न्यायनिर्णयव्याख्या

அத்⁴யஸ்தாந்த்⁴யமபூர்வமர்த²தி⁴ஷணைர்க்³ராஹ்யம் புமர்தா²ஸ்பத³ம்
லக்ஷ்யம் லக்ஷணபே⁴த³த: ஶ்ருதிக³தம் நிர்தூ⁴தஸாத்⁴யார்த²கம் ।
ஆம்நாயாந்தவிபா⁴தவிஶ்வவிப⁴வம் ஸர்வாவிரூத்³த⁴ம் பரம்
ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநர்த²ஸார்த²விது⁴ரம் ப்³ரஹ்ம ப்ரபத்³யே ஸதோ³ம் ॥ 1 ॥

யோ லோகம் ஸகலம் புநாதி நிக³மா யம் ப்ராஹுரேகாந்ததோ
வ்யாப்தம் யேந ஜக³ஜ்ஜக³ந்தி ஸததம் யஸ்மை நமஸ்குர்வதே ।
யஸ்மாதா³விரபூ⁴த³ஶேஷமமரா யஸ்ய ப்ரஸாதா³ர்தி²நோ
யஸ்மிந்பர்யவஸாஸ்யதி ஸ்பு²ரதி³த³ம் தஸ்மை நமோ விஷ்ணவே ॥ 2 ॥

யோ(அ)நுக்³ராநுக்³ரதேஜா ஜநயதி ஸகலாநாலயம் யம் லப⁴ந்தே
ஸர்வே நிர்வாந்தி யேந ஶ்ருதிபத²பதி²கா வௌஷடா³தந்வதே ச ।
யஸ்மை யஸ்மாத³கஸ்மாத்பரிப⁴வசகிதா யஸ்ய ஸம்ரோசயந்தே
சிந்தா யஸ்மிந்ப்ரவ்ருத்தா ப்⁴ருஶவிஶத³தி⁴ய: ஸம்ஶ்ரயே தம் கி³ரீஶம் ॥ 3 ॥

பி⁴ந்தா³நமேநாம்ஸி து³ராஸதா³நி ப்ரத்யூஹவர்க³ப்ரப⁴வாநி தாநி ।
ராஜாநமாகா⁴தபரம்பராணாமாராது³பாஸே கி³ரிஜாபி⁴ஜாதம் ॥ 4 ॥

ஶ்ரீமத்³வ்யாஸபயோநிதி⁴ர்நிதி⁴ரஸௌ ஸத்ஸூக்திபங்கிஸ்பு²ரந்
முக்தாநாமநவத்³யஹ்ருத்³யவிபுலப்ரத்³யோதிவித்³யாமணி: ।
க்ஷாந்தி: ஶாந்தித்⁴ருதீ த³யேதிஸரிதாமேகாந்தவிஶ்ராந்திபூ⁴:
பூ⁴யாந்ந: ஸததம் முநீந்த்³ரமகரஶ்ரேணீஶ்ரய: ஶ்ரேயஸே ॥ 5 ॥

யத்³பா⁴ஷ்யாம்பு³ஜஜாதஜாதமது⁴ரப்ரேயோமது⁴ப்ரார்த²நா-
ஸார்த²வ்யக்³ரதி⁴ய: ஸமக்³ரமருத: ஸ்வர்கே³(அ)பி நிர்வேதி³ந: ।
யஸ்மிந்முக்திபதோ² முமுக்ஷுமுநிபி⁴: ஸம்ப்ரார்தி²த: ஸம்ப³பௌ⁴
தஸ்மை பா⁴ஷ்யக்ருதே நமோ(அ)ஸ்து ப⁴க³வத்பாதா³பி⁴தா⁴ம் பி³ப்⁴ரதே ॥ 6 ॥

