாவபி விஶேஷணாநர்த²க்யாத் । நாபி பித்ருயாணபதி² நிரதிஶயபுருஷார்த²ஸித்³தி⁴: । “ஏதமேவாத்⁴வாநம் புநர்நிவர்தந்தே” (சா².உ. 5 । 10 । 5) । “அந்யயா(அ)(அ)வர்ததே புந:” (ப⁴.கீ³. 8 । 26) இதி சந்த்³ரஸ்த²லஸ்க²லநாவக³மாத் । தஸ்மாந்ந கர்மவஶாதா³த்யந்திகபுருஷார்த²ப்ராப்திரித்யர்த²: ।

ஏவமநூத்³ய கர்மப²லம் ப²லிதம் ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ –

இத்யத இதி ।

உக்தரீத்யா கர்ம யதோ ந நிரதிஶயபுருஷார்த²ஹேதுரத: ஸஸாத⁴நாத்கர்மணஸ்தத்ப²லாச்ச விரக்தஸ்ய நிரதிஶயபுருஷார்த²ம் காங்க்ஷதஸ்தத்ஸாத⁴நம் கேவலமாத்மஜ்ஞாநம் ஸம்ஸாராந்தர்பூ⁴தபூர்வோக்தக³தித்ரயஹேதுகர்மதத்³தே⁴துநிராகரணேந வக்தவ்யமித்யபி⁴ப்ராயேணோபநிஷதே³ஷா(அ)(அ)ரப்⁴யதே । ந ஹி கர்மாநுஷ்டா²நாத்புமர்தோ² நிரதிஶயோ லப்⁴யதே । தஸ்ய “தத்³யதே²ஹ” (சா².உ. 8 । 1 । 6) இத்யாதௌ³ க்ஷயிஷ்ணுப²லத்வஶ்ருதே: । ததா² சேஶ்வரார்பணபு³த்³த்⁴யா(அ)நுஷ்டி²தஶுப⁴கர்மவஶாது³பஜாதஶுத்³த⁴பு³த்³தே⁴ர்விரக்தஸ்ய முமுக்ஷோர்மோக்ஷஸாத⁴நஜ்ஞாநார்தோ²(அ)யமுபநிஷதா³ரம்ப⁴த இதி ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வ: ஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: ।

நநு “மோக்ஷார்தீ² ந ப்ரவர்தேத தத்ர காம்யநிஷித்³த⁴யோ: । நித்யநைமித்திகே குர்யாத்ப்ரத்யவாயஜிஹாஸயா ॥” இதி வ்ருத்³தை⁴ருக்தத்வாத்காம்யநிஷித்³தே⁴ வர்ஜநீயே । நித்யநைமித்திகே ச க்ருத்வா வ்யவஸ்தி²தஸ்ய முமுக்ஷோர்வர்தமாநதே³ஹபாதே புநர்தே³ஹாந்தரக்³ரஹே ஹேத்வபா⁴வாத³நாயாஸஸித்³தா⁴ ஜ்ஞாநாத்³ருதே(அ)பி முக்திரிதி கத²ம் தாத³ர்த்²யேநோபநிஷதா³ரப்⁴யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ -

ந சேதி ।

ந ஹி த்வது³த்ப்ரேக்ஷிதோ மோக்ஷோபாயோ விநா ப்ரமாணம் ப்ரகல்பதே । ந ச பௌருஷேயம் வாக்யம் மூலப்ரமாணமந்தரேண ப்ரமாணம் । ந சாத்ர ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீ ப்ரத்யக்ஷாதி³ வா மூலமாலோக்யதே । ஸம்ப⁴வதி ச யதா²வர்ணிதசரிதஸ்யாபி கர்மஶேஷவஶாத்³தே³ஹாந்தரம் ; ந சைகபா⁴விக: கர்மாஶய: । “தத்³ய இஹ ரமணீயசரணா:” (சா².உ. 5 । 10 । 7) “தத: ஶேஷேண” (கௌ³. த⁴. ஸூ. 2 । 2 । 29) இத்யாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவிரோதா⁴த்தஸ்மாதா³த்மஜ்ஞாநாதே³வ முக்திரிதி பா⁴வ: ।

அத்³வைதாத்மஜ்ஞாநவிது⁴ராணாம் பே⁴த³ஜ்ஞாநபா⁴ஜாம் கர்மாநுஷ்டா²யிநாம் க்ஷய்யப²லஶாலித்வே வாக்யஶேஷம் ப்ரமாணயதி –

வக்ஷ்யதி ஹீதி ।

அத்³வைதாத்மோபதே³ஶாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: । யே புநரநுபாஸிதகு³ரவஸ்தது³பதே³ஶஶூந்யா யதா²மதி யதோ²க்தாத³த்³வைதாத³ந்யதா² த்³வைதமேவ தத்த்வம் வித³ந்தி தே பரதந்த்ரா: ஸந்தோ ராகா³தி³நா கர்மாநுதிஷ்ட²ந்தோ விநாஶிப²லஶாலிந: ஸ்யுரிதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

அத்³வைதாத்மஜ்ஞாநாதா³த்யந்திகபுருஷார்த²ஸித்³தி⁴ரித்யத்ராபி வாக்யஶேஷமநுகூலயதி –

விபர்யயே சேதி ।

சகாராத்க்ரியாபத³மநுக்ருஷ்யதே । ஸ ஹி வித்³வாந்வித்³யயா நிரஸ்தாவித்³யாதி³மல: ஸ்வபரிஜ்ஞாநாத்ஸ்வயமேவ பரமாத்மா ப⁴வதி । பே⁴த³ப்ரதிபத்திஹேதோருச்சி²ந்நத்வாதி³த்யர்த²: ।

பே⁴த³நிஷ்டா²நாம் கர்மிணாம் புருஷார்தோ² நிரதிஶயோ ந ஸித்³த்⁴யதி । அத்³வைதநிஷ்டா²நாம் து கர்ம த்யஜதாம் புமர்த²: ஸேத்ஸ்யதீத்யத்ர வாக்யஶேஷஸ்த²ம் லிங்க³ம் த³ர்ஶயதி –

ததே²த்யாதி³நா ।

த்³வைதமேவ விஷயஸ்தஸ்மிந்வாசாரம்ப⁴ணஶ்ருதேரந்ருதே(அ)பி⁴ஸந்தா⁴ யஸ்யாபி⁴ஸந்தா⁴ ஸத்யத்வாபி⁴மாநஸ்தஸ்ய ப³ந்த⁴நம் பரமாநந்த³ஸ்யா(அ)(அ)விர்பா⁴வராஹித்யம் ஸம்ஸாராத்மகஸ்ய து³:க²ஸ்ய ப்ராப்திஶ்ச । யதா² வஸ்துத: தஸ்கரஸ்ய நாஹம் தஸ்கரோ(அ)ஸ்மீதி மித்²யைவாபி⁴மந்யமாநஸ்ய பரிஶோத⁴நார்த²ம் தப்தபரஶோர்க்³ரஹணே தா³ஹோ ப³ந்த⁴நம் து³:க²ப்ராப்திஶ்ச ப்ரதீயதே, ததை²வ த்³வைதாபி⁴நிவேஶவதோ(அ)பீதி ப்ரத²மமுக்த்வா வஸ்துதோ(அ)தஸ்கரஸ்ய பரைராரோபிததஸ்கரத்வஸ்ய பரிஶுஶுத்ஸயா தப்தபரஶுக்³ரஹணே தா³ஹாத்³யபா⁴வவத்³த்³வைதாபா⁴வோபலக்ஷிதே ப்ரத்யகா³த்மநி பரமார்த²ஸத்யே(அ)பி⁴மாநவதோ த்³வைதாச்ச வ்யாவ்ருத்தசித்தஸ்யாநர்த²த்⁴வம்ஸோ நிரதிஶயாநந்தா³விர்பா⁴வஶ்சேதி யதோ²க்தார்தா²நுரோதே⁴நாக்³ரே ஶ்ருதிர்வக்ஷ்யதீதி யோஜநா । கேவலமாத்மஜ்ஞாநம் கைவல்யஹேதுஸ்தத்ஸித்³த்⁴யர்த²முபநிஷதா³ரம்ப⁴ இதி ஸ்வபக்ஷோ த³ர்ஶித: ।

ஸ்வயூத்²யாஸ்து கர்மஸமுச்சிதமாத்மாநம் மோக்ஷஸாத⁴நம் தாத³ர்த்²யேநோபநிஷதா³ரம்ப⁴ இத்யாஹுஸ்தாந்ப்ரத்யாஹ –

அத ஏவேதி ।

யத்க்ருதகம் தத³நித்யமிதிவ்யாப்த்யநுக்³ருஹீதயா “தத்³யதே²ஹ” (கௌ³. த⁴. ஸூ. 2 । 2 । 29) இத்யாதி³ஶ்ருத்யா கர்மப²லஸ்யாநித்யத்வாவக³மாத்³ “ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி பரம்” ( தை. உ. 2 । 1 । 1 ) இத்யாதி³ஶ்ருத்யா ச ஜ்ஞாநப²லஸ்ய நித்யத்வஸித்³தே⁴ர்ஜ்ஞாநகர்மணோர்விருத்³த⁴ப²லத்வாத்⁴யவஸாயாத³த்³வைதஸ்யா(அ)(அ)த்மநோ த³ர்ஶநம் நைவ கர்மணா ஸஹ ப⁴விதுமுத்ஸஹதே । ந ஹி விருத்³த⁴யோஸ்தம:ப்ரகாஶயோ: ஸமுச்சய: ஸங்க³ச்ச²தே । தந்ந ஸமுச்சிதஜ்ஞாநார்த²த்வேநோபநிஷதா³ரம்ப⁴ இத்யர்த²: ।

கிம் சாத்³வைதாத்மஜ்ஞாநம் ஸ்வஸாத்⁴யஸித்³த்⁴யர்த²ம் வா கர்மாபேக்ஷதே ஸ்வபா³த⁴கவிதூ⁴நநார்த²ம் வா ? நா(அ)(அ)த்³ய: । தஸ்யாஸாத்⁴யப²லத்வாதி³தி மந்வாநோ த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ –

க்ரியேதி ।

வாக்யஜநிதஸ்யாத்³வைதாத்மஜ்ஞாநஸ்யேதி ஶேஷ: । தஸ்ய பா³த⁴காபா⁴வேந தத்பரிஹாரார்த²ம் ஸஹகார்யபேக்ஷா நாஸ்தீத்யர்த²: ।

பா³த⁴கப்ரத்யயாபா⁴வஸ்யாஸித்³தி⁴மாஶங்கதே –

கர்மேதி ।

தத்³விஷயோ விதி⁴ப்ரத்யயோ யஜேதேத்யாதி³விதி⁴ஜநித: கர்தவ்யதாபோ³த⁴: । ஸ சா(அ)(அ)த்மநி கர்த்ருத்வாதி³கமாகாங்க்ஷந்நகர்த்ராத்³யாத்மஜ்ஞாநஸ்ய பா³த⁴கோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

கஸ்யாயம் கர்மவிதி⁴ரஜ்ஞஸ்ய விது³ஷோ வேதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³யம் ப்ரத்யா(அ)ஹ –

நேத்யாதி³நா ।

கர்த்ராத்³யாகாரம் ப்ரமாணநிரபேக்ஷப்ரக்ருதிப்ரஸூதம் மித்²யாஜ்ஞாநம் தத்³வதஸ்தேந மித்²யாஜ்ஞாநேந ஜநிதகர்மப²லவிஷயோ ராகா³தி³தோ³ஷஸ்தத்³வதஶ்ச கர்ம விதீ⁴யதே । ந ஹி கர்தா(அ)ஹமித்யாதி³மித்²யாதி⁴யோ ராகா³தே³ஶ்சாபா⁴வே கர்ம விதா⁴தும் ஶக்யம் । “யத்³யத்³தி⁴ குருதே ஜந்துஸ்தத்தத்காமஸ்ய சேஷ்டிதம்” (ம.ஸ்ம்ரு. 2 । 4) இதி ஸ்ம்ருதே: । அதோ(அ)ஜ்ஞஸ்ய கர்மவிதி⁴பக்ஷே ந தத்ப்ரத்யயோ பா³த⁴க: ப்ராப்த்யபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

த்³விதீயம் ஶங்கதே –

அதி⁴க³தேதி ।

அதீ⁴தஸ்வாத்⁴யாயோ ஹி வைதி³கே கர்மண்யதி⁴க்ரியதே । அத்⁴யயநம் சார்தா²வபோ³த⁴ப²லமிதி மீமாம்ஸகமர்யாதா³ । ததா² சாத்⁴யயநவதோ ஜ்ஞாதஸர்வவேதா³ர்த²ஸ்ய யஜேதேத்யாதி³நா கர்மவிதா⁴நாதா³த்மஜ்ஞாநஸ்யாபி கர்மாங்க³த்வம் க³ம்யதே । ந சா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநமபபா³த்⁴யதே । அவிரோதா⁴தி³த்யர்த²: ।

ந தாவத³ர்தா²வபோ³த⁴ப²லமத்⁴யயநமிதி ப்ராமாணிகமக்ஷராவாப்திப²லம் ததி³தி சாத்⁴யேத்ருப்ரஸித்³த⁴ம் தத்ராத்⁴யயநவிதி⁴வஶேந நா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநஸ்ய கர்மவிதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴: ஸம்ப⁴வதீதி பரிஹரதி –

நேதி ।

கிஞ்ச மமேத³ம் கர்மேதி கர்மண்யைஶ்வர்யம் ப்ரதிபத்³ய வ்யவஸ்தி²தம் விஷயீக்ருத்ய ப்ரவ்ருத்தஸ்ய கர்த்ராத்³யாகாரவிஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரமாணாபேக்ஷாமந்தரேண ஸ்வபா⁴வப்ராப்தஸ்ய வாக்யோத்தே²ந ஸம்யக்³ஜ்ஞாநேநாபஹ்ருதத்வாத்கர்மப²லவிஷயராகா³த்³யயோகா³த்தந்நிப³ந்த⁴நஸ்ய கர்மணோ(அ)பி து³ரநுஷ்டா²நத்வாந்நா(அ)(அ)த்மஜ்ஞஸ்ய கர்மோபபத்திரித்யாஹ –

கர்மாதி⁴க்ருதேதி ।

அத்³வைதாத்மஜ்ஞாநஸ்ய கர்மப்ரவ்ருத்திவிரோதி⁴த்வே ப²லிதமுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

அஜ்ஞஸ்ய கர்மவிதி⁴ர்ந த்வாத்மஜ்ஞாநஸ்யேத்யத்ர ஶ்ருதிம் ஸம்வாத³யதி –

அத ஏவேதி ।

ஏதே த்ரயோ(அ)ப்யாஶ்ரமிண: கர்மாதி⁴க்ருதா இதி யாவத் ।

யதா² ப்³ரஹ்மாசாரீ க்³ருஹஸ்தோ² வாநப்ரஸ்த²ஶ்சேத்யேதே கர்மிணஸ்ததா² ப்³ரஹ்மவித³பி கர்மீ சேந்ந ப்ருத²க்க்ரியேத । ப்ருத²க்கரணாச்ச ந தஸ்ய கர்மவிதி⁴ரிதி மத்வோக்தம் –

ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த² இதி ।

யதி³ ஸமுச்சயாஸம்ப⁴வாத்கேவலமேவா(அ)(அ)த்மஜ்ஞாநம் கைவல்யஸாத⁴நமிதி தாத³ர்த்²யேநோபநிஷதா³ரப்⁴யதே ஹந்த கிமித்யஸ்யாமுபநிஷதி³ த்ரிவிதா⁴ந்யுபாஸநாந்யுபந்யஸ்யந்தே தத்ரா(அ)(அ)ஹ -

தத்ரேதி ।

உக்தயா ரீத்யோபநிஷதா³ரம்பே⁴ ஸதீதி யாவத் । ஸ யோ வாயும் தி³ஶாம் வத்ஸம் வேத³ ந புத்ரரோத³ம் ரோதி³தீத்யாதீ³ந்யப்⁴யுத³யப²லாந்யுபாஸநாநி । கைவல்யேந ஸநிக்ருஷ்டப²லத்வம் நாம க்ரமமுக்திப²லத்வம் । அத்³வைதாந்நிஷ்ப்ரபஞ்சாதீ³ஷத்³விக்ருதம் ஸகு³ணம் ப்³ரஹ்ம । கர்மஸம்ருத்³தி⁴ப²லாநி கர்மப²லக³தாதிஶயப²லாந்யுத்³கீ³தா²த்³யுபாஸநாநீத்யர்த²: ।

ஆத்மவித்³யாப்ரகரணே த்ரிவிதோ⁴பாஸநோபந்யாஸே ஹேதுமாஹ –

ரஹஸ்யேதி ।

உபநிஷத்பத³வேத³நீயத்வஸ்யா(அ)(அ)த்மவித்³யாயாமுபாஸநேஷு சாவிஶேஷாதி³த்யர்த²: ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமுத்³பா⁴வ்ய விப⁴ஜதே –

மநோவ்ருத்தீத்யாதி³நா ।

ஆத்மஜ்ஞாநஸ்யோபாஸநாநாம் ச யதோ²க்தம் ஸாமாந்யமிஷ்யதே சேத்தர்ஹி ப²லதோ(அ)பி விஶேஷோ ந ஸ்யாதி³தி மந்வாந: ஶங்கதே –

கஸ்தர்ஹீதி ।

ப²லதோ விஶேஷம் த³ர்ஶயந்நுத்தரமாஹ –

உச்யத இதி ।

தத்ர ப்ரத²மமாத்மஜ்ஞாநஸ்யோபாஸநாப்⁴யோ விஶேஷமாத³ர்ஶயதி –

ஸ்வாபா⁴விகஸ்யேதி ।

ப்ரத்யகா³த்மநி க்ரியாகாரகப²லவிபா⁴க³விகலே கூடஸ்தே² ஸ்வபா⁴வஶப்³தி³தாவித்³யாக்ருதமத்⁴யாரோபிதம் கர்த்ராத்³யாகாரவிஜ்ஞாநம் । தஸ்யாத்³விதீயத்வாதி³லக்ஷணாதி⁴ஷ்டா²நயாதா²த்ம்யஜ்ஞாநம் நிவர்தகம் । யதா² ரஜ்ஜ்வாதா³வதி⁴ஷ்டா²நே ஸர்பாதி³ஸமாரோபரூபஸ்ய மித்²யாஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரகாஶாதி³காரணப்ரஸூதோ ரஜ்ஜ்வாத்³யதி⁴ஷ்டா²நஸ்வரூபநிஶ்சயோ நிவர்தகஸ்ததே²த்யர்த²: ।

ஸம்ப்ரத்யுபாஸநாநாமத்³வைதஜ்ஞாநாத்³விஶேஷம் த³ர்ஶயதி –

உபாஸநம் த்விதி ।

ஶாஸ்த்ரம் “மநோ ப்³ரஹ்மேத்யுபாஸீத” (சா². உ. 3 । 18 । 1) இத்யாதி³, கிஞ்சிதா³லம்ப³நம் மந:ப்ரப்⁴ருதி விவக்ஷிதம் ।

ஸமாநஜாதீயப்ரத்யயஸந்தாநகரணம் விச்சி²த்³ய விச்சி²த்³ய த்⁴யாயிநோ(அ)பி ஸித்⁴யதீதி விஶிநஷ்டி –

தத்³விலக்ஷணேதி ।

ஆத்மஜ்ஞாநஸ்யோபாஸநாநாம் சாவாந்தரவிஶேஷமுபஸம்ஹரதி –

இதி விஶேஷ இதி ।

நநு வித்³யாப்ரகரணே யதோ²க்தோபாஸநாநாமுபதே³ஶஸம்ப⁴வே(அ)பி வித்³யைவ ப்ராதா⁴ந்யாத்ப்ராத²ம்யேநோச்யதாமுபாஸநாநி புநரப்ரதா⁴நத்வாத்பாஶ்சாத்யேந வாச்யாநீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தாநீதி ।

உபாஸநாநாமீஶ்வரார்பணபு³த்³த்⁴யா(அ)நுஷ்டி²தநித்யாதி³கர்மவச்சித்தஶுத்³தி⁴த்³வாரா ஜ்ஞாநகாரணத்வாத்கார்யாச்ச காரணஸ்ய ப்ராத²ம்யப்ரஸித்³தே⁴: ஸாகாரவஸ்துவிஷயத்வேந ஸுஸாத்⁴யத்வாச்ச மந்தா³நாம் ஸஹஸா தேஷு ப்ரவ்ருத்த்யுபபத்தேராதா³வுபதே³ஶ: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ததா²(அ)பி ப³ஹுவிதே⁴ஷூபாஸநேஷு கிமித்யங்கா³வப³த்³த⁴மேவோபாஸநம் ப்ரத²மமுச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

தத்ரேதி ।

ப்ராக்ருதே புருஷே கர்மாப்⁴யாஸஸ்யாநாதி³வாஸநயா த்³ருடீ⁴க்ருதத்வாத³ப்⁴யஸ்ததத்தத்கர்மத்யாகே³(அ)தத்ஸம்ப³ந்தி⁴நி கேவலோபாஸநே சேதஸ: ஸமர்பணம் து³:க²ம் கர்துமித்யங்கா³வப³த்³த⁴மேவ தாவது³பாஸநமுச்யதே । ஏவமாதா³வுக்த்வா புநருபாஸநாந்தராணி க்ரமேண வக்தவ்யாநீத்யர்த²: ।

காண்ட³த்³வயஸ்ய நியதபௌர்வாபர்யப்ரயுக்தஸம்ப³ந்த⁴முபநிஷத்தாத்பர்யம் சோக்த்வா ப்ரத்யக்ஷரம் வ்யாக்²யாதுகாம: ப்ரதீகமாத³த்தே –

ஓமித்யேதத³க்ஷரமிதி ।

தத்ர ப்ரத²மமோங்காரஸ்யாபி⁴தா⁴யகத்வபக்ஷமேவாவலம்ப³தே –

பரமாத்மந இதி ।

அபி⁴தா⁴நாந்தரேப்⁴யோ விஶேஷம் த³ர்ஶயதி –

நேதி³ஷ்ட²மிதி ।

நிகடதமமதிஶயேந ப்ரியமிதி யாவத் ।

ஓங்காரஸ்ய நேதி³ஷ்ட²த்வம் ஸமர்த²யதே –

தஸ்மிந்நிதி ।

ஓங்காரஸ்யாந்யத்ர பரமாத்மநாமத்வே(அ)பி ப்ரக்ருதே கிம் விவக்ஷிதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ததி³ஹேதி ।

ப்ரக்ருதே ஹி வாக்யே ததோ³மிதி பத³மிதிஶப்³த³ஶிரஸ்கம் ப்ரயுக்தமிதி ஶப்³த³ஸாமர்த்²யாதே³வ வாசகத்வாத்³வ்யாவர்திதம் ஶப்³த³ஸ்வரூபமாத்ரமுபாஸ்யம் க³ம்யதே । யத்ர ஹாதிபர: ப்ரயோகோ³ ந தத்ராபி⁴தே⁴யவிவக்ஷாஸ்தி யதா² கௌ³ரித்யயமாஹேதி । ததா² சாத்ரேதிபரத்வாதோ³ங்காரஸ்ய ஸ்வரூபமாத்ரமுபாஸ்யம் விவக்ஷிதமித்யர்த²: ।

ததோ²பாஸ்யத்வார்த²ம் ஶ்ரைஷ்ட்²யம் ஸாத⁴யதி –

ததா² சேதி ।

இதிபரப்ரயோக³வஶாத³பி⁴தா⁴யகத்வாபா⁴வே ஸத்யர்சாஶப்³தி³தப்ரதிமாயா ப⁴க³வத்ப்ரதீகத்வவதோ³ங்காரஸ்யாபி பரமாத்மப்ரதீகத்வேந ஶ்ரேஷ்ட²த்வாது³பாஸ்யத்வஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ததீ³ய ஶ்ரைஷ்ட்²யம் ஸப்ரமாணகம் நிக³மயதி –

ஏவமிதி ।

ஸர்வவேதா³ந்தேஷ்வேததா³லம்ப³நம் பரமித்யாதி³ஷு ।

கிஞ்ச நாஸ்ய ஶ்ரைஷ்ட்²யம் ஸமர்த²நீயம் ப்ரஸித்³த⁴த்வாதி³த்யாஹ –

ஜபேதி ।

கா³யத்ர்யாதி³ஜபே யஜ்ஞாதௌ³ கர்மணி ஸ்வாத்⁴யாயஸ்யா(அ)(அ)தா³வந்தே சோங்காரஸ்ய ப்ரயோகோ³ த்³ருஶ்யதே ।
“தஸ்மாதோ³மித்யுதா³ஹ்ருத்ய யஜ்ஞதா³நதப:க்ரியா: ।
ப்ரவர்தந்தே விதா⁴நோக்தா: ஸததம் ப்³ரஹ்மவாதி³நாம் ॥” (ப⁴.கீ³. 17 । 24)
“ப்³ராஹ்மண: ப்ரணவம் குர்யாதா³தா³வந்தே ச ஸர்வதா³ ।
ஸ்ரவத்யநோங்க்ருதம் பூர்வம் பரஸ்தாச்ச விஶீர்யதே ॥” (ம.ஸ்ம்ரு. 2 । 74) இதி ஸ்ம்ருதே: । “ஓமிதி ப்³ராஹ்மண: ப்ரவக்ஷ்யந்நாஹ” (தை.உ. 1 । 8) இத்யாதி³ஶ்ருதேஶ்சேத்யர்த²: ।

ஓமிதீத்யயம் பா⁴கோ³ வ்யாக்²யாத: ஸம்ப்ரத்யேதத³க்ஷரமித்யஸ்யார்த²மாஹ –

அத இதி ।

ஶ்ரேஷ்ட²த்வமுபாஸ்யத்வார்த²மநுக்ருஷ்யதே ।

வ்யாப்தேஶ்ச ஸமஞ்ஜஸமிதி ந்யாயேந விஶேஷணஸ்யார்த²வத்த்வமபி⁴ப்ரேத்ய ரூடி⁴ர்யோக³மபஹரதீதி ந்யாயேநாக்ஷரஶப்³த³ஸ்ய ப்ரகரணமநுஸ்ருத்ய ப்ரஸித்³த⁴மர்த²மாஹ –

வர்ணாத்மகமிதி ।

க்³ராமோ த³க்³த⁴: படோ த³க்³த⁴ இதிவதே³கதே³ஶே ஸமுதா³யவிஷயம் பத³ம் ப்ரவ்ருத்தமித்யாஹ –

உத்³கீ³தே²தி ।

உபாஸ்திம் விப⁴ஜதே –

கர்மேதி ।

உத்³கீ³தா²வயவத்வாதோ³ங்காரே தச்ச²ப்³த³ப்ரவ்ருத்திரித்யுக்தத்வாத³நந்தரவாக்யமகிஞ்சித்கரமித்யாஶங்க்ய ஶ்ருத்யுக்தோ யோ(அ)ஸ்மது³க்தோ ஹேதுஸ்தேந ஸ்பு²டீக்ரியதே ததஶ்சோத்க்ருஷ்யாஸ்மாபி⁴ர்த³ர்ஶித இத்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்வயமேவேதி ।

ஓமித்யேதத³க்ஷரமித்யத்ரோபாஸநோத்பத்திவிதி⁴ருக்த: ।

ஸம்ப்ரதி கு³ணம் விவக்ஷுர்வாக்யாந்தரமாதா³ய வ்யாசஷ்டே –

தஸ்யேதி ।

ஏவமுபாஸநமிதி ।

ரஸதமத்வமாப்தி: ஸம்ருத்³தி⁴ரித்யேவம்கு³ணகமுபாஸநம் யஸ்யாக்ஷரஸ்ய தத்ததே²த்யர்த²: ।

ஏவம்விபூ⁴தீதி ।

பரம: பரார்த்⁴யஸ்தேநேயம் த்ரயீ வித்³யா வர்தத இத்யாத்³யா விபூ⁴தி: ஸ்துதிர்யஸ்ய தத்ததே²தி யாவத் ।

ஏவம்ப²லமிதி ।

“ஆபயிதா ஹ வை காமாநாம்” (சா².உ. 1 । 1 । 7) இத்யாதி³ ப²லம் யஸ்யோபாஸ்யஸாக்ஷாத்காரஸ்ய தத்ததோ²க்தமித்யர்த²: । கோ³தோ³ஹநவதா³ஶ்ரித்ய விதா⁴நாத³தி⁴க்ருதாதி⁴காரமித³முபாஸநம் ததா²(அ)பி ப்ருத²கே³வ ப்ருத²க்³க்⁴யப்ரதிப³ந்த⁴: ப²லமிதி ந்யாயேந ப²லவத் । ப²லம் யாஜமாநமுத்³கா³துர்யஜமாநேந கர்மார்த²ம் க்ரீதத்வாத்தத்கர்த்ருகஸ்யோபாஸநஸ்யாபி யஜமாநஸ்ய ஸ்வாமிந: ப²லமிதி வசநமாதி³ஶப்³தா³ர்த²: ।

வாக்யஸ்ய ஸாகாங்க்ஷத்வேநா(அ)(அ)நர்த²க்யம் வாரயதி –

ப்ரவர்தத இதி ॥ 1 ॥

ததே³வோபவ்யாக்²யாநமநுவர்தயந்நோங்காரஸ்ய ரஸதமத்வம் கு³ணம் விதா⁴தும் பாதநிகாம் கரோதி –

ஏஷாமிதி ।

க³திரித்யுத்பத்திகாரணத்வம் பராயணமிதி ஸ்தி²திஹேதுத்வமவஷ்டம்ப⁴ இதி ப்ரலயநிதா³நத்வமுச்யத இதி பே⁴த³: । வைபரீத்யேந வா(அ)மூநி பதா³நி நேயாநி ।

அபாம் ப்ருதி²வீரஸத்வம் ஸாத⁴யதி –

அப்ஸு ஹீதி ।

அஸ்யார்த²ஸ்ய ஶ்ருத்யந்தரப்ரஸித்³தி⁴ம் த்³யோதயிதும் ஹிஶப்³த³: ।

ஓஷதீ⁴நாமப: ப்ரதி காரணத்வாபா⁴வாத்கத²ம் தத்ர ரஸஶப்³த³ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அப்பரிணாமத்வாதி³தி ।

காரணபரதயா பூர்வத்ர வ்யாக்²யாதோ(அ)பி ரஸஶப்³தோ³ கோ³ரஸ இதிவது³த்தரத்ர கார்யபரதயா வ்யாக்²யேய இத்யர்த²: ।

கத²மோஷதீ⁴நாம் புருஷோ ரஸ: । ந ஹி தாபி⁴ரஸௌ க்ரியதே தத்ரா(அ)ஹ –

அந்நேதி ।

புருஷரஸத்வம் வாச: ஸமர்த²யதே –

புருஷேதி ।

வாக்³விஹீநம் ஹி ப்ரதிபுருஷாந்தரம் விநிந்த³ந்தி । அதோ வாச: ஸாரதமத்வம் ப்ரஸித்³த⁴மிதி ஹிஶப்³தா³ர்த²: । தஸ்யா: ஸாரிஷ்ட²த்வப்ரஸித்³தி⁴ரத:ஶப்³தா³ர்த²: ।

வாங்நிர்வர்த்யத்வாத்³ருசஸ்தத்³ரஸத்வமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸாரதரேதி ।

ருச: ஸகாஶாத³பி தத்³த்⁴யூட⁴ம் ஸாம கீ³யமாநம் வக்த்ருஶ்ரோத்ரோ: ஸுக²கரமிதி மத்வா(அ)(அ)ஹ –

ஸாரதரமிதி ।

உத்³கீ³த²ஶப்³த³ம் சாவயவே ப்ரகரணாந்நியமயதி –

ப்ரக்ருதத்வாதி³தி ।

ந ஹி ஸாமாநோங்க்ருதம் ப²லாய ப⁴வதீதி மந்வாநோ ப்³ரூதே –

ஸாரதர இதி ॥ 2 ॥

தத³ர்த²ம் ப்ருதி²வ்யாதீ³நாம் ரஸத்வமுக்தம் ததி³தா³நீம் த³ர்ஶயதி –

ஏவமிதி ।

ரஸதமத்வகு³ணகமோங்காரமுபாஸ்யத்வார்த²ம் விஶேஷணாப்⁴யாம் மஹீகரோதி –

பரம இதி ।

தஸ்ய பரமாத்மஸ்தா²நயோக்³யத்வம் ஸமர்த²யதே –

பரமாத்மவதி³தி ।

யதா² பரமாத்மா ஸ்வரூபத்வேநாநுஸந்தீ⁴யதே ததா²(அ)ஸ்யாபி ததா³த்மநா(அ)நுஸந்தே⁴யத்வாத்³விஷ்ணுபு³த்³த்⁴யாலம்ப³நார்ஹப்ரதிமாவத³யமபி பரமாத்மத்வபு³த்³த்⁴யாலம்ப³நயோக்³யோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ஓங்காராத்பராசீநோ ரஸோ நாஸ்தீதி ததீ³யரஸதமத்வஸ்பு²டீகரணார்த²ம் பரிக³ணநாத: ஸித்³த⁴மஷ்டமத்வமநுவத³தி –

அஷ்டம இதி ।

நநு பூ⁴தாந்யாரப்⁴ய நவமத்வே ப்ரதீயமாநே கத²மோங்காரஸ்யாஷ்டமத்வம் ப்ரதிஜ்ஞாயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ப்ருதி²வ்யாதீ³தி ।

ஸ ஏஷ இத்யுக்தம் வ்யக்தீகர்தும் யது³த்³கீ³த² இத்யேதத்³வ்யாசஷ்டே –

ய இதி ।

பூர்வவது³த்³கீ³த²ஶப்³தோ³(அ)வயவபரோ நேதவ்ய: ॥ 3 ॥

அத² கு³ணாந்தரவிதா⁴நார்த²ம் ப்ரஶ்நமவதாரயந்வ்ருத்தமநுவத³தி –

வாச இதி ।

ருச: ஸாம ரஸ: ஸாம்ந உத்³கீ³தோ² ரஸ இதி சோக்தமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

இதா³நீம்ருகா³தி³ஜாதிம் ஜிஜ்ஞாஸமாந: ப்ருச்ச²தி –

கதமேதி ।

வீப்ஸாத்ரயம் ப்ரஶ்நே தத்தஜ்ஜாதிஜ்ஞாநே ஶ்ரத்³தா⁴திரேகம் த³ர்ஶயிதுமித்யாஹ –

கதமா கதமேதி ।

ப்ரஶ்நத்ரயமாக்ஷிபதி –

நந்விதி ।

அநேகஜாத்யவச்சி²ந்நாநாம் மத்⁴யே யதை³கஸ்யா ஜாதேர்நிர்தா⁴ரணார்த²: பரிப்ரஶ்நோ ப⁴வதி ததா³ தஸ்மிந்விஷயே விகல்பேந ட³தமச்ப்ரத்யய: ஸ்யாத்³யதா² ப³ஹூநாம் கடா²தீ³நாம் மத்⁴யே கட²ஜாதிநிர்ணயார்த²ம் கதமே கடா² இதி ப்ரஶ்நோ த்³ருஶ்யதே ததா²(அ)ந்யத்ராபீதி ஸூத்ரார்த²: ।

ப³ஹூநாமேகஸ்யா நிர்தா⁴ரணே ட³தமஜ்விதா⁴நே(அ)பி ப்ரக்ருதே ப்ரஶ்நத்ரயே கா(அ)நுபபத்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ந ஹீதி ।

அத்ரேத்யத்⁴யாபகாத்⁴யேத்ருவ்யவஹாரபூ⁴மிருக்தா । ருக்³ஜாதிக்³ரஹணம் ஸாமஜாதேருத்³கீ³த²ஜாதேஶ்சோபலக்ஷணம் ।

தத்³ப³ஹுத்வாபா⁴வே(அ)பி கிம் நஶ்சி²த்³யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

கத²மிதி ।

ருகா³தி³ஜாதயோ யதி³ பூ⁴யஸ்ய: ஸ்யுஸ்ததா³ தாஸாம் மத்⁴யே கதமர்க³ ஜாதி: கதமா ஸாமஜாதிர்வா கதமா ஸாமஜாதிர்வா கதமா வோத்³கீ³த²ஜாதிரத்ர விவக்ஷிதேதி ப்ரஶ்நோ யுஜ்யதே । ந சாஸ்தி தத்ர ஜாதிப³ஹுத்வம் ப்ரமாணாபா⁴வாத³தோ(அ)நுபபந்நம் ப்ரஶ்நத்ரயமித்யர்த²: ।

ப்ரஶ்நாநுபபத்திம் தூ³ஷயதி –

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

ப³ஹூநாம் தத்தஜ்ஜாத்யவச்சி²ந்நாநாம் ஸந்நிதா⁴நே ஜாதௌ ஸத்யாம் வ்யக்திப³ஹுத்வஸம்ப⁴வாத்தத³ந்யதமநிர்தா⁴ரணார்த²ம் பரிப்ரஶ்நே விகல்பேந ட³தமாஜதி ஸூத்ரார்தா²ங்கீ³காராத்³ருகா³தி³ஜாதௌ தத்³வ்யக்திபா³ஹுல்யாத்கதமா தத்³வ்யக்திர்வாச ருக்³ரஸ இத்யாதௌ³ விவக்ஷிதேதி ப்ரஶ்நபர்யவஸாநாது³பபந்நம் ப்ரஶ்நத்ரயமித்யர்த²: ।

யத்து விக்³ரஹாந்தரம் க்³ருஹீத்வா ப்ரஶ்நாநுபபத்திரித்யுக்தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ந த்விதி ।

தத்ர சாநுபபத்திம் யதி³ ஜாதேரித்யத்ர வ்யக்தீகரிஷ்யதி । அஸ்மதி³ஷ்டவிக்³ரஹாபரிக்³ரஹே வ்ருத்திகாரீயமுதா³ஹரணம் விருத்³த்⁴யதே ।

கட²ஶப்³த³ஸ்ய வ்யக்திவிஶேஷத்வாபா⁴வாதி³தி ஶங்கதே –

நந்விதி ।

உதா³ஹரணே(அ)பி ஸத்யாம் கட²ஜாதௌ தத்³வ்யக்திபா³ஹுல்யாத்தத³ந்யதமநிர்தா⁴ரணாபி⁴ப்ராயேண பரிப்ரஶ்நே ட³தமஜித்யங்கீ³காராந்ந பரோக்தோதா³ஹரணவிரோதோ⁴(அ)ஸ்மத்பக்ஷே(அ)ஸ்தீதி பரிஹரதி –

தத்ராபீதி ।

நநு த்³விதா⁴(அ)பி விக்³ரஹோபபத்தௌ கிமிதி த்வதி³ஷ்டோ விக்³ரஹோ நியம்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

யதீ³தி ।

த்வதி³ஷ்டவிக்³ரஹபரிக்³ரஹஶ்சேத்³ருகா³தி³ஜாதேரேகத்வாத்ப்ரத்யேகம் ப³ஹுத்வாயோகா³த் வா ப³ஹூநாமித்யாதி³ஸூத்ரேண கதமர்க்கதமத்ஸாமேத்யுதா³ஹரணம் ந ஸித்³த்⁴யேத் । ததா² ச தத்ஸித்³த்⁴யர்த²ம் ப்ருத²க்³விதா⁴நம் ப்ரஸஜ்யேத । ந ஹி வைதி³கமுதா³ஹரணம் ப்ரமத்தகீ³தமிவ ஹாதும் ஶக்யம் தஸ்மாத்³ருகா³தி³வ்யக்திரேவாத்ர ப்ரஷ்டும் யுக்தேத்யர்த²: ॥ 4 ॥

கிமிதி யதோ²க்தரீத்யா விம்ருஶ்யதே । விவக்ஷிதம்ருகா³தி³ஸ்வரூபமேவா(அ)(அ)தா³வுபந்யஸ்யதாம் லாக⁴வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

விமர்ஶே ஹீதி ।

ஶிஷ்யபூ⁴தயா ஶ்ருத்யா சோதி³தே ஸைவா(அ)(அ)சார்யபூ⁴தா பரிஹரதி –

வாகே³வேதி ।

நந்வாத்³யே ப்ரதிவசநே வாக்³ருசோரேகத்வாவக³மாதோ³ங்காரஸ்ய ரஸதமவாக்யோபதி³ஷ்டமஷ்டமத்வம் வ்யாஹந்யேதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

வாக்³ருசோரிதி ।

கத²ம் புநா ரஸதமவாக்யாதி³த³ம் ப்ரஶ்நப்ரதிவசநரூபவாக்யம் பி⁴த்³யதே(அ)ர்தா²தி⁴க்யாபா⁴வாத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஆப்தீதி ।

பூர்வம் ஹி வாக்யமோங்காரஸ்ய ரஸதமத்வம் வித³தா⁴தி । இத³ம் து தஸ்யைவா(அ)(அ)ப்திகு³ணம் வித⁴த்தே । ததா² ச தாத்³ருக்³கு³ணவித்⁴யர்த²த்வேநாஸ்ய வாக்யாந்தரத்வாதே³தத்³வாக்யவஶாத³ஷ்டமத்வாபா⁴வே(அ)பி பூர்வவாக்யாதோ³ங்காரஸ்யாஷ்டமத்வமவிருத்³த⁴மித்யர்த²: ।

ததா²(அ)பி கத²ம்ருகா³தி³ஜாதீயே ப்ருஷ்டே வாகே³வர்கி³த்யாதி³ப்ரதிவசநமுசிதம் தத்³வ்யக்திவிஶேஷவசநமேவ ப்ரஶ்நாநுஸாரீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

வாக்ப்ராணாவிதி ।

வாக்³ருசோ யோநிஸ்தந்நிர்வர்தகத்வாத் । ப்ராணஶ்ச ஸாம்நோதோ ஹேதுர்ப³லேந ஹி கீ³திருத்பாத்³யதே । ததா² ச வாகே³வேத்யாதி³நா கார்யகாரணயோரபே⁴தோ³பதே³ஶாத்³ருங்மாத்ரம் ஸாமமாத்ரம் வா தத்தத்காரணாத்மகம் ப்ரதீயதே தேந பூர்வத்ராபி வ்யக்திரவிவக்ஷிதா । ப்ரஶ்நப்ரதிவசநயோரேகார்த²த்வாத் । ந சைவம்ருகா³தி³ஜாதேரேகத்வாடு³தமச்ப்ரத்யயாநுபபத்தி: । தத்தஜ்ஜாத்யவச்சி²ந்நாநாம்ருக்ஸாமோத்³கீ³தா²நாம் ஸந்நிதா⁴வ்ருகா³தி³ஜாதேரேகஸ்யா நிர்தா⁴ரணார்த²ம் பரிப்ரஶ்நே தத்ப்ரயோக³ஸம்ப⁴வாத்³ருகா³தி³ஷு ப்ரத்யேகம் பே⁴த³விவக்ஷயா ஷஷ்டீ²ஸமாஸே தூ³ஷணமுக்தம் । தத்ர ப்ரத்யேகமேகத்வமுபேத்யோக்தரீத்யா ஷஷ்டீ²ஸமாஸே து ந கிஞ்சித்³து³ஷ்யதீதி பா⁴வ: ।

ருகா³த்மிகாயா வாச: ஸாமாத்மகஸ்ய ப்ராணஸ்ய க்³ரஹணே ப²லிதம் த³ர்ஶயந்நுக்தமேவ வ்யக்தீகரோதி –

யதா²க்ரமமிதி ।

ருக்ஸாமமாத்ராவரோதே⁴(அ)பி ஸித்⁴யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்வேதி ।

ததா²(அ)பி கிம் ஸ்யாதி³தி சேத்ததா³ஹ –

ஸர்வே காமா இதி ।

உக்தப்ரக்ரியயா ஸர்வகாமாவாப்திஹேதுரோங்காரோ விவக்ஷிதாப்திகு³ணக: ஸித்⁴யதீத்யர்த²: ।

த்ருதீயே வசநே தாத்பர்யமாஹ –

ஓமித்யேததி³தி ।

அத்ராபி பூர்வவஜ்ஜாதிக்³ருஹீதௌ தத்³வ்யக்தித்வேந ப⁴க்திரேவோக்தேதி ஶங்காம் நிரஸிதுமோமித்யேதத³க்ஷரமிதி விஶேஷணம் । ததா² சோத்³கீ³த²ஸ்தத³வயவோ விஶேஷணாத்ப்ரகரணாச்சேத்யர்த²: ।

பாரம்பர்யேண வாக்ப்ராணயோ: ஸர்வகாமஸம்ப³ந்தா⁴து³த்³கீ³த²ஸ்யாபி ததா²பூ⁴தவாகா³தி³ஸம்ப³ந்தா⁴த³ஸ்தி ஸர்வகாமஸம்ப³ந்த⁴ இத்யுக்தம் । இதா³நீமோங்காரஸ்ய வாக்ப்ராணத்³வாரா ஸர்வகாமஸம்ப³ந்தே⁴ ஹேத்வந்தரமாஹ –

தத்³வா இதி ।

ததே³தத்பத³யோரக்ஷரவிஷயத்வம் வ்யாவர்த்ய வக்ஷ்யமாணவிஷயத்வம் த³ர்ஶயதி –

மிது²நமிதி ।

வைஶப்³தோ³ மிது²நப்ரஸித்³த்⁴யர்த²: ।

வாக்ச ப்ராணஶ்சேதி யது³ப⁴யமுபலப்⁴யதே ததே³தந்மிது²நமிதி யோஜநாமங்கீ³க்ருத்ய வாக்யார்த²மாஹ –

ருக்ஸாமேதி ।

வாக்ப்ராணயோர்ருக்ஸாமகாரணத்வமுத்தரவாக்யேந ஸ்பஷ்டயதி –

ருக்சேதி ।

யதா² வாக்ப்ராணௌ மிது²நமேவம்ருக்ஸாமே ச ஸ்வாதந்த்ர்யேண மிது²நம் நிர்தே³ஶஸாமாந்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ந த்விதி ।

விபக்ஷே தோ³ஷமாஹ –

அந்யதே²தி ।

இஷ்டமேவ மிது²நத்³வயமிதி சேந்நேத்யாஹ –

ததா² சேதி ।

நநு மிது²நயோரநுக³தம் மிது²நத்வமாதா³யைகவசநமுபபத்ஸ்யதே சேந்நேத்யாஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

உபக்ரமப⁴ங்கா³ந்ந ஸ்வதந்த்ரமிது²நத்³வயமஸ்தீத்யர்த²: ॥ 5 ॥

ப⁴வது வாக்ப்ராணாக்²யம்ருக்ஸாமாத்மகவாக்ப்ராணரூபம் । ஓங்காரமிது²நயோ: ஸம்ஸர்கே³ கிம் ப²லதீத்யாஹ –

ஏவமிதி ।

கயா புநர்வித⁴யா மிது²நேந ஸம்ஸ்ருஷ்டத்வமக்ஷரஸ்ய ஸேத்ஸ்யதீத்யத்ரா(அ)(அ)ஹ –

வாங்மயத்வமிதி ।

யத்து ஸர்வகாமாப்திகு³ணவிஶிஷ்டம் மிது²நமித்யுக்தம் தது³பபாத³யதி –

மிது²நஸ்யேதி ।

ப்ரஸித்³த⁴மிதி ।

தாத்³ருக³ர்தோ² யதோ²க்தாக்ஷரஸ்ய ஸர்வகாமாபயித்ருத்வே த்³ருஷ்டாந்த: ஸந்நுச்யதே(அ)நந்தரவாக்யேநேத்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டாந்தமேவ விவ்ருணோதி –

யதே²த்யாதி³நா ।

மிது²நத்³வயம் நாஸ்தீத்யுக்தத்வாத்கத²ம் மிது²நாவிதி த்³விவசநம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

மிது²நாவயவாவிதி ।

க்³ராம்யத⁴ர்மதயா ததா²வித⁴வ்யாபாரதயேதி யாவத் । வைஶப்³தோ³(அ)வதா⁴ரணே ।

விவக்ஷிதம் தா³ர்ஷ்டாந்திகமாசஷ்டே –

ததே²தி ॥ 6 ॥

ஏவமோங்காரமாப்திக³ணவிஶிஷ்டம் ஶிஷ்ட்வா தது³பாஸநாப²லம் கத²யதி –

தது³பாஸகோ(அ)பீதி ।

தத்³த⁴ர்மேத்யுபாஸகஸ்யா(அ)(அ)ப்திகு³ணவைஶிஷ்ட்யோக்தி: ।

ஆப்தேதி வக்தவ்யே கத²மாபயிதேத்யுக்தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

யஜமாநஸ்யேதி ।

நிபாதௌ த்வவதா⁴ரணார்தௌ² உத்³கீ³த²ம் தத³வயவபூ⁴தமிதி யாவத் ।

ஆப்திகு³ணவதோ³ங்காரோபாஸநாத்கத²முபாஸிதா தத்³கு³ணோ ப⁴வதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தமிதி ॥ 7 ॥

உத்தரக்³ரந்த²ஸ்ய கு³ணாந்தரவிதா⁴நே தாத்பர்யம் த³ர்ஶயதி –

ஸம்ருத்³தீ⁴தி ।

தஸ்ய ஸம்ருத்³தி⁴கு³ணவத்த்வமப்ராமாணிகமித்யாஶங்க்ய பரிஹரதி –

ஸ்வயமித்யாதி³நா ।

ததே³தத்பத³யோரோங்காராக்²யமக்ஷரம் விஷயத்வேந நிர்தி³ஶதி –

ப்ரக்ருதமிதி ।

தஸ்ய ஸ்ம்ருத்யர்தோ² வைஶப்³த³: ।

அநுஜ்ஞாக்ஷரமித்யேதத்³விக்³ருஹ்ய விவக்ஷிதேநார்தே²ந க⁴டயதி –

அநுஜ்ஞா சேதி ।

தஸ்யாநுஜ்ஞாத்வே ப்ரஶ்நபூர்வகம் ப்ரஸித்³தி⁴முபந்யஸ்யதி –

கத²மிதி ।

தத்ரேதி ஜ்ஞாநத⁴நயோருக்திஸ்ததி³த்யநுமந்தவ்யஸாதா⁴ரண்யேநோச்யதே ।

ஓங்காரஸ்யாநுஜ்ஞாக்ஷரத்வே லோகப்ரஸித்³தி⁴வத்³வேத³ப்ரஸித்³தி⁴ம் ஸமுச்சிநோதி –

ததா² சேதி ।

கத்யேவ தே³வா யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஶாகல்யேந ப்ருஷ்டே த்ரயஸ்த்ரிம்ஶதி³தி யாஜ்ஞவல்க்யேந ப்ரயுக்தே ஸத்யோமிதி ஶாகல்யோ(அ)நுஜ்ஞாம் க்ருதவாந் । புநஶ்ச கத்யேவேதி ப்ரஶ்நே ஷடி³தி ப்ரதிவசநே ஸத்யோமிதி ஹோவாசேத்யாதி³ வாக்யம் ப்³ருஹதா³ரண்யகே யதோ²க்தார்தா²நுஸாரி ப்ரஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।

யத்³தி⁴ கிஞ்சேத்யாதா³வுக்தாம் லோகப்ரஸித்³தி⁴மேவ ப்ரகடயதி –

ததா² ச லோகே(அ)பீதி ।

ஓங்காரஸ்ய லோகவேத³ப்ரஸித்³தி⁴ப்⁴யாமநுஜ்ஞாத்வே(அ)பி கத²ம் ஸம்ருத்³தி⁴கு³ணகத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அத இதி ।

உஶப்³தோ³(அ)ப்யர்த²: ஸம்ருத்³தி⁴ஶப்³தா³து³பரி ஸம்ப³த்⁴யதே ।

தஸ்யா: ஸம்ருத்³தி⁴மூலத்வம் ஸாத⁴யதி –

ஸம்ருத்³தோ⁴ ஹீதி ।

அநுஜ்ஞாயா: ஸம்ருத்³தி⁴ம் ப்ரதி காரணத்வேந ஸம்ருத்³தி⁴த்வே ஸத்யோங்காரஸ்யாபி ததா³த்மகஸ்ய ஸம்ருத்³தி⁴கு³ணவத்த்வம் ஸித்³த⁴மித்யுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ஸமர்த⁴யிதேத்யாதி³ப²லவாக்யம் ப்ரத்யாஹ –

ஸம்ருத்³தீ⁴தி ।

அஸ்மிந்வாக்யே ஸமர்த⁴யிதேத்யாதி³பத³ஜாதமாபயிதேத்யாதி³பூர்வவத்³வ்யாக்²யேயமித்யாஹ –

இத்யாதி³ பூர்வவதி³தி ॥ 8 ॥

ஓங்காரஸ்ய கு³ணத்ரயவத: ஸப²லமுபாஸநமுக்தம் । ததா² வக்தவ்யாபா⁴வாத்தேநேயமித்யாதி³வாக்யமநர்த²கமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அதே²தி ।

ஸ்துதேராநர்த²க்யமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

உபாஸ்யத்வாதி³தி ।

ப்ரரோசநம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் ப்ரகடயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

த்ரயி வித்³யா வர்தத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

த்ரயீ வித்³யேத்யஸ்யோபசரிதார்த²த்வம் கத²யதி –

த்ரயீ வித்³யேதி ।

கிமிதி ஶ்ருதம் த்யக்த்வா வ்யாக்²யாயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ந ஹீதி ।

தஸ்யா: ஸ்வரூபலாப⁴ஸ்யாநாதி³த்வேந ஹேத்வநபேக்ஷத்வாதி³த்யர்த²: ।

கர்மாபி கத²மாஶ்ராவணாதி³பி⁴ராத்மாநம் லப⁴தே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

கர்ம த்விதி ।

ப்ரஸித்³தி⁴மேவ ப்ரபஞ்சயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

ஆத்⁴வர்யவஹௌத்ரௌத்³கா³த்ரஸமாஹாரஸ்ய த³ர்ஶபூர்ணமாஸாதி³ஷ்வஸம்ப⁴வாத³க்³நிஷ்டோமாதி³ஷு ச ஸம்ப⁴வாத்தத்த்ரிதயஸமாஹாரால்லிங்கா³தோ³ங்காரேண ப்ரவர்தமாநம் த்ரயவிஹித கர்ம ஸோமயாக³ இதி ப்ரதிபா⁴தீத்யாஹ –

லிங்கா³ச்சேதி ।

ஸ்ரவத்யநோங்க்ருதம் கர்மேதி ந்யாயாதோ³ங்காரேண வைதி³கஸ்ய கர்மண: ஸ்தி²திரிதி ஸ்துதிம் விதா⁴ய ஸ்துத்யந்தரமாஹ –

தச்சேதி ।

கத²ம் புநரக்ஷரம் கர்மணா பூஜ்யதே தத்ரா(அ)ஹ –

பரமாத்மேதி ।

தஸ்ய தத்ப்ரதீகத்வே கிம் ஸ்யாதி³தி சேத்ததா³ஹ –

தத³பசிதிரிதி ।

நநு கர்மணா பரமாத்மா சேதா³ராத்⁴யதே தர்ஹி தத்ப்ரதீகத்வாத³க்ஷரஸ்யாபி தேநா(அ)(அ)ராத⁴நம் ஸ்யாத் । ந சேஶ்வரஸ்தேநா(அ)(அ)ராத்⁴யத இதி ப்ரமாணமஸ்தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்வகர்மணேதி ।

வர்ணாஶ்ரமவிஹிதேந கர்மணேஶ்வரம் ப்ரஸாத்³ய தத்ப்ரஸாத³வஶாத்தத்ப²லம் கர்தா ப்ராப்நோதீதி ப⁴க³வதோக்தத்வாதீ³ஶ்வரபூஜார்த²ம் கர்மேதி க³ம்யதே । ததா² ச தத்ப்ரதீகத்வாதோ³ங்காரஸ்ய தத்பூஜார்த²ம் கர்மேதி யுக்தமித்யர்த²: ।

வைதி³கம் கர்மாக்ஷரபூஜார்த²மித்யக்ஷரம் ஸ்துத்வா விதா⁴ந்தரேண ஸ்தௌதி –

கிஞ்சேதி ।

யஜமாநாதீ³த்யாதி³பதே³ந பத்நீ க்³ருஹ்யதே । ப்ராணைஸ்த்ரயீவிஹிதம் கர்ம வர்தத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஸ்துத்யந்தரமாஹ –

ததே²தி ।

யதா²(அ)க்ஷரவிகாரைர்யஜமாநாதி³ப்ராணைர்வைதி³கம் கர்ம ப்ரவர்ததே ததே²தி யாவத் । ஹவிஷேத்யத்ராபி பூர்வவத³ந்வய: ।

கத²ம்ருத்விகா³தி³ப்ராணாநாம் ஹவிஷஶ்சாக்ஷரவிகாரத்வமத ஆஹ –

யாகே³தி ।

ஆதி³ஶப்³தோ³(அ)நுக்தவைதி³ககர்மஸங்க்³ரஹார்த²: ।

“தஸ்மாதோ³மித்யுதா³ஹ்ருத்ய” (ப⁴. கீ³. 17 । 24) இத்யாதி³ஸ்ம்ருதேரித்யர்த²: । “அக்³நௌ ப்ராஸ்தா(அ)(அ)ஹுதி: ஸம்யகா³தி³த்யமுபதிஷ்ட²தே । ஆதி³த்யாஜ்ஜாயதே வ்ருஷ்டிர்வ்ருஷ்டேரந்நம் தத: ப்ரஜா: ।” (ம.ஸ்ம்ரு. 3 । 76) இதி ஸ்ம்ருதிமாஶ்ரித்யாஹ –

தச்சேதி ।

வ்ருஷ்ட்யாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³நாந்நஸ்ய ப்ரஜாநாம் சோத்பத்த்யுபகரணம் ஸர்வமுச்யதே ।

ததா²(அ)பி கத²மேதஸ்யைவாக்ஷரஸ்ய மஹிம்நேத்யாதி³ தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ப்ராணைரிதி ॥ 9 ॥

அக்ஷரஸ்ய ஸ்துத்யா மஹீக்ருதத்வாது³பாஸநே ஸித்³தே⁴ கிமுத்தரேண க்³ரந்தே²நேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்ரேதி ।

பூர்வஸ்மிந்ஸந்த³ர்பே⁴ ஸ்துதிவஶாத³க்ஷரவிஜ்ஞாநே கர்தவ்யே தந்நிஷ்பாத்³யம் கர்ம தத்³விஜ்ஞாநவதோ(அ)நுஷ்டே²யமிதி ஸ்தி²திம் ததா³க்ஷேப்துமுத்தரம் வாக்யமித்யர்த²: ।

ஆக்ஷேபாக்ஷராணி வ்யாசஷ்டே –

தேநேத்யாதி³நா ।

நநு கர்மகர்த்ருத்வே வித்³வத³விது³ஷோர்வித்³வாநேவ தத்ப²லமஶ்நுதே நாவித்³வாநிதி கத²மித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தயோஶ்சேதி ।

இதிஶப்³த³ஸ்த்வாக்ஷிபதீத்யநேந ஸம்ப³த்⁴யதே ।

கத²ம் வித்³வத³விது³ஷோரவிஶிஷ்டம் ப²லமித்யாஶங்க்ய த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

த்³ருஷ்டம் ஹீதி ।

விமதம் ந ஸ்வதந்த்ரப²லமங்க³ஜ்ஞாநத்வாதா³ஜ்யாவேக்ஷணவதி³தி ப்ராப்தே ப்ரத்யாஹ –

நைவமிதி ।

ஹேதுத்வேநாவதாரிதம் வாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

பி⁴ந்நே ஹீதி ।

வித்³யோபாஸநா கர்மாவித்³யா தயோர்பி⁴ந்நத்வம் தந்ந வித்³யாவையர்த்²யமித்யர்த²: ।

வித்³யாயா: ஸ்வதந்த்ரப²லவத்த்வம் நாஸ்தீதி பக்ஷஸ்ய வ்யாவ்ருத்திப்ரகாரமேவ ப்ரபஞ்சயதி –

நேத்யாதி³நா ।

அங்க³ஜ்ஞாநாத்³கு³ணவத³க்ஷரஜ்ஞாநஸ்யா(அ)(அ)தி⁴க்யே ப²லிதமாஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

தத³ங்க³ம் கர்மாங்க³முத்³கீ³த²மாத்ரஜ்ஞாநம் தஸ்மாதா³தி⁴க்யாத்³விஶிஷ்டாக்ஷரஜ்ஞாநஸ்யேதி யாவத் ।

யத்து புநருக்தம் தயோஶ்ச கர்மஸாமர்த்²யாதே³வ ப²லம் ஸ்யாதி³தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

த்³ருஷ்டம் ஹீதி ।

யத்த்வங்க³ஜ்ஞாநத்வாதி³தி தத்கிமங்க³த்வே ஸதி ஜ்ஞாநத்வம் வா(அ)(அ)ஶ்ரித்ய விஹிதத்வமத²வைததே³வ ஜ்ஞாநத்வவிஶேஷிதம் ? நா(அ)(அ)த்³ய: । தந்நிர்தா⁴ரணாநியமந்யாயேநாஸித்³தே⁴: । ந த்³விதீயோ கோ³தோ³ஹநே வ்யபி⁴சாராத் । த த்ருதீயோ த்³ருஷ்டாந்தஸ்ய ஸாத⁴நவிகலத்வாதா³ஜ்யாவேக்ஷணஸ்யா(அ)(அ)ஶ்ரித்ய வித்⁴யுதா³ஹரணப³ஹிர்பூ⁴தத்வாத³ங்க³ஸம்ப³ந்த⁴ஜ்ஞாநத்வமாத்ரேண த்³ருஷ்டாந்தத்வே ஸத்யங்க³த்வோபாதே⁴: ஸம்ப⁴வாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்ய ஜ்ஞாநாதி⁴க்யே ப²லாதி⁴க்யமித்யத்ராநந்தரவாக்யம் யோஜயதி –

தஸ்மாதி³தி ।

விஜ்ஞாநமுத்³கீ³தா²த்³யங்க³மாத்ரவிஷயமுபாஸநாதிரிக்தம் தேநேதி யாவத் । யோகோ³ தே³வதாதி³விஷயமுபாஸநம் । இதிஶப்³த³ஸ்தத³ர்த²ஸமாப்த்யர்த²: ।

தத்ரைவார்த²ஸித்³த⁴மர்த²ம் கத²யதி –

வித்³வதி³தி ।

நந்வர்தீ² ஸமர்தோ² வித்³வாநபர்யுத³ஸ்தஶ்ச கர்மண்யதி⁴காரீத்யங்கீ³காராத³விது³ஷஸ்தல்லக்ஷணாநாக்ராந்தஸ்யாநதி⁴காராத்கத²ம் தத்கர்ம வீர்யவதி³தி ப்ரதிஜ்ஞாயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ந சேதி ।

ஔஷஸ்த்ய உஷஸ்திஸம்ப³ந்தே⁴ மடசீஹதேஷ்வித்யாதி³கே தஸ்மிந்க்³ரந்த²ஜாதே வித்³யாஹீநாநாமபி கர்மாநுஷ்டா²நம் த்³ருஶ்யதே ப்ரஸ்தோதர்யா தே³வதேத்யாதௌ³ தாம் சேத³வித்³வாநித்யாதி³லிங்கா³த் । தஸ்மாத³விது³ஷோ(அ)பி கர்மண்யதி⁴கார: । அதி⁴காரிலக்ஷணே து ஜ்ஞாநாபா⁴வே(அ)பி த்³ரவ்யாதி³ஜ்ஞாநமாத்ரேண விஶேஷணஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

கு³ணவத³க்ஷரஜ்ஞாநம் ஸ்வதந்த்ரமித்யுக்தம் । தத்து ரஸதமகு³ணவத³க்ஷரவிஷயமேகமுபாஸநம் । தத்ர ச வித்⁴யுத்³தே³ஶே ப²லஸ்யாஶ்ருதத்வே(அ)பி விஶ்வஜிந்ந்யாயேந வா தத்கல்ப்யதே । ஆப்திகு³ணவத: ஸம்ருத்³தி⁴கு³ணவதஶ்சாக்ஷரஸ்ய த்³வே விஜ்ஞாநே ப்ரத்யேகம் ப²லஶ்ருதே: । ததா² சாத்ர த்ரீண்யுபாஸநாநி ப்ருத²க்ப²லாநி விவக்ஷிதாநீத்யத ஆஹ –

ரஸதமேதி ।

ந தாவதி³ஹோபாஸீதேதிவிதி⁴வ்யதிரேகேண மத்⁴யே வித்⁴யந்தரமுபலப்⁴யதே । ந சா(அ)(அ)பயிதா ஹ வை காமாநாமித்யாதி³வாக்யே ப²லஶ்ருத்யா விதி⁴ருந்நேய: । ரஸதமகு³ணவத³க்ஷரவிஜ்ஞாநவிதௌ⁴ ப²லாகாங்க்ஷிண்யர்த²வாத³ஸ்த²ப²லாம்ஶாந்வயேநாநேககு³ணவதே³கவிஜ்ஞாநவிதி⁴ஸம்ப⁴வே விதி⁴பே⁴த³கல்பநாயோகா³த் । நோ க²ல்வர்த²வாதி³கப²லவத³நேகவிஶேஷணகைகோபாஸநவிஷயவித்⁴யப்⁴யுபக³மேந வாக்யைக்யஸம்ப⁴வே வாக்யம் பே⁴த்துமுசிதம் । ஏதேந விஶ்வஜிந்ந்யாயோ நிரஸ்த: । ராத்ரிஸத்ரந்யாயஸ்து ப்ரக்ருதாவிரோதீ⁴தி பா⁴வ: ।

தஸ்யோபவ்யாக்²யாநமித்யுக்தஸ்யோபஸம்ஹாரவாக்யம் க²ல்வேதஸ்யேத்யாதி³, தத்ரைதச்ச²ப்³தே³ந ப்ரக்ருதாகர்ஷணே காரணமாஹ –

அநேகைரிதி ।

ரஸதமாப்திஸம்ருத்³தி⁴ரூபாண்யநேகாநி விஶேஷணாநி தைர்விஶிஷ்டத்வேநாக்ஷரஸ்யாநேகப்ரகாரேணோபாஸ்யத்வாத் । ப்ரகாரபே⁴தே³(அ)ப்யுபாஸநைக்யஸ்ய ப்ராகே³வோக்தத்வாத்ப்ரக்ருதஸ்யைவாக்ஷரஸ்யைதது³பவ்யாக்²யாநம் யத்க²லு விஹிதமித்யர்த²: ॥ 10 ॥

கு³ணத்ரயவிஶிஷ்டமுத்³கீ³தா²வயவபூ⁴தமோங்காராக்²யமக்ஷரம் பரமாத்மப்ரதீகம் தத்³பு³த்³த்⁴யோபாஸ்யமித்யுபதி³ஷ்டமிதா³நீம் தஸ்யைவாக்ஷரஸ்யாத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வபே⁴தே³நா(அ)(அ)தி³த்யப்ராணத்³ருஷ்ட்யோபாஸநம் விவக்ஷந்கண்டி³காந்தரமவதாரயதி –

தே³வாஸுரா இதி ।

தத்ராக்ஷராணி வ்யாசிக்²யாஸுரப்ரதிபா⁴வ்யுதா³ஸார்த²ம் விவக்ஷிதம் ஸமாஸம் த³ர்ஶயதி –

தே³வாஶ்சேதி ।

தே³வஶப்³த³நிஷ்பத்திப்ரகாரம் ஸூசயதி –

தே³வா இதி ।

தீ³வ்யதிர்த்³யோதநார்த²: “தி³வு க்ரீடா³விஜிகீ³ஷாவ்யவஹாரத்³யுதிஸ்துதிமோத³மத³ஸ்வப்நகாந்திக³திஷு” இதி த³ர்ஶநாத்தஸ்ய சாஜந்தஸ்ய ஸதி கு³ணே கர்தரி யதோ²க்தரூபஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

தே ச த்³யோதகா தே³வா ரூடே⁴ரிந்த்³ராத³யோ ப⁴விஷ்யந்தீத்யாஶங்க்யாஹ –

ஶாஸ்த்ரேதி ।

இத்யத்⁴யாத்மமித்யுபஸம்ஹாரவிரோதா⁴த்ப்ரஸித்³தே⁴ரேவ ஹேயத்வாது³பாஸகஶரீரஸ்த²கரணாவஸ்தா²தி³வா: ஸத்த்வாத்மகா: ஶாஸ்த்ராநுஸாரிணோ தே³வஶப்³த³வாச்யா இத்யர்த²: ।

ததா²(அ)த்⁴யாத்மமஸுரா விரோசநாத³ய: ஸ்யுரித்யாஶங்க்ய பூர்வவது³பஸம்ஹாரவிரோத⁴மபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

அஸுரா இதி ।

அஸுரா இந்த்³ரியவத்தய ஏவேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஸாத்த்விகேந்த்³ரியவ்ருத்திப்⁴யோ வைபரீத்யம் தாஸாமஸுரத்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் த³ர்ஶயதி –

தத்³விபரீதா இதி ।

தாஸாமஸுரஶப்³த³வாச்யத்வே நிமித்தாந்தரமாஹ –

ஸ்வேஷ்வேவேதி ।

விஷ்வக்³விஷயாஸு விஷ்வஞ்சோ நாநாக³தயோ விஷயா யாஸாம் தாஸ்விதி யாவத் । ப்ராணநக்ரியாஸு ஜீவாநாநுகூலப்ராணசேஷ்டாஸ்வித்யர்த²: ।

ததே³வ ஸ்போ²ரயதி –

ஸ்வாபா⁴விக்ய இதி ।

ஶாஸ்த்ராபேக்ஷாமந்தரேணைவ ஸ்வபா⁴வவஶாத்ப்ரவர்தமாநத்வம் ஸ்வாபா⁴விகத்வம் । ததா² ச ஶாஸ்த்ரீயேந்த்³ரியவ்ருத்திப்⁴யோ வைபரீத்யமமூஷாமதிவிஶத³மித்யர்த²: ।

வைபரீத்யாந்தரமாஹ –

தம ஆத்மிகா இதி ।

கத²ம் மிதோ² விஷயாபஹாரம் நிமித்தீக்ருத்ய தே³வாநாமஸுராணாம் ச ஸங்க்³ராமோ(அ)பூ⁴தி³த்யபேக்ஷாயாமாஸுரீம் வ்ருத்திம் ப்ரகடயதி –

ஶாஸ்த்ரீயேதி ।

தை³வீம் வ்ருத்திம் ப்ரத²யதி –

ததே²தி ।

தே³வாநாமுக்தாஸுரவைபரீத்யம் ஸ்பு²டயதி –

ஶாஸ்த்ரேதி ।

ஸ்வாபா⁴விக: ஶாஸ்த்ராநபேக்ஷஸ்தமோரூபபாப்மாஸுர: பரிச்சே²தா³பி⁴மாநஸ்தஸ்ய திரஸ்கரணார்த²மிதி யாவத் ।

உக்தமாத்⁴யாத்மிகஸங்க்³ராமம் நிக³மயதி –

இத்யந்யோந்யேதி ।

உக்தரீத்யா யதோ²க்தாநாம் தே³வாநாமஸுராணாம் ச பராபி⁴ப⁴வ: ஸ்வோத்³ப⁴வஶ்சேத்யேவம்ரூப: ஸங்க்³ராம: ப்ரதிதே³ஹமநாதி³காலப்ரவ்ருத்தோ யதா² தே³வாஸுரஸங்க்³ராமஸ்ததே²தி யோஜநா ।

கிமர்த²ம் புநரபுருஷார்த²ரூபோ தே³வாஸுரஸங்க்³ராம: ஶ்ருத்யா ஶ்ராவ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸ இஹேதி ।

ஸ ஹி ஸங்க்³ராமோ(அ)ஸ்மிந்ப்ரகரணே ப்ராணஸ்ய விஶுத்³தி⁴விஷயம் விஜ்ஞாநம் விதா⁴தும் ப்ரவ்ருத்த: । ததா² ஶ்ருத்யா கதா²ரூபேணா(அ)(அ)க்²யாயதே । இந்த்³ரியாணாம் வஷயவைமுக்²யே த⁴ர்ம: ஸ்யாத்தேஷாம் ததா³பி⁴முக்²யே பாபஸ்யோத்பத்திரிதி விவேகவிஜ்ஞாநஸித்³த்⁴யர்த²ம் சா(அ)(அ)க்²யாயிகா ப்ரணீயதே । தஸ்மாதி³ந்த்³ரியாணாம் ப்ரயத்நதோ விஷயப்ராவண்யம் பரிஹர்தவ்யம் । தத்³வைமுக்²யம் ச தேஷாம் ஶ்ரேயோர்தி²பி⁴ர்யத்நாதா³தே⁴யமிதி பா⁴வ: । யஜமாநப்ராணாநாமேவ தே³வாஸுரபா⁴வஸ்யோக்தத்வமத:ஶப்³தா³ர்த²: ।

ப்ரஜாபதிஶப்³த³ஸ்ய ரூட⁴மர்த²மபாக்ருத்ய விவக்ஷிதமர்த²மாஹ –

ப்ரஜாபதிரிதி ।

உக்தரூப: புருஷ: ப்ரஜாபதிரித்யத்ர க³மகமாஹ –

புருஷ ஏவேதி ।

கத²ம் புநர்யதோ²க்தாநாம் தே³வாஸுராணாம் தத³பத்யத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

தஸ்ய ஹீதி ।

யத்ரேத்யுக்தம் ஸங்க்³ராமநிமித்தம் பராம்ருஶதி –

தத்தத்ரேதி ।

தே³வாநாமுத்கர்ஷோ(அ)பகர்ஷஶ்சாஸுராணாமித்யஸ்மிந்நிமித்தே கத²முத்³கீ³த²ப⁴க்த்யாஹரணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

உத்³கீ³தே²தி ।

லக்ஷிதலக்ஷணாந்யாயம் ஸூசயதி –

தஸ்யாபீதி ।

உத்³கீ³த²ப⁴க்தேரிவேத்யபேரர்த²: ।

ததா³ஹரணப்ரயோஜநம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் கத²யதி –

தத்கிமர்த²மித்யாதி³நா ॥ 1 ॥

ஸம்ப்ரத்யுத்³கீ³தா²ஹரணப்ரகாரம் ப்ரகடயதி –

யதா³ சேதி ।

அசேதநஸ்ய கரணஸ்யோத்³கா³த்ருத்வாஸம்ப⁴வாத்³விஶிநஷ்டி –

சேதநாவந்தமிதி ।

முக்²யம் ப்ராணம் வ்யாவர்தயதி –

க்⁴ராணமிதி ।

த்வம் ந உத்³கா³யே வாஜஸநேயகஶ்ருதிமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ –

உத்³கீ³த² கர்தாரமிதி ।

அதோ²த்³கீ³த²ப⁴க்திரேவ ஶ்ரூயதே ந தூத்³கா³தா தத்கத²ம் தது³பாஸநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

உத்³கீ³த²ப⁴க்த்யேதி ।

தயோபலக்ஷிதமுத்³கா³தாரமுபாஸத இதி யாவத் ।

கத²முபாஸநமித்யபேக்ஷாயாமுத்³கீ³தே²ந கர்த்ருத்வப்ரார்த²நயேத்யாஹ –

க்ருதவந்த இதி ।

தே ஹ நாஸிக்யமித்யக்ஷரோக்தமர்த²முக்த்வா வாக்யார்த²மாஹ –

நாஸிக்யேதி ।

கிமித்யக்ஷரமோங்காராக்²யமிஹோபாஸ்யத்வேந வ்யாக்²யாயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஏவம் ஹீதி ।

உக்தமேவ ஸ்பு²டயதி –

க²ல்விதி ।

ததா² ச ப்ராணஸ்யோத்³கா³த்ருத்³ருஷ்ட்யோபாஸநே ப்ரக்ருதஸ்ய பரித்யாகோ³ ப⁴க்தேஶ்ச க்⁴ராணப்ராணத்³ருஷ்ட்யோபாஸ்வத்வாங்கீ³காரே(அ)ப்ரக்ருதோபாதா³நமிதி ஶேஷ: ।

பூர்வாபரவிரோத⁴மாஶங்கதே –

நந்விதி ।

உத்³கீ³தோ²பலக்ஷிதேநௌத்³கா³த்ரேணோபலக்ஷிதம் ஜ்யோதிஷ்டோமாதி³ கர்மா(அ)(அ)ஹ்ருதமித்யுக்தம் ததா³ஹரணம் ச தஸ்யோபாஸநம் தத்³விருத்³த⁴ம் நாஸிக்யப்ராணத்³ருஷ்ட்யா(அ)க்ஷரோபாஸநவசநமித்யர்த²: ।

