आनन्दज्ञानविरचिता
पदच्छेदः पदार्थोक्तिर्विग्रहो वाक्ययोजना ।
आक्षेपोऽथ समाधानं व्याख्यानं षड्विधं मतम् ॥
யத³க்ஷரம் பரம் ப்³ரஹ்ம வித்³யாக³ம்யமதீரிதம் ।
யஸ்மிஞ்ஜ்ஞாதே ப⁴வேஜ்ஜ்ஞாதம் ஸர்வம் தத்ஸ்யாமஸம்ஶயம் ॥
ப்³ரஹ்மோபநிஷத்³க³ர்போ⁴பநிஷதா³த்³யா அத²ர்வணவேத³ஸ்ய ப³ஹ்வ்ய உபநிஷத³: ஸந்தி । தாஸாம் ஶாரீரகே(அ)நுபயோகி³த்வேநாவ்யாசிக்²யாஸிதத்வாத³த்³ருஶ்யத்வாதி³கு³ணகோ த⁴ர்மோக்தே (ப்³ர0 1।2।21) ரித்யாத்³யதி⁴கரணோபயோகி³தயா முண்ட³கஸ்ய வ்யாசிக்²யாஸிதஸ்ய ப்ரதீகமாத³த்தே –
ப்³ரஹ்மாதே³வாநாமித்யாத்³யாத²ர்வணோபநிஷதி³தி ।
வ்யாசிக்²யாஸிதேதி ஶேஷ: । நந்வியமுபநிஷந்மந்த்ரரூபா மந்த்ராணாம் சேஷே த்வேத்யாதீ³நாம் கர்மஸம்ப³ந்தே⁴நைவ ப்ரயோஜநவத்த்வம் । ஏதேஷாம் ச மந்த்ராணாம் கர்மஸு விநியோஜகப்ரமாணாநுபலம்பே⁴ந தத்ஸம்ப³ந்தா⁴ஸம்ப⁴வாந்நிஷ்ப்ரயோஜநத்வாத்³வ்யாசிக்²யாஸிதத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீதி ஶங்கமாநஸ்யோத்தரம் । ஸத்யம் கர்மஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வே(அ)பி ப்³ரஹ்மவித்³யாப்ரகாஶநஸாமர்த்²யாத்³வித்³யயா ஸம்ப³ந்தோ⁴ ப⁴விஷ்யதி ।
நநு வித்³யாயா: புருஷகர்த்ருகத்வாத்தத்ப்ரகாஶகத்வே(அ)ஸ்யா உபநிஷதோ³(அ)பி பௌருஷேயத்வப்ரஸங்கா³த்பாக்ஷிகபுருஷதோ³ஷஜத்வஶங்கயா(அ)ப்ராமாண்யாத்³வ்யாசிக்²யாஸிதத்வம் நோபபத்³யத இத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –
அஸ்யாஶ்சேதி ।
வித்³யாயா: ஸம்ப்ரதா³யப்ரவர்தகா ஏவ புருஷா ந தூத்ப்ரேக்ஷயா நிர்மாதார:। ஸம்ப்ரதா³யகர்த்ருத்வமபி நாது⁴நாதநம் யேநாநாஶ்வாஸ: ஸ்யாத் கிந்த்வநாதி³பாரம்பர்யாக³தம்। ததோ(அ)நாதி³ப்ரஸித்³த⁴ப்³ரஹ்மவித்³யாப்ரகாஶநஸமர்தோ²பநிஷத³: புருஷஸம்ப³ந்த⁴: ஸம்ப்ரதா³யகர்த்ருத்வபாரம்பர்யலக்ஷண ஏவ தமாதா³வேவா(அ)(அ)ஹேத்யர்த²: ।
வித்³யாஸம்ப்ரதா³யகர்த்ருத்வமேவ புருஷாணாம் । யதா² வித்³யாயா: புருஷஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ததை²வோபநிஷதோ³(அ)பி யதி³ புருஷஸம்ப³ந்தோ⁴ விவக்ஷித: பௌருஷேயத்வபரிஹாராய தர்ஹி ததா²பூ⁴தஸம்ப³ந்தா⁴பி⁴தா⁴யகேநாந்யேந ப⁴விதவ்யம் ஸ்வயமேவ ஸ்வஸம்ப³ந்தா⁴பி⁴தா⁴யகத்வே ஸ்வவ்ருத்திப்ரஸங்கா³தி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –
ஸ்வயமேவ ஸ்துத்யர்த²மிதி ।
வித்³யாஸ்துதௌ தாத்பர்யாந்ந ஸ்வவ்ருத்திர்தோ³ஷ இத்யர்த²: ஸ்துதிர்வா கிமர்த²த்யத ஆஹ –
ஶ்ரோத்ருபு³த்³தீ⁴தி ।
ப்ரவர்தேரந்நிதி பாடோ² யுக்த: । வ்ருதுதா⁴தோராத்மநேபதி³த்வாத் ।
வித்³யாயா யத்ப்ரயோஜநம் ததே³வாஸ்யா உபநிஷதோ³(அ)பி ப்ரயோஜநம் ப⁴விஷ்யதீத்யபி⁴ப்ரேத்ய வித்³யாயா: ப்ரயோஜநஸம்ப³ந்த⁴மாஹ –
ப்ரயோஜநேந த்விதி ।
ஸம்ஸாரகாரணநிவ்ருத்திர்ப்³ரஹ்மவித்³யாப²லம் சேத்தர்ஹ்யபரவித்³யயைவ தந்நிவ்ருத்தே: ஸம்ப⁴வாந்ந தத³ர்த²ம் ப்³ரஹ்மவித்³யாப்ரகாஶகோபீநஷத்³வ்யாக்²யாதவ்யேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –
அத்ர சேதி ।
ஸம்ஸாரகாரணமவித்³யாதி³தோ³ஷஸ்தந்நிவர்தகத்வமபரவித்³யாயா: கர்மாத்மிகாயா: ந ஸம்ப⁴வத்யவிரோதா⁴த் । ந ஹி ஶதஶோ(அ)பி ப்ராணாயாமம் குர்வத: ஶுக்தித³ர்ஶநம் விநா தத³வித்³யாநிவ்ருத்திர்த்³ருஶ்யதே । ததோ(அ)பரவித்³யாயா: ஸம்ஸாரகாரணாவித்³யாநிவர்தகத்வம் நாஸ்தீதி ஸ்வயமேவோக்த்வா ப்³ரஹ்மவித்³யாமாஹேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
கிஞ்ச பரமபுருஷார்த²ஸாத⁴நத்வேந ப்³ரஹ்மவித்³யாயா: பரவித்³யாத்வம் நிக்ருஷ்டஸம்ஸாரப²லத்வேந ச கர்மவித்³யாயா அபரவித்³யாத்வம் । தத: ஸமாக்²யாப³லாத³பரவித்³யாயாமோக்ஷஸாத⁴நத்வாபா⁴வோ(அ)வக³ம்யத இத்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –
பராபரேதி ।
யச்சா(அ)(அ)ஹு: கர்மஜடா³: கேவலப்³ரஹ்மவித்³யாயா: கர்த்ருஸம்ஸ்காரத்வேந கர்மாங்க³த்வாத்ஸ்வாதந்த்ரேண ப்ருருஷார்த²ஸாத⁴நத்வம் நாஸ்தீதி தத³நந்தரஶ்ருத்யைவ நிராக்ருதமித்யாஹ –
ததா² பரப்ராப்திஸாத⁴நமிதி ।
ப்³ரஹ்மவித்³யாயா: கர்மாங்க³த்வே கர்மணோ நிந்தா³ ந ஸ்யாத் । ந க²ல்வங்க³விதா⁴நாய ப்ரதா⁴நம் விநிந்த்³யதே । அத்ர து ஸர்வஸாத்⁴யஸாத⁴நநிந்த³யா தத்³விஷயவைராக்³யாபி⁴தா⁴நபூர்வகம் பரப்ராப்திஸாத⁴நம் ப்³ரஹ்மவித்³யாமாஹ – அதோ ப்³ரஹ்மவித்³யாயா: ஸ்வப்ரதா⁴நத்வாத்தத்ப்ரகாஶகோபநிஷதா³ம் ந கர்து: ஸ்த்வாவகத்வமித்யர்த²:।
யத்³யுபநிஷதா³ம் ஸ்வதந்த்ரப்³ரஹ்மவித்³யாப்ரகாஶகாத்வம் ஸ்யாத்தார்ஹி தத³த்⁴யேத்ரூணாம் ஸர்வேஷாமேவ கிமிதி ப்³ரஹ்மவித்³யா ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –
கு³ருப்ரஸாத³லப்⁴யாமிதி ।
க³ர்வநுக்³ரஹாதி³ஸம்ஸ்காராபா⁴வாத்ஸர்வேஷாம் யத்³யபி ந ப⁴விஷ்யதி ததா²(அ)பி விஶிஷ்டாதி⁴காரிணாம் ப⁴விஷ்யதீதி பா⁴வ: ।
நநு ஸ்வதந்த்ரா சேத்³ப்³ரஹ்மவித்³யா தர்ஹி ப்ரயோஜநஸாத⁴நம் ந ஸ்யாத் ஸுக²து³:க²ப்ராப்திபரிஹாரயோ: ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஸாத்⁴யதாவக³மாத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ –
ப்ரயோஜநம் சேதி ।