யத்பாதா³ம்பு³ஜசஞ்சரீகதி⁴ஷணா நிர்வாணமார்கா³தி⁴கா³
பங்கிர்முக்தநிஸர்க³து³ர்க³து³ரிதா வாசம்யமாநாமியம் ।
யஸ்மிந்நித்யமித³ம் ஶமாதி³ ஸமபூ⁴த்³போ³தா⁴ங்கரோ மே யத:
ஶுத்³தா⁴நந்த³முநீஶ்வராய கு³ரவே தஸ்மை பரஸ்மை நம: ॥ 7 ॥

மாதர்நதோ(அ)ஸ்மி ப⁴வதீமத² சார்த²யே த்வாம்
சேத: ஸரஸ்வதி பராஸ்ய பராஞ்சமர்த²ம் ।
ஶாரீரகே மஹத³நுக்³ரஹஸம்ப்ரஸந்ந-
மேகாக்³ரமஸ்து வசஸா ஸஹ ஸம்யக³ர்தே² ॥ 8 ॥

ஶ்ரத்³தா⁴ப⁴க்தீ புரோதா⁴ய விதா⁴யாக³மபா⁴வநாம் ।
ஶ்ரீமச்சா²ரீரகே பா⁴ஷ்யே கரிஷ்யே ந்யாயநிர்ணயம் ॥ 9 ॥