ஸ்வோக்தேர்மிதோ² விரோத⁴ம் பரிஹரதி –

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

உத்³கீ³தோ²பலக்ஷிதகர்மோபலக்ஷிதே ஜ்யோதிஷ்டோமாதௌ³ கர்மணி ஸத்யேவோத்³கா³த்ருப்ராணத்³ருஷ்ட்யோபாஸ்யத்வேநாக்ஷரம் விவக்ஷிதம் । ஓங்காரஶ்சோத்³கீ³தா²வயவோ த்⁴யேயத்வேநேஷ்டோ ந ஸ்வதந்த்ரோ வ்யாபக: । ததா² சாக்ஷரோபாஸநார்த²த்வேந கர்மாஹரணம் ந த்⁴யேயத்வேநேத்யவிரோத⁴ இத்யர்த²: ।

ஆஶ்ரித்ய விதா⁴நார்த²ம் கர்மாஹரணமித்யுக்த்வா தம் ஹேத்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

தமேவமிதி ।

ஸ்வோத்தே²ந சா(அ)(அ)ஸுரேண நாஸிகாஸம்ப³த்³தே⁴நேதி யாவத் ।

அத⁴ர்மாதா³ஸங்க³ஸ்தத்³ரூபேணேத்யேதஸ்யா(அ)(அ)ங்க³வேத⁴ம் ஸாத⁴யதி –

ஸ ஹீதி ।

கல்யாணோ க³ந்த⁴: ஸுரபி⁴ருக்தஸ்தஸ்ய க்³ரஹணம் மமைவேத்யபி⁴மாநாத்மா யோ(அ)யமாஸங்க³ஸ்தேநாபி⁴பூ⁴தமுபகாரோ க³ந்தா⁴க்⁴ராணக்ருதஸ்துல்ய: ஸர்வஸ்ய கார்யகாரணஸங்கா⁴தஸ்யேதி விவேகவிஜ்ஞாநம் யஸ்ய ஸ ததே²தி விக்³ரஹ: ।

நநு கத²ம் யதோ²க்தாஸங்க³ஸ்பர்ஶிதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ தேநேதி ।

உக்தே(அ)ர்தே² வாக்யம் பாதயதி –

ததி³த³மிதி ।

க்⁴ராணப்ராணஸ்யா(அ)(அ)ஸுரபாப்மவித்³த⁴த்வே கார்யலிங்க³கமநுமாநம் ஸூசயதி –

யஸ்மாதி³தி ।

உக்தாநுமாநாவத்³யோதி வாக்யம் வ்யாகரோதி –

அத இதி ।

அத:ஶப்³தா³ர்த²மேவ ஸ்பஷ்டயதி –

பாப்மநேதி ।

நநு பாப்மநா வித்³வத்வாத்தேந லோகோ து³ர்க³ந்த⁴ம் ஜாநாதீத்யேவ வக்தவ்யம் ஸுரபி⁴ஜ்ஞாநஸ்ய பாப்மகர்மத்வாபா⁴வாத் । ததா² ச கத²ம் தேநோப⁴யம் ஜிக்⁴ரதீத்யுக்தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

உப⁴யக்³ரஹணமிதி ।

ஏகஸ்யாபி ஹவிஷோ த்³ராவாத்மகஸ்ய புரோடா³ஶாதே³ர்வா காகாதி³ஸம்ப³ந்தா⁴த்³ப்⁴ரம்ஶே ப்ராயஶ்சித்தஸத்த்வே(அ)பி யஸ்யோப⁴யம் ஹவிரார்திமார்ச²தி ஸ ஐந்த்³ரம் பஞ்சஶராவமோத³நம் நிர்வபேதி³த்யத்ரோப⁴யக்³ரஹணமவிவக்ஷிதமிதி ஸ்தி²தம் ப்ரத²மே தந்த்ரே ததா²(அ)த்ராபீத்யாஹ –

யஸ்யேதி ।

ந கேவலம் பாப்மநா ஹீதி வாக்யஶேஷாத³த்ரோப⁴யக்³ரஹணாமவிவக்ஷிதம் கிந்து வாஜஸநேயகே யதோ²க்தோத்³கீ³த²வித்³யாவிஷயத்வேந ஸமாநப்ரகரணே யதே³வேத³மப்ரதிரூபம் ஜிக்⁴ரதி ஸ ஏவ ஸ பாப்மேதி ஶ்ருதேரத்ராபி பாப்மவேத⁴வஶாத்³து³ர்க³ந்த⁴ம் ஜாநாதீத்யேவ வக்தவ்யத்வாத³விவக்ஷிதமுப⁴யக்³ரஹணமித்யாஹ –

யதே³வேதி ॥ 2 ॥

நநு நாஸிக்யஸ்ய ப்ராணஸ்ய பாப்மவித்³த⁴த்வாத³நுபாஸ்யத்வே ஸித்³தே⁴ ந்யாயஸாம்யாத்³வாகா³தீ³நாமபி நோபாஸ்யத்வமிதி ஸித்³த்⁴யதி தத்கிமுத்தரக்³ரந்தே²நேத்யத ஆஹ –

முக்²யப்ராணஸ்யேதி ।

ந்யாயஸாம்யே(அ)பி முக²தோ நிராகரணாபா⁴வே முக்²யப்ராணஸ்யைவோபாஸ்யத்வமித்யநிஶ்சயாத்தது³பாஸ்யதாதா³ர்ட்⁴யார்த²ம் முக²தோ வாகா³தீ³நாமுபாஸ்யத்வமபாகர்துமுத்தரக்³ரந்த² இத்யர்த²: । வித்³தா⁴ இதி விசார்ய க்ரமேணாபோஹ்யந்த இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

உத்தரவாக்யேஷ்வக்ஷரவ்யாக்²யாநமநபேக்ஷிதம் பூர்வேண ஸமாநத்வாதி³த்யாஹ –

ஸமாநமிதி ।

அவஶிஷ்டவாக்யைகதே³ஶக்³ரஹணார்த²மாதி³பத³ம் ।

நநு க்⁴ராணாதீ³நாம் பாப்மவித்³த⁴த்வாத³நுபாஸ்யத்வே(அ)பி த்வகா³தீ³நாம் தத்³வித்³த⁴த்வேநாநுபாஸ்யத்வாவசநாந்முக்²யஸ்யைவ ப்ராணஸ்யோபாஸ்யத்வம் நாவஸீயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அநுக்தா இதி ।

உக்தாநாமநுக்தோபலக்ஷணத்வே ப்³ருஹதா³ரண்யகஶ்ருதிம் ஸம்வாத³யதி –

ஏவமு க²ல்விதி ॥ 3 – 4 – 5 – 6 ॥

அத² ஹேத்யாதி³ முக்²யப்ராணவிஷயம் வாக்யமுத்தா²ப்ய வ்யாகரோதி –

ஆஸுரேணேத்யாதி³நா ।

பூர்வவத்³வாகா³தி³ஷ்விவேதி யாவத் । டங்கைஶ்ச விதா³ரகைர்லோஹவிஶேஷைரித்யர்த²: ।

அஶ்ருதஸ்ய லோஷ்டஸ்யாத்ரோபாதா³நே ஹேதுமாஹ –

ஸாமர்த்²யாதி³தி ।

தஸ்ய த்⁴வம்ஸநயோக்³யத்வாத்³த்⁴வம்ஸதேஶ்ச கர்த்ரபேக்ஷத்வாதி³த்யர்த²: ।

தர்ஹி யஸ்ய கஸ்யசிதே³வம்வித⁴ஸ்ய ஸம்ப⁴வாத³லம் லோஷ்டக்³ரஹணேநேத்யாஶங்க்ய “யதா²(அ)ஶ்மாநம்ருத்வா லோஷ்டோ வித்⁴வம்ஸேத” (ப்³ரு.உ. 1 । 3 । 7) இதி ப்³ருஹதா³ரண்யகஶ்ருதேஸ்தஸ்யைவாத்ர க்³ரஹணமித்யாஹ –

ஶ்ருத்யந்தராச்சேதி ॥ 7 ॥

த்³ருஷ்டாந்ததா³ர்ஷ்டாந்திகாப்⁴யாம் ஸித்³த⁴மர்த²ம் நிக³மயதி –

ஏவமிதி ।

ப்ராணஸ்ய விஶுத்³த⁴த்வாத்தது³பாஸநம் கர்தவ்யமிதி ஶேஷ: ।

ப²லவசநமவதார்ய வ்யாகரோதி –

ஏவம்வித³ இத்யாதி³நா ।

ப்ராணவித்ப்ரத்திஸ்பர்தி⁴நோ விநாஶே ஹேதுமாஹ –

யஸ்மாதி³தி ।

நாஸிக்யப்ராணஸ்ய முக்²யப்ராணஸ்ய ச வாயுவிகாரத்வேந ப்ராணத்வாவிஶேஷாத்பாப்மநா வேதா⁴வேதௌ⁴ துல்யாவேவ ஸ்யாதாமிதி ஶங்கதே –

நந்விதி ।

ஸ்தா²நவிஶேஷஸம்ப³ந்தா⁴ஸம்ப³ந்தா⁴ப்⁴யாம் த்³வயோரபி பாப்மவேதா⁴வேத⁴வ்யவஸ்தா² யுக்தேதி பரிஹரதி –

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

ஸ்தா²நாவஸ்தா²வச்சி²ந்நே கரணே வைகு³ண்யம் விஷயவிஶேஷாஸக்தத்வம் தஸ்மாத்தத்³ரூபஸ்ய நாஸிக்யப்ராணஸ்யாபி வித்³த⁴தா ஸ்யாதி³தி யாவத் । தத³ஸம்ப⁴வாத்³விஶேஷஸம்ப³ந்த⁴ப்ரயுக்தவைகு³ண்யாயோகா³தி³த்யேதச்ச்²லிஷ்டமுக்தமுபபந்நம் ।

ஸ்தா²நஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷாத்³க்⁴ராணப்ராணஸ்ய பாப்மவித்³த⁴த்வம் தத³பா⁴வாச்ச முக்²யப்ராணஸ்ய தத³வித்³த⁴த்வமித்யேதத்³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி –

யதே²த்யாதி³நா ।

ந முக்²யோ தோ³ஷவத்³க்⁴ராணஸசிவத்வாபா⁴வாதி³தி ஶேஷ: ॥ 8 ॥

க்⁴ராணதே³வதா வித்³தா⁴ ப்ராணதே³வதா து ந வித்³தே⁴த்யத்ர க³மகத்வேநாநந்தரவாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

யஸ்மாதி³தி ।

முக்²யப்ராணஸ்ய பாப்மவேதா⁴பா⁴வமுபஸம்ஹரதி –

அதஶ்சேதி ।

பாப்மகார்யமாஸங்க³ஸ்தஸ்ய ப்ராணே(அ)நுபலம்பா⁴தி³த்யத:ஶப்³த³ஸ்யைவார்த²: ।

ஹிஶப்³தே³நோக்தம் பாப்மாவேத⁴ம் விஶுத்³த⁴த்வே ஹேதூக்ருத்ய முக்²யப்ராணவிஶுத்³தி⁴முபஸம்ஹரதி –

ஹ்யேஷ இதி ।

தஸ்ய விஶுத்³த⁴த்வே ஹேத்வந்தரமாஹ –

யஸ்மாச்சேதி ।

அதோ விஶுத்³த⁴ இத்யுத்தரத்ர ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஸர்வார்த²த்வம் ப்ராணஸ்ய ப்ரஶ்நபூர்வகம் ப்ரதிபாத³யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

க்⁴ராணாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³ந கார்யமப்யுச்யதே ।

தேநைதாஸ்த்ருப்யந்தீதி ஶ்ருத்யந்தரமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ –

தேந ஹீதி ।

ப்ராணவ்ருத்திஹேதுப்⁴யாமந்நபாநாப்⁴யாம் ஸங்கா⁴தஸ்தி²திரத:ஶப்³தா³ர்த²: । ஸர்வார்த²த்வம் த்³விதீயஸ்யாத:ஶப்³த³ஸ்யார்த²: ।

முக்²யப்ராணோபயுக்தத்வாத³ந்நபாநாநாம் ஸங்கா⁴தஸ்தி²திஹேதுத்வமித்யத்ர ப்ரஶ்நபூர்வகம் லிங்க³ம் த³ர்ஶயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

வ்ருத்திமேவ விஶிநஷ்டி –

அந்நபாநே இதி ।

அந்வஹமுபபு⁴ஜ்யமாநே அந்நபாநே ப்ராணஸ்தி²திஹேதூ இதி யாவத் ।

ப்ராணஸ்யோச்சிக்ரமிஷாயாமபி ஸங்கா⁴த: ஸ்வயமஶநபாநே க்ருத்வா ஸ்தா²ஸ்யதீத்யாஶங்க்யா(அ)ஹ –

அப்ராணோ ஹீதி ।

ததா³ ப்ராணோச்சிக்ரமிஷாவஸ்தா²யாமிதி யாவத் ।

நநூத்க்ராந்த்யவஸ்தா²யாமஶிஶிஷாத்³யபா⁴வாதே³வ ஸங்கா⁴தஸ்யோத்க்ராந்திர்ந த்வஶநாத்³யபா⁴வாத்தத்ர ப்ரமாணாபா⁴வாத³த ஆஹ –

த்³ருஶ்யதே ஹீதி ।

ததி³தி முக²வ்யாதா³நமுச்யதே । அந்நக்³ரஹணம் பாநோபலக்ஷணார்த²ம் ॥ 9 ॥

விஶுத்³தி⁴கு³ணகமுக்²யப்ராணாத்மோத்³கா³த்ருத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தா²வயவபூ⁴தமோங்காராக்²யமக்ஷரமுபாஸ்யமித்யுக்தமிதா³நீம் தத்ரைவா(அ)(அ)ங்கி³ரஸப்³ருஹஸ்பத்யயாஸ்யகு³ணத்ரயவிதா⁴நார்த²முத்தரக்³ரந்த²முத்தா²பயதி –

தம் ஹேதி ।

தத்ர வ்ருத்திகாராபி⁴ப்ரேதம் ஸம்ப³ந்த⁴ம் த³ர்ஶயதி –

தம் முக்²யமிதி ।

பராபி⁴ப்ரேதஸம்ப³ந்தே⁴ க³மகமாஹ –

ஏதமிதி ।

அவ்யவஹிதஸம்ப³ந்த⁴ஸம்ப⁴வே வ்யவஹிதஸம்ப³ந்த⁴கல்பநா ந யுக்தேதி பரிஹரதி –

ப⁴வத்யேவமிதி ।

ருஷீணாமங்கி³ரோப்³ருஹஸ்பத்யாதி³ஶப்³தை³ருபதே³ஶே(அ)பி கு³ணத்ரயவிஶிஷ்டப்ராணோபாஸநம் ந விருத்⁴யதே ததஶ்ச ப்ரதா⁴நாநாமபா³தே⁴ ப்ராணோபாஸகாநாம்ருஷீணாமுபதே³ஶோ ந த்யாக³மர்ஹத்யங்கி³ரோப்³ருஹஸ்பத்யாதி³ஶப்³தே³ப்⁴யோ(அ)பி ப்ரத²மப்ரதிபந்நாந்ருஷீந்விஹாய யௌகி³கவ்ருத்திப்ரதிபத்தவ்யகு³ணமாத்ரப்ரதிபத்த்யநுபபத்தேரித்யர்த²: ।

ப்ராணோபாஸகாநாம்ருஷீணாமபி⁴தா⁴நமைதரேயகஶ்ருத்யா த்³ரட⁴யதி –

ஶ்ருத்யந்தரவதி³தி ।

ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ஶதர்சிநோ நாம ப்ரத²மமண்ட³லத்³ருஶ ருஷய: । ஏஷ ச ப்ராணோ யஸ்மாத்புருஷம் ஸங்கா³தாக்²யம் ஶதவர்ஷாண்யபி⁴க³தவாம்ஸ்தஸ்மாதே³தமேவ ப்ராணம் ஸந்தம்ருஷிஶரீரஸ்தி²தமபி ஶதர்சிநஶப்³த³வாச்யம் வத³ந்தீதி யோஜநா ।

ஶதர்சிஶப்³த³வது³ப⁴யவிஷயாணி ஶப்³தா³ந்தராண்யபி ஸந்தீத்யாஹ –

ததே²தி ।

ஆத்³யந்தே மண்ட³லே முக்த்வா மத்⁴யமாநாம் மண்ட³லாநாம் த்³ரஷ்டாரோ மாத்⁴யமா ருஷயஸ்தே(அ)பி ப்ராணஸ்தஸ்ய ஸ்வாத்மநி மத்⁴யே ஸர்வஜக³த்³விதா⁴ரகத்வாத் । க்³ருத்ஸமத³ஸ்து த்³விதீயமண்ட³லத³ர்ஶீ ஸ்வாபகாலே வாகா³தீ³நாம் கி³ரணாத்ப்ராணோ க்³ருத்ஸோ ரேதோவிஸர்க³காரணமத³ஹேதுத்வாத³பாநோ மத³: ப்ராணாபாநாத்மகத்வாத்ப்ராணோ(அ)பி ததோ²ச்யதே । த்ருதீயமண்ட³லத³ர்ஶீ விஶ்வாமித்ர: ப்ராணோ(அ)பி ததா² வ்யபதி³ஶ்யதே । தஸ்ய ஹி விஶ்வம் போ⁴ஜ்யஜாதம் ஸ்தி²திஹேதுதயா ஸ்நிக்³த⁴மாஸீத் । வாமதே³வஸ்து சதுர்த²மண்ட³லத்³ரஷ்டா ப்ராணோ(அ)பி தச்ச²ப்³த³வாச்யஸ்தஸ்ய வாகா³தி³தே³வதாஸம்ப⁴ஜநீயத்வாத் । பஞ்சமமண்ட³லத்³ரஷ்டா(அ)த்ரிரித்யுச்யதே ப்ராணோ(அ)பி ததை²வ கத்²யதே । தஸ்ய பாப்மநோ(அ)நர்த²ரூபாந்ப்ரதி ஸர்வத்ராத்த்ருத்வாத் । ஆதி³பதே³ந ப⁴ரத்³வாஜாதி³பதா³நி க்³ருஹீதாநி ।

த்³ருஷ்டாந்தமேவம் வ்யாக்²யாய தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ –

ததே²தி ।

கிமித்யங்கி³ர:ப்ரப்⁴ருதீந்ப்ராணம் கரோதி ஶ்ருதிரத ஆஹ –

அபே⁴தே³தி ।

ததா² ச ஸப்தமே ப்ராணஸ்ய ஸார்வாத்ம்யம் வக்ஷ்யதே ததா²(அ)த்ராபி தஸ்ய தத்தத்³ருஷிரூபத்வம் விவக்ஷிதமித்யாஹ –

ப்ராணோ ஹேதி ।

அவ்யவஹிதஸம்ப³ந்த⁴ஸம்ப⁴வே ப²லிதம் வாக்யார்த²ம் கத²யதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ராணஸ்யாங்கி³ரஸத்வம் வ்யுத்பாத³யதி –

யஸ்மாதி³தி ॥ 10 ॥

அங்க³ர:ஶப்³த³வத்³ப்³ருஹஸ்பதிஶப்³தோ³(அ)ப்யுப⁴யத்ர நேதவ்ய இத்யாஹ –

ததே²தி ।

ப்ராணஸ்ய ப்³ருஹஸ்பதித்வம் ஸாத⁴யதி –

வாச இதி ।

அங்கி³ரோப்³ருஹஸ்பதிஶப்³த³வத³ஸ்யஶப்³தோ³(அ)ப்யுப⁴யத்ர த்³ரஷ்டவ்ய இத்யாஹ –

ததே²தி ।

தஸ்யோப⁴யத்ர வ்ருத்திம் விஶத³யதி –

யத்³யஸ்மாதி³தி ।

யஸ்மாதா³ஸ்யாத³யதே தேநா(அ)யாஸ்ய: ப்ராண: ஸ ஏவாத்ரோபாஸகத்வாத்³ருஷிரபி ததே²தி யோஜநா ।

யதோ²க்தாநாம்ருஷீணாமேவோக்தகு³ணகமுபாஸநம் நாந்யேஷாம் விஶேஷவசநாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ததே²தி ।

விஶேஷஸ்ய ந ஶேஷநிவர்தகத்வம் ப்ரத³ர்ஶநார்த²த்வாதி³த்யர்த²: ॥ 11 – 12 ॥

யதோ²க்தோபாஸநஸ்ய த்ரிஷு நியமாபா⁴வே க³மகம் த³ர்ஶயதி –

ந கேவலமிதி ।

ஸம்ப்ரதி விஹிதோபாஸநஸ்ய த்³ருஷ்டப²லமாதே³ஷ்டும் பாதநிகாம் கரோதி –

விதி³த்வேதி ॥ 13 ॥

பூ⁴மிகாம் க்ருத்வா விவக்ஷிதமுபாஸ்திப²லம் கத²யதி –

ததே²தி ।

த்³ருஷ்டமிதி விஶேஷணாத³பீ⁴ஷ்டம் ப²லாந்தரமாசஷ்டே –

ப்ராணேதி ।

ஆத்மவிஷயம் ஶரீரவர்திப்ராணகோ³சரமிதி யாவத் ।

உபஸம்ஹாரஸ்ய ப்ரயோஜநமாஹ –

ஆதி⁴தை³வேதி ॥ 14 ॥

அநந்தரமாத்⁴யாத்மிகப்ராணத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸநவசநாதி³தி ஶேஷ: । கிமிதி தே³வதாவிஷயமுத்³கீ³தோ²பாஸநம் ப்ரஸ்தூயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அநேகதே⁴தி ।

ப்ராணரூபேணா(அ)(அ)தி³த்யாதி³ரூபேண சோத்³கீ³த²ஸ்யோபாஸ்யத்வாத்³தே³வதாவிஷயதது³பாஸ்திப்ரஸ்தாவோ யுக்த ஏவேத்யர்த²: ।

ஆதி³த்யாதி³மதயஶ்சேத்யாதி³ந்யாயேந வாக்யார்த²ம் கத²யதி –

ஆதி³த்யத்³ருஷ்ட்யேதி ।

“தமாதி³த்யமுத்³கீ³த²முபாஸீத” இத்யாதி³த்யஶப்³த³ஸ்யோத்³கீ³த²ஶப்³த³ஸ்ய ச ஸாமாநாதி⁴கரண்யமயுக்தமுத்³கீ³த²ஶப்³த³ஸ்ய ப்ரகரணாத³க்ஷரவாசித்வாதா³தி³த்யஶப்³த³ஸ்ய ச ஜ்யோதிர்விஷயத்வாத்³பி⁴ந்நார்த²யோஶ்ச ஶப்³த³யோ: ஸாமாநாதி⁴கரண்யாயோகா³தி³தி ஶங்கதே –

தமுத்³கீ³த²மிதீதி ।

ஆதி³த்யே யத்³யபி நோத்³கீ³த²ஶப்³தோ³ ரூட்⁴யா வர்திதுமர்ஹதி ததா²(அ)பி கௌ³ண்யா ச தத்ர தத்ர வ்ருத்தே: ஸாமாநாதி⁴கரண்யஸித்³தி⁴ரித்யுத்தரமாஹ –

உச்யத இதி ।

ப்ரஜார்த²முத்³கா³யதீத்யேததே³வ ஸ்பஷ்டயதி –

ப்ரஜாநாமிதி ।

அந்நோத்பத்த்யர்த²முத்³கா³யதீதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ததே³வ வ்யதிரேகத்³வாரா ஸாத⁴யதி –

ந ஹீதி ।

ஆதி³த்யஸ்யாந்நார்த²மாகா³நமத:ஶப்³தா³ர்த²: ।

ந தஸ்யோத்³கா³துரிவ ப்ரத்யக்ஷமுத்³கா³நமுபலப்³த⁴மித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

உத்³கா³யதீவேதி ।

உபமாமேவோபபாத³யதி –

யதே²தி ।

’அதா²(அ)(அ)த்மநே(அ)ந்நாத்³யமாகா³யேதி³”திஶ்ருத்யந்தரே யதா²(அ)ந்நார்த²முத்³கா³தா(அ)(அ)கா³யதீத்யவக³தம் ததா²(அ)(அ)தி³த்யோ(அ)பி ப்ரஜாநாமந்நார்த²மாகா³யதீத்யர்த²: ।

உத்³கீ³த²ஶப்³த³ஸ்யா(அ)(அ)தி³த்யே ஸம்ப⁴வம் பராம்ருஶ்ய ப²லிர்தமாஹ –

அத இதி ।

ஆதி³த்யத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸநமுபபாத்³ய ப²லோக்திம் வ்யாசஷ்டே –

கிஞ்சேத்யாதி³நா ।

ஏவம்கு³ண தமஸ்தஜ்ஜப⁴யநிவர்தகத்வகு³ணஸஹிதமிதி யாவத் ॥ 1 ॥

நந்வத்⁴யாத்மமதி⁴தை³வதமிதி ஸ்தா²நபே⁴தா³த்ப்ராணாதி³த்யயோர்பி⁴ந்நத்வாத்³பி⁴ந்நமேவ தயோருபாஸநமுபாதே³யமத ஆஹ –

யத்³யபீதி ।

ப்ராணதி³த்யயோ: ஸ்வரூபபே⁴தா³பா⁴வம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் ப்ரதிபாத³யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

உஶப்³தோ³(அ)ப்யர்த²: ஸ்தா²நபே⁴த³தோ பே⁴த³மநுஜாநாதி ।

கு³ணத: ஸாம்ய ஸாத⁴யதி –

யஸ்மாதி³தி ।

நாமத: ஸாம்யம் ஸங்கி³ரதே –

கிஞ்சேதி ।

ஸவித்ருவத்ப்ராணே(அ)பி ப்ரத்யாஸ்வரஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யஸ்மாதி³தி ।

ஸ்வரத்யேவ க³ச்ச²த்யேவேதி யாவத் । தஸ்மிந்நேவ ஸ்தூ²லதே³ஹே ந ப்ரத்யாக³ச்ச²தி தஸ்மாத்ப்ராணே ஸ்வரஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திரேவேத்யர்த²: ।

ஸவிதர்யபி தர்ஹி தச்ச²ப்³த³ப்ரவ்ருத்திரேவேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸவிதா த்விதி ।

ஆதி³த்யஸ்யாஸ்தம் க³தஸ்ய ப்ரத்யஹமேகத்ரைவா(அ)(அ)க³தித³ர்ஶநாத்தஸ்மிந்ப்ரத்யாஸ்வரஶப்³த³ஸ்யாபி ப்ரவ்ருத்திரஸ்தீத்யர்த²: ।

அத: ப்ராணாதி³த்யயோருக்தம் ஸாம்யம் நிக³மயதி –

அஸ்மாதி³தி ।

அந்யோந்யஸாம்யக்ருதம் ப²லமாஹ –

அத இதி ।

ப்ராணாதி³த்யாவேகீக்ருத்ய தத்³த்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தா²வயவபூ⁴தமோங்காராக்²யமக்ஷரமுபாஸ்யமித்யர்த²: ॥ 2 ॥

அதா²(அ)(அ)த்⁴யாத்மிகமாதி⁴தை³விகம் சோத்³கீ³தோ²பாஸநம் ப்ரஸ்துத்ய ததே³வ ஸமஸ்யைகீக்ருத்யோக்தம் ததா² ச வக்தவ்யாபா⁴வாத் கிமுத்தரேண க்³ரந்தே²நேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)த்⁴யாத்மிகமேவோத்³கீ³தோ²பாஸநமநுஸ்ருத்யா(அ)ஹ –

அதே²தி ।

கோ(அ)ஸௌ வ்யாநோ யத்³த்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸநமுபதி³தி³க்ஷிதமத ஆஹ –

வக்ஷ்யமாணலக்ஷணமிதி ।

பக்ஷாந்தரம் வ்யாவர்தயதி –

ப்ராணஸ்யைவேதி ।

வக்ஷ்யமாணலக்ஷணமித்யுக்தம் வ்யக்தீகரோதி –

அது⁴நேதி ।

தந்நிரூபணார்த²மாதௌ³ ப்ராணாபாநௌ நிரூபயதி –

யத்³வா இத்யாதி³நா ।

தாப்⁴யாமேவ முக²நாஸிகாப்⁴யாமித்யேதத் ।

ஸ்யாதாமேவம் ப்ராணாபாநௌ வ்யாநஸ்ய து கிமாயாதாமிதி ஶங்கித்வா தத்ஸ்வரூபம் த³ர்ஶயதி –

தத இத்யாதி³நா ।

ஸந்தி⁴மேவ ஸ்பு²டயதி –

தயோரிதி ।

ப்ராணாபாநயோர்வ்ருத்த்யோரபா⁴வாவஸ்தா²யாம் மத்⁴யே ச வாயோர்வ்ருத்திவிஶேஷோ யோ(அ)ஸ்தி ஸ வ்யாநஶப்³தா³ர்த² இத்யர்த²: ।

ஸந்தி⁴ஸ்கந்த⁴மர்மதே³ஶவ்ருத்திர்வ்யாந இதி ஸாங்க்²யா யோகா³ஶ்சா(அ)(அ)ஹுஸ்தாந்ப்ரத்யாஹ –

ய: ஸாங்க்²யாதீ³தி ।

ஸாங்க்²யாநாம் யோகா³நாம் ச ஶாஸ்த்ரே ப்ரஸித்³தோ⁴ யோ வாயோர்வ்ருத்திவிஶேஷ: ஸ்கந்தா⁴தி³தே³ஶகோ³ நாஸௌ வ்யாந:ஶ்ருத்யா விஶேஷநிரூபணாதி³தி யோஜநா ।

வ்யாநஸ்ய ப்ராணாபாநஸாபேக்ஷத்வாத்தயோரந்யதரஸ்யோபாஸநமேவோசிதம் ந வ்யாநோபாஸநமிதி மந்வாநஶ்சோத³யதி –

கஸ்மாதி³தி ।

மஹதா(அ)(அ)யாஸேந வ்யாநஸதத்த்வநிரூபணேநேதி யாவத் ।

தாப்⁴யாம் தஸ்ய வைஶிஷ்ட்யமுபேத்ய பரிஹரதி –

வீர்யவதி³தி ।

வ்யாநஸ்யைவோபாஸநமிதி ஶேஷ: ।

ததே³வ ப்ரஶ்நத்³வாரா ப்ரபஞ்சயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

கத²ம் வ்யாநஸ்ய வீர்யவத்கர்ம ப்ரஸித்³த⁴ ப்ரதிஜ்ஞாயதே கார்யகாரணபா⁴வாதி³த்யாஹ –

வ்யாநேதி ।

வாசோ வ்யாநநிர்வர்த்யத்வே லிங்க³ம் த³ர்ஶயதி –

யஸ்மாதி³தி ॥ 3 ॥

யா வாகி³த்யாதி³வாக்யாநாமர்த²ம் ஸங்க்ஷிபதி –

ததே²த்யாதி³நா ॥ 4 ॥

அதோ யாநீத்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

ந கேவலமிதி ।

வ்யாநேந நிர்வர்தயதீதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । யாந்யந்யாந்யபி யதோ²க்தாநி கர்மாணி தாநி லோகோ வ்யாநேநைவ கரோதீத்யுத்தரத்ர ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ப்ரயத்நாதி⁴க்யநிர்வர்த்யாநி கர்மாண்யேவோதா³ஹரதி –

யதே²தி ।

யதா² தாநி கர்மாணி ததா²(அ)ந்யாந்யப்யேவம்ப்ரகாராணீதி யோஜநா ।

வ்யாநஸ்ய வீர்யவத்கர்மஹேதுத்வே ப²லிதமாஹ –

அத இதி ।

வைஶிஷ்ட்யே(அ)பி கிம் ஸ்யாதி³தி சேத்ததா³ஹ –

விஶிஷ்டஸ்யேதி ।

வைஶிஷ்ட்யப²லமுபஸம்ஹரதி –

ஏதஸ்யேதி ।

ப²லவத்த்வாதி³த்யுக்தமுபாஸ்திப²லம் ஸ்பஷ்டயதி –

கர்மேதி ।

வ்யாநத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸநஸ்யாங்கா³வப³த்³த⁴த்வாதி³தி ஶேஷ: ॥ 5 ॥

உத்³கீ³தோ²பாஸநப்ரஸங்கே³நோத்³கீ³தா²க்ஷரோபாஸநாம் ப்ரஸ்தௌதி –

அதே²தி ।

விஶேஷணதாத்பர்யம் த³ர்ஶயதி –

ப⁴க்தீதி ।

உத்³கீ³தா²க்ஷராண்யுபாஸீதேத்யுக்தே ப⁴க்த்யக்ஷராண்யுபாஸ்யாநி ப்ராப்தாநி தாநி மா பூ⁴வந்நிதி யதோ மந்யதே ஶ்ருதிஸ்ததோ விஶேஷணம் கரோதீத்யர்த²: ।

விஶேஷணஶ்ருதிம் வ்யாகரோதி –

உத்³கீ³தே²தி ।

நாமாக்ஷரோபாஸநமுத்³கீ³தோ²பாஸநஸ்யாகிஞ்சித்கரமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

நாமேதி ।

யதா² லோகே க்ருஷ்ணமிஶ்ராதி³வாசகஶப்³த³ப்ரயோகே³ வாச்யஸ்ய புருஷவிஶேஷஸ்யோபாஸநம் க³ம்யதே ததே²ஹாபீத்யர்த²: ।

நாமாக்ஷரோபாஸநே நாமவது³பாஸநே(அ)பி தது³பாஸநமேவ கத²மித்யாஶங்க்ய விப⁴ஜதே –

ப்ராண ஏவேதி ।

ப்ராணஸ்யோத³: ஸாத்³ருஶ்யம் ப்ரஶ்நபூர்வகமாஹ –

கத²மித்யாதி³நா ।

கீ³ரித்யஸ்மிந்நக்ஷரே வாக்³த்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யாஹ –

வாக்³கீ³ரிதி ।

வாசோ கி³ரஶ்ச ஸாத்³ருஶ்யம் த³ர்ஶயதி –

வாசோ ஹேதி ।

உத்³கீ³ரக்ஷரயோ: ப்ராணவாக்³த்³ருஷ்டிரிவ த²மித்யஸ்மிந்நக்ஷரே(அ)ந்நத்³ருஷ்டி: கார்யேத்யாஹ –

ததே²தி ।

த²காராந்நயோரபேக்ஷிதம் ஸாத்³ருஶ்யம் த³ர்ஶயதி –

அந்நே ஹீதி ॥ 6 ॥

ப்ராண ஏவோதி³த்யாதௌ³ ஸாத்³ருஶ்யம் ஶ்ருத்யைவோக்தம் த்³யௌரேவோதி³த்யாதௌ³ து நோக்தம் ததா² ச தத்ர ஸாத்³ருஶ்யாபா⁴வே கத²ம் த்³ருஷ்டிகரணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

த்ரயாணாமிதி ।

அந்தரிக்ஷமாகாஶஸ்தத³ந்த:ப்ரதிஷ்டா² லோகாஸ்தேந கீ³ர்ணா இவேதி மத்வா(அ)(அ)ஹ –

கி³ரணாதி³தி ।

அக்³ந்யாதீ³நாம் கி³ரணாதி³தி ஸம்வர்க³வித்³யாயாம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।

“ஸாமவேதோ³ வை ஸ்வர்கோ³ லோக” இதி ஸ்வர்க³லோகத்வேந ஸாமவேத³ஸ்ய ஸம்ஸ்துதத்வாதி³தி ஹேதுமாஹ –

ஸ்வர்கே³தி ।

யஜுஷா ஸ்வாஹாஸ்வதா⁴தி³நேதி யாவத் ।

அத்⁴யாத்மமதி⁴லோகமதி⁴தை³வமதி⁴வேத³ம் ச நாமாக்ஷரோபாஸநமுக்த்வா தத்ப²லோக்திமவதார்ய வ்யாகரோதி –

உத்³கீ³தே²தி ।

யோ வாசோ தோ³ஹ இத்யத்ர ஷஷ்டீ² கர்மணி த்³ரஷ்டவ்யா ।

தமேவ வாக்³தோ³ஹம் ப்ரகடயதி –

ருக்³வேதா³தீ³தி ।

தத்ஸாத்⁴யம் ப²லம் ஸ்வாதீ⁴நோச்சரணக்ஷமத்வம் தத³நாயாஸேநாஸ்ய ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: । ததி³தி ப்ரக்ருதப²லபராமர்ஶ: । ஷஷ்டீ² பூர்வவத் । தமிதி தோ³ஹோக்தி: ।

வாச ஏவ தோ³ஹே கர்மத்வம் கர்த்ருத்வம் சேத்யாஹ –

ஆத்மாநமேவேதி ।

யோ தோ³க்³தா⁴ ஸா வாகே³வ ஸா சா(அ)(அ)த்மாநமேவ தம் தோ³க்³தீ⁴தி யோஜநா । யதோ²க்தாநி ப்ராணவாக³ந்நாதி³ரூபத்வேநோக்தாநீதி யாவத் । யதோ²க்தகு³ணாந்யுத்தா²நகி³ரணஸ்தி²த்யாதி³த⁴ர்மகாணீத்யர்த²: ।

உத்³கீ³தா²க்ஷராணீத்யுக்தம் விஶேஷணாநுவாதே³ந ஸ்பு²டயதி –

உத்³கீ³த² இதி ।

உத்³கீ³த² இத்யேவம்ரூபஸ்ய நாம்நோ(அ)க்ஷராணீதி யாவத் ॥ 7 ॥

வாகா³தி³ஸம்ருத்³தி⁴ப²லமுபாஸநமுபதி³ஶ்ய ப²லஸம்ருத்³தி⁴ர்யேந ப்ரகாரேண ப⁴வதி தத்ப்ரகாரஜ்ஞாநம் ஸர்வகாம்யோபாஸநஶேஷபூ⁴தம் ப்ராஸங்கி³கம் விதீ⁴யத இத்யாஹ –

அத² க²ல்விதி ।

வாகா³தி³ஸம்ருத்³தி⁴ப²லகோபாஸநாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

வக்ஷ்யமாணோபாஸநாநாம் ஸர்வகாம்யோபாஸநாஶேஷத்வத்³யோதநார்த²ம் க²ல்வித்யுக்தம் । ப்ராஸங்கி³கத்வம் த³ர்ஶயதி –

இதா³நீமிதி ।

காமஶப்³த³: ப²லவிஷய: । தச்ச²ப்³த³: ப்ரகாரஜ்ஞாநபராமர்ஶீ । உச்யதே விதீ⁴யத இத்யர்த²: ।

த்⁴யாநப்ரகாரம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் விஶத³யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

இதிஶப்³தா³ர்த²மபி⁴நயதி –

ஏவமிதி ।

ஏவம்ஶப்³தா³ர்த²முதா³ஹரணநிஷ்ட²தயா ஸ்பஷ்டயதி –

தத்³யதே²தி ।

உத்பத்த்யாதி³பி⁴ரித்யாதி³ஶப்³தே³ந ச்ச²ந்தோ³தே³வதாதி³ க்³ருஹ்யதே ॥ 8 ॥

தே³வதாதி³பி⁴ரிதி ।

ஆதி³பதே³நா(அ)(அ)ர்ஷேயாதி³க்³ரஹ: ॥ 9 ॥

கா³யத்ர்யாதி³நேதி ।

ஆதி³பத³முஷ்ணிக³நுஷ்டுப்³ப்³ருஹத்யாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²ம் । த்ரிப்³ருத்பஞ்சத³ஶ: ஸப்தத³ஶ ஏகவிம்ஶ: ப்ரஸித்³த⁴: ஸோமயாகே³ ஸ்தோம: ।

ஆத்மநேபத³ப்ரயோக³ப்ரதிபந்நமர்த²மாஹ –

ஸ்தோமாங்கே³தி ।

யத்ர கர்த்ருகா³மி ப²லம் தத்ரா(அ)(அ)த்மநேபத³ம் ப்ரயுஜ்யதே, ப்ரக்ருதே ச ஸ்தோஷ்யமாண இத்யாத்மநேபத³ம் த்³ருஶ்யதே, தஸ்மாதே³தத்ப²லஸ்ய கர்த்ருகா³மித்வம் க³ம்யதே । அந்யதா² பூர்வோத்தரயோரிவ பரஸ்மைபத³ப்ரயோக³ப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: ॥ 10 ॥

யாம் தி³ஶமபீ⁴த்யபி⁴வ்யாப்யேத்யர்த²: । ஸ்தோஷ்யந்தே³வதாவிஶேஷமிதி ஶேஷ: । அதி⁴ஷ்டா²த்ருஶப்³தே³நேந்த்³ராத³யோ க்³ருஹ்யந்தே । ஆதி³பத³ம் தத்தத்³தி³க³வஸ்தி²தாஸாதா⁴ரணத⁴ர்மஸங்க்³ரஹார்த²ம் ॥ 11 ॥

ஆத்மாநம் ஸ்வம் ரூபம் கோ³த்ராதி³பி⁴ருபஸ்ருத்யோத்³கா³தா ஸ்துவீதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । நாமாதி³பி⁴ரித்யாதி³ஶப்³தே³ந வர்ணாஶ்ரமாதி³க்³ரஹணம் । அந்தத இத்யஸ்யார்த²மாஹ –

ஸாமாதீ³நிதி ।

பூர்வோக்தாந்ஸாமாதீ³ந்ஸர்வாநுக்தேந க்ரமேண த்⁴யாத்வா தத³வஸாநே ஸ்வாத்மாநமபி ஸஞ்சிந்த்யாபேக்ஷிதப²லமநுஸந்த³தா⁴ந: ஸ்வராதி³ப்⁴ய: ப்ரமாத³மகுர்வந்நுத்³கா³தா ஸ்துவீதேதி யோஜநா । யத்ர கர்மண்யயமுத்³கா³தா யதோ²க்தரீத்யா ஸ்தோதா ப⁴வதி தத்ர க்ஷிப்ரமேவாஸ்மை ஸ காம: ஸம்ருத்³தி⁴ம் க³ச்சே²த்³யத்காம: ஸந்ய: ஸ்துவீதேத்யந்வய: । இதிஶப்³த³: ப்ராஸங்கி³கோபாஸநஸமாப்த்யர்த²: ॥ 12 ॥

ப்ராஸங்கி³கம் ஹித்வா ப்ரக்ருதமநுஸந்த⁴த்தே –

ஓமித்யேததி³த்யாதீ³தி ।

புநருபாதா³நஸ்ய தாத்பர்யமாஹ –

உத்³கீ³தே²தி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந பூர்வோக்தாந்யுபஸரணாநி க்³ருஹ்யந்தே । உத்³கீ³த²ஸ்ய தைர்வ்யவஹிதத்வாத்ப்ரகரணவிச்சே²த³ஶங்காயாம் ததோ(அ)ந்யஸ்மிந்நர்தே² ப்ரஸங்க³: ஸ்யாத்ஸ மா பூ⁴தி³த்யேவமர்த²ம் புநருபாதா³நமித்யர்த²: ।

தே³வா வை ம்ருத்யோரித்யாதே³ஸ்தாத்பர்யமாஹ –

ப்ரக்ருதஸ்யேதி ।

அக்ஷரவ்யாக்²யாநப்ராப்தாவநுவாத³பா⁴க³ம் ப்ரத்யாஹ –

ஓமித்யாதீ³தி ।

தே³வாஸுரா ஹ வை யத்ரேத்யத வ்யாக்²யாதா தே³வா மாரகாதா³ஸுராத்பாப்மந: ஸகாஶாதி³தி யாவத் ॥ 1 ॥

கோ(அ)யம் கர்மணி ப்ரவேஶோ நாம தத்ரா(அ)ஹ –

வைதி³கமிதி ।

ததி³தி வைதி³கம் கர்மோச்யதே ।

தே ச²ந்தோ³பி⁴ரித்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

கிஞ்சேதி ।

ந ஹி ஸர்வே மந்த்ரா: ஸர்வத்ர விநியுஜ்யந்தே । ததா² சைகஸ்மிந்கர்மண்யநுஷ்டீ²யமாநே விநியுக்தாந்மந்த்ராந்ஹித்வா கர்மாந்தரேஷ்வவஶிஷ்டைர்ஜபாதி³ குர்வந்த: ஸ்வாத்மாநம் தே³வாஶ்சா²தி³தவந்த: । தஸ்மாந்ந ம்ருத்யுவஶ்யதா தேஷாமித்யர்த²: ।

தேஷாம் ச²ந்தோ³பி⁴ஶ்சா²தி³தத்வே ச²ந்த³ஸாம் ச²ந்த³ஸ்த்வப்ரஸித்³தி⁴ப்ரகாரமபி⁴நயதி –

தத்தஸ்மாதி³தி ॥ 2 ॥

கர்மாநுதிஷ்ட²தாம் தே³வாநாம் ம்ருத்யுவஶ்யதா ந வ்யாவ்ருத்தேத்யாஹ –

தாநிதி ।

தத்ரேதி வைதி³ககர்மப்ராரம்போ⁴க்தி: । உஶப்³தோ³(அ)ப்யர்த²: । யதோ²க்தகர்மபராநபி தாந்ம்ருத்யு: பர்யபஶ்யதி³தி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கர்மணாம் ம்ருத்யுபத³கோ³சரத்வம் த்³ருஷ்டாந்தேநா(அ)(அ)ஹ –

யதே²தி ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகபா⁴க³ஸ்ய விவக்ஷிதமர்த²ம் ஸங்க்³ருஹ்ணாதி –

ம்ருத்யுரிதி ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகே க்ஷுத்³ரோத³கஸ்தா²நீயம் கிம் ஸ்யாதி³தி ப்ரஶ்நபூர்வகம் த³ர்ஶயதி –

க்வாஸாவித்யாதி³நா ।

ருகா³தீ³நாம் நித்யத்வேந க்ஷயாபா⁴வாந்ந க்ஷுத்³ரோத³கஸ்தா²நீயதேத்யாஶங்க்ய விவக்ஷிதமர்த²மாஹ –

ருகி³தி ।

கர்மணஶ்ச க்ருதகத்வேந ப²லத: ஸ்வரூபதஶ்ச க்ஷயிதா ப்ரஸித்³தே⁴தி பா⁴வ: ।

ம்ருத்யுபரிஹாரோபாயமுபதி³ஶதி –

தே நு தே³வா இத்யாதி³நா ।

கர்மப்⁴ய: ஸகாஶாதூ³ர்த்⁴வா வ்யாவ்ருத்தா இத்யர்த²: । ஸர்வகர்மஸங்க்³ரஹார்த²ம் கர்மப்⁴ய இதி ப³ஹுவசநம் ।

அவைதி³ககர்மத்யாக³ஸ்ய கர்மிஷ்வபி ஸித்³த⁴த்வாத்³வைதி³ககர்மத்யாகா³ர்த²ம் விஶிநஷ்டி –

ருச இதி ।

கர்மத்யாக³மாத்ராத்க்ருதக்ருத்யதாஶங்காம் வாரயதி –

தேநேதி ।

கிம் தத³க்ஷரம் ததா³ஹ –

ஓங்காரேதி ॥ 3 ॥

உதா³த்தாதி³ரூபத்வாபா⁴வாத³க்ஷரஸ்ய ந ஸ்வரஶப்³த³த்வமித்யாஶங்க்ய பரிஹரதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

ருசமாப்நோத்யத்⁴யயநேந ஸ்வாதீ⁴நாம் கரோதீத்யர்த²: । அதிஸ்வரத்யதிஶயேநா(அ)(அ)த³ரதி⁴யோச்சாரயதீதி யாவத் । ருக்³யஜு:ஸாம்நாம் ப்ரத்யேகமோங்காரோச்சாரணத்³வாரேணைவா(அ)(அ)ப்தித³ர்ஶநாதி³த்யதிஶப்³தா³ர்த²: । உஶப்³தோ³(அ)பிபர்யாய: । ஸம்ப்ரதிபந்நஸ்வரவதி³தி த்³ருஷ்டாந்தார்த²: । அம்ருதமப⁴யம் ததா²வித⁴ப்³ரஹ்மப்ரதீகத்வாதி³த்யர்த²: । தத்ப்ரவிஶ்ய ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யா தத்³த்⁴யாநம் க்ருத்வேத்யர்த²: ॥ 4 ॥

ப⁴வது தே³வாநாமேவமஸ்மாகம் து கிமாயாதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ யோ(அ)ந்யோ(அ)பீதி ।

ராஜக்³ருஹம் ப்ரவிஷ்டஸ்ய விஶேஷத³ர்ஶநாத³க்ஷரம் ப்ரவிஷ்டஸ்யாபி ப²லே விஶேஷ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்ப்ரவிஶ்யேதி ।

அம்ருதத்வேந விஶிஷ்டா இதி ஶேஷ: ॥ 5 ॥

க²ண்டா³ந்தரஸ்ய தாத்பர்யமாஹ –

ப்ராணாதி³த்யேதி ।

ப்ரணவஸ்யோத்³கீ³த²ஸ்ய சைகத்வம் க்ருத்வா தஸ்மிந்ஸத்யத்⁴யாத்மம் ப்ராணத்³ருஷ்ட்யா(அ)தி⁴தை³வதமாதி³த்யத்³ருஷ்ட்யா ச விஶிஷ்டஸ்யோத்³கீ³த²ஸ்ய யது³பாஸநமுக்தம் ததே³வாநூத்³ய நிந்தி³த்வா ப்ராணாநாம் ரஶ்மீநாம் ச பே⁴த³ ஏவ கு³ணஸ்தத்³விஶிஷ்டத்³ருஷ்ட்யா தஸ்யைவோத்³கீ³தா²வயவஸ்யாக்ஷரஸ்யாநேகபுத்ரப²லமுபாஸநமநேந க்³ரந்தே²ந வக்தவ்யமித்யுத்தரோ க்³ரந்த²: ஸம்ப்ரதி ப்ரஸ்தூயத இத்யர்த²: । அம்ருதாப⁴யகு³ணகாக்ஷரோபாஸநாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

ப்ரணவோத்³கீ³த²யோரேகத்வே வைதி³கப்ரஸித்³தி⁴ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் க²ல்வித்யுக்தம் । தயோரேகத்வமுக்த்வா(அ)(அ)தி³த்யத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸ்திமுக்தாமநுவத³தி –

அஸாவிதி ।

உத்³கீ³தா²தி³த்யயோரேகத்வம் ப்ரஶ்நபூர்வகமுபபாத³யதி –

உத்³கீ³த² இத்யாதி³நா ।

உச்சாரயந்நேதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஸ்வரதேர்க³த்யர்த²த்வாத்கத²முச்சாரயந்நித்யுச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அநேகார்த²த்வாதி³தி ।

க³ச்ச²ந்ஸவிதா ப்ராணிநாம் ப்ரவ்ருத்த்யர்த²மோமித்யநுஜ்ஞா குர்வந்நிவ க³ச்ச²தி தஸ்மாதோ³ங்காரத்வம் ஸவிதுரித்யாஹ –

அத²வேத்யாதி³நா ॥ 1 ॥

ஆதி³த்யத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³த²முபதி³ஷ்டமநூத்³ய நிந்த³தி –

தமேதமிதி ।

நிந்தா³ப²லம் த³ர்ஶயதி –

அத இதி ।

பர்யாவர்தயாதி³தி ப்ரத²மபுருஷே ஶ்ரூயமாணே கிமிதி மத்⁴யமபுருஷோ வ்யாக்²யாயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

த்வம்யோகா³தி³தி ।

யுஷ்மத்³யுபபதே³ மத்⁴யமபுருஷவிதா⁴நாதி³த்யர்த²: ।

ரஶ்மிபே⁴த³கு³ணத்³ருஷ்டிவிஶிஷ்டோத்³கீ³தோ²பாஸநஸ்ய ப²லம் கத²யதி –

ஏவமிதி ।

வக்ஷ்யமாணே(அ)த்⁴யாத்மே பு³த்³தி⁴ஸமாதா⁴நார்த²முக்தம் தே³வதாவிஷயம் த³ர்ஶநமுபஸம்ஹரதி –

இத்யதி⁴தை³வதமிதி ॥ 2 ॥

அத்⁴யாத்மப்ராணத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸ்திமுக்தாமநுவத³தி –

அதே²த்யாதி³நா ।

கத²ம் ப்ராணோத்³கீ³த²யோரேகத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ததே²தி ।

யதா² ப்ராணிநாம் ப்ரவ்ருத்த்யர்த²மோமித்யநுஜ்ஞாம் குர்வந்நிவா(அ)(அ)தி³த்யோ க³ச்ச²தீத்யுக்தம் தத்³வதி³தி யாவத் ।

உக்தமேவ வ்யதிரேகத்³வாரா ஸ்போ²ரயதி –

ந ஹீதி ।

முமூர்ஷுஸமீபவர்திநோ ப³ந்த⁴வோ மரணகாலே ப்ராணஸ்ய வாகா³தி³ப்ரவ்ருத்த்யர்த²மநுஜ்ஞாகரணம் நைவ ஜாநந்தி । ததா² ச ஜீவத³வஸ்தா²யாமோமிதி தத³நுஜ்ஞாவஶாதே³வ வாகா³தீ³நாம் ப்ரவ்ருத்திராலக்ஷ்யதே । தஸ்மாத்ப்ராணஸ்யாநுஜ்ஞாமாத்ரமோங்கரணமித்யர்த²: ।

ப்ராணாதி³த்யயோரத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வதயோருத்³கீ³த²த்வாவிஶேஷாத்ப்ராணவதா³தி³த்யே(அ)ப்யநுஜ்ஞாமாத்ரமோங்கரணமவதே⁴யமித்யாஹ –

ஏதத்ஸாமாந்யாதி³தி ॥ 3 ॥

ப்ராணத்³ருஷ்ட்யோக்தாமுத்³கீ³தோ²பாஸ்திம் நிந்தி³த்வா விவக்ஷிதாமுபாஸ்திமுபந்யஸ்யதி –

ஏதமு ஏவேதி ।

பூ⁴மாநம் ப³ஹுத்வோபேதமிதி யாவத் ।

மத்⁴யமபுருஷே தாதஙாதே³ஶஸ்ய வைகல்பிகத்வே(அ)பி ப்ரத²மபுருஷஶங்க்யா து³ரந்வயம் வ்யாவர்தயதி –

பூர்வவதி³தி ।

ஏகத்வத்³ருஷ்டிநிந்தா³த்³வாரா ப்ரதா⁴நோபாஸநம் ஸப²லமுபஸம்ஹரதி –

ப்ராணேத்யாதி³நா ॥ 4 ॥

பூர்வோத்தரயோர்க்³ரந்த²யோரஸங்க³திமாஶங்க்ய தாத்பர்யப்ரத³ர்ஶநபூர்வகமுத்தரக்³ரந்த²மவதார்ய வ்யாகரோதி –

அதே²த்யாதி³நா ।

நநு யதா²ஶ்ருதம் ஸ்தா²நமேவ ஹோத்ருஷத³நம் கிம் நேஷ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

நஹீதி ।

ஹௌத்ராத்கர்மணோ யத்ப²லமாத்³ரியதே தத்ப்ரஶ்நபூர்வகமஶேஷதோ த³ர்ஶயதி –

கிம் ததி³த்யாதி³நா ।

நிபாதத்³வயமவதா⁴ரணாதிஶயப²லகம் க்ரியாபதே³ந ஸம்ப³த்⁴யதே । அபிஶப்³த³ஸ்து நிஷ்டா²நந்தரபா⁴விதயா நேதவ்ய: ।

து³ஷ்டமுத்³கா³நமேவ ஸ்பஷ்டயதி –

உத்³கா³த்ரேதி ।

கத²மந்யநிஷ்டா²த்கர்மணோ(அ)ந்யத்ர ப²லமாஹர்தும் ஶக்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

சிகித்ஸயேதி ।

உத்³கா³தா ப்ரணவோத்³கீ³தை²கத்வவிஜ்ஞாநமாஹாத்ம்யாத்ப்ராமாதி³கம் ஸ்வகர்மணி ப்ராப்தம் க்ஷதம் ஹௌத்ராத்கர்மண: ஸம்யக்ப்ரயுக்தாத்ப்ரணவாத்ப்ரதிஸந்த³தா⁴தீத்யர்த²: ॥ 5 ॥

இயமேவேத்யாதி³ஸந்த³ர்ப⁴ஸ்ய தாத்பர்யமாஹ –

அதே²தி ।

புத்ராத்³யைஶ்வர்யைகதே³ஶவிஷயோபாஸநோபதே³ஶாநந்தரமவஸரே ப்ராப்தே ஜ்யோதிஷ்டோமாதா³வதி⁴க்ருதஸ்ய ஸமக்³ரைஶ்வர்யப்ராப்த்யர்த²ப்ராப்த்யர்த²மதி⁴தை³வாத்⁴யாத்மவிபா⁴கே³நோத்³கீ³த²விஷயமேவாபூர்வமுபாஸநமஸ்மிந்க்³ரந்தே² விதா⁴துமிஷ்டமித்யர்த²: ।

தத்ர தத³ங்க³பூ⁴தமுபாஸநமாதௌ³ வித³தா⁴தி –

இயமேவேதி ।

ப்ருதி²வ்யாம்ருக்³த்³ருஷ்டிரத்ர நேஷ்டா கர்மாங்க³ஸ்ய ஸம்ஸ்கர்தவ்யத்வாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

ருசீதி ।

ருசி யதா² ப்ருதி²வீத்³ருஷ்டிரநந்தரவாக்யே விஹிதா ததா²க்³நி: ஸாமேத்யத்ராக்³நித்³ருஷ்டி: ஸாம்நி விதீ⁴யதே பூர்வவதி³த்யாஹ –

ததே²தி ।

ருக்த்வம் ப்ருதி²வ்யா: ஸாமத்வம் சாக்³நேரப்ரஸித்³த⁴மிதி ஶங்கதே –

கத²மிதி ।

ருக்ஸாமத்வஸித்³தா⁴வித்யுத்தரமாஹ –

உச்யத இதி ।

தயோராதா⁴ராதே⁴யபா⁴வே க³மகம் த³ர்ஶயதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ருசி ப்ருதி²வீத்³ருஷ்டி: ஸாம்நி சாக்³நித்³ருஷ்டிரித்யத்ர ஹேத்வந்தரமாஹ –

யதா² சேதி ।

ப்ருதி²வ்யக்³ந்யோரத்யந்தபே⁴தா³பா⁴வம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் ப்ரகடயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

கர்மாங்க³யோ: ஸஹ ப்ரயோகா³த்³ருக்ஸாமயோரந்யோந்யமவ்யபி⁴சாராந்நாத்யந்தபே⁴த³ஸ்ததா² ப்ருதி²வ்யக்³ந்யோரப்யேகஶப்³த³வாச்யத்வாந்நாத்யந்தம் பி⁴ந்நதேத்யர்த²: ।

தயோரத்யந்தபே⁴தா³பா⁴வே ப²லிதமாஹ –

தஸ்மாச்சேதி ।

ப்ருதி²வீ ஸாஶப்³த³வாச்யா ஸ்த்ரீத்வாத³க்³நிரம: பும்ஸ்த்வாதி³தி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

பக்ஷாந்தரமுத்தா²ப்யாங்கீ³கரோதி –

ஸாமாக்ஷரயோரிதி ॥ 1 ॥

கத²ம் புநர்நக்ஷத்ரபர்யாயே ததே³ததே³தஸ்யாமித்யாதி³வாக்யம் ந ஹி நக்ஷத்ரேஷு சந்த்³ரமஸ: ஸ்தி²திரத ஆஹ –

நக்ஷத்ராணாமிதி ।

நக்ஷத்ராதி⁴பத்யாத்தது³பரிபா⁴வேந சந்த்³ரமஸ: ஸ்தி²தேரித்யத:ஶப்³தா³ர்த²: । நக்ஷத்ரஸஹிதம் சந்த்³ரமஸம் பராம்ரஷ்டும் ஸஶப்³த³: ॥ 4 ॥

அங்கோ³பாஸநாநி காநிசிது³க்த்வா தாத்³ருகே³வோபாஸநாந்தரமாஹ –

அதே²தி ।

ஆதி³த்யஸ்ய மண்ட³லாத்மநோ யத்³ரூபம் ஶுக்லம் த்³ருஶ்யதே ருசி தத்³த்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யர்த²: ।

ததே³வ ரூபம் விஶிநஷ்டி –

பா⁴ இதி ।

தாமேவ வ்யாசஷ்டே –

ஶுக்லா தீ³ப்திரிதி ।

ருசி யதா² பூர்வோக்தரூபத்³ருஷ்டிஸ்ததா² ஸாம்நி வக்ஷ்யமாணரூபத்³ருஷ்டிரநுஷ்டே²யேத்யாஹ –

அதே²தி ।

நந்வாதி³த்யே ஶௌக்ல்யவத³நதிஶயம் கார்ஷ்ண்யம் நாஸ்மாபி⁴ரநுபூ⁴யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

தத்³தீ⁴தி ।

ஏகாந்தேந ஸமாஹிதா ஶாஸ்த்ரஸம்ஸ்க்ருதா யஸ்ய த்³ருஷ்டிஸ்தஸ்யாதி³த்யே நிரதிஶயம் கார்ஷ்ண்யம் த்³ருஶ்யதே ததா² ச தத்³த்³ருஷ்டி: ஸாம்நி ஶ்லிஷ்டேத்யர்த²: ॥ 5 ॥

அத² யதே³வைததி³த்யாதே³ஸ்தாத்பர்யமாஹ –

தே ஏவேதி ।

அங்கோ³பாஸநாநி ஸமாப்யாநந்தரமாதி⁴தை³விகீம் ப்ரதா⁴நோபாஸநாம் விவக்ஷுருபாஸ்யஸ்வரூபமுபந்யஸ்யதி –

அதே²த்யாதி³நா ।

கிமிதி ஹிரண்மயபத³முபமார்த²ம் வ்யாக்²யாயதே ஹிரண்யவிகாரத்வமேவாத்ர விவக்ஷிதம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ந ஹீதி ।

அபஹதபாப்மத்வாஸம்ப⁴வம் ஸாத⁴யதி –

ந ஹீத்யாதி³நா ।

பாப்மாதீ³த்யாதி³பத³ம் தத்கார்யஸங்க்³ரஹார்த²ம் ।

கிஞ்ச சக்ஷுஷ்யுபாஸ்யே புருஷே ஸுவர்ணவிகாரத்வஸ்யாக்³ரஹணாத்³கௌ³ணமேவ ஹிரண்மயபத³மித்யாஹ –

சாக்ஷுஷே சேதி ।

ந ச தத்ராப்யாதிதே³ஶிகம் தத்³க்³ரஹணம்ருக்ஸாமகே³ஷ்ணத்வாதி³நா தாத்³ருஶேந விரோதா⁴த்தஸ்மாத்³கௌ³ணமேவ ஹிரண்மயபத³மித்யுபஸம்ஹரதி –

அத இதி ।

ஹிரண்யஶ்மஶ்ருரித்யாதி³விஶேஷணேஷ்வபி துல்யம் கௌ³ணத்வமித்யாஹ –

உத்தரேஷ்வபீதி ।

நந்வாதி³த்யாதி³மண்ட³லே புருஷோ நாஸ்மாபி⁴ர்த்³ருஶ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

நிவ்ருத்தசக்ஷுர்பி⁴ரிதி ।

விஶிஷ்டாதி⁴காரிணாமாதி³த்யபுருஷத³ர்ஶநமுபபாத³யதி –

ப்³ரஹ்மசர்யாதீ³தி ॥ 6 ॥

ஸர்வம் ஏவ ஸுவர்ணம் இதி விஶேஷணாத³க்ஷ்ணோரபி ஸுவர்ணத்வே ப்ராப்தே ப்ரத்யாஹ –

தஸ்யேதி ।

விஶேஷமேவ ப்ரஶ்நபூர்வகம் விஶத³யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

யதா² கப்யாஸவத்³வ்யவஸ்தி²தம் புண்ட³ரீகம் ததா² தஸ்யாக்ஷிணீ இதி யோஜநா ।

ஆஸஶப்³த³நிஷ்பத்திப்ரகாரம் ஸூசயதி –

ஆஸேரிதி ।

க⁴ஞந்தஸ்ய ஶப்³த³ஸ்ய விவக்ஷிதமர்த²ம் கத²யதி –

கபீதி ।

தஸ்ய கரணத்வம் ஸ்பு²டயதி –

யேநேதி ।

கபி: ஸ கபிப்ருஷ்டா²ந்த: கப்யாஸ இதி ஶேஷ: ।

பதா³ர்த²முக்த்வா வாக்யார்த²மாஹ –

கப்யாஸ இவேதி ।

நிஹீநோபமயா தே³வஸ்ய சக்ஷுஷீ வ்யபதி³ஶதா தயோரபி நிஹீநத்வம் வ்யபதி³ஷ்டம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

உபமிதேதி ।

கப்யாஸேநோபமிதம் புண்ட³ரீகம் தேநோபமாநேநோபமிதத்வாச்சக்ஷுஷோர்ந நிஹீநோபமாநப்ரயுக்தம் நிஹீநத்வமித்யர்த²: ।

யதோ²க்தஸ்யா(அ)(அ)தி³த்யபுருஷஸ்ய க்ஷேத்ரஜ்ஞத்வஶங்காம் வ்யாவர்தயிதும் நாம வ்யபதி³ஶதி –

தஸ்யேதி ।

நாம்நோ கௌ³ணத்வம் ஶங்காத்³வாரா வ்யுத்பாத³யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

ந தஸ்ய ஸர்வபாப்மோத³யஸ்தத்கார்யபா⁴க்த்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

பாப்மநேதி ।

ஆதி³த்யக்ஷேத்ரஜ்ஞே(அ)பி ஸர்வபாப்மோத³ய: ஸம்ப⁴வதி, “ந ஹ வை தே³வாந்பாபம் க³ச்ச²தி” (ப்³ரு.உ. 1 । 5 । 20) இதி ஶ்ருதேரித்யாஶங்க்ய பரமாத்மவிஷயவாக்யஶேஷமுதா³ஹரதி –

ய ஆத்மேதி ।

உக்தார்த²யோகோ³(அ)த:ஶப்³தா³ர்த²: ।

உபாஸ்யம் பரமாத்மாநமுபந்யஸ்ய தது³பாஸநமிதா³நீம் ஸப²லமுபந்யஸ்யதி –

தமேவம்கு³ணஸம்பந்நமிதி ।

யதோ²க்தேந ப்ரகாரேணோந்நாமாநமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ॥ 7 ॥

கத²ம் பரஸ்யோபாஸநமித்யபேக்ஷாயாமுத்³கீ³தே² ஸம்பாத்³யேதி த³ர்ஶயதி –

தஸ்யேத்யாதி³நா ।

யதா²(அ)(அ)தி³த்யாதீ³நாமுத்³கீ³தே²ஸம்பாத்³யோபாஸநமத்ர விவக்ஷ்யதே ததா² பரமாத்மநோ(அ)பி தத்ர ஸம்பாத்³யோபாஸநம் விவக்ஷித்வா ஸர்வர்க்ஸாமாத்மத்வமாஹ தஸ்யேத்யாதி³வாக்யமித்யர்த²: ।

மண்ட³லாவச்சி²ந்நஸ்ய புருஷஸ்ய கத²ம்ருகா³தி³கே³ஷ்ணத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்வாத்மேதி ।

பரஸ்ய ஸ்வாரஸ்யேந ஸர்வாத்மத்வாதா³த்⁴யாநார்த²ம் மண்ட³லாவச்சே²தா³து³பபந்நம்ருகா³தி³கே³ஷ்ணத்வமித்யர்த²: ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ –

பராபரேதி ।

ஸர்வாத்மத்வம் ஸாத⁴யதி –

ஸர்வயோநித்வாதி³தி ।

ஸர்வகாரணத்வேந ஸர்வாத்மத்வாத்³ருகா³தி³கே³ஷ்ணத்வம் யுக்தமேவேத்யர்த²: ।

தஸ்மாது³த்³கீ³த² இதி வாக்யம் யோஜயதி –

யத இதி ।

ப்ராப்தே ஸதி தஸ்மாது³த்³கீ³த² இத்யநேந வாக்யேநோத்³கீ³த²த்வம் பரோக்ஷேண நாம்நா தே³வஸ்யோச்யத இதி யோஜநா ।

கிமிதி பரோக்ஷநாம்நா தே³வோ வ்யபதி³ஶ்யத இத்யாஶங்க்ய பரோக்ஷப்ரியா இவ ஹி தே³வா: ப்ரத்யக்ஷத்³விஷ இதி ஶ்ருத்யந்தரமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ –

பரோக்ஷப்ரியத்வாதி³தி ।

உந்நாமத்வே தே³வஸ்யோத்³கா³துருத்³கா³த்ருத்வப்ரஸித்³தி⁴ம் ப்ரமாணயதி –

தஸ்மாதி³தி ।

தச்ச²ப்³தா³ர்த²ம் ஸ்பு²டயதி –

யஸ்மாதி³தி ।

ப்ரக்ருதஸ்யோந்நாம்நோ தே³வஸ்யா(அ)(அ)கா³நாதி³த்யத:ஶப்³தா³ர்த²: । உத்³கா³துருத்³கா³தேதி நாமப்ரஸித்³தி⁴ரிதி யுக்தேதி யோஜநா ।

ஸர்வபாப்மோத³யலிங்கா³த்தஸ்ய சாந்யத்ராஸம்ப⁴வாதா³தி³த்யாந்தர்க³தோ தே³வ: பரமாத்மேத்யுக்தம் தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ –

ஸ ஏஷ இதி ।

தே³வகாமாநாமாதி³த்யாது³பரிதநலோகேஷ்வதி⁴ஷ்டா²தாரோ யே தே³வாஸ்தேஷாம் காமா: காம்யமாநப²லவிஶேஷாஸ்தேஷாமிதி யாவத் । ந ஹி நிரங்குஶம் லோககாமேஶித்ருத்வம் பரஸ்மாத³ந்யத்ர ஸம்ப⁴வதி । “ஏஷ ஸர்வேஶ்வர” (ப்³ரு.உ. 4 । 4 । 22) இதி ஶ்ருதேரிதி பா⁴வ: ॥ 8 ॥

ஆதி⁴தை³விகோபாஸ்த்யாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: । ருசி வாக்³த்³ருஷ்டி: ஸாம்நி ப்ராணத்³ருஷ்டிஶ்ச கர்தவ்யேத்யத்ர ஹேதுமாஹ –

அத⁴ரேதி ।

கத²ம்ருக்ஸாமயோரிவ வாக்ப்ராணயோரத⁴ரோபரிஸ்தா²நத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ப்ராண இதி ।

ஸ்தா²நமாத்ரத்வம் வ்யாவர்தயதி –

ஸஹேதி ॥ 1 ॥

போ⁴க்தாரம் வ்யாவர்தயதி –

ஆத்மேதி ।

சா²யாத்மந: ஸாமத்வே ஹேதுமாஹ –

தத்ஸ்த²த்வாதி³தி ।

சக்ஷுஷி ச்சா²யாத்மந: ஸ்தி²தத்வாத்³ருசி ஸாமவதி³த்யர்த²: ॥ 2 ॥

ஆத்⁴யாத்மிகாநி காநிசித³ங்கோ³பாஸநாந்யுக்த்வா(அ)நந்தரம் ப்ரகாராந்தரேணாங்கோ³பாஸநமேவ கிஞ்சிது³பதி³ஶதி –

அதே²தி ।

அக்ஷ்ணோ யதே³தத்³ரூபம் ஶுக்லம் த்³ருஶ்யதே ருசி தத்³த்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யர்த²: ।

ததே³வ ரூபம் விஶிநஷ்டி –

பா⁴ இதி ।

ருசி பூர்வோக்தரூபத்³ருஷ்டிவத்³வக்ஷ்யமாணரூபத்³ருஷ்டிரபி ஸாம்நி கர்தவ்யேத்யாஹ –

அதே²தி ।

யதா²(அ)(அ)தி³த்யமண்ட³லே ஸமதி⁴க³ம்யமதிக்ருஷ்ணம் ரூபமுக்தம் ததா² சக்ஷுஷ்யபி த்³ருக்ஶக்தேரதி⁴ஷ்டா²நம் தாத்³ருக்³ரூபமுபலப்⁴யதே தத்³த்³ருஷ்டி: ஸாம்நி கர்தவ்யேத்யர்த²: ॥ 4 ॥

ஆத்⁴யாத்மிகப்ரதா⁴நோபாஸநஶேஷத்வேநாங்கோ³பாஸநாந்யுக்த்வா(அ)நந்தரம் ப்ரதா⁴நோபாஸநாவிஷயம் த³ர்ஶயதி –

அதே²தி ।

த்³ருஶ்யத இதி ப்ரயோகா³ச்சா²யாத்மா(அ)யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

பூர்வவதி³தி ।

யதா² பூர்வஸ்மிந்நாதி⁴தை³விகே வாக்யே ஸமாஹிதசேதோபி⁴ராதி³த்யபுருஷஸ்ய த்³ருஶ்யத்வமுக்தம் ததா² சாக்ஷுஷபுருஷஸ்யாபி விஶிஷ்டாதி⁴காரிபி⁴ரேவ த்³ருஶ்யத்வமேஷ்டவ்யமித்யர்த²: ।

சா²யாத்மபக்ஷே வாக்யஶேஷவிரோத⁴மபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸைவேதி ।

யேயம்ருக்³யதா² வ்யாக்²யாதா ஸா ஸர்வா ஸ ஏவ புருஷ இத்யர்த²: ।

ருச்யுக்தம் ந்யாயம் ஸாம்ந்யதிதி³ஶதி –

ததே²தி ।

யத்கிஞ்சித்ஸாம தத்ஸர்வம் ஸ ஏவ புருஷ இத்யர்த²: ।

ருக்ஸாமஶப்³த³யோரர்தா²ந்தரமாஹ –

உக்தே²தி ।

ருக்ஸாம யத்³வதி³தி த்³ருஷ்டாந்தஸ்ததா²ஶப்³தா³ர்த²: ।

கத²ம்ருகா³த்³யாத்மத்வம் பரஸ்யேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்வாத்மகத்வாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய பரமாத்மவிஷயத்வம் வ்யாவர்தயந்ப்ரகரணாதி³த்யுக்தந்யாயேந த்ரயோ வேதா³: ஸ ஏவ புருஷ இத்யுபஸம்ஹார: ।

சா²யாத்மநோ ஜட³ஸ்ய வ்யாவ்ருத்த்யர்த²ம் ரூபாதிதே³ஶம் த³ர்ஶயதி –

தஸ்யேதி ।

கிம் ததா³தி³த்யபுருஷஸ்ய ரூபமித்யபேக்ஷாயாமாஹ –

ஹிரண்மய இத்யாதீ³தி ।

இதஶ்ச நாயம் சா²யாத்மேத்யாஹ –

யாவமுஷ்யேதி ।

நாமாதிதே³ஶோ(அ)ப்யேதமர்த²முபோத்³ப³லயதீத்யாஹ –

யச்சேதி ।

ஆதி³த்யசாக்ஷுஷயோருபாஸ்யயோர்பே⁴தா³து³பாஸநா(அ)பி பி⁴ந்நேதி ஶங்கதே –

ஸ்தா²நேதி ।

ஆதி³த்யமண்ட³லம் சக்ஷுஶ்சேதி ஸ்தா²நே பி⁴த்³யேதே ரூபம் ஹிரண்மயோ ஹிரண்யஶ்மஶ்ருரித்யாதி³ ருகா³தி³கே³ஷ்ணத்வாதி³ர்கு³ண உதி³த்யாதி³ நாம தேஷாமதிதே³ஶஸ்தஸ்யைதஸ்ய ததே³வ ரூபமித்யாதி³: । யே சாமுஷ்மாத்பராஞ்சோ லோகாஸ்தேஷாம் சேஷ்டே தே³வகாமாநாம் சேத்யதி⁴தை³வதம் । யே சைதஸ்மாத³ர்வாஞ்சோ லோகாஸ்தேஷாம் சேஷ்டே மநுஷ்யகாமாநாம் சேத்யத்⁴யாத்மம் இத்யயமீஶித்ருத்வவிஷயோ பே⁴த³வ்யபதே³ஶ: । அதஶ்சைதயோர்பே⁴தா³து³பாஸநமபி பி⁴ந்நமேவேத்யர்த²: ।

நோபாஸ்யபே⁴தா³து³பாஸநாபே⁴தோ³(அ)ஸ்தீதி தூ³ஷயதி –

நேதி ।

உபாஸகஸ்தாவத³முநா(அ)(அ)தி³த்யாத்மநா பராசோ லோகாந்தே³வகாமாம்ஶ்சா(அ)(அ)ப்நோதி । ஸ ஏவாநேந சாக்ஷுஷரூபேணார்வாசீநலோகாந்மநுஷ்யகாமாம்ஶ்சா(அ)(அ)ப்நோதீதி ஶ்ரூயதே । ந சைகஸ்ய வஸ்துதோ பி⁴ந்நோப⁴யரூபத்வப்ராப்திருபபத்³யதே । தஸ்மாத்³பே⁴த³கல்பநா ந யுக்தேத்யர்த²: ।