ஸ்மரணமாத்ரேண விஸ்ம்ருதஸுவர்ணலாபே⁴ ஸுக²ப்ராப்திப்ரஸித்³தே⁴: ரஜ்ஜுதத்த்வஜ்ஞாநமாத்ராச்ச ஸர்பஜந்யப⁴யகம்பாதி³து³:க²நிவ்ருத்திப்ரஸித்³தே⁴ஶ்ச ந ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஸாத்⁴யத்வம் ப்ரயோஜநஸ்யைகாந்திகம் । அதோ விஶ்ரப்³த⁴ம் ஶ்ருதி: ப்ரயோஜநஸம்ப³ந்த⁴ம் வித்³யாயா அஸக்ருத்³ப்³ரவீதி । தஸ்மாத்தத்ப்ரகாஶகோபநிஷதோ³ வ்யாக்²யேயத்வம் ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।
யச்சா(அ)(அ)ஹுரேகதே³ஶிந: ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவிதே⁴ரர்தா²வபோ³த⁴ப²லஸ்ய த்ரைவர்ணிகாதி⁴காரத்வாத³தீ⁴தோபநிஷஜ்ஜந்யே ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே(அ)ஸ்த்யேவ ஸர்வேஷாமதி⁴கார: । தத: ஸர்வாஶ்ரமகர்மஸமுச்சிதைவ ப்³ரஹ்மவித்³யா மோக்ஷஸாத⁴நமிதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ –
ஜ்ஞாநமாத்ர இதி।
ஸர்வஸ்வத்யாகா³த்மகஸம்ந்யாஸநிஷ்டை²வ பரப்³ரஹ்மவித்³யா மோக்ஷஸாத⁴நமிதி வேதோ³ த³ர்ஶயதி। தாத்³ருஶஸம்ந்யாஸிநாம் ச கர்மஸாத⁴நஸ்ய ஸ்வஸ்யாபா⁴வாந்ந கர்மஸம்ப⁴வ:। ஆஶ்ரமத⁴ர்மோ(அ)பி ஶமத³மாத்³யுபப்³ரும்ஹிதவித்³யாப்⁴யாஸநிஷ்ட²த்வமேவ । தேஷாம் ஶௌசாசமநாதி³ரபி தத்த்வதோ நா(அ)(அ)ஶ்ரமத⁴ர்மோ லோகஸம்க்³ரஹார்த²த்வாத் । ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸேநைவாபாவநத்வநிவ்ருத்தே: । “ந ஹி ஜ்ஞாநேந ஸத்³ருஶம் பவித்ரமிஹ வித்³யதே”(ப⁴. கீ³. 4। 38) இதி ஸ்மரணாத்। த்ரிஷவணஸ்நாநவித்⁴யாதே³ரஜ்ஞஸம்ந்யாஸிவிஷயத்வாத்। அத: கர்மநிவ்ருத்த்யைவ ஸாஹித்யம் ஜ்ஞாநஸ்ய ந கர்மணேத்யர்த²: ।
இதஶ்ச ந கர்மஸமுச்சிதா வித்³யா மோக்ஷஸாத⁴நமித்யாஹ –
வித்³யாகர்மவிரோதா⁴ச்சேதி ।
அகர்த்ரும் ப்³ரஹ்மைவாஸ்மீதி கரோமி சேதி ஸ்பு²டோ வ்யாகா⁴த இத்யர்த²: ।
யதா³ ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வம் விஸ்மரதி ததோ³த்பந்நவித்³யோ(அ)பி கரிஷ்யதி தத: ஸமுச்சய: ஸம்பா⁴வ்யத இதி ந வாச்யமித்யாஹ –
வித்³யாயா இதி ।
நநு க்³ருஹஸ்தா²நாமங்கி³ர:ப்ரப்⁴ருதீநாம் வித்³யாஸம்ப்ரதா³யப்ரவர்தகத்வத³ர்ஶநாத்³க்³ருஹஸ்தா²ஶ்ரமகர்மபி⁴: ஸமுச்சயோ லிங்கா³த³வக³ம்யத இத்யாஶங்க்யா(அ)ஹ –
யத்த்விதி ।
லிங்க³ஸ்ய ந்யாயோபப்³ரும்ஹிதஸ்யைவ க³மகத்வாங்கீ³காராத்ஸமுச்சயே ச ந்யாயாபா⁴வாத்ப்ரத்யுத விரோத⁴த³ர்ஶநாந்ந லிங்கே³ந ஸமுச்சயஸித்³தி⁴: । ஸம்ப்ரதா³யப்ரவர்தகாநாம் ச கா³ர்ஹஸ்த்²யஸ்யா(அ)(அ)பா⁴ஸமாத்ரத்வாத்தத்த்வாநுஸம்தா⁴நேந முஹுர்முஹுர்பா³தா⁴த் । “யஸ்ய மே சாஸ்தி ஸர்வத்ர யஸ்ய மே நாஸ்தி கஞ்சந। மிதி²லாயாம் ப்ரதீ³ப்தாயாம் ந மே கஞ்சந த³ஹ்யதே॥” இத்யுத்³கா³ரத³ர்ஶநாத்கர்மாபா⁴ஸேந ந ஸமுச்சய: ஸ்யாத்தத்ர ச விதி⁴ர்ந த்³ருஶ்யத இதி பா⁴வ: ।
ஸாதி⁴தம் வ்யாக்²யேயத்வமுபஸம்ஹரதி –
ஏவமிதி ।
க்³ரந்தே² கத²முபநிஷச்ச²ப்³த³ப்ரயோக³ இதி ஶங்க்யாயாமுபநிஷச்ச²ப்³த³வாச்யவித்³யார்த²த்வால்லாக்ஷணிக இதி த³ர்ஶயிதும் வித்³யாயா உபநிஷச்ச²ப்³தா³ர்த²த்வமாஹ –
ய இமாமிதி ।
ஆத்மபா⁴வேநேதி । ப்ரேமாஸ்பத³தயேத்யர்த²: । அநர்த²ம்பூக³ம் க்லேஶஸமூஹம் நிஶாதயதி ஶிதி²லீகரோத்யபரிபக்வஜ்ஞாநாத்³த்³வித்ரைர்ஜந்மபி⁴ர்மோக்ஷஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²:।
“ஜ்ஞாநமப்ரதிமம் யஸ்ய வைராக்³யம் ச ஜக³த்பதே: ।
ஐஶ்வர்யம் சைவ த⁴ர்மஶ்ச ஸஹ ஸித்³த⁴ம் சதுஷ்டயம் ॥”வாயுபுராணம்(வாயுபுராணம் 1।1।3)
இதி ஸ்மரணாத்³த⁴ர்மஜ்ஞாநவைராக்³யைஶ்வர்யை: ஸர்வாநந்யாநதிக்ரம்ய வர்தத இதி பரிவ்ருட⁴த்வம் ஸித்³த⁴மித்யர்த²:।
“யோ(அ)ஸாவதீந்த்³ரியோ(அ)க்³ராஹ்ய: ஸூக்ஷ்மோ(அ)வ்யக்த: ஸநாதந: ।
ஸர்வபூ⁴தமயோ(அ)சிந்த்ய: ஸ ஏஷ ஸ்வயமுப்³த³பௌ⁴ ॥”(மநு. 1-7)
“ஸ்வயமுத்³பூ⁴த: ஶுக்ரஶோணிதஸம்யோக³மந்தரேணா(அ)(அ)தி³ர்பூ⁴த:” இதி ஸ்ம்ருதே:। ஸ்வாதந்த்ர்யம் க³ம்யதே இத்யர்த²:। வாக்யோத்த²பு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யபி⁴வ்யக்தம் ப்³ரஹ்மைவ ப்³ரஹ்மவித்³யா ।
தச்ச ப்³ரஹ்ம ஸர்வாபி⁴வ்யஞ்ஜகம்। தத: ஸர்வவித்³யாநாம் வ்யஞ்ஜகதயா(அ)(அ)ஶ்ரீயத இதி ஸர்வவித்³யாஶ்ரயா(அ)த²வா ஸர்வவித்³யாநாம் ப்ரதிஷ்டா² பரிஸமாப்திர்ப⁴வதி யஸ்யாமமுத்பந்நாயாம் ஜ்ஞாதவ்யாபா⁴வாத்ஸா ஸர்வவித்³யாப்ரதிஷ்டே²த்யாஹ –
ஸர்வவித்³யாவேத்³யம் வேதி ॥1.1.1॥1.1.2॥
ப்ரஶ்நபீ³ஜமாஹ –
ஏகஸ்மிந்நிதி ।
உபாதா³நாத்கார்யஸ்ய ப்ருத²க்ஸத்த்வாபா⁴வாது³பாதா³நே ஜ்ஞாதே தத்கார்யம் தத: ப்ருத²ஙநாஸ்தீதி ஜ்ஞாதம் ப⁴வதீதி ஸாமாந்யவ்யாப்திஸ்தத்³ப³லாத்³வா பப்ரச்சே²த்யாஹ –
அத²வேதி ।
ப்ரஶ்நாக்ஷராஞ்ஜஸ்யமாக்ஷிப்ய ஸமாத⁴த்தே –
நந்வவிதி³தே ஹீத்யாதி³நா ।
கிமஸ்தி ததி³தி ப்ரயோகே³(அ)க்ஷரபா³ஹுல்யேநா(அ)(அ)யாஸ: ஸ்யாத்தத்³பீ⁴ருதயா கஸ்மிந்நித்யக்ஷராஞ்ஜஸ்யே லாக⁴வாத்ப்ரஶ்ந இத்யர்த²: ॥1.1.3॥1.1.4॥
கல்ப: ஸூத்ரக்³ரந்த²: । அநுஷ்டே²யக்ரம: கல்ப இத்யர்த²: । அவித்³யாயா அபக³ம ஏவ பரப்ராப்திருபசர்யதே । அவித்³யாபக³மஶ்ச ப்³ரஹ்மாவக³திரேவேதி வ்யாக்²யாதமஸ்மாபி⁴ர்ஜ்ஞாதோ(அ)ர்த²ஸ்தஜ்ஜ்ஞப்திர்வா(அ)வித்³யாநிவ்ருத்திரித்யேதத்³வ்யாக்²யாநாவஸரே । அதோ(அ)தி⁴க³மஶப்³தோ³(அ)த்ர ப்ராப்திபர்யாய ஏவேத்யாஹ —