நித்யாத்⁴யயநவித்⁴யுபாதா³பிதவேதா³ந்தவசோபி⁴ராபாதத: ப்ரதிபந்நம் ஶாஸ்த்ராரம்பௌ⁴பயிகமநுப³ந்த⁴ஜாதம் ந்யாயதோ நிர்ணேதும் ப⁴க³வாந்பா³த³ராயண: ஸூத்ரிதவாந் ‘அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா ‘ இதி । தத்ர ப்ரமாத்ருத்வாதி³ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யாஸத்வம், த⁴ர்மமீமாம்ஸயா ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாயா க³தார்த²தாபா⁴வ:, விஶிஷ்டாதி⁴காரிஸம்ப⁴வ:, விஷயாதி³ஸத்த்வம் சேதி சத்வாரோ(அ)ர்தா²: ஸூசிதா: । ததா²ஹி - ஸத்யத்வே ப³ந்த⁴ஸ்ய ப³த்³தா⁴ப³த்³த⁴யோர்ஜீவப்³ரஹ்மணோரைக்யாநுபபத்தே:, ஸத்யஸ்ய ச ஜ்ஞாநாத³நிவ்ருத்தே:, ஜ்ஞாநஸ்ய சாஜ்ஞாநமாத்ரவிரோகி⁴த்வாத் , உத்தரஜ்ஞாநஸ்ய ச விரோதி⁴கு³ணதயா பூர்வஜ்ஞாநாதி³நிவர்தகத்வாத் , விஷயப்ரயோஜநஸித்³தி⁴ஹேதுதயா ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யாஸதா ஸூசிதா । பூர்வஸித்³த⁴த்வே வேதா³ந்தவிசாரஸ்ய விஶிஷ்டாதி⁴காரிணஶ்சாபா⁴வே தம் ப்ரதி தத்கர்தவ்யதோக்தேரயோகா³த³க³தார்த²த்வம் விஶிஷ்டாதி⁴காரிஸம்ப⁴வஶ்ச த்⁴வநித: । த்வமர்த²த்³ருஷ்டப³ந்த⁴ஸ்யாந்யதீ³யஜ்ஞாநாத³நிவ்ருத்தே:, தத³ர்த²ஜ்ஞாநமபி தந்நிப³ர்ஹி த்வமர்த²விஷயமேவேத்யர்தா²த்ததை³க்யம் விஷய: ஸூசித: । முமுக்ஷோரத²ஶப்³த³த்³யோதிதஸ்ய ஜ்ஞாநாய விசாரவிதா⁴நாத்தத்ஸாத்⁴யஜ்ஞாநாந்முக்தி: ஸூசிதா । ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய ச விசாரவிதா⁴நாத்³ப்³ரஹ்மண: ஶக்யப்ரதிபாத்³யதயா வேதா³ந்தை: ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி த³ர்ஶித: । ததே³தத்³பா⁴ஷ்யக்ருத்³யதா²க்ரமம் வ்யுத்பாத³யிஷ்யதி । அஸ்ய சாதி⁴கரணஸ்ய ப்ராத²ம்யாந்நாதி⁴கரணஸங்கா³தி: । உத்தராதி⁴கரணஸங்க³திஸ்து தஸ்யைவாநேநேதி நாஸ்யோச்யதே । விசாரவித்⁴யபேக்ஷிதவிஷயாத்³யர்பகஶ்ருதிபி⁴ரஸ்யோத்தா²நாது³த்தா²ப்யோத்தா²பகத்வம் ஶ்ருதிஸங்க³தி: । இத³ம் ச த⁴ர்மஜிஶாஸாஸூத்ரவது³போத்³தா⁴ததயா ‘சிந்தாம் ப்ரக்ருதஸித்³த்⁴யர்தா²முபோத்³தா⁴தம் ப்ரசக்ஷதே ‘ இதி ந்யாயேந ஶாஸ்த்ரேண ஸம்ப³த்⁴யதே । விசாராரம்போ⁴பயோகி³நீநாமதி⁴கார்யாதி³ஶ்ருதீநாம் ஸ்வார்தே² ஸமந்வயோக்தேரஸ்ய விஶேஷத: ஸமந்வயாத்⁴யாயஸங்க³தி: । ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் விஷயாத்³யர்பகவாக்யாநாம் ஸ்வார்தே² ஸமந்வயோக்த்யா விஶேஷதோ(அ)ஸ்யாத்³யபாதே³ந ஸம்ப³ந்த⁴: । பூர்வபக்ஷே விசாராநாரம்பா⁴த்தத³தீ⁴நஜ்ஞாநாபா⁴வாது³பாயாந்தரஸாத்⁴யா முக்தி: । ஸித்³தா⁴ந்தே து ததா³ரம்ப⁴ஸம்ப⁴வாத்தத³தீ⁴நஜ்ஞாநஸித்³தே⁴ஸ்தேநைவ முக்தி: ஸித்⁴யதீதி ப²லபே⁴த³: । தச்சேத³மதீ⁴திவிதி⁴வத³ந்தர்பூ⁴தமேவ ஶாஸ்த்ரே ததா³ரம்ப⁴கார்யதாபரம் । தத்ர வேதா³ந்தமீமாம்ஸாஶாஸ்த்ரம் விஷயஸ்ததா³ரப்⁴யமநாரப்⁴யம் வேதி விஷயாத்³யஸம்ப⁴வஸம்ப⁴வாப்⁴யாம் ஸம்ஶய: । ப்ராமாணிகத்வேந ப்ரமாத்ருத்வாதி³ப³ந்த⁴ஸ்ய ஸத்யதயா தத்த்வஜ்ஞாநாநபோஹ்யத்வாத் , ப³த்³தா⁴ப³த்³த⁴யோர்ஜீவப்³ரஹ்மணோரைக்யாயோகா³த் , தத³பா⁴வே ச ப³ந்தா⁴த்⁴வஸ்தே: ப³ந்தா⁴த்⁴வஸ்தௌ ச ப²லாபா⁴வாத் , ப்ராச்யா ச மீமாம்ஸயா வேதா³ர்த²மாத்ரோபாதௌ⁴ ப்ரவ்ருத்தயா க³தார்த²த்வாத் , ப²லேச்சா²வதோ(அ)தி⁴காரீணோ(அ)பி துச்ச²த்வாத் , தத்³விஶேஷணாநாம் சது³ர்வசத்வாத் , ப்³ரஹ்மண: ப்ரஸித்³த⁴த்வே விஷயப்ரயோஜநயோரநுபபத்தே:, அப்ரஸித்³த⁴த்வே ஸம்ப³ந்த⁴ப்ரயோஜநயோரஸித்³தே⁴:, தஸ்ய ச நி:ஸாமாந்யவிஶேஷத்வாத் , அஸம்பா⁴விதவிஷயாதி³கமநாரப்⁴யம் ஶாஸ்த்ரமிதி பூர்வபக்ஷ: । ப்ரமாத்ருத்வாதே³ர்வ்யாவஹாரிகமாநஸித்³த⁴த்வே(அ)பி தாத்த்விகமாநாஸித்³த⁴தயா ததா²வித⁴மாநஜநிதபோ³த⁴பா³தா⁴விரோதா⁴து³க்தவிஷயாதி³ப்ரதிலம்பா⁴த் , த⁴ர்மமீமாம்ஸாயாஶ்ச வேதா³ர்தை²கதே³ஶத⁴ர்மமாத்ரோபஹிததயா ப்³ரஹ்மாஸ்பர்ஶிதயா தந்மீமாம்ஸயா க³தார்த²தாநவகாஶாத் , அத்⁴யக்ஷாத்³யதி⁴க³தமித்²யாபா⁴வஸ்ய ப³ந்த⁴ஸ்ய ஜ்ஞாநநிவர்த்யதயா தந்நிவ்ருத்திகாமஸ்யாதி⁴காரிண: ஸுலப⁴த்வாத் , விஶேஷணாநாம் ச விவேகாதீ³நாமதீதே வர்தமாநே வா ஜந்மநி க்ருதஸுக்ருதஜநிதசித்தப்ரஸாதா³ஸாதி³தாநாமநுமாநாக³மாதீ⁴நதயா ஸுவசத்வாத் , ப்³ரஹ்மணஶ்ச ப்³ரஹ்மபதா³தா³த்மத்வாச்சா ஸித்³தா⁴வபி விசாரம் விநா மாநாத³ஸித்³தே⁴:, அநந்யலப்⁴யதயா விஷயத்வாத் , தத³வக³தேஶ்ச ப²லத்வாத் , அத்யந்தாஸித்³த்⁴யபா⁴வாச்ச, ஶக்யப்ரதிபாத்³யதயா ஸம்ப³ந்தா⁴தி³ஸித்³தே⁴ராரோபிதஸாமாந்யவிஶேஷபா⁴வமாதா³ய ததீ³யவிஷயத்வஸ்ய ப்ரதிபாத்³யத்வாத் உக்தவிஷயாதி³மதி³த³ம் ஶாஸ்த்ரமாரப்⁴யமிதி ஸித்³த⁴ந்த: । ததி³த³ம் ஹ்ருதி³ நிதா⁴ய வேதா³ந்தமீமாம்ஸாஶாஸ்த்ரம் வ்யாக்²யாதுகாமோ ப⁴க³வாந்பா⁴ஷ்யகார: ஶாஸ்த்ராரம்பா⁴ர்த⁴மாத்³யஸூத்ரேணார்த²த: ஸூசிதம் விஷயாதி³ வதி³தும் விரோதி⁴நோ ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யாஸத்வம் லக்ஷணஸம்பா⁴வநாஸத்³பா⁴வப்ரமாணை: ஸிஷாத⁴யிஷுராதா³வத்⁴யாஸமாக்ஷிபதி —

யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோ:

மித்²யேதி ப⁴விதும் யுக்தம்

அர்தா²ச்ச ‘ஸுதராமிதரேதரபா⁴வாநுபபத்தி:’ இத்யந்தேநாநுபப்லுதம் சிந்மாத்ரமாத்மாநமநுஸந்த³தா⁴நஸ்தத்த்வாநுஸ்மரணம் மங்க³லாசரணம் விக்⁴நோபஶமநாத்³யர்த²ம் ஸம்பாத³யதி ।

சைத்ரே மைத்ரோ(அ)யமிதி ப்⁴ராந்திரந்யத்ரைக்யப்ரமித்யபேக்ஷா ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வாத் , தத்ப்ரமிதிஶ்சைக்யக்ருதேத்யாத்மாநாத்மநோரைக்யாத்⁴யாஸே(அ)பி தத்ப்ரமித்யாதே³ர்வக்தவ்யதாம் மந்வாநஸ்தயோரைக்யாபா⁴வே(அ)பி த்ரிவித⁴ம் விரோத⁴ம் ஹேதுமாஹ —

யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி ।

ந ச ‘ப்ரத்யயோத்தரபத³யோஶ்ச’ இதி ஸூத்ரே ப்ரத்யயே சோத்தரபதே³ ச பரதோ யுஷ்மத³ஸ்மதோ³ரேகார்த²வாசிநோர்மபர்யந்தஸ்ய த்வமாவாதே³ஶாவித்யுக்தத்வாத்த்வத்புத்ரோ மத்புத்ர இதிவத்த்வந்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி ஸ்யாதி³தி யுக்தம் । ‘த்வமாவேகவசநே’ இதி ஸூத்ராதே³கார்தா²பி⁴தா⁴யிநோர்யுஷ்மத³ஸ்மதோ³ர்மபர்யந்தஸ்ய ஸ்தா²நே த்வமாவாதே³ஶௌ ப⁴வத இதி வ்யாக்²யாநாதே³கவசந இத்யதி⁴காராத³த்ர ச யுஷ்மத³ஸ்மதோ³ரேகார்த²வாசித்வஸ்யாவிவக்ஷிதத்வாத் । யுஷ்மத³ஸ்மத்³க்³ரஹணாவிரோதா⁴த³ஸ்மத³ர்தே² ஸாக்ஷிணி நபோ⁴வதௌ³பாதி⁴கம் ப³ஹுத்வம் । ந சைவம் யௌஷ்மாகீணமித்யாதா³விவ ப³ஹுவசநமநுஸ்ருத்ய விக்³ருஹ்யேத விரோதோ⁴க்த்யநுகு³ணதயா யதா² ததா² விக்³ரஹே(அ)பி நிவாரகாபா⁴வாத் । யுஷ்மத³ஸ்மத்பத³யோஶ்சேதநாசேதநார்த²த்வாதா³த்மாநாத்மவைலக்ஷண்யார்த²மித³மஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி வக்தவ்யே(அ)பி யுஷ்மத்³க்³ரஹணமத்யந்தபே⁴தோ³பலக்ஷணார்த²ம் । ந ஹி த்வங்காரவதி³த³ங்காரஸ்யாஹங்காரப்ரதியோகி³த்வம் , ஏதே வயமிமே வயமித்யாதி³ப்ரயோகா³த் । ந ச யூயம் வயம் வயமேவ யூயமிதிவதௌ³பசாரிகத்வம் , தத்ர ததா²த்வாபி⁴மாநவத்ப்ரக்ருதே தத³பா⁴வாத் । முக்²யாமுக்²யயோராதௌ³ முக்²யோபநிபாதாத³ஸ்மத³ர்த²ஸ்ய ச முக்²யத்வாத்ப்ரத²மமஸ்மத்³க்³ரஹணப்ரஸக்தாவபி யுஷ்மத³ர்தா²த³நாத்மநோ நிஷ்க்ருஷ்ய ஶுத்³த⁴ஸ்ய சித்³தா⁴தோரத்⁴யாரோபாபவாத³ந்யாயேந க்³ரஹணம் த்³யோதயிதுமாதௌ³ யுஷ்மத்³க்³ரஹணம் । தத்ர யுஷ்மத³ஸ்மதி³தி ப்ரத்யக்பராக்த்வேநாத்மாநாத்மநோ: ஸ்வபா⁴வவிரோத⁴: ஸூச்யதே । யுஷ்மச்ச²ப்³தே³நாஹங்காராதி³ரஸ்மச்ச²ப்³தே³ந தத்ஸாக்ஷீ க்³ருஹ்யதே । தயோரேவ ப்ரத்யயபதே³ந ஸ்பு²ரணதயா தத்³வத்த்வேந ப்ரதீதிதோ விரோதோ⁴ த்³யோத்யதே । தத்ராநாத்மா ப்ரதீதிவ்யாப்யத்வாத் , ஆத்மா ச ப்ரதீதித்வாத்ப்ரத்யயஸ்தயோர்வ்யவஹாரதோ விரோதோ⁴ கோ³சரஶப்³தா³ர்த²: । யுஷ்மத³ர்தோ² ஹி கௌடஸ்த்²யாதி³ஸ்வபா⁴வாத்மதிரஸ்காரேண ஸக்ரியத்வாதி³நாஸ்மத³ர்தோ²(அ)பி ப்³ரஹ்மாஸ்மீத்யஹங்காராதி³விலாபேந பூர்ணதயா வ்யவஹ்ரியதே । யுஷ்மச்சாஸ்மச்ச யுஷ்யத³ஸ்மதீ³ தே ஏவ ப்ரத்யயௌ தாவேவ கோ³சரௌ தயோஸ்த்ரிவித⁴விரோத⁴பா⁴ஜோரந்யத்ரைக்யாயோகா³ந்ந தத்ப்ரமிதிரித்யர்த²: ।