உப⁴யாத்மகத்வமேகஸ்யாபி வித்³யாமாஹாத்ம்யாத்³வேத்³யபா⁴வோபக³மாது³பபந்நமிதி ஶங்கதே –

த்³விதே⁴தி ।

ஏகஸ்ய வித்³யாவஶாத³நேகரூபத்வே வாக்யஶேஷம் ப்ரமாணயதி –

வக்ஷ்யதி ஹீதி ।

ஏகஸ்யாநேகஶரீரபரிக்³ரஹேபி ந ஸ்வரூபபே⁴தோ³பபத்திரிதி பரிஹரதி –

ந சேதநஸ்யேதி ।

ஏகத்வஸாத⁴கஸத்³பா⁴வஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

பரோக்தம் பே⁴த³கமநுவத³தி –

யஸ்த்விதி ।

பே⁴த³காரணமித்யஸ்மாது³பரிஷ்டாதி³திஶப்³தோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: ।

தூ³ஷயதி –

ந ததி³த்யாதி³நா ।

ததி³த்யதிதி³ஶ்யமாநம் ரூபாத்³யுக்தம் ॥ 5 ॥

ஆதி⁴தை³விகபுருஷவதா³த்⁴யாத்மிகே(அ)பி புருஷே நிரதிஶயைஶ்வர்யஶ்ரவணாச்ச தயோரைக்யமித்யாஹ –

ஸ ஏஷ இதி ।

தயோர்பே⁴தா³பா⁴வே ஹேத்வந்தரமாஹ –

தத்தஸ்மாதி³தி ।

ஈஶ்வரஸ்யைவ ப்ராகு³க்தஹேதோர்கா³நவிஷயத்வயோக்³யத்வாதி³த்யர்த²: ।

தச்ச²ப்³தா³ர்த²ம் ஸ்பு²டயதி –

யஸ்மாதி³தி ॥ 6 ॥

ஸ்தா²நபே⁴தே³ந யதோ²க்தோபாஸந்நவத: ப²லோக்த்யர்த²ம் பாதநிகாம் கரோதி –

அதே²தி ।

ஏதத்ஸாமேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஏவம் வித்³வாநித்யேததே³வ விப⁴ஜதே –

யதோ²க்தமிதி ।

வித்³வாநித்யஸ்மாது³பரிஷ்டாத³த²ஶப்³த³: ஸம்ப³த்⁴யதே । ஸோ(அ)முநைவ லோகாந்காமாம்ஶ்சா(அ)(அ)ப்நோதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஆப்திப்ரகாரம் விவ்ருணோதி –

ஸ ஏஷ இதி ।

உபாஸ்யவது³பாஸகஸ்யாபி குதோ நிரதிஶயமைஶ்வர்யம் ந ஹி த்³வயோர்நிரங்குஶமைஶ்வர்யம் யுக்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஆதி³த்யேதி ।

அமுநைவா(அ)(அ)தி³த்யேநேத்யுக்தமேவாத்ர வ்யக்தீக்ருதம் ॥ 7 ॥

அத²ஶப்³த³ஸ்ததா²பர்யாய: । சாக்ஷுஷோ பூ⁴த்வா(அ)நேநைவ சாக்ஷுஷேணைவேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । உக்தப்²லஸ்ய யாஜமாநத்வம் த³ர்ஶயதி –

தஸ்மாதி³தி ।

தச்ச²ப்³தா³ர்த²மேவ கத²யதி –

ஏஷ ஹீதி ।

உத்³கா³தாரம் விஶிநஷ்டி –

கோ(அ)ஸாவிதி ।

உத்³கீ³தே² பரஸ்ய ஸம்பாத்³யோபாஸநம் விபா⁴கே³நோக்தமுபஸம்ஹரதி –

த்³விருக்திரிதி ॥ 8 - 9 ॥

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வதஸ்தா²நபே⁴தா³வச்சி²ந்நபரமாத்மத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸநமகி²லபாப்மாபக³மப²லமுக்தம் । ஸம்ப்ரதி ஸ்தா²நபே⁴தா³வச்சே²த³ம் ஹித்வா பரோவரீயஸ்த்வகு³ணகபரமாத்மத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸநம் பரோவரீயஸ்த்வப்ராப்திப²லகமாநீதவாநாம்நாய இதி ப்ரகரணதாத்பர்யமாஹ –

அநேகதே⁴தி ।

தர்ஹி விவக்ஷிதமுபாஸநமேவோச்யதாம் கிமாக்²யாயிகயேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

இதிஹாஸஸ்த்விதி ।

இதிஹாஸ: பூர்வவ்ருத்தம் । இதிஹ(ஸ்ய)பா⁴வ ஐதிஹ்யம் । ஸமேதாநாமிதி நிர்தா⁴ரணே ஷஷ்டீ² ।

நநு ஸர்வஸ்மிஞ்ஜக³தி த்ரயாணாமேவோத்³கீ³தா²தி³ஜா²நே கௌஶலமிதி கிம் நோச்யதே கிமிதி தேஷாம் மத்⁴யே த்ரயாணாமேவ தந்நைபுண்யம் ப்ரதிஜ்ஞாயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ந ஹீதி ।

அமுஷ்ய ப்ரஸித்³த⁴ஸ்யாபத்யமாமுஷ்யாயணோ த்³வயோராமுஷ்யாயணோ த்³வ்யாமுஷ்யாயண: । தவ மம சாயமிதி பரிபா⁴ஷயா த⁴ர்மத: பரிக்³ருஹீத இதி யாவத் ।

கிமர்தோ² வாதா³ரம்ப⁴ இத்யத ஆஹ –

ததா² சேதி ।

ப்ரவ்ருத்தே வாதே³ தஸ்மிந்விவக்ஷிதே(அ)ர்தே² வித்³யா யேஷாம் தை: ஸஹ ஸம்வாதே³ த்³ருஷ்டமேவ ப²லமித்யர்த²: । இதிஶப்³த³ஸ்ய ப்ரயோஜநமித்யநேந ஸம்ப³ந்த⁴: ।

வாதா³ரம்ப⁴ஸ்ய த்³ருஷ்டப²லத்வே ப²லிதமாஹ –

அத இதி ।

இதிஹாஸஸ்து ஸுகா²வபோ³தா⁴ர்த²ம் இத்யுக்தேந ஸமுச்சயார்த²ஶ்சகார: ।

கத²ம் யதோ²க்தம் ப²லம் த்³ருஷ்டமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

த்³ருஶ்யதே ஹீதி ।

ஶீலகாதீ³நாம் தத்³வித்³யயோகே³ விபரீததீ⁴த்⁴வம்ஸாதி³கம் ப²லமிதி ஶேஷ: ॥ 1 ॥

தத்ரேதி நிர்தா⁴ரணார்தா² ஸப்தமீ । ராஜ்ஞ: ப்ராக³ல்ப்⁴யோபபத்தேரித்யுக்தம் தஸ்ய ராஜத்வே ஹேத்வபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்³ராஹ்மணயோரிதீதி ।

பக்ஷாந்தரம் விஶேஷணஸாமர்த்²யாது³த்தா²ப்யாங்கீ³கரோதி –

அர்தே²தி ॥ 2 ॥

ராஜ்ஞா யதோ²க்தேந ப்ரகாரேணோக்தயோர்ப்³ராஹ்மணயோர்மத்⁴யே ஶாலாவத்யோ தா³ல்ப்⁴யம் ப்ரத்யுவாசேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ॥ 3 ॥

ஸாம்நோ க³திரித்யந்வய: । ஸாமஶப்³தா³ர்த²மாஹ –

ப்ரக்ருதத்வாதி³தி ।

தஸ்ய பூர்வோத்தரக்³ரந்த²யோ: ப்ரக்ருதத்வம் ப்ரகடயதி –

உத்³கீ³தோ² ஹீதி ।

க³திஶப்³த³ஸ்ய க்ரியாவிஷயத்வம் வ்யாவர்தயதி –

ஆஶ்ரய இதி ।

ஔபசாரிகமாஶ்ரயம் நிரஸ்யதி –

பராயணமித்யேததி³தி ।

ஸ்வரோ த்⁴வநிபே⁴த³: கத²முத்³கீ³த²ஸ்ய க³திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்வராத்மகத்வாதி³தி ।

தத்³வ்யஞ்ஜகதயா ததா³ஶ்ரயத்வேந தத்தாதா³த்ம்யாத்³ப⁴வதி ஸ்வரஸ்தஸ்ய க³திரித்யர்த²: ।

ஸாம்ந: ஸ்வராத்மகத்வே(அ)பி கதம் தத்³க³தித்வமித்யாஶங்க்ய த்³ருஷ்டாந்தேந பரிஹரதி –

யோ யதா³த்மக இதி ।

ப்ராணஸ்யாந்நாவஷ்டம்ப⁴த்வே வாஜஸநேயஶ்ருதிம் ப்ரமாணயதி –

ஶுஷ்யதீதி ।

வத்ஸஸ்தா²நீயஸ்ய ப்ராணஸ்யாந்நம் தா³ம ப³ந்த⁴நமிதி ச ஶ்ருதேரித்யர்த²: । தா அந்நமஸ்ருஜந்தேதி ஶ்ருதேரந்நஸ்யாப்ஸம்ப⁴வத்வம் த்³ரஷ்டவ்யம் ॥ 4 ॥

கத²மபாமஸௌ லோகோ க³திஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அமுஷ்மாதி³தி ।

இதி ப்ருஷ்டோ தா³ல்ப்⁴ய உவாச ஹேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தத்ர ச்ச²ந்த³ஸி காலநியமாபா⁴வமபி⁴ப்ரேத்ய க்ரியாபத³ம் வ்யாகரோதி –

ஆஹேதி ।

யத்³யபி பரோ நாஸ்யா(அ)(அ)ஶ்ரயாந்தரம் ப்ரதிபத்³யதே ததா²(அ)பி த்வயா தத்³வாச்யமேவேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அத இதி ।

அத:ஶப்³தா³ர்த²மேவ ஸ்போ²ரயதி –

ஸ்வர்கே³தி ।

தஸ்மாத்ஸ்வர்க³லோகப்ரதிஷ்ட²ம் ஸாமேதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஸ்வர்க³ஸம்ஸ்தாவம் ஸாமேத்யத்ர ப்ரமாணமாஹ –

ஸ்வர்க³ இதி ॥ 5 ॥

உபதே³ஶபாரம்பர்யமாக³ம: । யத்க்ருதகம் தத³நித்யமிதி ஸ்வர்க³ஸ்யாந்தவத்த்வாந்ந பராயணத்வம் ஸம்ப⁴வதீத்யாஶயேநா(அ)(அ)ஹ –

கிலேதி சேதி ।

யதோ²க்தம் ந்யாயம் ஸூசயதீதி ஶேஷ: ।

ந்யாயாக³மாப்⁴யாமப்ரதிஷ்டி²தம் தே ஸாமேத்யுபஸம்ஹரதி –

தா³ல்ப்⁴யேதி ।

ஸ்வர்க³ப்ரதிஷ்டி²தம் ஸாமேதி ஜ்ஞாநே தோ³ஷம் த³ர்ஶயதி –

யஸ்த்விதி ।

அஸஹிஷ்ணுர்மித்²யாவசநமஸஹமாந: ஸந்நிதி யாவத் । ஏதஸ்மிந்காலே மித்²யாவசநாவஸ்தா²யாமித்யர்த²: । விபரீதம் விஜ்ஞாநம் யஸ்ய ஸ ததோ²க்தஸ்தம் ப்ரதீதி விக்³ரஹ: ।

ததே³வ விபரீதஜ்ஞாநபி⁴நயதி –

அப்ரதிஷ்டி²தமிதி ।

ஸாமாப்ரதிஷ்டி²தம் ப்ரதிஷ்டி²தமிதி விபரீதஜ்ஞாநம் ப்ரதி கஶ்சித்³ப்³ரூயாதி³தி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ததீ³யவசநமேவ த³ர்ஶயதி –

ஏவமிதி ।

ஸ ததா² கத²யது மம து கிம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஏவமுக்தஸ்யேதி ।

ததை²வ விது³ஷ: ஶாபவாக்யாநுஸாரேணேதி யாவத் । ததி³தி ஶிரோநிருக்தி: ।

ஶாபதா³நாய ப்ரவ்ருத்தஸ்த்வயமிதி ஶங்காம் வாரயதி –

நத்விதி ।

மூர்த⁴பாதோபந்யாஸாநர்த²க்யமாஶங்கதே –

நந்விதி ।

அபராதா⁴பா⁴வே(அ)பி பரோக்திவஶாந்மூர்த⁴பாதே தோ³ஷமாஹ –

அந்யதே²தி ।

ஸதி சாபராதே⁴ பரோக்திவைது⁴ர்யாந்மூர்த⁴பாதாபா⁴வே தோ³ஷம் கத²யதி –

க்ருதேதி ।

அபராத⁴ஸ்ய மூர்த⁴பாதஹேதோரபி ஸஹகார்யபேக்ஷத்வாத³பி⁴வ்யாஹரணம் நாநர்த²கமித்யுத்தரமாஹ –

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

கர்மண: ஶுபா⁴தே³ராசரிதஸ்ய நிமித்தாபேக்ஷயா ப²லஹேதுத்வே(அ)பி ப்ரக்ருதே(அ)பராதி⁴நி குதோ வ்யாஹரணாபேக்ஷேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்ரேதி ।

தத்ர ஶுபா⁴தௌ³ கர்மண்யேவ நிமித்தாபேக்ஷயா ப²லப்ரதே³ ஸதீத்யர்த²: । இதி பராபி⁴வ்யாஹரணமர்த²வதி³தி ஶேஷ: ॥ 6 ॥

ஹந்தேத்யாதி³ வ்யாகரோதி –

ஏவமிதி ।

கத²மநுஷ்ய லோகஸ்யைதல்லோகப்ரதிஷ்ட²த்வம் ததா³ஹ –

அயம் லோக இதி ।

ஆதி³ஶப்³த³: ஶ்ராத்³தா⁴தி³ஸங்க்³ரஹார்த²: ।

தத்ரைவ ஶ்ருதிம் ப்ரமாணயதி –

இதீதி ।

அஸ்மால்லோகாத்ப்ரதீ³யமாநம் சருபுரோடா³ஶாத்³யக்³நித்³வாரோபஜீவந்தி தே³வா இதி ஶ்ரௌதீ ப்ரஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ப⁴வது பரம் லோகம் ப்ரதி ப்ரதிஷ்டா²த்வமஸ்ய லோகஸ்ய ததா²(அ)பி கத²மயம் லோக: ஸாம்ந: ப்ரதிஷ்டே²த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ரத்யக்ஷம் ஹீதி ।

ப்ருதி²வ்யா: ஸர்வாணி பூ⁴தாநி ப்ரதி ப்ரதிஷ்டா²த்வே ப²லிதமாஹ –

அத இதி ।

ஸாம்நோ(அ)பி ஸர்வாந்தர்பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

ததா²(அ)பி ப்ரதிஷ்டா²ந்தரம் த்வயா வாச்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அதோ வயமிதி ।

யஸ்மாதே³தல்லோகப்ரதிஷ்டா²த்வேந ஸம்ஸ்துதம் ஸாம தஸ்மாதி³த³ம் ஸாம ப்ரத்யேதமேவ லோகம் ப்ரதிஷ்டா²ம் ஜாநீம இதி யோஜநா ।

கத²ம் ப்ரதிஷ்டா²த்வேந ஸாமத்வாவிஶேஷாத்ப்ருதி²வ்யா ஸாம ஸம்ஸ்துதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

இயமிதி ।

இயம் வை ரத²ந்தரமிதி ரத²ந்தரஶப்³த³வாச்யஸ்ய ஸாமவிஶேஷஸ்ய ப்ருதி²வீத்வேந ஸ்துதத்வாது³த்³கீ³த²ஸ்யாபி ஸாமத்வவிஶேஷாத்ப்ருதி²வ்யாத்மத்வம் ஸம்பா⁴வ்யத இத்யர்த²: ॥ 7 ॥

ஹந்தாஹமேததி³த்யத்ராநந்தம் ஸாமைததி³த்யுச்யதே ॥ 8 ॥

ஆகாஶஶப்³த³ஸ்ய பூ⁴தாகாஶவிஷயத்வம் வ்யாவர்த்யம் பரமாத்மவிஷயத்வம் வாக்யஶேஷவஶாத்³த³ர்ஶயதி –

ஆகாஶ இதி சேதி ।

கிஞ்ச பரஸ்யா(அ)(அ)த்மந: ஸர்வபூ⁴தோத்பாத³கத்வம் கர்மேதி வேதா³ந்தமர்யாதா³, ததி³ஹா(அ)(அ)காஶே ஶ்ருதம் ததா² ச பரமாத்மைவா(அ)(அ)காஶஶப்³த³ இத்யாஹ –

தஸ்ய ஹீதி ।

கிஞ்ச பரஸ்மிந்நேவ பூ⁴தாநாம் ப்ரலய: ஸ சாத்ரா(அ)(அ)காஶே ஶ்ருதஸ்தஸ்மாத்பர ஏவா(அ)(அ)த்மா(அ)(அ)காஶ இத்யாஹ –

தஸ்மிந்நேவேதி ।

ஸர்வோத்பாத³கத்வம் பரஸ்ய கர்மேத்யத்ர மாநமாஹ –

தத்தேஜோ(அ)ஸ்ருஜதேதி ।

பரஸ்மிந்நேவ லயோ பூ⁴தாநாமித்யத்ராபி மாநமாஹ –

தேஜ இதி ।

ப⁴வது பரஸ்யா(அ)(அ)த்மந: ஸர்வோத்பாத³கத்வம் கர்ம ததா²(அ)பி கிமாயாதமாகாஶஸ்யேதி சேத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்வாணீதி ।

கத²மயம் க்ரமோ லப்⁴யதே ।

அவிஶேஷேண ஹி தத: ஸர்வோத்பத்தி: ஶ்ருதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸாமர்த்²யாதி³தி ।

ஆத்மந ஆகாஶ: ஸம்பூ⁴தஸ்தத்தேஜோ(அ)ஸ்ருஜதேத்யாதி³ஶ்ருதிப³லாதி³த்யர்த²: ।

ததா²(அ)பி கத²மாகாஶே ஸர்வபூ⁴தலயஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஆகாஶம் ப்ரதீதி ।

விபர்யயேண து க்ரமோ(அ)த இதி ந்யாயேநா(அ)ஹ –

விபரீதேதி ।

ஆகாஶஸ்ய பரமாத்மத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ –

யஸ்மாதி³தி ।

பராயணத்வமபி தத்ரைவ லிங்க³மித்யாஹ –

அத இதி ॥ 1 ॥

ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³தி³தி ந்யாயேநா(அ)(அ)காஶஸ்ய பரமாத்மத்வமுக்தமிதா³நீம் தஸ்யோத்³கீ³தே² ஸம்பாதி³தஸ்ய பரோவரீயஸ்த்வம் கு³ணமுபதி³ஶதி –

யஸ்மாதி³தி ।

உத்தரமுத்தரம் ஶ்ரேஷ்டா²த³பி ஶ்ரேஷ்டோ²(அ)யமித்யேதத் ।

ஸாமமாத்ரஸ்ய கத²மயம் கு³ண: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

பரமாத்மேதி ।

ஆகாஶஸ்ய பரமாத்மத்வே லிங்கா³ந்தரமாஹ –

அத ஏவேதி ।

பரமாத்மஸம்பந்நத்வாதி³தி யாவத் । ஆகாஶோ ஹி ப்ரக்ருதோத்³கீ³தே² ஸம்பாதி³தோ(அ)நந்த: ஶ்ருத: । ந சா(அ)(அ)நந்த்யம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யத்ர யுக்தம் । ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்³ரஹ்மேதி ஶ்ருதே: । தஸ்மாதா³காஶோ ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ।

ஸம்ப்ரத்யாகாஶஶப்³தி³தஸ்ய பரஸ்யோத்³கீ³தே² ஸம்பாதி³தஸ்ய பரோவரீயஸ்த்வகு³ணவிஶிஷ்டஸ்யோபாஸ்திம் வித³தா⁴தி –

தமேதமிதி ।

பரம் பரமுபர்யுபரீதி யாவத் । தஸ்மாதே³வமுபாஸீதேதி பா⁴வ: ॥ 2 ॥

விதி⁴ஶேஷமர்த²வாத³ம் த³ர்ஶயதி –

கிஞ்சேதி ।

இதஶ்சாத்ர விதி⁴ரஸ்தீத்யேதத் । தேப்⁴யஸ்தத்ஸந்ததிஜா யே யதோ²க்தோத்³கீ³த²வேதி³தாரஸ்தத³ர்த²மித்யர்த²: ॥ 3 ॥

ததா² த்³ருஷ்டவிஶிஷ்டதரஜீவநவதி³த்யர்த²: । அத்³ருஷ்டே(அ)பீதி ச்சே²த³: । ஸ ய ஏதமித்யாத்³யுத்தரம் வாக்யம் ஶங்கோத்தரத்வேநோத்த்²யாப்ய வ்யாசஷ்டே –

ஸ்யாதி³த்யாதி³நா ।

அஸ்மிந்யுகே³ ப⁴வந்தீத்யைத³ம்யுகீ³நாஸ்தேஷாமைத³ம்யுகீ³நாநாம் லோக: பரோவரீயாநிதி ஶேஷ: । புநருக்திருத்³கீ³தோ²பாஸ்திஸமாப்த்யர்தா² ॥ 4 ॥

அதோ²த்³கீ³தா²க்ஷரோபாஸநஸ்யாநேகதோ⁴க்தத்வாத்³வக்தவ்யாநவஶேஷாத்ப்ரபாட²கபரிஸமாப்திரேவ யுக்தேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

உத்³கீ³தே²தி ।

இத³மா க²ண்டா³ந்தரம் பராம்ருஶ்யதே । ப்ரஸ்தாவாத்³யுபாஸநம் விவக்ஷிதம் சேத்ததே³வோச்யதாம் கிமநயா கத²யேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஆக்²யாயிகா த்விதி ।

மடச்யோ மர்த³நஹேதவோ(அ)ஶநய: பாஷாணவ்ருஷ்டயோ வா । தத: ஸஸ்யநாஶாதி³த்யேதத் । ஸர்வத: ஸ்வைரஸஞ்சாரே(அ)பி ந வ்யபி⁴சாரஶங்கேதி த³ர்ஶயிதுமாடிக்யேதி விஶேஷணம் । ப்ரத்³ராணகபத³ஸ்ய க்ரியாபதே³ந ஸம்ப³ந்த⁴: । குத்ஸிதக³திப்ராப்தௌ ஹேதுரந்நாலாபா⁴தி³தி ।

ப்ரத்³ராணகஶப்³தா³ர்த²ம் தா⁴தூபந்யாஸத்³வாரா கத²யதி –

த்³ரா குத்ஸாயாமிதி ॥ 1 ॥

யத்³ருச்ச²யா ஸஹஸேத்யர்த²: । நேத இதி வாக்யோபாதா³நம் தத்³வ்யாகரோதி –

அஸ்மாதி³தி ।

யதி³த்யவ்யயம் ப³ஹுவசநாந்தம் । உபநிஹிதா: குல்மாஷா இதி ஶேஷ: । ஏதேஷாம் க²ல்விமே பா⁴ஜநே ப்ரக்ஷிப்தா இதி யோஜநா ॥ 2 ॥

ஹந்த – குல்மாஷா ப⁴க்ஷிதாஶ்சேதி³த்யர்த²: ॥ 3 ॥

கிம் ப்ரத்யுவாசேத்யாகாங்க்ஷாபூர்வகமாஹ –

கிமித்யாதி³நா ।

அநுபாநாபா⁴வே(அ)பி துல்யம் ஜீவநராஹித்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

காம இதி ।

அந்யோச்சி²ஷ்டகுல்மாஷப⁴க்ஷணம்ருஷேர்வத³ந்த்யா: ஶ்ருதேஸ்தாத்பர்யமாஹ –

அதஶ்சேதி ।

சாக்ராயணஸ்ய விது³ஷோ(அ)ப⁴க்ஷ்யப⁴க்ஷணத³ர்ஶநாதி³தி யாவத் । ஏதாமவஸ்தா²ம் ப்ராப்தஸ்ய ஜீவிதஸந்தே³ஹமாபந்நஸ்யேத்யர்த²: । வித்³யாத⁴ர்மயஶோவதோ ஜ்ஞாநாதி³ப்ரயுக்தக்²யாதிம் ப்ரபந்நஸ்யேத்யேதத் । ஸ்வாத்மோபகாரே பரோபகாரே ச ஸாமர்த்²யம் நிக்³ரஹாநுக்³ரஹஶக்திமத்த்வம் । ஏதத்கர்ம ஜீவநமாத்ரகாரணம் குத்ஸிதம் சேஷ்டிதமித்யர்த²: ।

உச்சி²ஷ்டோத³கபாநப்ரதிஷேத⁴ஶ்ருதேரபி⁴ப்ராயமாஹ –

தஸ்யாபீதி ।

ஏதத்கர்மேத்யப⁴க்ஷ்யப⁴க்ஷணோக்தி: ।

நநு ஜ்ஞாநிநோ யதே²ஷ்டசேஷ்டா(அ)த்ராநுஜ்ஞாயதே । மைவம் । ஸர்வாந்நாநுமதிஶ்சேத்யாதி³ந்யாயவிரோதா⁴தி³த்யாஹ –

ஜ்ஞாநேதி ।

தஸ்மிந்நபி⁴ப்ராயே லிங்க³ம் த³ர்ஶயதி –

ப்ரத்³ராணகேதி ।

சாக்ராயணே ப்ரத்³ராணகஶப்³த³ப்ரயோகா³த்பரமாபத³மாபந்ந: ஸந்குல்மாஷாநுச்சி²ஷ்டாந்ப⁴க்ஷிதவாநிதி ப்ரதிபா⁴தி । ததா² ச ஜ்ஞாநிநோ யதே²ஷ்டாசாரே ப்ரமாணாபா⁴வாத³நேகப்ரமாணவிரோதா⁴ச்ச நாஸாவத்ர விவக்ஷித இத்யர்த²: ॥ 4 ॥

ஸ்த்ரீஸ்வாபா⁴வ்யம் பத்யுராஜ்ஞாகரணம் , ஸங்க்³ரஹஶீலத்வம் வா । அத ஏவாக்³ரே த்³ருஶ்யதே தே ॥ 5 ॥

தஸ்யா: கர்ம குல்மாஷாணாம் பரிரக்ஷணம் , யக்ஷ்யதீதி கஸ்மாந்நோக்தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

யஜமாநத்வாதி³தி ।

ராஜ்ஞோ யஜமாநத்வத்³யாக³ப²லஸ்யா(அ)(அ)த்மகா³மித்வாத்³யக்ஷ்யத இத்யாத்மநேபத³ம் ப்ரயுக்தமித்யர்த²: ।

அந்யேஷாமுபத்³ரஷ்ட்ருத்வஸம்ப⁴வே குதஸ்த்வாமேவ ராஜா மாநயிஷ்யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ சேதி ॥ 6 ॥

ஹந்தேத்யந்நலேஶலாப⁴ஶ்சேதே³வம் த⁴நலப்³தி⁴த்³வாரா ஜீவநஹேதுரித்யர்த²: ॥ 7 ॥

ராஜ்ஞோ யஜ்ஞஸ்தத்ரேத்யுச்யதே । உத்³கா³துரேகத்வே குதோ ப³ஹூக்திரித்யாஶங்க்யா(அ)ஹ –

உத்³கா³த்ருபுருஷாநிதி ।

ஸ்துவந்த்யஸ்மிந்நிதி ஸப்தம்யா ஸம்வாத³தே³ஶோ வா நிர்தி³ஶ்யதே ॥ 8 ॥

கிமர்த²மாமந்த்ரணம் ததா³ஹ –

அபி⁴முகீ²கரணாயேதி ।

விது³ஷ: ஸமீபே தே³வதாமவித்³வாந்ப்ரஸ்தோஷ்யஸி சேந்மூர்தா⁴ தே விபதிஷ்யதீத்யக்³ரே ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நந்வவித்³வாந்நிந்தா³யா விவக்ஷிதத்வாத்³வித்³வத்ஸமீபவசநமகிஞ்சித்கரமிதி சேந்நாத்யாஹ –

தத்பரோக்ஷே(அ)பீதி ।

தஸ்யேத்யவத்³வாந்ப்ரஸ்தோதோச்யதே ।

மா பூ⁴த்கர்மமாத்ரவிதா³ம் கர்மண்யதி⁴கார இதி சேந்நேத்யாஹ –

தச்சேதி ।

தேநோபௌ⁴ குருத இத்யாதி³ஶ்ருதாவிதி ஶேஷ: ।

அவிது³ஷாமபி கர்மாதி⁴காரே ஹேத்வந்தரமாஹ –

த³க்ஷிணேதி ।

ததே³வ வ்யதிரேகத்³வாரா ஸ்போ²ரயதி –

அநதி⁴காரே சேதி ।

தஸ்யைவ ஸமுச்சயப²லத்வாதி³த்யர்த²: ।

நநு த³க்ஷிணமார்க³ஸ்ய வாபீகூபதடாகாதி³ஸ்மார்தகர்மப்ரயுக்தத்வாத்³வைதி³கே கர்மணி வித்³வாநேவாதி⁴க்ரியதே நேத்யாஹ –

ந சேதி ।

யஜ்ஞேந தா³நேந லோகாஞ்ஜயந்தீதி வைதி³ககர்மநிஷ்டா²நாமஜ்ஞாநாமேவ த³க்ஷிணமார்க³ஶ்ரவணாதி³தி ஹேதுமாஹ –

யஜ்ஞேநேதி ।

இதஶ்சாவிது³ஷாம் வித்³வத்ஸமீபே கர்மாதி⁴காரோ நாஸ்தீத்யாஹ –

ததோ²க்தஸ்யேதி ।

தே³வதாவிஜ்ஞாநஶூந்யஸ்ய தே மூர்தா⁴ விபதிஷ்யதீத்யநேந ப்ரகாரேண மயோக்தஸ்ய மூர்தா⁴ வ்யபதிஷ்யதி³தி விஶேஷஶ்ரவணாத்³வித்³வத்ஸமீபே தத³நுஜ்ஞாமந்தரேண கர்ம குர்வதோ(அ)பராதி⁴த்வாத்தஸ்ய கர்மண்யநதி⁴கார ஏவேத்யர்த²: ।

வித்³வத³ஸமீபே புநரவிது³ஷோ(அ)பி கர்மண்யதி⁴காரோ(அ)ஸ்தீத்யாஹ –

ந ஸர்வத்ரேதி ।

அக்³நிஹோத்ராதௌ³ ஶ்ரௌதே கர்மணி ஸ்மார்தேஷு ச வாபீகூபதடாகாதி³கர்மஸ்வத்⁴யயநஜபாதி³ஷு ச வித்³வத்ஸந்நிதி⁴மந்தரேணாபி ஸர்வஸ்மிந்காலே கர்மமாத்ரவிதோ³ நாதி⁴காரோ(அ)ஸ்தீத்யஶக்யம் வக்துமித்யர்த²: ।

தத்ர ஹேதுமாஹ –

அநுஜ்ஞேதி ।

ப⁴க³வந்தம் வா அஹம் விவிதி³ஷாணீத்யாதி³நா ராஜ்ஞா ஸ்வகீயகர்மநிர்வர்தநே ப்ரார்த²நாத³ர்ஶநாதே³த ஏவ மயா ஸமதிஸ்ருஷ்டா: ஸ்துவதாமிதி சாநுஜ்ஞோபலம்பா⁴த³ஸ்த்யேவாவிது³ஷாமபி கர்மண்யதி⁴கார இத்யர்த²: ।

உக்தமர்த²முபஸம்ஹரதி –

கர்மமாத்ரேதி ।

வித்³வத்ஸமீபே தத³நுஜ்ஞாமலப்³த்⁴வா நாஸ்தி கர்மாநுஷ்டா²நமித்யேதந்நிக³மயிதுமிதிஶப்³த³: ।

மூர்தா⁴ தே விபதிஷ்யதீத்யேதத³ந்தம் ப்ரஸ்தோத்ருவிஷயம் வாக்யம் வ்யாக்²யாதமித்யநுவத³தி –

மூர்தே⁴தி ॥ 9 ॥

த்ருஷ்ணீமித்யஸ்யார்த²மாஹ –

அந்யச்சேதி ।

தத்ர ஹேதுமாஹ –

அர்தி²த்வாதி³தி ।

தத்தத்³தே³வதாவிஷயவிஜ்ஞாநார்தி²த்வேந கர்மாந்தரமகுர்வந்தஶ்சாக்ராயணாபி⁴முகா²: ஸ்தி²தா இத்யர்த²: ॥ 10 – 11 ॥

அத² ஹைநமித்யாதி³ வ்யாகரோதி –

அதே²தி ।

ப்ரஸ்தோத்ருப்ரப்⁴ருதீநாம் தூஷ்ணீம்பா⁴வாதி³தி ஶேஷ: ॥ 1 ॥

சாக்ராயணஸ்ய வசநமங்கீ³கரோதி –

ஸத்யமிதி ।

அங்கீ³காரமேவ ஸ்போ²ரயதி –

ஏவமிதி ।

ஆர்த்விஜ்யைரித்யஸ்ய வ்யாக்²யாநம்ருத்விக்கர்மபி⁴ரிதி । தத³ர்த²மிதி யாவத் ।

யதி³ மாமார்த்விஜ்யார்த²மநுஸம்ஹிதவாநஸி கிமிதீமாநந்யாந்வ்ருதவாநித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அந்விஷ்யேதி ॥ 2 ॥

ஏவம் க³தே கிமது⁴நா கர்தவ்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அத்³யாபீதி ।

சாக்ராயணாநுமதிம் ஶ்ருத்வா கிமித³மிதி வ்யாகுலிதேஷு ப்ரஸ்தோத்ருப்ரப்⁴ருதீஷு ப்³ரூதே –

கிந்த்விதி ।

உப⁴யாநுமத்யபேக்ஷயா(அ)நந்தர்யம் ।

மமாலாபே⁴நாமீஷாம் வ்ருதத்வஸ்ய நிவ்ருத்த்யவஸ்தா²யாமித்யாஹ –

தர்ஹீதி ।

அநுஜ்ஞாதா: ஸந்த: ப்ரஸ்தோத்ராத³ய: ஸ்துதிம் குர்வதாமித்யாஹ –

ஸ்துவதாமிதி ।

அஸ்த்வேவம் த்வத³ர்த²ம் புநர்மயா கிம் விதே⁴யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

த்வயா த்விதி ॥ 3 ॥

யஜமாநம் ப்ரத்யுஷஸ்திப்ரோக்தம் வச: ஶ்ருத்வா(அ)நந்தரமேநமுஷஸ்தி ப்ரஸ்தோதா த்யக்தவ்யாகுலத்வ: ஶிஷ்யத்வேநோபஸந்நவாநித்யாஹ –

அதே²தி ।

உபக³திப்ரகாரமபி⁴நயதி –

ப்ரஸ்தோதரிதி ॥ 4 ॥

ப்ரதிவசநமாதா³ய ப்ரஶப்³த³ஸாமாந்யம் க்³ருஹீத்வா தாத்பர்யமாஹ –

ப்ருஷ்ட இதி ।

கத²மிஹ ப்ராணஶப்³தா³ர்தோ² நிஶ்சீயதாமித்யாஶங்க்ய ’அத ஏவ ப்ராண’ இதி ந்யாயேநா(அ)(அ)ஹ –

கத²மிதி ।

ப்ராணாத்மநைவ ஸம்விஶந்தீதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । ப்ராணஶப்³தா³ர்த²ஸ்ய பரமாத்மத்வேந நிர்ணீதத்வமத:ஶப்³தா³ர்த²: । சேச்ச²ப்³தா³ர்தோ² யதீ³த்யுக்த: । மயா ததோ²க்தஸ்ய மூர்தா⁴ தே விபதிஷ்யதீத்யேவமுக்தஸ்ய தவ தத்காலே ஸ்வாபராதா⁴வஸ்தா²யாம் மூர்தா⁴ வ்யபதிஷ்யதே³வேதி யோஜநா । ப்ரமாத³ஸ்ய மஹதஸ்த்வயா பரிஹ்ருதத்வாதி³த்யத:ஶப்³தா³ர்த²: ॥ 5 ॥

யதா² ப்ரஶப்³த³ஸாமாந்யாத்ப்ராண: ப்ரஸ்தாவதே³வதேத்யுக்தம் ததா²(அ)(அ)தி³த்யோத்³கீ³த²யோருச்ச²ப்³த³ஸாமாந்யாது³த்³கீ³த²தே³வதா(அ)(அ)தி³த்ய இத்யாஹ –

உச்ச²ப்³தே³தி ।

உக்தஸாமாந்யபராமர்ஶார்தோ²(அ)த: ஶப்³த³: ॥ 6 - 7 ॥

ஏவமேவ ப்ரஸ்தோத்ருவத்³து³கா³த்ருவச்சேத்யர்த²: । ருத்விக்³ப்⁴யாம் ப்ரஸ்தாவோத்³கீ³த²தே³வதயோர்விஜ்ஞாநாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: ॥ 8 ॥

கத²மந்நஸ்ய ப்ரதிஹாரத்வம் ததா³ஹ –

ஸர்வாணீதி ।

தாம் சேத³வித்³வாநித்யாத்³யந்யதி³த்யுச்யதே । ததோ²க்தஸ்ய மமேத்யேதத³ந்தமிதி ஶேஷ: ।

கீத்³ருகு³பாஸநமஸ்மிந்ப்ரகரணே விவக்ஷிதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ரஸ்தாவேதி ।

உபாஸ்தித்ரயஸ்ய ப²லம் த³ர்ஶயதி –

ப்ராணாதீ³தி ॥ 9 ॥

பூர்வோத்தரக²ண்ட³யோ: ஸங்க³திம் த³ர்ஶயந்நுபாஸநாந்தரம் ப்ரஸ்தௌதி –

அதீத இதி ।

அந்நலாப⁴ஸ்யாபேக்ஷிதத்வமத:ஶப்³தா³ர்த²: ।

ப்ரகாராந்தரேணோத்³கீ³தோ²பாஸநமந்நகாமஸ்ய ப்ரஸ்துத்ய ப்ரதிபத்திஸௌகர்யார்த²மாக்²யாயிகாமாத³த்தே –

தத்தத்ரேதி ।

ந கேவலம் த³ல்ப⁴ஸ்யாபத்யம் கிந்து மித்ராயாஶ்சேதி சார்த²: । ந ச ஸா த³ல்ப⁴ஸ்ய பத்நீதி யுக்தம் । ததா² ஸதி மைத்ரேயபத³ஸ்ய வையர்த்²யாத் । பத்ந்யந்தராபத்யத்வவ்யாவ்ருத்த்யர்த²மிதி சேந்ந । ப்ரயோஜநாபா⁴வாத் ।

நந்வத்ர வாஶப்³தா³த்³த்³வாவ்ருஷீ விவக்ஷிதாவிதி சேந்நேத்யாஹ –

வாஶப்³த³ இதி ।

கத²ம் புநர்த³ல்ப்⁴யஸ்யாபத்யம் ப³கஸ்தத³பா⁴ர்யாயா மித்ராயாஶ்சாபத்யம் ப⁴விதுமுத்ஸஹதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

த்³வ்யாமுஷ்யாயணோ ஹீதி ।

சைகிதாயநோ தா³ல்ப்⁴ய இத்யத்ரோக்தமேததி³தி ஸூசயிதும் ஹிஶப்³த³: ।

உதி³தாநுதி³தஹோமவத்கேஷாஞ்சித்³த்³ருஷ்ட்யா ப³கோ(அ)ஸாவந்யேஷாம் க்³லாவ இத்யேகஸ்மிந்நபி விகல்போ ப⁴விஷ்யதி நேத்யாஹ –

வஸ்துவிஷய இதி ।

கத²ம் புநர்விநா மாநமேகஸ்யைவ த்³விநாமத்வாத்³யங்கீ³க்ரியதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

த்³விநாமேதி ।

இத்யாதி³வாக்யம் ஸ்ம்ருதிரூபம் த⁴ர்மஶாஸ்த்ரே ப்ரஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।

த்³விகோ³த்ரத்வமேகஸ்ய லோகே(அ)பி ப்ரஸித்³த⁴மித்யாஹ –

த்³ருஶ்யதே சேதி ।

யத: ஸுதோ ஜாயதே யேந சாயம் த⁴ர்மதோ க்³ருஹ்யதே தயோருப⁴யோரித்யாஹ –

உப⁴ய இதி ।

’உப⁴யோரப்யஸாவ்ருக்தீ² பிண்ட³தா³தா ச த⁴ர்மத:’ இதி ஸ்மரந்தீத்யர்த²: ।

தா³ல்ப்⁴யாத³ந்யோ மைத்ரேய இத்யங்கீ³க்ருத்யா(அ)(அ)ஹ –

உத்³கீ³த² இதி ।

தது³பாஸ்தௌ தாத்பர்யம்ருஷாவநாத³ரே ஹேது: । தஸ்மாத்³ருஷித்ரயம்ருஷித்³வயம் வா விவக்ஷிதமித்யர்த²: । பக்ஷாந்தரத்³யோதநார்தோ² வாஶப்³த³: ।

ஶ்ரௌதோ வாஶப்³த³ஸ்தர்ஹி கிமர்த²மித்யாஶங்க்ய பாடா²த³ந்யத்ர தஸ்ய ப²லமித்யாஹ –

வாஶப்³த³ இதி ।

மைத்ரேயாந்தம் வாக்யம் வ்யாக்²யாய ஸ்வாத்⁴யாயமித்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

ஸ்வாத்⁴யாயமிதி ।

யது³க்தம்ருஷிரேகோ ப³காதி³ஶப்³தை³ருச்யத இதி தத்ர லிங்க³மாஹ –

உத்³வவ்ராஜேதி ।

ஶுநாமுத்³கீ³த²: ஶ்வோத்³கீ³த²ஸ்தத்காலஸ்ய ப்ரதிபாலநம் ப்ரதீக்ஷணம்ருஷேர்த்³ருஶ்யதே தேஷாம் சோத்³கா³நமந்நார்த²ம் தத்³ருஷேரபி ஸ்வாத்⁴யாயகரணம் தத³ர்த²மித்யாஹ –

ஶ்வோத்³கீ³தே²தி ।

யதோ²க்தார்த²வாசிஶப்³தா³பா⁴வே(அ)பி ஸாமர்த்²யாத³யமர்தோ² பா⁴தீத்யாஹ –

அபி⁴ப்ராய இதி ॥ 1 ॥

தஸ்மா இத்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

ஸ்வாத்⁴யாயேநேதி ।

க்ஷுல்லகா: க்ஷுத்³ரகா: ஶிஶவ இதி யாவத் । ஶ்வேத: ஶ்வா கஶ்சித்³ருஷிர்தே³வதா வா ।

அந்யே ச ஶ்வாநோ தே³வதா ருஷயோ வேத்யுக்தம் ஸம்ப்ரதி விவக்ஷிதம் பக்ஷமாஹ –

முக்²யேதி ।

தமூசுரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தாநேவ விஶிநஷ்டி –

ப்ராணமந்விதி ।

முக்²யப்ராணஸஹிதவாகா³தி³க்³ரஹே ஹேதுமாஹ –

ஸ்வாத்⁴யாயேதி ।

அந்யதா² வாக்யமநிர்தா⁴ரிதார்த²ம் ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: ।

கிமித்யந்நம் ப⁴வத்³ப்⁴யோ மயா ஸம்பாத்³யதே ந ஹி ப⁴வதாமபோ⁴க்த்ரூணாம் தேந க்ருத்யமஸ்தீத்யாஶங்க்ய த்வந்நிஷ்ட²சேதநத்³வாரேணாஸ்மாகமபி போ⁴க³ஸித்³தே⁴ர்மைவமித்யாஹ –

அஶநாயாம வா இத்யாதி³நா ॥ 2 ॥

கிமிதி ப்ராத:காலப்ரதீக்ஷணம் க்ருதம் தத்ரா(அ)ஹ –

ப்ராதரிதி ।

உத்³கா³நஸ்யேதி ஶேஷ: ।

ப்ராத:காலப்ரதீக்ஷணகரணே காரணாந்தரமாஹ –

அந்நஸ்யேதி ।

தஸ்ய வ்ருஷ்டித்³வாரா(அ)ந்நத³த்வம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।

தத்³தே⁴த்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

தத்தத்ரேதி ।

ருஷேரந்நகாமத்வமிதோ(அ)வக³தம் ॥ 3 ॥

தே ஹேத்யாதி³ வ்யாகரோதி –

தே ஶ்வாந இதி ।

ஸமக்ஷமாஸஸ்ருபுரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । உத்³கா³த்ருபுருஷா இத்யத்⁴வர்யுப்ரமுகா² யஜமாநபர்யந்தா க்³ருஹ்யந்தே । அந்யோந்யம் ஸம்லக்³நா: ஸர்பந்தீதி ஶேஷ: ॥ 4 ॥

ஹிங்காரஸ்வரூபமாஹ –

ஓமித்யாதி³நா ।

த்ரிவாரமோங்காரோ கா³நார்த²முச்சரித: । அதா³மாஶநம் கரவாம । பிபா³ம பாநம் கரவாமேத்யேதத் । இதிஶப்³தோ³ ஹிங்காரஸமாப்த்யர்த²: ।

அந்நப்ரஸவித்ருத்வமாதி³த்யஸ்ய ஸாத⁴யதி –

ந ஹீதி ।

இஹேதி ப்ரக்ருததே³ஶோக்தி: । ஓங்கார: ஸவித்ருப்ரார்த²நாமந்த்ரஸமாப்த்யர்த²: । ப⁴க்திவிஷயோபாஸ்திஸமாப்த்யர்த²மிதிபத³ம் ॥ 5 ॥

நநு ப⁴க்திஸம்ப³ந்தா⁴நாமுபாஸநாநாம் ஜாதத்வாத்ஸமஸ்தஸ்யேத்யாதி³வக்தவ்யே கிமநந்தரக²ண்டே³நேத்யாஶங்க்யா(அ)ஹ –

ப⁴க்தீதி ।

இத்யதோ(அ)ஸ்மாத்ப்ரஸங்கா³தி³தி யாவத் । ருக³க்ஷராணி கீ³யந்தே । தத்³வ்யதிரிக்தாநி வாச்யஶூந்யாநி கீ³திஸித்³த்⁴யர்தா²நி ஸ்தோபா⁴க்ஷராணி பரிபா⁴ஷ்யந்தே । தாநி ச கர்மாபூர்வநிர்வ்ருத்தித்³வாரேண ப²லவத்த்வாது³பாஸ்யாநி தது³பாஸ்திவிதி⁴பரமுத்தரம் வாக்யமித்யர்த²: ।

வக்ஷ்யமாணோபாஸநாநாம் ப்ரத்யேகம் ஸ்வாதந்த்ர்யம் நாஸ்தீத்யாஹ –

ஸம்ஹதாநீதி ।

தேஷாமநந்தரமுபதே³ஶே ஹேதுமாஹ –

ஸாமாவயவேதி ।

ந சைவம்வித⁴ஸ்ஸ்தோபோ⁴ நாஸ்தீதி வாச்யமித்யாஹ –

ரத²ந்தர இதி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் ப்ருதி²வீத்³ருஷ்ட்யா யதோ²க்தஸ்தோப⁴ஸ்யோபாஸ்யத்வம் ததா³ஹ –

இயமிதி ।

இயம் வை ரத²ந்தரமித்யத்ர ப்ருதி²வ்யா ரத²ந்தரத்வம் ஶ்ருதம், ப்ரஸ்துதஶ்ச ஸ்தோபோ⁴ ரத²ந்தரே(அ)ஸ்தீத்யுக்தம் ; ததா² ச யதோ²க்தாத்ஸம்ப³ந்த⁴ரூபாத்ஸாத்³ருஶ்யாத்ப்ருதி²வீத்³ருஷ்ட்யா ஹாஉகார உபாஸ்ய இத்யர்த²: ।

கத²ம் ப்ருநர்வாயுத்³ருஷ்ட்யா ஹாஇகாரஸ்யோபாஸ்யத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

வாய்வப்ஸம்ப³ந்த⁴ஶ்சேதி ।

ஹாஇகாரோ வாமதே³வ்யே ஸாம்நி ப்ரஸித்³த⁴: । தஸ்ய ச வாயோரபாம் ச ஸம்ப³ந்தோ⁴ யோநிர்மைது²நேச்சா²வதீநாமபாம் வாயு: ப்ருஷ்டேந்யவர்தத ததோ வாமதே³வ்யம் ஸாமாப⁴வதி³தி ஶ்ருதே: । தஸ்மாத்³யதோ²க்தாத்³வாமதே³வ்யஸாமஸம்ப³ந்த⁴ஸாமாந்யாத்³வாயுத்³ருஷ்ட்யா ஹாஇகாரமுபாஸீதேத்யர்த²: ।

கத²மத²காரஸ்ய சந்த்³ரத்³ருஷ்ட்யோபாஸநம் தத்ரா(அ)ஹ –

அந்நே ஹீதி ।

ததா² ச த²காரஸாமாந்யாத்³யதோ²க்தோபாஸ்திஸித்³தி⁴ரிதி ஶேஷ: ।

த²காரவத³காரஸாமாந்யாச்ச சந்த்³ரத்³ருஷ்ட்யா(அ)த²காரமுபாஸீதேத்யாஹ –

த²காரேதி ।

அத²காரே தாவத்³வ்யக்த்யோ(அ)காரோ(அ)ந்நாத்மநி சந்த்³ரமஸ்யபி ஸோ(அ)ஸ்தீதி தத்³யுக்தம் யதோ²க்தமுபாஸநமித்யர்த²: । ப்ரத²மமப்ரத்யக்ஷ: பஶ்சாத்ப்ரத்யக்ஷீப⁴வந்நிதி ஶேஷ: ।

தத்ஸாமாந்யம் இஹேதி வ்யபதி³ஶ்யமாநத்வம், தஸ்மாதா³த்மத்³ருஷ்டிரிஹேதி ஸ்தோபே⁴ கர்தவ்யேத்யாஹ –

தத்ஸாமாந்யாதி³தி ।

அக்³நித்³ருஷ்டிரீகாராக்²யே ஸ்தோபா⁴க்ஷரே கர்தவ்யேத்யத்ர ஹேதுமாஹ –

ஈநித⁴நாநீதி ।

ஈகாரோ நிதா⁴யதே யேஷு ஸாமஸு தாந்யாக்³நேயாநி ப்ரஸித்³தா⁴நி । ததா² ச தேஷ்வக்³நிரீகாரஶ்சேத்யுப⁴யோர்பா⁴வாத³ஸ்மாத்ஸாத்³ருஶ்யாதீ³காரமக்³நித்³ருஷ்ட்யோபாஸீதேத்யர்த²: ॥ 1 ॥

ஊகாரமாதி³த்யத்³ருஷ்ட்யா கத²முபாஸீதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

உச்சைரிதி ।

ஊகாராதி³த்யயோர்விதா⁴ந்தரேண ஸாத்³ருஶ்யமாஹ –

ஆதி³த்யேதி ।

ஏகாரஸாமாந்யாந்நிஹவத்³ருஷ்டிரேகாரே ஸ்தோபே⁴ கார்யேத்யாஹ –

நிஹவ இத்யாதி³ ।

ஔஹோயிகாரஸ்ய விஶ்வேதே³வ த்³ருஷ்ட்யோபாஸ்தௌ ஹேதுமாஹ –

வைஶ்வதே³வ இதி ।

ப்ரஜாபதித்³ருஷ்ட்யா ஹிங்காரோபாஸ்யத்வே ஹேது: –

ஆநிருக்த்யாதி³தி ।

நீலபீதாதி³ரூபேண நிருக்த்யவிஷயத்வாத்ப்ரஜாபதேரித்யர்த²: । அவ்யக்தத்வாத்³ரூபாதி³ரஹிதத்வாதி³த்யர்த²: । ப்ராணஸ்ய சேதி சகாராத்ஸ்வரஸ்ய சேத்யர்த²: । ஸ்வரஹேதுத்வம் தந்நிர்வர்தகத்வேந ததா³த்மகத்வம் ।

அந்நம் யா இதி வாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

யா இதி ।

அந்நத்³ருஷ்டிர்யா இதி ஸ்தோபே⁴ கர்தவ்யேத்யத்ர ஹேதுமாஹ –

அந்நேதி ।

விராட்³த்³ருஷ்டிர்வாகி³தி ஸ்தோபே⁴ கார்யேத்யத்ர ஹேதுமாஹ –

வைராஜ இதி ॥ 2 ॥

அநிருக்த: காரணாத்மா । தஸ்யாநிருக்தத்வம் ஸாத⁴யதி –

அவ்யக்தத்வாதி³தி ।

ஸ சாநேகதா⁴ கர்யரூபேண ஸஞ்சரதீதி ஸஞ்சர: । ஹுங்காரோ(அ)பி ஶாகா²பே⁴தே³ந விகல்ப்யமாநஸ்வரூபஸ்த்ரயோத³ஶஶ்சாயம் வாவேத்யாரப்⁴ய க³ண்யமாநஸ்ததஶ்ச காரணத்³ருஷ்ட்யா ஹுங்காரமுபாஸீதேத்யர்த²: ।

உக்தமேவோபபாத³யதி –

அவ்யக்தோ ஹீதி ।

தத்ர விகல்ப்யமாநத்வம் ஹேது: ॥ 3 ॥

நைதாநி வ்யஸ்தாந்யுபாஸநாநி ப்ரத்யேகம் ப²லாஶ்ரவணாத் । ஸமஸ்தம் புநரேகமித³முபாஸநமேகப²லத்வாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்தோபா⁴க்ஷரேதி ।

உபநிஷத³ம் வேதோ³பநிஷத³ம் வேதே³த்யாவ்ருத்தேஸ்தாத்பர்யமாஹ –

த்³விரப்⁴யாஸ இதி ।

ப்ரத²மப்ரபாட²கவ்யாக்²யாநஸமாப்தாவிதிஶப்³த³: ॥ 4 ॥

பூர்வோத்தரப்ரபாட²கயோ: ஸங்க³திம் த³ர்ஶயதி –

ஓமித்யேததி³த்யாதி³நா ।

ஸர்வதா²(அ)பி ஸாமாவயவவிஷயத்வே ஸ்தோபா⁴க்ஷரவிஷயத்வே சேத்யர்த²: । இதிஶப்³தோ³ ஹேத்வர்த²: । யஸ்மாதே³கதே³ஶவிஷயாண்யுபாஸநாநி வ்ருத்தாநி தஸ்மாத்தாநி ஸமஸ்தவிஷயாணி வக்தவ்யாநீத்யர்த²: । ஏகதே³ஶோபாஸ்திவ்யாக்²யாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

கத²முக்தவக்ஷ்யமாணோபாஸநயோரித³ம் பௌர்வாபர்யம் தத்ரா(அ)ஹ –

யுக்தம் ஹீதி ।

ஸமஸ்தஸ்யோபாஸநம் ஸாத்³விதி வசநாத³வயவோபாஸநம் நிந்தி³தத்வாத³நநுஷ்டே²யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸமஸ்த இதி ।

அர்தா²த³ஸ்தி நிந்தே³தி ஶங்கதே –

நந்விதி ।

பூர்வத்ராபி ஸாது⁴த்வஸ்ய வித்³யமாநஸ்யைவ விஶேஷணத்வேநாநுபாதா³நாந்நார்தா²த³பி நிந்தே³தி பரிஹரதி –

ந ஸாத்⁴விதி ।

யத்க²ல்வித்யாதி³ வ்யாக்²யாதும் பாதநிகாமாஹ –

ஸாது⁴ஶப்³த³ இதி ।

வாக்யமவதார்ய வ்யாசஷ்டே –

கத²மித்யாதி³நா ॥1॥

கிம் புநரேவம் விவேககரணே காரணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்தத்ரேதி ।

விவேககரணோபாயபே⁴த³விகல்பார்த²முதேத்யுப⁴யத்ர பத³ம் ।

ஸாம்நைநமித்யாதி³நா ஸாது⁴நேத்யாதி³வாக்யஸ்ய பௌநருக்த்யமாஶங்க்ய வ்யாக்²யாநவ்யாக்²யேயபா⁴வாந்மைவமித்யாஹ –

ஶோப⁴நேதி ।

ஶோப⁴நகார்யத³ர்ஶநே ஸதீதி யாவத் ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ –

ப³ந்த⁴நாதி³தி ।

அஸாம்நேத்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

யத்ரேதி ॥2॥

கார்யக³ம்யம் ஸாது⁴த்வமஸாது⁴த்வம் சோக்த்வா ஸ்வாநுப⁴வக³ம்யம் தது³பந்யஸ்யதி –

அதே²தி।

கார்யாத்தஸ்ய ஸாது⁴த்வாதி³விவேகாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: । ஸ்வஸம்வேத்³யம் ஸாது⁴த்வமஸாது⁴த்வம் சேதி ஶேஷ: ।

தத்ர ஸாது⁴த்வம் ஸ்வாநுப⁴வஸித்³த⁴மித்யேதத்³வ்யுத்பாத³யதி –

ஸாமேதி ।

யத்ஸாத்⁴வித்யாதி³வாக்யஸ்ய பூர்வேண பௌநருக்த்யமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஏததி³தி ।

அஸாமேத்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

விபர்யய இதி ।

ப³தேத்யாஹுரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கிம் தைருக்தம் ப⁴வதி ததா³ஹ –

யத³ஸாத்⁴விதி ।

ஸாது⁴ஶப்³த³: ஶோப⁴நவாசீத்யுக்தமுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

தயோரேகார்த²த்வமத:ஶப்³தா³ர்த²: ॥3॥

உபாஸகமேவ விஶிநஷ்டி –

ஸமஸ்தமிதி ।

ஆக³ச்சே²யுரிதி யத்தத்க்ஷிப்ரமேவேதி க்ரியாவிஶேஷணத்வம் யதி³த்யஸ்ய த்³ரஷ்டவ்யம் ॥4॥

ஏகஸ்யோப⁴யத்³ருஷ்டிவிஷயத்வமயுக்தம் । நஹி க⁴டத்³ருஷ்டிகோ³சர: ஸந்படத்³ருஷ்டேரபி கோ³சர: ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே –

நந்விதி ।

ஏகஸ்மிந்நபி ப்ரஸ்துதம் த்³ருஷ்டித்³வயமவிருத்³த⁴மிதி ஸமாத⁴த்தே –

ந ஸாத்⁴வர்த²ஸ்யேதி ।

யதா² க⁴டாதி³ஷு ம்ருதா³த்³யநுக³தம் ததா² ஸாது⁴ஶப்³தா³ர்த²ஸ்ய காரணஸ்ய லோகாதி³ஷு கார்யேஷ்வநுக³தத்வாத்தத்³த்³ருஷ்டௌ ஸாது⁴த்³ருஷ்டேரநுக³மாந்ந த்³ருஷ்டித்³வயஸ்யைகத்ர விரோதோ⁴(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி –

ஸாது⁴ஶப்³தே³தி ।

ஸாத்⁴வர்த²ஸ்ய லோகேஷ்வநுக³திரபிஶப்³தா³ர்த²: । யத்ரேதி தே³வத³த்தோக்தி: । ஸா க⁴டாதி³த்³ருஷ்டிஸ்தத்ரேதி ஶேஷ: ।

நநு ஸாது⁴ஶப்³தா³ர்த²யோர்த⁴ர்மப்³ரஹ்மணோஸ்துல்யம் காரணத்வம் । ததா² சாத்ர ஸாது⁴ஶப்³தா³ர்தோ² ந வ்யவஸ்தி²த: ஸ்யாத³ந்யாய்யம் சாநேகார்த²த்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யத்³யபீதி ।

த⁴ர்ம ஏவேத்யத்ர ததா²(அ)பீதி ச வக்தவ்யம் । ப்³ரஹ்மணி து பரமாநந்தே³ ஸாது⁴ஶப்³தா³ ப⁴க்த்யா க³மயிதவ்ய: । ந ச த⁴ர்மஸ்ய நிமித்தகாரணத்வாந்ந கார்யே(அ)நுக³திரிதி வாச்யம் । கர்மாபூர்வஸஹிதத³தி⁴பய:ப்ரப்⁴ருத்யவயவஸமுதா³யஸ்ய த⁴ர்மத்வாத்தத்பரிணாமத்வாச்ச கார்யஸ்ய தத்ர தத³நுக³திஸித்³தே⁴ரிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

அபூர்வத்வாபா⁴வேந விதி⁴மாக்ஷிபதி –

நந்விதி ।

காரணாநுக³மஸ்யா(அ)(அ)நுமாநிகத்வே(அ)பி தத்³த்³ருஷ்டிகரணமபூர்வமேவேதி பரிஹரதி –

ந ஶாஸ்த்ரக³ம்யத்வாதி³தி ।

“யஶ்சார்தா²த³ர்தோ² ந ஸ சோத³நார்த²” இதி ந்யாயேநோக்தம் விவ்ருணோதி –

ஸர்வத்ரேதி ।

லோகேஷ்வித்யாதி³வாக்யே பஞ்சவித⁴ஸாமத்³ருஷ்ட்யா லோகாநாமுபாஸ்யத்வப்ரதீதேரத்ராபி ஹிங்காரத்³ருஷ்ட்யா ப்ருதி²வ்யா த்⁴யேயத்வே ப்ராப்தே ப்ரத்யாஹ –

லோகேஷ்விதீதி ।

லோகா: பஞ்சவித⁴ம் ஸாமேத்யுபாஸீதேதி விப⁴க்திவிபரிணாமேந ப்ரத²மவாக்யார்த²பர்யவஸாநாத்தத³நுஸாரேணாத்ராபி ப்ருதி²வீத்³ருஷ்ட்யா ஹிங்காரே த்⁴யேயே ஸதி ப்ருதி²வீ ஹிங்கார இதி ப்ருதி²வீத்³ருஷ்டிமாரோப்ய ஹிங்காரமுபாஸீதேதி த்³விதீயவாக்யம் பர்யவஸ்யதீத்யர்த²: । லோகஸம்ப³த்³தா⁴ ஸப்தமீஶ்ருதிர்ஹிங்காராதி³ஷு தத்ஸம்ப³த்³தா⁴ ச த்³விதீயா லோகேஷு நேதவ்யா ।

ததா² ச லோகவிஷயா ஸப்தமீ ஹிங்காராதி³ஷு தத்ஸம்ப³த்³தா⁴ ச த்³விதீயா லோகேஷு வ்யத்யஸ்ய ப்ருதி²வ்யாதி³த்³ருஷ்டிம் ஹிங்காராதி³ஷு க்ருத்வோபாஸீதேதி பக்ஷாந்தரமாஹ –

வ்யத்யஸ்யேதி ।

“ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிருத்கர்ஷாத்³” (ப்³ர. ஸூ. 4 । 1 । 5) இதி ந்யாயேந பக்ஷத்³வயமுக்த்வா ப்ரதிவாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

தத்ரேதி ।

உக்தரீத்யா(அ)ந்யோபாஸநே ப்ரஸ்துதே ஸதீதி யாவத் ।

அத்⁴யாஸஸ்ய ஸாத்³ருஶ்யநிப³ந்த⁴நத்வாத்³வ்யக்தஸாத்³ருஶ்யாபா⁴வே(அ)பி யதா²கத²ஞ்சித்கல்பநீயமிதி மத்வா(அ)(அ)ஹ –

ப்ராத²ம்யேதி ।

லோகேஷு ப்ருதி²வ்யா: ஸாமஸு ச ஹிங்காரஸ்ய ச ப்ராத²ம்யமஸ்தி தஸ்மாத்ஸாமாந்யாதி³தி யாவத் ।

அக்³நித்³ருஷ்ட்யா ப்ரஸ்தாவோபாஸநே ப்ரஸ்தாவத்வம் ஸாமாந்யமாஹ –

அக்³நௌ ஹீதி ।

அந்தரிக்ஷத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸநே க³காரஸம்ப³ந்த⁴ஸாத்³ருஶ்யம் த³ர்ஶயதி –

அந்தரிக்ஷம் ஹீதி ।

ஆதி³த்யத்³ருஷ்ட்யா ப்ரதிஹாரோபாஸ்தௌ ப்ரதிஶப்³த³ஸாமாந்யம் ஹேதுமாஹ –

ப்ரதிப்ராணீதி ।

த்³யுத்³ருஷ்ட்யா நித⁴நோபாஸநே நித⁴நத்வஸாமாந்யமாஹ –

தி³வீதி ।

உக்தமுபாஸநமுபஸம்ஹரதி –

இத்யூர்த்⁴வேஷ்விதி ॥1॥

அதா²(அ)(அ)வ்ருத்தேஷ்விதி வாக்யம் வ்யாகரோதி –

அதே²தி ।

ப்ருதி²வீமுக்²யேஷு த்³யுபர்யந்தேஷு பஞ்சவித⁴ஸாமோபாஸநகத²நாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

பூர்வோத்தரக்³ரந்த²யோர்மிதோ² விரோத⁴ம் ஶங்கித்வா பரிஹரதி –

க³த்யாக³தீதி ।

யதா² வா தே க³திவிஶிஷ்டாஸ்ததா²த்³ருஷ்ட்யைவ ஹிங்காராத்³யுபாஸநம் விஹிதம் । யதா² சா(அ)(அ)க³திவிஶிஷ்டாஸ்தே ததா²த்³ருஷ்ட்யைவ தது³பாஸநம் விதீ⁴யதே । ததா² ச ஶாஸ்த்ராநுஸாரேண க்ரியமாணயோருபாஸநாயோர்ந விரோதோ⁴(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।

த்³விதோ⁴பாஸ்திவிஷயஸந்த³ர்ப⁴யோர்விரோதா⁴பா⁴வமநூத்³ய ப²லிதமுபாஸநம் த³ர்ஶயதி –

யத இதி ।

த்³யுலோகத்³ருஷ்ட்யா ஹிங்காரஸ்யோபாஸ்யத்வே ஹேதுமாஹ –

ப்ராத²ம்யாதி³தி ।

ஆவ்ருத்தௌ த்³யுலோகஸ்யா(அ)(அ)ரம்பே⁴ ச ஹிங்காரஸ்ய ப்ராத²ம்யம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ஆதி³த்யத்³ருஷ்ட்யா ப்ரஸ்தாவஸ்யோபாஸ்யத்வே ஹேதுமாஹ –

உதி³த இதி ।

பூர்வவதி³தி க³காராக்ஷரஸாமாந்யம் விவக்ஷிதம் ।

அக்³நித்³ருஷ்ட்யா ப்ரதிஹாரோபாஸ்தௌ ஹேதுமாஹ –

ப்ராணிபி⁴ரிதி ।

ப்ரதிஹரணமிதஸ்ததோ நயநம் ॥2॥

ஸாத்⁴விதி பத³ம் ஸர்வத்ர த்³ரஷ்டவ்யமித்யாஹ –

இதி ஸர்வத்ரேதி ।

ஸர்வத்ரேத்யஸ்ய வ்யாக்²யா –

பஞ்சவித⁴ இத்யாதி³நா ॥3॥

நநு லோகத்³ருஷ்ட்யா ஸாமோபாஸ்த்யநந்தரம் கிமிதி வ்ருஷ்டித்³ருஷ்ட்யா தது³பாஸ்திருபந்யஸ்யதே தத்ரா(அ)ஹ –

லோகஸ்தி²தேரிதி ।

புரோவாதத்³ருஷ்ட்யா ஹிங்காரோபாஸநே ஹேதுமாஹ –

புரோவாதாதி³தி ।

உத்³க்³ரஹணம் வர்ஷோபஸம்ஹரணம் ।

அத:ஶப்³தா³ர்த²மாஹ –

ப்ராத²ம்யாதி³தி ।

மேக⁴ஜந்மத்³ருஷ்ட்யா ப்ரஸ்தாவோபாஸ்தௌ ஹேதுமாஹ –

ப்ராவ்ருஷீதி ।

வர்ஷணத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸநே ஹேதுமாஹ –

ஶ்ரைஷ்ட்²யாதி³தி ।

வித்³யோதநஸ்தநயித்நுத்³ருஷ்ட்யா ப்ரதிஹாரோபாஸநே காரணமாஹ –

ப்ரதிஹ்ருதத்வாதி³தி ।

வித்³யுதாம் ஸ்தநயித்நூநாம் ச ப்ரதிஹ்ருதத்வம் விப்ரகீர்ணத்வம் தேந ப்ரதிஶப்³த³ஸாத்³ருஶ்யாத்³வித்³யோதநாதி³த்³ருஷ்ட்யா கர்தவ்யா ப்ரதிஹாரோபாஸ்திரித்யர்த²: ॥1॥

உத்³க்³ரஹணத்³ருஷ்ட்யா நித⁴நோபாஸநே நிதா³நமாஹ –

ஸமாப்தீதி ।

வர்ஷதி பர்ஜந்யே தத³நுமந்த்ருத்வமகிஞ்சித்கரமித்யாஶங்க்யா(அ)ஹ –

அஸத்யாமபீதி ॥2॥

கிமிதி வ்ருஷ்டித்³ருஷ்டேரநந்தரமபாம் த்³ருஷ்டி: ஸாம்நி க்ஷிப்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

வ்ருஷ்டிபூர்வகத்வாதி³தி ।

மேக⁴ஸம்ப்லவத்³ருஷ்ட்யா ஹிங்காரமாரம்ப⁴ஸாமாந்யாது³பாஸீதேத்யாஹ –

மேக⁴ இதி ।

வர்ஷத்³ருஷ்ட்யா ப்ரஸ்தாவஸ்யோபாஸ்யத்வே ஹேதுமாஹ –

ஆப இதி ।

ப்ராச்யோ நத்³யோ க³ங்கா³த்³யா: । ப்ரதீச்யஸ்து நர்மதா³த்³யா இதி பே⁴த³: ॥1॥

தர்ஹி க³ங்கா³தா³வபேக்ஷிதமபி மரணம் ந ஸ்யாதி³தி சேத்தத்ரா(அ)ஹ –

நேச்ச²தி சேதி³தி ।

அஸாவுபாஸகோ மருஸ்த²லோஷ்வபி யதே²ச்ச²முத³கவாந்ப⁴வதீத்யர்த²: ॥2॥

கிமிதி ஸலிலத்³ருஷ்ட்யநந்தரம்ருதுத்³ருஷ்டி: ஸாம்ந்யாரோப்யதே தத்ரா(அ)ஹ –

ருதுவ்யவஸ்தா²யா இதி ।

ருதுவ்யவஸ்தா²நாநுரூபம் தத்ர க்ரியாவிஶேஷணம் ॥1॥

கஸ்யசித³நுபாஸிதுரபி க்ரமேண தத்தத்³ருதுப²லபோ⁴க³பா⁴கி³தோபபத்தேர்நேத³முபாஸநாநுரூபம் ப²லமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ருதுமாநிதி ।

ஸம்பந்ந: ஸர்வதா³ ஸ்வேச்சா²வஶாதி³தி ஶேஷ: ॥2॥

ருதுத்³ருஷ்ட்யநந்தரம் ஸாம்நி பஶுத்³ருஷ்ட்யாரோபகாரணமாஹ –

ஸம்யகி³தி ।

அஜாத்³ருஷ்ட்யா ஹிங்காரோபாஸநே ஹேதுத்³வயமாஹ –

ப்ராதா⁴ந்யாதி³த்யாதி³நா ।

அஜாயா யஜ்ஞஸம்ப³ந்தா⁴த்ப்ராதா⁴ந்யம் । ப்ராத²ம்யம் து ப்ரத²மபாடா²தி³தி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

“ப்³ராஹ்மணோ மநுஷ்யாணாமஜ: பஶூநாம் தஸ்மாத்தே முக்²யா முக²தோ ஹ்யஸ்ருஜ்யந்த” இதி ஶ்ருதிமஜாப்ராதா⁴ந்யே ப்ரமாணயதி –

அஜ இதி ।

“தஸ்மாஜ்ஜாதா அஜாவய” இதி ஶ்ருதேரஜாநாமவீநாம் ச ஸாஹசர்யம் ஹிங்காரப்ரஸ்தாவயோஶ்ச ஸாஹசர்யம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ॥1॥

பஶுமாந்ப⁴வதீத்யஸ்ய பூர்வேண பௌநருக்த்யம் பரிஹரதி –

பஶுப²லைஶ்சேதி ॥2॥

பஶுப்ரஸூதபயோக்⁴ருதாதி³நிமித்தத்வாத்ப்ராணஸ்தி²தேஸ்தத்³த்³ருஷ்ட்யநந்தரம் ப்ராணத்³ருஷ்ட்யா ஸாமோபாஸ்திம் ப்ரஸ்தௌதி –

ப்ராணேஷ்விதி ।

ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய முக்²யப்ராணவிஷயத்வம் வ்யாவர்தயதி –

க்⁴ராணமிதி ।

முக்யப்ராணாது³த்தரேஷாம் வரீயஸ்த்வாஸம்ப⁴வாத்தஸ்ய ஸர்வஶ்ரேஷ்ட²தயா நிர்தா⁴ரிதத்வாத்பரம்பரம் வரீயஸாம் வாகா³தீ³நாம் மத்⁴யே ப்ரத²மபா⁴வித்வேநோக்தத்வாத்³க்⁴ராணமேவாத்ர ப்ராணஶப்³த³மித்யர்த²: ।

கத²ம் ப்ராணாத்³வாசோ வரீயஸ்த்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

வாசேதி ।

அப்ராப்தத்வம் வ்யவஹிதத்வம் ।

சக்ஷுஷோ வரீயஸ்த்வம் ஸாத⁴யதி –

வாச இதி ।

ஶப்³த³ஸ்யேதி யாவத் । வாச: ஶப்³தா³த்ஸகாஶாதி³த்யர்த²: ।

உத்³கீ³த²த்வே சக்ஷுஷோ ஹேதுமாஹ –

ஶ்ரைஷ்ட்²யாதி³தி ।

மநஸோ வரீயஸ்த்வே ஹேத்வந்தரமாஹ –

அதீந்த்³ரியேதி ।

இதி வரீயஸ்த்வமிதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । அப்ராப்தமப்யுச்யதே வாசேத்யாத³யோ யதோ²க்தஹேதவ: ॥1॥

உக்தோபஸம்ஹாரவிரஹே(அ)பி வக்ஷ்யமாணே பு³த்³தி⁴ஸமாதா⁴நம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

நிரபேக்ஷோ ஹீதி ॥2॥

அதி⁴கஸம்க்²யாஜ்ஞாநஸ்யால்பஸம்க்²யாஜ்ஞாநபூர்வகத்வாத்பஞ்சவிதோ⁴பாஸநாநந்தரம் ஸப்தவிதோ⁴பாஸநம் ப்ரஸ்தௌதி –

அதே²தி ।

பூர்வவல்லோகேஷ்விதிவத்ஸப்தமீ ச நேதவ்யேத்யர்த²: ।

வாக்ஶப்³தே³ந ஶப்³த³ஸாமாந்யமுச்யதே தத்ஸப்ததா⁴ப்ரவிப⁴க்தஸாமாவயவேஷ்வாரோப்யோபாஸநம் கர்தவ்யமிதி வாக்யார்த²மாஹ –

வாக்³த்³ருஷ்டீதி ।

யத்கிஞ்ச வாச இதி வாக்யோபாதா³நம்; தஸ்யார்த²மாஹ –

ஶப்³த³ஸ்யேதி ॥1-3॥

வாக்³த்³ருஷ்டேரநந்தரமாதி³த்யத்³ருஷ்டிர்விதீ⁴யதே । தஸ்ய வாங்மயத்வாத் । நச தத்³விதா⁴நம் யுக்தம் । பூர்வமப்யாதி³த்யத்³ருஷ்டிவிஶிஷ்டோபாஸநஸ்யோபதி³ஷ்டத்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அவயவமாத்ர இதி ।

தஸ்ய ஸாமத்வே ஹேதும் ப்ருச்ச²தி –

கத²மிதி ।

ஸர்வதே³த்யாதி³வாக்யமுத்தரத்வேநா(அ)(அ)த³த்தே –

உச்யத இதி ।

உச்சை: ஸந்தமாதி³த்யம் கா³யந்தீத்யாதி³த்யஸ்யோத்³கீ³த²த்வே ஹேது: ஶ்ருத்யோக்த: । ததா² ஸாமத்வே(அ)பி தஸ்ய ஹேதுருச்யத இத்யர்த²: ।

தமேவ ப்ரஶ்நபூர்வகம் விவ்ருணோதி –

கோ(அ)ஸாவிதி ।

நோதே³தா நாஸ்தமேதேத்யாதி³த³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।

மாம் ப்ரதீத்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

மாம் ப்ரதீதி ।

அந்யஶப்³த³ஸ்யாந்யத்ர வ்ருத்திர்நாந்தரேண கிஞ்சிந்நிமித்தமித்யாதி³த்யஸ்ய ஸாமத்வே ஹேதுருச்யதே சேத்தத்³பே⁴தா³நாம் ஹிங்காராதி³த்வே(அ)பி குதோ நிமித்தம் ஶ்ருத்யா நோக்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