ந ச பரப்ராப்தேரிதி ।
ஸாங்கா³நாம் வேதா³நாமபரவித்³யாத்வேநோபந்யாஸாத்தத: ப்ருத²க்கரணாத்³வேத³பா³ஹ்யதயா ப்³ரஹ்மவித்³யாயா: பரத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாக்ஷிபதி –
நந்விதி ।
“யா வேத³பா³ஹ்யா: ஸ்ம்ருதயோ யாஶ்ச காஶ்ச குத்³ருஷ்டய: । ஸர்வாஸ்தா நிஷ்ப²லா: ப்ரேத்ய தமோநிஷ்டா² ஹி தா: ஸ்ம்ருதா:”(மநு. 12-95) இதி ஸ்ம்ருதே: குத்³ருஷ்டித்வாத³நுபாதே³யா ஸ்யாதி³த்யர்த²: । வித்³யாயா வேத³பா³ஹ்யத்வே தத³ர்தா²நாமுபநிஷதா³மப்ய்ருக்³வேதா³தி³பா³ஹ்யத்வம் ப்ரஸஜ்யேதேத்யர்த²: । வேத³பா³ஹ்யத்வேந ப்ருத²க்கரணம் ந ப⁴வதி ।
கிம்து வைதி³கஸ்யாபி ஜ்ஞாநஸ்ய வஸ்துவிஷயஸ்ய ஶப்³த³ராஶ்யதிரேகாபி⁴ப்ராயேணேத்யாஹ –
ந வேத்³யவிஷயேதி ॥1.1.5॥
கர்மஜ்ஞாநாத்³விலக்ஷணத்வாபி⁴ப்ராயேண ச ப்ருத²வகரணமித்யாஹ –
யதா² விதி⁴விஷய இதி ।
அப்ராப்தப்ரதிஷேத⁴ப்ரஸங்கா³ந்ந ப்ரதா⁴நபரத்வமபி ஶங்கநீயமிதி மத்வா(அ)(அ)ஹ –
ய: ஸர்வஜ்ஞ இபி ।
அகு³ணத்வாதி³தி ।
உபஸர்ஜநரஹிதத்வாதி³த்யர்த²: । ஸர்வாத்மகத்வாச்சேதி । ஹேயஸ்யாதிரிக்தஸ்யாபா⁴வாச்சேத்யர்த²: ॥1.1.6॥
ப்³ரஹ்ம ந காரணம் ஸஹாயஶூந்யத்வாத்குலாலமாத்ரவதி³த்யஸ்யாநைகாந்திகத்வமுக்தமூரர்ணநாபி⁴த்³ருஷ்டாந்தேந । ப்³ரஹ்ம ஜக³தோ நோபாதா³நம் ததா³பி⁴ந்நத்வாத்ஸ்வரூபஸ்யேவேத்யநுமாநாந்தரஸ்யாநைகாந்திகத்வமாஹ –
யதா² ச ப்ருதி²வ்யாமிதி ।
ஜக³ந்ந ப்³ரஹ்மோபாதா³நம் தத்³விலக்ஷணத்வாத் । யத்³யத்³விலக்ஷணம் தத்தது³பாத³நகம் ந ப⁴வதி । யதா² க⁴டோ ந தந்தூபாத³நக இதி ।
அஸ்ய வ்யபி⁴சாரார்த²மாஹ –
யதா² ச ஸத இதி ।
ஏகஸ்மிந்நபி த்³ருஷ்டாந்தே ஸர்வாநுமாநாநாமநைகந்திகத்வம் யோஜயிதும் ஶக்யமிதி ஶங்கமாநம் ப்ரத்யாஹ –
அநேகத்³ருஷ்டாந்தேதி ॥1.1.7॥
இர்ஶ்வரத்வோபாதி⁴பூ⁴தம் மாயாதத்வம் மஹாபூ⁴தாதி³ரூபேண ஸர்வஜீவைருபலப்⁴யத இதி ஸர்வஸாதா⁴ரண்யே(அ)பி கத²ம் ஜாயதே(அ)நாதி³ஸித்³த⁴த்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –
வ்யாசிகீர்ஷிதேதி ।
கர்மாபூர்வஸமவாயிபூ⁴த ஸூக்ஷ்மமவ்யாக்ருதமிதி கேசித் । தந்ந தஸ்ய ப்ரதிஜீவம் பி⁴ந்நத்வாதீ³ஶ்வரத்வோபாதி⁴த்வாஸம்ப⁴வாத் । ஸாமாந்யரூபேண ஸம்ப⁴வே(அ)பி ப்ருதி²வ்யாதி³ஸாமாந்யாநாம் ப³ஹுத்வாத் । ப்ரக்ருதாவேகத்வஶ்ருதிவ்யாகோபாபாதாஜ்ஜாட்³யமஹாமாயாரூபேணைவ ஸம்ப⁴வே(அ)பி ந கர்மாபூர்வஸமவாயித்வம் । தஸ்யாகாரகத்வாத்³பு³த்³த்⁴யாதீ³நாமேவ காரகத்வாபி⁴தா⁴நாத் । காரகாவயவேஷ்வேவ க்ரியாஸமவாயாப்⁴யுபக³மாத் ।
கிம்ச ந கார்யஸ்ய ஸ்வகாரணப்ரக்ருதித்வம் த்³ருஷ்டமிதி பூ⁴தஸூக்ஷ்மஸ்யாபஞ்சீக்ருதபூ⁴தப்ரக்ருதித்வம் ந ஸ்யாத் । தஸ்மாந்மஹாபூ⁴தஸர்கா³தி³ஸம்ஸ்காராஸ்பத³ம் கு³ணத்ரயஸாம்யம் மாயாதத்த்வமவ்யாக்ருதாதி³ஶப்³த³வாச்யமிஹாப்⁴யுபக³ந்தவ்யம் । பூர்வஸ்மிந்கல்பே ஹிரண்யக³ர்ப⁴ப்ராப்திநிமித்தம் ப்ரக்ருஷ்டம் ஜ்ஞாநம் கர்ம ச யேநாநுஷ்டி²தம் தத³நுக்³ரஹாய மாயோபாதி⁴க ப்³ரஹ்ம் ஹிரண்யக³ர்பா⁴வஸ்தா²காரேண விவர்ததே । ஸ ச ஜீவஸ்தத³வதா²பி⁴மாநீ ஹிரண்யக³ர்ப⁴ உச்யத இத்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –
ப்³ரஹ்மண இதி ।
ஜ்ஞாநஶக்திபி⁴: க்ரியாஶக்திபி⁴ஶ்சாதி⁴ஷ்டி²தம் விஶிஷ்டம் ஜக³த்³வ்யஷ்டிரூபம் தஸ்ய ஸாதா⁴ரண: ஸமஷ்டிரூப: ஸூத்ரஸம்ஜ்ஞக இத்யர்த²: । மநஆக்²யமிதி ஸமஷ்டிரூபம் விவக்ஷிதம் । வ்யஷ்டிரூபஸ்ய லோகஸ்ருஷ்ட்யுத்தரகாலத்வாத் ॥1.1.8॥
வக்ஷ்யமாணார்த²மிதி ।
வக்ஷ்யமாணஸ்யாவித்³யா விவரணப்ரகரணஸ்யா(அ)ரம்பா⁴ர்த²முக்தபரவித்³யாஸூத்ரார்தோ²பஸம்ஹார இத்யர்த²: ।
ஸாமாந்யேநேதி ।
ஸமஷ்டிரூபேண மாயாக்²யேநோபாதி⁴நேத்யர்த²: ।
விஶேஷேணேதி ।
வ்யஷ்டிரூபேணாவித்³யாக்²யேநோபாதி⁴நா(அ)நந்தஜீவபா⁴வமாபந்ந: ஸ ஏவ ஸர்வம் ஸ்வோபாதி⁴தத்ஸம்ஸ்ருஷ்டம் ச வேத்தீத்யதி⁴தை³வமத்⁴யாத்மம் ச தத்த்வாபே⁴த³: ஸூத்ரித: । ஸ்ரஷ்ட்ருத்வம் ப்ரஜாபதீநாம் தபஸா ப்ரஸித்³த⁴ம் । தத்³வத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ஸ்ரஷ்ட்ரத்வே தபோநுஷ்டா²நம் வக்தவ்யம் ।
தத: ஸம்ஸாரித்வம் ப்ரஸஜ்யேதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –
யஸ்யஜ்ஞாநமயமிதி ।
ஸத்த்வப்ரதா⁴நமாயாயா ஜ்ஞாநாக்²யோ விகாரஸ்தது³பாதி⁴கம் ஜ்ஞாநவிகாரம் ஸ்ருஜ்யமாநஸர்வபதா³ர்தா²பி⁴ஜ்ஞத்வலக்ஷணம் தபோ ந து க்லேஶரூபம் ப்ரஜாபதீநாமித்யர்த²: ॥1.1.9॥
அநாதி³ருபாதா³நரூபேணாநந்தோ ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாத்ப்ராக³ந்தாஸம்ப⁴வாத்ப்ரத்யேகம் ஶரீரரிபி⁴ர்ஹாதவ்யோ து³:ரவரூபத்வாதி³த்யநேந யதா³ஹுரேகஜீவவாதி³ந ஏகம் சைதந்யமேகயைவாவித்³யயா ப³த்³த⁴ம் ஸம்ஸரதி । ததே³வ கதா³சிந்முச்யதே நாஸ்மதா³தீ³நாம் ப³ந்த⁴மாக்ஷௌ ஸ்த இதி தத³பாஸ்தம் ப⁴வதி । ஶ்ருதிப³ஹிஷ்க்ருதத்வாத் । ஸுஷுப்தே(அ)பி க்ரியாகாரகப²லபே⁴த³ஸ்ய ப்ரஹாணம் ப⁴வதி । பு³த்³தி⁴பூர்வகப்ரஹாணஸ்ய ததோ விஶேஷமாஹ –
ஸாமஸ்த்யேநேதி ।