ஐக்யாஸம்ஸ்காராத³தத³த்⁴யாஸே(அ)பி தாதா³த்ம்யஸம்ஸ்காராதி³த³ம் ரஜதமிதிவத்தத³த்⁴யாஸ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்கய, தஸ்யாபி தத்ப்ரமிதிபூர்வகத்வாத்தஸ்யாஶ்ச தாதா³த்ம்யாபேக்ஷத்வாதா³த்மாநாத்மநோஸ்தத³பா⁴வாந்நேதி மத்வா தயோஸ்தாதா³த்ம்யாபா⁴வே ஹேதுமாஹ —

விஷயவிஷயிணோரிதி ।

ஐக்யாபா⁴வே(அ)பி ஜாத்யாதௌ³ தாதா³த்ம்யாத³பௌநருக்த்யம் । நித்யாநுப⁴வவிஷயோ யுஷ்மத³ர்தோ² விஷயோ, த்வஸ்மத³ர்தோ² நித்யாநுப⁴வஸ்தயோர்தா³ஹ்யதா³ஹகவந்மிதோ² விருத்³த⁴யோர்ஜாதிவ்யக்தித்வாதே³ரபா⁴வாந்ந தாதா³த்ம்யமித்யர்த²: ।

உக்தாத்³தே⁴தோ: ஸித்³த⁴மபே⁴தா³ஸம்ப⁴வம் ஸத்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

தம:ப்ரகாஶவதி³தி ।

ந க²ல்வநயோரபே⁴த³: । ந ச தயோர்பா⁴வாபா⁴வத்வேந தத³பா⁴வ:, தமஸோ(அ)பி கு³ணவத்த்வாதி³நா பா⁴வத்வாத் । ததா²த்மாநாத்மநோரபி மிதோ² விருத்³த⁴யோர்நாபே⁴தோ³(அ)ஸ்தீத்யர்த²: । விமதௌ நாபி⁴ந்நதயா ப்ரமிதௌ மிதோ² விருத்³த⁴த்வாத்தம:ப்ரகாஶவதி³தி ।

விரோத⁴ப²லமாஹ —

இதரேதரேதி ।

இதரஸ்யேதரபா⁴வோ நாமேதரேதரத்வமைக்யமிதரஸ்மிந்நிதரபா⁴வஸ்தாதா³த்ம்யம் தயோரப்ரதீதாவுக்தந்யாயப்ராப்தாயாம் தத்ஸம்ஸ்காராஸித்³தி⁴: ।

நந்வாத்மாநாத்மநோரிதரேதரபா⁴வாபா⁴வே(அ)பி தத்³த⁴ர்மாணாம் சைதந்யஜாட்³யாதீ³நாமிதரேதரத்ர பா⁴வ: ஸ்யாத் । த்³ருஶ்யதே ஹி புஷ்பபுடிகாதௌ³ புஷ்பாபா⁴வே(அ)பி தத்³த⁴ர்மக³ந்தா⁴நுவ்ருத்தி: । ததா² சேதரேதரத்ரேதரேதரத⁴ர்மப்ரமித்யா தத்ஸம்ஸ்காராத்தத³த்⁴யாஸ: ஸித்⁴யதீதி । நேத்யாஹ —