உத்³கீ³தே²தி ।

ஆதி³த்யஸ்யோத்³கீ³தே²ந ஸஹோர்த்⁴வத்வம் ஸாமாந்யம் ஶ்ருத்யோக்தம் தத³நுஸாரேணாஸ்மது³க்தப்ராத²ம்யாதி³ஸாமாந்யம் யதா² ப்ருதி²வ்யாதி³ஷு ஹிங்காராதி³த்வம் க³ம்யதே ததா²(அ)(அ)தி³த்யப்ரபே⁴தா³நாமபி ஹிங்காராதி³த்வம் ஶக்யாவக³மமிதி ஶ்ருத்யா தேஷாம் தத்³பா⁴வே நோக்த்ரம் காரணமித்யர்த²: ।

தர்ஹி ஸாமத்வே(அ)பி காரணோத்ப்ரேக்ஷாஸம்ப⁴வாந்ந வக்தவ்யம் காரணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸாமத்வே புநரிதி ।

ஸாமத்வம் தத்ரநிமித்தமிதி யாவத் ॥1॥

ஸம: ஸர்வேணேத்யுக்தம் வ்யக்தீகரோதி –

தஸ்மிந்நிதி ।

வேத³நப்ரகாரம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் ப்ரகடயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

த⁴ர்மரூபம் ஸுக²கரத்வாத் । த⁴ர்மகார்யாத்மகம் ரூபமிதி யாவத் । தத்³த்³ருஷ்ட்யா ஹிங்காரோபாஸநே ப்ராத²ம்யம் ஹேது: ।

பஶவோ யதோ²க்தமாதி³த்யரூபமுபஜீவந்தீத்யத்ர கிம் ப்ரமாணம் ததா³ஹ –

யஸ்மாதி³தி ।

தேஷாம் ஹிங்கரணம் ஸாத⁴யதி –

தஸ்மாதி³த்யாதி³ ।

தத்³ப⁴க்திப⁴ஜநஶீலத்வாதி³த்யஸ்மாத்ப்ராகே³வ தஸ்மாதி³த்யஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴: ॥2॥

ஸவிதரி ப்ரத²மோதி³தே ஸதி யத்தஸ்ய ரூபம் தத்³த்³ருஷ்ட்யா ப்ரஸ்தாவஸ்யோபாஸ்யத்வே பூர்வஸ்மாதா³நந்தர்யம் ஹேது: । யதோ²த³யாத் ப்ராசீநம் ரூபம் பஶுபி⁴ருபஜீவ்யதே ததே²த்யாஹ –

பூர்வவதி³தி ।

உத³யாத்பராசீநமாதி³த்யரூபம் மநுஷ்யா உபஜீவந்தீத்யத்ர லிங்க³மாஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரத்யக்ஷபரோக்ஷபா⁴வேந ப்ரஸ்துதிப்ரஶம்ஸயோர்பே⁴த³: ॥3॥

கோ³ஶப்³த³வாச்யாநாம் ரஶ்மீநாம் ஜக³ந்மண்ட³லேந ஸங்க³மநம் ஸம்ப³ந்த⁴க³மநமித்யர்த²: । வத்ஸை: ஸங்க³மநமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸங்க³மகாலீநமாதி³த்யரூபமாரோப்யா(அ)(அ)தி³ப⁴க்தேரோங்காரஸ்யோபாஸ்யத்வே த்³வயோராகாரஸாமாந்யம் ஹேது: । பக்ஷிணாம் யதோ²க்தமாதி³த்யரூபமுபஜீவ்யமித்யத்ர ஹேதுமாஹ –

யத இதி ॥4॥

ருஜுர்மத்⁴யம்தி³நே யதா³தி³த்யஸ்ய ரூபம் தத்³த்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸநே ஶ்ரைஷ்ட்²யம் ஹேது: । தத்காலீநாதி³த்யரூபஸ்ய தே³வோபஜீவ்யத்வே ஹேதுமாஹ –

த்³யோதநேதி ।

ததா²(அ)பி தஸ்ய தே³வைருபஜீவ்யத்வம் கத²மிதி சேத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

தஸ்மாதி³தி ॥5॥

அத² யதூ³ர்த்⁴வமிதி வாக்யமாதா³ய வ்யாசஷ்டே –

மத்⁴யம்தி³நாதி³தி ।

தத்³த்³ருஷ்ட்யா ப்ரதிஹாரோபாஸநே ப்ரதிஶப்³த³ஸாமாந்யம் ஹேது: । தஸ்மிந்காலே ஸவிதுரஸ்தம் கி³ரிம் ப்ரதி ஹரணாத் ।

யதோ²க்தமாதி³த்யரூபம் க³ர்பை⁴ருபஜீவ்யமித்யத்ர க³மகமாஹ –

அத இதி ।

ஊர்த்⁴வ யோநேருபரிஷ்டாஜ்ஜட²ரம் ப்ரதீத்யர்த²: । யதோ க³ர்பா⁴: பூர்வோக்தவிஶேஷணவந்தோ(அ)த இதி யாவத் । தத்³த்³வாரம் பதநத்³வாரம் ॥6॥

தத்ர தத்காலீநாதி³த்யத்³ருஷ்ட்யோபத்³ரவமுபாஸீத தஸ்ய ததா³(அ)ஸ்தாசலம் ப்ரத்யுபத்³ரவணாதி³த்யாஹ –

அதே²தி ।

ஆரண்யாநாம் பஶூநாம் யதோ²க்தரூபோபஜீவநமுபபாத³யதி –

தஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

ஶ்வப்⁴ரம் க³ர்தம் கு³ஹேதி யாவத் ॥7॥

தத்ஸவித்ருரூபமிதி ஶேஷ: । தத்³த்³ருஷ்ட்யா நித⁴நோபாஸநே ஸமாப்திஸாமாந்யம் ஹேது: । யதோ²க்தமாதி³த்யரூபம் பித்ருபி⁴ருபஜீவ்யமித்யத்ர க³மகமாஹ –

தஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

தத்ர தத்ராத²ஶப்³த³ஸ்தத்தது³பாஸநாநந்தர்யார்தோ² வ்யாக்²யேய: ।

ஏவம் க²ல்வித்யாதி³வாக்யமபேக்ஷிதம் பூரயந்வ்யாகரோதி –

ஏவமிதி ॥8॥

அத² க²ல்வாத்மஸம்மிதமித்யாதே³ஸ்தாத்பர்யமாஹ –

ம்ருத்யுரிதி ।

அநந்தரமித்யஸ்யாபேக்ஷிதம் நிக்ஷிபதி –

ஆதி³த்யேதி ।

ஸ்வஶப்³தே³ந ஸாமோச்யதே தஸ்யாவயவா ஹிங்காராத³யஸ்தந்நாமாக்ஷராணாம் த்ரித்வேந த்ரித்வேந துல்யதயா மிதம் ஜ்ஞாதம் ஸாமேத்யர்த²: ।

யதா² பரமாத்மாவக³மோ ம்ருத்யோர்மோக்ஷணஹேதுஸ்ததே²த³முபாஸநமபீத்யர்தா²ந்தரமாஹ –

பரமாத்மேதி ।

கீத்³ருக³த்ரோபாஸநம் விவக்ஷிதமித்யபேக்ஷாயாம் ஸத்³ருஷ்டாந்தமுத்தரமாஹ –

யதே²த்யாதி³நா ।

உத்³கீ³த² இத்யுத்³கீ³த²ப⁴க்தேர்நாம தத³க்ஷராணீதி யாவத் । ஸாமத்வம் தேஷாம் நாமாக்ஷராணாமித்யத்⁴யாஹார்யம் । தது³பாஸநம் தேஷாமக்ஷராணாமாதி³த்யத்³ருஷ்ட்யோபாஸநமித்யர்த²: । ம்ருத்யுகோ³சராக்ஷரஸம்க்²யைகவிம்ஶதித்வலக்ஷணா । ஸா(அ)ஸ்த்யேகா(அ)நேகேஷ்வக்ஷரேஷு । தத்ஸாமாந்யேந தேஷ்வக்ஷரேஷ்வாதி³த்யத்³ருஷ்ட்யா ம்ருத்யுமாதி³த்யமித்யர்த²: । அதிக்ரமணாய தத்ஸாத⁴நமுபாஸநமிதி ஶேஷ: ।

அதிம்ருத்யு ம்ருத்யோரத்யயஹேதுத்வாதி³த்யுக்தமேவ ஸ்பஷ்டயதி –

ம்ருத்யுமிதி ।

நாமாக்ஷராணி கத்²யந்த இதி ஶேஷ: ॥1॥

ஆத்³யக்ஷரயோ: ஆதி³ப⁴க்திநாமாக்ஷரயோரிதி யாவத் । தேந ப்ரக்ஷேபேண ததா³தி³ப⁴க்திநாம ப்ரதிஹாரநாம்நா துல்யமேவேத்யர்த²: ॥2 -3॥

நநு யதோ²க்தயா ரீத்யா சதுர்விம்ஶத்யக்ஷராணி தத்கத²ம் தாநி ஹ வா ஏதாநி த்³வாவிம்ஶதிரக்ஷராணீதி தத்ரா(அ)ஹ –

ஏவமிதி ॥4॥

ஆதி³த்யஸ்யாஸ்மால்லோகாதே³கவிம்ஶத்வே ஶ்ருத்யந்தரம் ப்ரமாணயதி –

த்³வாத³ஶேதி ।

ஹேமந்தஶிஶிராவேகீக்ருத்ய பஞ்சர்தவ இத்யுக்தம் । ஆதி³த்யஸ்யாஹோராத்ராப்⁴யாம் பௌந:புந்யேந ம்ருத்யுஹேதுத்வமஸ்மிந்லோகே த்³ருஶ்யதே । தத³யம் லோகோ ம்ருத்யுவிஷயத்வாத்³து³:கா²த்மகஸ்தத³பா⁴வாத்³ப்³ரஹ்மலோக: ஸுகா²த்மக இதி மத்வா(அ)(அ)ஹ –

ம்ருத்யுவிஷயத்வாதி³தி ॥5॥

பூர்வேணோத்தரஸ்ய பௌநருக்த்யமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

உக்தஸ்யைவேதி ।

வ்யாக்²யாதஸ்யைவ க்³ரந்த²ஸ்ய ஸமுதா³யார்த²: ஸம்க்ஷிப்ய பு³த்³தி⁴ஸௌகர்யார்த²மநந்தரக்³ரந்தே²நோச்யதே । தத்ர பௌநருக்த்யமித்யர்த²: । ஜயமநு பரோ ஜயோ ப⁴வதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

பரோ ஹாஸ்யேத்யுபாத்தம் வாக்யம் வ்யாகரோதி –

ஏவம்வித³ இதி ।

ப²லமிதி ஶேஷ இதி யாவத் । ஸாப்தவித்⁴யம் ஸப்தவித⁴த்வம் தது³பேதஸாமோபாஸநஸ்ய ஸமாப்த்யர்தோ²(அ)ப்⁴யாஸ இத்யர்த²: ॥6॥

நநு பஞ்சவித⁴ஸ்ய ஸப்தவித⁴ஸ்ய ச ஸாம்நோ த்⁴யாநம் வ்யாக்²யாதம் । ததா² ச ஜ்ஞாதவிஷயே வக்தவ்யாபா⁴வாத³லமநந்தரக்³ரந்தே²நேத்யாஶங்க்ய பூர்வோத்தரக்³ரந்த²யோரர்த²பே⁴த³மாஹ –

விநேத்யாதி³நா ।

கா³யத்ரம் ரத²ந்தரமித்யாதி³நாமக்³ரஹணேந விஶிஷ்டாநி விஶிஷ்டப²லாநி சேத்யர்த²: ।

கத²ம் புநர்வக்ஷ்யமாணேஷூபாஸநேஷு நிர்தே³ஶக்ரமஸித்³தி⁴ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

யதா²க்ரமமிதி ।

யாத்³ருஶம் க்ரமமாஶ்ரித்ய தேஷாம் கர்மணி ப்ரயோக³: கர்மிணாமிஷ்டஸ்தேநைவ க்ரமேண தது³பாஸநோக்திரித்யர்த²: ।

தத்ர ப்ரா(க்⁴ரா)ணஸ்ய க்ரியாஜ்ஞாநயோரஸம்ப⁴வாத்ப்ராணஸ்ய ப்ரதா⁴நத்வாத்தத்³த்³ருஷ்ட்யா கா³யத்ரோபாஸ்திமாதௌ³ த³ர்ஶயதி –

மநோ ஹிங்கார இத்யாதி³நா ।

“ப்ராணமேவ வாக³ப்யேதி” (சா². உ. 4 । 3 । 3) இத்யாதி³ஶ்ருத்யா ஸ்வாபகாலே ப்ராணே வாகா³தீ³நாம் நித⁴நமவதே⁴யம் । ப்ரோதம் ப்ரக³தம் ப்ரதிஷ்டி²தமிதி யாவத் ।

கா³யத்ரஸ்ய ப்ராணேஷு ப்ரதிஷ்டி²தத்வே ஹேதுமாஹ –

கா³யத்ர்யா இதி ।

ப்ராணோ வை கா³யத்ரீதி ஹி ஶ்ருதி: ॥1॥

அவிது³ஷோ(அ)பி ப்ராணித்வஸித்³தே⁴ர்நேத³ம் வித்³யாப²லமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அவிகலேதி ।

கத²ம் புநர்நாநாஜநீநம் ஸர்வமாயுரேகோ த்⁴யாதா க³ந்துமலமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஶதமிதி ।

“ஶதாயுர்வை புருஷ” (ஶ.ப்³ரா. 13 । 2 । 6 । 8) இதி ஶ்ருதேரித்யுச்யதே । ஜ்யோக்ஶப்³தோ³ நிபாத: ஸ சோஜ்ஜ்வலநார்த²: । உஜ்ஜ்வல: ஸ்வபரோபகாரஸமர்த²ம் இதி யாவத் ॥2॥

ஸமக்³ரப்ராணவதோ மந்த²நகர்த்ருத்வஸம்ப⁴வாத்ப்ராணத்³ருஷ்ட்யநந்தரம் மந்த²நாதி³த்³ருஷ்டிமவதாரயதி –

அபி⁴மந்த²தீத்யாதி³நா ।

உபஶம: ஸம்ஶமஶ்சேத்யர்த²பே⁴தா³பா⁴வாத்புநருக்திமாஶங்க்ய ஸாவஶேஷநிரவஶேஷத்வாப்⁴யாம் விஶேஷமாஹ –

உபஶம இதி ।

கத²ம் புநா ரத²ந்தரஸாம்நோ(அ)க்³நௌ ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் । ந ஹி தத்ர கிஞ்சிந்நிமித்தமுபலப்⁴யதே(அ)த ஆஹ –

மந்த²நே ஹீதி ।

மந்த²நம் நிமித்தீக்ருத்யாக்³நேருத்பத்தௌ ரத²ந்தரஸாம்நோ கீ³யமாநத்வத³ர்ஶநாத³க்³நௌ தஸ்ய ப்ரதிஷ்டி²தத்வஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ॥1॥

நந்வத்ர ப்³ரஹ்மசர்யஸீதி ப²லமுக்தம் ப்³ருஹது³பாஸநே து தேஜஸ்வீ ப⁴வதீதி வக்ஷ்யதே । ந ச ப்³ரஹ்மவர்சஸதேஜஸோர்பே⁴த³ஸ்ததா² ச ப்³ருஹத்³ரத²ந்தரோபாஸநயோர்ந ப²லவைஷம்யமத ஆஹ –

வ்ருத்தேதி ॥2॥

உத்தராத⁴ராரணிஸ்தா²நீயயோ: ஸ்த்ரீபுருஷோரவாச்யே கர்மணி ப்ரவ்ருத்தயோர்மந்த²நஸாமாந்யாந்மந்த²நாதி³த்³ருஷ்ட்யநந்தரம் மைது²நத்³ருஷ்டிம் வித³தா⁴தி –

உபமந்த்ரயத இத்யாதி³நா ।

புருஷோ ஹி பஶுகர்மார்த²ம் ஸ்த்ரியம் வஸ்த்ராதி³நா ப்ரீணயதி । தஸ்மிந்ப்ராரம்ப⁴ஸாமாந்யாத்ப்ரஸ்தாவத்³ருஷ்டிரித்யாஹ –

ஜ்ஞபயத இதி ।

குதோ வாமதே³வ்யஸ்ய ஸாம்நோ மிது²நே ப்ரோதத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

வாய்வம்பு³ மிது²நேதி ।

வாயோரபாம் ச மிது²நதயா ஸம்ப³ந்தா⁴த்³வாமதே³வ்யோத்பத்தேருக்தத்வாத்தஸ்ய மிது²நே ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் யுக்தமித்யர்த²: ॥1॥

ந காஞ்சநேதிவாக்யமாதா³ய வ்யாசஷ்டே –

காஞ்சித³பீதி ।

பராங்க³நாம் நோபக³ச்சே²தி³தி ஸ்ம்ருதிவிரோத⁴மாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

வாமதே³வ்யேதி ।

விதி⁴நிஷேத⁴யோ: ஸாமாந்யவிஶேஷவிஷயத்வேந வ்யவஸ்தா² ப்ரஸித்³தே⁴தி பா⁴வ: ।

கிம் ச ஶாஸ்த்ரப்ராமாண்யாத³த்ர த⁴ர்மோ(அ)வக³ம்யதே ந காஞ்சந பரிஹரேதி³தி ச ஶாஸ்த்ராவக³தத்வாத³வாச்யமபி கர்ம த⁴ர்மோ ப⁴விதுமர்ஹதி । ததா² ச ஶ்ரௌதே(அ)ர்தே² து³ர்ப³லாயா: ஸ்ம்ருதேர்ந ப்ரதிஸ்பர்தி⁴தேத்யாஹ –

வசநேதி ।

யதோ²க்தோபாஸநாவதோ ப்³ரஹ்மசர்யநியமாபா⁴வோ வ்ரதத்வேந விவக்ஷிதஸ்தந்ந ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரவிரோதா⁴ஶங்கேதி பா⁴வ: ॥2॥

ஆதி³த்யஸ்ய ப்ரஜாப்ரஸவஹேதுத்வாத்தத்³தே⁴துர்மைது²நத்³ருஷ்ட்யநந்தரமாதி³த்யத்³ருஷ்டிமுத்தா²பயதி –

உத்³யந்நித்யாதி³நா ॥1॥

“ஆதி³த்யாஜ்ஜாயதே வ்ருஷ்டி:” (ம.ஸ்ம்ரு. 3 । 76) இதி ஸ்ம்ருதேராதி³த்யகார்யத்வாத்பர்ஜந்யஸ்யா(அ)(அ)தி³த்யத்³ருஷ்ட்யநந்தரம் பர்ஜந்யத்³ருஷ்டிம் த³ர்ஶயதி –

அப்⁴ராணீதி ।

கத²ம் வைரூபம் ஸாம தஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அநேகேதி ॥1॥

பர்ஜந்யாயத்தத்வாத்³ருதுவ்யவஸ்தா²யாஸ்தத்³த்³ருஷேரநந்தரம்ருதுத்³ருஷ்டிமாசஷ்டே –

வஸந்த இத்யாதி³நா ॥1॥

வைராஜஸ்ய ஸாம்நோ யுக்தம்ருதுஷு ப்ரோதத்வம் தேஷாம் ஸ்வத⁴ர்மைர்விராஜநாதி³த்யாஹ –

ஏததி³தி ।

யத்³வர்தூநாமந்நோத்பத்திநிமித்தத்வாத்³விராடா³த்மநஶ்சாந்நத்வாத்தஸ்ய தேஷு ப்ரதிஷ்டி²தத்வாத்தத்³த்³வாரா வைராஜமபி ஸாம தேஷு ப்ரோதமிதி பா⁴வ: ॥2॥

ருதுஷு ஸம்யக்³வ்ருத்தேஷு லோகஸ்தி²தே: ப்ரஸித்³த⁴த்வாத்³ருதுத்³ருஷ்ட்யநந்தரம் லோகத்³ருஷ்டிமாஹ –

ப்ருதி²வீதி ।

கத²ம் ஶக்வர்ய இத்யேகஸ்யைவ ஸாம்நோ நாமதே⁴யம் ப³ஹுவசநாத்³தி⁴ ப³ஹூநி ஸாமாநி ப்ரதீயந்தே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஶக்வர்ய இதீதி ।

நித்யப³ஹுவசநத்வமுப⁴யத்ர துல்யமிதி த்³யோதநாய வக்ஷ்யமாணம் த்³ருஷ்டாந்தயதி –

ரேவத்ய இவேதி ।

மஹாநாம்நீஷு ருக்ஷு ஶக்வர்யோ கீ³யந்தே । தாஸாம் ச “ஆபோ வை மஹாநாம்நீ:” இத்யத்³பி⁴: ஸம்ப³ந்த⁴: ஸ்ம்ருத: அப்ஸு லோகா: ப்ரதிஷ்டி²தா இதி ச ஶ்ருதம் । ததா² சாஸ்மாத்ஸம்ப³ந்தா⁴ல்லோகேஷ ஶக்வர்ய: ப்ரதிஷ்டி²தா இத்யாஹ –

லோகேஷ்விதி ॥1॥

பஶூநாம் லோககார்யத்வால்லோகத்³ருஷ்ட்யநந்தரம் பஶுத்³ருஷ்டிமுபந்யஸ்யதி –

அஜேதி ।

ரேவத்ய இதி ஸாமநாமதே⁴யம் பூர்வவந்நித்யப³ஹுவசநாந்தம் ।

“பஶவோ வை ரேவதீ:” (தை.ஸம். 1 । 5 । 8) இதி ஶ்ருத்யந்தரமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ –

பஶுஷ்விதி ॥1॥

பஶுவிகாரபயோத³த்⁴யாதி³நா புஷ்டிரங்கா³நாம் த்³ருஷ்டேதி பஶுத்³ருஷ்ட்யநந்தரமங்க³த்³ருஷ்டிமாஹ –

லோமேதி ।

ரஸோ வை யஜ்ஞாயஜ்ஞீயமிதி ஶ்ருதேரந்நரஸவிகாரேண லோமாதீ³நாம் ஸம்ப³ந்தா⁴த்³யஜ்ஞாயஜ்ஞீயம் ஸாமாங்கே³ஷு ப்ரதிஷ்டி²தமித்யாஹ –

ஏததி³தி ॥1॥

குணி: ஶ்மஶ்ருரஹித: ॥2॥

அக்³ந்யாதீ³நாமங்கே³ஷு ப்ரதிஷ்டி²தத்வாத³ங்க³த்³ருஷ்ட்யநந்தரமக்³ந்யாதி³த்³ருஷ்டிமுத்தா²பயதி –

அக்³நிரித்யாதி³நா ।

ராஜநஸ்ய ஸாம்நோ தே³வதாஸு ப்ரோதத்வே ஹேதுமாஹ –

தே³வதாநாமிதி ॥1॥

ப²லவிகல்பார்த²ம் வாஶப்³த³ஸ்யாத்ராஸத்த்வே கத²ம் வாக்யம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸலோகதாம் வேத்யாதீ³தி ।

கத²ம் புநரேகஸ்மிந்நுபாஸநே ப²லத்ரயம் விகல்ப்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

பா⁴வநேதி ।

நநு ப²லத்ரயமத்ர ஸமுச்சிதமிஷ்யதாம் கிமிதி வாஶப்³த³ம் க்³ருஹீத்வா விகல்ப்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸமுச்சயேதி ।

ந ஹி மிதோ² விருத்³த⁴ம் ப²லத்ரயமேகத்ர ஸமுச்சேதும் ஶக்யமதோ(அ)பி விகல்பஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

நநு தே³வதாத்³ருஷ்ட்யா ராஜநஸ்ய ஸாம்நோ த்⁴யாநாத்³தே³வதா ந நிந்தே³தி³தி வக்தவ்யே கத²மந்யதோ²ச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஏத இதி ॥2॥

அக்³ந்யாதி³த்³ருஷ்ட்யநந்தரம் த்ரயீவித்³யாத்³ருஷ்டிவிதா⁴நே காரணமாஹ –

அக்³ந்யாதீ³தி ।

யத³க்³ந்யாத்³யாத்மகம் ஸாமோபாஸ்யமுக்தம் தஸ்மாதா³நந்தர்யமுபாஸ்யாயாஸ்த்ரயீவித்³யாயா யுஜ்யதே । ருக்³வேதோ³(அ)க்³நேர்யஜுர்வேதோ³ வாயோராதி³த்யாத்ஸாமவேத³ இதி ஶ்ருதேஸ்த்ரய்யாஸ்தத்கார்யத்வாவக³மாதி³த்யர்த²: । தத்கார்யத்வாத்த்ரயீஸாத்⁴யகர்மப²லத்வாதி³த்யர்த²: ।

கத²ம் ஸர்வஸ்மிந்ப்ரோதமித்யுக்தம் த்ரயீவித்³யாதௌ³ ப்ரோதமிதி வக்தவ்யத்வாத³த ஆஹ –

த்ரயீவித்³யாதீ³தி ।

கத²ம் புநரத்ர த்ரயீவித்³யாதி³த்³ருஷ்ட்யா ஸாம்நோ த்⁴யேயத்வ க³ம்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

த்ரயீதி ।

ந சாஸ்யாம் ப்ரதிஜ்ஞாயாம் பூர்வேண ஸந்த³ர்பே⁴ண விரோத⁴: ஶங்காமர்ஹதீத்யாஹ –

அதீதேஷ்வபீதி ।

தத்ர ஹேதுமாஹ –

கர்மாங்கா³நாமிதி ।

த³ர்ஶபூர்ணமாஸாதி⁴காரே “பத்ந்யவேக்ஷிதமாஜ்யம் ப⁴வதி” இதி த்³ருஷ்டிவிஶேஷணமாஜ்யம் ஸம்ஸ்க்ரியதே । ததா² ஸாமப்ரபே⁴தா³நாம் த்³ருஷ்டிவிஶேஷணத்வாவிஶேஷாத்தேஷாம் கர்மாங்கா³நாம் தத்தத³ங்க³த்³ருஷ்ட்யா ஸம்ஸ்கர்தவ்யத்வாதி³த்யர்த²: ॥1॥

அத² யதா²ஶ்ருதம் ஸர்வாத்மத்வமேவ கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ –

நிருபசரிதேதி ॥2॥

ஸர்வவிஷயஸாமவித³: ஸர்வேஶ்வரத்வமித்யத்ர மந்த்ரம் ஸம்வாத³யதி –

ததே³தஸ்மிந்நிதி ।

பரமித்யஸ்யைவ வ்யாக்²யாநமந்யதி³தி ।

வஸ்த்வந்தராபா⁴வே ஹேதுமாஹ –

தத்ரைவேதி ॥3॥

ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸர்வேஶ்வரத்வம் ச தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ॥4॥

ஸாமோபாஸநம் ஸமாப்தம் சேத்கிமுத்தரக்³ரந்தே²நேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸாமேதி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந ஸ்வராத³யோ வர்ணா க்³ருஹ்யந்தே கிமித்யுத்³கா³துர்யதோ²க்தோபாஸ்திருச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ப²லேதி ।

ம்ருத்யுபரிஹாராதி³: ப²லவிஶேஷஸ்தத்ஸம்ப³ந்தா⁴தே³ஷோபாஸ்திரநுஷ்டே²யேத்யர்த²: । பஶுப்⁴யோ ஹிதத்வமஸ்ய வசநாத்³க³மயிதவ்யம் ।

வாக்யஸ்த²மிதிஶப்³த³ம் வ்யாசஷ்டே –

இதி கஶ்சிதி³தி ।

இத்யவிஶேஷித: । அநேந ப்ரகாரேணாயமிதி விஶேஷிதோ வ்யவச்சி²த்³ய ஜ்ஞாதோ ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।

தஸ்ய ப்ராஜாபத்யத்வே ஹேதுமாஹ –

ஆநிருக்த்யாதி³தி ।

நீலபீதாதி³பி⁴ர்நிஶ்சித்யாவசநாதி³த்யர்த²: ॥1॥

ஸ்வரவிஶேஷஜ்ஞாநபூர்வகமுத்³கா³நகாலே த்⁴யாதவ்யார்த²மாஹ –

அம்ருதத்வமிதி ।

ஸ்வரோஷ்மவ்யஞ்ஜநாதி³ப்⁴ய இத்யத்ரா(அ)(அ)தி³ஶப்³தே³ந ஸ்தா²நப்ரயத்நாதி³ஸம்க்³ரஹ: ॥2॥

கேநாப்யாக்ஷிப்தஸ்யோத்³கா³துருத்³கா³நகாலே ப்ரதீகாரஜ்ஞாநாய ஸ்வராதி³தே³வதாஜ்ஞாநமுபந்யஸ்யதி –

ஸர்வே ஸ்வரா இதி ।

ஶஷஸஹாத³ய இத்யாதி³ஶப்³த³ஸ்தத³வாந்தரபே⁴தா³பி⁴ப்ராய: யத்தவ வக்தவ்யமித்யஸ்மாதூ³ர்த்⁴வம் த ச்ச²ப்³தோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: ॥3॥

ததை²வ ஸ்வரேஷ்விவேதி யாவத் ॥4॥

தே³வதாஜ்ஞாநப³லேநோத்³கா³த்ரா ந ப்ரமத்தேந ப⁴விதவ்யம் ஸ்வராதீ³நாமந்யதோ²ச்சாரணே தே³வதாஶரீரபே⁴த³ப்ரஸங்கா³த³த: ஸ்வராத்³யுச்சாரணே தாத்பர்யம் கர்தவ்யமித்யுத்³கா³தார ஶிக்ஷயதி –

யத இதி ।

ப்ரயோக³காலே சிந்தநீயமர்த²ம் கத²யதி –

ததே²(அ)தி ।

யதோ²க்தரீத்யா ஸ்வராணாம் ப்ரயோகா³வஸ்தா²யாமித்யர்த²: । ஆத³தா⁴நீதி சிந்தயேதி³தி ஶேஷ: । ததே²த்யூஷ்மணாம் ப்ரயோகா³வஸ்தா²யாமிதி யாவத் । விவ்ருதப்ரயத்நோபேதா: ப்ரயோக்தவ்யா இதி ஶேஷ: ।

தத்ராபி த்⁴யாதவ்யம் த³ர்ஶயதி –

ப்ரஜாபதேரிதி ।

அதித்³ருதோச்சாரணேந வர்ணோ வர்ணாந்தரே யதா² நிக்ஷிப்தோ ந ப⁴வதி ததா² ப்ரயுஜ்யமாநத்வமநபி⁴நிக்ஷிப்தத்வம் ।

ம்ருத்யோராத்மாநமிதி வாக்யோபாதா³நம் தஸ்யார்த²மாஹ –

பா³லாநிவேதி ।

யதா² லோக: பா³லாந்பரிஹரதி ததா² ம்ருத்யோராத்மாநமஹம் பரிஹராணீதி த்⁴யாத்வாஸ்பர்ஶாநாம் ப்ரயோக³: கர்தவ்ய இத்யர்த²: ॥5॥

அதி⁴க்ருதாதி⁴காரண்யங்கா³வப³த்³தா⁴ந்யுபாஸநாந்யுக்தாநி । ஸம்ப்ரதி ஸ்வதந்த்ராதி⁴காரிகோ³சரமோங்காரோபாஸநம் விதா⁴துமாரப⁴தே –

ஓங்காரேதி ।

அங்கா³வப³த்³தோ⁴பாஸநாதி⁴காரே யதோ²க்தஸ்வதந்த்ரோபாஸநவிதா⁴நே கோ(அ)பி⁴ப்ராய: ஶ்ருதேரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

நைவமிதி ।

ந ஸ்வதந்த்ரஸ்ய தஸ்யோபாஸநாதி³த்யேவகாரார்த²: ।

கத²ம் தர்ஹி மந்தவ்யமித்யபேக்ஷாயாமாஹ –

கிம் தர்ஹீதி ।

ஸநியமஸ்ய ப்ராங்முக²த்வாதி³நியமஸஹிதஸ்ய புருஷஸ்யேதி யாவத் । அப்⁴யாஸஶ்ச ஸ்வீகரணம் விசாரோ ஜப: ஶிஷ்யேப்⁴யோ தா³நமாவ்ருத்திஶ்சேதி பஞ்சவித⁴: ।

வேத்³யாம் யத்³தீ³யதே தஸ்ய யஜ்ஞாங்க³த்வாத்ப்ருத²க்ப²லவத்த்வம் நாஸ்தீதி மந்வாநோ விஶிநஷ்டி –

ப³ஹிர்வேதீ³தி ।

க்³ருஹஸ்தே²ந ததா³த்மநேத்யர்த²: ।

கத²ம் க்³ருஹஸ்த²ஸ்ய ப்ராத²ம்யம் ப்³ரஹ்மசாரிணஸ்ததா²த்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஏக இத்யர்த² இதி ।

உக்தவ்யாக்²யாநே வாக்யஶேஷஸ்ய க³மகத்வமாஹ –

த்³விதீயேதி ।

ப்ராத²ம்யமேவ ப்ரத²மஶப்³த³ஸ்ய நார்தோ² ப்³ரஹ்மசாரிப்ராத²ம்யப்ரஸித்³தி⁴விரோதா⁴தி³த்யாஹ –

நா(அ)(அ)த்³யார்த² இதி ।

கீத்³ருக³த்ர பரிவ்ராட்³க்³ருஹ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

நேதி ।

குதோ(அ)த்ர ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்தோ² ந க்³ருஹ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²ஸ்யேதி ।

வாநப்ரஸ்த²க்³ரஹணமமுக்²யஸ்ய பரிவ்ராஜோ(அ)பி ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ।

ப்³ரஹ்மசாரீத்யாதி³வாக்யஸ்ய நைஷ்டி²கவிஷயத்வம் விஶேஷணஸாமர்த்²யாத்³த³ர்ஶயதி –

அத்யந்தமித்யாதீ³தி ।

அதோ²பகுர்வாணஸ்ய ப்³ரஹ்மசாரித்வாவிஶேஷாத்கிமித்யுபாதா³நம் ந ப⁴வேத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

உபகுர்வாணஸ்யேதி ।

நநு ப்³ரஹ்மசாரிணோ ப்³ரஹ்மசர்யேண புண்யலோகோ ந ஶ்ரூயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்வ இதி ।

கத²மாஶ்ரமிணாம் புண்யலோகவிஶேஷவதாம் ததா³த்மகத்வமுச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

புண்ய இதி ।

ஆஶ்ரமிஷு ப்ரத³ர்ஶ்யமாநேஷு கிம் பரிவ்ராண்முக்²யோ ந ப்ரத³ர்ஶ்யதே தத்ரா(அ)ஹ –

அவிஶிஷ்டஸ்த்விதி ।

குதோ ஹி புண்யலோகவைலக்ஷண்யமம்ருதத்வஸ்யேத்யாஶங்க்யோக்தம் –

ஆத்யந்திகமிதி ।

தஸ்யாபேக்ஷிகத்வாபா⁴வே ஹேதுமாஹ –

புண்யலோகாதி³தி ।

அம்ருதத்வஸ்ய புண்யலோகாத்ப்ருத²க்³விபா⁴க³கரணாத்ததோ(அ)ந்யத்வாதா³த்யந்திகத்வஸித்³தி⁴ரிதி யோஜநா ।

உக்தமேவார்த²ம் வ்யதிரேகமுகே²ந ஸாத⁴யதி –

யதி³ சேத்யாதி³நா ।

ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய யதா²ஶ்ருதம் முக்²யமர்த²ம் க்³ருஹீத்வா பரப்³ரஹ்மாத்மநா ஸாக்ஷாத்காரவதா நிரங்குஶமம்ருதத்வமுக்தம் ப்ரகரணாலோசநயா து ப்ரணவப்ரதீகே ப்³ரஹ்மோபாஸகஸ்ய க்ரமேணாமதத்வம் பே⁴த³பு³த்³தே⁴ரநபாயாத்³த்³ரஷ்டவ்யம் ।

கர்மிணாமந்தவத்ப²லத்வாபி⁴தா⁴நேந தந்நிந்த³யா ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²தாஸ்துதித³ர்ஶநாத்தஸ்யாஶ்ச வித்⁴யர்த²த்வாத³ம்ருதத்வகாமோ ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²: ஸ்யாதி³த்யேகார்த²பரத்வாதே³கமித³ம் வாக்யமித்யாஹ –

அத்ர சேத்யாதி³நா ।

ஸ்துதயே ப²லவித⁴யே சேத³ம் வாக்யம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்துதயே சேதி ।

அர்தை²கத்வாதே³கம் வாக்யம் தத்³பே⁴தே³ தத்³பே⁴த³நியமாதி³த்யர்த²: ।

கிம்பரம் தர்ஹீத³ம் வாக்யம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

ஸ்ம்ருதிஸித்³தே⁴தி ।

ஶ்ருதே:ஸ்ம்ருத்யர்தா²நுவாத³த்வே வைபரீத்யாத்தத³நுமிதஶ்ருதிஸித்³தே⁴தி யோஜ்யம் ।

ஸ்துதிமேவ த்³ருஷ்டாந்தாவஷ்டம்பே⁴ந ஸ்பஷ்டயதி –

யதே²த்யாதி³நா ।

இதிஶப்³தோ³(அ)த்⁴யாஹ்ருதஸ்துதய இத்யநேந ஸம்ப³த்⁴யதே ।

நநு ப்³ரஹ்மதத்த்வஸேவாதோ(அ)ம்ருதத்வம் ப⁴வதி ந ப்ரணவஸேவாதஸ்தத்கிமிதி தஸ்ய ஸ்துதிரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ரணவஶ்சேதி ।

தத்ர ப்ரமாணம் த³ர்ஶயந்ப²லிதமாஹ –

ஏதத்³த்⁴யேவேதி ।

ஸ்வவ்யாக்²யாநம் வர்ஜிததோ³ஷமுக்த்வா ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்தோ²(அ)ம்ருதத்வமேதீத்யத்ர வ்ருத்திகாரீயம் வ்யாக்²யாநமுத்தா²பயதி -

அத்ரேதி ।

யே க²ல்வாஶ்ரமிணஶ்சத்வாரோ ஜா²நவர்ஜிதாஸ்தேஷாம் ஸர்வேஷாமப்யவிஶேஷேண ஸ்வாஶ்ரமவிஹிதத⁴ர்மாநுஷ்டா²நேந புண்யலோகபா⁴கி³தா ஸர்வ ஏதே புண்யலோகா ப⁴வந்தீத்யத்ரோக்தா । ந து பூர்வஸ்மிந்க்³ரந்தே² பரிவ்ராட³நுக்த: ஸந்நவஶேஷிதோ(அ)ஸ்தீதி யோஜநா ।

நநு பூர்வஸ்மிந்க்³ரந்தே² வாசகபத³ம் பரிவ்ராஜோ நோபலப்⁴யதே ததா² சாஸாவவஶேஷிதஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

பரிவ்ராஜகஸ்யாபீதி ।

ஜ்ஞாநம் யமா நியமாஶ்சோபாயபூ⁴தா இதி யாவத் ।

பரிவ்ராட³பி பூர்வத்ராபி⁴ஹிதஶ்சேத்³ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²வாக்யஸ்ய கோ(அ)ர்த²: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அத இதி ।

பரிவ்ராஜகஸ்யாநவஶிஷ்டத்வேந சதுர்ணாமுபதி³ஷ்டத்வாவிஶேஷோ(அ)த:ஶப்³தா³ர்த²: ।

ஸாமாந்யநிர்தே³ஶே ஹேதுமாஹ –

சதுர்ணாமிதி ।

அப்ரதிஷேதா⁴ச்சேதி ச்சே²த³: ।

நந்வாஶ்ரமாந்தராணாம் கர்மார்த²த்வாத்தத்ரைவ வ்யாப்ருதத்வாந்ந ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²தாயாம் ஸாமர்த்²யமஸ்தி பரிவ்ராஜகஸ்ய து நிர்வ்யாபாரஸ்ய ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²தா ஸுகரேத்யத ஆஹ –

ஸ்வகர்மேதி ।

நநு பரிவ்ராஜகே ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²ஶப்³தோ³ ரூடோ⁴ க³வாதி³ஶப்³த³வத் । தந்நாஸாவாஶ்ரமாந்தரமாஸ்கந்த³தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ந சேதி ।

நிமித்தமாதா³ய ப்ரவ்ருத்தத்வே(அ)பி கிமிதி ரூடி⁴ர்ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ந ஹீதி ।

நந்வேஷ ஶப்³தோ³ நைமித்திகோ(அ)பி பரிவ்ராஜகமாத்ரமதி⁴கரோதி ।தத்ரைவ நிமித்தஸ்ய ஸத்த்வாத்தத்ரா(அ)ஹ –

ஸர்வேஷாம் சேதி ।

நநு பங்கஜாதி³ஶப்³தா³ நிமித்தமஸ்தீத்யேதாவதா நேந்தீ³வராதௌ³ வர்தந்தே கிந்து தாமரஸாதி³மாத்ரம் விஷயீகுர்வந்தி । ததா² ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²ஶப்³தோ³ நிமித்தவர்த்யபி க்³ருஹஸ்தா²தா³வநவஸ்தி²த: பரிவ்ராஜகமேவ பரம் கோ³சரயேத³த ஆஹ –

யத்ரேதி ।

ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²ஶப்³த³ம் நிரோத்³து⁴மயுக்தமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ரூடி⁴பக்ஷே தோ³ஷாந்தரமாஹ –

ந சேதி ।

த⁴ர்மஸஹிதஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞாநஸஹிதஸ்ய வா த⁴ர்மஸ்யாம்ருதத்வஸாத⁴நத்வாந்ந ஜ்ஞாநாநர்த²க்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)த்³யபக்ஷமநுவத³தி –

பாரிவ்ராஜ்யேதி ।

பாரிவ்ராஜ்யத⁴ர்மேணைவேதி நாயம் நியமோ க்³ருஹஸ்தா²தி³த⁴ர்மாணாமப்யாஶ்ரமத⁴ர்மத்வேந துல்யத்வாத்தத்³விஶிஷ்டஜ்ஞாநமம்ருதத்வஹேதுரித்யபி வக்தும் ஸுகரத்வாதி³த்யாஹ –

நா(அ)(அ)ஶ்ரமேதி ।

த்³விதீயம் தூ³ஷயதி –

த⁴ர்மோ வேதி ।

யதி³ பரிவ்ராஜகத⁴ர்மோ ஜ்ஞாநவிஶிஷ்டோ முக்திஹேதுரித்யுச்யதே ததை³தத³பி முக்திஹேதுத்வம் ஸர்வாஶ்ரமத⁴ர்மாணாம் ஜ்ஞாநவிஶிஷ்டாநாமவிஶிஷ்டம் । ததா² ச ரூடி⁴பக்ஷே(அ)பி பரிவ்ராஜகஸ்யைவ ஜ்ஞாநாந்முக்திரித்யர்த²: ।

இதஶ்ச பரிவ்ராஜகஸ்யைவ முக்திபா⁴க்த்வமஸித்³த⁴மித்யாஹ –

ந சேதி ।

மா தர்ஹி கஸ்யசித³பி முக்திர்பூ⁴தி³தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஜ்ஞாநாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²வாக்யார்த²முபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

பரிவ்ராஜகஸ்யைவாம்ருதத்வமித்யநியமாஜ்ஜ்ஞாநாதே³வ ததி³தி ச நியமாதி³த்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²: ஸமுச்சயாநுஷ்டா²யீதி வ்ருத்திகாரமதம் நிராகரோதி –

ந கர்மேதி ।

கர்மநிமித்தப்ரத்யயஸ்ய ஶுத்³த⁴ப்³ரஹ்மாத்மதாஸாக்ஷாத்காரஸ்ய ச மிதோ² விரோதா⁴ந்ந ஸமுச்சயஸித்³தி⁴ரிதி ।

வஸ்துஸம்க்³ரஹவாக்யம் விவ்ருணோதி –

கர்த்ராதீ³தி ।

கர்மவித⁴யோ நிஷேதா⁴ஶ்சேதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ததா²(அ)பி ப்ரத்யயத்வாவிஶேஷாத்காரகாகாரகவிதி⁴நிஷேத⁴யோர்ந விரோதோ⁴(அ)ஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தச்சேதி ।

ப்ரத்யயத்வே(அ)பி ஶாஸ்த்ரீயாஶாஸ்த்ரீயதயா வித்³யாவித்³யாபா⁴வேந விரோதோ⁴(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।

ஸதி விரோதே⁴ கிம் ஸ்யாத³த்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்வாபா⁴விகமிதி ।

வித்³யாரூப: ப்ரத்யய இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தத்ரோக்தமேவ ஹேதும் ஸ்மாரயதி –

பே⁴தே³தி ।

தத்ர லோகப்ரஸித்³த⁴முதா³ஹரணமாஹ –

ந ஹீதி ।

பே⁴தா³பே⁴த³ப்ரத்யயயோர்வித்³யாவித்³யாத்மநோர்விரோதே⁴ந ஸமுச்சயாஸம்ப⁴வாத்தத³நுஷ்டா²யீ ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்தோ² ந ப⁴வதி சேத்கஸ்தர்ஹி ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²: ஸ்யாத³த்ரா(அ)(அ)ஹ –

தத்ரேதி ।

உக்தரீத்யா ஸமுச்சயாயோகே³ ஸதீதி யாவத் ।

அந்யஸ்ய க்³ருஹஸ்தா²தே³ர்ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²தாஸம்ப⁴வமுக்தம் ஸாத⁴யதி –

அந்யோ ஹீதி ।

வாசாரம்ப⁴ணமாத்ரே விகாரே(அ)ந்ருதே ஶரீராதௌ³ ப்³ராஹ்மணோ(அ)ஹமித்யாத்³யபி⁴ஸந்தா⁴நரூபோ மித்²யாபி⁴நிவேஶாத்மகோ ய: ப்ரத்யயஸ்தத்³வத்த்வாதி³தி ஹேத்வர்த²: ।

நநு ப்³ரஹ்மவிதோ³(அ)பி ஸம்ஸ்காரவஶாத்³த்³வைதஸத்யத்வாபி⁴நிவேஶபூர்வகம் கர்மப்ரவ்ருத்திஸம்ப⁴வாந்ந ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²தா ஸுப்ரதிபாத்³யேத்யத்ர ஆஹ –

ந சேதி ।

அஸத்யமித³மிதி விவேகேந ஸத்யத்வாப⁴நிவேஶே ஶித²லீக்ருதே புந: ஸத்யத்வாபி⁴நிவேஶேந ந ப்ரவ்ருத்திருபபத்³யதே । ஆபா⁴ஸரூபா து பே⁴த³பு³த்³தி⁴ர்ந கர்மப்ரவ்ருத்தேஹேதுரித்யர்த²: ।

அத்³வைதஜ்ஞாநவதா நிமித்தநிவ்ருத்த்யா கர்மநிவ்ருத்திரவஶ்யம்பா⁴விநீத்யுக்தம் । விபக்ஷே தோ³ஷமாஹ –

உபமர்தி³தே(அ)பீதி ।

ஏகத்வப்ரத்யயஜநகம் ஶாஸ்த்ரம் ந ப⁴வத்யேவ ப்ரமாணம் பூர்வப்ரவ்ருத்தபே⁴த³ப்ரத்யயவிரோதா⁴தி³தி மதமாஶங்க்யா(அ)ஹ –

அப⁴க்ஷ்யேதி ।

யதா² ந கலஞ்ஜம் ப⁴க்ஷயேதி³த்யாதி³ ஶாஸ்த்ரம் பூர்வப்ரவ்ருத்தகலஞ்ஜாதி³ப⁴க்ஷணப்ரத்யயவிரோதே⁴(அ)பி ப்ரமாணம் ராகா³தி³தோ³ஷாத்தஸ்ய ப்ரத்யயஸ்யாப்ரமாணத்வாத்ததை²வ பே⁴த³ப்ரத்யயஸ்யாவித்³யோத்த²த்வாத்ப்ராமாண்யாஸம்ப⁴வாத்தத்³விரோதே⁴(அ)ப்யத்³வைதஶாஸ்த்ரஸ்ய யுக்தமேவ ப்ராமாண்யமித்யர்த²: ।

கார்யபரத்வாத³த்³வைதே தாத்பர்யாபா⁴வாத்குதஸ்தச்சா²ஸ்த்ரஸ்ய ப்ராமாண்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்வோபநிஷதா³மிதி ।

உபக்ரமோபஸம்ஹாரைகரூப்யாதி³ஷட்³வித⁴தாத்பர்யலிங்க³த³ர்ஶநாத³த்³வைதே தாத்பர்யம் தாஸாமவஸீயதே தத்³யுக்தமத்³வைதஶாஸ்ரஸ்ய ஸ்வார்தே² ப்ராமாண்யமித்யர்த²: ।

பே⁴தா³லம்ப³நகர்மவிதி⁴விரோதா⁴ந்நாத்³வைதஶாஸ்த்ரம் ஸ்வார்தே² மாநமிதி ஶங்கதே –

கர்மவிதீ⁴நாமிதி ।

யதா² ஸ்வப்நப்ரத்யயோ க³ந்த⁴ர்வநக³ராதி³ப்ரத்யயஶ்ச ப்ராக்தத்த்வஜ்ஞாநாத³ஜ்ஞம் புருஷமதி⁴க்ருத்ய ப்ரமாணம் ததா² கர்மவிதீ⁴நாமப்யவிது³ஷி புருஷே ப்ராமாண்யஸம்ப⁴வாந்நாத்³வைதஶாஸ்த்ரஸ்ய தத்³விரோதோ⁴(அ)ஸ்தீதி பரிஹரதி –

நாநுபமர்தே³தேதி ।

“யத்³யதா³சரதி ஶ்ரேஷ்ட²ஸ்தத்ததே³வேதரோ ஜந:” (ப⁴.கீ³. 3 । 21) இதி ஸ்ம்ருதேஸ்தத்த்வத³ர்ஶிநாம் கர்மப்⁴ய: ஸகாஶாது³பரமே ஸத்யந்யே(அ)ப்யுபரஸ்யந்தே । ததா² ச கர்மவிதி⁴விரோத⁴தாத³வஸ்த்²யமிதி ஶங்கதே –

விவேகிநாமிதி ।

ப்ரக்ருதிபரவஶத்வால்லோகஸ்ய நாஸௌ விவேகீ ப்ரக்ருதிமநுவர்ததே । “ப்ரக்ருதிம் யாந்தி பூ⁴தாநி நிக்³ரஹ: கிம் கரிஷ்யதி” (ப⁴.கீ³. 3 । 33) இதி ஸ்ம்ருதே: ।

ததோ ப்³ரஹ்மவிதா³ம் நைஷ்கர்ம்யே(அ)பி ந கர்மவிதீ⁴நாமப்ராமாண்யப்ரஸக்திரித்யுத்தரமாஹ –

ந காம்யேதி ।

ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி –

ந ஹீதி ।

இதி நோச்சி²த்³யந்த இதி ஶேஷ: ।

அஸ்து, ப்ரஸ்துதே கிமாயாதம் ததா³ஹ –

ததே²தி ।

அநுஷ்டீ²யந்த ஏவேதி தத்³விதீ⁴நாமநுச்சி²த்திரிதி வாக்யஶேஷ: ।

அத்³வைதவாதி³நோ(அ)வஶ்யம்பா⁴விநீ கர்மநிவ்ருத்திரித்யுக்தம் த்³ருஷ்டாந்தேந விக⁴டயந்நாஶங்கதே –

பரிவ்ராஜகாநாமிதி ।

அத்³வைததீ⁴ஸ்வபா⁴வாலோசநாயாம் பி⁴க்ஷாடநாதி³ப்ரவ்ருத்திரப்யக⁴டமாநைவேதி மந்வாந: ஸமாத⁴த்தே –

ந ப்ராமாண்யேதி ।

ஸமுச்சயஸ்ய ப்ராமாணிகத்வநிரூபணாயாம் ப்ரத்யயாபா⁴ஸமூலஸ்ய ப்ரவ்ருத்த்யாபா⁴ஸஸ்ய நோதா³ஹரணத்வம் । அக்³நிஹோத்ராதி³ப்ரவ்ருத்தேரப்யாபா⁴ஸத்வே ப்ராமாணிகஸமுச்சயஸித்³தா⁴ந்தநிரதோ நைதச்சோத்³யமித்யர்த²: ।

ஏததே³வ த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி –

ந ஹீதி ।

தத்³வத³விவேகிநா கர்ம க்ரியமாணம் த்³ருஷ்டமிதி விவேகிபி⁴ரபி தந்ந க்ரியதே । பி⁴க்ஷாடநாதி³ப்ரவ்ருத்த்யாபா⁴ஸஸ்த்வப்ராமாணிகோ(அ)க்³நிஹோத்ராதி³ப்ரவ்ருத்தேர்நோதா³ஹரணமிதி ஶேஷ: ।

இதஶ்ச நேத³முதா³ஹரணமித்யாஹ –

ந சேதி ।

அக்³நிஹோத்ராதா³வபி ப்ரவர்தகமஸ்தீதி ஶங்கதே –

இஹாபீதி ।

அகரணக்ருதம் ப்ரத்யவாயாக்²யம் ப⁴யமவிவேகிநோ விவேகிநோ வேதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³யமங்கீ³கரோதி –

ந பே⁴தே³தி ।

கர்மணி பே⁴த³பு³த்³தி⁴மதோ(அ)தி⁴க்ருதத்வே(அ)பி தஸ்ய தத³கரணே கிம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யோ ஹீதி ।

த்³விதீயம் தூ³ஷயதி –

ந நிவ்ருத்தேதி ।

விவேகிநோ நிவ்ருத்தாதி⁴காரஸ்ய ப்ரத்யவாயாப்ராப்த்யா கர்மஸு ப்ரவர்தகாபா⁴வாத்கர்மப்⁴யோ நிவ்ருத்திரூபம் பாரிவ்ராஜ்யம் சேத³திப்ரஸங்க³ஸ்தர்ஹீதி ஶங்கதே –

ஏவம் தர்ஹீதி ।

கர்மஸாத⁴நம் ஸ்வயஜ்ஞோபவீதாதி³ த்யஜ்யதே ந வா । த்யஜ்யதே சேந்ந ஸ்வாஶ்ரமத⁴ர்ம: । ததோ யஜ்ஞோபவீதாத்³யந்தரேண கா³ர்ஹஸ்த்²யாதி³பா⁴வாஸம்ப⁴வாத் । ந த்யஜ்யதே சேந்ந பாரிவ்ராஜ்யப்ராப்தி: । ஸாத⁴நஸம்க்³ரஹஸ்ய ஸாத்⁴யார்த²த்வாதி³தி பரிஹரதி –

ந ஸ்வஸ்வாமித்வேதி ।

இதஶ்சா(அ)(அ)ஶ்ரமாந்தரேஷு ந பாரிவ்ராஜ்யமித்யாஹ –

கர்மார்த²த்வாதி³தி ।

ஜாயாபுத்ரவித்தஸம்பத்த்யாநந்தர்யம் ஶ்ருதாவத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

க்³ருஹஸ்தா²தி³ஷு ஸ்வாஶ்ரமஸ்த²ஷ்வேவ பாரிவ்ராஜ்யஸ்ய து³ர்வசத்வே ப²லிதமாஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

விவேகவஶாத்³யஜ்ஞோபவீதாதௌ³ ஸ்வஶப்³தா³ர்தே² ஸ்வாமித்வபு³த்³த்⁴யபா⁴வாதி³தி யாவத் ।

யத்து பரிவ்ராஜகஸ்ய நிவ்ருத்தாதி⁴காரஸ்ய ப்ரத்யவாயாப்ராப்திரிதி தத்ராநிஷ்டாபத்திமாஶங்கதே –

ஏகத்வேதி ।

தத்³விஷயப்ரத்யயஸ்ய விதி⁴ருத்பாத³கம் தத்த்வமஸ்யாதி³வாக்யம் தஜ்ஜநிதேநைகத்வவிஷயேண ப்ரத்யயேநேதி யாவத் । ததா² ச யதே²ஷ்டசேஷ்டாப்ரஸக்திரிதி ஶேஷ: ।

ஜ்ஞாநிநோ வைத⁴ம் யமாதி³ நாஸ்தி தத்ப்ரவ்ருத்திஸ்து ஸம்ஸ்காரவஶாதி³த்யாஶயேநா(அ)(அ)ஹ –

ந பு³ப⁴க்ஷாதி³நேதி ।

யோ ஹி த்³ருஷ்டேந தோ³ஷேண தத்த்வஜ்ஞாநாத்கத²ஞ்சித்ப்ரச்யுதிமாபாதி³தஸ்தஸ்ய ஸம்ஸ்காரவஶாத்³யமநியமாநுஷ்டா²நமுபபத்³யதே । தஸ்ய தோ³ஷக்ருததத்த்வப்ரச்யுதிப்ரஸூதாநியதசேஷ்டாநிவ்ருத்த்யர்த²த்வேநாவஶ்யாநுஷ்டே²யத்வாத் । ததா² ச ந யதே²ஷ்டசேஷ்டாபத்திரித்யர்த²: ।

இதஶ்ச விது³ஷோ வைத⁴ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வே(அ)பி யதே²ஷ்டசேஷ்டா நாஸ்தீத்யாஹ –

ந சேதி ।

அவிது³ஷோ(அ)பி ந யதே²ஷ்டசேஷ்டா விது³ஷஸ்து ஸா குதஸ்த்யேதி த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பு²டயதி –

ந ஹீதி ।

அந்யேஷாம் ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²த்வாஸம்ப⁴வே ப²லிதமுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

பரோக்தமநூத்³யாங்கீ³கரோதி –

யத்புநரிதி ।

உக்தமர்தா²ந்தரமநுவத³தி –

யச்சேதி ।

கிம் பரிவ்ராஜகஸ்ய ஜ்ஞாநஹீநஸ்யா(அ)ஶ்ரமமாத்ரநிஷ்ட²ஸ்ய தப:ஶப்³தே³நோபாதா³நமாஹோ ஜ்ஞாநவதோ(அ)பீதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³யமங்கீ³க்ருத்ய த்³விதீயம் தூ³ஷயதி –

ஏதத³ஸதி³தி ।

ஜ்ஞாநவதோ(அ)பி தபஸ்வித்வாத்தப:ஶப்³தே³நோபாதா³நமுசிதமிதி ஶங்கித்வா ப்ரத்யாஹ –

கஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

தப:ஶப்³தே³ந நாஸௌ க்³ருஹீத இதி ஶேஷ: ।

தஸ்ய ச ஜ்ஞாநவதோ(அ)வஶிஷ்டத்வம் ப்ராகே³வோபதி³ஷ்டமித்யாஹ –

ஸ ஏவேதி ।

இதஶ்ச பரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகோ ந தப:ஶப்³தே³ந பராம்ருஷ்ட இத்யாஹ –

ஏகத்வேதி ।

ததே³வ ஸ்போ²ரயதி –

பே⁴தே³தி ।

யத்து கர்மச்சி²த்³ரே க்³ருஹஸ்தா²தே³ரபி ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²தாஸாமர்த்²யமிதி தத்ப்ரத்யாஹ –

ஏதேநேதி ।

அநிவ்ருத்தபே⁴த³ப்ரத்யயஸ்ய ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²த்வாஸம்ப⁴வேநேதி யாவத் । ஸாமர்த்²யம் ப்ரயுக்தமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

யத்து சதுர்ணாமபி ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²தாயா அப்ரதிஷேத⁴ இதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அப்ரதிஷேத⁴ஶ்சேதி ।

ஏகத்வோபதே³ஶேந பே⁴த³ப்ரத்யயநிராஸாத³நிவ்ருத்தபே⁴த³ப்ரத்யயஸ்யார்தா²த்³ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²தா ப்ரதிஷித்³தே⁴த்யர்த²: ।

பாரிவ்ராஜ்யமாத்ரேணாம்ருதத்வே ஜ்ஞாநவையர்த்²யமுக்தம் பரிஹரதி –

ததே²தி ।

சோத்³யாந்தரமநூத்³யோக்தம் பரிஹாரம் ஸ்மாரயதி –

யத்புநருக்தமிதி ।

தத்ர ரூடோ⁴(அ)யம் ஶப்³த³ இதி ஶேஷம் பஞ்சம்யா ஸூசயதி ।

சோத்³யாந்தரமநூத்³ய தூ³ஷயதி –

யத்புநரித்யாதி³நா ।

ஆதி³பதே³ந பங்கஜாதி³ஶப்³தோ³ க்³ருஹ்யதே ।

உக்தம் ப்ரபஞ்சயதி –

க்³ருஹஸ்தி²தீதி ।

இஹாபீதி ப்ரக்ருதவாக்யோபாதா³நம் ।

ப்ரக்ருதே பரமஹம்ஸே பரிவ்ராஜகே ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²பத³மித்யத்ர ஹேதுமாஹ –

முக்²யேதி ।

இதஶ்ச பாரமஹம்ஸ்யமேவ ஶ்ரௌதமித்யாஹ –

அதஶ்சேதி ।

ஏவகாரார்த²ம் கத²யதி –

ந, யஜ்ஞோபவீதேதி ।

இதிஶப்³த³: ஸம்ந்யாஸப்ரகரணே ததா²வித⁴ஶ்ருத்யபா⁴வப்ரத³ர்ஶநார்த²: ।

ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²ஶப்³த³ஸ்ய பரமஹம்ஸவிஷயத்வே ஶ்ருத்யந்தரம் ஸம்வாத³யதி –

ஶ்ருதிரிதி ।

அத்யாஶ்ரமிப்⁴ய: பூர்வாஶ்ரமத்ரயமதீத்ய ஸர்வகர்மம் த்யக்த்வா ஸ்தி²தேப்⁴ய: பரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகேப்⁴ய இதி யாவத் । பரமம் பவித்ரம் நிரதிஶயபரிஶுத்³த⁴காரணம் பரமபுருஷார்த²ஸாத⁴நம் ஸம்யக்³ஜ்ஞாநம் ப்ரோவாசேத்யர்த²: । ஸ்ம்ருதிப்⁴யஶ்ச யதோ²க்தம் பாரிவ்ராஜ்யம் ஸித்³த்⁴யதீதி ஶேஷ: । “அநாஶிஷமநாரம்ப⁴ம்” இத்யாதி³வாக்யஸம்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் । கர்மணோ ப³ந்த⁴ஹேதுத்வம் தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । லிங்க³ஸ்ய த⁴ர்மகாரணத்வராஹித்யம் தஸ்மாதி³த்யுக்தம் । அலிங்கோ³ த⁴ர்மத்⁴வஜித்வரஹித: । த⁴ர்மஜ்ஞோ யதா²வத்³த⁴ர்மாநுஷ்டா²தா । அத⁴ர்மஜ்ஞ இதி வா பாட²: । த⁴ர்மவிசாரநிஷ்டா²ரஹிதஸ்தத்ராஸாரத்வப்ரத்யயவாநித்யர்த²: ।

அலிங்க³ இத்யுக்தே(அ)நாஶ்ரமித்வமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அவ்யக்தேதி ।

ந வ்யக்தம் த³ம்பே⁴நக்³ருஹீதம் லிங்க³மாஶ்ரமித்வமஸ்யாஸ்தீத்யவ்யக்தலிங்க³: । கிந்த்வத³ம்பே⁴ந ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யுக்தப்ரகாரேண தத³ஸ்யாஸ்தீத்யர்த²: । ஆதி³பத³ம் “த்யஜ த⁴ர்மமத⁴ர்மம் ச” (ம.ஶாம். 12 । 161 । 40) இத்யாதி³ க்³ரஹீதும் । அத்ராபி பூர்வபதா³ந்வய: ।

நநு கர்மநிவ்ருத்திமுபதி³ஶதா த்வயா ஸாங்க்²யமதமேவா(அ)(அ)ஶ்ரிதம் தேநாபி ஶரீராதி³வ்யாபாரோபரமத்³வாரா த்⁴யாநநிஷ்ட²தாயா: ஸ்வீக்ருதத்வாத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

யத்த்விதி ।

ந ஹி தந்மதே கூடஸ்தா²த்மதீ⁴ப³லேந நைஷ்கர்ம்யம் யுக்தம் । க்ரியாகாரகாதி³பு³த்³தே⁴ரவிவேகஸ்ய ச ஸத்யத்வேந ஜ்ஞாநமாத்ராபநோத்³யத்வாயோகா³த் । ந ச ஸர்வவ்யாபாரோபரமஸம்ப⁴வோ மநோபு³த்³த்⁴யாதீ³நாம் தச்சீ²லத்வாத் । “ந ஹி கஶ்சித்க்ஷணமபி” (ப⁴. கீ³. 3 । 5) இத்யாதி³ஸ்ம்ருதே: । அத: ஸாங்க்²யவசோ மித்²யைவேத்யர்த²: ।

நநு பௌ³த்³தே⁴நாபி நைராத்ம்யமிச்ச²தா நைஷ்கர்ம்யமிஷ்டம் ததா² ச கர்மத்யாக³முபதி³ஶதா த்வயா(அ)பி தந்மதமேவாநுமோதி³தம்; நேத்யாஹ –

யச்சேதி ।

தத³ப்⁴யுபக³ந்துரித்யத்ராகர்த்ருத்வம் தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

“து³:க²மித்யேவ யத்கர்ம காயக்லேஶப⁴யாத்த்யஜேத்” (ப⁴. கீ³. 8 । 8) இதி ஸ்ம்ருதேராலஸ்யோபஹதைரஜ்ஞைரகர்த்ருத்வமுபேயதே ப⁴க்தா(அ)பி கர்ம த்யஜதா தந்மதமாத்³ருதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யச்சாஜ்ஞைரிதி ।

அகர்த்ருத்வாப்⁴யுபக³ம இதி ச்சே²த³: । தே ஹி மோஹாதே³வ கர்ம த்யஜந்தோ ந தத்ப²லம் லப⁴ந்தே । “ஸ க்ருத்வா ராஜஸம் த்யாக³ம் நைவ த்யாக³ப²லம் லபே⁴த்” (ப⁴. கீ³. 8 । 8) இதி ஸ்ம்ருதே: । வயம் து ப்ரமாணவஶாதே³வ கர்ம த்யஜந்தோ ந வ்யாமூட⁴பக்ஷமாத்³ரியாமஹே । தஸ்மாந்நைஷ்கர்ம்யம் ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்ரஸித்³த⁴மப்ரத்யாக்²யேயமிதி பா⁴வ: ।

பக்ஷாந்தரே நைஷ்கர்ம்யோக்தேரமூலத்வே ஸ்தி²தே ப²லிதமுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

யத்து கைஶ்சிதை³காஶ்ரம்யமாஶ்ரிதம் தத்ப்ரத்யாதி³ஶதி –

ஏதேநேதி ।

ஏகத்வவிஜ்ஞாநேந பே⁴த³ப்ரத்யயஸ்யோபமர்தி³தத்வோபபாத³நேநேதி யாவத் । ஏகத்வவிஜ்ஞாநம் பரோக்ஷம் விவக்ஷிதம் । அபரோக்ஷஸ்ய பாரிவ்ராஜ்யமந்தரேணாயோகா³த் । தஸ்யோபரதிஶப்³தி³தஸ்ய ஶமாதி³வத்ஸாத⁴நத்வஶ்ருதேரிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

க்³ருஹஸ்த²ஸ்ய பாரிவ்ராஜ்யே ஶ்ருதிவிரோத⁴ம் ஶங்கதே –

நந்விதி ।

ஐகாத்ம்யமேவ ஸத்யம் த்³வைதமஸத்யமிதி விவேகே ஜாதே ஸத்யக்³ந்யாதே³ரவஸ்துத்வாத்⁴யவஸாயாத்தத³பி⁴நிவேஶஶைதி²ல்யாந்ந தத்த்யாகே³ தோ³ஷப்ராப்திரிதி தூ³ஷயதி –

ந வேதே³நேதி ।

ஸம்யக்³ஜ்ஞாநே ஸத்யக்³ந்யாதே³ருத்ஸந்நத்வே மாநமாஹ –

அபாகா³தி³தி ।

க்³ருஹஸ்த²ஸ்யாபி விவேகவதோ வைராக்³யத்³வாரா யுக்தம் பாரிவ்ராஜ்யமித்யாஹ –

அத இதி ।

இதிஶப்³தோ³ ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்த²வாக்யவ்யாக்²யாநஸமாப்த்யர்த²: ॥1॥

கிம் தத்³ப்³ரஹ்மேத்யாகாங்க்ஷாயாமாஹ –

யத்ஸம்ஸ்த² இதி ।

லோகாநாமபி⁴தோ த³க்³த⁴தயா(அ)பி⁴தாபப்ரதிபா⁴ராம் வ்யவச்சி²நத்தி –

த்⁴யாநமிதி ।

த்³ரவாத்மத்வாபா⁴வே கத²ம் ப்ரஸ்ரவணம் த்ரய்யா: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ரஜாபதேரிதி ।

பூர்வவதி³தி ।

த்ரயீவித்³யாஸாரஜிக்⁴ருக்ஷயா(அ)(அ)லோசிதவாநித்யர்த²: ॥2॥

கத²ம் தஸ்ய ப்³ரஹ்மஶப்³த³வாச்யத்வமித்யாஶங்க்ய மஹத்தரத்வாதி³த்யாஹ –

கீத்³ருஶமித்யாதி³நா ।

தத்ர ப்³ரஹ்மஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ ஹேத்வந்தரம் ஸூசயதி –

பரமாத்மந இதி ।

ஓங்காராவயவஸ்யாகாரஸ்யாபி ஸர்வவாக்³வ்யாப்திரஸ்தி கிமு வக்தவ்யமோங்காரஸ்யேதி மந்வாந: ஶ்ருத்யந்தரமுதா³ஹரதி –

அகார இதி ।

ஓமிதீத³ம் ஸர்வமித்யாதி³வாக்யமாதி³பதா³ர்த²: ।

ஓங்காரவ்யாப்தத்வே(அ)பி வாக்³ஜாதஸ்ய ந தஸ்ய ஸர்வாத்மத்வமாகாஶாதி³பரமாத்மவிகாரஸ்ய ப்ருத²கே³வ வித்³யமாநத்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

பரமாத்மேதி ।

ஸகலமபி ஜக³த்பரமாத்மவிகாரத்வாத்தத³திரேகேண நாஸ்தி । ஸ ச ப்ரக்ருதாதோ³ங்காராந்நாதிரிச்யதே । “ஏதத்³வை ஸத்யகாம பரம் சாபரம் ச ப்³ரஹ்ம யதோ³ங்கார:” (ப்ர.உ. 5 । 2) இதி ஶ்ருதே: । தஸ்மாத்³யுக்தமோங்காரஸ்ய ஸர்வாத்மத்வமித்யர்த²: । ஓங்காரம் ஸர்வாத்மகம் ப்³ரஹ்மரூபமுபாஸீதேதிவிதி⁴ஸமாப்த்யர்த²: இதிஶப்³த³: ।

கிமித்யோங்காரஸ்ய லோகாதி³த்³வாரா நிஷ்பத்திருச்யதே தத்ரா(அ)ஹ –

லோகாதீ³தி ।

ஸ்துதிஶ்சோபாஸ்த்யர்தா² । யத்ஸ்தூயதே தத்³விதீ⁴யத இதி ஸ்தி²தே: । ததா² ச ஸித்³த⁴மோங்காரோபாஸநமம்ருதத்வப²லமிதி வக்துமிதிஶப்³த³: ॥3॥

ப்ராஸங்கி³கம் ஹித்வா ப்ரக்ருதமநுஸம்த⁴தே –

ஸாமேதி ।

பஞ்சவித⁴ம் ஸப்தவித⁴ம் ச யஜ்ஞாங்கீ³பூ⁴தம் ஸாம தஸ்யோபாஸநவசநாதோ³ங்காரஸ்ய தத்³கு³ணஸ்ய ஸுதராமேவ கர்மகு³ணத்வே ப்ராப்தே ததஸ்தம் வ்யாவர்த்யம் ப்³ரஹ்மப்ரதீகத்வாத்கைவல்யஹேதுத்வேந தமேவ மஹீக்ருத்ய ப்ரஸ்துதயஜ்ஞாங்க³பூ⁴தஸாமாதி³விஜ்ஞாநவிதா⁴நார்த²முத்தரவாக்யமித்யர்த²: ।

ஸாமஹோமமந்த்ரோத்தா²நம் ஸாமாதி³ஜ்ஞாநவிதி⁴த்ஸயா, தத³பரிஜ்ஞாநே தோ³ஷமாஹ –

ப்³ரஹ்மேத்யாதி³நா ।

தேஷாம் ப்ராத:ஸவநேஶாநத்வே(அ)பி யஜமாநஸ்ய கா ஹாநிரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தைஶ்சேதி ।

யதா² ப்ருதி²வீலோகோ வஸுபி⁴ஸ்ததே²தி யாவத் । அந்தரிக்ஷலோகோ வஶீக்ருத இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । த்ருதீயோ லோகோ த்³யுலோகாக்²ய: ।

அஸ்து தத்தத்³தே³வாநாம் தத்தல்லோகவஶீகாரஸ்ததா²(அ)பி யஜமாநஸ்ய லோகித்வே கிமயாதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

இதி யஜமாநஸ்யேதி ॥1॥

பரிஶிஷ்டலோகாபா⁴வோ(அ)த:ஶப்³தா³ர்த²: । தர்ஹி தே³ஹபாதாதூ³ர்த்⁴வமித்யேதத் । லோகாபேக்ஷாம் விநா(அ)பி விதி⁴வஶாத்³யாகோ³ ப⁴விஷ்யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

லோகாயேதி ।

லோகத்ரயஸ்ய வஸ்வாத்³யதீ⁴நதயா யஜமாநாநதீ⁴நத்வே தஸ்ய தத³தீ⁴நத்வார்த²ம் யஜ்ஞாத்³யநுஷ்டா²நமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

லோகாபா⁴வே சேதி ।

அஜ்ஞோ யஜ்ஞம் ஸ்வர்கா³தி³ஸாத⁴நீபூ⁴தம் கத²ம் குர்யாதி³த்யாக்ஷேபாத³வித்³வத்கர்மாநுஷ்டா²நநிந்தா³பரம் வாக்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸாமாதீ³தி ।

அதே²தீத³ம் வாக்யம் ஸ்துத்யர்தே² நிஷேதா⁴ர்தே² ச ப⁴விஷ்யதி நேத்யாஹ –

ஸ்துதயே சேதி ।

இதஶ்சாவித்³வத்கர்த்ருத்வம் நிஷேத்³து⁴மஶக்யமித்யாஹ –

ஆத்³யே சேதி ।

மடசீஹதேஷ்வித்யாதௌ³ விது³ஷ: ஸந்நிதா⁴நே தத³நுஜ்ஞாமந்தரேணாவிது³ஷ: கர்ம கர்துமயுக்தம் । ப்ரத்யவாயப்ரஸங்கா³த் । தத³ஸந்நிதௌ⁴ து தேநாபி க்ரியமாணம் கர்ம ந து³ஷ்யதீத்யுபபாதி³தமித்யர்த²: । அத²ஶப்³தோ³ ஹேத்வர்த²: । ஸாமாத்³யவிஜ்ஞாநே யஸ்மாத்³யஜ்ஞாத்³யகரணமேவ ப்ராப்தம் தஸ்மாதி³த்யர்த²: ॥2॥

ஜ்ஞாதவ்யம் ஸாமாதி³ ப்ரஶ்நபூர்வகம் விவ்ருணோதி –

கிம் ததி³த்யாதி³நா ।

அப்ரகீ³தம்ருக்³ஜாதம் ஶஸ்த்ரம் யத்ப்ராத:காலே ஶஸ்யதே ப்ராதரநுவாக: தஸ்யேதி யாவத் ।

உபாகரணாதி³த்யஸ்யார்த²மாஹ –

ப்ராரம்பா⁴தி³தி ।

ஜக⁴நேநேத்யேதத்³வ்யாசஷ்டே –

பஶ்சாதி³தி ।

ஸ கா³ர்ஹபத்யஸ்ய ப்ருஷ்ட²த உத்³பா⁴கே³ ஸ்தி²த்வா வஸுதே³வதாகம் ஸாமகா³நம் க்ருதவாநித்யர்த²: । ஸ வாஸவமித்யத்ர ஸஶப்³தோ³ யஜமாநவிஷய: ॥3॥

ராஜ்யாய த்வத்³த³ர்ஶநேந த்வத³நுஜ்ஞயா ப்ருதி²வீப்ரயுக்தபோ⁴கா³யேத்யர்த²: ॥4॥

ப்ருதி²வ்யாம் க்ஷியதி வஸதீதி ப்ருதி²வீக்ஷித்தஸ்மை ப்ருதி²வீக்ஷிதே । ப்ருதி²வீலோகே மயா லப்³தே⁴ தவ கிம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஏஷ வை மம யஜமாநஸ்யேதி ॥5॥