ஸ்வோபாத்⁴யவித்³யாகார்யஸ்யாவித்³யாப்ரஹாணே(அ)(அ)த்யந்திகப்ரஹாணம் வித்³யாப²லமித்யர்த²: । அமரோ(அ)பக்ஷயரஹித: । அம்ருதோ நாஶரஹித இத்யர்த²: ।
அபரவித்³யாயா: பரவித்³யாயாஶ்ச விஷயௌ ப்ரத³ர்ஶ்ய பூர்வமபரவித்³யாயா விஷயப்ரத³ர்ஶநே ஶ்ருதேரபி⁴ப்ராயமாஹ –
பூர்வம் தாவதி³தி ।
யதி³ஷ்டஸாத⁴நதயா(அ)நிஷ்டஸாத⁴நதயா வா வேதே³ந போ³த்⁴யதே கர்ம தஸ்யாஸதி ப்ரதிப³ந்தே⁴ தத்ஸாத⁴நத்வாவ்யபி⁴சார: ஸத்யத்வம் ந ஸ்வரூபாபா³த்⁴யத்வம் ப்லவா ஹ்யேத இத்யாதி³நா நிந்தி³தத்வாத்ஸ்வரூபபா³த்⁴யத்வே(அ)பி சார்த²க்ரியாஸாமர்த்²யம் ஸ்வப்நகாமிந்யாமிவ க⁴டத இத்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –
ததே³தத்ஸத்யமிதி ।
ருக்³வேத³விஹித: பதா³ர்தோ² ஹௌத்ரம் । யஜுர்வேத³விஹித ஆத்⁴வர்யவம் । ஸாமவேத³விஹித ஔத்³கா³த்ரம் । தத்³ரூபாயாம் த்ரேதாயாமித்யர்த²: । ஸத்யகாமா மோக்ஷகாமா இதி ஸமுச்சயாபி⁴ப்ராயேண வ்யாக்²யாநமயுக்தம் । ’ஏஷ வ: பந்தா²: ஸுக்ருதஸ்ய லோகே’ இதி ஸ்வர்க்³யப²லஸாத⁴நத்வவிஷயவாக்யஶேஷவிரோதா⁴தி³தி ॥1.2.1॥
ஆஹவநீயஸ்ய தா³க்ஷணோத்தரபார்ஶ்வயோராஜ்யபா⁴கா³விஜ்யேதே அக்³நயே ஸ்வாஹா ஸோமாய (ஸ்யாஹேதி)ஸ்வாஹேதி த³ர்ஶபூர்ணரமாஸே । தயோர்மத்⁴யே(அ)ந்யே யாகா³ அநுஷ்டீ²யந்தே । தந்மத்⁴யமாவாபஸ்தா²நமுச்யதே । அகீ³க்³நஹோத்ராஹுத்யோர்த்³வித்வம் ப்ராஸித்³த⁴ம் । ஸூர்யாய ஸ்வாஹா ப்ரஜாபதயே ஸ்வாஹேதி ப்ராத: । அக்³நயே ஸ்வாஹா ப்ரஜாபதயே ஸ்வாஹேதி ஸாயம் । தத்கத²மக்³நிஹோத்ரம் ப்ரக்ரம்யா(அ)(அ)ஹுதீரிதி ப³ஹுவசநம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ –
அநேகாஹேதி ।
அநேகேஷ்வஹ:ஸு ப்ரயோகா³நுஷ்டா²நாநி தத³பேக்ஷயேத்யர்த²: ॥1.2.2॥
த³ர்ஶஸ்யாக்³நிஹோத்ராங்க³த்வே ப்ரமாணாபா⁴வாத்கத²ம் தத³கரணமக்³நிஹோத்ரஸ்ய விபத்திரித்யாஶங்க்ய யாவஜ்ஜீவசோத³நாவஶாத³க்³நிஹோத்ரிணோ(அ)வஶ்யகர்தவ்யத்வாத்தத³கரணம் ப⁴வேத்³விபத்திரித்யபி⁴ப்ரேத்ய விஶேஷணம் । ஶரதா³தி³ஷு நுதநாந்நேந கர்தவ்யமாக்³ரயணம் கர்ம । அத³ர்ஶாதி³வத³வைஶ்வதே³வமிதி விஶேஷணம் । வைஶ்வதே³வஸ்யாக்³நிஹோத்ராநங்க³த்வே(அ)ப்யாவஶ்யகத்வாதி³த்யர்த²: । பிண்டோ³த³கதா³நேந பித்ராதீ³நாம் த்ரயாணாமுபகரோதி யஜமாந: புத்ராதீ³நாம் ச த்ரயாணாம் க்³ராஸாதி³தா³நேந। ததோ மத்⁴யவர்திநா யஜமாநேந ஸம்ப³த்⁴யமாநா: பூர்வே த்ரய உத்தரே ச த்ரயோ க்³ருஹ்யந்த இத்யாஹ –
பிண்ட³தா³நாதீ³தி ॥1.2.3॥ ॥1.2.4॥1.2.5॥
ஆஹுதயோ யஜமாநம் வஹந்தீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ॥1.2.6॥
ரூப்யதே நிரூப்யதே யதா³ஶ்ரயதயா யஜ்ஞஸ்தே யஜ்ஞரூபா: ॥1.2.7॥
ஸ்வயமேவேதி தத்த்வத³ர்ஶ்யுபதே³ஶாநபேக்ஷதயா ஸ்வமநோரதே²நைவேத்யர்த²: ॥1.2.8॥1.2.9॥
கம் ஸுக² ந ப⁴வதீத்யகம் து³:க²ம் தந்ந வித்³யதே யஸ்மிந்நஸௌ நாக: ॥1.2.10॥
கேவலகர்மிணாம் ப²லமுக்த்வா ஸகு³ணப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸஹிதாஶ்ரமகர்மிணாம் ப²லம் ஸம்ஸாரகோ³சரமேவ த³ர்ஶயதி –
யே புநஸ்தத்³விபரீதா ஜ்ஞாநயுக்தா இத்யாதி³நா ।
அரண்யே ஸ்த்ரீஜநாஸம்கீர்ணே தே³ஶே ।
முக்தாநாமிஹைவ ஸர்வகாமப்ரவிலயம் ஸர்வாத்மபா⁴வம் சத³ர்ஶயந்தி ஶ்ருதய: । ப்³ரஹ்மலோகப்ராப்திஸ்து தே³ஶபரிச்சி²ந்நம் ப²லம் ததோ ந மோக்ஷ இத்யாஹ –
இஹைவதி ।
ப்³ரஹ்மா சதுர்முக²: । விஶ்வஸ்ருஜ: ப்ரஜாபதயோ மரீசிப்ரப்⁴ருதய: । த⁴ர்மோ யம: । மஹாந்ஸூத்ராத்மா । அவ்யக்தம் த்ரிகு³ணாத்மிகா ப்ரக்ருதி: । ஸாத்த்விகீம் ஸத்த்வபரிணாமஜ்ஞாநஸஹிதகர்மப²லபூ⁴தாமித்யர்த²: ॥1.2.11॥
ஐஹிககர்மப²லஸ்ய புத்ராதே³ர்நாஶவிஷயம் ப்ரத்யக்ஷம் விமதமநித்யம் க்ருதகத்வாத்³க⁴டவதி³த்யநுமாநமாமுஷ்மிகநாஶவிஷயம் । தத்³யதே²ஹ கர்மசிதோ லோக: க்ஷீயத இத்யாத்³யாக³மாஸ்தைரநித்யத்வேந ஸர்வாத்மநா(அ)வதா⁴ர்யேத்யர்த²: ।
“நைதாத்³ருஶம் ப்³ராஹ்மணஸ்யாஸ்தி வித்தம் யதை²கதா ஸமதா ஸத்யதா ச ।
ஶீலம் ஸ்தி²திர்த³ண்ட³நிதா⁴நமார்ஜவம் ததஸ்ததஶ்சோபரம: க்ரியாப்⁴ய: ॥”(புத்ரகீ³தா-37)
இதிஸ்ம்ருதேர்ப்³ராஹ்மணஸ்யைவாதி⁴கார இத்யர்த²: । கூடஸ்தே²ந பரிணாமரஹிதேநாசலேந ஸ்பந்த³ரஹிதேந த்⁴ருவேண ப்ரயத்நரஹிதேநாஹமர்தீ² । ஸமித்பாணிரிதி விநயோபலக்ஷணம் ॥ 1.2.12 ॥
அக்ஷரணாதி³தி।
அவயவாந்யதா²பா⁴வலக்ஷணபரிணாமஶூந்யத்வாத் ।
அக்ஷதத்வாதி³தி ।
அக்ஷயத்வாச்சேதி। அஶரீரத்வாத்³விகாரஶூந்யத்வாதி³த்யர்த²: ॥13॥
த்³வே வித்³யே வேதி³தவ்யே இத்யுபந்யஸ்யாபரவித்³யாமாத்³யமுண்ட³கேந ப்ரபஞ்ச்ய பரவித்³யாம் ஸூத்ரிதாம் ப்ரபஞ்சாயிதம் த்³விதீயமுண்ட³காரம்ப⁴ இத்யாஹ –
அபரவித்³யாயா இத்யாதி³நா।
கர்மணோ(அ)பி ப்ராக்ஸத்யத்வமுக்தம் தத்³வதி³த³ம் ஸத்யத்வம் ந மந்தவ்யமித்யாஹ –
யத³பரவித்³யாவிஷயமிதி ।
விஷீயதே விஶேஷ்யதே வித்³யா(அ)நேநேதி வ்யுத்பத்த்யா விஷயஶப்³த³ஸ்யவஸ்துபரத்வாந்நபும்ஸகலிங்க³த்வம் பரமார்த²த: ஸல்லக்ஷணத்வாத³த்யந்தாபா³த்⁴யத்வாதி³த்யர்த²: ।
அத்யந்தபரோக்ஷத்வாதி³தி ।
ஶாஸ்த்ரைகக³ம்யத்வாத்।
அபூர்வவத்³ப்³ரஹ்மண: ப்ரத்யக்ஷத்வம் ந ஸம்ப⁴வதி ஸாக்ஷாத்காராதீ⁴நம் ச கைவல்யம் தத: கத²ம் நாம ஸத்யமக்ஷரம் ப்ரத்யக்ஷவத்ப்ரதிபத்³யேரந்முமுக்ஷவ இத்யபி⁴ப்ரேத்ய ஜீவப்³ரஹ்மணோரேகத்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –
யதா² ஸுதீ³ப்தாதி³தி ।
ஏகத்வே ஸதி ப்ரத்யக்³ரூபஸ்யாபரோக்ஷத்வாத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ப்ரத்யக்ஷத்வம் ப⁴விஷ்யதி க⁴டைகதே³ஶப்ரத்யக்ஷத்வே க⁴டப்ரத்யக்ஷவதி³த்யர்த²: । யதா² விப⁴க்ததே³ஶாவச்சி²ந்நத்வேந விஸ்பு²லிங்கே³ஷ்வவயவத்வாதி³வ்யவஹார: ஸ்வத: புநரக்³ந்யாத்மத்வமேவோஷ்ணப்ரகாஶத்வாவிஶேஷாத்ததா² சித்³ரூபத்வாவிஶேஷாஜ்ஜீவாநாம் ஸ்வதோ ப்³ரஹ்மத்வமேவேத்யர்த²: ॥2.1.1॥
அக்ஷரஸ்யாபி ஜீவோத்பத்திப்ரலயநமித்தத்வமௌபாதி⁴கமுக்தமேகத்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் । தத்த்வதஸ்து நிமித்தநைமத்திகபா⁴வோ(அ)பி நாஸ்தீத்யாஹ –
நாமரூபபீ³ஜபூ⁴தாதி³தி ।
தே³ஹாபேக்ஷயா யத்³பா³ஹ்யமாந்தரம் ச ப்ரஸித்³த⁴ம் தேந ஸஹ தத்தாதா³த்ம்யேந தத³தி⁴ஷ்டா²நதயா வா வர்தத இதி ஸபா³ஹ்யாப்⁴யந்தர: । அத ஏவ ஸர்வாத்மத்வாத்³வ்யதிரிக்தநிமித்தபா⁴வாத³ஜ இத்யர்த²: ।
ஜாயதே(அ)ஸ்தி வர்த⁴தே விபரிணமதே(அ)பக்ஷீயதே விநஶ்யதீத்யேவமாதி³பா⁴வவிகரணாம் நிஷேதே⁴ தாத்பர்யமஜஶப்³த³ஸ்யா(அ)(அ)ஹ –
ஸர்வபா⁴வவிகாராணாமிதி ।
ஜீவாநாம் ப்ராணாதி³மத்த்வாத்ததா³த்மத்வே ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ப்ராணாதி³மத்த்வம் ப்ராப்தம் தந்நிவர்தயதி –
யத்³யபீத்யாதி³நா ।
ஸ்ம்ருதிஸம்ஶயாத்³யநேகஜ்ஞாநேஷு ஶக்திவிஶேஷோ(அ)ஸ்யாஸ்தீதி ததோ²க்தம் நாமரூபயோர்பீ³ஜம் ப்³ரஹ்ம தஸ்யோபாதி⁴தயா லக்ஷிதம் ஶுத்³த⁴ஸ்ய காரணத்வாநுபபத்த்யா க³மிதம் ஸ்வரூபமஸ்யேதி ததோ²க்தம் ।
தஸ்மாது³பாதி⁴ரூபாத்தத்³விஶிஷ்டரூபாச்ச பரதோ(அ)க்ஷராத்பர இதி ஸம்ப³ந்த⁴: கத²ம் மாயாதத்த்வஸ்யாக்ஷரஸ்ய பரத்வமித்யாஶங்காமாஹ –
ஸர்வகார்யேதி ।
கார்யம் ஹ்யபரம் ப்ரஸித்³த⁴ம் தத்காரணத்வேந க³ம்யமாநத்வாந்மாயாதத்த்வம் பரம் । யௌக்திகபா³தா⁴த³நிர்வாச்யத்வே(அ)பி ஸ்வரூபோச்சே²தா³பா⁴வாத³க்ஷரம் । தது³க்தம் கீ³தாயாம் –
“க்ஷர: ஸர்வாணி பூ⁴தாநி கூடஸ்தோ²(அ)க்ஷர உச்யதே ।
உத்தம: புருஷஸ்த்வந்ய: பரமாத்மேத்யுதா³ஹ்ருத:”(ப⁴. கீ³. 15 । 16) இதி ॥2.1.2॥
யதே³வ சைதந்யம் நிருபாதி⁴கம் ஶுத்³த⁴மவிகல்பம் ப்³ரஹ்ம யத்தத்த்வஜ்ஞாநாஜ்ஜீவாநாம் கைவல்யம் ததே³வ மாயாப்ரதிபி³ம்ப³தரூபேண காரணம் ப⁴வதீத்யாஹ –
யஸ்மாதே³தஸ்மாதே³வேதி ।
ப்ராணோத்பத்தேரூர்த்⁴வம் தர்ஹி ஸப்ராணத்த்வம் பரமாத்மநோ ப⁴விஷ்யதீதிஶங்காநிவ்ருத்த்யர்த²ம் ஶ்ருத்யந்தரப்ரஸித்³த⁴ம் ப்ராணஸ்ய விஶேஷணமாஹ –
அவித்³யாவிஷய இதி ।
நாமதே⁴ய இதி ।
வாங்மாத்ரோ ந வஸ்துவ்ருத்த இத்யர்த²: । ப்ராணாதீ³நாம் பாட²க்ரமோ(அ)யமர்த²க்ரமேண பா³த்⁴யதே । “க³தா: கலா: பஞ்சத³ஶ ப்ரதிஷ்டா²:”(மு. உ. 3 । 2 । 7) இதி பூ⁴தேஷு லயஶ்ரவணேந ப்ராணாநாம் பௌ⁴திகத்வாவக³மாத்³பூ⁴தோத்பத்யநந்தரம் ப்ராணோத்பத்திர்த்³ரஷ்டவ்யேதி । அபி⁴முக²மாக³ச்ச²ந்வாயுராவஹ: புரதோ க³ச்ச²ந்ப்ரவஹ இத்யாதி³பே⁴த³: । ஶப்³த³ஸ்பர்ஶரூபரஸக³ந்தா⁴ உத்தரோத்தரஸ்ய கு³ணா யேஷாம் தாநி ததோ²க்தாநி । யதா² ஶுக்லதந்த்வவஸ்தா²பந்நாத³ந்வயிகாரணாஜ்ஜாயமாந: (படம்)பட: ஶுக்லகு³ணோ ஜாயதே ததா²(அ)(அ)காஶாவஸ்தா²பந்நாத்³ப்³ரஹ்மணோ ஜாயமாநோ வாயுராகாஶகு³ணேந ஶப்³தே³நாந்விதோ ஜாயதே । ததை²வ வாயுபா⁴வாபந்நாத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)க்³நிஸ்தத்³கு³ணேநாந்விதோ ஜாயத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் । நநு ஸூக்ஷ்மாணி பூ⁴தாநி ப்ரத²மமுத்பத்³யந்தே । அநந்தரம் தாஸாம் த்ரிவ்ருதம் த்ரிவ்ருதமேகைகாமகரோதி³தி பஞ்சீகரணோபலக்ஷணார்த²ம் த்ரிவ்ருத்கரணஶ்ருதே: பஞ்சாத்மகத்வமவக³ம்யதே । தத ஏகைகஸ்ய பூ⁴தஸ்ய பஞ்சகு³ணவத்த்வம் வர்ணிதமந்யத்ர கத²மிஹ பஞ்சீகரணமநாத்³ருத்ய ப்ரத²மஸர்க³ ஏவா(அ)(அ)காஶஸ்யைககு³ணத்வம் வாயோர்ஹி த்³விகு³ண்த்வம் தேஜஸஸ்த்ரிகு³ணத்வமித்யாத்³யுச்யதே । ஸத்யம் । பூ⁴தஸர்கே³ தாத்பர்யாபா⁴வத்³யோதநாய ப்ரக்ரியாந்தரம் ந விருத்⁴யதே । ந ஹ்யேதத்ப்ரதிப³த்³த⁴ம் கிஞ்சித்ப²லம் ஶ்ரூயதே । அத ஏவ கு³ணகு³ணிபா⁴வோ(அ)பி ந வைஶேஷிகபக்ஷவதி³ஹ விவக்ஷித: । கிம்து ராஹோ: ஶிர இதிவத்³வ்யபதே³ஶமாத்ரம் । விஸ்தரேண த்வநத்யகார்யபர்யந்தம் தேந தேநா(அ)(அ)காரேண ப்³ரஹ்மைவ விவர்தத இதி ப்ரபஞ்ச்யதே ததோ(அ)திரிக்தஸ்யாணுமாத்ரஸ்யாஸம்ப⁴வாத்தஸ்மிந்விஜ்ஞாதே ஸர்வமித³ம் விஜ்ஞாதம் ப⁴வதீதி ப்ரத³ர்ஶநார்த²மித்யர்த²: ॥2.1.3॥
ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாமிதி ।
பஞ்சமஹாபூ⁴தாநாம் । அந்தராத்மா ஸ்தூ²லபஞ்சபூ⁴தஶரீரோ ஹி விராடி³த்யர்த²:। பஞ்சாக்³நித்³வாரேண । த்³யுபர்ஜந்யப்ருதி²வீபுருஷயோஷித்ஸு பஞ்சஸ்வக்³நித்³ருஷ்டே: ஶ்ருத்யந்தரசோதி³தத்வாத்தத்³த்³வாரேணேத்யர்த²: ॥2.1.4॥2.1.5॥
பாஞ்சப⁴க்திகமிதி ।