தத்³த⁴ர்மாணாமபீதி ।

தயோராத்மாநாத்மநோர்த⁴ர்மாஶ்சைதந்யஜாட்³யாத³ய:, தேஷாமிதரேதரத்ர ந பா⁴வ:, மிதோ² விருத்³த⁴யோர்த⁴ர்மிணோர்த⁴ர்மாணாமிதரேதரத்ர பா⁴வஸ்யாத்³ருஷ்டத்வாத் , தேஷாம் த⁴ர்மிதாதா³த்ம்யாச்சோக்தவிரோத⁴பா⁴க்த்வாத் , த⁴ர்மிணமதிக்ரம்ய ச தத்³த⁴ர்மாணாமக³மநாத் । நஹி க³ந்தோ⁴(அ)பி விநா த⁴ர்மிணம் புஷ்பபுடிகாதௌ³ த்³ருஶ்யதே, ஸூக்ஷ்மேண ஸ்வாஶ்ரயேண ஸஹைவோபலம்பா⁴த³ந்யதா² கு³ணத்வவ்யாகா⁴தாத் । உத்க்ராந்த்யதி⁴கரணே சைதத்³வக்ஷ்யதி । தஸ்மாத்தத்³த⁴ர்மாணாமபி நேதரேதரத்ர ஸத்த்வப்ரமேத்யர்த²: ।

ததா²ப்யாத்மாநாத்மநோரந்யோந்யாத்மகதாத்⁴யாஸஸ்ய ச கிமாயாதமித்யாஶங்க்யாஹ —

இத்யத இதி ।

இதிஶப்³தே³நாபே⁴த³ப்ரமித்யபா⁴வோ ஹேதுருக்த: । தத்ப²லமபே⁴த³ஸம்ஸ்காராபா⁴வோ(அ)த:ஶப்³தா³ர்த²: ।

யதா³த்மநோ முக்²யம் ப்ரத்யக்த்வம் ப்ரதீதித்வமஹங்காராதி³விலாபநேந ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி வ்யவஹார்யத்வம் சோக்தம் தத³யுக்தம் , அஹமிதிப்ரதீயமாநத்வாத³ஹங்காரவதி³த்யாஶங்க்ய ஸம்ஸ்காராபா⁴வப²லமத்⁴யாஸாபா⁴வம் வக்துமதி⁴ஷ்டா²நஸ்வரூபமாஹ —

அஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சர இதி ।

அஹம்வ்ருத்திவ்யங்க்³யஸ்பு²ரணத்வம் தத்³வத்த்வம் வா ஹேது: । ஆத்³யே ஸாத⁴நவிகலோ த்³ருஷ்டாந்தோ, த்³விதீயே த்வஸித்³தி⁴: । அதோ(அ)நுமாநாயோகா³தா³த்மநோ யுக்தம் முக்²யம் ப்ரத்யக்த்வாதீ³த்யர்த²: ।

யதா³த்மநோ விஷயித்வம் தந்ந, அநுப⁴வாமீதி வ்யவஹ்ருதத்வாத³ஹங்காரவதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

விஷயிணீதி ।

அநுப⁴வாமீதி வ்யவஹ்ருதத்வம் தத்³வாச்யத்வம், தல்லக்ஷ்யத்வம் வா । நாத்³ய:, அஸித்³தே⁴: । நேதர:, ஹேதுவைகல்யாத் । அதோ யுக்தம் விஷயித்வமித்யர்த²: ।

அஹங்காரஸ்ய தே³ஹம் ஜாநாமீதி விஷயித்வே(அ)பி மநுஷ்யே(அ)ஹமித்யபே⁴தா³த்⁴யாஸவதி³ஹாபி ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹங்காரதே³ஹயோர்ஜாட்³யாதி³நா துல்யத்வாத³பே⁴தா³த்⁴யாஸே(அ)பி சித்த்வேநாத்மத்வேந வா(அ)ஜடே³(அ)நவச்சி²ந்நே ப்ரதீசி தத்³விபரீதாத்⁴யாஸோ ந ஸித்⁴யதீத்யாஹ —