ஸ்வாஹாஶப்³தோ³ மந்த்ரஸமாப்த்யர்தோ² ஹோமத்³யோதக: । ஸர்வேஷு மந்த்ரேஷ்வேதை: ஸாமஹோமமந்த்ரோத்தா²நைரித்யர்த²: ॥6॥

யதா² ப்ருதி²வீலோகஜயோபாயோ த³ர்ஶிதஸ்ததா²(அ)ந்தரிக்ஷலோகஜயோபாயோ(அ)பி ப்ரத³ர்ஶ்யத இத்யாஹ –

ததே²தி ॥7 – 8॥

அந்தரிக்ஷே க்ஷியதீத்யந்தரிக்ஷக்ஷித்³வாயுஸ்தஸ்மை வாயவே ॥9 – 10 ॥

யதா² ப்ருதி²வ்யந்தரிக்ஷயோராப்த்யுபாயஸ்ததா² த்³யுலோகாப்த்யுபாயோ(அ)ப்யுச்யத இத்யாஹ –

ததே²தி ।

ஸ்வாராஜ்யமந்தரிக்ஷே ஸ்வாதந்த்ர்யம் । ஆதி³த்யாநாமிவ ஸ்வாதந்த்ர்யமிஹ விவக்ஷிதம் ॥11 – 12 – 13॥

கிமித³ம் ஸாமாத்³யார்த்விஜ்யமாஹோ யாஜமாநிகமிதி வீக்ஷாயாமாஹ –

யாஜமாநம் த்விதி ।

ஆதி³பதே³ந லோகம் மே யஜமாநாயேதி நிர்தே³ஶோ க்³ருஹ்யதே ॥14 – 15॥

ஸாமாதி³விஜ்ஞாநப²லம் கத²யதி –

ஏஷ ஹேதி ।

ய ஏவம் வேதே³த்யஸ்ய வ்யாக்²யா –

யதோ²க்தஸ்யேதி ।

யதோ²க்தம் ஸாமாதீ³த்யேதத் । ஏவமித்யுக்தப்ரகாரோக்தி: । தஸ்ய யஜ்ஞயாதா²த்ம்யவித³ஸ்தத³நுவித³ஸ்தத³நுஷ்டா²நத்³வாரா தத்ப²லம் ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ॥16॥

கர்மாங்க³ப³த்³த⁴ம் விஜ்ஞாநம் பரிஸமாப்ய கர்மப²லஸ்யா(அ)(அ)தி³த்யஸ்ய ஸ்வதந்த்ரோபாஸ்திவித்⁴யர்த²மத்⁴யாயாந்தரமாரப⁴மாண: ஸம்ப³ந்த⁴ம் ப்ரதிஜாநீதே –

அஸாவிதி ।

பூர்வோத்தரக்³ரந்த²யோ: ஸம்ப³ந்த⁴ம் ப்ரதிஜ்ஞாதம் ப்ரகடயிதும் வ்ருத்தம் கீர்தயதி –

அதீதேதி ।

விஶிஷ்டப²லம் ப்ருதி²வ்யாதி³லோகத்ரயம் ।

ஸமநந்தரஸம்த³ர்ப⁴ஸ்ய தாத்பர்யம் வக்தும் பாதநிகாம் கரோதி –

ஸர்வேதி ।

தஸ்ய ப்ரேப்ஸிதத்வம் ஸூசயதி –

மஹத்யேதி ।

கத²ம் புநராதி³த்யஸ்ய ஸர்வப்ராணிகர்மப²லபூ⁴தத்வமித்யாஶங்க்ய ஸர்வைருபஜீவ்யத்வோபலம்பா⁴தி³த்யாஹ –

ஸ ஏஷ இதி ।

பாதநிகாம் க்ருத்வோத்தரக்³ரந்த²முத்தா²பயதி –

அத இதி ।

ஆதி³த்யஸ்ய கர்மப²லத்வாதி³தி யாவத் ।

தது³பதே³ஶே ஹேத்வந்தரமாஹ –

ஸர்வபுருஷார்தே²ப்⁴ய இதி ।

ஶ்ரேஷ்ட²தமம் ப²லம் க்ரமேண முக்திலக்ஷணமஸ்யாஸ்தீதி ததோ²க்தம் ।

ஆதி³த்யே கர்மப²லஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திநிமித்தமுக்தம் வ்யக்தீகர்துமாஹ –

வஸ்வாதீ³நாம் சேதி ।

சகாரோ வித்³வத்ஸம்க்³ரஹார்த²: । வக்ஷ்யத்யாதி³த்யஸ்யேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । தஸ்ய ஸர்வேஷாம் யஜ்ஞாநாம் ப²லரூபத்வாதி³தி ஹேது: । வஸ்வாத³யஶ்ச கர்மப²லபோ⁴க்தாரஸ்தத்ப²லமாதி³த்யம் த்³ருஷ்ட்வா த்ருப்யந்தீதி உக்தமித்யர்த²: ।

ஆதி³த்யம் மது⁴த்³ருஷ்ட்யோபாஸீதேத்யுக்தம் தத்ர ப்ரஸித்³த⁴மது⁴ஸாம்யமாதி³த்யஸ்ய ஶ்ருத்யுக்தமாகாங்க்ஷாபூர்வகம் த³ர்ஶயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

தி³வி திரஶ்சீநவம்ஶத்³ருஷ்டௌ நிமித்தமாஹ –

திர்யக்³க³தேதி ।

அந்தரிக்ஷநிவாஸிபி⁴ருபரி விஸாரிதநயநைரிதி ஶேஷ: ।

அந்தரிக்ஷே மத்⁴வபூபத்³ருஷ்டிம் கத²யதி –

அந்தரிக்ஷமிதி ।

மது⁴ந இத்யுப⁴யத்ர ஸம்ப³ந்த⁴: ।

மரீசய: புத்ரா இதி வாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

மரீசய இதி ।

ஆபோ பூ⁴மேராக்ருஷ்டா ரஶ்மிஸ்தா²: ஸந்தீத்யத்ர ப்ரமாணமாஹ –

ஏதா இதி ।

ஸ்வராஜ: ஸ்வதோ பா⁴ஸமாநஸ்ய ஸவிதுரிதி யாவத் ।

தாஸாம் புத்ரத்வம் ப்ரகடயதி –

தா இதி ।

லோகே ஹி ப்⁴ரமரபீ³ஜபூ⁴தா: புத்ரா மத்⁴வபூபச்சி²த்³ரஸ்தா² த்³ருஶ்யந்தே । ஏதாஶ்சா(அ)(அ)போ(அ)ந்தரிக்ஷலக்ஷணமத்⁴வபூபாந்தர்க³தரஶ்மிஸ்தா² ப⁴வந்தி । ததஶ்சைதாஸ்வப்ஸு ப்⁴ரமரபீ³ஜத்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யர்த²: ॥1॥

ப்ராசீதி³க்³க³தேஷ்வாதி³த்யரஶ்மிஷு ப்ராசீநமது⁴நாடீ³த்³ருஷ்டிர்விதே⁴யேத்யாஹ –

தஸ்யேதி ।

மத்⁴வாஶ்ரயஸ்ய லோஹிதாதி³ரூபம் மது⁴வக்ஷ்யமாணம் ததா³தா⁴ரஸ்யேத்யர்த²: ।

ருக்ஷு மந்த்ரரூபாஸு ப்⁴ரமரத்³ருஷ்டிமாரோபயதி –

தத்ரேதி ।

ப்ரக்ருதம் மது⁴ ஸப்தம்யர்த²: ।

தாஸாம் மது⁴க்ருத்த்வம் ஸாத⁴யதி –

லோஹிதேதி ।

ருக்³வேத³விஹிதே கர்மணி புஷ்பத்³ருஷ்டிம் ஸம்பாத³யதி –

யத இதி ।

ருசோ மது⁴க்ருத இதி மந்த்ராணாம் ப்ருத²க்க்ருதத்வாத்³ருக்³வேத³: புஷ்பமித்ய்ருக்³வேத³ஶப்³தே³ந ப்³ராஹ்மணஸமுதா³யஸ்ய வக்தவ்யத்வாத்கத²ஞ்சித்³ருக்³வேத³விஹிதே கர்மணி தச்ச²ப்³தே³ந லக்ஷிதே புஷ்பத்³ருஷ்ட்யத்⁴யாஸே(அ)பி குதஸ்ததோ மது⁴நிஷ்பத்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ததோ ஹீதி ।

ததே³வோபபாத³யதி –

மது⁴கரைரிதி ।

லோகே தாவத³ப: புஷ்பாஶ்ரயா: ஸமாதா³ய மது⁴கரைர்மது⁴ நிர்வர்த்யதே ததே²ஹாபி மது⁴கரஸ்தா²நீயைர்ருங்மந்த்ரைஸ்தத்³வேத³விஹிதாத்புஷ்பஸ்தா²நீயாத்கர்மண: ஸகாஶாத³போ க்³ருஹீத்வா மது⁴ நிஷ்பாத்³யதே । தஸ்மாத்கர்மண: ஸ்வப²லபூ⁴தமது⁴நிஷ்பத்தேருபபத்தேஸ்தஸ்மிந்புஷ்பத்³ருஷ்டிரித்யர்த²: ।

தா அம்ருதா ஆப இதி வாக்யம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் வ்யாசஷ்டே –

காஸ்தா இத்யாதி³நா ।

கர்மணி ப்ரயுக்தத்வமபி⁴நயதி –

அக்³நாவிதி ।

அக்³நிபாகாபி⁴ர்நிவ்ருத்தத்வமபூர்வாத்மத்வம் பரம்பரயா முக்த்யர்த²த்வமம்ருதார்த²த்வம் । யத்³வா ரோஹிதரூபாம்ருதநிர்வர்தகத்வம் தத³ர்த²த்த்வம் । உத்க்ருஷ்டப²லவத்த்வமத்யந்தரஸவத்த்வம் ।

தா வா ஏதா இத்யாதி³ வ்யாசஷ்டே –

தத்³ரஸாநிதி ।

யதா² ஹி புஷ்பேப்⁴யோ ப்⁴ரமரா ரஸாநாத³தா³நாஸ்தாந்யபி⁴தபந்தி ததை²தே மந்த்ராஸ்தஸ்மிந்கர்மணி ஸ்தி²தாநம்மயாந்ரஸாநாதா³ய மது⁴ நிர்வர்தயந்தோ யதோ²க்தம் கர்மாபி⁴மதம் ஸமாலோசயந்தி ஸ்மேத்யர்த²: ॥2॥

கத²ம் புநர்மந்த்ராணாம் ப்⁴ரமரஸ்தா²நீயாநாம் புஷ்பஸ்தா²நீயம்ருக்³வேத³விஹிதம் கர்மாபி⁴தப்தவதாம் ப²லவத்த்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஏதா ருச இதி ।

தாஸாம் கர்மணி ப்ரயுக்தத்வே(அ)பி கிமாயாதம் ததா³ஹ –

ருக்³பி⁴ரிதி ।

அபி⁴தப்தஸ்ய ரஸோ(அ)ஜாயதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் விஶத³யதி –

கோ(அ)ஸாவிதி ॥3॥

தச்ச²ப்³தா³ர்த²மாஹ –

யஶாதீ³தி ।

அதா²நுஷ்டி²தகர்மஜநிதம் ப²லம் கத²மாதி³த்யமாஶ்ரயதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அமுஷ்மிந்நிதி ।

த்³ருஷ்டாந்தே போ⁴க்ஷ்யாமஹே வ்ரீஹ்யாதி³ஜநிதம் ப²லமித்யபி⁴ப்ராயேண வ்ரீஹ்யாதி³ப்ராப்த்யர்த²மிதி ஶேஷ: ।

கிம் தத்கர்மப²லம் யதா³தி³த்யமாஶ்ரித்ய திஷ்ட²தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்ப்ரத்யக்ஷமிதி ।

கர்மப²லே ப்ரத்யக்ஷே தத்ஸாத⁴நே கர்மாணி கர்மிணாம் ஶ்ரத்³தா⁴ஸித்³த்⁴யர்த²மிதி யாவத் ।

ததே³வ ப²லம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் விஶத³யதி –

கிமித்யாதி³நா ॥4॥

மத்⁴வந்தரம் த³ர்ஶயதி –

அதே²தி ।

வக்தவ்யவிஶேஷம் கத²யதி –

யஜூம்ஷீதி ।

கத²ம் தேஷாம் மது⁴க்ருத்த்வம் ததா³ஹ –

பூர்வவதி³தி ।

ருங்மந்த்ராணாம்ருக்³வேத³விஹிதே கர்மணி ப்ரயுக்தாநாம் யதா² பூர்வம் மது⁴கரத்வமுக்தம் ததா² யஜுஷாமபீத்யர்த²: ।

யஜுர்வேத³விஹிதே கர்மணி புஷ்பத்³ருஷ்டிமாசஷ்டே –

யஜுர்வேதே³தி ।

தா அம்ருதா ஆப இத்யஸ்ய பூர்வவத்³வ்யாக்²யாநமித்யாஹ –

தா ஏவேதி ॥1॥

யஜுஷாமாதி³த்யஸம்ப³ந்தி⁴ மது⁴ ப்ரத்யக்ஷம் த³ர்ஶயதி –

ஏததி³தி ॥2 – 3॥

த்ருதீயம் மது⁴ கத²யதி –

அதே²தி ।

ருசாம் யஜுஷாம் ச மது⁴ யதா² கதி²தம் ததே²தி யாவத் ।

தஸ்ய ஶாஸ்த்ரப்ரத்யக்ஷத்வம் த³ர்ஶயதி –

ஏததி³தி ॥1 -3॥

சதுர்த²ம் மது⁴ நித³ர்ஶயதி –

அதே²தி ।

கிம் தத்கர்மேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

இதிஹாஸேதி ।

தத்³த்⁴யாத²ர்வணாநாமாங்கி³ரஸாநாம் ச ப்ரஸித்³த⁴ம் ப்³ராஹ்மணம் தத்³விஹிதம் கர்ம புஷ்பம் புஷ்பஸ்தா²நீயமித்யர்த²: ।

யதா³ ப்ரஸித்³த⁴யோரிதிஹாஸபுராணயோருபாதா³நம் ததா³(அ)பி ந தூ³ஷணமித்யாஹ –

தயோஶ்சேதி ।

அஶ்வமேத⁴கர்மணி ஜாமிதாபரிஹாரார்த²ம் பாரிப்லவோ நாநாவிதோ⁴பாக்²யாநஸமுதா³யோ யத்ர தத்பாரிப்லவமாசக்ஷீதேதிவிதி⁴வஶாத்ப்ரயுஜ்யதே । தாஸு ராத்ரிஷு தஸ்யைவ கர்மணோங்க³த்வேந மநுர்வைவஸ்வதோ ராஜேத்யேவம்ப்ரகாரயோர்விநியோக³ஸ்ய பூர்வதந்த்ரே பாரிப்லவார்தா²தி⁴கரணேநைவ ஸித்³த⁴த்வாத்தத்தத்ஸம்ப³ந்தி⁴ கர்ம புஷ்பமித்யர்த²: ।

அஸ்யாபி மது⁴ந: ஶாஸ்த்ரப்ரத்யக்ஷதாமாஹ –

மத்⁴வேததி³தி ॥1 –3॥

பஞ்சமம் மது⁴ த³ர்ஶயதி –

அதே²தி ।

லோகத்³வாரீயாதி³வித⁴யோ லோகத்³வாரமபாவ்ருணு பஶ்யேம த்வா வயமித்யாத³ய: ।

ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ர்த²மாஹ –

ஶப்³தா³தி⁴காராதி³தி ।

ருகா³தி³ஶப்³தா³நாம் ப்ரக்ருதத்வாதி³த்யர்த²: ।

அஸ்யாபி மது⁴ந: ஶாஸ்த்ரவஶாத்ப்ரத்யக்ஷதாமாஹ –

மத்⁴வேததி³தி ।

ஸமாஹிதத்³ருஷ்டே: ஶாஸ்த்ரார்தே² ஸமாஹிதசித்தஸ்யேத்யர்த²: ॥1-3॥

பஞ்ச மதூ⁴நி வ்யாக்²யாய தேஷாம் ஸர்வேஷாம் த்⁴யேயத்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் ஸ்துதிம் ப்ரகுருதே –

தே வா ஏத இதி ।

தஸ்மாத்தேஷாமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । கர்மணி விநியுக்தத்வேந தத³ங்க³த்வாத்தத்³பா⁴வாபத்தி: । வேதா³நாம் கார்யத்வே(அ)பி ப்ரயத்நபூர்வகத்வாபா⁴வாந்நித்யத்வம் ।

யா மது⁴நி ஸ்துதி: ஸா கர்மஸ்துதிரித்யாஹ –

ரஸாநாமிதி ।

கர்மஸ்துதிமபி⁴நயதி –

யஸ்யைவமிதி ।

ரஸாநாம் ரஸா அம்ருதாநாமம்ருதாநீத்யேவம்விஶிஷ்டாந்யம்ருதாநி யஸ்ய ப²லம் கர்மணஸ்தஸ்ய மஹாபா⁴க்³யம் கிம் வக்தவ்யமிதி ஸ்தூயதே கர்மேத்யர்த²: ॥4॥

அம்ருதாநி த்⁴யேயாந்யுக்த்வா தது³பஜீவிநோ தே³வதாக³ணாநநுசிந்தநீயாநுபதி³ஶதி –

தத்தத்ரேதி ।

கப³லக்³ராஹம் கப³லம் க்³ருஹீத்வா யதா² லோகோ(அ)ஶ்நாதி தத்³வதி³த்யேதத் ।

நந்வஶநபாநாபா⁴வே ந யுக்தமுபஜீவநவசநமித்யாஶங்க்ய பரிஹரதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

சக்ஷுஷேதி வக்தவ்யே கத²ம் ஸர்வகரணைரித்யதி⁴கமுச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

த்³ருஶேரிதி ।

சக்ஷுஷைவ ரூபக்³ரஹணமிதி நியமமாஶ்ரித்ய ஶங்கதே –

நந்விதி ।

கர்மப²லபூ⁴தஸ்ய ரஸஸ்ய லோஹிதாம்ருதாத்மகஸ்ய நாஸ்தி சக்ஷுர்மாத்ரக்³ராஹ்யத்வமிதி பரிஹரதி –

நேத்யாதி³நா ।

கிமேதாவதா ரஸஸ்யா(அ)(அ)யாதம் ததா³ஹ –

ரஸோ ஹீதி ।

இதி தஸ்யாபி ஶ்ரோத்ராதி³க்³ராஹ்யதேதி ஶேஷ: ।

ஏததே³வேத்யாதி³வாக்யமுபஸம்ஹரதி –

தே³வா இதி ।

கிம் தேஷாம் ஸ்வதந்த்ராணாம் த்ருப்திர்நேத்யாஹ –

ஆதி³த்யேதி ।

வைக³ந்த்⁴யம் தௌ³ர்க³ந்த்⁴யம் । ஆதி³பதே³ந ஸம்பா⁴விதா: ஸர்வே(அ)பி தே³ஹகரணதோ³ஷா க்³ருஹ்யந்தே ॥1॥

ஏதஸ்மாத்³ரூபாதி³தி வ்யாக்²யாதஸ்யாநுவாத³மாத்ரம் । உத்ஸாஹவதாம் தே³வாநாம் யதோ²க்தாம்ருதோபஜீவித்வமித்யத்ர லோகப்ரஸித்³தி⁴மநுகூலயதி –

ந ஹீதி ॥2॥

பாட²க்ரமேணோக்தம் த்⁴யேயஸ்வரூபமநூத்³ய ஸாதி⁴காரம் த்⁴யாநவிதி⁴ம் த³ர்ஶயதி –

ஸ ய இதி ।

வஸுதே³வபோ⁴க்³யதாம் வஸுபி⁴ர்தே³வைருபஜீவ்யத்வமிதி யாவத் । ஏததி³த்யஸ்மாகம் மது⁴ நித³ர்ஶயதி ।

ஏவம்ஶப்³தா³ர்த²ம் விஶத³யதி –

யதோ²தி³தமிதி ।

ததை²வ ஶ்ருத்யுக்தக்ரமேணைவேத்யர்த²: ॥3॥

போ⁴க³காலபரிமாணம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் நிர்தா⁴ரயதி –

கியந்தமிதி ।

ஆதி⁴பத்யம் ஸ்வாராஜ்யமிதி விஶேஷணயோஸ்தாத்பர்யமாஹ –

ந யதே²தி ॥4॥

ப்ரத²மமம்ருதமதி⁴க்ருத்ய சிந்தநீயமுக்த்வா த்³விதீயமம்ருதமாஶ்ரித்ய தத்³த³ர்ஶயதி –

அதே²தி ॥1-3॥

வித்³யாப²லம் கத²யதி –

ஸ யாவதி³தி ।

யாவத்³வஸூநாம் போ⁴க³காலஸ்ததோ த்³விகு³ணோ ருத்³ராணாம் போ⁴க³கால: । யதா² ப்ரத²மாம்ருதத்⁴யாயிநாம் வஸுபி⁴ஸ்துல்யோ போ⁴க³காலஸ்ததா² த்³விதீயாம்ருதத்⁴யாயிநாமபி ருத்³ரைஸ்துல்யோ போ⁴க³கால இத்யர்த²: ॥4॥

இதராம்ருதத்⁴யாயிநாம் ப²லாநி நிர்தி³ஶதி –

ததே²தி ।

விபர்யயேண புரஸ்தாத்³த³க்ஷிணதோ(அ)த⁴ஸ்தாச்சேத்யர்த²: । யதா² புரஸ்தாது³தே³தா பஶ்சாச்சாஸ்தமேதா ததோ த³க்ஷிணதோ த்³விகு³ணேந காலேநோதே³தோத்தரதஶ்சாஸ்தமேதேத்யுக்தம் । ததா² ததோ த்³விகு³ணேந காலேந பஶ்சாது³தே³தா புரஸ்தாச்சாஸ்தமேதா தாவாநாதி³த்யாநாம் போ⁴க³கால: । த்ருதீயாம்ருதத்⁴யாயிநாமபி தாவாநேவ போ⁴க³கால: । ததோ த்³விகு³ணேந காலேந யாவதா³தி³த்ய உத்தரத உதே³தா த³க்ஷிணதோ(அ)ஸ்தமேதா தாவாந்மருதாம் போ⁴க³கால: । சதுர்தா²ம்ருதத்⁴யாயிநாமபி தாவாநேவ போ⁴க³கால: । ததோ த்³விகு³ணேந காலேநோர்த்⁴வமுதே³தா(அ)த⁴ஸ்தாத³ஸ்தமேதா தாவாந்ஸாத்⁴யாநாம் போ⁴க³கால: பஞ்சமாம்ருதசிந்தகாநாமபி தாவாநேவேத்யர்த²: ।

யத்பூர்வபூர்வோத³யாஸ்தமயகாலாபேக்ஷயா த்³விகு³ணேந காலேநோத்தரோத³யாஸ்தமயாவித்யுக்தம் தத்புராணவிருத்³த⁴மிதி ஶங்கதே –

பூர்வஸ்மாத்பூர்வஸ்மாதி³தி ।

கத²ம் ஶ்ருத்யுக்தஸ்யார்த²ஸ்ய புராணவிருத்³த⁴தேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸவிதுரிதி ।

உக்தமேவ ஸம்க்ஷிபதி –

மாநஸோத்தரஸ்யேதி ।

மஹாகி³ரேர்மேரோ: ப்ராகாரவத்பரித: ஸ்தி²தஸ்ய மூர்த⁴நி ஸம்லக்³நரத²சக்ரஸ்ய ஸவிதுர்மேரோ: ப்ரத³க்ஷிணாவ்ருத்தேஸ்துல்யத்வாத்காலாதி⁴க்யே காரணாபா⁴வாச்ச சதஸ்ருஷ்வபி புரீஷூத³யாஸ்தமயகாலஸ்ய துல்யத்வம் । உக்தம் ஹி விஷ்ணுபுராணே - “ஶக்ராதீ³நாம் புரே திஷ்ட²ந்ஸ்ப்ருஶத்யேஷ புரத்ரயம் । விகர்ணௌ த்³வௌ விகர்ணஸ்த²ஸ்த்ரீந்கோணாந்த்³வே புரே ததா² ॥” (வி.பு. 2 । 8 । 16) இதி லைங்கே³ சோக்தம் – “மாநஸோபரி மாஹேந்த்³ரீ ப்ராச்யாம் மேரோ: ஸ்தி²தா புரீ । த³க்ஷிணே பா⁴நுபுத்ரஸ்ய வருணஸ்ய து வாருணீ ॥ ஸௌம்யே ஸோமஸ்ய விபுலா தாஸு தி³க்³தே³வதா: ஸ்தி²தா: । அமராவதீ ஸம்யமிநீ ஸுகா² சைவ விபா⁴ க்ரமாத் ॥ லோகபாலோபரிஷ்டாத்து ஸர்வதோ த³க்ஷிணாயநே । காஷ்டா²ம் க³தஸ்ய ஸூர்யஸ்ய க³திர்யா தாம் நிபோ³த⁴த ॥ த³க்ஷிணாம் ப்ரக்ரமேத்³பா⁴நு: க்ஷிப்தேஷுரிவ தா⁴வதி । புராந்தகோ³ யதா³ பா⁴நு: ஶக்ரஸ்ய ப⁴வதி ப்ரபு⁴: ॥ ஸர்வை: ஸாயமநை: ஸௌரோ ஹ்யுத³யோ த்³ருஶ்யதே த்³விஜா: । ஸ ஏவம் ஸுக²வத்யாம் து நிஶாந்தஸ்தத்ப்ரத்³ருஶ்யதே ॥ அஸ்தமேதி யதா³ ஸூர்யோ விபா⁴யாம் விஶ்வத்³ருக்³விபு⁴: । மயா ப்ரோக்தோ(அ)மராவத்யாம் யதா²(அ)ஸௌ வாரிதஸ்கர: ॥ ததா² ஸம்யமிநீம் ப்ராப்ய ஸுகா²ம் சைவ விபா⁴ம் க²க³: । யதா³(அ)பராஹ்ணஸ்த்வாக்³நேய்யாம் பூர்வாஹ்ணோ நைர்ருதே த்³விஜா: ॥ ததா³ ஸ்வபரராத்ரஶ்ச வாயுபா⁴கே³ ஸுதா³ருண: । ஐஶாந்யாம் பூர்வராத்ரஸ்து க³திரேஷா(அ)ஸ்ய ஸர்வத: ॥” (லிம்.பு. 54 । 2-10 ) இதி ததா² சோபரிஷ்டாத³மராவத்யாஸ்திஷ்ட²ந்மத்⁴யாஹ்நம் தத்ரேஶகோணஸ்தா²நாம் த்ருதீயயாமமாக்³நேயகோணஸ்தா²நாமாத்³யயாமம் ஸம்யமிந்யாமுத³யம் ச கரோதி ஸவிதா । ஏவம் யதா³ யாம்யே மத்⁴யாஹ்நே திஷ்ட²தி ததை³ந்த்³ரே(அ)ஸ்தமய: । ஆக்³நேயே த்ருதீயயாம: । நிர்ருதிகோணே ப்ரத²மோ யாம: । வாருண உத³ய: । யதா³ ச வாருணே மத்⁴யாஹ்நஸ்ததா³ யாம்யே(அ)ஸ்தமய: । நிர்ருதிகோணே த்ருதீயோ யாம: । வாயவ்யே ப்ரத²மயாம: । ஸௌம்ய உத³ய: । யதா³ ச ஸௌம்யே மத்⁴யாஹ்நஸ்ததா³ வாருணே(அ)ஸ்தமய: । வாயவ்யே த்ருதீயயாம: । ஈஶாநகோணே ப்ரத²மோ யாம: । ஐந்த்³ர உத³ய: । ததா²(அ)(அ)க்³நேயே கோணே வர்தமாநஸ்தத்ரத்யாநாம் மத்⁴யந்தி³நம் யமேந்த்³ரபுர்யோராத்³யத்ருதீயயாமௌ நிர்ருதீஶாநகோணயோருத³யாஸ்தமயௌ ச கரோதி । ஏவம் ஸர்வாஸு தி³க்ஷு விதி³க்ஷு சேதி பௌராணிகே த³ர்ஶநே தத்³விருத்³த⁴மித³ம் ஶ்ருத்யோக்தமித்யர்த²: ।

யத்³யபி ஶ்ருதிவிரோதே⁴ ஸ்ம்ருதிரப்ரமாணம் ததா²(அ)பி யதா²கத²ஞ்சித்³விரோத⁴பரிஹாரம் த்³ரவிடா³சார்யோக்தமுபபாத³யதி –

அத்ரேதி ।

யதா³(அ)மராவதீ ஶூந்யா ஸ்யாத்ததா³ ஹி தாம் ப்ரதி புரஸ்தாது³தே³தீதிப்ரயோக³ஶூந்யத்வாத்³வஸூநாம் போ⁴கா³ந்த: । ஏவமுத்தராஸாம் புரீணாம் விநாஶே த்³விகு³ணகாலேந ருத்³ராதீ³நாம் போ⁴க³ச்யுதி: ।

அத இமாம் வசநவ்யக்திமாஶ்ரித்ய தமேவ பரிஹாரமாஹ –

அமராவத்யாதீ³நாமிதி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் விரோத⁴ஸமாதி⁴ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

உத³யஶ்சேதி ।

தது³க்தம் - “யைர்யத்ர த்³ருஶ்யதே பா⁴ஸ்வந்ஸ தேஷாமுத³ய: ஸ்ம்ருத: । திரோபா⁴வம் ச யத்ரைதி ததே³வாஸ்தமநம் ரவே: । நைவாஸ்தமநமர்கஸ்ய நோத³ய: ஸர்வதா³ ஸத: । உத³யாஸ்தமநே நாம த³ர்ஶநாத³ர்ஶநே ரவே: ॥” இதி அமராவத்யாதி³புரீஷு பூர்வபூர்வாபேக்ஷயோத்தரோத்தரோத்³வாஸகாலத்³வைகு³ண்யமஸ்து । ஸ்தாம் ச த³ர்ஶநாத³ர்ஶநே ஸவிதுருத³யாஸ்தமயௌ ।

ஸ வா ஏஷ ந கதா³சநாஸ்தமேதி நோதே³தீதி ஶ்ருதேர்வஸ்துதோ நோத³யாஸ்தமயௌ ஸ்தஸ்ததா² ச புரீஷு துல்யத்வேந க³ச்ச²த: ஸவிதுருத³யாஸ்தமயகாலவைஷம்யமயுக்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தந்நிவாஸிநாம் சேதி ।

போ⁴க³காலத்³வைகு³ண்யம் ந ஸவித்ருக³தேராதி⁴க்யாபேக்ஷயா ஶ்ருத்யோச்யதே யேந புராணவிரோத⁴: கிம் த்வமராவத்யாதீ³நாம் புரீணாம் தை³த்யோபஹதாநாம் பூர்வபூர்வாபேக்ஷயோத்தரோத்தரபுரீணாம் த்³விகு³ணேந காலேநோத்³வாஸாத்தத³பேக்ஷயோத்தரோத்தரஸ்தா²நேஷு போ⁴க³காலே த்³வைகு³ண்யம் ஶ்ருத்யோக்தமிதி பா⁴வ: ।

அதோ²த்³வாஸகாலாதி⁴க்யாத்³போ⁴க³ச்யுதிகாலாதி⁴க்யம் ந போ⁴க³காலாதி⁴க்யமத ஆஹ –

ததே²தி ।

யதோ²த்³வாஸகாலத்³வைகு³ண்யமுக்தம் தத்³வதி³தி யாவத் । அமராவதீநிவாஸிப்ராணிவர்கா³பேக்ஷயா ஸம்யமிநீநிவாஸிந: ப்ராணிந: ப்ரதி த்³விகு³ணேந காலேந ஸவிதுருத³யாஸ்தமயாவிதி யுக்தம் ச வக்தும் । த³ர்ஶநாத³ர்ஶநயோர்த்³விகு³ணகாலபா⁴வித்வாத் । ந ச தந்நிவாஸித்³ருஷ்ட்யபேக்ஷயா த³க்ஷிணோத்தரயோருத³யாஸ்தமயௌ । தத்தத்³த்³ருஷ்ட்யா பூர்வபஶ்சிமயோரேவ தத்³பா⁴வாத் । அஸ்மத்³பு³த்³தி⁴மபேக்ஷ்ய து த³க்ஷிணத உதே³த்யுத்தரதஶ்சாஸ்தமேதீத்யுச்யதே । இவஶப்³த³ஸ்தயோஸ்தந்நிவாஸிஜநாபேக்ஷயா த³க்ஷிணோத்தரஸ்த²யோரஸத்வம் த்³யோதயதீத்யர்த²: ।

யதா²(அ)மராவத்யபேக்ஷயா ஸம்யமிந்யாமுத்³வாஸகாலாதி⁴க்யமுக்தம் ததா² தத³பேக்ஷயா வாருண்யாம் தத³பேக்ஷயா வாருண்யாம் தத³பேக்ஷயா ச விபா⁴யாம் தத்காலாதி⁴க்யமவதே⁴யமித்யாஹ –

ததே²தி ।

ஸம்யமிநீம் சாந்தர்பா⁴வ்ய ப³ஹுவசநம் ।

இதஶ்சாஸ்மத்³பு³த்³தி⁴மபேக்ஷ்ய த³க்ஷிணக³த்யாதி³நா(அ)ஸ்தமநமித்யாஹ –

ஸர்வேஷாம் சேதி ।

உத்³யந்தமாதி³த்யம் புரதோ(அ)வலோகயதாம் வாமபா⁴கே³ ஸ்தி²தத்வாந்மேரு: ஸர்வேஷாமேவோத்தரதோ ப⁴வதி । ததா²சோத³யாஸ்தமயாப்⁴யாம் பூர்வாபரதி³க்³விபா⁴கா³ந்ந தத்புரவாஸித்³ருஷ்ட்யபேக்ஷயா த³க்ஷிணத இத்யாதி³வசநம் கிந்த்வஸ்மத்³த்³ருஷ்ட்யபேக்ஷயைவேத்யர்த²: । உத்³வாஸகாலத்³வைகு³ண்யாபேக்ஷயா போ⁴க³காலத்³வைகு³ண்யமித்யுக்தம் ।

ஸம்ப்ரதி ஸவித்ருக³த்யாதி⁴க்யாபேக்ஷயைவ போ⁴க³காலாதி⁴க்யம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய புராணவிரோத⁴ஸமாதா⁴நாஸம்ப⁴வாந்மைவமித்யாஹ –

யதே³த்யாதி³நா ।

யதா² ஸம்யமிந்யாம் மத்⁴யாஹ்நகோ³ வாருண்யாமுத்³யந்ப⁴வதி ததா² தஸ்யாம் மத்⁴யாஹ்நகோ³ விபா⁴யாமுத்³யந்த்³ருஶ்யத இத்யாஹ –

ததே²தி ।

உக்தம் ச வாயுப்ரோக்தே - “மத்⁴யக³தஸ்த்வமராவத்யாம் யாவத்³ப⁴வதி பா⁴ஸ்கர: । வைவஸ்வதே ஸம்யமந உத³யம்ஸ்தத்ர த்³ருஶ்யதே ॥ ஸுகா²யாமர்த⁴ராத்ரஶ்ச விபா⁴யாமஸ்தமேதி ச ॥” இதி கத²ம் புந: ஸ யாவதா³தி³த்ய உத்தரத உதே³தா த³க்ஷிணதோ(அ)ஸ்தமேதா த்³விஸ்தாவதூ³ர்த்⁴வம் உதே³தா(அ)ர்வாஙஸ்தமேதேத்யுச்யதே ।

ந ஹி தத்ரோத்³வாஸகாலஸ்ய வா(அ)தி⁴கத்வமஸ்தி யேநோத³யாஸ்தமயகாலாதி⁴க்யாத்³போ⁴க³காலாதி⁴க்யம் ஸ்யாத³த ஆஹ –

இலாவ்ருதேதி ।

நேரோஶ்சதுர்தி³ஶபி⁴லாவ்ருதம் நாம வர்ஷம் ப்ரஸித்³த⁴ம் । தந்நிவாஸிநாம் ப்ராணிநாமுப⁴யத: பர்வதாப்⁴யாம் மாநஸோத்தரஸுமேருப்⁴யாம் ப்ராகாரஸ்தா²நீயாப்⁴யாமுப⁴யோர்த்⁴வஸ்தி²தமஹாக்ஷேண விநிவாரிதாதி³த்யரஶ்மீநாமூர்த்⁴வமுதே³தா(அ)ர்வாங்ஸ்தமேதா ச ஸவிதா த்³ருஶ்யதே । இவஶப்³த³ஸ்தூத³யாஸ்தமயயோர்வஸ்துதோ(அ)ஸத்த்வத்³யோதநார்த² இத்யர்த²: ।

கத²ம் ஸவிதோர்த்⁴வ: ஸந்நுதே³த்யர்வாஙஸ்தமேதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

பர்வதேதி ।

ஸர்வாவ்ருதப்ரகாஶஸ்ய பர்வதயோருபரிதநே சி²த்³ரே ப்ரவேஶாத³தோ⁴வர்திநாம் ப்ராணிநாமுபரிப்ரஸாரிதநேத்ராணாம் ஸாவித்ரம் ப்ரகாஶம் பஶ்யதாம் தத்ரோத்³யந்நிவ ஸவிதோபலப்⁴யதே ப்ரதே³ஶாந்தரே ச த்³ருஶ்யமாநோ(அ)த⁴ஸ்தாதி³வாஸ்தமேதி । யதோ²பரிஷ்டாத³த்ரத்யைருபலப்⁴யமாநோ மேக⁴ஸ்ததோ தூ³ராத்³த்³ருஶோ பூ⁴தலலக்³நஶ்சேத்யேவாவஸீயதே ததே²ஹாபீத்யர்த²: ।

போ⁴க³காலஸ்யாவிரோதே⁴நா(அ)(அ)தி⁴க்யமாபாத்³ய தேநைவ லிங்கே³நாதிஶயவத்த்வமம்ருதாதே³ரபி கத²யதி –

ததே²தி ।

போ⁴க³காலாதி⁴க்யே ஸதீதி யாவத் । அநுமீயதே கல்ப்யதே ।

யத்து போ⁴க³காலமாகலய்யோத்³யமநம் தத³பா⁴வம் ஜ்ஞாத்வோபரமணமக்³ந்யாதி³முக²த்வம் த்³ருஷ்டிமாத்ரேண த்ருப்திமத்த்வம் தத்ஸர்வம் விது³ஷோ(அ)பி கல்ப்யதே தே³வை: ஸமமித்யாஹ –

உத்³யமநேதி ॥1-4॥

பஞ்சபி⁴: பர்யாயைர்மது⁴வித்³யா யதா²வது³க்தா । க்ரமேண முக்திப²லபர்யவஸாயித்வம் தஸ்யா த³ர்ஶயிதுமநந்தரவாக்யமவருத்⁴யா(அ)(அ)ஹ –

க்ருத்வேத்யாதி³நா ।

தஸ்மாத்ப்ராண்யநுக்³ரஹகாலாத³நந்தரமிதி தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । ஊர்த்⁴வ: ஸந்ப்³ரஹ்மீபூ⁴தோ வர்தமாந இதி யாவத் । ஆத்மந்யுதே³த்ய ஸ்வமஹிம்நி ப்ரகாஶம் லப்³த்⁴வேத்யேதத் । ஸ்தா²தேதிப்ரயோகா³த்க்ரமமுக்திரத்ர விவக்ஷிதா ।

தத்ர வித்³வத³நுப⁴வம் ப்ரமாணயதி –

தத்ரேதி ।

க்ரமமுக்தி: ஸப்தம்யர்த²: । யதோ²க்தக்ரமேணா”ஸௌ வா ஆதி³த்யோ தே³வமத்⁴வி”த்யாதி³நா பஞ்சாம்ருதத்வேந ஸ்தி²தமித்யர்த²: । ஸ்வமாத்மாநம் வேத்³யதயா வித்³வதா³த்மஸம்பூ⁴தமித்யர்த²: । ஆத்மத்வேநோபேத்யாஹம்க்³ரஹேண க்³ருஹீத்வேத்யேதத் ।

கத²ம் ப்ரஶ்ந இத்யாகாங்க்ஷாயாமாஹ –

யத இதி ।

லப்³த⁴ப்³ரஹ்மோபதே³ஶோ ப்³ரஹ்மவித்³யுக்தாவஸ்தா²யாம் ப்³ரஹ்மணி ஸ்தி²த: வியுக்தாவஸ்தா²யாம் கேநசித்ப்ருஷ்ட: ப்ரத்யுவாசேத்யர்த²: ।

கத²ம் ப்ரத்யுக்திரிதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

தத்தத்ரேதி ॥1॥

ஶ்லோகமுபாதா³ய வ்யாகரோதி –

ந வை தத்ரேத்யாதி³நா ।

நிமும்லோசேத்யஸ்மிந்நர்தே² நிம்லோசேதி ச்ச²ந்த³ஸ: ப்ரயோக³: । இதிஶப்³த³: பூர்வார்த⁴வ்யாக்²யாஸமாப்த்யர்த²: ।

உத்தரார்த⁴முத்தா²பயதி –

உஅத³யாஸ்தமயேதி ।

லோகத்வாவிஶேஷாதி³தரலோகவத்³ப்³ரஹ்மலோகோ(அ)பி நோத³யாஸ்தமயவர்ஜித இத்யுக்தோ வித்³வாநுத்தரார்தே⁴ந ஶபத²ம் குர்வந்பரிஹரதீத்யர்த²: ॥2॥

ஏவம் மந்த்ரத்³ருக்ஶபத²த்³வாரா நிர்ணீதே(அ)ர்தே² ந ஹேத்யாத்³யா கிமர்தா² ஶ்ருதிரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸத்யமிதி ।

ந ஹேத்யாத்³யாம் ஶ்ருதிமாதா³ய வ்யாசஷ்டே –

யதோ²க்தேதி ।

ப்³ரஹ்மோபநிஷத³மித்யஸ்யார்த²மாஹ –

வேத³கு³ஹ்யமிதி ।

ஏவம்ஶப்³த³மாதா³ய வ்யாகரோதி –

ஏவமித்யாதி³நா ।

வம்ஶாதி³த்ரயம் திரஶ்சீநவம்ஶோ மத்⁴வபூபோ மது⁴நாட்³யஶ்சேத்யேவம்ரூபமித்யர்த²: । ப்ரத்யம்ருதஸம்ப³ந்த⁴ம் ச லோஹிதாத்³யம்ருதேஷ்வேகைகவஸ்வாதீ³நாம் ஸம்ப³ந்த⁴மித்யர்த²: । அந்யதி³த்யுத்³யமநஸம்வேஶநாதி³ க்³ருஹ்யதே ।

உக்தவித்³யாப²லமுபஸம்ஹரதி –

வித்³வாநிதி ॥3॥

நநு வித்³யா ஸப²லா சேது³க்தா தர்ஹி கிமுத்தரக்³ரந்தே²நேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்³தை⁴ததி³தி ।

ஸ்துதிமேவாபி⁴நயதி –

ப்³ரஹ்மாதீ³தி ।

“தத்³தை⁴தது³த்³தா³லகாய” (சா².உ. 3 । 11 । 4) இத்யாதி³நா வித்³யாயாம் யோக்³யம் பாத்ரம் ப்ரத³ர்ஶ்யதே ।

தத்³வ்யாசஷ்டே –

கிம்சேதி ।

இதஶ்ச ஸ்துத்யர்ஹமேதத்³விஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।

மது⁴விஜ்ஞாநம் வ்யாகரோதி –

ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநமிதி ॥4॥

தஸ்ய பரோக்ஷத்வம் வ்யாவர்தயதி –

இத³ம் வாவேதி ।

அத² ஜ்யேஷ்டா²ய புத்ராய ப்³ரஹ்ம வக்தவ்யமிதி பூர்வேஷாமயம் நியமோ நேதா³நீம்தநாநாமித்யத ஆஹ –

அந்யோ(அ)பீதி ।

பாத்ராந்தரமநுஜாநதி –

ப்ரணாய்யாயேதி ॥5॥

புத்ரஶிஷ்யாப்⁴யாம் பாத்ராந்தரம் ப்ரத்யாசஷ்டே –

நேதி ।

தீர்த²த்³வயம் வித்³யாப்ரதா³நே(அ)தி⁴காரித்³வயமித்யர்த²: । நிர்தா⁴ரணே ஷஷ்டீ² । ஆசார்யோ வித்³யாதா³தா । ஆதி³பதா³த்³த⁴நதா³யீ ஶ்ரோத்ரியோ மேதா⁴வீ ச க்³ருஹ்யதே ।

ஸர்வேஷாமர்தி²நாமத்ராதி⁴காரமாஶங்க்ய தூ³ஷயதி –

கஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

ஆசார்யாயேதி புநருபாதா³நம் க்ரியாபதே³ந தஸ்யாந்வயத்³யோதநார்த²ம் வித்³யாயாமாத³ரோ வா முக்²யமதி⁴காரகாரணம் ப²லதீதி பா⁴வ: ॥6॥

க³தேந க்³ரந்தே²நோத்தரக்³ரந்த²ஸ்ய க³தார்த²த்வம் பரிஹரதி –

யத இதி ।

ஸவித்ருத்³வாரகப்³ரஹ்மவித்³யாநந்தரம் தத்³தே³வதாககா³யத்ரீத்³வாரேண தத்³வித்³யோபதி³ஶ்யத இத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மவித்³யாயா விவக்ஷிதத்வே ப்³ரஹ்மைவோபதி³ஶ்யதாம் கிம் கா³யத்ர்யுபதே³ஶேநேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

கா³யத்ரீதி ।

ததா²(அ)பி ச்ச²ந்தோ³ந்தராணி விஹாய கிமிதி கா³யத்ரீத்³வாரைவ ப்³ரஹ்மோபதி³ஶ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸத்ஸ்விதி ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநத்³வாரதயா தது³பாயதயேத்யர்த²: ।

ப்ராதா⁴ந்யே ஹேதுமாஹ –

ஸோமாஹரணாதி³தி ।

ஸோமஸ்யா(அ)(அ)ஹரணமாநயநம் । தத்ர ஸாத⁴நத்வம் கா³யத்ரீச²ந்த³ஸ்காநாம்ருசாம் யாஜகைரிஷ்யதே । தத்³யுக்தம் தஸ்யா யஜ்ஞே ப்ராதா⁴ந்யமித்யர்த²: । யத்³வா தே³வை: ஸோமாஹரணமிச்ச²த்³பி⁴:ச²ந்த³ஸாம் கா³யத்ரீத்ரிஷ்டுப்³ஜக³தீநாம் தாத³ர்த்²யேந நியோகே³ ஜக³தீத்ரிஷ்டுபோ⁴ர்மத்⁴யேமார்க³மஶக்த்யா நிவ்ருத்தௌ கா³யத்ரீ ஸோமம் ப்ராப்ய ரக்ஷிணஸ்தஸ்ய விஜித்ய தம் தே³வேப்⁴ய: ஸமாஹரதி³த்யைதரேயகப்³ராஹ்மணே “ஸோமோ வை ராஜா(அ)முஷ்மிம்ல்லக ஆஸீத்³” இத்யத்ர ப்ரஸித்³த⁴மதஸ்தத்ப்ராதா⁴ந்யமித்யர்த²: ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ –

இதரேதி ।

உஷ்ணிக³நுஷ்டுப்ப்ரப்⁴ருதீநீதராணி ச்ச²ந்தா³ம்ஸி தேஷாம் பாத³ஶோ(அ)க்ஷராணி ஸப்தாஷ்டாதி³ஸம்க்²யாகாநி தேஷாமாஹரணமாபாத³நம் கா³யத்ர்யக்ஷரை: பாத³ஶ: ஷட்³பி⁴: க்ரியதே(அ)தி⁴கஸம்க்²யாயா ந்யூநஸம்க்²யாமந்தரேணாஸம்ப⁴வாத்தஸ்மாதி³தரேஷு ச்ச²ந்த³:ஸு கா³யத்ர்யா வ்யாப்தேஶ்ச ப்ராதா⁴ந்யமித்யர்த²: । அத²வா கா³யத்ரீவ்யதிரிக்தயோஸ்த்ரிஷ்டுப்³ஜக³தீச²ந்த³ஸோ: ஸோமாஹரணோத்³யதயோரஶக்தயோர்மார்க³மந்யே ஜக³த்யா த்யக்தாநி த்ரீண்யக்ஷராணி த்ரிஷ்டுபா⁴ த்வேகமக்ஷரம் । ததஶ்சாஷ்டாசத்வாரிம்ஶத³க்ஷரா ஜக³தீ பஞ்சசத்வாரிம்ஶத³க்ஷரா ஸம்வ்ருத்தா । சதுஶ்சத்வாரிம்ஶத³க்ஷரா த்ரிஷ்டுப்ச த்ரிசத்வாரிம்ஶத³க்ஷரா ஸம்வ்ருத்தா । தத்ர கா³யத்ரீ ஸோமமாஹரந்தீ த்யக்தாநாமக்ஷராணாமாஹரணேந பூர்ணதாம் தயோராபாத்³ய தே வ்யாப்ய ஸ்தி²தா தேந தத்ப்ராதா⁴ந்யமித்யர்த²: ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ –

ஸர்வஸவநேதி ।

ஸர்வாணி ப்ராத:ஸவநம் மாத்⁴யந்தி³நம் ஸவநம் த்ருதீயஸவநமித்யேதாநி தேஷு கா³யத்ர்யா வ்யாபகத்வம் மிஶ்ரணம் கா³யத்ரம் ப்ராத:ஸவநம் த்ரைஷ்டுப⁴ம் மாத்⁴யந்தி³நம் ஜாக³தம் த்ருதீயஸவநமிதி ஸ்தி²தே(அ)பி த்ரிஷ்டுப்³ஜக³த்யோர்கா³யத்ரீவ்யாப்தேருக்தத்வாத்தஸ்யாஶ்ச பாதா³ப்⁴யாம் முகே²ந ச ஸோமாஹரணத்³வாரேண ஸவநத்ரயஸம்ப³ந்தா⁴த³தஶ்ச தஸ்யா அஸ்தி யஜ்ஞே ப்ராதா⁴ந்யமித்யர்த²: ।

கர்மணி தத்ப்ராதா⁴ந்யே(அ)பி குதோ ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம் தத்ப்ராதா⁴ந்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

கா³யத்ரீதி ।

ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம் தத்ப்ராதா⁴ந்யமிதி ஶேஷ: ।

கா³யத்ரீமேவா(அ)(அ)லம்ப³நத்வேந ப்ரதிபத்³யதே ப்³ரஹ்மேத்யத்ர லோகப்ரஸித்³தி⁴மநுகூலயதி –

தஸ்யாமிதி ।

கா³யத்ர்யா ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநத்³வாரத்வேநோபாதா³நமுக்தஹேதுப்⁴ய: ஸித்³த⁴மித்யுபஸம்ஹரதி –

அத இதி ।

ததா² “சேதோர்பணநிக³தா³த்” (ப்³ர.ஸூ. 1 । 1 । 25) இதி ந்யாயேந கா³யத்ர்யுபாதி⁴கம் ப்³ரஹ்மோபாஸ்யமிதி ப்ரதிஜாநீதே –

கா³யத்ரீதி ।

நிபாதமாதா³ய வ்யாசஷ்டே –

வா இதி ।

அவதா⁴ரணரூபமேவார்த²ம் ஸ்பு²டயந்நித³மித்யாதி³ வ்யாகரோதி –

இத³மிதி ।

ததி³த³ம் ஸர்வம் க³யத்ர்யேவேதி யோஜநா ।

கா³யத்ர்யா: ஸர்வாத்மகத்வாத்³ப்³ரஹ்ம த்³ருஷ்ட்யோபாஸ்திர்யுக்தேத்யுக்தம் தத்ராநுபபத்திமாஶங்க்யாநந்தரவாக்யேநோ(ணோ)த்தரமாஹ –

தஸ்யா இதி ।

கத²ம் வாசோ கா³யத்ரீத்வமித்யாஶங்க்ய தஸ்யா: ஸர்வபூ⁴தஸம்ப³ந்த⁴ம் த³ர்ஶயதி –

வாகி³தி ।

குதோ கா³யத்ரீத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

யஸ்மாதி³தி ।

ப⁴வத்வேவம் வாச: ஸ்வரூபம் கா³யத்ர்யாஸ்து கிமாயாதம் ததா³ஹ –

யத்³வாகி³தி ।

கா³யத்ரீநாமநிர்வசநாத³பி வாச்யுக்தம் ரூபம் கா³யத்ர்யாமேவ த்³ரஷ்டவ்யமித்யாஹ –

கா³நாதி³தி ॥1॥

அஸ்தி ஹி வாச: ஸர்வபூ⁴தாத்மகத்வம் தத்³வாசகத்வாத்³வாச்யஸ்ய ச வாசகாதிரேகேணாநிரூபணாத்ததா² ச வாக்³பூ⁴தா கா³யத்ரீ ஸர்வபூ⁴தாத்மிகேத்யுக்தமிதா³நீம் தஸ்யா விதா⁴நாந்தரமாஹ –

யா வை ஸேதி ।

ஏவம்லக்ஷணத்வம் வ்யாசஷ்டே –

ஸர்வேதி ।

கா³யத்ரீமநூத்³ய ப்ருதி²வீத்வம் தஸ்ய விஹிதம் ப்ரஶ்நபூர்வகமுபபாத³யதி –

கத²ம் புநரபி ।

கா³யத்ர்யா: ஸர்வபூ⁴தஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யோக்தத்வாத்ப்ருதி²வ்யாஸ்தத்ஸம்ப³ந்த⁴ம் சோத்³யபூர்வகம் வ்யுத்பாஸயதி –

கத²மிதி ।

ஸர்வஸ்ய ப்ருதி²வ்யாம் ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் ஸாத⁴யதி –

ஏதாமேவேதி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் ப்ருதி²வ்யா கா³யத்ரீத்வம் ததா³ஹ –

யதே²தி ॥2॥

ஸம்ப்ரதி கா³யத்ர்யா: ஶரீரரூபத்வம் நிரூபயதி –

யா வா இதி ।

கா³யத்ர்யாத்மிகாம் ப்ருதி²வீமநூத்³ய தஸ்யா கா³யத்ரீஶரீரயோரபே⁴தே³ ஹேதுமாஹ –

பார்தி²வத்வாதி³தி ।

இதா³நீம் கா³யத்ரீஶரீரயோரேகத்வம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் கத²யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

ப்ராணாநாம் ஶரீரே ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் ப்ரகடயதி –

ஏததே³வேதி ॥3॥

அத² கா³யத்ர்யா ஹ்ருத³யத்வமாவேத³யதி –

யத்³வை ததி³தி ।

கா³யத்ர்யாஶ்சைகத்வம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் விவ்ருணோதி –

ஏததி³த்யாதி³நா ।

ஹ்ருத³யே ப்ராணாநாம் ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் ப்ரகடயதி –

ஏததே³வேதி ।

ப்ராணாநாம் பூ⁴தஶப்³த³வாச்யத்வே தத்ஸம்ப³ந்தே⁴ ஸதி பூ⁴தஸம்ப³ந்தா⁴த்³கா³யத்ர்யா: ஶரீராதி³பா⁴வ: ஸம்ப⁴வதி தேஷாம் பூ⁴தஶப்³த³வாச்யத்வே து கிம் மாநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ராணோ ஹேதி ।

அஹிம்ஸாவாக்யே(அ)பி ப்ராணபரம் மாரணம் ப்ரதிஷித்⁴யதே ததா²ச பூ⁴தஶப்³த³: (தத்ர) ப்ரதீதிகோ³சரோ ப⁴வத்யேவேத்யாஹ –

பூ⁴தேதி ॥4॥

ஆத்⁴யாநஶேஷத்வேந கா³யத்ர்யாஶ்சதுஷ்பாத்த்வம் த³ர்ஶயதி –

ஸைஷேதி ।

லக்ஷயித்வா தஸ்யா: ஷட்³வித⁴த்வமநூத்³ய ஸாத⁴யதி –

ஷட்³விதே⁴தி ।

கா³யத்ரீஹ்ருத³யயோ: ஸர்வபூ⁴தஸம்ப³ந்த⁴ஸித்³த்⁴யர்த²முபதி³ஷ்டயோர்வாக்ப்ராணயோர்கா³யத்ரீப்ரபே⁴த³த்வேந கத²ம் வ்யாக்²யாநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

வாக்ப்ராணயோரிதி ।

விதி⁴பக்ஷே வாக்யஶேஷயோகா³த்தயோரபி கா³யத்ரீபே⁴த³த்வமித்யர்த²: । ததே³தஸ்மிந்நர்தே² வாக்³பூ⁴தப்ருதி²வீஶரீரஹ்ருத³யப்ராணபே⁴தா³த்ஷட்³விதா⁴ம் கா³யத்ரீமநுசிந்த்யாஜஹல்லக்ஷணயா தத³வச்சி²ந்நப்³ரஹ்மத்வம் தத³நுசிந்தயேதி³தி தச்சே²ஷத்வேநைவ பூர்வோக்தே ஸ்தி²தே ஸதீத்யர்த²: । ஸமஸ்தஸ்ய பாத³விபா⁴க³விஶிஷ்டஸ்யேதி யாவத் ॥5॥

விஸ்தாரமேவ விவ்ருணோதி –

யாவாநிதி ।

“வாசாரம்ப⁴ணம் விகாரோ நாமதே⁴யம்” (சா². உ. 6 । 1 । 4) இதி வாக்யஶேஷமாஶ்ரித்ய விஶிநஷ்டி –

வாசாரம்ப⁴ணமாத்ராதி³தி ।

பரமார்த²ஸத்யத்வே ஹேதுமாஹ –

அவிகார இதி ।

தாவாநஸ்யேத்யாதி³ ஸ்பஷ்டயதி –

தஸ்யேதி ।

ஆதி³பதே³ந வாயுராகாஶஶ்சேத்யுப⁴யமுக்தம் ।

ததோ ஜ்யாயாநித்யாதி³ ஸ்பு²டயதி –

த்ரிபாதி³தி ।

ஸமஸ்தஸ்ய ப்ரபஞ்சாத்மகஸ்யேத்யர்த²: । ஶ்ருதாவிதிஶப்³தோ³ மந்த்ரஸமாப்த்யர்த²: ॥6॥

யத்³ப்³ரஹ்ம கா³யத்ர்யவச்சி²ந்நமுபாஸ்யமுக்தம் ஹ்ருத³யாகாஶே தத்³த்⁴யேயமிதி வக்தும் க்ரமேண ஹ்ருத³யாகாஶமவதாரயதி –

யத்³வை ததி³த்யாதி³நா ॥7॥

ஏகஸ்யா(அ)(அ)காஶஸ்ய கத²ம் த்ரைவித்⁴யமுக்தமிதி ஶங்கதே –

கத²மிதி ।

ஔபாதி⁴கத்ரைவித்⁴யமவிருத்³த⁴மிதி பரிஹரதி –

உச்யத இதி ।

பா³ஹ்யேந்த்³ரியவிஷயத்வம் தத்³விஷயஶப்³தா³த்³யாஶ்ரயத்வம் ஸ்வப்நஸ்தா²நபூ⁴தே நப⁴ஸீதி ஸம்ப³ந்த⁴: । “ந கஞ்சந” (ப்³ரு.உ. 4 । 3 । 19) இத்யாதி³நா நிஷேத⁴த்³வயேந பூர்வப்ரகாரமவஸ்தா²த்³வயம் நிஷித்⁴யதே ।

நிஷேத⁴ப²லமாஹ –

அத இதி ।

ஸர்வது³:க²ம் ஸ்தூ²லம் வாஸநாமயம் ச தந்நிவ்ருத்த்யா நிரூப்யமாணம் ஹ்ருத³யாகாஶமித்யர்த²: ।

ஔபாதி⁴கத்ரைவித்⁴யமுபஸம்ஹரதி –

அத இதி ।

ததா²(அ)பி கிமித்யநேந க்ரமேணா(அ)(அ)காஶஸ்ய ஸங்கோசோ ஹ்ருத³யே க்ரியதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ப³ஹிர்தே⁴தி ।

ஸ்தா²நஸ்துதிமுதா³ஹரணேந ஸ்பு²டயதி –

யதே²தி ।

அத்ர குருக்ஷேத்ரமர்த⁴தோ(அ)ர்த⁴ஸ்தா²நீயம் ப்ருதூ²த³கமபி ததே²தி த்³வித³லயுக³லமிவ தது³ப⁴யம் லோகத்ரயாபேக்ஷயா விஶிஷ்டதரமித்யர்த²: ।

ஹ்ருத³யாகாஶே சேத: ஸமாதீ⁴யதே சேத்ததஶ்சாத்ர பரிச்சி²ந்நம் ப்³ரஹ்ம ப்ராப்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ததே³ததி³தி ।

பூர்ணத்வேந ஜந்மநாஶஶூந்யத்வம் ஸித்⁴யதீத்யாஹ –

அப்ரவர்தீதி ।

ப்ரதா⁴நப²லத்வம் வ்யாவர்தயதி –

கு³ணப²லமிதி ।

த்³ருஷ்டப²லவதே ஸ்வர்கா³ப்திரிதி த்³ருஷ்டமித்யுக்தம் ।

ஜ்ஞாநமேவ விஶிநஷ்டி –

இஹைவேதி ।

வர்தமாநோ தே³ஹ: ஸப்தம்யர்த²: । யோ வித்³வாநேவம் ஸ ததோ²க்தம் ப²லம் லப⁴த இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ॥9॥

வக்ஷ்யமாணஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வாதந்த்ர்யம் பரிஹ்ருத்ய ப்ரகரணபே⁴த³ம் வ்யாவர்தயிதுமுத்தரக்³ரந்த²ஸ்ய தாத்பர்யமாஹ –

தஸ்யேதி ।

த்³வாரபாலாதீ³த்யாதி³பதே³ந தத்³க³தோ விஶேஷோ க்³ருஹ்யதே ।

ப்³ரஹ்மண்யுபாஸநேநாப்ரஸித்³தி⁴தோ த்³வாரபாலோபாஸ்திரயுக்தேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யதே²தி ।

இதி தது³பாஸ்திரர்த²வதீதி ஶேஷ: ।

ஸ்வர்க³லோகஶப்³த³: பரமாத்மவிஷய: “ஸ்வர்க³ம் லோகமிதா ஊர்த்⁴வம் விமுக்தா” இதி ஶ்ருத்யந்தராத் தே³வஸுஷித்வம் ஸாத⁴யதி –

தே³வைரிதி ।

ஸ்வர்க³லோகஸ்ய பரமாத்மநோ ப⁴வநமாயதநம் தஸ்யேதி யாவத் ।

ப்ராக்த்வே(அ)நவஸ்தா²மாஶங்க்யோக்தம் பூர்வாபி⁴முக²ஸ்யேதி –

தத்ஸ்த²ஸ்தேநேதி ।

தச்ச²ப்³தோ³ ஹ்ருத³யவிஷய: –

தேநைவேதி ।

ப்ராணவிஷயஸ்தச்ச²ப்³த³: । தத³வ்யதிரிக்தத்வம் ஸ்வாதந்த்ர்யேண சக்ஷுஷோ(அ)கிஞ்சித்கரத்வம் ।

ந ஹி சக்ஷுஷா ப்ராணஸ்ய ஸம்ப³ந்தோ⁴ ந ஹி பா³ஹ்யஸ்ய தத்ஸம்ப³ந்தே⁴ நிப³ந்த⁴நமஸ்தி தத்ரா(அ)ஹ –

சக்ஷுரிதி ।

அதி⁴ஷ்டா²த்ருத்வேநா(அ)தி³த்யஶ்சக்ஷுஷி ப்ரதிஷ்டி²தஶ்சக்ஷுஶ்ச க்³ராஹகதயா ரூபே ப்ரதிஷ்டி²தம் ரூபத³ர்ஶநே கரணம் ப⁴வதி । ததை²வ ப்ராணஸ்ய சக்ஷுஷ்ட்வமித்யர்த²: ।

ப்ராணாதி³த்யயோரைக்யே ப்ரமாணமாஹ –

ஆதி³த்யோ ஹேதி ।

கத²ம் யதோ²க்தஸ்யா(அ)(அ)தி³த்யஸ்ய ஹ்ருத³யஸுஷித்³வாரஸ்தா²நத்வம்? வாஸநாத்மநா ஹ்ருத³யே ரூபாணி ப்ரதிஷ்டி²தாநி தத³நேந க்ரமேண ஆதி³த்யோ ஹ்ருத³யே ப்ரதிதிஷ்ட²தீத்யர்த²: ।

தத்ர ஶ்ருத்யந்தரம் ப்ரமாணயதி –

ஸ ஆதி³த்ய இதி ।

ஏகதே³வதா(அ)பி⁴ந்நத்வாத³பி ப்ராணபே⁴தே³ந சக்ஷுராதி³த்யயோராத்⁴யாநம் யுக்தமித்யாஹ –

ப்ராணேதி ।

ஆஶ்ரயஶப்³தே³ந ரூபாணி ஹ்ருத³யம் சோச்யதே த்³யுலோகோ வா ।

ஆதி³த்யஶ்சக்ஷுஷோர்தே³வஸ்தத³தி⁴ஷ்டி²தஸ்ய ஸர்வஸ்ய ப்ராணாத்மத்வே வாக்யஶேஷமநுகூலயதி –

வக்ஷ்யதி சேதி ।

ந ஹி ப்ராணே த்ருப்யதி ஸர்வஸ்ய த்ருப்திஸ்தாதா³த்ம்யமந்தரேண ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: । ததே³தத்ப்ராணாரூபம் ப்³ரஹ்ம ஸ்வர்க³லோகம் ப்ரதிபித்ஸு: ஸந்புருஷஸ்தேஜோ(அ)(அ)ந்நாத்³யமித்யாப்⁴யாம் கு³ணாப்⁴யாம் விஶிஷ்டமுபாஸீதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கிமிதி யதோ²க்தோ(அ)தி⁴காரீ ப்ராணோபாஸநே நியுஜ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்வர்கே³தி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் யதோ²க்தகு³ணத்³வயவைஶிஷ்ட்யம் ப்ராணாக்²யஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸித்³த்⁴யதி தத்ர தேஜ:ஶப்³த³ம் வ்யாகுர்வந்நாஹ –

தேஜஸ்வீதி ।

ஏதத்ப்ராணாக்²யம் ப்³ரஹ்மோப⁴யரூபேண தேஜஸ்வீ । ததா²ச தேஜோகு³ணவிஶிஷ்டதயா தது³பாஸநாமர்ஹதி । ஸவிதுஶ்சாந்நத³த்வம் வ்ருஷ்டித்³வாரேண “ஆதி³த்யாஜ்ஜாயதே வ்ருஷ்டி:” (ம.ஸ்ம்ரு. 3 । 76) இத்யாதௌ³ த்³ருஷ்டம் । அதஶ்சாந்நம் ச ததா³த்³யம் சேதி கு³ணாந்தரவிஶிஷ்டத்வேநாபி ஸவித்ருரூபம் ப்ராணாக்²யம் ப்³ரஹ்ம த்⁴யாநார்ஹமித்யர்த²: ।

கிம் தர்ஹி முக்²யம் ப²லமிதி ததா³ஹ –

உபாஸநேநேதி ॥1॥

ஹ்ருத³யஸ்ய பூர்வதி³க³வஸ்தி²தச்சி²த்³ரஸம்ப³ந்தி⁴த்வேந ப்ராணமுக்த்வா வ்யாந:ஶ்ரோத்ரம் சந்த்³ரமாஶ்சேதி த்ரிதயமிதரஸம்ப³ந்த⁴முபாஸ்யமித்யாஹ –

அதே²தி ।

வீர்யவத்கர்ம குர்வந்நநிதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ப்ராணாபாநௌ விக்³ருஹ்ய விருத்⁴ய வா(அ)யமநிதீதி பக்ஷாந்தரம் நாநாஸ்கந்த⁴ஸந்தி⁴மர்மஸு விவித⁴மநிதி சேஷ்டத இதி விகல்பாந்தரம் தேந வ்யாநேந ஸம்ப³ந்த⁴: ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஶ்ருத்யுக்தத்வாத்³த்⁴யாநார்தோ² மந்தவ்ய: ।

யதா² ஶ்ரோத்ரஸ்ய வ்யாநேந ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ததா² சந்த்³ரமஸோ(அ)பி தேந ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ஶ்ருத்யுக்தத்வாதே³வ த்⁴யாநார்த²தயா க்³ராஹ்ய இத்யாஹ –

ததே²தி ।

ஶ்ரோத்ரசந்த்³ரமஸோ: ஸம்ப³ந்தே⁴ ஶ்ருத்யந்தரமநுகூலயதி –

ஶ்ரோத்ரேணேதி ।

யத்³விராஜ: ஶ்ரோத்ரம் ததா³த்மநா தி³ஶஶ்சந்த்³ரமாஶ்சேத்யேதே ஸ்ருஷ்டா இதி ஶ்ருதேரித்யர்த²: । மித²: ஸம்ப³ந்தே⁴(அ)பி கத²மநயோர்வ்யாநாத்மத்வம் ? வ்யாநே த்ருப்யதீத்யாதி³வாக்யஶேஷாத³வதே⁴யமித்யர்த²: । ததே³தத்³வ்யாநாக்²யம் ப்³ரஹ்ம ஶ்ரீஶ்ச யஶஶ்சேத்யாப்⁴யாம் கு³ணாப்⁴யாமுபாஸீதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கத²ம் தஸ்ய கு³ணத்³வயவதோ த்⁴யாநமித்யாஶங்க்ய ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஜ்ஞாநஹேதுத்வாச்சந்த்³ரமஸோ(அ)ந்நஹேதுத்வாத்தயோராஶ்ரயத்வேந ததா³த்மநோ வ்யாநஸ்யாபி தத்³கு³ணத்வோபபத்திரித்யாஹ –

ஶ்ரோத்ரேதி ।

வ்யாநாக்²யே ப்³ரஹ்மணி கு³ணாந்தரம் ஸாத⁴யதி –

ஜ்ஞாநேதி ।

உக்தஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ கு³ணத்³வயஸம்ப⁴வோ(அ)த:ஶப்³தா³ர்த²: । ஶ்ரீமாநித்யாதி³ப²லவாக்யமாதி³ஶப்³தா³ர்த²: । ஸமாநம் தேஜஸ்வீத்யாதி³வாக்யேநேதி ஶேஷ: ॥2॥

ஹ்ருத³யஸ்ய பஶ்சிமதி³க³வஸ்தி²தஸுஷிஸம்ப³ந்த⁴த்வேநாபாநோ வாக³க்³நிஶ்சேதி த்ரிதயமந்யோந்யஸம்ப³ந்த⁴ம் த்⁴யேயமித்யாஹ –

அத² யோ(அ)ஸ்யேதி ।

ஸோ(அ)பாந இத்யஸ்யார்த²மாஹ –

தத்ஸ்த² இதி ।

ஸோ(அ)பாந இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

அபாநஶப்³த³ம் வாயுவிஶேஷே வ்யுத்பாத³யதி –

மூத்ரேதி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந ஶுக்ராதி³ க்³ருஹ்யதே ।

யதா² சக்ஷுஷ: ஶ்ரோத்ரஸ்ய ப்ராணத்வம் வ்யாநத்வம் சோக்தம் ததா² வாக³பாநோ ப⁴வத்யபாநே த்ருப்யதீத்யாதி³ஶ்ருதேரித்யாஹ –

ஸா ததே²தி ।

யதா² சக்ஷுராதி³த்³வாரேணா(அ)(அ)தி³த்யாதே³: ப்ராணாதி³ரூபத்வமுக்தம் ததா² வாசோ(அ)தி⁴ஷ்டா²த்ருத்வேந ஸம்ப³ந்தா⁴த³க்³நிஸ்தத்³த்³வாரேணாபாநோ ப⁴வதீத்யாஹ –

தத்ஸம்ப³ந்தா⁴தி³தி ।

ததே³தத³பாநாக்²யம் ப்³ரஹ்மவர்சஸமந்நாத்³யமித்யாப்⁴யாம் கு³ணாப்⁴யாம் விஶிஷ்டமுபாஸீதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ப்³ரஹ்மவர்சஸம் வ்யாசஷ்டே –

வ்ருத்தேதி ।

கத²மபாநாக்²யே ப்³ரஹ்மணி யதோ²க்தோ கு³ண: ஸித்⁴யதீத்யாஶங்க்யாக்³நித்³வாரேத்யாஹ –

அக்³நிஸம்ப³ந்தா⁴தி³தி ।

ததா²(அ)பி கத²மந்நாத்³யத்வமித்யாஶங்க்யாபாநத்³வாரேணேத்யாஹ –

அந்நேதி ।

ப்³ரஹ்மவர்சஸீத்யாதி³ப²லவாக்யம் ஶ்ரீமாநித்யாதி³நா துல்யார்த²த்வாந்ந வ்யாக்²யாநாபேக்ஷமித்யாஹ –

ஸமாநமிதி ॥3॥

ஹ்ருத³யஸ்யோத்தரஸுஷிஸம்ப³ந்த⁴த்வேந ஸமாநோ மந: பர்ஜந்யஶ்சேதி த்ரிதயம் பரஸ்பரஸம்ப³த்³த⁴முபாஸ்யமித்யாஹ –

அதே²தி ।

ஸமாந இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஸமாநஶப்³த³ம் வாயுவிஶேஷே வ்யுத்பாத³யதி –

அஶிதேதி ।

மநஸ: ஸமாநேந ஸம்ப³ந்த⁴: ஸமாநே த்ருப்யதீத்யாதி³ஶ்ருதேர்க்³ராஹ்ய இத்யாஹ –

தத்ஸம்ப³த்³த⁴மிதி ।

மநஸி த்ருப்யதி பர்ஜந்யஸ்த்ருப்யதீதி வாக்யஶேஷமாஶ்ரித்ய தயோ: ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ –

பர்ஜந்ய இதி ।

ஶ்ருத்யந்தராத³பி தயோ: ஸம்ப³ந்த⁴ம் வக்தும் பாதநிகாமாஹ –

பர்ஜந்யேதி ।

ஶேஷ: ப்ரஸித்³தி⁴பராமர்ஶார்த²: ।

ததா²(அ)பி கத²ம் பர்ஜந்யமநஸோ: ஸம்ப³ந்த⁴ஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்ய வாயோரபி காரணத்வேநாத்³பி⁴: ஸம்ப³ந்தா⁴த்தத்³த்³வாரா மிதோ²(அ)பி தத்ஸித்³தி⁴ரித்யாஹ –

மநஸேதி ।

ததே³தத்ஸமாநாக்²யம் ப்³ரஹ்ம கீர்திஶ்ச வ்யுஷ்டிஶ்சேத்யாப்⁴யாம் கு³ணாப்⁴யாமுபாஸீதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி கீர்திரூபகு³ணம் ஸாத⁴யதி –

மநஸ இதி ।

வ்யுஷ்டேரர்தா²ந்தரத்வம் கீர்தேர்த³ர்ஶயதி –

ஆத்மேதி ।

ததோ வ்யுஷ்டேராசஷ்டே –

ஸ்வகரணேதி ।

தாமேவாநுப⁴வாரூட⁴தயா கத²யதி –

காந்திரிதி ।

கத²ம் புநர்தே³ஹக³தஸ்ய லாவண்யஸ்ய கீர்திதாஸ்தவ: ஶக்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ததஶ்சேதி ।

லாவண்யம் பஞ்சம்யர்த²: । இத்யஸங்கீர்ணகு³ணத்³வயவிஶிஷ்டமுபாஸநம் ஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।

கீர்திமாநித்யாதி³ப²லவாக்யஸ்ய ப்³ரஹ்மவர்சஸீத்யாதி³நா துல்யார்த²த்வாத³வ்யாக்²யேயத்வமாஹ –

ஸமாநமிதி ॥4॥

ஹ்ருத³யஸ்யோர்த்⁴வச்சி²த்³ரவைஶிஷ்ட்யேநோதா³நோ வாயுராகாஶஶ்சேதி த்ரிதயமந்யோந்யஸம்ப³ந்த⁴முபாஸ்யமித்யாஹ –

அத² யோ(அ)ஸ்யேதி ।

உத்க்ரமணாது³தா³ந இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

உதா³நே த்ருப்யதி வாயுஸ்த்ருப்யதீதி வாக்யஶேஷமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ வாயுரிதி ।

வாயோராகாஶத்வமாதா⁴ராதே⁴யஸம்ப³ந்தா⁴த்³வாயௌ த்ருப்யத்யாகாஶஸ்த்ருப்யதீதி ஶ்ருதேஶ்சேத்யாஹ –

ததா³தா⁴ரஶ்சேதி ।

ததே³தது³தா³நாக்²யம் ப்³ரஹ்மபூர்வவதோ³ஜோ மஹஶ்சேத்யாப்⁴யாம் விஶிஷ்டமுபாஸீதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