ஹிங்காரப்ரஸ்தாவோத்³கீ³த²ப்ரதிஹாரநித⁴நாக்²யா: பஞ்ச ப⁴க்தயோ(அ)வயவா யஸ்ய தத்ததோ²க்தம் । ஸாப்தப⁴க்திகமிதி । ஹிங்காரப்ரஸ்தாவாத்³யுத்³கீ³த²ப்ரதிஹாரோபத்³ரவநித⁴நாக்²யா: ஸப்த ப⁴க்தயோ யஸ்ய தத்ததோ²க்தம் । ஸ்தோபோ⁴(அ)ர்த²ஶூந்யோ வர்ண: । விஶ்வஜித்ஸர்வமேத⁴யோ: ஸர்வஸ்வத³க்ஷிணா । அத ஏகாம் கா³மாரப்⁴ய ஸர்வஸ்வாந்தா த³க்ஷிணா ப⁴வந்தீத்யர்த²: ॥2.1.6॥
தபஶ்ச கர்மாங்க³மிதி ।
பயோவ்ரதம் ப்³ராஹ்மணஸ்ய யவாகூ³ ராஜந்யஸ்யா(அ)(அ)மிக்ஷா வைஶ்யஸ்யேத்யாதி³விஹிதம் ஸ்வதந்த்ரம் க்ருச்ச்²ர சாந்த்³ராயணாதீ³த்யர்த²: ॥2.1.7॥
ஆத்மயாஜிநாமதி ।
ஸகலமித³மஹம் ச பரமாத்மைவேதிபா⁴வநாபூர்வகம் பரமேஶ்வராராத⁴நபு³த்³த்⁴யா யே யஜந்தி தேஷாமித்யர்த²: ॥2.1.8॥
யத்ப்ருஷ்டம் கஸ்மிந்நு ப⁴க³வோ விஜ்ஞாதே ஸர்வமித³ம் விஜ்ஞாதம் ப⁴வதீதி தந்நிரூபிதம் । ஸர்வமித³ம் பரமாத்மநோ ஜாயதே । அதஸ்தாவந்மாத்ரம் ஸர்வம் தஸ்மிந்விஜ்ஞாதே விஜ்ஞாதம் ப⁴வதீத்யவித்³யாக்ஷயப²லாபி⁴தா⁴நேநோபஸம்ஹ்ருதமிதி ॥2.1.9॥2.1.10॥
அது⁴நா யஸ்ய ஸக்ருது³பதே³ஶமாத்ரேணாத்³விதீயம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதிவாக்யார்த²ஜ்ஞாநம் ந ப⁴வதீதி தஸ்யோபாயாநுஷ்டா²நேந ப⁴விதவ்யமித்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –
அரூபம் ஸத³க்ஷரமிதி ।
வாக்யார்த²ஸ்யைவ புந: புநர்பா⁴வநா யுக்த்யநுஸம்தா⁴நம் சோபாய இத்யாஹ –
உச்யத இதி ।
ஆவி:ஶப்³தோ³ நிபாத: ப்ரகாஶவாசீ । ப்³ரஹ்ம விஶ்வோபலப்³த்⁴யாத்மநா ப்ரகாஶமாநமேவ ஸதே³தி பா⁴வயேதி³த்யர்த²: । அந்யைரப்யுக்தம் –
“யத³ஸ்தி யத்³பா⁴தி ததா³த்மரூபம் நாந்யத்ததோ பா⁴தி ந சாந்யத³ஸ்தி ।
ஸ்வபா⁴வஸம்வித்ப்ரதிபா⁴தி கேவலம் க்³ராஹ்யம் க்³ரஹீதேதி ம்ருஷைவ கல்பநா ॥” இதி ।
ஸம்நிஹிதமிதி ।
ஸர்வேஷாம் ப்ராணிநாம் ஹ்ருத³யே ஸ்தி²தம் வாகா³த்³யுபாதி⁴பி⁴: ஶப்³தா³தீ³ந்யுபலப⁴மாநவத்³ப்³ரஹ்மைவ ஜீவபா⁴வமாபந்நமவபா⁴ஸதே । தத: ஸ்வதோ(அ)பரோக்ஷம் சேதி ஸதா³ ஸ்மரேதி³த்யர்த²: ।
ஸர்வமித³ம் கார்யம் பரிசி²ந்நம் ச ஸாஸ்பத³ம் கார்யத்வாத்பரிச்சி²ந்நத்வாச்ச க⁴டாதி³வத்தத: ஸர்வாஸ்பத³ம் யத்ததே³வ மாயாஸ்பத³மாத்மபூ⁴தமிதி யுக்த்யநுஸந்தா⁴நமாஹ –
மஹத்பத³மிதி ॥2.2.1॥
க⁴டாதி³வதா³தி³த்யாதே³ர்ஜட³த்வேபி யத்³தீ³ப்திமத்த்வம் வைசித்ர்யம் தத³நுபபத்த்யா(அ)பி தத்காரணம் ஸம்பா⁴வநீயமித்யாஹ –
கிஞ்ச யத³ர்சிமதி³தி ।
அர்சிமத்த்வாதா³தி³த்யாதி³வதி³ந்த்³ரியக்³ராஹ்யத்வம் ப்ராப்தம் நிஷேத⁴யதி –
யத³ணுப்⁴ய இதி ।
பரமாணுபரிமாணத்வம் தர்ஹி ஸ்யாத³தி நா(அ)(அ)ஶங்கநீயமித்யாஹ –
சஶப்³தா³தி³தி ।
ஸ்தூ²லத்வாத்தர்ஹ்யந்யாதா⁴ரம் ஸ்யாதி³தி நா(அ)(அ)ஶங்கநீயமித்யாஹ –
யஸ்மில்ம்லோகா இதி ।
ப்ராணாதி³ப்ரவ்ருத்திஶ்சேதநாதி⁴ஷ்டா²நநிப³ந்த⁴நா ஜட³ப்ரவ்ருத்தித்வாத்³ரதா²தி³ப்ரவ்ருத்திவச்சித்³பே⁴தே³ ச ப்ரமாணாபா⁴வாதே³கசைதந்யமாத்ரமஸ்மீதி விசாரயேத³த்யாஹ –
ததே³தத்ஸர்வாஶ்ரயமிதி ।
ப்ராணாத்³யதி⁴ஷ்டா²நத்வாத்ப்ராணாதி³லக்ஷ்ய ஆத்மா த்³ரஷ்டவ்ய: ॥2.2.2॥
விசாராஸமர்த²ஸ்ய ப்ரணவமவலம்ப்³ய ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வே சித்தஸமாதா⁴நம் க்ரமமுக்திப²லம் த³ர்ஶயிதுமுபக்ரமதே –
கத²ம் வேத்³த⁴வ்யமித்யாதி³நா ।
ப்ரணவோ ப்³ரஹ்மேத்யபி⁴த்⁴யாயத உபஸம்ஹ்ருதகரணக்³ராமஸ்ய ப்ரணவோபரக்தம் யச்சைதந்யப்ரதிபி³ம்ப³ம் ஸ்பு²ரதி ஸ ஆத்மேத்யநுஸந்தா⁴நம் ப்ரணவே ஶரஸந்தா⁴நம் தஸ்ய சித்ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்ய பி³ம்பை³க்யாநுஸந்தா⁴நம் லக்ஷ்யவேத⁴: ॥2.2.3॥2.2.4॥
உத்தரக்³ரந்த²ஸ்ய பௌநருக்த்யம் பரிஹரதி –
அக்ஷரஸ்யைவ து³ர்லக்ஷ்யத்வாதி³தி ।
ஸஸாத⁴நம் ஸர்வம் கர்ம பரித்யஜ்யா(அ)(அ)த்மைவ ஜ்ஞாதவ்ய இத்யத்ரைவ ஹேதுமாஹ –
அம்ருதஸ்யேதி।
த⁴நுஷா(அ)(அ)யுதே⁴ந லக்ஷ்யத இதி தல்லக்ஷண ஆத்மைகத்வஸாக்ஷாத்கார இத்யர்த²: ॥2.2.5॥
கர்மஸங்கி³ஜநஸங்க³த்யா கர்மஶ்ரத்³தா⁴ விஷயஶ்ரத்³தா⁴ ச வாக்யார்த²ஜ்ஞாநஸ்யாவக³மாய க³த்யந்ததாயா: ப்ரதிப³ந்த⁴கோ விக்⁴ந: ஸ மா பூ⁴தி³த்யாஶம்ஸநம் । ந து வாக்யார்தா²வக³தௌ நிஷ்பந்நாயாம் ப²லப்ராப்தேர்விக்⁴நஶங்கா(அ)ஸ்தீத்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ –
பரஸ்தாதி³தி ।
மது³பதே³ஶாதூ³ர்த்⁴வமித்யர்த²: ॥2.2.6॥
ஸர்வேஶ்வரத்வமநோமயத்வாதி³கு³ணவிஶிஷ்டப்³ரஹ்மணோ ஹ்ருத³யபுண்ட³ரீகே த்⁴யாநம் ச க்ரமமுக்திப²லம் மந்த³ப³ஹ்மவிதோ³ விதீ⁴யத இதி த³ர்ஶயிதுமாஹ –
யோ(அ)ஸௌ தமஸ: பரஸ்தாதி³த்யாதி³நா ॥2.2.7॥
அஸ்ய பரமாத்மஜ்ஞாநஸ்யேதி ।