உக்தகு³ணத்³வயம் நிர்தி³ஶதி –

வாய்வாகாஶயோரிதி ।

ஓஜஸ்வீத்யாதி³வாக்யஸ்ய கீர்திமாநித்யாதி³நா துல்யார்த²த்வமாஹ –

ஸமாநமிதி ॥5॥

தஸ்ய ஹ வா ஏதஸ்யேத்யாதி³நோக்தமநுவத³தி –

தே வா இதி ।

கத²ம் ப்³ரஹ்மபுருஷாஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ராஜபுருஷா இதி ।

வ்யபதி³ஶ்யந்த இத்யர்த²: ।

தேஷாம் த்³வாரபாலத்வம் ப்ரபஞ்சயதி –

ஏதைரிதி ।

தத்ர ஸ்வாநுப⁴வம் ப்ரமாணயதி –

ப்ரத்யக்ஷம் ஹீதி ।

விவேகவைராக்³யாப்⁴யாம் வஶீக்ருதஶ்ரோத்ராதி³கரணக்³ராமோபேதத்வாபா⁴வாத்பரோக்ஷப்³தா³தி³விஷய ஆஸங்க³ரூபாந்ருதாக்ராந்தத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஏதைரேவ விஷயவிமுகை²ர்ப்³ரஹ்மப்ராப்தித்³வாராணி ஸமாத்⁴யாதி³நா விவ்ருதாநீத்யபி⁴ப்ரேத்யோபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மபுருஷாநுக்தாநநூத்³ய ஸப²லமுபாஸநம் த³ர்ஶயதி –

அத இதி ।

அநியதாநாம் சக்ஷுராதீ³நாம் ப்³ரஹ்மப்ராப்திப்ரதிப³ந்த⁴கத்வம் நியதாநாம் து தத்ப்ராப்திஹேதுத்வமித்யத:ஶப்³தா³ர்த²: । யதோ²க்தகு³ணவிஶிஷ்டத்வம் சக்ஷுராதீ³நாமாதி³த்யாத்³யாத்மகத்வம் ।

அத்³ருஷ்டம் ப²லமுக்த்வா த்³ருஷ்டம் ப²லமாஹ –

கிஞ்சேதி ।

யதோ²க்தபுத்ரோத்பத்திர்விவக்ஷிதப்³ரஹ்மப்ராப்தாவநுபயுக்தேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தஸ்ய சேதி ।

புத்ரஸ்ய த்⁴யநாநுஸாரித்வம் ஹேதுத்வம் தத: ஶப்³தா³ர்த²: பாரம்பர்யேணோபாஸாநாத்³வாரீணேதி யாவத் ।

புத்ரஸ்ய த்⁴யாநத்³வாரா ப்³ரஹ்மப்ராப்திஹேதுத்வே ப²லிதமாஹ –

இதி ஸ்வர்கே³தி ॥6॥

கா³யத்ர்யுபாதி⁴கம் ப்³ரஹ்மோபாஸ்யம் தாத³ர்த்²யேந த்³வாரபாலோபாஸ்திஶ்ச கர்தவ்யா । ததஶ்சாங்கே³ஷு ஶ்ருதாநி ப²லாநி ஸமுச்சித்ய ப்ரதா⁴நோபாஸநாதே³வ ப்³ரஹ்மப்ராப்திரித்யுக்தம் । இதா³நீம் வித்³யாந்தரம் ப்ரஸ்தௌதி –

அதே²தி ।

பரஸ்தாத்³தி³வோ தீ³ப்யமாநம் ப்³ரஹ்ம கௌக்ஷேயே ஜ்யோதிஷி ப்ரதீகே(அ)த்⁴யஸ்ய த்³ருஷ்டத்வஶ்ருதத்வாப்⁴யாமுபாஸிதவ்யமிதி ஶ்ரௌதமர்த²ம் ஸித்³த⁴வத்க்ருத்வா(அ)(அ)ர்தி²கமர்த²மாதா³ய தாத்பர்யமாஹ –

யத³ஸௌ வித்³வாநிதி ।

வீராணாம் வீர்யவதாமாதி³த்யாதீ³நாம் புருஷாணாம் ஸேவநாதா³த்⁴யாநாதி³தி யாவத் ।

லிங்கே³ந ஸ்பர்ஶவிஶேஷேண ஶ்ரவணவிஶேஷேண சேத்யர்த²: –

சக்ஷு:ஶ்ரோத்ரேந்த்³ரியகோ³சரமிதி ।

மந்த³த்³ருஷ்டிம் ப்ரதி த்³ருஷ்டம் ஶ்ருதம் ச மயேத்யாபாத³யிதவ்யம் । அந்யதா² த்³ருஷ்டத்வஶ்ருதத்வாப்⁴யாம் ப்³ரஹ்மணி த்⁴யாநாஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।

பரஸ்யாப்ரதிபத்தௌ லிங்கே³ந ப்ரத்யாயநே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

யதே²தி ।

விப்ரதிபந்நம் ப்ரதி தூ⁴மாதி³லிங்கே³நாக்³ந்யாதி³ ப்ரத்யாய்யதே ததா² ஸ்பர்ஶாதி³லிங்கே³ந த்³ருஷ்டத்வாதி³விஶிஷ்டமித³ம் ப்ரத்யேதவ்யமித்யர்த²: ।

யதோ²க்தஸ்ய ஜ்யோதிஷோ லிங்கே³ந ப்ரத்யாயநம் கிமிதி க்ரியதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ததா² ஹீதி ।

லிங்க³த்³வாரா தஸ்ய ப்ரத்யாயதே ஸதி கு³ணத்³வயவிஶிஷ்டமேவேத³ம் ஜ்யோதிர்நாந்யதே²த்யேவம் யதோ²க்தே பரஸ்மிந்நுபாஸ்யஜ்யோதிஷி த்³ருடா⁴ தீ⁴: ஸ்யாத் । தத³பா⁴வாத்தத்³கு³ணஸ்ய ஜ்யோதிஷோ(அ)த்⁴யாநாதி³த்யர்த²: ।

மா பூ⁴த்பரஸ்ய ஜ்யோதிஷோ யதோ²க்தகு³ணஸ்யாஶேஷோபாஸநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அநந்யத்வேநேதி ।

கௌக்ஷேயஸ்ய ஜ்யோதிஷ: ஸந்நிகர்ஷாஜ்ஜீவாபே⁴த³ம் பரிகல்ப்ய ஜாட²ரம் ஜ்யோதிர்ப்³ரஹ்மேத்யநந்யத்வேந த்⁴யாநே ஜீவப்³ரஹ்மணோரேகதயா நிஶ்சயஶ்சார்தா²த்ஸித்³த்⁴யதி । அதோ யதோ²க்தோபாஸ்திரர்த²வதீத்யர்த²: ।

அத²ஶப்³த³ஸ்ய வித்³யாந்தராரம்பா⁴ர்த²த்வமப்⁴யுபேத்யாநந்தரக்³ரந்த²ஸ்ய தாத்பர்யமுக்த்வா(அ)வஶிஷ்டாந்யக்ஷராண்யவதார்ய வ்யாகரோரி –

அத ஆஹேத்யாதி³நா ।

யதி³த்யுபக்ரம்ய ஜ்யோதிரித்யுபஸம்ஹாராத்பர இதி பும்லிங்க³ப்ரயோக³மாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

பரமிதி ।

காதா³சித்கப்ரகாஶத்வாபா⁴வாத்கத²ம் தீ³ப்யத இதி ப்ரயோக³ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்வயம்ப்ரப⁴மிதி ।

கஸ்மாதி³வேதி ப்ரயுஜ்யதே முக்²யமேவ தீ³ப்யமாநத்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அந்ந்யாதீ³தி ।

ஹேதோருப⁴யத்ர ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஸர்வஶப்³த³ஸ்யாஸங்குசிதவர்தித்வாதா³த்மநோ(அ)பி தேந ஸம்க்³ருஹீதத்வாத்கத²ம் தஸ்மாதூ³ர்த்⁴வம் ப்³ரஹ்மேத்யுபபந்நமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸம்ஸாராதி³தி ।

தஸ்யைவ ஸர்வஶப்³த³வாச்யத்வமுபபாத³யதி –

ஸம்ஸார ஏவ ஹீதி ।

தஸ்யாநேகத்வேந ஸர்வஶப்³தா³ர்ஹத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஆத்மநி ஸர்வஶப்³தா³நுபபத்திமாஹ –

அஸம்ஸாரிண இதி ।

ஸர்வஶப்³த³ஸ்யாநேகார்த²வாசித்வாதா³த்மநி சைகத்வாத்ப்ரகாரபே⁴த³ஸ்ய ச நித்யமுக்தே தஸ்மிந்நஸம்ப⁴வாந்ந தஸ்ய ஸர்வஶப்³தா³த்ப்ரதீதிரித்யர்த²: ।

உத்தமா ந ப⁴வந்தீத்யுநுத்தமாஸ்தேஷ்விதி தத்புருஷாஶங்காயாம் தந்நிவ்ருத்தித்³வாரா ப³ஹுவ்ரீஹிஸித்³த்⁴யர்த²ம் விஶேஷணமித்யாஹ –

தத்புருஷேதி ।

கிமிதி தேஷு பரப்³ரஹ்ம நிர்தி³ஶ்யதே தஸ்ய ஸர்வக³தத்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஹிரண்யக³ர்பா⁴தீ³தி ।

தத்கார்யாத்மநா ஸ்தி²தம் பரம் ப்³ரஹ்மோத்தமேஷு லோகேஷ்வித்யுச்யதே । தஸ்ய ஸர்வத்ர ஸதோ(அ)பி ஸத்யலாகாதி³ஷு ஹிரண்யக³ர்பா⁴த்³யாத்மநா(அ)திஶயேந நித்யாபி⁴வ்யக்தத்வாதி³த்யர்த²: । யதி³தி ஸர்வாநாம்நா ப்ரக்ருதம் ப்³ரஹ்ம பராம்ருஶ்யதே தஸ்யோபாஸ்யத்வார்த²ம் ஸம்ஸாராது³பரிஷ்டாத³வஸ்தா²நமுக்தம் ।

இதா³நீம் கௌக்ஷேயே ஜ்யோதிஷி ததா³ரோபயதி –

இத³மிதி ।

கௌக்ஷேயே ஜ்யோதிஷி ப்ரதீகே ப்ரமாணம் த³ர்ஶயதி –

சக்ஷுரிதி ।

சக்ஷுஷ்யோ ப⁴வதீதிப²லவசநாநுஸாரேண ஸ்பர்ஶரூபைக்யமாத்⁴யாஸிகமாதா³யோஷ்ணிம்நஶ்சாக்ஷுஷத்வம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ரூபஸ்பர்ஶயோரைக்யாத்⁴யாஸம் ஸ்பு²டயதி –

யத்த்வசேதி ।

யது³ஷ்ணம் தேஜோ த்³ரவ்யாத்மகம் த்வகி³ந்த்³ரியேண ஸ்பர்ஶரூபேண க்³ருஹ்யதே தச்சக்ஷுஷைவ க்³ருஹ்யதே தத்ர ஹேதுமாஹ –

த்³ருடே⁴தி ।

த்வசோ த்³ருடா⁴யாம் ப்ரதீதௌ ஹேதுத்வாச்சக்ஷுஷா தாதா³த்ம்யாரோபாதி³த்யர்த²: ।

யத்³ரூபவத்³ப⁴வதி தத்ஸ்பர்ஶவதி³தி நியமாச்ச ரூபஸ்பர்ஶயோஸ்தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸாத்தஸ்ய சாக்ஷுஷத்வஸித்³தி⁴ரித்யாஹ –

அவிநாபூ⁴தத்வாச்சேதி ।

ஶப்³தோ³ யஸ்ய ஜ்யோதிஷோ லிங்க³மௌஷ்ண்யம் தஸ்ய த்வகி³ந்த்³ரியக்³ராஹ்யஸ்ய சாக்ஷுஷத்வமுபபாத³யிதும் ப்ருச்ச²தி –

கத²மிதி ।

தஸ்யைஷா த்³ருஷ்டிரித்யாதி³வாக்யேநோத்தரம் த³ர்ஶயந்யந்நேத்யாதி³ வ்யாகரோதி –

ஆஹேத்யாதி³நா ।

யதே²தத்³விஜ்ஞாநம் ஸ்யாத்ததே²தி விஜ்ஞாநக்ரியாயாம் விஶேஷணமேததி³தி பத³மித்யர்த²: ।

ஸம்ஸ்பர்ஶேநோஷ்ணிமாநம் விஜாநாதி சேத்கத²ம் தர்ஹி தஸ்ய சாக்ஷுஷத்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ரூபஸஹபா⁴விநமிதி ।

ப⁴வத்வௌபசாரிகமௌஷ்ண்யஸ்ய சாக்ஷுஷத்வம் ததா²(அ)பி கத²ம் தஸ்ய லிங்க³த்வமித்யாஶங்க்ய ஜீவநப்ரத்யாயநத்³வாரா கௌக்ஷேயஜ்யோதிஷி தஸ்ய லிங்க³த்வம் ஸாத⁴யதி –

ஸ ஹீதி ।

ஜீவாத்மநா தஸ்யாவ்யபி⁴சாரம் ஸ்போ²ரயதி –

ந ஹீதி ।

தத்ரைவ ஶ்ருதிம் ஸம்வாத³யதி –

உஷ்ண ஏவேதி ।

யதா³ ஜீவஸ்ய லிங்க³மௌஷ்ண்யம் ததா³ பரஸ்யாபி ஜ்யோதிஷஸ்தல்லிங்க³ம் ப⁴வதி, ஜீவபரயோரேகத்வாவக³மாதி³த்யாஹ –

மரணகாலே சேதி ।

வாகா³தி³ மநஸி மந: ப்ராணே ப்ராணஸ்தேஜஸி தத³த்⁴யக்ஷலக்ஷணபரஸ்யாம் தே³வதாயாம் பரமாத்மாக்²யாயாம் ஸம்பத்³யத இதி ஶ்ருத்யா ஜீவஸ்ய பரேண தத³ர்தா²த்மநா ஸஹாபி⁴ந்நத்வஸ்யோபக³மாஜ்ஜீவஸ்ய லிங்க³ம் தத்³ப⁴வதி பரஸ்ய லிங்க³மித்யர்த²: ।

யதா³ ஹி ஜீவஸ்ய பரஸ்ய ச யதோ²க்தலிங்கா³த³வக³திஸ்ததா³ தத்ர கௌக்ஷேயஜ்யோதிஷஸ்தத³தி⁴கரணஸ்ய ஸுதராமவக³திரஸ்தீத்யாஹ –

அத இதி ।

உஷ்ணஸ்ய ஜாட²ரே ஜ்யோதிஷி ப்ரதீகே லிங்க³த்வே ஸதி தல்லிங்க³மாஹ –

தஸ்யேதி ।

விஷ்ணோரிவ ப்ரதிமாயாம் ஜாட²ரேண ஜ்யோதிஷா பரஸ்ய ஜ்யோதிஷஸ்தாதா³த்ம்யாதி³த்யர்த²: ।

ப்ரதீகத்³வாரா த்³ருஷ்ட்யுபாயவத்தஸ்ய ஶ்ரவணோபாயம் லிங்க³ந்தரம் த³ர்ஶயதி –

ததே²தி ।

அபிக்³ருஹ்ய ஶ்ருணோதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: । யதா² ஶ்ரவணமேதத்³ப⁴வதி ததா² ஶ்ருணோதீதி ஶ்ரவணக்ரியாயா விஶேஷணமேதச்ச²ப்³த³ இதி யோஜநா । பௌர்ணுத்ய பிதா⁴யேதி யாவத் । ஶ்ரூயமாணஶப்³த³ஸ்ய வாச்யார்த²பா⁴வஸ்பு²டீகரணார்த²மநேகத்³ருஷ்டாந்தோபாதா³நம் ।

கௌக்ஷேயஜ்யோதிஷ்யாரோபிதஸ்ய ஜ்யோதிஷோ த்⁴யேயஸ்ய த்⁴யாநோபாயாங்க³த்வேந கு³ணத்³வயமுபதி³ஶதி –

ததே³ததி³தி ।

த்³ருஷ்டமித்யுபாஸநே ப²லமாசஷ்டே –

ததே²தி ।

ஶ்ருதமித்யுபாஸநே ப²லமாஹ –

ஶ்ருத இதி ।

கத²ம் புந: ஸ்பர்ஶகு³ணோபாஸநே ஸ்பர்ஶ்யோ ப⁴வதீதி வக்தவ்யே சக்ஷுஷ்யோ ப⁴வதீத்யுச்யதே தத்ரா(அ)ஹ –

யத்ஸ்பர்ஶேதி ।

ஸம்பாத³நே நிமித்தமாஹ –

ரூபஸ்பர்ஶயோரிதி ।

இதஶ்ச சக்ஷுஷ்யோ ப⁴வதீதி ப²லவசநமுசிதமித்யாஹ –

இஷ்டத்வாச்சேதி ।

ப²லவசநமபி ஸம்பாத³யதி ந கல்பகமித்யாஹ –

ஏவம் சேதி ।

யதா³ ஸ்பர்ஶகு³ணோபாஸநநிமித்தம் ப²லம் ரூபே ஸம்பாத்³யதே ததா³ வித்³யாயா: ஶ்ருதம் ப²லமுபபந்நமிதி ப²லஶ்ருதிரநுகூலிதா ஸ்யாத் । ரூபவிஶேஷவதி சக்ஷுஷ்யஶப்³த³ஸ்ய ப்ரஸித்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: ।

யதி³ புநர்ம்ருது³த்வாதி³ஸ்பர்ஶகு³ணஸ்யோபாஸநநிமித்தம் ப²லம் கல்ப்யதே ததா³ சக்ஷுஷ்யோ ப⁴வதீதி ஶ்ருதம் ப²லம் நைவோபபந்நம் ஸ்யாத்ததஶ்ச ப²லஶ்ருதிரபபா³தி⁴தா ப⁴வேதி³த்யாஹ –

ந த்விதி ।

கஸ்யேத³ம் ப²லமித்யபேக்ஷாயாமாஹ –

ய ஏவமிதி ।

நநு பரஸ்ய ஜ்யோதிஷோ ஜாட²ரே ஜ்யோதிஷ்யாரோபிதஸ்ய யதோ²க்தகு³ணவதோ த்⁴யாநாத்கத²மித³மத்யல்பம் ப²லமநநுரூபமுபதி³ஶ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்வர்க³லோகேதி ।

ப²லவத்யாம் வித்³யாயாமாத³ரோ விவக்ஷித: ॥7॥

ப்ரதீகத்³வாரா ப்³ரஹ்மோபாஸநமுக்த்வா ப்ரதீகம் ஹித்வா ஸகு³ணப்³ரஹ்மோபாஸநமுபந்யஸ்யதி –

புநரித்யாதி³நா ।

தஸ்ய நிருபாதி⁴கத்வம் வ்யாவர்தயதி –

அநந்தேதி ।

கத²மேகஸ்யாநந்தகு³ணத்வம் தத்ரா(அ)ஹ –

அநந்தஶக்தேரிதி ।

நநு பூர்வமேவாஸ்யோபாஸநாந்யதிவ்ருத்தாநி ததா² ச வக்தவ்யஶேஷோ நாஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அநேகேதி ।

அநேகேஷு பே⁴தே³ஷு கா³யத்ர்யாத்³யுபாதி⁴ஷூபாஸ்யஸ்யாபி ப்³ரஹ்மணோ மநோமயத்வாதி³விஶிஷ்டகு³ணத்வேந விஶிஷ்டஶக்திமத்த்வேந சோபாஸநாந்தரவிதா⁴நார்த²முத்தரவாக்யமித்யர்த²: ।

தஸ்யேத³மா பராமர்ஶே ஹேதுமாஹ –

ப்ரத்யக்ஷாதீ³தி ।

ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய நிருபாதி⁴கார்த²விஷயத்வம் வ்யாவர்தயதி –

காரணமிதி ।

கத²ம் தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

வ்ருத்³த⁴தமத்வாதி³தி ।

நிரதிஶயமஹத்த்வாதி³த்யர்த²: ।

ஸர்வமநூத்³ய தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வவிதா⁴நே யுக்திம் ப்ரஶ்நபூர்வகமாஹ –

கத²மித்யாதி³நா ।

தஜ்ஜம் ச தல்லம் ச தத³நம் ச தஜ்ஜலாந் । அவயவலோபஶ்சா²ந்த³ஸ: ।

தத்ர தஜ்ஜத்வம் ஜக³தோ வ்யுத்பாத³யதி –

தஸ்மாதி³தி ।

தல்லத்வமுபபாத³யதி –

ததே²தி ।

விபர்யயேண து க்ரமோ(அ)த இதி ந்யாயாத்ப்ரதிலோமதயா ஜநநவ்யுத்க்ரமேண தஸ்மிந்நேவ ப்³ரஹ்மணி லீயதே ஜக³தி³தி க்ருத்வா யதா² தஜ்ஜம் ததே²தி யோஜநா ।

தத்ர லயோ நாம ஜக³த: ஶூந்யதேதி ஶங்காம் வ்யாவர்தயதி –

ததா³த்மதயேதி ।

தத³நத்வம் ப்ரதிபாத³யதி –

ததே²தி ।

யதா² தஜ்ஜம் தல்லம் ச ததா² தத³நம் ச ஜக³தி³த்யர்த²: । இதி தத³நமிதி ஶேஷ: ।

யுக்திஸித்³த⁴மர்த²ம் நிக³மயதி –

ஏவமிதி ।

ப்³ரஹ்மவ்யதிரேகேண த்ரிஷ்வபி காலேஷு ஜக³தோ(அ)க்³ரஹணாத்ததா³த்மத்வேநாவிஶிஷ்டம் ஜக³த்ததே³வ ஸ்யாதி³தி யோஜநா । யுக்திஸித்³த⁴மபி ஜக³தோ ப்³ரஹ்மத்வம் ப்ரத்யக்ஷாதி³விருத்³த⁴ம் நாங்கீ³காரமர்ஹதி ।

ந ஹி ஸத்³விதீயமத்³விதீயம் யுக்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யதா² சேதி ।

ஸர்வஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே ப²லிதமாஹ –

யஸ்மாச்சேதி ।

கியந்தம் காலம் ப்ரத்யயமாவர்தயேதி³த்யாகாங்க்ஷாபூர்வகம் தத்த்வநிஶ்சயபர்யந்தமிதி த³ர்ஶயிதும் வ்யவஹிதம் வாக்யமவதார்ய வ்யாசஷ்டே –

கத²மித்யா தி³நா ।

உபாஸீதேத்யஸ்ய க்ரது குர்வீதேத்யநேந வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴ இதி யோஜநா ।

க்ரத்வநுஷ்டா²நஸ்ய ப²லம் ப்ருச்ச²தி –

கிம் புநரிதி ।

தத்ர க்ரதுகரணம் ச கேந ப்ரகாரேணேதி ப்ரஶ்நாந்தரம் த³ர்ஶயதி –

கத²ம் வேதி ।

ப்³ரஹ்மபா⁴வஸாத⁴நத்வாத்க்ரதுகரணஸ்ய ப²லப்ரஶ்நோ நாஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

க்ரதுகரணம் சேதி ।

ந ஹி ஜீவஸ்ய ஸ்தி²தஸ்ய நஷ்டஸ்ய வா ஸத்³பா⁴வ: ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।

க்ரதுகரணஸ்யேத³ம் ப்ரயோஜநம் ஸ ச க்ரதுரேவம் க்ரியதே தத்கரணம் வா(அ)நயா ரீத்யா ப்³ரஹ்மஸத்³பா⁴வம் ஸாத⁴யதீத்யஸ்யார்த²ஜாதஸ்ய ப்ரதிபாத³நார்த²மாக²ண்ட³ஸமாப்தேரதே²த்யாதி³ருத்தரோ க்³ரந்த² இத்யாஹ –

இத்யஸ்யார்த²ஸ்யேதி ।

அத² க²ல்வித்யத்ர பூர்வவத்க²ல்ருஶப்³தோ³(அ)த²ஶப்³த³ஸ்து ஹேத்வர்த² இத்யத்ர ஹேதுரூபமர்த²ம் விவ்ருணோதி –

யஸ்மாதி³தி ।

யத்³வா(அ)தே²த்யாரப்⁴ய புருஷ இத்யந்தோ க்³ரந்தோ² ஹேத்வர்த² இத்யுக்த்வா தமேவ ஹேதுரூபமர்த²ம் த³ர்ஶயதி –

யஸ்மாதி³தி ।

யதா²க்ரதுரித்யஸ்மாத³த⁴ஸ்தாத்தஸ்மாச்ச²ப்³தோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: ।

அஸ்மிம்ல்லோக இதி ஶ்ருதிமாதா³ய வ்யாசஷ்டே –

ஜீவந்நிஹேதி ।

இஹ வர்தமாநே தே³ஹே ஜீவந்ஸந்நிதி யாவத் ।

க்ரதுகரணேந கிம் கர்தவ்யம் ப²லமிதி ப்ரஶ்நம் வ்யாசஷ்டே –

ததே²தி ।

க்ரத்வநுரூபப²லாத்மகத்வே புருஷஸ்ய ஸ்ம்ருதிம் ஸம்வாத³யதி –

ஏவம் ஹீதி ।

ஶாஸ்த்ரமேவோதா³ஹரதி –

யம் யமிதி ।

கத²ம் வா க்ரது: கர்தவ்ய இதி ப்ரஶ்நம் ப்ரத்யாஹ –

யத இதி ।

க்ரத்வநுரூபப²லாத்மக: புருஷோ ப⁴வதீத்யேவம்ரூபா வ்யவஸ்தே²தி யாவத் । ஏவம் ஜாநந்க்ரத்வநுரூபம் ப²லமிதி ஶாஸ்த்ரத: பஶ்யந்நித்யர்த²: ।

கோ(அ)ஸௌ க்ரதுரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யாத்³ருஶமிதி ।

ஸ க்ரதும் குர்வீதேத்யஸ்யார்த²ம் நிக³மயதி –

யத ஏவமிதி ॥1॥

க்ரதுகரணப்ரகாரமேவ ப்ரஶ்நபூர்வகம் ப்ரகடயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

கத²மித³ம் மந:ப்ராயத்வமித்யபேக்ஷாயாம் மந:ஶப்³தா³ர்த²ப்ரத³ர்ஶநபூர்வகம் தத்ப்ராயத்வம் வ்யுத்பாத³யதி –

மநுத இதி ।

மநோத்³வாரா தது³பாதி⁴: புருஷோ விஷயப்ரவணோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

தத்ப்ராயத்வ ப²லமாஹ –

ததே²தி ।

புருஷோ ஹி தத்ப்ராய: ஸந்மநஸி ப்ரவர்தமாநே ஸ்வயமபி தத்³வதே³வ ப்ரவ்ருத்த இவ லக்ஷ்யதே । ததா² நிவர்தமாநே மநஸி நிவ்ருத்த இவ சாவக³ம்யதே । வஸ்துதஸ்து புருஷோ ந ப்ரவ்ருத்தோ நிவ்ருத்தோ வா த்⁴யாயதீவேத்யாதி³ஶ்ருதேரித்யர்த²: । அத ஏவ மநோமயத்வாதே³வேதி யாவத் । ஸம்மூர்சி²தத்வம் ஸம்பிண்டி³தத்வம் ।

விஜ்ஞாநஶக்தே: க்ரியாஶக்தேஶ்சைகஸ்மிந்நேவ லிங்கா³த்மநி ஸம்பிண்டி³தத்வே ஶ்ருத்யந்தரம் ப்ரமாணயதி –

யோ வா இதி ।

ஆத²ர்வணீம் ஶ்ருதிம் யதோ²க்தே விஶேஷணத்³வயே ப்ரமாணயதி –

மநோமய: ப்ராணேதி ।

மநோவ்ருத்திபி⁴ர்விபா⁴வ்யமாநத்வாதா³த்மா மநோமய: ப்ராண ஏவ ப்ரத்யகா³த்மந: ஸூக்ஷ்மம் ஶரீரம் தஸ்ய சாஸௌ ஸ்தூ²லாத்³தே³ஹாத்³தே³ஹாந்தரம் ப்ரதி நேதேத்யாத²ர்வணஶ்ருதேராத்மநி விஶேஷணத்³வயஸித்³தி⁴: । ஏதச்ச விஶேஷணத்³வயம் ஜீவக³தமபி தத³பே⁴த³விவக்ஷயா ப்³ரஹ்மணி த்³ரஷ்டவ்யமித்யர்த²: ।

ஸத்யஸங்கல்ப இத்யத்ர விஶேஷணேந த்⁴வநிதமர்த²ம் த³ர்ஶயதி –

ந யதே²தி ।

இவஶப்³த³ஸ்ததா²ர்த²: ।

கத²ம் ஸம்ஸாரிஸங்கல்பஸ்யாநைகாந்திகப²லத்வம் தத்ரா(அ)ஹ –

அந்ருதேநேதி ।

ஸங்கல்பஸ்யாந்ருதேந ஸம்ஸாரிணி ப்ரத்யூட⁴த்வே வாக்யஶேஷம் ப்ரமாணயதி –

வக்ஷ்யதீதி ।

ஜடா³ஜட³யோராகாஶேதரயோர்ந துல்யதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்வக³தத்வமிதி ।

ஸர்வகர்மேதி ஸர்வக்ரியாஶ்ரயத்வமீஶ்வரஸ்யோச்யதே தத³யுக்தம் நிஷ்க்ரியத்வஶ்ருதேரித்யாஶங்க்ய வ்யாசஷ்டே –

ஸர்வமிதி ।

ஸம்ஸாரிப்⁴யோ விஶேஷஸித்³த்⁴யர்த²ம் விஶிநஷ்டி –

தோ³ஷரஹிதா இதி ।

உதா³ஹ்ருதாம் ஸ்ம்ருதிமாஶ்ரித்யோக்தமாக்ஷிபதி –

நந்விதி ।

காமஸாமாநாதி⁴கரண்யே பா³த⁴கோபலம்பா⁴த்³ப³ஹுவ்ரீஹிரேவேதி பரிஹரதி –

ந காமஸ்யேதி ।

தஸ்ய கார்யத்வாத்ததை³க்யே ப்³ரஹ்மணோ(அ)நாதி³த்வம் பா³த்⁴யதே சேதநஶேஷத்வாச்ச காமஸ்ய ததை³க்யே ப்³ரஹ்மண: ஸ்வாதந்த்ர்யம் ஹீயதே । ததா² ச கர்மதா⁴ரயாஸம்ப⁴வாத்³ப³ஹுவ்ரீஹிரேவேத்யர்த²: ।

கத²ம் தர்ஹி காமோ(அ)ஸ்மீதி தாதா³த்ம்யஸ்ம்ருதிரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தஸ்மாதி³தி ।

காமேஶ்வரயோ: ஸாமாநாதி⁴கரண்யாஸம்ப⁴வாத்ப்ரக்ருதஶ்ருதௌ ப³ஹுவ்ரீஹிர்யதே²ஷ்டஸ்ததா² ஸ்ம்ருதாவபி ப்³ரஹ்மபாரதந்த்ர்யமாத்ரம் காமஸ்ய விவக்ஷிதம், ஶ்ருத்யநுஸாரேண ஸ்ம்ருதேர்நேதவ்யத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஸர்வஶப்³தா³த்³து³ர்க³ந்தா⁴நாமபி ப்³ரஹ்மணி ப்ராப்தௌ விஶிநஷ்டி –

ஸுக²கரா இதி ।

ஸர்வஶப்³த³ஸங்கோசே காரணமாஹ –

புண்ய இதி ।

யதா² ஸர்வக³ந்த⁴ இத்யத்ர ஸுக²கரா க³ந்தா⁴ ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தி⁴நோ த³ர்ஶிதாஸ்ததா² ஸர்வரஸ இத்யத்ராபி ஸுக²கரா ஏவ ரஸாஸ்தத்ஸம்ப³ந்தி⁴நோ க்³ராஹ்யா இத்யாஹ –

ததே²தி ।

அத்ராபி ஸர்வஶப்³த³ஸங்கோசே காரணமாஹ –

அபுண்யேதி ।

ந தத்³க்³ரஹணம் பரஸ்மிந்நிதி ஶேஷ: ।

தச்ச²ப்³தா³ர்த²மேவோபபாத³யதி –

பாப்மநா ஹீதி ।

ஏஷ இதி க்⁴ராணப்ராணோக்தி: ।

ப⁴வது பாப்மஸம்ஸர்க³க்ருதமபுண்யக³ந்தா⁴தி³க்³ரஹணம் ததா²(அ)பி கத²ம் ததீ³ஶ்வரே ஸர்வஜ்ஞே நாஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ந சேதி ।

நிமித்தாபா⁴வாதீ³ஶ்வரஸ்ய ந ஸ்வஸம்ப³ந்தி⁴த்வேநாபுண்யக³ந்தா⁴தி³க்³ரஹணமித்யர்த²: ।

தஸ்ய பாப்மாஸம்ஸர்கே³ ஹேதுமாஹ –

அவித்³யாதீ³தி ।

ஆதி³பதே³நாஸ்மிதாராக³த்³வேஷாபி⁴நிவேஶாத³யோ க்³ருஹ்யந்தே ।

அப்⁴யாத்த இதி ரூபம் தத³ர்த²ம் ச த³ர்ஶயந்கர்மணி நிஷ்டா²ம் வ்யாவர்தயதி –

அததேரிதி ।

வாக்ஶப்³த³ஸ்ய நிஷ்பத்திப்ரகாரம் ரசயதி –

வசேரிதி ।

அத்ரேதி ஶ்ருதேரீஶ்வரஸ்ய சோக்தி: । உபலக்ஷணார்தோ² க்⁴ராணாதி³ப்ரதிஷேத⁴ஸ்யேதி ஶேஷ: ।

அதே²ஶ்வரே க்⁴ராணாதி³ப்ராப்தேரபா⁴வாத்தத்ப்ரதிஷேதோ⁴ நோபலக்ஷ்யேதாத ஆஹ –

க³ந்தே⁴தி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந காமாதி³ருக்த: ।

யுக்தம் சாந்யோபலக்ஷணம் ஸாக்ஷாதே³வாந்யத்ர ப்ரதிஷேத⁴ஶ்ரவணாதி³த்யாஹ –

அபாணீதி ।

ஆதி³பதே³ந ஸ வேத்தி வேத்³யமித்யாதி³ க்³ருஹ்யதே ।

ஈஶ்வரஸ்ய ஸம்ப்⁴ரமாபா⁴வம் ப்ரதிபாத³யதி –

அப்ராப்தப்ராப்தௌ ஹீதி ॥2॥

யதோ²க்தஸ்ய பரஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மாபே⁴த³ம் த³ர்ஶயதி –

ஏஷ இதி ।

வ்ரீஹ்யாத்³யநேகோபாதா³நஸ்யோபயோக³மாஹ –

அத்யந்தேதி ।

அணீயஸ்த்வஜ்யாயஸ்த்வவ்யபதே³ஶயோர்மிதோ² விரோத⁴மாஶங்க்ய பரிஹரதி –

ஶ்யாமாகேதி ।

ப்ருதி²வ்யந்தரிக்ஷாதி³வதீ³ஶ்வரஸ்ய ஸாதிஶயம் மஹத்த்வம் விவக்ஷிதமிதி ஶங்காம் வாரயதி –

ஜ்யாய:பரிமாணாச்சேதி ।

புநருக்தேருபயோக³மாஹ –

மநோமய இத்யாதி³நேதி ॥3॥

யஸ்தைர்லக்ஷ்யதே ஸ ஏவேஶ்வர: கேவல இதி யாவத் । ஈஶ்வரோ யதோ²க்தகு³ணோ த்⁴யேய இத்யுக்தே கு³ணாநாமபி த்⁴யாநகர்மத்வம் து³ர்வாரமித்யாஶங்க்யா(அ)ஹ –

யதே²தி ।

புநருக்திப²லமுபஸம்ஹரதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ஸகு³ணஸ்யேஶ்வரஸ்ய த்⁴யேயத்வே க³மகாந்தரமாஹ –

அத ஏவேதி ।

ஸ்வரூபவாசகஸ்யா(அ)(அ)த்மந: ஶ்ருத்யநுபபத்தேர்ந தத்³ப³லாத³த்³வைதவாக்யார்த²ஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

பே⁴த³லிங்கா³ச்சேதி³ஹ பே⁴தோ³ விவக்ஷிதஸ்தர்ஹி ஷஷ்டே²(அ)பி தல்லிங்க³த³ர்ஶநாந்நாக²ண்ட³வாக்யார்த²ஸித்³தி⁴ரிதி ஶங்கதே –

நந்விதி ।

நாத்ர பே⁴தோ³ விவக்ஷித: ।

ஆரப்³த⁴: ஸம்ஸ்கார: ஸுகா²தி³ர்யேந கர்மணா தச்சே²ஷஸ்தி²தௌ தாத்பர்யாதி³தி பரிஹரதி –

நா(அ)(அ)ரப்³தே⁴தி ।

ஸத்ஸம்பத்தௌ காலாந்தரிதத்வமேவாத்ர விவக்ஷிதம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

நேதி ।

காலாந்தரபா⁴வித்வே ஸ்மபத்தேரிஷ்டே தத்த்வமஸீதி ப்³ரஹ்மபா⁴வஸ்ய வர்தமாநோபதே³ஶாநுபபத்தேரிதி ஹேதுமாஹ –

அந்யதே²தி ।

நநு ப்ரகரணாநுக்³ருஹீதாப்⁴யாமாத்மப்³ரஹ்மஶப்³தா³ப்⁴யாமத்ராபி ப்³ரஹ்மாத்மைக்யமேவ விவக்ஷிதமித்யத ஆஹ –

யத்³யபீதி ।

லிங்கா³நுக்³ருஹீதஷஷ்டீ²ஶ்ருதிவஶாத்ப்ரகரணாநுக்³ருஹீதே ஶ்ருதீ கத²ஞ்சிந்நேதவ்யே ப்ரகரணஶ்ருதிப்⁴யாம் லிங்க³ஶ்ருத்யோர்ப³லவத்த்வாதா³த்மஶ்ருதேஶ்சாந்யதோ²பபத்தேருக்தத்வாதி³தி பா⁴வ: । ஸகு³ணப்³ரஹ்மோபாஸகஸ்ய ஸக்ருத்தத்த்வதீ⁴மாத்ராந்நாத்³ருஷ்டம் ப²லம் ஸித்⁴யதி ।

கிந்து தே³ஹபாதகாலே(அ)பி ஸாக்ஷாத்காராநுவ்ருத்த்யா ப⁴விதவ்யமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –

யதா²க்ரதுரூபஸ்யேதி ।

அத்⁴யவஸாயாநுரூபஸ்ய ஸகு³ணஸ்ய பரமாத்மநோ(அ)ஹம் ப்ரதிபத்தா(அ)ஸ்மீத்யேவம் விதோ³ யஸ்யாத்³தா⁴ ஸ்யாந்நிஶ்சய: ப்ரேத்யாஹமேஷ ஸ்யாமேவ ந து ந ஸ்யாமிதி க்ரதுப²லஸம்ந்தே⁴ ஸம்ஶயோ(அ)ஸ்தி । ஸ க்ரத்வநுஸாரேணைவ பரமாத்மபா⁴வம் ப்ராப்நோதி । ததா² சாத்³தே⁴தி வாக்யாந்மரணகாலே(அ)பி ஸாக்ஷாத்காரேண ப⁴விதவ்யமிதி ப்ரதிபா⁴தீத்யர்த²: ।

யதோ²க்தஸ்யார்த²ஸ்ய ஸாம்ப்ரதா³யிகத்வம் கத²யதி –

இத்யேததி³தி ।

ஆத³ர: க்ரதுப²லஸம்ப³ந்த⁴விஷய: ॥4॥

ஶாண்டி³ல்யவித்³யயா ஸமநந்தரக்³ரந்த²ஸ்ய ஸம்ப³ந்தோ⁴ நாஸ்தீத்யாஶங்க்ய வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴ம் த³ர்ஶயிதுமநுவத³தி –

அஸ்யேதி ।

ஸம்ப்ரத்யுத்தரக்³ரந்த²ஸ்ய தாத்பர்யம் வக்தும் பூ⁴மிகாம் கரோதி –

ந வீரேதி ।

தத்ர ப்³ருஹதா³ரண்யகஶ்ருதிம் ப்ரமாணயதி –

தஸ்மாதி³தி ।

புத்ரஸ்ய லோக்யத்வாதி³தி யாவத் । அநுஶாஸநேந விஷயீக்ருதஸ்ய புத்ரஸ்ய லோகப்ராப்திஸாத⁴நத்வாத் । அநுஶாஸநம் வேதா³த்⁴யயநம் ।

புத்ரஜந்மோக்த்யநந்தரமேவ கிமித்யேதத்³விஜ்ஞாநம் நோபதி³ஷ்டமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அப்⁴யர்ஹிதேதி ।

கா³யத்ர்யுபாதி⁴கப்³ரஹ்மோபாஸநஸ்ய கௌக்ஷேயே ஜ்யோதிஷ்யாரோப்ய பரப்³ரஹ்மோபாஸநமப்⁴யர்ஹிதம் தஸ்ய ச மநோமயத்வாதி³கு³ணகப்³ரஹ்மோபாஸநமந்தரங்க³ம் । ததா² ச தத்³வசநேந வையக்³ர்யாத³நந்தரமேவ கோஶவிஜ்ஞாநம் நோக்தமிதி । நிவ்ருத்தே து வ்யாஸங்கே³ தத்³த்³ருஷ்டிரிதா³நீம் யதோ²க்தப²லஸித்³த்⁴யர்த²முச்யத இத்யர்த²: । கோஶஶப்³தே³ந ஹிரண்யாதி³நிக்ஷேபாதா⁴ரா மஞ்ஜூஷோச்யதே ।

கத²ம் த்ரைலோக்யாத்மந: கோஶத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

கோஶ இவேதி ।

அநேகத⁴ர்மஸாத்³ருஶ்யம் விஶத³யதி –

ஸ சேதி ।

ததா²(அ)பி கத²மவிநாஶித்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸஹஸ்ரேதி ।

த்ரைலோக்யாத்மநி கோஶத்³ருஷ்டிஸ்தத்ராபி பூ⁴மௌ பு³த்⁴நத்³ருஷ்டிரித்யுக்தம் । கோஶஸ்ய ச ஸாபேக்ஷமவிநாஶித்வம் த்⁴யேயத்வேந த³ர்ஶிதம் ।

ஸம்ப்ரதி தி³க்ஷு கோஶகோணத்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யாஹ –

தி³ஶோ ஹீதி ।

தி³வி கோஶஸ்யோர்த்⁴வபி³லத்வபு³த்³தி⁴ம் த³ர்ஶயதி –

த்³யௌரிதி ।

யதோ²க்தே கோஶே வஸுதா⁴நத்வத்³ருஷ்டிம் த³ர்ஶயதி –

யதோ²க்தேதி ।

ததே³வ ஸமர்த²யதே –

தஸ்மிந்நிதி ॥1॥

கோஶகோணத்வேநோக்தாஸு தி³க்ஷ்வவாந்தரவிபா⁴க³மாஹ –

தஸ்யேத்யாதி³நா ।

தி³ஶாம் விஶிஷ்டநாமவதீநாமநுசிந்தநீயத்வமுக்த்வா தத்ஸம்ப³ந்தி⁴நம் வாயும் தத்³வத்ஸமமரணத⁴ர்மாணம் சிந்தயேதி³த்யாஹ –

தாஸாமித்யா தி³நா ।

புரோவாதாதீ³த்யாதி³ஶப்³த³ஸ்ததா²வித⁴லௌகிகவைதி³கப்ரயோக³ஸம்க்³ரஹார்த²: ।

யதோ²க்தஸ்ய விஜ்ஞாநஸ்ய ப²லவத்த்வமிதா³நீம் த³ர்ஶயதி –

ஸ ய இதி ।

யதோ²க்தகு³ணமித்யஸ்ய ப்ரகடீகரணமம்ருதமிதி ।

ஸப²லமுபாஸநமுபதி³ஷ்டமுபஸம்ஹரதி –

யத இதி ॥2॥

தீ³ர்கா⁴யுஷ்ட்வம் புத்ரஸ்ய காமயமாநஸ்த்ரைலோக்யாத்மாநம் கோஶாகாரம் பரிகல்ப்ய தஸ்ய சதஸ்ரோ தி³ஶோ விஶிஷ்டநாமவதீஸ்தாஸாம் ஸ்த்ரீத்வம் தத்ஸம்ப³ந்தே⁴ந வாயும் தத்³வத்ஸமமரணத⁴ர்மாணம் சிந்தயேதி³தி ப்ரதா⁴நோபாஸ்திருக்தா । ஸம்ப்ரதி தத³ங்க³ம் ஜபம் த³ர்ஶயதி –

அரிஷ்டமித்யா தி³நா ।

அமுநா தேந புத்ரேண நிமித்தீபூ⁴தேந தீ³ர்கா⁴யுஷ்ட்வம் நிமித்தீக்ருத்யேத்யர்த²: । ஸர்வத்ர ஸர்வேஷு ப்ரபத்³ய இதி க்ரியாபத³முபாயம் த³ர்ஶயிதும் புநருபாத்தம் நிமித்தநிவேத³நார்த²ம் ச புந: புநர்மந்த்ரேஷு புத்ரஸ்ய த்ரிர்நாம க்³ருஹ்ணாதீதி யோஜநா ॥3॥

அரிஷ்டமித்யாதி³மந்த்ரஸ்ய ப்ராகே³வ வ்யாக்²யாதத்வாத்ப்ராணமித்யாதி³மந்த்ரமாதா³ய வ்யாசஷ்டே –

ஸ யதி³தி ।

ஸஶப்³தோ³ வக்த்ருவிஷய: ।

ப்ராணஸ்ய ஸர்வாத்மத்வே வாக்யஶேஷாநுகு³ண்யம் த³ர்ஶயதி –

யதே²தி ।

தத்ஸார்வாத்ம்யமத:ஶப்³தா³ர்த²: ॥4 - 5- 6॥

கதா³ புநரேஷாம் மந்த்ராணாம் ஜப இத்யபேக்ஷாயாம் பூர்வோக்தப்ரதா⁴நவித்³யாநந்தரமித்யாஹ –

உபரிஷ்டாதி³தி ।

த்⁴யாத்வோபரிஷ்டாதி³தி ஸம்ப³ந்த⁴: யதோ²க்தே விஜ்ஞாநே ஜபே வா(அ)(அ)த³ர: ॥7॥

வ்ருத்தமநூத்³ய புருஷோ வாவேத்யாதி³க²ண்டா³ந்தரமவதாரயதி –

புத்ராயுஷ இதி ।

கிமித்யாத்மநோ தீ³ர்க⁴ஜீவநம் ஸமர்த்²யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஜீவந்நிதி ।

யதோ²க்தப²லஹேதுபூ⁴தம் வித்³யாமுத்தா²பயதி –

இத்யத ஆத்மநமிதி ।

கத²ம்பூ⁴தஸ்யா(அ)(அ)த்மநோ யஜ்ஞத்வம் ஸம்பாத்³யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

புருஷ இதி ।

அவதா⁴ரணார்த²ம் ஸமர்த²யதே –

ததா² ஹீதி ।

யஜ்ஞாவயவஸாத்³ருஶ்யாத்புருஷே யஜ்ஞத்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யுக்தம் ।

கத²ம் ஸாத்³ருஶ்யாத்³யஜ்ஞஸம்பாத³நமிதி ப்ருச்ச²தி –

கத²மிதி ।

தத்ர ஷோட³ஶாதி⁴கம் வர்ஷஶதம் புருஷஸ்யா(அ)(அ)யு: ப²லபூ⁴தம் தத்த்ரேதா⁴ ப்ரவிப⁴ஜ்ய சதுர்விம்ஶதிவர்ஷாயுஷி ப்ராத:ஸவநத்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யாஹ –

தஸ்யேதி ।

கா³யத்ர்யாஶ்ச²ந்த⁴ஸஶ்சதுர்விம்ஶத்யக்ஷரத்வே(அ)பி கத²ம் ஶப்³தோ³க்தா ப்ராத:ஸவநத்³ருஷ்டிரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

கா³யத்ரீதி ।

விதி⁴தோ(அ)நுஷ்டீ²யமாநஸ்ய பா³ஹ்யயஜ்ஞஸ்ய ப்ராத:காலோபலக்ஷிதம் கர்ம ப்ராத:ஸவநம் தத்ர ஸ்தோத்ராதி³ கா³யத்ரச்ச²ந்த³ஸ்கம் “கா³யத்ரம் ப்ராத:ஸவநம்” (சா².உ. 3 । 16 । 1) இதி ச ஶ்ருதிரித்யர்த²: ।

யதோ²க்தே புருஷாயுஷி ப்ராத:ஸவநே சதுர்விம்ஶத்யக்ஷராணி ப²லிதமாஹ –

அத இதி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் புருஷாயுஷஸ்ய யஜ்ஞத்வம் ததா³ஹ –

அத இதி ।

அத:ஶப்³த³ஸ்யைவார்தோ² விதி⁴யஜ்ஞஸாத்³ருஶ்யாதி³தி । விதி⁴நா(அ)நுஷ்டீ²யமாநோ யஜ்ஞோ விதி⁴யஜ்ஞஸ்தேந ஸாத்³ருஶ்யம் புருஷஸ்ய ப்ராத:ஸவநஸம்ப³ந்த⁴ஸ்தஸ்மாத்புருஷோ யஜ்ஞ இத்யர்த²: ।

யதா² யதோ²க்தே புருஷாயுஷி ப்ராத:ஸவநஸம்பத்திஸ்ததா² வக்ஷ்யமாணயோரபி புருஷாயுஷோர்மாத்⁴யந்தி³நம் ஸவநம் த்ருதீயஸவநமிதி ஸவநத்³வயஸம்பத்திர்த்³ரஷ்டவ்யேத்யாஹ –

ததே²தி ।

சதுர்விம்ஶதிவர்ஷமிதபுருஷாயுஷிம் ப்ராத:ஸவநமத: ஸம்க்²யாஸாமாந்யாத்³வக்ஷ்யமாணபுருஷாயுஷோ: ஸவநத்³வயஸம்பத்தௌ கிம் காரணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

த்ரிஷ்டுபி³தி ।

சதுஶ்சத்வாரிம்ஶத³க்ஷரா த்ரிஷ்டுப்ப்ரஸித்³தா⁴ । த்ரைஷ்டுப⁴ம் ச மாத்⁴யந்தி³நம் ஸவநம் । அஷ்டாசத்வாரிம்ஶத³க்ஷரா ஜக³தீ । ஜாக³தம் ச த்ருதீயஸவநம் । அத: ஸம்க்²யாஸாமாந்யாது³த்தரயோ: புருஷாயுஷோ: ஸவநத்³வயஸம்பத்திர்யுக்தேத்யர்த²: ।

புருஷஸ்ய யஜ்ஞத்வே விதி⁴யஜ்ஞேந ஸஹ ஸாத்³ருஶ்யாந்தரமாஹ –

கிம்சேதி ।

ப்ராத:ஸவநே வஸூநாம் தத்³தே³வதாத்வேநாந்வயாத்தத்த்வமேவ ஸம்க்ஷிபதி –

ஸவநதே³வதாத்வேந ஸ்வாமிந இத்யர்த² இதி ।

வஸூநாம் ஸவநஸ்வாமித்வமுப⁴யத்ர துல்யமித்யுக்தே ப்ரஸித்³தா⁴ந்வஸூந்புருஷயஜ்ஞே(அ)பி ப்ராப்தாந்ப்ரத்யுத³ஸ்யதி –

புருஷயஜ்ஞே(அ)பீதி ।

தேஷு வஸுஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திம் ஸாத⁴யதி –

தே ஹீதி ।

நிமித்தாந்தரமாஹ –

ப்ராணேஷு ஹீதி ।

ப்ராணாநாம் வஸுத்வமுபபாதி³தமுபஸம்ஹரதி –

இத்யத இதி ॥1॥

ஸம்ப்ரதி புருஷயஜ்ஞவித்³யாங்க³பூ⁴தமாஶீர்வாத³ப்ரயோக³ம் த³ர்ஶயதி –

தம் சேதி³தி ।

அநுஸந்தநுதேத்யத்ராநுபத³மேகீபா⁴வே । மந்த்ரஜபஸ்ய ஸாநுப³ந்தி⁴த்வம் விதி⁴யஜ்ஞேந ॥2॥ ஸமாநம் தஸ்ய யாநி சதுர்விம்ஶதிவர்ஷாணீத்யாதி³நேதி ஶேஷ: ।

ப்ராணேஷு ருத்³ரஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தமாஹ –

ருத³ந்தீதி ।

யது³க்தம் ரோத³யந்தீதி ருத்³ரா இதி தது³பபாத³யதி –

க்ரூரா ஹீதி ॥3॥

யதா² ப்ராணா வஸவோ ருத்³ராஶ்சோக்தாஸ்ததே²தி யாவத் ।

தேஷ்வாதி³த்யஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தமாஹ –

தே ஹீதி ।

தம் சேதி³த்யாதி³நா பூர்வேண க்³ரந்தே²ந தம் சேதே³தஸ்மிந்நித்யாதி³வக்ஷ்யமாணக்³ரந்த²ஸ்ய துல்யார்த²த்வாந்ந வ்யாக்²யாநாபேக்ஷேத்யாஹ –

ஸமாநமந்யதி³தி ॥4 - 6॥

மஹிதா³ஸோதா³ஹரணஸ்ய தாத்பர்யமாஹ –

நிஶ்சிதா ஹீதி ।

ததே³தத்³யஜ்ஞத³ர்ஶநம் வித்³வாநாஹ ஸ்மேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஹ வா இதி நிபாதயோ: கிலேத்யர்த²: । உக்தஸ்ய வோதா³ஹரணஸ்ய ப்ரஸித்³தி⁴விஷய: । ஹே ரோக³ கஸ்மாந்மாம் த்வமுபதபஸீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கஸ்மாதி³த்யாக்ஷேபே ஹேதுமாஹ –

யோ(அ)ஹமிதி ।

யோ யஜ்ஞ: ஸோ(அ)ஹமநேநேதி யோஜநா ।

இதிஶப்³த³ஸ்யாந்வயமாசஷ்டே –

இத்யேவமிதி ।

நிஶ்சிதாயா வித்³யாயா த்⁴யாநம் ப்ரதி ப²லம் கத²யதி –

ஸ ஏவமிதி ।

யத்³யபி மஹிதா³ஸஸ்ய யதோ²க்தநிஶ்சயவதோ யதோ²க்தம் ததா²(அ)பீதா³நீம்தநஸ்ய கிமாயாதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அந்யோ(அ)பீதி ।

ப்ரஜீவதீதி ஜீவநஸ்ய ப்ரகர்ஷோ ரோகா³த்³யுபதாபராஹித்யம் ப்ரஶப்³தே³நோச்யதே ।

ஏவம்நிஶ்சய இத்யுக்தம் புருஷம் விஶத³யதி –

ய ஏவமிதி ॥7॥

நநு பூர்வேணா(அ)(அ)ஶீர்வாத³ப்ரயோகே³ணோதா³ஹரணேநைவ ஸமநந்தரக்³ரந்த²ஸ்ய ஸம்ப³ந்தோ⁴ நோபலப்⁴யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸ யதி³தி ।

பூர்வேண தஸ்ய யாநி சநுவிம்ஶதிவர்ஷாணீத்யாதி³நா ஸாத்³ருஶ்யநிர்தே³ஶேநேத்யர்த²: । ஏவம்ஜாதீயகமஶநாயாதி³க்ருதமிதி யாவத் ।

அஶிஶிஷாதி³ஷு தீ³க்ஷாத்³ருஷ்டௌ ஹேதுமாஹ –

து³:கே²தி ॥1॥

தீ³க்ஷாவசநஸாத்³ருஶ்யாத்புருஷஸ்ய யஜ்ஞத்வமுக்தமிதா³நீமுபஸது³பேதத்வஸாத்³ருஶ்யாத³பி தஸ்ய யஜ்ஞத்வம் விஜ்ஞேயமித்யாஹ –

அதே²தி ।

அஶநாதி³ஷு கத²முபஸத்³த்³ருஷ்டிஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

உபஸதா³ம் சேதி ।

பயோவ்ரதத்வம் பயோப⁴க்ஷணயுக்தத்வம் । யஜ்ஞே யாந்யஹால்பபோ⁴ஜநீயாநி ப்ரஸித்³தா⁴நி தாநி சோபஸத்ஸு க்ரியமாணாந்யாஶ்வாஸந்நாநீதி தாஸு ப்ரஶ்வாஸ: ஸ்வாஸ்த்²யவிஶேஷ: । அஶநாதி³ஷு ச ஸோ(அ)ஸ்தீதி ப்ரஸித்³த⁴மிதி பா⁴வ: । ஸுக²நிமித்தத்வம் க்லேஶநிவ்ருத்திஹேதுத்வம் ச ஸாமாந்யம் ॥2॥

ஸ்துதஶஸ்த்ரவைஶிஷ்ட்யஸாம்யாத³பி புருஷஸ்ய யஜ்ஞத்வமித்யாஹ –

அத² யதி³தி ।

ஹாஸாதி³ஷு ஸ்துதஶஸ்த்ரத்³ருஷ்டௌ ஹேதுமாஹ –

ஶப்³த³வத்த்வேதி ॥3॥

த³க்ஷிணாவத்த்வஸாம்யாத³பி புருஷஸ்ய யஜ்ஞத்வமவதே⁴யமித்யாஹ –

அதே²தி ।

தபோதா³நாதி³ஷு த³க்ஷிணாத்³ருஷ்டௌ ஹேதுமாஹ –

த⁴ர்மேதி ॥4॥

ப்ரகாராந்தரேண புருஷஸ்ய யஜ்ஞத்வம் ஸாத⁴யதி –

யஸ்மாச்சேதி । “ஷூங் ப்ராணிப்ரஸவே” “ஷுஞ் அபி⁴ஷவே” இதி தா⁴துத்³வயத³ர்ஶநாத்ப்ரஸவே கண்ட³நே ச ஸாதா⁴ரண: ஸவநஶப்³த³ஸ்தத: ஸவநஶப்³த³வத்த்வஸாமாந்யாத்³வா புருஷே யஜ்ஞத்³ருஷ்டி: கர்தவ்யேத்யர்த²: ।

புருஷக³தம் ஶப்³த³ஸாமாந்யம் விஶத³யதி –

புநரிதி ।

யத்புநரஸ்ய புருஷாக்²யஸ்ய விதி⁴யஜ்ஞஸ்யேவ ஸோஷ்யதீத்யாதி³ஶப்³த³ஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் தது³த்பாத³நமேவ ததி³தி யோஜநா ।

அவப்⁴ருத²ஸம்ப³ந்தி⁴த்வாத³பி புருஷஸ்ய யஜ்ஞத்வமஸ்தீத்யாஹ –

கிம்சேதி ॥5॥

புருஷே யஜ்ஞத்³ருஷ்டிருக்தா ஸம்ப்ரதி விஶிஷ்டபுருஷஸம்ப³ந்தே⁴ந வித்³யாம் ஸ்தோதும் வித்³யாங்க³ம் ச ஜபம் விதா⁴துமுபக்ரமதே –

தத்³தை⁴ததி³தி ।

தே³வகீபுத்ரஸ்யைதத்³த³ர்ஶநஶ்ரவணப²லமாஹ –

ஸ சேதி ।

கிமர்தே²யம் கு³ருஶிஷ்யாக்²யாயிகேத்யாஹ –

இத்த²ம் சேதி ।

அக்ஷிதமஸீதி கீத்³ருஶீம் தே³வதாம் ப்ரத்யுச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஸாமர்த்²யாதி³தி ।

நிக்ருஷ்டஸ்ய ஸ்துதிஸம்ப³ந்தா⁴யோகா³த்புருஷயஜ்ஞே ஸவநதே³வதாந்தராநுபபத்தேஶ்ச ப்ராணாநாமேவா(அ)(அ)தி⁴தை³விகம் ரூபமாதி³த்யாக்²யம் ஜப்யமந்த்ரார்த²த்வேந ஸம்ப³த்⁴யத இத்யர்த²: ।

த்³விதீயமந்த்ரஸ்யார்தா²ந்தரம் வாரயதி –

ததே²தி ।

ப்ரத²மமந்த்ரவதி³த்யர்த²: । ந ச த்³வயோரேகார்த²த்வே ஸத்யந்யதரஸ்ய வையர்த்²யம் த்³வயோரபி ஜப்யத்வேநோபயுக்தத்வாதி³தி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

மந்த்ரத்ரயப்ரதிபாத்³யம் ஸாவித்ரம் தத்த்வம்ருக்³ப்⁴யாமபி ப்ரதிபாதி³தமிதி ப்ரத்யயதா³ர்ட்⁴யார்த²மாஹ –

தத்ரேதி ।

கிமிதி வித்³யாஸ்துதிபரத்வமநயோரிஷ்யதே ஜபார்த²த்வமேவ கிம் ந ஸ்யாத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

நேத்யாதி³நா ।

அநயோர்ஜபார்த²த்வே(அ)பி த்ரித்வஸம்க்²யாயா:ஸத்த்வாந்ந ஸா பா³த்⁴யேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

பஞ்சேதி ।

அநயோர்ஜப்யத்வே பஞ்சகம் ப்ரதிபத்³யேதேதி பஞ்சஸம்க்²யாயா வக்தவ்யத்வாத்த்ரித்வம் பா³தி⁴தம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ॥6॥

“ஆதி³த்ப்ரத்நஸ்ய ரேதஸோ ஜ்யோதி: பஶ்யந்தி வாஸரம் । பரோ யதி³த்⁴யதே தி³வி” இதி மந்த்ரஸ்ய ப்ரதீகக்³ரஹணமாதி³த்ப்ரத்நஸ்ய ரேதஸ இதி, தத்பத³ச்சே²த³பூர்வகம் வ்யாசஷ்டே –

ஆதி³த்யாதி³நா ।

இச்ச²ப்³த³ஶ்சாநர்த²க இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கிம் தத்காரணமித்யபேக்ஷாயாம் ஸதே³வ ஸோம்யேத³மித்யாதி³ஶ்ருதிஸித்³த⁴ம் ப்³ரஹ்மேத்யாஹ –

ஸதா³க்²யஸ்யேதி ।

ஆநந்த³ம் ப்³ரஹ்மணோ வித்³வாநிதிவத்ப்ரத்நஸ்ய ஜ்யோதிரிதி ஸம்ப³ந்தோ⁴ த்³ரஷ்டவ்ய: । உத்ஸ்ருஷ்டாநுப³ந்தோ⁴ த்⁴வஸ்ததகார: ஸ இதி யாவத் ।

நநு ப்³ரஹ்மஸ்வரூபபூ⁴தமேதஜ்ஜ்யோதிர்நைவ ஸர்வே பஶ்யந்தோ த்³ருஶ்யந்தே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

நிவ்ருத்தசக்ஷுஷ இதி ।

நிவ்ருத்தாநி விமுகீ²க்ருதாநி விஷயேப்⁴யஶ்சக்ஷூம்ஷி கரணாநி யேஷாம் தே ததா² । அத ஏவ ப்³ரஹ்மவித³:, “கஶ்சித்³தீ⁴ர: ப்ரத்யகா³த்மாநமைக்ஷதா³வ்ருத்தசக்ஷுரம்ருதத்வமிச்ச²ந்” (க.உ. 2 । 4 । 1) இதி ஶ்ருத்யந்தரம் ।

தத்ரைவோபாயாந்தரம் ஸூசயதி –

ப்³ரஹ்மசர்யாதீ³தி ।

“ஸ்மரணம் கீர்தநம் கேலி: ப்ரேக்ஷணம் க்³ருஹ்யபா⁴ஷணம் । ஸங்கல்போ(அ)த்⁴யவஸாயஶ்ச க்ரியாநிவ்ருத்திரேவ ச ॥ ஏதந்மைது²நமஷ்டாங்க³ம் ப்ரவத³ந்தி மநீஷிண: । விபரீதம் ப்³ரஹ்மசர்யமேததே³வாஷ்டலக்ஷணம் ॥” (அ.பு. 372) [இத்யுக்தம்] ப்³ரஹ்மசர்யம் । ஆதி³பதே³நாஹிம்ஸா(அ)ஸ்தேயாத³யோ க்³ருஹ்யந்தே । ஏதைர்நிவ்ருத்திப்ரதா⁴நை: ஸாத⁴நை: ஶுத்³த⁴முத்³தீ³பிதமந்த:கரணம் யேஷாம் தே ததா² ।

வ்யத்யயே ஹேதுமாஹ –

ஜ்யோதிஷ்பரத்வாதி³தி ।

யத்ஸ்வமஹிமப்ரதிஷ்டி²தம் தீ³ப்யதே தத்பரம் ஜ்யோதிரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தீ³ப்யமாநத்வம் விவ்ருணோதி –

யேநேதி ।

மந்த்ராந்தரமவதாரயதி –

கிஞ்சேதி ।

இதஶ்ச வித்³யாஸ்துத்யர்தே²தி யாவத் ।

கிமாஹேத்யபேக்ஷாயாம் த்³விதீயம் மந்த்ரமாத³த்தே –

உத்³வயமிதி ।

தம் வ்யாகரோதி –

தமஸ இத்யாதி³நா ।

தஸ்யைவ ஜ்யோதிஷ: ப்ரபா⁴நே ஜ்யோதிர்நாந்யத³ஸ்தீத்யர்த²: ।

தே³வத்வேந ப்ரத்யகா³த்மத்வமாஹ –

ஸ்வரிதி ।

தயோரேகத்வம் “ஸ யஶ்சாயம்” (தை.உ. 2 । 8 । 5) இத்யாதி³ஷு ஶ்ருத்யந்தரஸித்³த⁴ம் த³ர்ஶயதி –

ஆதி³த்யஸ்த²மிதி ।

தத்பதா³ர்த²ம் த்வம்பதா³ர்த²ம் சோக்த்வா தயோரைக்யமுக்தமிதா³நீமேகீபூ⁴தம் ஜ்யோதிர்விஶிநஷ்டி –

யது³த்தரமிதி ।

ஏகத்வதீ⁴ப²லம் கத²யதி –

பஶ்யந்த இதி ।

ப²லமேவ ப்ரஶ்நபூர்வகம் விவ்ருணோதி –

கிமித்யாதி³நா ।

ப²லவிஷயம் ஸ்வாநுப⁴வம் த³ர்ஶயதி –

அஹோ இதி ।

மந்த்ராணாம் மந்த்ரயோஶ்சைகவாக்யத்வமுபஸம்ஹரதி –

இத³ம் ததி³தி ॥7॥

நநு யஜ்ஞவிஜ்ஞாநேந வக்ஷ்யமாணவிஜ்ஞாநஸ்ய ந ஸங்க³திரஸ்தீதி கத²ம் பௌர்வாபர்யமித்யாஶங்க்யாநந்தரக²ண்ட³ஸ்ய வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ –

மநோமய இதி ।

இதி சேஶ்வர உக்த இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தத்ர ப்³ரஹ்மணோ கு³ணயோரேகதே³ஶத்வேந மந ஆகாஶஶ்சோக்த இத்யாஹ –

ப்³ரஹ்மண இதி ।

யதோ²க்தகு³ணகப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யஸமர்த²ஸ்ய தயோரேவ ஸம்பூர்ணப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிகத²நார்த²முத்தரக்³ரந்த²மவதாரயதி –

அதே²தி ।

ஏவமுப⁴யமுபதி³ஷ்டம் ப⁴வதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ததே³வோப⁴யம் விப⁴ஜதே –

அத்⁴யாத்மமிதி ।

கத²ம் மநோத்³ருஷ்டிவிஷயத்வேநாத்⁴யாத்மம் மநோ ப்³ரஹ்மேத்யுபாஸநம் விதி⁴த்ஸ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

மநஸேதி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டேராகாஶம் விஷயீ ப⁴வதி ந ஹி தேநோபலப்⁴யதே ப்³ரஹ்மேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஆகாஶஶ்சேதி ।

ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டேர்யோக்³யமிதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ॥1॥

அத்⁴யாத்மமதி⁴தை³வதம் ச விஹிதஸ்யோபாஸநஸ்யாங்கா³நுசிந்தநம் த³ர்ஶயதி –

ததே³ததி³தி ।

மநஸஶ்சதுஷ்பாத்த்வம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் வ்யுத்பாத³யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

ஆதி⁴தை³விகஸ்யா(அ)(அ)காஶஸ்ய சதுஷ்பாத்த்வம் ப்ரகடயதி –

அதே²த்யாதி³நா ।

மந அகாஶயோருக்தம் சதுஷ்பாத்த்வம் நிக³மயதி –

ஏவமிதி ॥2॥

ஆத்⁴யாத்மிகாந்பாதா³ந்ப்ரபஞ்சயதி –

தத்ரேதி ।

பாத³த்வம் வாசோ வ்யுத்பாத³யதி –

வாசா ஹீதி ।

யதா² க³வாதி³க³ந்தவ்யம் பாதே³நைவ ப்ராப்நோதி தே³வத³த்தோ(அ)பி வாசைவ பாதே³ந வக்தவ்யம் விஷயம் ப்ரதிலப⁴தே । தேந தஸ்யா யுக்தம் பாத³த்வமித்யர்த²: ।

ப்ராணஸ்ய வாச இவ பாத³த்வம் த³ர்ஶயதி –

தேநாபீதி ।

ஆதி⁴தை³விகாந்பாதா³ந்விவ்ருணோதி –

அதே²தி ।

யதா² கோ³ருத³ரே பாதா³ லக்³நா லக்ஷ்யந்தே ததா²(அ)(அ)காஶஸ்யோத³ர இவாக்³ந்யாத³யோ லக்³நா த்³ருஶ்யந்தே । தஸ்மாத்தஸ்ய தே பாதா³ இவ ப⁴வந்தீத்யர்த²: ।

த்³விவித⁴பாத³விவரணமுபஸம்ஹரதி –

ஏவமிதி ।

ஸம்ப்ரத்யாத்⁴யாத்மிகபாதா³நாமாதி⁴தை³விகபாதை³ரதி⁴ஷ்டே²யதயா ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)நுசிந்தநீய இதி த³ர்ஶயிதுமுபக்ரமதே –

தத்ரேதி ।

ஸோ(அ)க்³நிநேத்யாதே³ரர்தா²ந்தரமாஹ –

அத²வேதி ।

கீர்தியஶஸோ: ப்ரத்யக்ஷத்வபரோக்ஷத்வாப்⁴யாம் பே⁴த³: ॥3॥

ஸர்வத்ரேத்யுப⁴யத: ஸம்ப³த்⁴யதே ॥4 - 5 - 6 ॥

க²ண்டா³ந்தரஸ்ய ஸங்க³திமாஹ –

ஆதி³த்ய இதி ।

தஸ்யேத்யாதி³த்யோ க்³ருஹ்யதே ।

அநபி⁴வ்யக்தநாமரூபத்வாபி⁴ப்ராயேணாஸச்ச²ப்³தோ³ கௌ³ணோ வ்யாக்²யாதஸ்தத்ரைவகாராவஷ்டம்பே⁴ந ஶங்கதே –

நந்விஹேதி ।

கத²மஸத: ஸஜ்ஜாயேதேத்யஸத்காரணத்வஸ்ய ஷஷ்டே² நிராகரிஷ்யமாணத்வாத்தத்ர ஸத்காரணம் ப⁴வது ப்ரக்ருதே து ஸாவதா⁴ரணாத³ஸச்ச²ப்³தா³த³ஸதே³வ காரணம் விவக்ஷிதமித்யுதி³தாநுதி³தஹோமவத்³விகல்ப இத்யர்த²: । க்ரியாயா: கர்த்ருதந்த்ரத்வாத்ததி³ச்ச²யா தத்ர விகல்பாத், வஸ்துநஸ்து ஸித்³த⁴ஸ்ய ததி³ச்சா²நநுவிதா⁴யித்வாந்நவிகல்ப: ஸம்ப⁴வதி ।

ந ஹி ஸ்தா²ணுரேவ கஸ்யசித³பேக்ஷயா புருஷோ ப⁴வதீதி பரிஹரதி –

ந க்ரியாஸ்விவேதி ।

விகல்பாஸம்ப⁴வே வாக்யஸ்ய க³திர்வக்தவ்யேதி ப்ருச்ச²தி –

கத²மிதி ।

அஸச்ச²ப்³த³ஸ்ய வா க³திரவதா⁴ரணஸ்ய வா ப்ருச்ச்²யதே ? தத்ரா(அ)(அ)த்³யம் ப்ரத்யாஹ –

நந்விதி ।

த்³விதீயம் ஶங்கதே –

நந்வேவஶப்³த³ இதி ।

தஸ்ய கா க³திரிதி ஶேஷ: ।

பூர்வகாலீநஸத்த்வாபி⁴தா⁴யகா ஸீச்ச²ப்³த³ஸ்ய வாக்யஶேஷே ஶ்ரவணாந்நோபக்ரமே(அ)பி ஸத்த்வாபா⁴வாவதா⁴ரணம் விவக்ஷிதம் கிந்த்வபி⁴வ்யக்த்யபா⁴வாவதா⁴ரணமாதி³த்யஸ்துத்யர்த²மிதி ஸமாத⁴த்தே –

ஸத்யமேவமிதி ।

க்வ புநரியமாதி³த்யஸ்துதிருபயுஜ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டீதி ।

ஜக³தோ நாமரூபவ்யாகரணமாதி³த்யாயத்தமிதி தது³பபாத³யதி –

ஆதி³த்யேதி ।

ததா²(அ)பி கத²மாதி³த்யஸ்துதிரித்யாஶங்க்ய த்³ருஷ்டாந்தேந த³ர்ஶயதி –

யதே²தி ।

கிஞ்சோபக்ரமோபஸம்ஹாரைகரூப்யேண(அ)(அ)தி³த்யே ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிவிதி⁴பரமித³ம் வாக்யம் ந தஸ்ய காரணாஸத்த்வே தாத்பர்யம் கல்பயிதும் ஶக்யமநந்யதா²ஸித்³த⁴கல்பகாபா⁴வாதி³த்யாஹ –

ந சேதி ।

தத்பரத்வம் கத²மவக³திமித்யாஶங்க்யோபஸம்ஹாரஸ்யோபக்ரமாநுஸாரித்வாதி³த்யாஹ –

உபஸம்ஹரிஷ்யதீதி ।

கத²ம் தஸ்யாஸச்ச²ப்³த³வாச்யத்வம் ததா³ஹ –

ஸ்திமிதமிதி ।

ஸத்த்வம் தர்ஹி கத²மிதி ததா³ஹ –

கார்யேதி ।

பீ³ஜஸ்யோச்சூ²நதாவத்காரணஸ்ய ஸிஸ்ருக்ஷாவஸ்தா²ம் த³ர்ஶயதி –

ஈஷதி³தி ।

லப்³த⁴பரிஸ்பந்த³ம் ப்ராப்தபரிணாமம் ஸத்³பூ⁴தஸூக்ஷ்மாகாரேணாப⁴வதி³த்யர்த²: ।

ஸூக்ஷ்மபூ⁴தோத்பத்த்யநந்தரம் ஸ்தூ²லபூ⁴தோத்பத்திமாஹ –

ததோ(அ)பீதி ।

பூ⁴தஸூக்ஷ்மாகாரப்ராப்தேரநந்தரம் பஞ்சீகரணப்ரக்ரியயா(அ)ந்யோந்யாவயவாநுப்ரவேஶேந ஸ்தூ²லபூ⁴தாவஸ்த²மாஸீத்யர்த²: ।

ஸ்தூ²லேப்⁴யஶ்ச பூ⁴தேப்⁴யோ(அ)ண்ட³நிர்வ்ருத்திம் ப்ரதிஜாநீதே –

அத்³ப்⁴ய இதி ।

அப்ஸஹிதேப்⁴யோ பூ⁴தேப்⁴ய இத்யர்த²: ॥1॥

அவஶ்யாயஶப்³தே³ந ஹிமமுச்யதே ॥2॥

உலூலவ இத்யுத்ஸவகாலீநா: ஶப்³த³விஶேஷா தே³ஶவிஶேஷே ப்ரஸித்³தா⁴: । ஸ்த்ரீவஸ்த்ராந்நாத³ய உத³திஷ்ட²ந்நிதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । கிமத்ர ப்ரமாணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ரஸித்³த⁴ம் ஹீதி ।

ஏததி³தி பூ⁴தாத்³யுத்தா²நம் ॥3॥

அத்³ருஷ்டப²லமாஹத்யோக்த்வா த்³ருஷ்டப²லமாசஷ்டே –

கிஞ்சேதி ।

தத்³விதோ³ த்³ருஷ்டப²லமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: –

க்ரியாவிஶேஷணமிதி ।

ஏவம்வித³ம் ஸாத⁴வோ கோ⁴ஷா ஆக³ச்சே²யுரிதி யத்தத்க்ஷிப்ரமப்ரதிப³ந்தே⁴நைவேத்யர்த²: । ஆதி³த்யே ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிராத³ரஸ்ய விஷய: ॥4॥

ஆதி³த்யஸ்ய ஸூத்ராவச்சே²த³பே⁴த³த்வாத்தது³பாஸநாநந்தரம் ஸூத்ரோபாஸநமுபந்யஸ்தே । நந்வத்⁴யாத்மமதி⁴தை³வதம் ச வாயுப்ராணயோ: ஸூத்ராத்மபூ⁴தயோருபாஸநம் பூர்வாத்⁴யாயே(அ)பி வ்யாக்²யாதம் ததா² ச கோ(அ)த்ர விஶேஷோ யேந தது³பாஸநம் புநராரப்⁴யதே(அ)த ஆஹ –

வாயுப்ராணயோரிதி ।

ஸாக்ஷாத்பாத³கல்பநம் விநேதி யாவத் । ப்³ரஹ்மத்வேந ப்³ரஹ்மகார்யரூபேணேத்யர்த²: ।

வித்³யேதி ।

“த⁴ர்மார்தௌ² யத்ர ந ஸ்யாதாம் ஶுஶ்ரூஷா வா(அ)பி தத்³விதா⁴ । தத்ர வித்³யா ந வக்தவ்யா ஶுப⁴ம் பீ³ஜமிவோஷரே ॥” (ம.ஸ்ம்ரு. 2 । 112) இதி ஸ்ம்ருதிமநுஸம்தா⁴ய புஷ்கலத⁴நமாதா³ய ரைக்வோ ராஜ்ஞே வித்³யாம் ப்ராதா³ஜ்ஜாநஶ்ருதிஶ்ச ஶாஸ்த்ரார்த²ம் ஜ்ஞாத்வா புஷ்கலத⁴நம் த³த்த்வைவ ஶ்ரத்³தா⁴தி³ஸம்பந்நஸ்ததோ வித்³யாமாத³தௌ³ । ததா²(அ)ந்யோ(அ)பி தா³தா க்³ரஹீதா வா ஸ்யாதி³தி தத்³தா³நக்³ரஹணயோர்விதி⁴ப்ரத³ர்ஶநார்தா² சா(அ)(அ)க்²யாயிகேத்யர்த²: ।

நநு ஷட்ஶதாநி க³வாமித்யாதி³த³ர்ஶநாத்³த⁴நதா³நமேவ வித்³யாக்³ரஹணே ஸாத⁴நமிஹ ப்ரதீயதே ந து ஶ்ரத்³தா⁴தீ³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஶ்ரத்³தே⁴தி ।

ஆதி³பதே³ந தாத்பர்யப்ரணிபாதாத³யோ க்³ருஹ்யந்தே । ஆக்²யாயிகயா தது³ ஹ புநரேவேத்யாதி³லக்ஷணயேதி யாவத் ।

ஜநஶ்ருதஸ்ய புத்ரோ யஸ்தஸ்ய பௌத்ர: பௌத்ராயண: ஸ ச ப்ரக்ருதோ ஜாநஶ்ருதிரேவேத்யாஹ –

புத்ரஸ்யேதி ।

ஶ்ரத்³த⁴யா தே³யஸ்யால்பத்வஶங்காம் வாரயதி –

ப³ஹுதா³யீதி ।

ப³ஹுபாகஸ்ய ப²லமாஹ –

போ⁴ஜநேதி ।

உக்தஸ்ய ராஜ்ஞோ வர்தமாநத்வாபா⁴வாத³ஸத்த்வமாஶங்க்யோக்தமேவமிதி ।

ஸ்வஸமீபம் ப்ராப்தேப்⁴ய ஏவார்தி²ப்⁴யோ(அ)ஸாவந்நம் த³தா³தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ ஹேதி ॥1॥

விஶிஷ்டாந்நதா³நப²லம் த³ர்ஶயிதுமாரப⁴தே –

தத்ரேதி ।

வாக்யார்த²ம் த³ர்ஶயதி –

ருஷய இதி ।

ஸம்போ³த⁴நாப்⁴யாஸஸ்ய விஷயமாஹ –

ஆத³ரம் த³ர்ஶயந்நிதி ।

ததே³வ த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி –

யதே²தி ।

ப⁴ல்லாக்ஷஶப்³தா³ர்த²மாஹ –

ப⁴ல்லேதி ।

ப⁴ல்லாக்ஷஶப்³தோ³ ப⁴த்³ராக்ஷவிஷய: ஸந்விருத்³த⁴லக்ஷணயா மந்த³த்³ருஷ்டித்வஸூசக: ।

ப⁴ல்லாக்ஷஶப்³த³ஸ்ய விஷயாந்தரமாஹ –

அத²வேதி ।

தஸ்ய ப்ருஷ்ட²கா³மிநோ ஹம்ஸஸ்ய மஹாத்மா நாதிக்ரமணீயோ விஜாநதேதி ஸம்யக்³த³ர்ஶநாபி⁴மாநஶாலித்வாத்தேநாக்³ரகா³மீ ஹம்ஸோ ஜாநஶ்ருதிமதிசிக்ரமிஷுமமர்ஷிதயா பீட்³யமாந: ஸந்ந த்வம் த⁴ர்மம் ஜாநாஸி ஜ்ஞாநாபி⁴மாநம் து வஹஸீத்யுபாலப்³த⁴ஸ்தத்ர ப⁴ல்லாக்ஷேத்யுபாலம்ப⁴ஸ்வரூபம் ஸூசயதீத்யர்த²: ।

ப்ருஷ்ட²கா³மீ ஹம்ஸோ நிந்தா³பூர்வகமக்³ரகா³மிநம்(ணம்) ஹம்ஸம் ஸம்போ³த்⁴ய கிமூசிவாநித்யபேக்ஷாயாமாஹ –

ஜாநஶ்ருதேரிதி ।

மா ப்ரதா⁴க்ஷீரிதி பாடே² கத²ம் மா ப்ரதா⁴க்ஷீதி³த்யுச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

புருஷவ்யத்யயேநேதி ।

மத்⁴யமபுருஷம் ப்ரத²மபுருஷம் க்ருத்வா வ்யாக்²யாநமித்யர்த²: ॥2॥

ஏவம் ஸந்தமேநம் ப்ராணிமாத்ரம் ராஜாநமதி⁴க்ருத்ய ஸப³ஹுமாநமேதத்³வசநமாத்தே²தி குத்ஸயதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: । தத்ர வைத⁴ர்ம்யத்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

ரைக்வமிவேதி ।

யுக³ம் வஹதீதி யுக்³யோ ப³லீவர்தோ³(அ)ஶ்வோ வா(அ)ஸ்யாமஸ்தீதி யுக்³வா ஶகடீ தயா ஸஹ வர்தத இதி ஸயுக்³வா ரைக்வ: । வகாரோ மத்வர்தீ²ய: த்வம் ரைக்வம் ஜ்ஞாநமாஹாத்ம்யயுக்தமதி⁴க்ருத்ய யதா² ப்ரஶம்ஸாவசநம் ததா² கர்மிணமேநம் ராஜாநமதி⁴க்ருத்ய கத²மேவமாத்தே²த்யர்த²: ।

உக்தம் வாக்யார்த²ம் ஸம்கலயதி –

அநநுரூபமிதி ।

அஸ்மிந்வராகே ராஜநி த⁴ர்மமாத்ரநிஷ்டே²நேத³மநுரூபம் வசநம் ரைக்வே புநர்விஜ்ஞாநவதி யதோ²க்தம் வசோ யுக்தமேவேதி । இதர: ப்ருஷ்ட²கா³மீ ஹம்ஸ: । ய: ஸயுக்³வா ரைக்வஸ்த்வயோச்யதே ஸ கத²ம் நு ஸ்யாதி³த்யந்வய: ॥3॥

ஸ ரைக்வோ யேந ப்ரகாரேண ஸ்யாத்தம் ப்ரகாரம் ஶ்ருண்விதி ப்ரதிஜ்ஞாய ப்ரகாரப்ரதி³த³ர்ஶயிஷயா த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

யதே²தி ।

த்³யூதஸ்ய ஸமய: ஸம்கேதஸ்தத³நுஷ்டா²நகாலோ (வா) யேந த்³யூதவித்³யாயாமேஜதி ஸோ(அ)க்ஷஸ்தஸ்ய கஶ்சித்³பா⁴கோ³(அ)த²ஶப்³த³வாச்யஸ்தத்ர யஶ்சதுரங்கோ பா⁴க³ஶ்சத்வாரோ(அ)ங்காஶ்சிஹ்நாந்யஸ்மிந்நிதி வ்யுத்பத்தே: க்ருதநாமவ்யவஹ்ருதேந[தேந] யதா³ த்³யூதே ப்ரவ்ருத்தாநாம் மத்⁴யே ஸ கோ(அ)பி ஜயதி ததா³ தஸ்மை க்ருதநாமவதே விஜிதாயாத⁴ரே(அ)யா: ஸம்யந்தீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தத³ர்த²ம் வ்யாசஷ்டே –

தத³ர்த²மிதி ।

அத⁴ரேயாந் வ்யாகரோதி –

அத⁴ரேயா இதி ।

தாநேவ விஶிநஷ்டி –

த்ரேதேதி ।

அக்ஷஸ்ய யஸ்மிந்பா⁴கே³ த்ரயோ(அ)ங்கா: ஸ த்ரேதா நாமாயோ ப⁴வதி । யத்ர து த்³வாவங்கௌ ஸ த்³வாபரநாமக: । யத்ரைகோ(அ)ங்க: ஸ கலிஸம்ஜ்ஞ இதி விபா⁴க³: ।

தாத³ர்த்²யேநேதராங்காநா(ணா)மந்தர்பா⁴வமுக்தம் வ்யக்தீகரோதி –

சதுரங்க இதி ।

தத³ந்தர்ப⁴வந்தி தஸ்மிந்க்ருதே த்ரேதாத³யஸ்தே(அ)ந்தர்ப⁴வந்தீதி யாவத் । மஹாஸம்க்²யாயாமவாந்தரஸம்க்²யாந்தர்பா⁴வ: ப்ரஸித்³த⁴ ஏவேத்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டாந்தமநூத்³ய தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ –

யதே²தி ।

ரைக்வமபி⁴வ்யாப்ய ஸர்வம் ஸமேதீத்யஸ்யார்த²ம் ஸம்க்ஷிபதி –

அந்தர்ப⁴வதீதி ।

ரைக்வே ஸர்வஸ்யாந்தர்பா⁴வம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் ப்ரகடயதி –

கிம் ததி³த்யாதி³நா ।

தத்³த⁴ர்மஸ்ய மஹத்த்வாத³ந்யேஷாம் ச த⁴ர்மஜாதஸ்யால்பத்வாத்தஸ்யேதரஸ்மிந்நந்தர்பா⁴வ: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

கிம் ச ஸர்வேஷாம் ப்ராணிநாம் த⁴ர்மப²லமல்பீயஸ்த்வாந்மஹத்தரே ரைக்வஸ்ய த⁴ர்மப²லே(அ)ந்தர்ப⁴வதீத்யாஹ –

தஸ்ய சேதி ।

ந கேவலம் ரைக்வஸ்யைதந்மாஹாத்ம்யம் கிந்த்வந்யஸ்யாபி ஜ்ஞாநவதோ(அ)ஸ்தீதி ஜாநஶ்ருதேரநுக்³ரஹார்த²மாஹ –

ததே²தி ॥4॥

ப்ரதிபந்நஹம்ஸவசநகே²தி³த இதரோ ராஜா ராத்ரிஶேஷமதிவாஹ்ய ஶயநம் ஜஹதா³த்மந: ஸமீபஸ்த²ம் ஸ்துதிகர்தாரம் க்ஷத்தாரமங்கா³ரே ஹேத்யாதி³வாக்யமுக்தவாந் । தஸ்யாபி⁴ப்ராயமாஹ –

ஸ ஏவேதி ।

கத²மிவஶப்³தோ³ த்³விதீயே க⁴டதே । தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ததே³தி ।

அவதா⁴ரணஸ்யாபி நோபயோகோ³(அ)ஸ்தீதி சேத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அநர்த²கோ வேதி ।

ப்ரஶ்நவாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

ராஜ்ஞேதி ।

யோ நு கத²மித்யாதி³ பூர்வவத்³வ்யாக்²யேயம் ॥5 – 6 ॥

தஸ்யேதி கர்மணி ஷஷ்டீ² ॥7॥

மயா ஹி கா³ர்ஹஸ்த்²யம் சிகீர்ஷ்யதே தத³ர்த²ம் ச த⁴நமர்த்²யதே ந சாயம் தாத³ர்த்²யேந கிம்சிது³பகர்துமித்யாஶயேநாநாத³ரம் விஜ்ஞாதவாநஸ்மி யது³க்தலக்ஷணம் ரைக்வம் தஸ்ய ச கா³ர்ஹஸ்த்²யாபி⁴ப்ராயம் த⁴நார்தி²த்வம் சேதி ஶேஷ: ॥8॥

க்ஷத்த்ருவசநே ஶ்ருதே ஸதீதி ஸப்தம்யர்த²: । த⁴நார்தி²தாம் ச பு³த்³த்⁴வேதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: । உஹஶப்³த³ஸ்ய பூர்வவத³த்ராப்யேவகாரோ(அ)ர்த²: ॥1॥

அத்ராபி விநிக்³ரஹார்த²த்வஸம்ப⁴வே கிமித்யாநர்த²க்யமித்யாஶங்க்ய தவைவேத்யேவகாராதே³வ விநிக்³ரஹஸித்³தி⁴ரித்யாஹ –

ஏவஶப்³த³ஸ்யேதி ।

கா³ர்ஹஸ்த்²யார்தி²நஸ்தவ கர்மாநுஷ்டா²நார்த²மித³ம் த⁴நம் திஷ்ட²தாதி³தி சேந்நேத்யாஹ –

ந மமேதி ।

ஶூத்³ரஶப்³தே³ந ஜாநஶ்ருதே: ஸம்போ³த⁴நமநுசிதமிதி சோத³யதி –

நந்விதி ।

தஸ்யாஶூத்³ரத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ –

வித்³யாக்³ரஹணாயேதி ।

தஸ்ய ஶ்ருதித்³வாரா வித்³யாதி⁴காரோ நாஸ்தீத்யபஶூத்³ராதி⁴கரணே நிர்தா⁴ரிதமித்யாஶயேநா(அ)(அ)ஹ –

ஶூத்³ரஸ்ய சேதி ।

ஜாநஶ்ருதே: ஸதி க்ஷத்ரியத்வே ஶூத்³ரஸம்போ³த⁴நமயோக்³யமித்யுபஸம்ஹரதி –

கத²மிதி ।

ந ஜாதிஶூத்³ரோ ஜாநஶ்ருதி: கிம்து க்ஷத்ரியோ(அ)ஸ்மிந்கௌ³ண: ஶூத்³ரஶப்³த³ இத்யேகீயமதோபந்யாஸேந பரிஹரதி –

தத்ரேதி ।

தேந ஶுகா³விஷ்டத்வேநாஸௌ ஜாநஶ்ருதி: ஶுசா ஹேதுநா ரைக்வமாத்³ரவதீதி ஶூத்³ர: ஶ்ருத்வா வா ஹம்ஸவாக்யம் ரைக்வமாத்³ரவதீதி நைமித்திகம் தத்ர ஶூத்³ரபத³மித்யர்த²: ।

ததா²(அ)பி கிமிதி ஶூத்³ரபதே³ந ராஜாநம்ருஷி: ஸம்போ³த⁴யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ருஷிரிதி ।

உக்தப்ரகாரத்³வயஸமாப்தாவிதிஶப்³த³: ।

ப்ரகாராந்தரேண ஜாநஶ்ருதே: ஶூத்³ரத்வம் கௌ³ணம் வ்யுத்பாத³யதி –

ஶூத்³ரவத்³வேதி ।

ந ச ஶுஶ்ரூஷயா தேந ஶூத்³ர இதி ஶேஷ: ।

முக்²யம் ஶூத்³ரத்வம் க்ஷத்த்ருஸம்ப³ந்தே⁴ந வ்யாவர்தயதி –

ந த்விதி ।

க்ஷத்ரியே ஜாநஶ்ருதௌ ஶூத்³ரஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தாந்தரமாஹ –

அபரே புநரிதி ।

தத்ர க³மகம் த³ர்ஶயதி –

லிங்க³ஞ்சேதி ।

யத்³ருஷேர்மதமதி⁴கத⁴நார்தி²த்வமிதி யாவத் । அதி⁴கம் ஷட்ஶதேப்⁴ய: ஸகாஶாதி³தி ஶேஷ: ॥3॥

வித்³யாதா³நே தஸ்யா த்³வாரத்வம் தத்³தா³துஶ்ச வரஜ்ஞாநதா³நதீர்த²தாம் ஜாநந்நுவாசேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । த⁴நதா³துர்வித்³யாதா³நதீர்த²த்வே ப்ரமாணமாஹ –

ப்³ரஹ்மசாரீதி ।

தஸ்யா த்³வாரதாம் வித்³யாதா³நே தத்³தா³துஸ்தீர்த²தாம் ச ஜாநந்நுவாசேத்யுக்தமநுவத³தி –

ஏவம் ஜாநந்நிதி ।

கிமுக்தமித்யபேக்ஷாயாமாஹ –

ஆஜஹாரேதி ।

தத்ர வைத⁴ர்ம்யத்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

பூர்வவதி³தி ।

அல்பத⁴நஹரணாநிச்சா²யாம் காரணாபேக்ஷாயாம் ஶூத்³ரேதி ஸம்போ³த⁴நவதி³த்யர்த²: ।

ரைக்வேண க்³ராமாதி³கம் க்³ருஹீத்வா வித்³யா ஜாநஶ்ருதயே த³த்தேத்யஸ்மாந்ப்ரதி ஶ்ருதிர்ஜ்ஞாபயதி –

தே ஹைத இதி ।

மஹாவ்ருஷேஷு மஹாபுண்யேஷ்விதி யாவத் ॥4 -5॥

கத²ம் வித்³யாமுக்தவாநித்யாஶங்க்யாதி⁴தை³வதம் தது³க்திப்ரகாரம் த³ர்ஶயதி –

வாயுரித்யாதி³நா ।

ப்ராணோ வாவ ஸம்வர்க³ இதி வக்ஷ்யமாணேநாபுநருக்ததாயை வாயும் வ்யாசஷ்டே –

வாயுர்பா³ஹ்ய இதி ।

ஸம்வர்ஜநாதி³த்யஸ்ய வ்யாக்²யா ஸம்க்³ரஹணாதி³தி ।

ஸம்க்³ரஹணபக்ஷம் ஸமர்த²யதே –

வக்ஷ்யமாணா இதி ।

கிமிதி ஸம்வர்க³த்வம் வாயோருபதி³ஶ்யதே தத்ர த்³ருஷ்டாந்தஶ்ருதிம் ப்ரமாணயதி –

க்ருதாயேதி ।

ஸம்க்³ரஸநாத்³வேத்யுக்தம் பக்ஷமாகாங்க்ஷாபூர்வகம் வ்யுத்பாத³யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

ஸூர்யாசந்த்³ரமஸோர்வாயாவபிக³மநமாக்ஷிபதி –

நந்விதி ।

ஆப்ரலயாத்தயோரதி⁴காரபதே³ ஸ்தி²த்யங்கீ³காராத்ஸ்வரூபாவஸ்தி²தத்வம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ஸூர்யாதே³: ஸ்வரூபாவஸ்தா²நே(அ)பி வாயாவப்யய: ஸம்ப⁴வதீதி ஸமாத⁴த்தே –

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

அஸ்தமநே ஸதி ஸூர்யாதே³ரத³ர்ஶநப்ராப்தேர்வாய்வதீ⁴நத்வம் வ்யுத்பாத³யதி –

வாயுநா ஹீதி ।

ஸூர்யக்³ரஹணம் சந்த்³ரமஸோ(அ)ப்யுபலக்ஷணம் ।

கௌ³ணஸ்தர்ஹி வாயாவப்யய: ஸூர்யாதே³ரித்யாஶங்க்ய பக்ஷாந்தரமாஹ –

அத²வேதி ।

ஸங்க³திஸமயே ஹி ஸம்ஹரதி வேத்யர்த²: ॥1 – 2॥

கத²ம் ப்ராணஸ்ய ஸம்வர்க³த்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ புருஷ இதி ।

தஸ்மாத்ஸம்வர்க³ இத்யத்⁴யாத்மமிதி ஶேஷ: ॥3॥

வாயுப்ராணாவதி⁴தை³வதாத்⁴யாத்மபே⁴தே³ந ஸம்வர்க³கு³ணாவுக்தாவுபஸம்ஹரதி –

தாவிதி ॥4॥

அத² ஹேத்யாத்³யநந்தரவாக்யம் வ்யாசஷ்டே –

அதை²தயோரிதி ।

ப்³ரஹ்மவிச்சௌ²ண்டோ³ ப்³ரஹ்மவிதா³ம் மத்⁴யே ஶூரமாத்மாநம் மந்யமாந இதி யாவத் । பு³த்³த்⁴வா லிங்க³விஶேஷேணேதி ஶேஷ: ।

ஜிஜ்ஞாஸமாநாவித்யுக்தமேவ வ்யநக்தி –

கிமயமிதி ॥5॥

சதுர இதி த்³விதீயாப³ஹுவசநத³ர்ஶநாந்மஹாத்மந இதி தாத்³ருகே³வேத்யாஹ –

த்³விதீயேதி ।

யத்³வா மஹாத்மந இத்யஸ்ய பஞ்சம்யாதௌ³ சதுர இத்யஸ்ய ச ஸமீசீநே ப்ரயோக³த³ர்ஶநாதி³ஹ ததா² மா பூ⁴தி³தி மத்வா(அ)(அ)ஹ –

மஹாத்மந இதி ।

அதோ ஹி ஜகா³ரேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

க: ஶப்³த³: ப்ரஜாபதிவிஷயோ வ்யாக்²யாத: । ஸம்ப்ரதி பக்ஷாந்தரமாஹ –

க: ஸ இதி ।

யஸ்தாஞ்ஜகா³ர ஸ க: ஸ்யாதி³தி ப்ரஶ்நமேகே வத³ந்தீத்யர்த²: ।

அத்தாரம் ப்ராணமாத்மாநம் சைகத்வேந பஶ்யந்ப்³ரஹ்மசாரீ மஹ்யம் பி⁴க்ஷாம் யந்ந த³த³துர்ப⁴வந்தௌ தத்தஸ்மை தே³வாயைவ ந த³த³துரித்யஜ்ஞத்வமேவ தயோர்த³ர்ஶயந்நாஹ –

யஸ்மா இதி ॥6॥

த³ர்ஶநமேவ ப்ரஶ்நத்³வாரா விஶத³யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

அதி⁴தை³வதமக்³ந்யாதீ³நாம் வாயுரூபேண ஜநிதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தஸ்ய ப்ராத²மிகம் [கத்வம்] க்ருத்வா த³ர்ஶயதி –

ஆத்மநீதி ।

அக்³ந்யாதீ³ந்ப்ரலயகாலே தே³வ: ஸ்வாத்மநி வாயுரூபேண க்³ரஸித்வா புநருத்பத்த்யவஸ்தா²யாமுத்பாத³யிதேதி யோஜநா ।

அத்⁴யாத்மம் வாகா³தீ³நபி ஸ்வாபாவஸ்தா²யாம் ஸ்வாத்மநி ப்ராணரூபே ஸம்ஹ்ருத்ய புந: ப்ரபோ³தா⁴வஸ்தா²யாம் தேஷாமுத்பாத³யிதா தே³வ: ப்ராணரூபேணேத்யாஹ –

அத்⁴யாத்மம் சேதி ।

தே³வாநாமக்³ந்யாதீ³நாம் ப்ரஜாநாம் வாகா³தீ³நாம் ச ஜநிதேத்யுக்தம் ஸம்ப்ரதி வ்யாக்²யாந்தரமாஹ –

அத² வேதி ।

அப⁴க்³நத³ம்ஷ்ட்ர: ஸர்வஸம்ஹர்துரபி ச காசந க்³லாநிர்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ப்ரஜாபதேர்மஹிம்நோ(அ)திப்ரமாணத்வம் ப்ரகடயதி –

யஸ்மாதி³தி ।

இதிஶப்³தா³த்பரஸ்தாத்³யச்ச²ப்³த³ஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴: தத³ர்த²ஶ்ச யஸ்மாதி³த்யுக்தஸ்தஸ்மாத்ப்ரஜாபதேர்மஹிமாநமதிப்ரமாணமாஹுரிதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

வை வயமித்யாதி³பா⁴க³ம் பத³ச்சே²த³பூர்வகமாதா³ய வ்யாசஷ்டே –

வயமித்யாதி³நா ।

க்ரியாபதே³ந வயமித்யஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴முக்தமுபபாத³யதி –

வயமிதி ।

ப்³ரஹ்மசாரிந்நித³ம் வயமா ஸமந்தாது³பாஸ்மஹே ப்³ரஹ்மேத்யுக்த்வா ப்ரகாராந்தரேண பத³ச்சே²த³பூர்வகம் வ்யாக்²யாநாந்தரமாஹ –

அந்யே நேதி ।

ஶௌநகஸ்யாபி⁴ப்ரதாரிணஶ்ச ஜ்ஞாநாதிஶயம் த³ர்ஶயித்வா யதிஶ்ச ப்³ரஹ்மசாரீ சேத்யாதி³ஸ்ம்ருதிமநுஸ்ருத்யா(அ)(அ)ஹ –

த³த்தேதி ॥7॥

ஆக்²யாயிகாத்³வாரா ப்ரக்ருதாயாம் ஸம்வர்க³வித்³யாயாமாத்மா தே³வநாமித்யாதி³கு³ணஜாதமுபதி³ஶ்ய கு³ணாந்தரமுபதே³ஷ்டுமநந்தரவாக்யமவதாரயதி –

தே வா இதி ।

தத்³வ்யாசஷ்டே –

யே க்³ரஸ்யந்த இதி ।

த ஏதே வாகா³தி³ப்⁴ய: ஸகாஶாத³ந்யே பஞ்சேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

அதி⁴தை³வதமக்³ந்யாதீ³ந்வாயுஸஹிதாந்பஞ்சோக்த்வா தேநைவ ப்ரகாரேணாத்⁴யாத்மமபி தேப்⁴ய: ஸகாஶாத³ந்யே ப்ராணஸஹிதா வாகா³த³ய: பஞ்ச ஸந்தீத்யாஹ –

ததே²தி ।

அவாந்தரஸம்க்²யாவிநிவேஶமுக்த்வா தத்ரைவ மஹாஸம்க்²யாநிவேஶம் த³ர்ஶயதி –

தே ஸர்வ இதி ।

த³ஶஸம்க்²யாஸம்ப³ந்தா⁴த்தேஷாம் ஸம்க்²யயேதி ।

க்ருதாயோபலக்ஷிதம் த்³யூதம் க்ருதமித்யுச்யதே । தத்ர த³ஶஸம்க்²யாவத்த்வஸ்ய வக்தவ்யத்வாதி³தி த்³ரஷ்டவ்யம் । யது³க்தமக்³ந்யாத³யோ வாகா³த³யஶ்ச த³ஶ ஸந்தஸ்தத்க்ருதம் ப⁴வதீதி தது³பபாத³யதி –

சதுரங்க இத்யாதி³நா ।

ஏகஸ்தாவத³யோ த்³யூதே சதுரங்கோ த்³ருஶ்யதே தத்³வத³க்³ந்யாத³யோ வாகா³த³யஶ்ச க்³ரஸ்யமாநாஶ்சத்வாரோ ப⁴வந்தி । யதா² ச த்³யூதே த்ரேதாநாமகோ(அ)யஸ்த்ர்யங்கோ க்³ருஹ்யதே ததா²(அ)க்³ந்யாத³யோ வாகா³த³யஶ்சைகைகந்யூநாஸ்த்ரய: । ததா² ச த்³வாபரநாமாயோ த்³வ்யங்கோ ஜாயதே தத்³வத்³வாகா³தி³ஷ்வக்³ந்யாதி³ஷு ச த்³வௌ த்³வௌ வர்ஜயித்வா த்³வௌ த்³வௌ ப⁴வத: । ததா² ச தத்ர கலிஸம்ஜ்ஞாயோ ப⁴வத்யேகாங்க: யோ(அ)க்³ந்யாதீ³நாம் க்³ரஸிதா வாயுர்வாகா³தீ³நாம் க்³ரஸிதா ப்ராணஶ்சைகஸ்தேப்⁴யோ க்³ரஸ்யமாநேப்⁴யோ(அ)ந்ய இத்யேவம் க்³ரஸித்ருத்வேந க்³ரஸ்யமாநத்வேந ச த³ஶ ஸந்தஸ்தே பூர்வோக்தம் க்ருதம் ப⁴வதீத்யர்த²: ।

த்³யூதஸ்ய ஸர்வாந்நாத்த்ருத்வப்ரஸித்³த்⁴யா த³ஶஸம்க்²யாவதாம் தே³வாநாம் க்ருதத்வஸம்பாத³நேநாத்த்ருத்வம் ஸம்பாதி³தம் । இதா³நீம் த³ஶஸம்க்²யாவத்த்வேநைவ விராட்த்வஸம்பாத³நேந தேஷாமந்நத்வம் ஸம்பாத³யதி –

யத இதி ।

அக்³ந்யாதி³ஷு வாகா³தி³ஷு ச மிலிதேஷு த³ஶஸம்க்²யாவத்த்வே(அ)பி கத²மநேந தத்³வத்த்வம் ததா² ச கத²ம் ஸம்க்²யாஸாமாந்யம் தேஷாமந்நஸம்க்²யாஸாமாந்யஸம்பாத³நமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

த³ஶாக்ஷரேதி ।

விராட்³த³ஶஸம்க்²யாவதீ ப்ரஸித்³தா⁴ ஸா சாந்நமிதி ஶ்ரூயதே, ததா² ச யதோ²க்தேஷ்வக்³ந்யாதி³ஷு வாகா³தி³ஷு ச ஸமுதி³தேஷு ஸம்க்²யாஸாமாந்யாத்³விராட்த்வம் ஸம்பாத்³யாந்நத்வஸம்பாத³நம் ஸுஶகமித்யாஹ –

அத இதி ।

தேஷு க்ருதத்வேநாந்ந(த்த்ரு?)த்வம் ஸம்பாதி³தமுபஸம்ஹரதி –

தத ஏவேதி ।

த்³யூதஸ்யாயசதுஷ்டயவிஶிஷ்டத்வேந க்ருதோபலக்ஷிதேந தத்ர த³ஶஸம்க்²யாயா: ஸத்த்வாத்தத ஏவ ஸம்க்²யாஸாமாந்யாத³க்³ந்யாத³யஶ்ச க்ருதம் ப⁴வதி ததஶ்ச தேஷாமத்த்ருத்வமித்யுக்தமித்யர்த²: ।

ஸம்ப்ரதி ப்ரக்ருதேஷ்வக்³ந்யாதி³ஷு விராட்த்வமந்நத்வமிதி த்ரயமுபஸம்ஹரதி –

ஸைஷேதி ।

விராஜோ விதே⁴யத்வாத்தஸ்யாஶ்ச ஸ்த்ரீலிங்க³தயா ஸைஷேதி விதே⁴யலிங்க³ப⁴ஜநம் । த ஏதே ப்ரக்ருதா தே³வா விராடி³த்யவக³ந்தவ்யா: । ஸா ச த³ஶதே³வதாத்மிகா த³ஶஸம்க்²யாவதீ ப⁴வத்யந்நமிதி தே³வதாநாமந்நத்வஸித்³தி⁴: । அந்நாதீ³த்யஸ்ய விராஜா ஸம்ப³ந்தா⁴த³ந்நாதி³நீதி வ்யாக்²யாநம் । ததஶ்ச தே³வதாத்மிகா விராட்க்ருதத்வேநாந்நாதி³நீதி ததா³த்மகாநாமக்³ந்யாதீ³நாமப்யத்த்ருத்வஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

விராட்த்வேநாந்நத்வம் க்ருதத்வேநாத்த்ருத்வம் சேதி ஸம்பத்தித்³வயமக்³ந்யாதௌ³ த³ர்ஶிதமுபஸம்ஹரதி –

க்ருதே ஹீதி ।

க்ருதோபலக்ஷிதே த்³யூதே த³ஶஸம்க்²யா(அ)ந்தர்பூ⁴தா ப்ரஸித்³தா⁴ । ஸா சாக்³ந்யாதௌ³ த³ர்ஶிதா । ததா² ச ஸம்க்²யாஸாமாந்யாத்³த்³யூதக³தமத்த்ருத்வமக்³ந்யாதி³ஷு ஸம்பாத்³யதே தேநேத³ம் த³ஶகமந்நாதீ³த்யுச்யதே விராட்³ வேதே³ த³ஶஸம்க்²யாவதீத்யுக்தம் । ஸா சாந்நம் , விராட³ந்நமித்யுக்தத்வாத் । ததஶ்ச விராட்ஸம்பத்த்யா ப⁴வதி ப்ரக்ருதம் த³ஶகமந்நமித்யர்த²: ।

ஸகு³ணம் ஸம்வர்க³த³ர்ஶநமுக்த்வா தத்ப²லம் வக்தும் வித்³வத்ஸ்வரூபம் ஸங்கி³ரதே –

ததே²தி ।

யதா²(அ)க்³ந்யாதீ³நாம் விராட்த்வேநாந்நத்வம் க்ருதத்வேந சாந்நாத³த்வம் ததா² வாயுமக்³ந்யாத்³யாத்மகம் ப்ராணம் ச வாகா³த்³யாத்மகமேகீக்ருத்யா(அ)(அ)த்மத்வேந வித்³வாந்த³ஶதே³வதாஸ்வரூபபூ⁴த: ஸந்த³ஶஸம்க்²யாயா விராட்த்வேநாந்நம் க்ருதஶப்³தி³தயுக³ம் தத்³க³தத³ஶஸம்க்²யாவச்சி²ந்நதயா க்ருதத்வேநாந்நாதீ³ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ப²லோக்த்யுபயோகி³த்வேநார்தா²ந்தரமாஹ –

தயேதி ।

க்ருதோபலக்ஷிதத்³யூதஸ்த²ஸம்க்²யாவச்சி²ந்நத்வேநாவஸ்தி²தயா(அ)(அ)ந்நத்வேநாந்நாதி³த்வேந வ்யவஸ்தி²தயா ஸர்வமித³ம் ஜக³த்³த³ஶஸு தி³க்ஷு ஸம்ஸ்தி²தம் த்³ருஷ்டமுபலப்³த⁴ம் ப⁴வதி । ந ஹி தே³வதாத³ஶகம் ஹித்வா ஜக³ந்நாம கிஞ்சித³ஸ்தி । ததா² ச த்³ருஷ்டே தே³வதாத³ஶகே த்³ருஷ்டமேவ ஸர்வம் ஜக³த்³ப⁴வேதி³த்யர்த²: ।

பூ⁴மிகாமேவம் க்ருத்வா ப²லம் த³ர்ஶயதி –

ஏவம்வித³ இதி ।

வாயும் ப்ராணமத்தாரமாத்மத்வேந பஶ்யத: க்ருதஸம்க்²யாவச்சி²ந்நதயா ஸ்தி²தஸ்ய த³ஶதே³வதாபூ⁴தஸ்ய ஸர்வம் ஜக³த்³த்³ருஷ்டம் ப⁴வதி । த்³ருஷ்டதே³வதாதிரிக்தஸ்ய ஜக³தோ(அ)பா⁴வாதி³த்யர்த²: । யோ யதோ²க்தத³ர்ஶீ ப்ராணோ பூ⁴த்வா ஸர்வத்ராந்நாத³ஶ்ச ப⁴வதீதி ப²லாந்தரம் ॥8॥

பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴ம் த³ர்ஶயிதுமுத்தரஸ்ய தாத்பர்யமாஹ –

ஸர்வமிதி ।

ஏகீக்ருத்ய காரணரூபேணைக்யமாதா³யேத்யர்த²: ।

தர்ஹி தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிரேவ விதீ⁴யதாம் கிமித்யாக்²யாயிகா ப்ரணீயதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஶ்ரத்³தா⁴தபஸோரிதி ।

ப்³ரஹ்மசர்யவாஸஸ்யோத்³தே³ஶ்யம் ப²லம் த³ர்ஶயதி –

ஸ்வாத்⁴யாயேதி ।

ஆசார்யோ ஹி மாணவகமுபநயதே விஜ்ஞாதகுலகோ³த்ரமேவேதி மந்வாந: ப்ருச்ச²தி –

கிங்கோ³த்ரோ(அ)ஹமிதி ॥1॥

அதித்²யப்⁴யாக³தாத்³யதி⁴க்ருத்ய பரிசர்யாஜாதம் ப³ஹு சரந்தீ ப⁴ர்த்ருக்³ருஹே யதோ(அ)ஹம் ஸ்தி²தா தேந பரிசரந்தீ ஸதீ பரிசரணசித்ததயா கோ³த்ராதீ³ந்நாப்ருச்ச²ம் । ததா² ச தத்ஸ்மரணே மநோ மம நா(அ)(அ)ஸீதி³தி । கோ³த்ராதி³ப்ரஶ்நாபா⁴வே ஹேத்வந்தரமாஹ –

யௌவந இதி ।

யத்³யபி தஸ்யாமவஸ்தா²யாம் லஜ்ஜயா கோ³த்ராதி³ நாப்ராக்ஷீஸ்ததா²(அ)பி காலாந்தரே கிமிதி பிதரம் ந ப்ருஷ்டவதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ததை³வேதி ।

ததா²(அ)பி கிமித்யந்யமபி⁴ஜ்ஞம் நாப்ராக்ஷீரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அத இதி ।

ப்ரத²மம் லஜ்ஜயா பிதரம் ப்ரதி ந ப்ரஶ்ந: புநஶ்ச தஸ்யோபரதத்வாத்பஶ்சாந்ந து³:க²பா³ஹுல்யாத³ந்யம் ப்ரதி ப்ரஶ்ந இதி ஸ்தி²தே ப்ரஶ்நாபா⁴வ ப²லமாஹ –

ஸா(அ)ஹமிதி ।

கிம் தர்ஹி தவ ஜ்ஞாநமஸ்தி ததா³ஹ –

ஜபா³லா த்விதி ।

ஏவம் ஸ்தி²தே கிமாசார்யம் ப்ரதி மயா வக்தவ்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ த்வமிதி ।

நாப்ருஷ்ட: கஸ்யசித்³ப்³ரூயாதி³தி ந்யாயம் ஸூசயதி –

யதீ³தி ॥2॥

மாத்ருவசநஶ்ரவணாநந்தரம் கிம் க்ருதவாநித்யபேக்ஷாயாமாஹ –

ஸ ஹேதி ।

ஆசார்யஸமீபே ப்³ரஹ்மசர்யவாஸ: ஶிஷ்யபா⁴வாத்³ருதே ந ஸித்³த்⁴யதீத்யபி⁴மந்வாநாயோக்தம் –

அத இதி ।

கிமநயா காகத³ந்தபரீக்ஷயா ப⁴வதா த்வஹமுபநேதவ்யோ(அ)ஸ்மீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

விஜ்ஞாதேதி ।

மாதரம் ப்ருஷ்ட்வா விஜ்ஞாயா(அ)(அ)க³ம்யதாமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

கிம் த்வித்யாதி³நா ॥3 – 4॥

ப்³ராஹ்மணஸ்ய வா(அ)ந்ருதம் விநா கத²மார்ஜஸம்யுக்தவசநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ருஜவோ ஹீதி ।

க்ஷத்ரியாதீ³நாமபி கேஷாஞ்சிதா³ர்ஜவமஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

நேதர இதி ।

ருஜுவசநத்வேந ப்³ராஹ்மணத்வம் ப்ரதிஜாநீதே –

யஸ்மாதி³தி ।

உபநீயாத்⁴யாப்ய சேதி ஶேஷ: ।

தஸ்யாநுக்³ரஹார்த²ம் ஶுஶ்ரூஷாமாதி³ஷ்டவாநித்யாஹ –

க்ருஶாநாமிதி ।

ஆசார்யநியோக³ஶ்ச ஶிஷ்யேண ஸப²லீகர்தவ்ய இத்யாஶயேநா(அ)(அ)ஹ –

இத்யுக்த இதி ।

ஸம்பந்நா ப³பூ⁴வுஸ்ததை³நம்ருஷபோ⁴(அ)ப்⁴யுக்தவாநிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ॥5॥

கத²ம்ருஷப⁴: ஸத்யகாமம் ப்ரதி வக்துமலம் ந ஹி லோகே ப³லீவர்த³ஸ்ய மநுஷ்யம் ப்ரதி வசநம் த்³ருஷ்டமத ஆஹ –

தமேதமிதி ।

ஸத்யகாமம் ஶ்ரத்³தா⁴தி³ஸம்பந்நமேநமத² தஸ்யாமவஸ்தா²யாம்ருஷபோ⁴(அ)நுக்³ரஹாயாப்⁴யுவாதே³தி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ருஷப⁴ஸ்ய ஸ்வரூபமாஹ –

வாயுதே³வதேதி ।

அரண்யே தத்ர தத்ர கா³ஶ்சாரயத: ஶ்ரத்³தா⁴பூர்வகம் தபஶ்சரதோ வாயுதே³வதா கத²ம் துஷ்டேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தி³க்ஸம்ப³ந்தி⁴நீதி ॥1॥

வாக்யாந்தரம் ச மதீ³யம் ஶ்ரூயதாமித்யாஹ –

கிஞ்சேதி ।

வாயுதே³வதா தி³க்ஸம்ப³ந்தி⁴நீத்யுக்தத்வாத்³தி³க்³கோ³சரமேவ த³ர்ஶநமுவாசேத்யாஹ –

ப்ராசீதி ।

ப்³ரஹ்மண: பாத³ஸ்யேதி வ்யதி⁴கரணே ஷஷ்ட்²யௌ । ஏகபாதே³வ ப்³ரஹ்மேதி விப்⁴ரமம் வ்யுத³ஸ்யதி –

ததே²தி ॥2॥

ப்ரத²மபாதோ³பாஸகஸ்ய த்³ருஷ்டமத்³ருஷ்டம் ச ப²லமாஹ –

ஸ ய இத்யாதி³நா ।

கஸ்யேத³ம் ப²லமித்யுக்தே பூர்வோக்தமேவோபாஸகமநுவத³தி –

ய ஏதமிதி ॥3॥

அவஶிஷ்டம் பாத³த்ரயம் கத²ம் த்³ரஷ்டவ்யமிதி பு³பு⁴த்ஸமாநம் ஸத்யகாமம் ப்ரத்யாஹ –

ஸோ(அ)க்³நிரிதி ।

அவிது³ஷோ வித்³யாபி⁴மாநநிமித்தகர்மத்யாகோ³ ந யுக்த இதி மத்வா(அ)(அ)ஹ –

ஸத்யகாம இதி ।

அபி⁴ ஸாயம் ப³பூ⁴வு: ஸாயம்காலம் ப்ராப்தா இதி யாவத் ।

தஸ்ய ப்³ரஹ்மசர்யமவ்யாவ்ருத்தமிதி ஸூசயதி –

தத்ரேதி ।

உபோபவிவேஶ தத்ரோபஶப்³தா³ப்⁴யாம் க³வாமக்³நேஶ்ச ஸாமீப்யே நிவேஶநமஸ்யோச்யதே ।

அர்தி²நே வித்³யா வக்தவ்யேதி ஸூசயதி –

ருஷபே⁴தி ॥1॥

ஆத்மகோ³சரமக்³நேஶ்சாஸ்ய வித்³யமாநமித்யர்த²: । யத்³வா ப்ருதி²வ்யாதி³ரூபேணாக்³நேரவஸ்தா²நாத³க்³நிவிஷயமித்யர்த²: । யதோ²க்தபாதே³ கு³ணவிஶேஷம் நிர்தி³ஶதி –

ஏஷ வா இதி ॥3॥

த்³விதீயபாதோ³பாஸகஸ்ய த்³விவித⁴ம் ப²லம் த³ர்ஶயதி –

ஸ ய இதி ।

யதோ²க்தம் சதுஷ்கலமிதி யாவத் । ததை²வோபாஸ்யகு³ணாநுரோதே⁴நேத்யர்த²: । தத்³கு³ணஸ்தேந கு³ணேந கு³ணவாநநந்தவாநவிச்சி²ந்நஸந்தாநோ ப⁴வதீத்யர்த²: । அநந்தவதோ லோகாநக்ஷயாநித்யேதத் ॥4॥

அவஶிஷ்டபாத³த்³வயம் கத²ம் ஜ்ஞாதவ்யமிதி ஜிஜ்ஞாஸமாநம் ப்ரத்யாஹ –

ஸோ(அ)க்³நிரிதி ।

பக்ஷிவிஶேஷவிஷயத்வம் ஹம்ஸஶப்³த³ஸ்ய வ்யாவர்தயதி –

ஆதி³த்ய இதி ।

கத²ம் தத்ர ஹம்ஸஶப்³த³ஸ்ய ப்ரவ்ருத்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஶௌக்ல்யாதி³தி ॥1 – 2॥

ஆதி³த்யோ(அ)பி ஸ்வவிஷயமேவ த³ர்ஶநமுக்தவாநித்யாஹ –

அக்³நிரிதி ।

த்ருதீயே பாதே³(அ)பி கு³ணவிஶேஷமுபதி³ஶதி –

ஏஷ வா இதி ।

யதோ ஹேதோர்ஜ்யோதிர்விஷயமேவ த³ர்ஶநமுக்தவாநத ஏவ தஸ்யா(அ)(அ)தி³த்யத்வம் ப்ரதிபா⁴தீத்யாதி³த்யத்வே ஹம்ஸஸ்ய க³மகாந்தரமாஹ –

ஜ்யோதிர்விஷயமேவேதி ।

ய ஏதமேவம் வித்³வாநித்யாத்³யுத்தரம் ॥3- 4॥

அவஶிஷ்டம் பாதா³ந்தரம் தர்ஹி கத²ம் ஜ்ஞாயதாமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஹம்ஸோ(அ)பீதி ।

மத்³கு³ஶப்³த³ஸ்ய வாச்யமர்த²மந்வாசஷ்டே -

மத்³கு³ரிதி ।

தஸ்ய கத²ம் ஸத்யகாமம் ப்ரத்யுபதே³ஷ்ட்ருத்வமத ஆஹ –

ஸ சேதி ॥1॥

தம் மத்³கு³ருபநிபத்யேத்யத்ர மத்³கு³ஶப்³தா³ர்த²ம் பூர்வோக்தமேவ ஸ்மாரயதி –

மத்³கு³: ப்ராண இதி ।

ப்ராண: கலேத்யாத்³யாயதநவாநித்யேவமிதி யதோ²க்தகு³ணம் ஸமர்த²யதே –

ஆயதநமித்யாதி³நா ।

தத்³யஸ்மிந்பாதே³ வர்ததே ஸோ(அ)யமாயதநவாந்நாம பாத³ இதி த்³ரஷ்டவ்யமிதி யோஜநா ॥2-3॥

த்³விவித⁴ம் வித்³யாப²லமபி⁴த⁴த்தே –

தம் பாத³மிதி ।

ததை²வா(அ)(அ)யதநவத்த்வகு³ணாக்ராந்தத்வேநைவேத்யர்த²: ॥4॥

ப்³ரஹ்மவிதி³வ பா⁴ஸீத்யுக்தே கீத்³ருஶீ ப்³ரஹ்மவிதி³த்யபேக்ஷாயாமாஹ –

ப்ரஸந்நேந்த்³ரிய இதி ।

ஸத்யகாமஸ்யாபி தல்லக்ஷணவத்த்வமத:ஶப்³தா³ர்த²: ।

மாம் த்வதா³சார்யமவஜ்ஞாய மச்சி²ஷ்யம் த்வாம் கோ(அ)ந்யோ மநுஷ்யோ மச்சா²பாத³பீ⁴த: ஶிஷ்யத்வேநா(அ)(அ)தா³யாநுஶாஸநம் க்ருதவாந்யத³நுஶாஸநாத்தே ப்³ரஹ்மவித்³யா ஜாதேதி ஸாக்ஷேபம் ப்ருச்ச²தி –

கஸ்த்வாமிதி ।

மநுஷ்யேப்⁴ய ஸகாஶாத³ந்யே மாமநுஶிஷ்டவந்த இதி ஸாமாந்யப்ரதிஜ்ஞாம் விப⁴ஜதே –

தே³வதா இதி ।

தே³வதாநாமேவோபதே³ஷ்ட்ருத்வம் வ்யதிரேகத்³வாரா விஶத³யதி –

கோ(அ)ந்ய இதி ।

ப்ரதிஜ்ஞாம் நிக³மயதி –

அத இதி ।

மயா தர்ஹீதா³நீம் ந கிஞ்சித³ஸ்தி தவ கர்தவ்யமித்யாஶங்காம் வாரயதி –

ப⁴க³வாநிதி ॥2॥

இதஶ்ச ப⁴க³வாநேவ ப்³ரவீது மே வித்³யாமித்யாஹ –

கிஞ்சேதி ।

ததே³வ காரணம் த³ர்ஶயதி –

ஶ்ருதமிதி ।

அஸ்மிந்நர்த²ம் ஆசார்யாதே³வ வித்³யா ஶ்ரௌதவ்யைவேத்யேவம்லக்ஷணே ।

ஶ்ருதமேவ விஶத³யதி –

ஆசார்யாதி³தி ।

விதி³தா ப்ராப்தேதி யாவத் । ஆசார்யாதீ⁴நா தீ⁴ரேவ ப²லவதீத்யத:ஶப்³தா³ர்த²: । வித்³யாந்தரமாசார்யேணோக்தமிதி ஶங்காமேவகாரேண வாரயதி ।

தை³வதைராசார்யேண ச ஸத்யகாமாயோக்தாம் வித்³யாமஸ்மாந்ப்ரதி ஶ்ருதிர்ஜ்ஞாபயதி –

அத்ரேதி ।

ந விக³தம் கிந்து பூர்வேண வித்³யா வாய்வாதி³பி⁴ராசார்யேண சோபதி³ஷ்டேதி ஶேஷ: । தத்ராபி பாத³சதுஷ்டயாநுத்⁴யாநஸமுச்சிதமேகமேவ விஜ்ஞாநம் தத்ப²லம் ச ஸம்ஹ்ருத்யைகவிஜ்ஞாநப²லத்வேந பரிணேயமேகைகபாதோ³பாஸநஸ்ய க்ருதார்த²த்வாஹேதுத்வாதி³த்யாசார்யோபதே³ஶஸ்யைவ ஸார்த²கத்வமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ॥3॥

ஸப்ரபஞ்சப்³ரஹ்மோபாஸநமுக்த்வா கார்யப்³ரஹ்மோபாஸநமுச்சிதம் காரணப்³ரஹ்மோபாஸநம் வக்தும் க²ண்டா³ந்தரமவதாரயதி –

புநரிதி ।

ந கேவலம் ப்³ரஹ்மவித்³யாஶேஷத்வாதி³த்யர்த²: ।

பூர்வவதி³தி ।

யதா² பூர்வஸ்மிந்க²ண்டே³ ஶ்ரத்³தா⁴தபஸோர்ப்³ரஹ்மோபாஸநாங்க³த்வப்ரத³ர்ஶநாயா(அ)(அ)க்²யாயிகேத்யுக்தம் தத்³வதி³த்யர்த²: ॥1॥

தப்த இதி ।

ப⁴வத³பேக்ஷிதாம் ஶுஶ்ரூஷாம் வித³தா⁴நோ ப³ஹுகாயக்லேஶம் க்ருதவாநித்யர்த²: ।

விவக்ஷிதஶுஶ்ரூஷாகரணமேவ விஶத³யதி –

குஶலமிதி ।

கிமிதி ப⁴வத்யா மாம் ப்³ரூஹீத³மிதா³நீமுச்யதே ந ஹி மத்தோ(அ)ந்யத்ர த்வத³நுராகோ³ யுக்திமாநித்யாஶங்க்ய ப⁴க³வதி ஸ்நேஹாதி³த்யாஹ –

ப⁴க³வாநிதி ।

அக்³நீந்பரிசரமாணப்³ரஹ்மசாரிணோ(அ)ஸமாவர்தநமத:ஶப்³தா³ர்த²: । க³ர்ஹாபரிஹாரோ த்³விதீயேநாத:ஶப்³தே³ந பராம்ருஶ்யதே ।

ஆசார்யஶுஶ்ரூஷாபரம் ஶிஷ்யம் தே³வதைவாநுக்³ருஹ்ணாதீதி ஜ்ஞாபயிதுமாரப⁴தே –

தஸ்மா இதி ॥2॥

ஆசார்யபி⁴ப்ராயமஜாநத: ஶிஷ்யஸ்ய து³:க²ப்ராப்திம் த³ர்ஶயதி –

ஸ ஹேதி ।

அதிக³மநம் வஸ்துஸ்வரூபமதீத்ய விஷயேஷு ப்ரவேஶ இதி யாவத் । நாநாத்யயா இதி காமாநாம் விஶேஷணம் ।

கத²ம் தேந வ்யாத⁴யோ விஶேஷ்யந்தே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

கர்தவ்யேதி ।

காமா ஏவ வ்யாத⁴ய இத்யர்த²: ॥3॥

ஆசார்யப்ரவாஸாத்தஜ்ஜாயாயா ப்³ரஹ்மசாரிண்யநுக்³ரஹாத்தஸ்ய சாநஶநாத்⁴யவஸாயாத³நந்தரமித்யத²ஶப்³தா³ர்த²: । ஹந்தேதி யத்³யர்த²:, அஸ்மத்³ப⁴க்தம் ப்³ரஹ்மசாரிணமுபேக்ஷ்ய தே³ஶாந்தரம் க³தஸ்தர்ஹீதி யாவத் । அத² புநரேத்யா(அ)(அ)சார்யோ ப்³ரஹ்மவித்³யாமஸ்மை விவக்ஷிதாம் ச வக்ஷ்யதி கிம் த்வரயேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

து³:கி²தாயேதி ।

ப்³ரஹ்மவித்³யாஸாத⁴நஸம்பத்திமஸ்ய த³ர்ஶயதி –

தபஸ்விந இதி ॥4॥

ப்ராணோ ப்³ரஹ்மேதி ப⁴வத்³பி⁴ருக்தம் தத³ஹம் விஜாநாமீதி ஸம்ப³ந்த⁴: । தத்ர ஹேதுமாஹ –

ப்ரஸித்³தே⁴தி ।

ப்ராணபத³ஸ்ய ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²த்வமேவ ஸமர்த²யதே –

யஸ்மிந்நிதி ।

ஏவம்பூ⁴த: ப்ராணஶப்³த³ இதி ஶேஷ: ।

ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²த்வே(அ)பி குதோ ப்³ரஹ்மத்வம் தஸ்மிந்ப்ரஸித்³த⁴மித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அத இதி ।

கார்யகரணஸம்கா⁴தே நஷ்டே(அ)க்³ரஹணாதி³த்யத:ஶப்³தா³ர்த²: । ஸ்வகீயஜ்ஞாநஸமுச்சயார்த²ஶ்சகார: ।

விஜாநாம்யஹமித்யுக்தமுபஸம்ஹரதி –

தேநேதி ।

ஸ்வேநாஜ்ஞாதம் ப்³ரஹ்மசாரீ த³ர்ஶயதி –

கம் சேதி ।

தஸ்யாஜ்ஞாநமாக்ஷிபதி –

நந்விதி ।

ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய வாயுவிஶேஷவிஷயத்வேந ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²த்வவதி³த்யபேரர்த²: ।

ப்³ரஹ்மசாரிணோ(அ)பி⁴ப்ராயம் த³ர்ஶயந்நுத்தரமாஹ –

நூநமிதி ।

நநு விருத்³தா⁴ர்த²த்வாத³க்³நீநாம் வாக்யம் ப⁴வத்வப்ரமாணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

கத²ம் சேதி ।

விருத்³தா⁴ர்த²த்வப்ரதீதேராப்தவாக்யஸ்ய சாப்ராமாண்யாயோகா³த்³யுக்தம் ப்³ரஹ்மசாரிணோ(அ)ஜ்ஞாநமிதி நிக³மயதி –

அத இதி ।

ஸ்வஸ்ய விஶேஷணத்வம் கஸ்ய ச விஶேஷ்யத்வமித்யங்கீ³காரே ப²லம் கத²யதி –

இத்யேவமிதி ।

கஸ்ய விஶேஷணத்வம் ஸ்வஸ்ய விஶேஷ்யத்வமித்யேவமபி விஶேஷணவிஶேஷ்யத்வமவக³ந்தவ்யமித்யாஹ –

யதே³வேதி ।

யதோ²க்தவிஶேஷணவிஶேஷ்யபா⁴வே ப²லமாஹ –

ஏவம் சேதி ।

யத்³வாவேத்யாதி³வாக்யார்த²முக்தமேவ ப்ரதிபத்திஸௌகர்யார்த²ம் ஸம்க்ஷிபதி –

ஸுக²மிதி ।

இதரேதரவிஶேஷணவிஶேஷ்யத்வமாக்ஷிபதி –

நந்விதி ।

அந்யதரதே³வேத்யத்ர யதே³வ க²மித்யேதது³ச்யதே யத்³வாவ கம் ததே³வ க²மித்யத்ர யத்³வாவ கமிதீதரத்³விஶேஷணமதிரிக்தமதி⁴கமகிம்சித்கரமிதி யோஜநா । யதி³ து யதே³வ க²ம் ததே³வ கமிதி கே²ந கம் விஶேஷ்யதே, ததா³ யதே³வ க²மித்யேததே³வ விஶேஷணமஸ்து ।

யத்³வாவ கமிதி பூர்வவிஶேஷணமகிம்சித்கரமித்யாஹ –

யதே³வேதி ।

வாஶப்³தோ³(அ)திரிக்தமித்யேதத³நுகர்ஷணார்த²: ।

விஶேஷணயோரர்த²வத்த்வம் பூர்வோக்தம் ஸித்³தா⁴ந்தீ ஸ்மாரயதி –

நந்விதி ।

ததா² ச ஸுக²ஸ்ய லௌகிகஸுகா²த்³வ்யாவ்ருத்த்யர்த²ம் யதே³வ க²மிதி விஶேஷணமாகாஶஸ்ய ச லௌகிகாகாஶாத்³வ்யாவ்ருத்த்யர்த²ம் யத்³வாவ கமிதி விஶேஷணமர்த²வதி³தி ஶேஷ: ।

அந்யதரவிஶேஷணவஶாத³பி யதோ²க்தவ்யாவ்ருத்திஸித்³தே⁴ரகிம்சித்கரம் விஶேஷணத்³வயமிதி ஶங்கதே –

ஸுகே²நேதி ।

யதா³ ஸுகே²நா(அ)(அ)காஶம் விஶேஷ்யதே ததா³ பூ⁴தாகாஶாதா³காஶம் வ்யாவர்திதம் ப⁴வதி ஸுக²ஸ்ய தத்³விஶேஷணத்வாயோகா³த் । ஸுக²மபி லௌகிகஸுகா²த்³வ்யவச்சி²த்³யதே । லௌகிகஸுக²ஸ்யா(அ)(அ)காஶவிஶேஷணத்வாநுபபத்தே: । அத: ஸுகே²நா(அ)(அ)காஶஸ்யா(அ)(அ)காஶேந ஸுக²ஸ்ய வா விஶேஷிதத்வஸாமர்த்²யாத்ப்ராப்தைவ ஸுகா²காஶயோர்லௌகிகஸுகா²காஶாப்⁴யாம் வ்யாவ்ருத்திரித்யந்யதரதே³வ விஶேஷணமர்த²வதி³த்யர்த²: ।

கிமந்யதரஸ்யைவ விஶேஷணஸ்ய வ்யாவர்தகத்வமித்யாபாத்³யதே கிம் வா தஸ்யைவார்த²வத்த்வமிதி தத்ரா(அ)(அ)த்³யமங்கீ³கரோதி –

ஸத்யமேவமிதி ।

த்³விதீயம் தூ³ஷயதி –

ந த்வித்யாதி³நா ।

விஶிஷ்டஸ்யைவ த்⁴யேயத்வே விஶேஷணஸ்யாபி த்⁴யேயத்வம் ஸித்³த்⁴யதீதி சேந்நைவம் த³ண்டீ³ ப்ரைஷாநந்வாஹேதிவத்³விஶேஷணஸ்யாந்யதா²ஸித்³த⁴த்வாதி³த்யாஹ –

விஶேஷணேதி ।

த்³வயோரபி விஶேஷணயோரர்த²வத்த்வம் நிக³மயதி –

அத இதி ।

விதா⁴ந்தரேண த்⁴யேயத்வாஸம்ப⁴வாதி³த்யத:ஶப்³தா³ர்த²: । க²மிவ ஸுகே²நேத்யபேரர்த²: ।

இதஶ்ச ஸுகா²காஶயோரிதரேதரவிஶேஷணவிஶேஷ்யத்வமேஷிதவ்யமித்யாஹ –

குதஶ்சேதி ।

குத:ஶப்³தோ³பாத்தமித:ஶப்³தா³ர்த²ம் ஸ்பு²டயதி –

கம்ஶப்³த³ஸ்யேதி ।

க²ம் ப்³ரஹ்மேதி க²ம்ஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸம்ப³ந்த⁴வதி³த்யபேரர்த²: ।

கு³ணகு³ணிநோருப⁴யோரபி த்⁴யேயத்வஸித்³த்⁴யர்த²மிதரேதரவிஶேஷணவிஶேஷ்யத்வம் கம்ஶப்³த³ஸ்ய க²ம்ஶப்³த³ஸ்ய ச ப்ரத்யேகம் ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸம்ப³ந்தா⁴த³பி ஸ்வீகர்தவ்யமித்யுக்தம் வ்யதிரேகத்³வாரா ஸாத⁴யதி –

யதி³ ஹீதி ।

உக்தரீத்யா த்³வயோரபி த்⁴யேயத்வமத:ஶப்³தா³ர்த²: । ப்³ரஹ்மசாரிணோ மோஹோ நாமாந்யோந்யவிஶேஷணவிஶேஷ்யத்வாக்³ரஹணாதா³காஶஸ்யைவ கு³ணிநோ த்⁴யேயத்வம் ந து ஸுக²ஸ்ய கு³ணஸ்யேதி விப்⁴ரம: ।

ப்ராணம் சேத்யாதி³ வாக்யம் நாக்³நீநாம் ந ப்³ரஹ்மசாரிண: । ததா² ச கத²முபாக்²யாயிகாயாமித³ம் நிர்வஹதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ததே³ததி³தி ।

ஆகாஶஸ்ய ப்ராணஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் கயா வித⁴யேத்யபேக்ஷாயாமாஹ –

ஆஶ்ரயத்வேநேதி ।

கார்யப்³ரஹ்மோபாஸநஸமுச்சிதம் காரணப்³ரஹ்மோபாஸநமுபஸம்ஹர்துமிதிஶப்³த³: ॥5॥

ப்ரதா⁴நவித்³யாமுபதி³ஶ்யாங்க³வித்³யாவிதா⁴நாயோபக்ரமதே –

ஸம்பூ⁴யேதி ।

அநந்தரம் ப்ரதா⁴நவித்³யோபதே³ஶாதி³தி ஶேஷ: । அக்³நிவித்³யாம் வக்துமாரப்³தா⁴நாமக்³நீநாம் மத்⁴யே ப்ரத²மமிதி ஶ்ருதாவத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

ப்ருதி²வ்யாதி³சதுஷ்டயமநூத்³யாக்³ந்யாதி³த்யயோரவாந்தரபே⁴த³ம் த³ர்ஶயதி –

தத்ரேதி ।

ஏவமக்³ந்யாதி³த்யயோஸ்தாதா³த்ம்யமிதீதிஶப்³தா³ர்த²: ।

ய ஏஷ ஆதி³த்யே புருஷோ த்³ருஶ்யதே ஸோ(அ)ஹமஸ்மீத்யேதாவதைவ தயோஸ்தாதா³த்ம்யஸித்³தே⁴: ஸ ஏவாஹமஸ்மீதி புநருக்திரநர்தி²கேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

புநரிதி ।

போ⁴ஜ்யத்வம் லக்ஷணம் ஸ்வபா⁴வோ யயோஸ்தயோர்கா³ர்ஹபத்யேந யதா² ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ததா² கா³ர்ஹபத்யாதி³த்யயோர்ந ஸம்ப³ந்த⁴: கிந்து தாதா³த்ம்யலக்ஷண ஏவேத்யத்ர ஹேதுமாஹ –

அத்த்ருத்வேதி ।

ப்ருதி²வ்யாதா³வபி தாதா³த்ம்யம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ருதி²வீதி ।

ஆப்⁴யாமக்³ந்யாதி³த்யாப்⁴யாமிதி யாவத் । ஸ ஏவாஹமஸ்மீதி பராவ்ருத்த்யா புநர்வசநம் யதோ²க்தார்த²விஶேஷஸித்³த்⁴யர்த²மிதி பா⁴வ: ॥1॥

உக்தாயா வித்³யாயா கா³ர்ஹபத்யவிஷயாயா த்³விவித⁴ம் ப²லம் த³ர்ஶயதி –

ஸ ய: கஶ்சிதி³த்யாதி³நா ।

கஸ்யைதத்ப²லமித்யபேக்ஷாயாமுக்தமேவ ஸம்க்ஷிபதி –

ய ஏதமேவமிதி ॥2॥

கா³ர்ஹபத்யோபதே³ஶாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: । அபா³தி³சதுஷ்டயமநூத்³ய த³க்ஷிணாக்³நௌ சந்த்³ரே ச விஶேஷம் த³ர்ஶயதி –

தத்ரேதி ।

அந்வாஹார்யபசநசந்த்³ரமஸோஸ்தாதா³த்ம்யேநாப³ந்நேந நக்ஷத்ராணாம் ச தாப்⁴யாம் போ⁴ஜ்யத்வேந ஸம்ப³ந்த⁴ இதி வக்தும் புநர்வசநமித்யாஹ –

ஸ ஏவேதி ।

கத²ம் புநரந்வாஹார்யபசநசந்த்³ரமஸோஸ்தாதா³த்ம்யம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அந்நஸம்ப³ந்தா⁴தி³தி ।

ப்ரஸித்³த⁴ம் ஹி த³ர்ஶபூர்ணமாஸயோரந்வாஹார்யபசநே ஹவி: ஶ்ரவணம் । தே சந்த்³ரம் ப்ராப்யாந்நம் ப⁴வந்தீத்யாதௌ³ சந்த்³ரமஸி ப்ரஸித்³தோ⁴(அ)ந்நஸம்ப³ந்த⁴: । தஸ்மாத்தயோஸ்தாதா³த்ம்யமித்யர்த²: ।

தயோரேகத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ –

ஜ்யோதிஷ்ட்வேதி ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ –

த³க்ஷிணேதி ।

அந்வாஹார்யபசநோ ஹி த³க்ஷிணாக்³நிருச்யதே । சந்த்³ரமாஶ்ச த³க்ஷிணேந பதா² ப்ராப்யமாணோ த³க்ஷிணஸ்யாம் தி³ஶி ப⁴வதீதி க³ம்யதே । உத்தரதி³க³தி⁴ஷ்டா²துரபி தஸ்ய தத்ஸம்ப³ந்தா⁴நிவாரணாத்தத்³யுக்தம் தயோரைக்யமித்யர்த²: ।

அபாம் நக்ஷத்ராணாம் ச சந்த்³ரவத³ந்வாஹார்யபசநேந தாதா³த்ம்யமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அபாமிதி ।

பூர்வவத்ப்ருதி²வ்யந்நயோஸ்தயோர்கா³ர்ஹபத்யாதி³த்யாப்⁴யாமந்நத்வேந ஸம்ப³ந்த⁴வதி³தி யாவத் । ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ந்வாஹார்யபசநசந்த்³ரமோப்⁴யாமிதி ஶேஷ: ।

கத²ம் நக்ஷத்ராணாமந்நத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

நக்ஷத்ராணாமிதி ।

கத²ம் புநரபாமந்நத்வம் ததா³ஹ –

அபாமிதி ।

த³க்ஷிணாக்³நேர்த³க்ஷிணாக்³நிம் ப்ரதீதி யாவத் । ப்ருதி²வ்யா கா³ர்ஹபத்யாக்³நிம் ப்ரத்யந்நத்வவதி³த்யுதா³ஹரணார்த²: । ஸ ய ஏதமேவம் வித்³வாநித்யாத்³யந்யதி³த்யுக்தம் ॥1 -2॥

கா³ர்ஹபத்யஸ்ய த³க்ஷிணாக்³நேஶ்சோபாஸநாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: । தத்ராவாந்தரபே⁴த³ம் த³ர்ஶயதி –

ய ஏஷ இதி ।

ஸோ(அ)ஹமஸ்மீத்யாத்³யந்யத்ஸமாநமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

யதா² பூர்வம் ஜ்யோதிஷ்ட்வாவிஶேஷாத்³ கா³ர்ஹபத்யாதி³த்யயோரந்வாஹார்யபசநசந்த்³ரமஸோஶ்ச ஸாம்யமுக்தம் ததா² ஜ்யோதிஷ்ட்வஸாமாந்யாத்³வித்³யுதா³ஹவநீயயோஸ்தாதா³த்ம்யமேஷ்டவ்யமித்யாஹ –

பூர்வவதி³தி ।

கத²ம் தர்ஹி தாப்⁴யாம் தி³வாகாஶயோ: ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

தி³வா(த்³வ்யா)காஶயோஸ்த்விதி ।

ஆஹவநீயஸ்ய ப²லத்வாத்³தி³வோ விஷயத்வம் தத்ர ஹோமாதி³த்³வாரா நிஷ்பந்நாபூர்வஸ்ய த்³யுலோகப²லத்வாப்⁴யுபக³மத்³வித்³யுதஸ்த்வாகாஶாஶ்ரயத்வம் ப்ரஸித்³த⁴மதோ வித்³யுதா³ஹவநீயயோர்போ⁴க்³யத்வேநைவ தி³வா(த்³வ்யா)காஶயோ: ஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: । ஸ ய ஏதமேவமித்யாத்³யந்யதி³த்யுக்தம் ॥1-2॥

அக்³நீநாம் மிதோ² விஸம்வாத³ம் வ்யாவர்தயதி –

தே புநரிதி ।

ததா²(அ)ப்யாத்மவித்³யா ஶ்ரோதவ்யேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஆத்மவித்³யேதி ।

கத²மாசார்யோபதே³ஶமந்தரேண ப⁴க³வது³பதே³ஶவஶாதே³வ மே வித்³யா ப²லவத்யாசார்யாத்³தை⁴வ வித்³யா விதி³தா ஸாதி⁴ஷ்ட²மித்யாதி³ ஹி ப்ராகு³க்தமத ஆஹ –

ஆசார்யஸ்த்விதி ॥1॥

அபநிஹநுத இவேத்யத்ரேவஶப்³த³தாத்பர்யம் த³ர்ஶயதி –

ந சேதி ।

உக்தமபி⁴ப்ராயமாகாங்க்ஷாபூர்வகம் விவ்ருணோதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

காக்வா ஸ்வரப⁴ங்கே³ந பீ⁴த: ஸந்நுக்தவாநஸ்பு²டமிதி யாவத் ।

பீ⁴திம் ஶிஷ்யஸ்யாபநயந்நாசார்யோ ப்³ரூதே –

கிம் நு ஸோம்யேதி ।

ஆசார்யவாக்யஸ்த²மிதிஶப்³த³மநூத்³ய வ்யாசஷ்டே –

இத்யேவமிதி ।

ப்ருஷ்ட: ஸந்நிதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

யஸ்மாத³க்³நிபி⁴ருக்தமாசார்யாய ப்ரதீகத்³வாரா ஶிஷ்யோ நிவேதி³தவாம்ஸ்தஸ்மாதா³சார்ய: ப்ராப்த: ஸாவகாஶமித்யாஹ –

யத இதி ।

கம் ப்³ரஹ்ம க²ம் ப்³ரஹ்மேத்யாதி³நா ப்³ரஹ்மாபி தைருக்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ந ப்³ரஹ்மேதி ।

கத²ம் தர்ஹி ஸாகல்யேந ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞாதவ்யமித்யத ஆஹ –

அஹம் த்விதி ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே கிம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஶ்ருண்விதி ॥2 – 3॥

கத²முபஸந்நாயா(அ)சார்யோ ப்³ரஹ்மசாரிணே ப்³ரஹ்மவித்³யாமுக்தவாநித்யத ஆஹ –

ய ஏஷ இதி ।

அக்ஷிஸ்தா²நே தது³பலக்ஷிதோ த்³ரஷ்டா ய ஏஷ புருஷோ த்³ருஶ்யத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நாஸௌ ஸர்வேஷாம் சா²யாத்மாதிரிக்தோ த்³ருஷ்டிகோ³சரதாமாசரதீத்யாஶங்க்யாதி⁴காரிணோ விஶிநஷ்டி –

நிவ்ருத்தேதி ।

நிவ்ருத்தாநி விஷயேப்⁴யோ விமுகா²நி சக்ஷூம்ஷி பா³ஹ்யாநி கரணாநி யேஷாம் தைரிதி யாவத் ।

பா³ஹ்யகரணாநாம் ஸ்வவஶத்வாதீ⁴நம் விஶேஷணாந்தரமாத⁴த்தே –

ப்³ரஹ்மசர்யாதீ³தி ।

மநஸோ விஷயபாரவஶ்யராஹித்யே விஶேஷணாந்தரமாஹ –

ஶாந்தைரிதி ।

தேஷாம் நிவ்ருத்தசக்ஷுஷ்ட்வம் ஹேதுமாஹ –

விவேகிபி⁴ரிதி ।

புருஷோ(அ)க்ஷிணி த்³ரஷ்டேத்யத்ர ப்³ருஹதா³ரண்யகஶ்ருதிம் ப்ரமாணயதி –

சக்ஷுஷ இதி ।

ஆசார்யேணாபூர்வவித்³யோபதே³ஶாத³க்³நீநாமுக்திர்மித்²யா ப்ராப்தேதி ஶங்கதே –

நந்விதி ।

அக்³நிவசநஸ்ய க³த்யந்தரமாஹ –

ப⁴விஷ்யதி³தி ।

நாக்³நீநாமுக்திர்ம்ருஷா நாபி தேஷாம் ப⁴விஷ்யத்³விஷயாஜ்ஞாநமிதி தூ³ஷயதி –

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

யத்ஸுக²கு³ணகமாகாஶமுபாஸ்யமக்³நிபி⁴ருபதி³ஷ்டம் தஸ்யைவ காரணப்³ரஹ்மணோ த்³ரஷ்ட்ருரூபஸ்யாக்ஷிணி த்³ருஶ்யத இத்யநுவாதோ³ க³திவ்யாக்²யாநாயா(அ)(அ)சார்யேண க்ரியதே தந்நாஸ்தி தோ³ஷத்³வயமித்யர்த²: ।

அக்ஷிணி த்³ருஶ்யத இதி ப்ரயோகா³தா³சார்யேண ச்சா²யாத்மா விவக்ஷித இத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஏஷ இதி ।

இதஶ்ச நாயம் புருஷஶ்சா²யாத்மேத்யநந்தரவாக்யமவதார்ய வ்யாகரோதி –

ஏததி³த்யாதி³நா ।

இதிஶப்³தோ³ யதோ²க்தகு³ணைருபாஸ்ய: புருஷோ ந ச்சா²யாத்மா ப⁴விதுமர்ஹதீத்யர்த²: ।

அஸங்க³த்வாச்ச நாயம் சா²யாத்மேத்யாஹ –

கிஞ்சேதி ।

மாஹாத்ம்யம் ஸ்தா²நத்³வாரேணோச்யத இதி ஶேஷ: ।

கிமேதாவதா புருஷஸ்யா(அ)(அ)யாதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ்தா²நஸ்யாபீதி ॥1॥

தஸ்யைவோபாஸ்யத்வார்த²ம் கு³ணாந்தரம் த³ர்ஶயதி –

ஏதமிதி ।

புருஷஸ்ய ஸம்யத்³வாமத்வம் ப்³ரஹ்மவிது³க்த்யா ஸித்³த⁴மபி நாவயவார்த²மந்தரேண வ்யக்தீப⁴வதீதி ஶங்கதே –

கஸ்மாதி³தி ।

அவயவார்தோ²பந்யாஸேந பரிஹரதி –

யஸ்மாதி³தி ।

கு³ணோபாஸ்திப²லமாஹ –

ததே²தி ।

உபாஸ்யகு³ணாநுஸாரேணேத்யர்த²: ஏவம்வித³ம் ஸம்யத்³வாமகு³ணவிஶிஷ்டபுருஷோ(அ)ஸ்மீதி வேதி³தாரமித்யேதத் ॥2॥