ஜீவந்முக்திப²லஸ்யாத்³வைதவாக்யார்தா²வக³மஸ்ய க்ரமமுக்திப²லஸ்ய சோபாஸநஸ்யேத்யர்த²: । அவித்³யாவாஸநாப்ரசயோ பி⁴த்³யத இதி கோ(அ)ர்த²: । கிம் பு³த்³தௌ⁴ வித்³யமாநாயாமவித்³யாதி³பே⁴தோ³ ஜ்ஞாநப²லம் கிம்வா தந்நிவ்ருத்தௌ । நா(அ)(அ)த்³ய: । ஸத்யுபாதா³நே கார்யஸ்யாத்யந்தோச்சே²தா³ஸம்ப⁴வாத் । ந த்³விதீய: । ஜ்ஞாநஸ்யாஜ்ஞாநேநைவஸாக்ஷாத்³விரோத⁴ப்ரஸித்³தே⁴: । கிஞ்ச । பு³த்³தி⁴ரப்யநாதி³: ஸாதி³ர்வா । நா(அ)த்³ய: । “ஏதஸ்மாஜ்ஜாயதே ப்ராணோ மந: ஸர்வேந்த்³ரியாணி ச”(மு. உ. 2 । 1 । 3) இதிஶ்ருதிவிரோதா⁴த் । நாந்த்ய: । ப்ரலயே ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் விநைவ பு³த்³தே⁴ர்நாஶஸம்ப⁴வாத்ததா³நர்த²க்யப்ரஸங்கா³த் । ஸாதி³த்வே ச பு³த்³வேருபாதா³நம் ஸாக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம சேத்தந்நாஶம் விநா(அ)த்யந்தோச்சே²தோ³ ந ஸ்யாத் । மாயா சேத்ஸா த்³ருஷ்டக³தஜ்ஞாநேந நோச்சே²த³மர்ஹதி । லௌகிகமாயாவிக³தமாயாயா த்³ரஷ்ட்ருக³தஜ்ஞாநேநோச்சே²தா³த³ர்ஶநாத் । கிஞ்ச । பு³த்³தே⁴ருச்சே²தோ³ ந தஸ்யா: ப²லம் ஸ்வநாஶஸ்யாப²லத்வாத் । ந(அ)(அ)த்மந: । தஸ்ய பு³த்³விப்ரஸங்கா³பா⁴வேந தது³ச்சே²த³ஸ்யாப²லத்வாத் । கிஞ்சா(அ)(அ)த்மநோ(அ)வித்³யாத்³யநாஶ்ரயத்வாபி⁴தா⁴நம் ஶ்ருதிவிருத்³த⁴ம் ப்ரக்ரமே– அவித்³யாயாமந்தரே வர்தமாநா இதி ஶ்ரவணாது³பஸம்ஹாரே ச – “அநீஶயா ஶோசதி முஹ்யமாந:”(மு. உ. 3 । 1 । 2) இதி ஶ்ரவணாத் । பு³த்³தி⁴க³தமேவாவித்³யாத்³யாத்மந்யத்⁴யஸ்யத இதி சேத³த்⁴யஸ்யத இதி கோ(அ)ர்த²: । நிக்ஷிப்யதே ப்⁴ராந்த்யா த்³ருஶ்யதே வா । நா(அ)(அ)த்³ய: । அந்யத⁴ர்மஸ்யாந்யத்ர நிக்ஷேபாஸம்ப⁴வாத் । ப்⁴ராந்த்யா சேத்கேந த்³ருஶ்யதே । ந தாவதா³த்மநா தஸ்யாவித்³யாஶ்ரயத்வாநங்கீ³காராத் । ந பு³த்³த்⁴யா । பு³த்³தே⁴ராத்மவிஷயத்வாஸம்ப⁴வேந தத்³க³தத³ர்ஶநாஸம்ப⁴வாத் । தத்³ப்⁴ராந்தேஶ்ச ஸ்வாஶ்ரயக³தேந தத்த்வாநுப⁴வேந நிவர்த்யத்வப்ரஸித்³தே⁴ர்பு³த்³தே⁴ரநுப⁴வாஶ்ரயத்வப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாந்நாஸ்ய பா⁴ஷ்யஸ்ய ஸம்யக³ர்த²ம் பஶ்யாம இதி சேது³ச்யதே। சித்தந்த்ரா(அ)நாதி³ரநிர்வாச்யா(அ)வித்³யா சைதந்யமவச்சி²த்³ய ஸ்வாவச்சி²ந்நசைதந்யஸ்ய பு³த்⁴த்³யாதி³தாதா³த்ம்யரூபேண விவர்ததே । தஸ்யாஶ்ச ப்³ரஹ்மாத்மதாஸாக்ஷாத்காரநிவர்த்யரூபாங்கீ³காராத்தந்நிவ்ருத்தௌ தது³த்த²ஹ்ருத³யக்³ரந்தி²பே⁴த³: ஶ்ருத்யோச்யதே । பா⁴ஷ்யகாரீயம் ச பு³த்³த்⁴யாஶ்ரயத்வாபி⁴தா⁴நமஹங்காரவிஶேஷணத்வேநாவித்³யாதே³ர்வ்யாஹாரிகாபி⁴ப்ராயேணா(அ)(அ)த்மாநாஶ்ரயத்வாபி⁴தா⁴நம் சா(அ)(அ)த்மநோ நிர்விகாரத்வாபி⁴ப்ராயம் । பா³தி⁴தாநுவ்ருத்திஶ்ச ப்ரகடார்தே² ப்ராத³ர்ஶீதி ஜீவந்முக்திர்ந விருத்⁴யதே ॥2.2.8॥2.2.9॥
பா⁴தீதி ணிஜர்தா²த்⁴யாஹாரேண வ்யாக்²யாதம் । தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தீத்யஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸ்வதோ பா⁴ரூபத்வே தாத்பர்யம் கத²யதி –
யத ஏவ ததே³வ ப்³ரஹ்ம பா⁴தி சேதி ॥ 2.2.10॥
உபஸம்ஹாரமந்த்ரஸ்ய தாத்பர்யமாஹ –யத்தஜ்ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிரிதி தேந ப்³ரஹ்மணா விவித⁴ம் க்ரியத இதி தத்³விகாரம் ஸர்வம் ஜக³த்ஸர்வம் ப்³ரஹ்மைவேதி பா³தா⁴யாம் ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் யோ(அ)யம் ஸ்தா²ணு: புமாநஸாவிதிவத³ந்வயவ்யதிரேகாபா⁴வபரிஹாரேண தாவந்மாத்ரத்வம் போ³த்⁴யதே ॥2.2.11॥
ப்ராதா⁴ந்யேநேதி ।
அபூர்வத்வேந தாத்பர்யவிஷயதயேத்யர்த²: । த்³வா ஸுபர்ணேத்யாதௌ³ த்³விவசநஸ்யா(அ)(அ)காரஶ்சா²ந்த³ஸ: । ஜீவஸ்யாஜ்ஞத்வேந நியம்யத்வேந யோக்³யத்வாதீ³ஶ்வரஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வேந நியாமகத்வஶக்தியோகா³ச்சோ²ப⁴நமுசிதம் பதநம் நியம்யநியாமகபா⁴வக³மநம் யயோஸ்தௌ ஶோப⁴நபதநௌ ।
பக்ஷிஸாமாந்யாத்³வேதி ।
வ்ருக்ஷாஶ்ரயணாதி³ஶ்ரவணாதி³த்யர்த²:। ஊர்த்⁴வமுத்க்ருஷ்டம் ப்³ரஹ்ம மூலமதி⁴ஷ்டா²நமஸ்யேத்யூர்த்⁴வமூலோ(அ)வாஞ்ச: ப்ராணாத³ய: ஶாகா² இவாஸ்யேத்யவாக்ஶாக²: । ஶ்வ: ஸ்தா²நம் நியந்துமஸ்ய ந ஶக்யமித்யஶ்வத்த²: । அவ்யக்தமவ்யாக்ருதம் மூலமுபாதா³நமந்வயி தஸ்மாத்ப்ரப⁴வதீதி ததோ²க்தோ யாவத³ஜ்ஞாநபா⁴வீத்யர்த²: । அவித்³யாகாமகர்மவாஸநாநாமாஶ்ரயோ லிங்க³முபாதி⁴ர்யஸ்யா(அ)(அ)த்மந: ஸ ஜீவஸ்ததோ²க்த: ஸ சேஶ்வரஶ்ச தாவித்யர்த²: । ஸத்த்வம் மாயாக்²யமுபாதி⁴ரஸ்யேதி ஸத்த்வோபாதி⁴:। ஜ்ஞாநாத்மகஸ்யாமலஸத்த்வராஶேரிதிஹ்யுக்தம் ॥ 3.1.1 ॥
ஆவரணம் விக்ஷேபஶ்ச த்³வயமவித்³யாயா: கார்யம் । தத்ரேஶ்வரபா⁴வாப்ரதிபத்திரநீஶாவரணம் ஶோசதீதி விக்ஷேபஸ்தது³ப⁴யஹேதுரநிர்வாச்யமஜ்ஞாநம் மோஹ: தேந விஶிஷ்டோ(அ)நேகைரநர்த²ப்ரகாரைரஹம் கரோமீத்யாதி³பி⁴ரவிவேகதயா தாதா³த்ம்யாபந்நதயேத்யர்த²: । ஆஜவமநவரதம் ஜவீபா⁴வம் நிக்ருஷ்டபா⁴வம் லக்ஷணயா லகு⁴பா⁴வம் கர்மவாயுப்ரேரிததயா ஜவீபா⁴வம் க்ஷைப்ர்யமாபந்ந: பூர்வவதி³த்யபே⁴தே³நேத்யர்த²: ॥3.1.2॥3.1.3॥
ஆத்மநி ரதிராத்மரதிஸ்தத்புருஷ: ஸைவ க்ரிர்யா(அ)ஸ்யாஸ்தீத்யாத்மரதிக்ரியாவாநிதி மதுபே³வைக: ப்ரதீயதே கத²முக்தம் ப³ஹுவ்ரீஹிமதுப³ர்த²யோரந்யதரோ(அ)திரிச்யத இதி । ஸத்யமஸமாஸபாடே² த்³வயோரர்த²வத்த்வமாஸீத்ஸமாஸபாடே² த்வந்யதரோ மதுப³திரிச்யதே விஶிஷ்யதே பா³ஹ்யக்ரியாநிவ்ருத்திலாபா⁴தி³த்யர்த²: । ஏகதே³ஶிவ்யாக்²யாமுத்³பா⁴வ்ய நிராசஷ்டே –
கேசித்த்வித்யாதி³நா ।
அநேந வசநேந ஜ்ஞாநகர்மஸமுச்சயப்ரதிபாத³நம் க்ரியத இத்யேதத³ஸத்ப்ரலபிதமேவேதி யோஜநா ॥3.1.4॥
ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஸஹகாரீணீதி ।
அத்ர ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஶப்³தே³ந வஸ்துவிஷயாவக³திப²லாவஸாநம் வாக்யார்த²ஜ்ஞாநமுச்யதே அவக³திப²லஸ்ய ஸ்வகார்யே(அ)வித்³யாநிவ்ருத்தௌ ஸஹகார்யபேக்ஷாஸம்ப⁴வாத் । அதோ(அ)பரிபக்வஜ்ஞாநஸ்ய ஸத்யாதீ³நாம் ச பரிபக்வவித்³யாலாபா⁴ய ஸமுச்சய இஷ்யத ஏவ । நைதாவதா பா⁴ஸ்கராபி⁴மதஸித்³தி⁴: । பரிபக்வவித்³யாயா: ஸஹகார்யபேக்ஷாயாம் மாநாபா⁴வாத் । தத: கர்மாஸம்ஶ்லேஷஶ்ரவணாத்³தே³வாதீ³நாம் கர்மவிஹீநாநாம் முக்திஶ்ரவணாச்சேதி ॥3.1.5॥
குஹகம் பரவஞ்சநம் । அந்தரந்யதா² க்³ருஹீத்வா ப³ஹிரந்யதா² ப்ரகாஶநம் மாயா । ஶாட்²யம் விப⁴வாநுஸாரேணாப்ரதா³நம் । அஹங்காரோ மித்²யாபி⁴மாந: । த³ம்போ⁴ த⁴ர்மத்⁴வஜித்வம் । அந்ருதமயதா²த்³ருஷ்டபா⁴ஷணம் । ஏதைர்தோ³ஷவர்ஜிதா இத்யர்த²: ॥3.1.6॥
ஸத்யஸ்ய நிதா⁴நம் யது³க்தம் தத்புநர்விஶேஷ்யத இத்யாஹ –
கிம் தத்கிம்த⁴ர்மகம் ச ததி³தி ॥3.1.7॥
ஜ்ஞாநப்ரஸாதே³நேதி ।
அத்ர ஜ்ஞாயதே(அ)ர்தோ²(அ)நேநேதி வ்யுத்பத்த்யா பு³த்³தி⁴ருச்யதே । த்⁴யாயமாநோ ஜ்ஞாநப்ரஸாத³ம் லப⁴தே । ஜ்ஞாநப்ரஸாதே³நா(அ)(அ)த்மாநம் பஶ்யதீதி க்ரமோ த்³ரஷ்டவ்ய:। ஸம்ஶயாதி³மலரஹிதஸ்ய ப்ரமாண்ஜ்ஞாநஸ்யைவ தத்த்வஸாக்ஷாத்காரஹேதுத்வாத்³த்⁴யாநக்ரியாயா: ப்ரமிதிஸாத⁴நத்வாப்ரஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ॥3.1.8॥
பௌ³த்³தா⁴தே³ஶ்சித்தாதௌ³ சேதநத்வப்⁴ரமத³ர்ஶநாச்சித்தம் ஸ்வஸ்மிந்ஸ்வஸம்ஸர்கி³ணி ச சைதந்யாபி⁴வ்யஞ்ஜகத்வே ஸ்வபா⁴வத ஏவ யோக்³யம் । ததஶ்சித்தே பரமாத்மநோ(அ)பி⁴வ்யக்திஸம்ப⁴வாச்சேதஸா ஜ்ஞேயத்வமுச்யத இதி ஸம்பா⁴வநார்த²மாஹ –
ப்ராணை: ஸஹேந்த்³ரியைஶ்சித்தமேதி ।
ஓதம் சைதந்யேந ஸர்வஸ்வ தர்ஹி சித்தே கிமிதி ப்³ரஹ்ம ஸ்வத ஏவாபரோக்ஷம் ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ –
யஸ்மிம்ஶ்ச சித்த இதி ॥3.1.9॥
ஸகு³ணவித்³யாப²லமபி நிர்கு³ணவித்³யாஸ்துதயே ப்ரரோசநார்த²முச்யதே –
யம் யமிதி ॥3.1.10॥
பரமார்த²தத்த்வவிஜ்ஞாநாதி³தி ।
விஷயேஷு யதா²ஸ்தி²ததோ³ஷத³ர்ஶநாத்பர்யாப்தகாம: க்ஷீணராகோ³ விருத்³த⁴லக்ஷணயா(அ)(அ)த்மகாமஸ்யா(அ)(அ)த்மபு³பு⁴த்ஸயைவ வஶீக்ருதசித்தஸ்ய விஷயேப்⁴ய: காமா நிவ்ருத்தா ஏவ ப⁴வந்தீத்யர்த²: । ஸாமர்த்²யாத³வக³ம்யதே ஸ்வஹேதுவிநாஶாத்புந: காமா ந ஜாயந்த இதி । ஜாதாநாம் ஜ்ஞாநம் விநா(அ)பி க்ஷயஸம்மவாதி³த்யர்த²: ॥3.2.2॥
ந ப³ஹுநா ஶ்ரதேநேதி ।
உபநிஷத்³விசாரவ்யதிரிக்தேநேத்யர்த²: । தேந வரணேநேதி கத²ம் வ்யாக்²யாதம் யத்ததோ³ர்பி⁴ந்நார்த²த்வம் ஸாத⁴நவிவக்ஷாயா: ப்ரஸ்துதத்வாதி³த்யர்த²ம் ப்³ரூம: । பரமாத்மா(அ)ஸ்மீத்யபே⁴தா³நுஸம்தா⁴நம் வரணம் । தேந வரணேநைஷ ஆத்மா லப்⁴யோ ப⁴வதி । ப³ஹிர்முகே²ந து ஶதஶோ(அ)பி ஶ்ரவணாதௌ³ க்ரியமாணே ந லப்⁴யதே । அத: பரமாத்மா(அ)ஸ்மீத்யபே⁴தா³நுஸம்தா⁴நம் பரமாத்மப⁴ஜநம் புரஸ்க்ருத்யைவ ஶ்ரவணாதி³ ஸம்பாத³நீயமிதி பா⁴வ: । அத²வா(அ)யமேவ பரமாத்மாநம் வ்ருணுதே தேந பரமாத்மநா முமுக்ஷுரூபவ்யவஸ்தி²தேந வரணேநாபே⁴தா³நுஸம்தா⁴நலக்ஷணேந ப்ரார்த²நேந க்ருத்வா லப்⁴ய: பரமாத்மைவ முமுக்ஷுரூபவ்யவஸ்தி²த இத்யபே⁴தா³நுஸம்தா⁴நேநைவ லப்⁴யோ ந கர்மணேத்யர்த² ॥3.2.3॥
வீர்யமிதிமத்ர மித்²யாஜ்ஞாநாநபி⁴பா⁴வ்யதாலக்ஷணோ(அ)திஶய: । ஆலிங்கா³தி³தி கத²ம் । இந்த்³ரஜநககா³ர்கீ³ப்ரப்⁴ருதீநாமப்யாத்மலாப⁴ஶ்ரவணாத் । ஸத்யம் । ஸம்ந்யாஸோ நாம ஸர்வத்யாகா³த்மகஸ்தேஷாமபி ஸ்வத்வாபி⁴மாநாபா⁴வாத³ஸ்த்யேவா(அ)(அ)ந்தர: ஸம்ந்யாஸோ பா³ஹ்யம் து லிங்க³மவிவக்ஷிதம் ॥ “ந லிங்க³ம் த⁴ர்மகாரணம்”(மநு. 6-66) இதி ஸ்மரணாத் நைஷ்கர்ம்யஸாஹித்யம் து விவக்ஷிதம் ॥3.2.4॥3.2.5॥
ப்ரதீ³பஸ்ய வர்திக்ருதாவச்சே²த³த்⁴வம்ஸே யதா² தேஜ:ஸாமாந்யதாபத்திஸ்தத்³வதி³த்யாஹ –
ப்ரதீ³பநிர்வாணவதி³தி ।
பத³ம் பாத³ந்யாஸப்ரதிபி³ம்ப³ம் ச । ந த்³ருஶ்யேதாபா⁴வாதே³வேத்யர்த²: ।
அத்⁴வஸ்விதி ।
ஸம்ஸாராத்⁴வநாம் பாரயிஷ்ணவ:பாரயிதும் ஸமாபயிதுமிச்ச²ந்தீதி ஸமாப்திகாமா அநத்⁴வகா³ ப⁴வந்தீத்யர்த²: ।
தர்கதோ(அ)பீஹைவ மோக்ஷோ வக்தவ்ய இத்யாஹ –
தே³ஶபரிச்சி²ந்ந: ஹீத்யாதி³நா ॥3.2.6॥
ஸ்வா: ப்ரதிஷ்டா²: ப்ரதி க³தா ப⁴வந்தீதி பூ⁴தாம்ஶாநாம் பௌ⁴திகாநாம் ச மஹாபூ⁴தேஷு லயோ த³ர்ஶித: ।
அந்த்யப்ரஶ்நேதி ।
ப்³ராஹ்மணக்³ரந்தே² ஷஷ்ட²ப்ரஶ்நே ப்ராணாத்³யா யா: கலா: படி²தா இத்யர்த²: । மாயாமயமஹாபூ⁴தாநாமம்ஶாவஷ்டப்³தை⁴ர்ஜீவாவித்³யாமயபூ⁴தஸூக்ஷ்மை: ப்ராதிஸ்விகைரத்³ருஷ்டஸஹக்ருதை: ப்ராதிஸ்விகா: ப்ராணாத³ய ஆரப்⁴யந்தே । தே ச கர்மாக்ஷிப்தைர்தே³வை: ஸூர்யாதி³பி⁴ரதி⁴ஷ்டீ²யந்தே । கர்மணோ போ⁴கே³நாவஸாநே தே தே³வா: । ஸ்வஸ்தா²நம் க³ச்ச²ந்தி ।
யச்ச ப்ராதிஸ்விகம் ஸ்வாவித்³யாகார்யம் தச்ச ஸர்வம் ப்³ரஹ்மைவ ஸம்பத்³யத இத்யாஹ –
யாநி சேத்யாதி³நா ॥3.2.7॥ ॥3.2.8॥3.2.9॥
ஐதத்³க்³ரந்த²த்³வோரகவித்³யாப்ரதா³நே(அ)யம் விதி⁴ராத²ர்வணிகாநாமிதி ப்ரக்ருதபராமர்ஶகாதே³தச்த⁴ப்³தா³த³வக³ம்யதே க்³ரந்த²த்³வாரேண வித்³யாயா: ப்ரக்ருதத்வஸம்ப⁴வாந்ந ஸர்வத்ர ப்³ரஹ்மவித்³யாஸம்ப்ரதா³நமிதி ஸூசயந்நாஹ –
ஏதாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாம் வதே³தேதி ॥3.2.10॥ ॥3.2.11॥