கு³ணாந்தரமுபாஸ்யத்வாய த³ர்ஶயதி –

ஏஷ இதி ।

தத்³வ்யுத்பாத³யதி –

ஏஷ இதி ॥3॥

கு³ணாந்தரம் த்⁴யாநாயோக்த்வா வ்யுத்பாத³யதி –

ஏஷ இத்யாதி³நா ।

ஆதி³த்யாதி³ரூபேணாஸ்யைவ தீ³ப்யமாநத்வே ஶ்ருத்யந்தரமநுகூலயதி –

தஸ்யேதி ।

கு³ணோபாஸ்திப²லமாஹ –

ய ஏவமிதி ॥4॥

க³திம் வக்தும் பூர்வோக்தப்³ரஹ்மவித்³யாயாமதி⁴ககு³ணாநேவா(அ)(அ)சார்யோ(அ)ந்வவாதீ³தி³தா³நீம் தாமேவ க³திமவதாரயதி –

அதே²தி ।

தாம் வக்தும் பாதநிகாம் கரோதி –

யத்³யதீ³தி ।

கரணாகரணாப்⁴யாம் விது³ஷோ ந வ்ருத்³தி⁴ர்நாபி ஹாநிரித்யத்ர ஶ்ருத்யந்தரம் ப்ரமாணயதி –

ந கர்மணேதி ।

அத² யது³ சைவேத்யாதி³வாக்யஸ்ய தாத்பர்யம் த³ர்ஶயதி –

ஶவகர்மணீதி ।

தாத்பர்யாந்தரம் த³ர்ஶயதி –

ந புநரிதி ।

யதி³ விது³ஷோ(அ)பி ஶவகர்ம கர்தவ்யம் கஸ்தர்ஹி தஸ்ய விஶேஷஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

அக்ரியமாணே ஹீதி ।

அந்யத்ரேத்யவித்³யாவாநுச்யதே –

இஹேதி ।

ப்ரஸ்துதவாக்யஸ்ய வித்³யாவதோ வோக்திரிதி ஶவகர்மண்யநாத³ரபூர்வகமிதி ஶேஷ: । வித்³யாவத: ஶவகர்மபா⁴வாபா⁴வயோரப்ரதிப³ந்த⁴: ப²லம் ஸித்³த்⁴யதி । அவித்³யாவதஸ்து ஶவகர்மாகரணே கர்மாணி ந ப²லதா³நீதி வித்³யாஸ்துதிரிஹாபி⁴ப்ரேதேதி பா⁴வ: ।

தே(அ)ர்சிஷமேவேத்யத்ர தச்ச²ப்³தா³ர்த²ம் வ்யாசஷ்டே –

யே ஸுகா²காஶமிதி ।

ஸத்யலோகஸ்த²மிதிதே³ஶவ்யவச்சே²தே³ந கிமிதி வ்யாக்²யாயதே முக்²யமேவ ப்³ரஹ்மஶப்³த³லம்ப³நம் கிம் நோச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

க³ந்த்ருக³ந்தவ்யேதி ।

ஏதேப்⁴யோ ஹேதுப்⁴ய: ஸத்யலோகஸ்த²ம் ப்³ரஹ்ம ந முக்²யமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

முக்²யப்³ரஹ்மப்ராப்தாவபி யதோ²க்தவ்யபதே³ஶா ப⁴விஷ்யந்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸந்மாத்ரேதி ।

தத³நுபபத்தர்ந தாத்³ருக்³ப்³ரஹ்ம ப்³ரஹ்மஶப்³த³மிதி ஶேஷ: ।

அநுபபத்திமேவ ஸ்போ²ரயதி –

ப்³ரஹ்மைவேதி ।

தத்ரேதி முக்²யப்ராப்திருச்யதே ।

கஸ்யசித³பி ஸந்மாத்ரப்³ரஹ்மப்ராப்திரத்ர நாஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸர்வபே⁴தே³தி ।

வக்ஷ்யதி ஷஷ்டே²(அ)த்⁴யாயே ஶ்ருதிரிதி ஶேஷ: ।

ஜீவஸ்ய ஸந்மாத்ரம் ப்³ரஹ்ம பாரமார்தி²கம் ரூபம் சேது³பாஸகஸ்யாபி ந க³திருசிதா தஸ்யாபி ப்³ரஹ்மாதிரிக்தஸ்வரூபாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ந சேதி ।

ஏகத்வலக்ஷணோ மார்கோ³ ந த்³ருஷ்டஶ்சேத³க³மநாய நோபதிஷ்ட²தே । ந ஹி த்⁴யாநநிஷ்ட²ஸ்யாத்³ருஷ்டமேகத்வம் க³மநம் வாரயிதும் பாரயத்யஜ்ஞாநப்ரதிப³ந்தா⁴த் । தஸ்ய க³மநப்⁴ராந்திஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: । யத்³வைகத்வலக்ஷணோ மார்கோ³ நாவக³தோ ந க³மநாய மோக்ஷாயோபஸ்தி²தோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

தத்ர ப்ரமாணமாஹ -

ஸ ஏநமிதி ।

ஸ பரமாத்மா ப்ரத்யக்த்வேநாஜ்ஞாத: ஸந்நேநமதி⁴காரிணம் முக்திப்ரதா³நேந ந பாலயதீத்யர்த²: ।

ப்ரக்ருதாம் க³திமுபஸம்ஹரதி –

ஏஷ இதி ।

க³திப²லம் நிக³மயதி –

ஏதேநேதி ।

இமமிதிவிஶேஷணாத³நாவ்ருத்திரஸ்மிந்கல்பே । கல்பாந்தரே த்வாவ்ருத்திரிதி ஸூச்யதே ।

ஆவர்தஶப்³த³ம் வ்யாகரோதி –

ஆவர்தந்த இதி ।

ஸப²லாயா யதோ²க்தேந க³திபூர்வகேண ப²லேந ஸஹிதாயா இதி யாவத் । கார்யப்³ரஹ்மோபாஸநமுச்சிதா காரணப்³ரஹ்மோபாஸநா யதோ²க்தா ந வித்³யாஸஹிதா(அ)வித்³யா(அ)த்ர விவக்ஷிதா தஸ்யா இத்யர்த²: ॥5॥

பூர்வோத்தரக்³ரந்த²யோரஸங்க³திமாஶங்க்ய ப்ராஸங்கி³கீம் ஸங்க³திமாஹ –

ரஹஸ்யப்ரகரண இதி ।

ரஹஸ்யமுபாஸநம் தத்ப்ரகரணே விது³ஷாம் ப²லப்ராப்தயே மார்கோ³பதே³ஶப்ரஸங்கே³ந யஜ்ஞஸ்ய ஸமாப்திக³மநாயாநந்தரக்³ரந்தே²ந மார்கோ³பதே³ஶாத³ஸ்தி ஸங்க³திரித்யர்த²: ।

கிஞ்ச பூர்வோத்தரக்³ரந்த²யோராரண்யகத்வேந ஸமாநத்வாத³பி ஸங்க³திரஸ்தீத்யாஹ –

ஆரண்யகத்வேதி ।

கிஞ்சாக்³நிவிஷயா வித்³யா ப்ரக்ருதா யஜ்ஞே ச ஸித்³தே⁴(அ)க்³நிஸம்ப³ந்தே⁴ யதி³ கிமபி க்ஷதமுத்பத்³யதே ததா³ ப்ராயஶ்சித்தார்தா² வ்யாஹ்ருதயோ விதா⁴தவ்யா இத்யநந்தரக்³ரந்த²ப்ரவ்ருத்திரிதி ஸங்க³த்யந்தரமாஹ –

யஜ்ஞ இதி ।

ப்ரக்ருதாயாமுபாஸநாயாம் மௌநமங்கீ³க்ரியதே வாக்³வ்யாபாரே விக்ஷிப்தசித்ததயா த்⁴யாநாநுஷ்டா²நாஸித்³தே⁴: ।

ருத்விக்³விஶேஷஸ்ய ச ப்ராயஶ்சித்தாபி⁴ஜ்ஞஸ்ய மௌநமத்ர விதீ⁴யதே தேநாஸ்தி மித²: ஸங்க³திரித்யாஹ –

தத³பி⁴ஜ்ஞஸ்யேதி ।

யஜ்ஞஸ்ய தே³வதோத்³தே³ஶேந த்³ரவ்யத்யாகா³த்மகத்வாத்க்ரியாயாஶ்ச க்ஷணப⁴ங்கி³ந்யா க³திமத்த்வாயோகா³ந்மார்கோ³பதே³ஶாஸம்ப⁴வாத்கத²மாத்³யா ஸங்க³திரித்யாஶங்க்ய க³திமத்த்வம் ஸம்பாத³யிதும் யஜ்ஞஸ்ய வாயுரூபத்வமாஹ –

ஏஷ இத்யாதி³நா ।

யஜ்ஞோ வாய்வாத்மக இதி ஶ்ரௌதீ ப்ரஸித்³தி⁴ஸ்தாமேவ ப்ரகடயதி –

வாயுப்ரதிஷ்ட² இதி ।

ஶ்ருதீருதா³ஹரதி –

ஸ்வாஹேதி ।

ஸ்வாஹாகாரமுச்சார்ய வாதே வாயௌ தீ⁴யதே க்ஷிப்யத இதி வாதேதா⁴ யஜ்ஞ: ।

ஶ்ருத்யந்தரமாஹ –

அயமிதி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந “வாதாத்³யஜ்ஞ: ப்ரயுஜ்யதாம்” (தை.ப்³ரா. 3 । 7 । 4 । 24) இதி ஶ்ருதிர்க்³ருஹ்யதே ।

ஆத³ர்ஶிதஶ்ருதீநாமர்த²ம் ஸம்க்³ருஹ்ணாதி –

வாத இதி ।

யோ யஜ்ஞ: க்ரியாஸமவாயீ தத்ஸமுதா³யாத்மக: ஸ வாயுரேவ । த்³வயோஶ்சலநாத்மகத்வாவிஶேஷாத் । தஸ்மாத்³வாயுப்ரதிஷ்ட²ஸ்ததா³த்மகோ யஜ்ஞ இத்யர்த²: ।

வாயுப்ரதிஷ்டோ² யஜ்ஞ இத்யத்ர ஶ்ருத்யந்தரமாஹ –

வாத ஏவேதி ।

பவநத்வஶ்ருத்யா(அ)பி வாயுயஜ்ஞயோரேகத்வமாஹ –

ஏஷ ஹ யந்நிதி ।

விநா(அ)பி வாயும் ஶுத்³தி⁴: ஸித்³த்⁴யதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ந ஹீதி ।

அசலதோ விஹிதக்ரியாமநநுதிஷ்ட²த இதி யாவத் । ஶுத்³தி⁴ர்நாம தோ³ஷநிராஸ: । ஸ ச நிஷித்³த⁴ம் பரித்யக்தும் யதமாநஸ்ய ஸித்³த்⁴யதி । ந து நிஷித்³த⁴க்ரியாத்யாகோ³தா³ஸீநஸ்ய தோ³ஷநிராஸாத்மிகா ஶுத்³தி⁴: ஸம்ப⁴வதி ।

சலநம் ச வாயு: । தஸ்மாத்³வாயுரேவ சலநத்³வாரா ஸர்வம் ஜக³த்புநாதீத்யாஹ –

தோ³ஷேதி ।

வாயோரஸ்து பாவநத்வம் ப்ரக்ருதே கிமாயாதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யத்³யஸ்மாதி³தி ।

வாய்வாத்மநா க³திவிஶிஷ்டஸ்ய யஜ்ஞஸ்ய மார்க³த்³வயமுபதி³ஶதி –

தஸ்யேதி ।

ஏவம் விஶிஷ்டஸ்ய பாவநஸ்ய வாயுரூபஸ்யேதி யாவத் ।

யஜ்ஞஸ்யோக்தமார்க³த்³வயவைஶிஷ்ட்யே ஸோபஸ்காரமைதரேயவாக்யமுதா³ஹரதி –

ப்ராணேதி ।

ப்ராணாபாநாப்⁴யாமுச்ச்²வாஸநிஶ்வாஸாப்⁴யாம் பரிசலநம் வித்³யதே யஸ்யாஸ்தஸ்யா வாசஶ்சித்தஸ்ய ச பூர்வாபரபா⁴வக்ரமேண யஜ்ஞ: ஸம்பாத்³யதே । மநஸா ஹி த்⁴யாயந்வாசமபி⁴வ்யாஹரந்பூர்வாபரீபா⁴வேந யஜ்ஞம் ஸம்பத³யதீத்யர்த²: ।

யஜ்ஞஸ்ய மார்க³த்³வயவிஶிஷ்டத்வமுபஸம்ஹரதி –

அத இதி ॥1॥

தயோரந்யோந்யமுபகார்யோபகாரகபா⁴வம் த³ர்ஶயதி –

தயோரிதி ।

வாசா ஸம்யக்ப்ரயுக்தயேதி ஶேஷ: ।

ஸம்ஸ்க்ருதாயாம் ச வாக்³வர்தந்யாம் தயைவ யஜ்ஞோ நிஷ்பந்நோ ப⁴வதீத்யாஹ –

வாசைவேதி ।

கிம் தர்ஹி மநோவர்தந்யா ஸம்ஸ்க்ரியத இத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்ரேதி ।

யஜ்ஞஸ்ய த்³வாப்⁴யாம் மார்கா³ப்⁴யாம் நீயமாநத்வே பூர்வோக்தரீத்யா ஸ்தி²தே ஸதீதி யாவத் ।

மநோவர்தந்யா: ஸம்ஸ்காராபா⁴வே ப்ரத்யவாயம் த³ர்ஶயதி –

அதே²த்யாதி³நா ।

மநோவர்தநீ ப்³ரஹ்மணா வாக்³வர்தநீ ச ஹோத்ருப்ரப்⁴ருதிபி⁴: ஸம்ஸ்கார்யேதி வ்யவஸ்தா²ந்தரமித்யர்த²: ।

ஸ ப்³ரஹ்மேத்யந்வயம் ஸூசயதி –

ப்³ரஹ்மேதி ।

புநருக்திஸ்தஸ்ய க்ரியாபதே³ந ஸம்ப³ந்த⁴த்³யோதநார்தா² । ஏதஸ்மிந்நந்தரே காலே ப்ராதரநுவாகஶஸ்த்ரமாரப்⁴ய தத்பரிஸமாப்தேரந்தராவஸ்தா²யாமித்யர்த²: ।

வாசோ ஹோத்ராதி³பி⁴: ஸம்ஸ்கார்யத்வமஸ்து, மநஸஶ்ச ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்கார்யத்வம் மா பூ⁴தே³தாவதா யஜ்ஞஸ்ய கிமாயாதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ யஜ்ஞ இதி ।

யஜ்ஞப்⁴ரம்ஶமேவா(அ)(அ)காங்க்ஷாத்³வாரா வ்யுத்பாத³யதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

நாஶே(அ)பி யஜ்ஞஸ்ய யஜமாநஸ்ய கிமாயாதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யஜ்ஞப்ராணோ ஹீதி ।

வாக்³வர்தநீஸம்ஸ்காராபா⁴வே(அ)பி துல்யோ தோ³ஷ: ॥2 -3॥

மௌநகு³ணம் த³ர்ஶயதி –

அத² புநரிதி ।

ததை²வ ஸம்யக³நுஷ்டா²தார இதி யாவத் ।

ததா² ப்³ரஹ்மா சாந்யே சர்த்விஜோ த்³வே வர்தந்யௌ ஸம்ஸ்குர்வந்த்யேவேத்யாஹ –

நேதி ।

வர்தநீத்³வயஸம்ஸ்காரே கிம் ஸ்யாதி³த்யபேக்ஷாயாமாஹ –

ஏவமிதி ॥4 -5॥

நித்யாநுஷ்டா²நமுக்த்வா நைமித்திகப்ராயஶ்சித்தவிதா⁴நார்த²முபக்ரமதே –

அத்ரேதி ।

தத்³வேஷே ப்³ரஹ்மணோ மௌநப்⁴ரம்ஶே ஸதீதி யாவத் ।

ரஸாந்விஶேஷதோ ஜ்ஞாதும் ப்ருச்ச²தி –

காநிதி ॥1॥

ஏவம் யதா² லோகாநப்⁴யதபத்ததே²தி யாவத் । ஜக்³ராஹேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ॥2॥

ததே³வ விவ்ருணோதி –

பூ⁴ரிதி வ்யாஹ்ருதிமித்யாதி³நா ।

ப்ரத²மோ(அ)த:ஶப்³தோ³ யத இத்யஸ்மிந்நர்தே² ।

யத்³த்³ருக்த இதி ।

ருக்ஶப்³த³ஸ்தஸ்மிந் ।

உக்தப்ராயஶ்சித்தமேவா(அ)(அ)காங்க்ஷாபூர்வகம் விவ்ருணோதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

க்ரியாவிஶேஷணமிதி ।

யஜ்ஞஸ்ய க்ஷதம் ஸந்த³தா⁴தீதி யத்தத்³ருசாமேவ ரஸநே ஸந்த³தா⁴தீத்யர்த²: । ஓஜஸா ஸந்த³தா⁴தீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ॥3 -4॥

ததா² ச யதோ²க்தே ஸாத⁴நே ஸதீத்யர்த²: । யதா² பூர்வஸ்மிந்ப்ராயஶ்சித்தே யஜ்ஞஸ்ய க்ஷதமிவ ரஸநே ஹோதா ஸந்த³தா⁴தி ததா² த்³விதீயத்ருதீயப்ராயஶ்சித்தயோரபி யஜுஷாம் ஸாம்நாம் ச ரஸேநாத்⁴வர்யுருத்³கா³தா ச தத்க்ஷதம் ஸம்த⁴த்த இத்யாஹ –

பூர்வவதி³தி ।

ஹோத்ராத்³யபராதா⁴தீ⁴நயஜ்ஞப்⁴ரம்ஶே ப்ராயஶ்சித்தமுக்த்வா ப்³ரஹ்மாபராத⁴க்ருதே யஜ்ஞநஶே கிம் ப்ராயஶ்சித்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்³ரஹ்மேதி ।

யதா² யதோ²க்தப்ராயஶ்சித்தே லிங்க³ம் த³ர்ஶயதி –

த்ரய்யா ஹீதி ।

ப்³ரஹ்மணஸ்த்ரயீஸாரத்வே ப்ரமாணமாஹ –

அத² கேநேதி ।

ஸாதா⁴ரணகார்யஸ்ய ஸாதா⁴ரணஸாமக்³ரீஜந்யத்வநியமாத்³வேத³த்ரயஸாதா⁴ரணே ப்³ரஹ்மத்வே வேத³த்ரயஸாதா⁴ரணமேவ ப்ராயஶ்சித்தம் வாச்யமித்யேகோ ந்யாயோ த³ர்ஶித: ।

ஸம்ப்ரத்யஸ்யைவ வேதை³கத்வப்ரஸித்³தே⁴ர்ப்³ரஹ்மண: ஸர்வவேதா³ர்தா²பி⁴ஜ்ஞஸ்ய ஜ்ஞாநமாஹாத்ம்யேநைவ தோ³ஷநிராஸாந்நாந்யத்ப்ராயஶ்சித்தம் விதே⁴யமிதி ந்யாயாந்தரமாஹ –

ந்யாயாந்தரம் வேதி ॥5 -6॥

வஸ்துஸ்வபா⁴வவைசித்ர்யாது³த்பந்நஸ்யாபி க்ஷதஸ்ய கேநசித்ஸந்தா⁴நம் ப⁴வதீத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தாநாஹ –

தத்³யதே²த்யாதி³நா ।

கிம் தத்ர ஸாத⁴நமிதி தத்³த³ர்ஶயதி –

க்ஷாரேணேதி ।

க²ரே ஸுவர்ணே வஹ்நிஸம்யுக்தே த்³ரவீபூ⁴தே க்ஷாரப்ரக்ஷேபேண ட்ங்கணாதி³நா ம்ருது³கரணம் மிதோ²(அ)வயவஸம்யோஜநம் ஸந்தா⁴நம் ப்ரஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।

ரஜதம் ஸுவர்ணேந ஸ்வரஸதஸ்தாவத³ஶக்யஸந்தா⁴நம் ததா²(அ)பி வஹ்நிஸம்யோக³பூர்வக பூர்வவதே³வ தத்ராபி ப்ரஸித்³த⁴ம் ஸந்தா⁴நமித்யாஹ –

ஸுவர்ணேநேதி ।

ரஜதேநேத்யாதா³வபி யதோ²க்தம் த்³ரஷ்டவ்யம் । ஸந்த³தா⁴தி ப்³ரஹ்மேதி ஶேஷ: । பே⁴ஷஜேநேவ க்ருத: ஸம்ஸ்க்ருத இதி யாவத் ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி –

ரோகா³ர்த இதி ।

ப⁴வதி ஸம்ஸ்க்ருத இதி ஶேஷ: ॥7 -8॥

இதஶ்சைவம்விதா³ ப்³ரஹ்மணா ப⁴விதவ்யமித்யாஹ –

கிஞ்சேதி ।

கா³தா²ஶப்³தோ³ கா³யத்ர்யாதி³ச்ச²ந்தோ³வ்யதிரிக்தச்ச²ந்தோ³விஷய: ।

யதோ யத: ப்ரதே³ஶாத்கர்மா(அ)(அ)வர்தத இத்யுக்தம் விவ்ருணோதி –

ருத்விஜாமிதி ।

யத்ர யத்ர ப்ரதே³ஶே யஜ்ஞஸ்ய க்ஷதிரத்⁴வர்யுப்ரப்⁴ருதீநாமப⁴வத்தத்ர தத்ர யஜ்ஞஸ்ய க்ஷதரூபம் ப்ராயஶ்சித்தேந ப்ரதிஸந்த³தா⁴நோ ப்³ரஹ்மா கர்த்ரூந்பரிபாலயதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ॥9॥

ருத்விஜி ப்³ரஹ்மணி மாநவஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தமாஹ –

மௌநேதி ।

ஜ்ஞாநாதிஶயஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । கர்த்ரூநபி⁴ரக்ஷதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

உக்தமர்த²ம் த்³ருஷ்டாந்தேந ப்ரகடயதி –

யோத்³த்⁴ரூநித்யாதி³நா ।

ப்ரகரணார்த²முபஸம்ஹரதி –

ஏவமிதி ॥10॥

வ்ருத்தமநூத்³ய வர்திஷ்யமாணாத்⁴யாயஸ்ய ஸங்க³திம் ஸங்கி³ரதே –

ஸகு³ணேதி ।

வித்³யாந்தரம் பஞ்சாக்³நிவித்³யாதிரிக்தா ஸகு³ணவித்³யா । தச்சீ²லிநாம் தந்நிஷ்டா²நாமிதி யாவத் । தாமேவ க³திமர்சிராதி³லக்ஷணாமித்யர்த²: । ததோ க³தித்³வயாத்த்ருதீயா ச வித்³யாகர்மரஹிதாநாமிதி ஶேஷ: ।

அத² க்ரமேண முக்திஸம்ப⁴வாது³த்தரா க³திருச்யதாம் கிமிதி த³க்ஷிணா த்ருதீயா ச ஸம்ஸாரரூபா க³திரதிநிக்ருஷ்டா வ்யபதி³ஶ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

கஷ்டதரேதி ।

ஸகு³ணப்³ரஹ்மவித்³யாவதாமர்சிராத்³யாம் க³திமுக்த்வா ஸமுச்சிதாநாமஸமுச்சிதாநாம் கர்மணாம் ஸம்ஸாரக³திப்ரபே⁴த³ரூபம் ப²லம் வக்துமயமாரம்ப⁴ இத்யர்த²: ।

கர்மவிதி⁴ஶ்ச த⁴நஸம்பத்தௌ ஸத்யாம் ப⁴வதி । தத்ஸம்பத்திஶ்ச ப்³ராஹ்மணஸ்ய ஶ்ரைஷ்ட்²யே ஸத்யேவ ஸம்ப⁴வதீதி ஶ்ரைஷ்ட்²யஸித்³த⁴யே ப்ராணோபாஸநம் பூர்வத்ராநுக்தம் வக்தவ்யமித்யந்தரக்³ரந்த²ஸங்க³திம் வத³ந்ப்ரஸங்க³ம் கரோதி –

ப்ராண: ஶ்ரேஷ்ட² இத்யாதி³நா ।

ப்ராணோ ப்³ரஹ்மேத்யாதி³வாக்யமாதி³ஶப்³தா³ர்த²: । உதா³ஹ்ருதாநுதா³ஹ்ருதஶ்ருத்யந்தரஸமுச்சயார்த²ஶ்சகார: ।

ப்ராணஸ்ய வாகா³தி³ப்⁴ய: ஶ்ரைஷ்ட்²யமுக்தமாக்ஷிபதி –

ஸ கத²மிதி ।

ஸர்வைர்வாகா³தி³பி⁴: ஸம்ஹத்ய ப்ராணஸ்ய கார்யகரத்வே ஸம்ப்ரதிபந்நே ஸ ஏவ கத²ம் ஶ்ரேஷ்டோ² நிர்தா⁴ர்யதே தேஷாமந்யதமஸ்யைவ ஶ்ரைஷ்ட்²யம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

தஸ்யைவோபாஸ்யதயா ஶ்ரைஷ்ட்²யமாஶங்க்ய வாகா³தீ³நாமந்யதமஸ்யோபாஸ்யத்வமபாஸ்ய ப்ராணஸ்யைவ நோபாஸ்யத்வம் ஹேத்வபா⁴வாதி³த்யாக்ஷேபாந்தரமாஹ –

கத²ம் சேதி ।

ப்ராணஸ்ய ஶ்ரேஷ்ட²த்வம் ஜ்யேஷ்ட²த்வமித்யாதி³கு³ணவிதா⁴நார்த²மேவ தாவத்ப்ரத²மமாரப்⁴யதே –

யோ ஹ வை ஜ்யேஷ்ட²ம் சேதி ।

ஆத்³யம் சோத்³யம் பரிஹரதி –

ப்ரத²மமிதி ।

ப்ராணஸ்யைவோபாஸநம் ந வாகா³தீ³நாமித்யேதத³நந்தரமாரப்⁴யதே(அ)த² ஹ ப்ராண உச்சிக்ரமிஷந்நித்யாதி³நேதி த்³விதீயம் சோத்³யமுத்³த⁴ரதி –

இத³மநந்தரமிதி ।

கோ(அ)ஸௌ ஜ்யேஷ்ட²த்வஶ்ரேஷ்ட²த்வகு³ணோ வேதி³தவ்ய இத்யத ஆஹ –

ப²லேநேதி ।

குதோ வாகா³தி³ப்⁴யோ ஜ்யைஷ்ட்²யம் ப்ராணஸ்ய ப்ரதீதம் ஸர்வே ஹி வாகா³த³ய: ஸப்ராணா: ஸஹைவ க³ர்ப⁴ஸ்தே² ஸ்வதோ வ்ருத்திபா⁴கி³நோ ப⁴வந்தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

க³ர்ப⁴ஸ்தே² ஹீதி ।

தத்ர க³ர்ப⁴விவ்ருத்³தி⁴த³ர்ஶநம் ப்ரமாணயதி –

யயேதே ।

கதா³ தர்ஹி வாகா³தீ³நாம் வ்ருத்திலாப⁴ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

சக்ஷுராதீ³தி ।

ப்ராணஸ்ய ஜ்யைஷ்ட்²யம் ப்ரதிபாதி³தம் நிக³மயதி –

இதி ப்ராண இதி ।

கு³ணத்³வயமுபாஸ்யத்வாய த³ர்ஶிதம் நிக³மயதி –

அத இதி ॥1॥

தத³ர்த²த்வேநைவ கு³ணாந்தரம் த³ர்ஶயதி –

யோ ஹ வா இதி ।

வஸுமத்தமம் த⁴நவத்த்வாத³ந்யேஷாம் நிவாஸகாரணமித்யர்த²: । ததை²வேத்யுபாஸநாநுஸாரேணேதி யாவத் । வஸிஷ்டோ² ஹ ப⁴வதீதி வாஸயிதா வேத்யர்த²: ।

வாசோ வஸிஷ்ட²த்வம் ஸமர்த²யதே –

வாக்³மிநோ ஹீதி ।

வஸுமத்தமாஶ்ச தேநாந்யாந்நிவாஸயந்தீதி ஶேஷ: ॥2॥

கு³ணாந்தரமாத்⁴யாநாயோபதி³ஶதி –

யோ ஹேதி ।

ப்ரதிஷ்டா²த்வம் சக்ஷுஷோ விஶத³யதி –

சக்ஷுஷா ஹீதி ॥3॥

கு³ணாந்தரமாஹ –

யோ ஹ வா இதி ।

தை³வா: காமா: ஸ்வர்கா³த³யோ (வா) மாநுஷா: பஶ்வாத³ய: ।

ஶ்ரோத்ரஸ்ய ஸம்பத்த்வம் ஸாத⁴யதி –

யஸ்மாதி³தி ।

இத்யேவம் யஸ்மாத்தஸ்மாதி³தி யோஜநா ॥4॥

ஸம்ப்ரதி கு³ணாந்தரமாஹ –

யோ ஹீதி ।

கத²ம் புநராயதநத்வம் மநஸ: ஸித்³த⁴மித்யத ஆஹ –

இந்த்³ரியோபஹ்ருதாநாமிதி ॥5॥

யதோ²க்தா கு³ணா முக்²யப்ராணகா³மிநோ ந ப்ரத்யேகம் வாகா³தி³ஷு ப⁴வந்தீதி வக்துமாக்²யாயிகாம் ப்ரமாணயதி –

அதே²தி ॥6॥

கஞ்சித்³விராஜம் கஶ்யபாதீ³நாமந்யதமம் வேத்யர்த²: । ஶரீரஸ்ய பாபிஷ்ட²த்வம் பாபகார்யப்ரதா⁴நத்வம் । இவஶப்³தோ³(அ)வதா⁴ரணார்த²: । உக்தமேவார்த²ம் ஸம்க்ஷிப்யா(அ)(அ)ஹ –

குணபமிதி ।

த்யக்தப்ராணம் ஶவரூபமிதி யாவத் ।

நநு ப்ரஜாபதி: ஸர்வஜ்ஞோ முக்²யமேவ ப்ராணம் கிமிதி ஶ்ரேஷ்ட²ம் நாபி⁴வத³தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

காக்வேதி ।

அயம் ஶ்ரேஷ்ட² இத்யுக்தே யத்தேஷாம் வாகா³தீ³நாம் து³:க²ம் தத்பரிஹர்துமிச்சந்ப்ரஜாபதி: ஸ்வரப⁴ங்கோ³பாயவிஶேஷேண ஶ்ரேஷ்ட²முக்தவாந்ந ஸ்பு²டமித்யர்த²: ॥7॥

அந்யதி³த்யஸ்ய விஷயமாஹ –

சக்ஷுரிதி ।

பா³லாநாமபி ப³ஹிரந்தரிந்த்³ரியவத்வாவிஶேஷாத்கத²மமநஸ இதி விஶேஷணமத ஆஹ –

அப்ரரூடே⁴தி ॥8-9-10-11॥

பரீக்ஷிதேஷு ஶ்ரேஷ்ட²தாரஹிதேஷு நிரூப்ய நிஶ்சிதேஷ்வித்யேதத் । பத³நஸீலா: பாதா³ஸ்தேஷாம் ஸம்ஹதி: பட்³விஸ்தஸ்யா ஈஶா நியாமகா: ஶங்கவோவர்ணவிகாரஶ்சா²ந்த³ஸ: । தாந்யதோ²க்தாநஶ்வோ யுக³பது³த்பாடயேத்³யதே²தி த்³ருஷ்டாந்தமுக்த்வா தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ – ஏவமிதி ॥12॥

மயி ஶ்ரேஷ்ட²த்வதீ⁴ர்யுஷ்மாகமஸ்தீதி கத²ம் ஜ்ஞாதும் ஶக்யமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அதே²தி ।

வசநம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் ப்ரகடயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

க்ரியாவிஶேஷணத்வமேவ விஶத³யதி –

யத்³வஸிஷ்ட²த்வேதி ।

வஸிஷ்ட²த்வேந கு³ணேநாஹம் கு³ணவாநஸ்மீதி யத்தத்த்வமேவேதி யோஜநா ।

அநந்தரம் வாக்யமாதா³ய வ்யாசஷ்டே –

த்வமித்யாதி³நா ।

தத்³வஸிஷ்ட² இதி ஸமஸ்தபத³மிதி க்³ருஹீத்வா வ்யாக்²யாய பக்ஷாந்தரமாஹ –

அத² வேதி ।

யச்ச²ப்³த³வதி³த்யபேரர்த²: ।

அஹம் வஸிஷ்ட²த்த்வகு³ணோ(அ)ஸ்மீதி யத்தத்த்வமேவ வஸிஷ்ட²த்வகு³ணோ(அ)ஸீதி கத²மிதா³நீமுச்யதே । அந்யதா² ஹி பூர்வமபி⁴தா⁴நம் தவா(அ)(அ)ஸீதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

த்வத்க்ருத இதி ।

வாசி த³ர்ஶிதம் ந்யாயம் சக்ஷுராதா³வதிதி³ஶதி –

ததே²தி ॥13-14॥

வாகா³தி³வசநாது³த்தா²ய ப்ராணாதீ⁴நதாம் வாகா³தே³: ஶ்ருதிரேவ கத²யதீத்யுத்தரஸ்ய “ந வை வாச” (சா².உ. 5 । 1 । 15) இத்யாதே³ஸ்தாத்பர்யமாஹ –

ஶ்ருதேரிதி ।

ததே³வ ச ஸோபஸ்காரம் வ்யாகரோதி –

யுக்தமித்யாதி³நா ।

யதி³ ஸர்வாண்யேவ கரணாநி வாக்தந்த்ராணி ஸ்யுஸ்தர்ஹி வாச இத்யேவ தாநி ப்³ரூயு: । யதி³ சக்ஷுஸ்தந்த்ராணி ஸ்யுஸ்ததா³ ஸர்வாண்யேவ சக்ஷூம்ஷீதி வதே³யு: । ந சைவம் வத³ந்தி, ப்ராணா இதி து தாநி கத²யந்தி । தஸ்மாத்ப்ராணபாரதந்த்ர்யம் கரணாநாம் ஸித்³த⁴மித்யர்த²: । வாகா³தி³பி⁴ருக்தம் த்வம் தத்³வஸிஷ்டோ²(அ)ஸீத்யாதி³ ப்ராணஸ்யைவ யதோ²க்தகு³ணவதோ த்⁴யேயத்வம் ப்ரகரணார்த²: । ஸாக்ஷாது³பஸம்ஹாராத³ர்ஶநாது³பஸஞ்ஜிஹீர்ஷதீத்யுக்தம் ।

ஆக்²யாயிகாயா யதா²ஶ்ருதமர்த²மாக்ஷிபதி –

நந்விதி ।

யதா² புருஷாஶ்சேதநாவந்தோ விவத³மாநா: ஸ்பர்த⁴ந்தே ததா² வாகா³த³யோ(அ)சேதநா: ஸ்வகீயஶ்ரேஷ்ட²த்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் விப்ரதிபந்நா மித²: ஸ்பர்தே⁴ரந்நிதி நைவ யுக்தமசேதநேஷு ஸ்பர்தா⁴தே³ரத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।

கிம் ச வாக்³வ்யதிரிக்தாநாமந்யோந்யம் வசநமேவநுசிதம் வசநஸ்ய வாக்³வ்யாபாரத்வாதி³த்யாஹ –

ந ஹீதி ।

கிஞ்ச வாகா³தீ³நாம் தே³ஹாத³பஸர்பணாத்³யயுக்தமசேதநத்வாதி³த்யாஹ –

ததே²தி ।

வாஶப்³தோ³ ந ஹீத்யஸ்யாநுகர்ஷணார்த²: ।

அக்³ந்யாத³யஶ்சேதநாவத்யோ தே³வதாஸ்தாபி⁴ரதி⁴ஷ்டி²தத்வாத்தாதா³த்ம்யாபி⁴ப்ராயேண வாகா³தீ³நாம் சேதநாவத்த்வஸம்ப⁴வாத்³வத³நாதி³ வ்யவஹார: ஸம்ப⁴வதீத்யக்³நிர்வாக்³பூ⁴த்வா முக²ம் ப்ராவிஶதி³த்யாதி³ஶ்ருதிமநுஸ்ருத்யோத்தரமாஹ –

தத்ரேதி ।

ஏகஸ்மிந்தே³ஹே(அ)நேகசேதநாவதாம் ப்ரஸஹ்ய விருத்³தா⁴நேகாபி⁴ப்ராயாநுவிதா⁴யித்வேந தே³ஹஸ்யோந்மத²நப்ரஸங்கா³த³க்ரியத்வப்ரஸங்கா³த்³வா நாநேகசேதநாதி⁴ஷ்டி²தத்வமேகஸ்ய தே³ஹஸ்ய ஸம்ப⁴வதீதி ஶங்கதே –

தார்கிகேதி ।

கிமேகஶரீரமநேகசேதநாதி⁴ஷ்டி²தம் ந ப⁴வதி கிம் வா தைர்நிர்ணீதகர்த்ரு போ⁴க்த்ரதி⁴ஷ்டி²தமிதி விகல்ப்யா(அ)த்³யம் தூ³ஷயதி –

நேதி ।

அஸ்தி ஹி பரமதே ஶரீரஸ்ய ஜீவாதி⁴ஷ்டி²தஸ்யைவேஶ்வராதி⁴ஷ்டி²தத்வம் ததா²சகஶரீரமநேகசேதநாதி⁴ஷ்டி²தம் ந ப⁴வதீதி நாஸ்தி ஸேஶ்வரவாதி³நாம் ஶங்கேத்யர்த²: ।

ஸம்க்³ரஹவாக்யம் விவ்ருணோதி –

யே தாவதி³தி ।

அசேதநாநாம் சேதநாதி⁴ஷ்டி²தாநாமேவ ப்ரவ்ருத்திரித்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –

ரதா²தி³வதி³தி ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ –

ந சேதி ।

[யதி³] கார்யகரணாநாமதி⁴ஷ்டா²த்ருதே³வதா தர்ஹி தத்கார்யகரணாநாம் கிமதி⁴ஷ்டா²த்ருதே³வதாந்தரமிதி ப்ருச்ச²தி –

கிம் தர்ஹீதி ।

தே³வதாகார்யகரணாநாமதி⁴ஷ்டா²த்ருதே³வதாந்தரமிஷ்டம் சேத³நவஸ்தா² ஸ்யாதி³தி மந்வாநம் ப்ரத்யாஹ –

கார்யகரணவதீநாமிதி ।

ஶாகல்யப்³ராஹ்மணமநுஸ்ருத்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ராணேதி ।

நநு பூ⁴யஸ்யோ தே³வதா: கத²ம் தாஸாம் ப்ராணலக்ஷணைகதே³வதாப்ரபே⁴த³த்வமத ஆஹ –

அத்⁴யாத்மேதி ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴பூ⁴தாதி⁴தை³வாநாம் பே⁴த³கோடிர்விகல்போ யாஸாமிதி விக்³ரஹ: ।

நியந்த்ருத்வப்ரயுக்தவ்யாபாரவத்த்வம் வாரயிதும் விஶிநஷ்டி –

அத்⁴யக்ஷதாமாத்ரேணேதி ।

அதே²ஶ்வரஸ்யாபி நியந்த்ருத்வாத்கார்யகரணவத்த்வம் தே³வதாநாமிவ ஸ்யாதி³தி சேந்நேத்யாஹ –

ஸ ஹீதி ।

அகரணத்வமகார்யத்வஸ்யோபலக்ஷணம் ।

தத்ர ஶ்ருதிம் ப்ரமாணயதி –

அபாணீதி ।

ஆதி³பதே³ந ச “ந தஸ்ய கார்யம் கரணம் ச வித்³யத” (ஶ்வே.உ. 6 । 8) இத்யாதி³ம்நத்ரவர்ணோ க்³ருஹீத: ।

ஸூத்ராத்மா ஹிரண்யக³ர்ப⁴: ஸா சைகா ஸமஷ்டிரூபா தே³வதா தத³வஸ்தா²பே⁴தா³நாம் தே³வதாநாமீஶ்வரோ நியந்தேத்யுக்தம் தத்ர ப்ரமாணமாஹ –

ஹிரண்யக³ர்ப⁴மிதி ।

ஆதி³பதே³ந “ஹிரண்யக³ர்ப⁴: ஸமவர்தத” இத்யாதி³ க்³ருஹ்யதே ।

தே³வாநாமீஶ்வரஸ்ய சாஸ்மிந்தே³ஹே போ⁴க்த்ருத்வாபா⁴வே கஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வமித்யத ஆஹ –

போ⁴க்தேதி ।

தத்³விலக்ஷணோ தே³வதேஶ்வராப்⁴யாம் வ்யாவ்ருத்த இதி யாவத் ।

வாகா³தி³ஶப்³த³வாச்யாஶ்சேதநாவத்யோ தே³வதா இதி ஸ்வீக்ருத்யா(அ)(அ)க்²யாயிகாயா: ஸ்வார்த²நிர்வ்ருத்த்யர்த²முக்தமிதா³நீம் தஸ்யாஸ்தாத்பர்யமாஹ –

வாகா³தீ³நாம் சேதி ।

கல்பநாப்ரயோஜநமாஹ –

விது³ஷ இதி ।

யதோ²க்தாம் கல்பநாம் த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி –

யதே²த்யாதி³ ।

தேநோக்தா இத்யுக்தமேவ வ்யநக்தி –

ஏகைகஶ்யேநேதி ।

விது³ஷ இத்யாதி³நோக்தம் ப்ரயோஜநம் ப்ரகடயதி –

கத²ம் நாமேதி ।

வித்³வாந்ப்ராணஶ்ரேஷ்ட²தாம் கத²ம் நாம ப்ரதிபத்³யேதேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ப்ரதிபத்திப்ரகாரம் ஸம்க்ஷிபதி –

வாகா³தீ³நாமிதி ।

ப²லவதீ கல்பநேதி ஶேஷ: ।

த்³ருஷ்டே(அ)ப்யர்தே² ஶ்ருதிமநுக்³ராஹகத்வேந த³ர்ஶயதி –

ததா² சேதி ॥15॥

வாகா³தீ³நாம் ஸ்வாமீ ஶ்ரைஷ்ட்²யாதி³கு³ண: ப்ராணோ(அ)ஸ்மீதி வித்³யாதி³தி ப்ரதா⁴நவித்³யாமுபதி³ஶ்ய தத்³த³ர்ஶநாங்க³பூ⁴தாந்நவாஸோத்³ருஷ்டிவிதா⁴நார்தே² ப்ரக்ரமே ப்ரத²மமந்நத்³ருஷ்டிம் விதா⁴தும் ப்ரஸங்க³ம் ப்ரகுருதே –

ஸ ஹோவாசேதி ।

முக்²யஸ்ய ப்ராணஸ்ய ப்ரஷ்ட்ருத்வம் வாகா³தீ³நாம் ப்ரதிவக்த்ருத்வம் ச கால்பநிகமித்யாஹ –

முக்²யமிதி ।

யதி³த³மித்யுக்தமேவ ச யத்பத³ம் வாக்யார்த²கல்பநார்த²ம் யத³ந்நமித்யத்ராநூத்³யதே ।

தத்³வா ஏததி³த்யாத்³யுத்தரவாக்யஸ்ய பூர்வவாக்யாத³ர்த²பே⁴தா³பா⁴வமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ப்ராணஸ்யேதி ।

ப்ராணஶப்³த³ம் விஹாயாநஶப்³த³ப்ரயோகே³ தாத்பர்யமாஹ –

ஸர்வப்ரகாரேதி ।

அந சேஷ்டாயாமிதிதா⁴துஜஸ்யாநஶப்³த³ஸ்யோபாதா³நம் ஸர்வப்ரகாரசேஷ்டயா ப்ராணஸ்ய வ்யாப்திகு³ணப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் । ததா² ச ய: கோ(அ)பி த³ஹதி ஶோஷயதி ப்லாவயதி வா ஸ ஸர்வோ(அ)பி ப்ராண ஏவேதி யுக்தம் ப்ராணஸ்யாந இதி நாமேத்யர்த²: । ப்ரத்யக்ஷம் பூர்வோக்ததா⁴துஜந்ம நாமேதி யாவத் ।

உக்தமேவார்த²ம் ஸமர்த²யதே –

ப்ராதீ³தி ।

அநஶப்³த³ஸ்யேதி ஶேஷ: । ந ப்ராணஸ்ய ஸர்வசேஷ்டாப்திரித்யேவகாரார்த²: । ததா² ச ப்ராணாதி³ஶப்³தோ³பாதா³நே விஶேஷவ்யாப்திரேவேதி ஸ்தி²தே ஸதீத்யர்த²: । அந இதி ப்ரத்யக்ஷமித³ம் நாம ஸர்வாந்நாநாமத்துர்நாமக்³ரஹணமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ததே³வ வ்யாசஷ்டே –

ஸர்வாந்நாநாமிதி ।

ததஶ்ச ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய ப்ராணவித³: ஸர்வமந்நம் சேத்தத்³விது³ஷோ ப⁴க்ஷ்யாப⁴க்ஷ்யவிபா⁴கா³ஸித்³தௌ⁴ தத்³விஷயம் ஶாஸ்த்ரம் விருத்⁴யேதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)த்⁴யாத்மிகம் ரூபம் ஹித்வா(அ)(அ)தி⁴தை³விகேந ரூபேண தஸ்ய ஸர்வாந்நத்வே விபா⁴க³ஶாஸ்த்ரமாத்⁴யாத்மிகபரிச்சே²த³விஷயத்வேநாவிருத்³த⁴மித்யாஹ –

ப்ராணபூ⁴தத்வாதி³தி ।

ப்ராணபூ⁴தோ வித்³வாநித்யத்ர ஶ்ருத்யந்தரம் ஸம்வாத³யதி –

ப்ராணாதி³தி ॥1॥

ப்ராணவித்³யாங்க³த்வேநாந்நத்³ருஷ்டிருபதி³ஷ்டா । ஸம்ப்ரதி தத³ங்க³த்வேந வாஸோத்³ருஷ்டிம் ப்ரஸ்தௌதி –

ஸ ஹோவாசேதி ।

அத்ராபி ப்ராணஸ்ய ப்ரஷ்ட்ருத்வம் வாகா³தீ³நாம் ப்ரதிவக்த்ருத்வம் ச கல்பிதமேவேத்யாஹ –

பூர்வவதி³தி ।

அபாம் ப்ராணம் ப்ரதி வாஸோரூபத்வே க³மகமாஹ –

யஸ்மாதி³தி ।

வாஸோத்³ருஷ்டிப²லமாசஷ்டே –

லம்பு⁴க இதி ।

அநக்³நோ ஹ ப⁴வதீத்யஸ்ய பௌநருக்த்யமாஶங்க்யார்த²விஶேஷமாஹ –

வாஸஸ இதி ।

ஆசமநாந்தரம் ப்ராணவிதோ³ விதீ⁴யத ஏவம்வித³ஶிஷ்யந்நாசாமேதி³தி ஶ்ருதேரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

போ⁴க்ஷ்யமாணஸ்யேதி ।

ஆதி³பதே³ந ப்ரதிவசநே க்³ருஹ்யேதே ।

ஸர்வப்ராணிபோ⁴க்³யே(அ)ந்நே தஸ்யாந்நமிதித்³ருஷ்டிவதா³சமநீயாஸ்வப்ஸு தஸ்ய விதீ⁴யதே வாஸோத்³ருஷ்டிரித்யுக்தம் வ்யதிரேகத்³வாரா விவ்ருணோதி –

யதீ³தி ।

தாத³ர்த்²யேநாநக்³நதார்த²த்வேநேதி யாவத் ।

அத² பூர்வமந்நத்³ருஷ்டிரேவ விதீ⁴யதே ஸர்வாந்நப⁴க்ஷணஸ்ய ப்ரமாணவிருத்³த⁴த்வாதி³ஹ த்வபூர்வமாசமநமவிரோதா⁴த்³விதீ⁴யதாமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

துல்யயோரிதி ।

ஏகஸ்யா(அ)(அ)சமநஸ்ய ஶுத்³த்⁴யர்த²த்வமநக்³நதார்த²த்வம் ச வக்துமஶக்யம் விரோதா⁴தி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யத்த்விதி ।

விரோதோ⁴ யதா² ஸ்யாத்ததே²தி யாவத் ।

தர்ஹி கீத்³ருகா³சமநம் விவக்ஷிதமித்யாஹ –

கிம் தர்ஹீதி ।

ப்ரயதஸ்ய பா⁴வ: ப்ராயத்யம் தத³ர்தா² யா(அ)(அ)சமநக்ரியா தத்ஸாத⁴நபூ⁴தாஸ்வப்ஸு வாஸ:ஸங்கல்பநம் க்ரியாந்தரமத்ர விதி⁴த்ஸிதமித்யாஹ –

ப்ராயத்யேதி ।

க்ரியாபே⁴தே³ ப²லிதமாஹ –

தத்ரேதி ।

அந்யார்தா²ஸ்வப்ஸ்வந்யார்த²த்வசிந்தநே ப்ரமாணவிரோதா⁴த்³விதி⁴யோகே³ந வாஸோர்த²மாசமநாந்தரமேவ விதே⁴யம் தத்ர சாநக்³நதார்த²த்வசிந்தநமுசிதமிதி ஶங்கார்த²: ।

வாஸோர்தா²பூர்வாசமநவிதா⁴நே தத்ராநக்³நதார்த²த்வத்³ருஷ்டிவிதா⁴நே ச வாக்யபே⁴த³ப்ரஸங்கா³த்ப்ரஸித்³தா⁴சமநஸாத⁴நபூ⁴தாஸ்வப்ஸு வாஸோத்³ருஷ்டிபரமேவ ச வாக்யமித்யுத்தரமாஹ –

நேத்யாதி³நா ।

வாஸோர்த²த்வமந்யார்த²த்வம் த்³ருஷ்ட்யர்த²த்வமித்யுக்தே ப்ரமாணஸ்யைகஸ்ய வாக்யஸ்யாப்ரமாணத்வப்ரஸங்கா³தி³தி யாவத் ॥2॥

தத்³தை⁴ததி³த்யாதி³வாக்யம் ந விதா⁴நார்த²ம் நாபி ப²லவசநம் ததா² ச வ்யர்த²மித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ததே³ததி³தி ।

ஸ்துதிமேவ ப்ரஶ்நபூர்வகம் விவ்ருணோதி –

கத²மிதி ।

ஜீவதே புருஷாய ப்ராணவித்³யாவிதே³ தத்³த³ர்ஶநம் ப்³ரூயாத்ததா³(அ)ஸ்மிந்மஹாப²லம் ப⁴வதீதி கிமு வக்தவ்யமிதி யோஜநா ॥3॥

கோ³தோ³ஹநவத³தி⁴க்ருதாதி⁴காரமித³ம் கர்ம ப்ராணவிதோ³(அ)ஸ்மிந்நதி⁴காரோ(அ)ஸ்தீத்யாஹ –

யதோ²க்தேதி ।

அநந்தரம் ப்ராணவித்³யாநிஷ்பத்தேரிதி ஶேஷ: ।

வாக்யஶேஷம் பூரயதி –

தஸ்யேதி ।

மஹத்த்வத்³வாரா விஷயோபபோ⁴க³காமுகஸ்ய கர்மவிதா⁴யி ஶாஸ்த்ரம் ஶ்யேநாதி³ஶாஸ்த்ரவத³நர்த²ப²லமேவேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

மஹத்த்வே ஹீதி ।

தஸ்யேதி ப்ரக்ருதமந்தா²க்²யகர்மோக்தி: । காலாதீ³த்யாதி³ஶப்³தோ³ த்³ரவ்யாதி³ஸம்க்³ரஹார்த²: । தை³க்ஷம் தீ³க்ஷாயாம் ப⁴வம் மௌஞ்ஜ்யப்⁴யஞ்ஜநாதி³ ந ஸர்வமேவாயமநுதிஷ்ட²தி । ப்ரக்ருதித⁴ர்மா ஹி விக்ருதாவநுவர்தந்தே । ப்ரக்ருதிவத்³விக்ருதி: கர்தவ்யேதி ந்யாயாத் । ந சேத³ம் கர்ம கஸ்யசித்³விக்ருதிரதோ யதோ²க்தத⁴ர்மவத்த்வமேவாத்ர விவக்ஷிதமித்யர்த²: ।

தீ³க்ஷித்வேத்யநேந விவக்ஷிதம் த⁴ர்மாந்தரமாஹ –

உபஸதி³தி ।

உபஸதோ³ நாமேஷ்டய: ப்ரவர்க்³யாஹஸ்ஸு ப்ரஸித்³தா⁴: । தாஸு வ்ரதம் பயோமாத்ரப⁴க்ஷணம் தது³பேதோ பூ⁴த்வா மந்த²ம் ஸம்பாத்³ய ஜுஹோதீதி வாஜஸநேயகே ஸமாநப்ரகரணே ஶ்ரவணாதி³தி யாவத் । பிஷ்டம் க்ருத்வா ததா³மமபக்வமேவ த³தி⁴மது⁴நோ: ஸம்ப³ந்தி⁴பாத்ரே ப்ரக்ஷிப்யேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஔது³ம்ப³ரத்வே நியம: । பாத்ரஸ்யா(அ)(அ)காரே து விகல்ப: ।

கத²மஶ்ருதம் பாத்ரமத்ர கல்ப்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஶ்ருத்யந்தராதி³தி ।

ஔது³ம்ப³ரே கேஶாகாரே கம்ஸே சமஸே வேதி வாஜஸநேயே ஶ்ரவணாத்ஸர்வஶாகா²ப்ரத்யயந்யாயேநாபேக்ஷிதம் பாத்ரமத்ர க்³ருஹீதமித்யர்த²: । ஆவஸத²ஸம்ப³ந்தீ⁴ லௌகிகோ(அ)க்³நிராவஸத்²யோ விவிக்ஷிதோ யஸ்மிநௌபாஸநாக்²யம் கர்ம க்ரியதே । ஆஜ்யஸ்ய ஹுத்வேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஆவாபஸ்தா²நமாஹுதிப்ரக்ஷேபப்ரதே³ஶோ க்³ருஹ்யோக்த: ॥4॥

வஸிஷ்டா²ய ஸ்வாஹேத்யாதி³வாக்யம் பூர்வவாக்யேந துல்யார்த²மித்யாஹ –

ஸமாநமிதி ।

துல்யத்வமேவ ஸ்பஷ்டயதி –

வஸிஷ்டா²யேதி ।

ஸ்வாஹேதி மந்த்ரம் ஸமுச்சார்ய ஹுத்வேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ததை²வ ப்ரத²மஹோமாநந்தரமித்யர்த²: ॥5॥

ஆஹுத்யாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: । ப⁴வது ப்ராணஸ்யேத³ம் நாம மந்த²ஸ்ய து கத²ம் மந்த்ரார்த²த்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அந்நேந ஹீதி ।

ப்ரதிஜ்ஞாதே(அ)ர்தே² ப்ரஶ்நபூர்வகம் ஹேதுமாஹ –

குத இதி ।

அதஶ்சாமோ நாமாஸீதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஹேதும் வ்யாசஷ்டே –

யஸ்மாதி³தி ॥6॥

அநந்தரம் ஜபகர்மண: ஸகாஶாதி³தி ஶேஷ: । ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி –

மந்த்ரஸ்யேதி ।

மந்த்ரஸ்யைகைகேந பாதே³ந மந்த²ஸ்யைகைகம் க்³ராஸம் ப⁴க்ஷயதீதி யோஜநா । போ⁴ஜநம் மந்த²ரூபமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தத்கத²ம் ஸவிது: ஸ்யாத்ப்ராணஸ்ய ஹி மந்த²த்³ரவ்யமந்நமித்யுக்தம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ப்ராணமிதி ।

உச்யதே ஸவிதுர்போ⁴ஜநமிதி ஶேஷ: ।

ப்ராணாதி³த்யயோரேகத்வே ப²லிதம் வாக்யார்த²மாஹ –

ஆதி³த்யஸ்யேதி ।

மந்த²ரூபம் தத்³போ⁴ஜநமிதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ப்ரார்த²நாவிஷயம் போ⁴ஜநமேவ விஶிநஷ்டி –

யேநேதி ।

தஸ்யைவ விஶேஷணாந்தரம் ஶ்ரேஷ்ட²மித்யாதி³ ।

ஸ்தி²திகாரணத்வமுக்த்வா ஜநகத்வம் பக்ஷாந்தரமாஹ –

அதிஶயேநேதி ।

ஜக³த்³வ்யாப்தௌ ப²லதா³நே த்⁴யாது: ஶைக்⁴ர்யம் ।

கிமிதி போ⁴ஜநே கத்²யமாநே த்⁴யாநமுச்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

விஶிஷ்டேதி ।

ஶுத்³த⁴தீ⁴த்வம் த்⁴யாநகாரணமுக்த்வா ப்ரக்ருதகர்மவத்ப்ரேப்ஸிதமஹத்த்வே ஹேதுத்வாத³பி த்⁴யாநமநுஷ்டே²யமித்யாஹ –

அத²வேதி ।

ஸாவித்ரம் ரூபமுக்தம் । நியமேநௌது³ம்ப³ரம் வைகல்பிகாகாரே விஶேஷ: । பாத்ரம் ப்ரக்ஷால்ய பிப³தீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

மந்த²லேபம் பாத்ரம் ப்ரக்ஷால்ய பீத்வா(அ)(அ)சமநபூர்வகமக்³நே: பஶ்சிமபா⁴கே³ க்ருஷ்ணாஜிநவ்யவஹிதாயாம் கேவலாயாம் வா பூ⁴மௌ ப்ராக்ஶிரா பூ⁴த்வா ஶயீதேத்யாஹ –

பீத்வேதி ।

ஶயாநஸ்ய கர்தவ்யம் த³ர்ஶயதி –

வாசம்யம இதி ।

தஸ்ய ஸ்வப்நே கத²ஞ்சிது³த்தமஸ்த்ரீத³ர்ஶநே ஶுபா⁴க³ம: ஸூச்யத இத்யாஹ –

ஸ ஏவம்பூ⁴த இதி ॥7-8॥

ப்ராணவித்³யா தத³ங்க³கர்ம சேத்யுப⁴யமுக்தமிதா³நீமக்³நிவித்³யாமாக்²யாதுகாமஸ்தாவதா³க்²யாயிகாதாத்பர்யமாஹ –

ப்³ரஹ்மாதீ³தி ।

தாஸாம் ச வக்தவ்யத்வே ஹேதுமாஹ –

வைராக்³யஹேதோரிதி ।

ராஜா குமாரேதி ஸம்போ³த⁴யந்நபி⁴மாநம் ஶ்வேதகேதோரபநிநீஷதி ॥1॥

யதே²த்யஸ்யார்த²மாஹ –

யேநேதி ।

வித்³வத³விது³ஷோஸ்துல்யமார்க³யோ: ஸதோர்த்³வா மார்கௌ³ தயோர்மத்⁴யே தே³வயாநஸ்யேத்யாதி³ யோஜ்யம் ।

உக்தம் வாக்யார்த²ம் ஸம்க்ஷிபதி –

இதரேதரேதி ।

விது³ஷாம் ச கர்மிணாம் ச மார்க³த்³வயமதி⁴க்ருத்ய ஸஹ ப்ரஸ்தி²தாநாம் யத்ர மிதோ² வியோகோ³ ப⁴வதி தத்கிம் வேத்தே²த்யர்த²: ॥2॥

பித்ருலோகஸம்ப³ந்தி⁴நம் லோகமேவ வ்யாகரோதி –

யம் ப்ராப்யேதி ।

ஆஹுதிநிர்வ்ருத்தா இத்யஸ்ய வ்யாக்²யாநமாஹுதிஸாத⁴நாஶ்சேதி । அபூர்வரூபாணாமபாம் பூ⁴தாந்தரஸமுச்சயார்த²ஶ்சகார: । அத²வா பயோக்⁴ருதாதி³ரூபேணா(அ)(அ)ஹுதிம் ஸாத⁴யந்தீதி சா(அ)(அ)ஹுத்யா புநரபூர்வாத்மநா நிஷ்பந்நா இத்யர்த²: ।

க்ரமேணேதி ।

ஶ்ரத்³தா⁴ஸோமவ்ருஷ்ட்யந்நரேதஸாம் ஹவநத்³வாரேணேதி யாவத் । ஷஷ்டா²ஹுதிபூ⁴தாநாமந்த்யேஷ்டிவிதா⁴நேந ஶரீராஹுதித்³வாரா ஸூக்ஷ்மதாம் க³தாநாமித்யர்த²: ॥3॥

த்வத்ப்ருஷ்டார்த²ஜாதாதிரிக்தவிஷயமநுஶாஸநம் மமாஸ்தீத்யநுஶிஷ்டோ(அ)ஸ்மீத்யுக்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யோ ஹீதி ॥4॥

அநநுஶிஷ்ய த்வாமந்வஶிஷமிதி கத²முக்தவாநஸ்மீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யத இதி ।

நைகஞ்சநேத்யுக்தமேவ நஞ்பத³ம் நாஶகமிதி ஸம்ப³ந்த⁴ம் த³ர்ஶயிதும் புநருபாத்தம் । அதோ மாம் ப்ரதி தவ மித்²யாவாதி³தா ஸித்³தே⁴தி ஶேஷ: ।

பிதா ஸ்வகீயமித்²யாவாதி³த்வஶங்காம் பரிஹரதி –

ஸ ஹோவாசேதி ।

யதா² மா த்வமித்யாதி³வாக்யம் பூரயித்வா வ்யாக்²யாயாநந்தரவாக்யமாகாங்க்ஷாபூர்வகமுத்தா²பயதி –

கத²மித்யாதி³நா ।

தத்³வ்யாசஷ்டே -

யதே²தி ।

அஜ்ஞாநாவிஶேஷோ(அ)த:ஶப்³தா³ர்த²: । அந்யதா²பா⁴வோ ஜ்ஞாதே(அ)பி விஷயே தாவநுக்திரிதி யாவத் ।

த்வதீ³யமஜ்ஞாநம் குதோ ஹேதோர்மயா ஜ்ஞாதவ்யமித்யாஶங்காமுத்³பா⁴வ்யாநந்தரவாக்யேநோத்தரமாஹ –

குத இத்யாதி³நா ।

அதஸ்தவ பாத்ரபூ⁴தஸ்யாநுபதே³ஶாந்மதீ³யமஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாதவ்யமிதி ஶேஷ: । அர்ஹணாம் யோக்³யாம் பூஜாமித்யர்த²: । ஸபா⁴க³பத³ம் ஸப்தம்யந்தம் ராஜவிஷயம் ப்ரத²மாந்தம் கௌ³தமவிஷயமிதி பே⁴த³: ।

கௌ³தமமாக³தம் யோக³க்ஷேமார்தி²நம் பு³த்³த்⁴வா ராஜா ப்ரஸந்ந: ஸந்நுக்தவாநித்யாஹ –

தம் ஹோவாசேதி ।

தர்ஹி க்ருதக்ருத்யஸ்ய தவ கிமித்யாக³மநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யாமேவேதி ।

க்ருச்ச்²ரீபா⁴வமபி⁴நயதி –

கத²மிதி ॥5 -6॥

கௌ³தமஸ்ய வசநம்[யதி³]ராஜ்ஞோ து³:கீ²பா⁴வகாரணம் தர்ஹி ப்ரத்யாக்²யாயதாமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஸ ஹேதி ।

கிமிதி தர்ஹி சிரம் வஸேத்யுக்தவாநித்யத ஆஹ –

ந்யாயேநேதி ।

ஸம்வத்ஸரம் வஸேதி யாவத் । வக்தவ்யா வித்³யேதி ஶேஷ: ।

கத²ம் ராஜ்ஞோ ப்³ராஹ்மணம் ப்ரத்யாஜ்ஞாம் குர்வதோ ந ப்ரத்யவாய: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

யத்பூர்வமிதி ।

ப்ரத்யாக்²யாநாதி³விஷயம் ஹேதுவசநம் । ந கேவலம் வித்³யாவஶாதே³வ ஶ்ரைஷ்ட்²யம் கிந்து ஜாதிதோ(அ)பீத்யபேரர்த²: ।

தர்ஹி ப்³ரூஹி தாம் வாசமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்ரேதி ।

வித்³யாப்ரவசநே ப்ரஸ்துதே ஸதீதி யாவத் ।

யதே²த்யஸ்யாபேக்ஷிதம் பூரயதி –

ததே²தி ।

ப்ரஸித்³த⁴மேவ ஸ்போ²ரயதி –

தஸ்மாதி³தி ।

ப்³ராஹ்மணாநாமநயா வித்³யயா ப்ரஶாஸ்த்ருத்வஸ்ய ப்ராக³பா⁴வாதி³தி யாவத் ।

இதிஶப்³தோ³பாத்தமர்த²ம் கத²யதி –

க்ஷத்த்ரியேதி ।

உக்தப்ரத்யாக்²யாநாதி³காரணமத:ஶப்³தா³ர்த²: ॥7॥

நநு யதா²ப்ரஶ்நமேவ ப்ரதிவசநமுசிதம் பஞ்சமம் து ப்ரஶ்நம் ப்ராத²ம்யேந ப்ரதிவத³தா க்ரமோ நிராக்ருதஸ்தத்ர கிம் காரணமத ஆஹ –

பஞ்சம்யாமிதி ।

அர்த²க்ரமமநுஸ்ருத்ய பாட²க்ரமோ(அ)பி⁴தா⁴தவ்ய இத்யர்த²: ।

நநு வாஜஸநேயகே(அ)க்³நிஹோத்ரப்ரகரணே(அ)க்³நிஹோத்ராஹுத்யபூர்வபரிணாமம் ஜக³தி³த்யுக்தம் ததே³வேஹாபி விவக்ஷ்யத இதி சேத்கிமநேந பிஷ்டபேஷணந்யாயேநேத்யாஶங்க்யார்த²பே⁴த³ம் வக்துமக்³நிஹோத்ரப்ரகரணஸ்தி²தமர்த²மநுவத³தி –

அக்³நிஹோத்ராஹுத்யோரிதி ।

உக்தப்ரகாரமேவ ப்ரத³ர்ஶயந்ப்ரத²மம் யாஜ்ஞவல்க்யஸ்ய ஜநகம் ப்ரதி பட்ப்ரஶ்நாநுத்தா²பயதி –

தம் ப்ரதீதி ।

கார்யாரம்ப⁴ஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । அக்³நிஹோத்ராஹுத்யந்நாபூர்வபரிணாமோ ஜக³தி³ஷ்யதே । தத்ராக்³நிஹோத்ரே ஸாயம் ப்ராதஶ்ச ஹுதயோராஹுத்யோரஸ்மால்லோகாது³த்க்ராந்தி: । உத்க்ராந்தயோ: பரலோகம் ப்ரதி க³தி: । க³தயோஸ்தத்ர ப்ரதிஷ்டா² । ப்ரதிஷ்டி²தயோ: ஸ்வாஶ்ரயே ஸம்பாத்³யமாநா த்ருப்தி: । த்ருப்திமாபாத்³யாவஸ்தி²தயோ: புநரிமம் லோகம் ப்ரத்யாவ்ருத்தி: । ஆவ்ருத்தயோராஶ்ரய: புமாந்கத²மமும் லோகம் ப்ரத்யுத்தா²நஶீலோ ப⁴வதீதி கார்யாரம்ப⁴மதி⁴க்ருத்ய பட்ப்ரஶ்நா: ப்ரவ்ருத்தா இத்யர்த²: ।

தத்ரைவ வாஜஸநேயகே யாஜ்ஞவல்க்யம் ப்ரதி ஜநகஸ்ய ப்ரதிவசநம் த³ர்ஶயதி –

தேஷாம் சேதி ।

அபூர்வரூபே க²ல்வாஹுதீ யஜமாநமுத்க்ராமந்தம் பரிவேஷ்ட்யோத்க்ராமத: । தே ச தூ⁴மாதி³நா யஜமாநே(அ)ந்தரிக்ஷமாவிஶதி ததா³ஶ்ரிதத்வாத்ததா³விஶத: । தே புநரந்தரிக்ஷஸ்த²யஜமாநாநுகூலதயா ஸ்தி²தே ஸ்வயமந்தரிக்ஷாதி⁴கரணே ததா³ஹவநீயமிவ குர்வாதே । ஆஹுத்யதி⁴கரணஸ்யா(அ)(அ)ஹவநீயத்வாத் தத்ர வாயும் ஸமித⁴மிவ குருத: । வாயுநா(அ)(அ)ந்தரிக்ஷஸ்ய ஸமித்⁴யமாநத்வாத் । ஶுக்லாம் ஶுத்³தா⁴மாஹுதிமிவ மரீசீரேவா(அ)(அ)த³தா⁴தே । மரீசீநாமந்தரிக்ஷே வ்யாப்தத்வாத் । தே சாந்தரிக்ஷஸ்தே² தந்நிஷ்ட²ம் யஜமாநம் ப²லோந்முக²மாத³தா⁴தே । தே புநரந்தரிக்ஷாது³த்க்ராமதி யஜமாநே ஸஹோத்க்ராமத: । யஜமாநே ச த்³யுலோகமாவிஶதி ஸஹா(அ)(அ)விஶத: । தமாவிஶ்ய தமேவா(அ)(அ)ஹவநீயம் குர்வாதே ஆதி³த்யம் ஸமித⁴மித்யாத்³யந்தரிக்ஷவதே³வோக்தம் । யதா² வா(அ)(அ)ஹுதீ பூர்வமந்தரிக்ஷம் தர்பயத இத்யுக்தம் ததை²வ த்³யுலோகஸ்த²யஜமாநம் ப²லதா³நேந ஸுகி²நமாதந்வாதே । தே சா(அ)(அ)ரப்³த⁴க்ஷயே ததோ த்³யுலோகாத்³யஜமாநே ப்ருதி²வீகா³விஶத்யப்³பூ⁴தே ஸஹா(அ)(அ)வர்தேதே । ப்ருதி²வீம் சா(அ)(அ)விஶ்ய வ்ரீஹ்யாதி³நா ஸ்வாஶ்ரயம் ஶ்லேபயித்வா ரேத:ஸிக்⁴மம் புருஷமாஶ்ரயத்³வாரேணா(அ)(அ)விஶத: । புருஷாச்ச ரேதோத்³வாரா த்³விதீயாம் ப்ரக்ருதிமாவிஶ்ய க³ர்பீ⁴பூ⁴தம் கர்மாநுஷ்டா²நயோக்³யம் தே³ஹபா⁴கி³நமாபாத³யத: । ததோ(அ)ஸௌ பாரலௌகிகம் கர்மாநுஷ்டா²யாந்தே லோகம் ப்ரத்யுத்தா²நஶீலோ ப⁴வதி । இதி ஸர்வம் ஜநகேநோக்தமித்யர்த²: ।

ததா²(அ)பி கத²மர்த²பே⁴த³ஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யோக்தமேவ ஸம்க்ஷிப்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்ரேதி ।

வாஜஸநேயகம் ஸப்தம்யர்த²: ।

ப்ரக்ருதஶ்ருதேரர்த²விஶேஷம் த³ர்ஶயதி –

இஹ த்விதி ।

பஞ்சதா⁴ த்³யுபர்ஜந்யப்ருதி²வீபுருஷயோஷித்ப்ரகாரைரிதி யாவத் ।

பஞ்சாக்³நிஸம்ப³ந்த⁴மவதார்ய ப்ரத²மபர்யாயஸ்ய தாத்பர்யமாஹ –

இஹேதி ।

அயம் லோகோ பூ⁴லோகஸ்தஸ்மிந்நித்யர்த²: ।

ஆஹுத்யோரப்ஸமவாயித்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் விஶிநஷ்டி –

பய ஆதீ³தி ।

தயோ: ஶ்ரத்³தா⁴த்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் ஶ்ரத்³தா⁴புர:ஸரே இத்யுக்தம் । தயோரதி⁴கரணோ(அ)க்³நிரித்யாதி³கல்பநோபயோகி³த்வேந விஶேஷணாந்தரமாத³த்தே –

ஆஹவநீயேதி ।

தயோ: ஸ்வாதந்த்ர்யம் பரிஹரதி –

கர்த்ராதீ³தி ।

அதி⁴கரணஶப்³தோ³ பா⁴வப்ரதா⁴நோ த⁴ர்மிபர: । கால்பநிகோ த்³யுலோகாக்²யோ(அ)க்³நிஸ்தத்ஸம்ப³ந்த⁴மிதி தச்ச²ப்³தோ³(அ)க்³நிவிஷய: ।

அந்யச்சேத்யுக்தம் ஸ்பஷ்டயதி –

ஸமிதா³தீ³தி ।

ஆதி³ஶப்³தோ³ தூ⁴மார்சிரங்கா³ராதி³விஷய: ।

பர்யாயதாத்பர்யமுக்த்வா(அ)(அ)க்ஷராணி வ்யாகரோதி –

அஸாவித்யாதி³நா ।

இஹேத்யேதல்லோகநிர்தே³ஶ: பூர்வேண ஸம்ப³த்⁴யதே । தது³த்தா²நாதி³த்யத்ர தச்ச²ப்³தே³நா(அ)(அ)தி³த்யோ க்³ருஹீத: ॥1॥

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வவிபா⁴கே³ந தே³வாந்விஶத³யதி –

யஜமாநேதி ।

ப்ரத்யயவிஶேஷத்வேந ஶ்ரத்³தா⁴யா ஹோம்யத்வாநுபபத்திரித்யாஶங்க்ய ஶ்ரத்³தா⁴ம் வ்யாகரோதி –

அக்³நிஹோத்ரேதி ।

கிஞ்ச ப்ரஶ்நப்ரதிவசநயோரேகார்த²த்வாத்ப்ரஶ்நே சாபாம் ஹோம்யதயா ஶ்ருதத்வாத்ப்ரதிவசநே(அ)பி தா: ஶ்ரத்³தா⁴ஶப்³தி³தா ஹோம்யதயா விவக்ஷிதா இத்யாஹ –

பஞ்சம்யாமிதி ।

அப்ஸு ஶ்ரத்³தா⁴ஶப்³த³ஸ்ய வ்ருத்³த⁴வ்யவஹாரப்ரயோகா³பா⁴வாந்நைவமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

ஶ்ரத்³தே⁴தி ।

கத²மாப: ஶ்ரத்³தா⁴ஶப்³தே³ந ப்ரஸித்³த⁴வது³ச்யந்தே தத்ரா(அ)(அ)ஹ –

ஶ்ரத்³தா⁴மிதி ।

ஶ்ரத்³தா⁴பூர்வகஹோமமுத்³தி³ஶ்ய பய:ஸோமாஜ்யாதி³ஸாத⁴நம் ஸம்பாத்³ய ஜுஹோதீதி தைத்திரீயகா: பட²ந்தி । ததா² சாப்ஸு ஶ்ரத்³தா⁴ஶப்³த³: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

உக்தமர்த²ம் த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி –

யதே²த்யாதி³நா ।

உக்தம் மது⁴வித்³யாயாமிதி ஶேஷ: । சாந்த்³ரம் கார்யம் சந்த்³ரஸமீபஸ்த²ம் தத்ஸத்³ருஶம் ஶரீரமித்யர்த²: ।

ததா²(அ)பி யஜமாநாநாம் கத²ம் ப²லவத்வமத ஆஹ –

யஜமாநாஶ்சேதி ।

ஆஹுதீ தச்ச²ப்³த³வாச்யே ப்ராதா⁴ந்யம் மயட³ர்த²: ।

ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி –

ஆஹுதிபா⁴வநாபா⁴விதா இதி ।

தத்ஸம்ஸ்துதாஸ்தத³நுஸாரிணஸ்ததா³ஶ்ரயா இத்யர்த²: ।

தத்³பா⁴விதத்வப²லமாஹ –

ஆஹுதிரூபேணேதி ।

தேநா(அ)(அ)க்ருஷ்டத்வம் வஶீக்ருதத்வம் ।

ஆஹுதிபா⁴விதா இத்யுக்தம் ஸ்பஷ்டயதி –

ஶ்ரத்³தே⁴தி ।

தத்பூர்வகம் பய:ஸோமாதி³ஸாத்⁴யம் யத்கர்ம ததா³ஶ்ரயா இத்யர்த²: । ஸோமபூ⁴தாஸ்தத்ஸமீபஸ்த²ம் ஶரீரம் ப்ராப்ய தத்ஸ்வரூபா இத்யர்த²: ।

கத²ம் ஸோமஸாரூப்யம் கர்மிணாம் ப²லமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத³ர்த²மிதி ।

யஜமாநாநாம் ஸோமபா⁴வோ க³திமந்தரேண ந ஸித்⁴யதி । ததா² ச வக்தவ்யா க³திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

அத்ரேதி ।

ஆஹவநீயோ(அ)க்³நி: ஸப்தம்யர்த²: ।