சிதா³த்மகஇதி ।

தீ³பாதே³ர்விஷயித்வே(அ)பி சிதா³த்மகத்வாபா⁴வாத³புநருக்தி: ।

அஹமிதி ப்ரதா²விஶேஷாதா³த்மவத³ஹங்காரஸ்யாபி முக்²யப்ரத்யக்த்வாதி³யோகா³த³யுக்தம் பராக்த்வாதீ³த்யாஶங்க்யாஹ —

யுஷ்மதி³தி ।

அஹங்காரதத்ஸாக்ஷிணோரஹமித்யேகரூபப்ரதா²நங்கீ³காராத³ஹங்காராதே³: ப்ராதீதிகப்ரத்யக்த்வாதி³பா⁴வே(அ)பி பராக்த்வாத்³யேவ முக்²யமித்யர்த²: ।

அஹங்காராதே³ர்ப³ந்த⁴த்வேநாநர்த²தயா ஹேயத்வம் ஸூசயதி —

விஷயஸ்யேதி ।

தஸ்மாத³த்⁴யாஸோ மித்²யேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

மா பூ⁴தா³த்மந்யநாத்மாத்⁴யாஸ:, தத்³த⁴ர்மாணாம் து ஜாட்³யாதீ³நாம் தஸ்மிந்நத்⁴யாஸ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

தத்³த⁴ர்மாணாம் சேதி ।

ந ஹி த⁴ர்மா த⁴ர்மிணமதிக்ரமந்தே । நரவிஷாணாதி³தீ⁴வதா³த்மநி வைகல்பிகீ ஜாட்³யாதி³தீ⁴ரித்யர்த²: ।

ஆத்மநோ முக்²யப்ரத்யக்த்வாதி³பா⁴க்த்வாத³நாத்மதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸாநதி⁴ஷ்டா²நத்வே(அ)பி தத்³வைபரீத்யாத³ஹங்காராதே³ராத்மதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் ஸ்யாதி³த்யஶங்க்யாஹ —

தத்³விபர்யயேணேதி ।

அஹங்காராதௌ³ ஜடே³ விஷயே ததோ விபர்யயஶ்சைதந்யம் தேநாத்மநா விஷயிணஶ்சிதா³த்மநோ யோ(அ)த்⁴யாஸ: ஸ மித்²யேத்யந்வய: ।

நந்வநாத்மந்யாத்மாநத்⁴யாஸே(அ)பி தத்³த⁴ர்மாணாமநுப⁴வாதீ³நாம் பு³த்³த்⁴யாதா³வத்⁴யாஸ: ஸ்யாத் । நப⁴ஸோ த்⁴வந்யபே⁴தா³நத்⁴யாஸே(அ)பி தத்³பே⁴தா³நாம் வர்ணாநாம் ஹ்ரஸ்வோ தீ³ர்கோ⁴ வேதி த்⁴வநிவிஶேஷே(அ)ப்யத்⁴யாஸத³ர்ஶநாதி³த்யத ஆஹ —

தத்³த⁴ர்மாணாம் சேதி ।

அநுப⁴வாதீ³நாம் பு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யுபாதௌ⁴ தத்தந்த்ரதயா பா⁴நாது³பசாராத்தத்³த⁴ர்மத்வம் । யுக்தோ வர்ணாநாம் த்⁴வநிபே⁴தே³ஷ்வத்⁴யாஸோ ஜாட்³யாதி³நா துல்யாத்வாத³த்மத⁴ர்மத்வாபி⁴மதாநாமநுப⁴வாதீ³நாம் சித்³ரூபாத்ததோ பே⁴தா³பா⁴வாந்ந ஜடே³ பு³த்³த்⁴யாதா³வத்⁴யாஸோ(அ)துல்யத்வாதி³த்யர்த²: । அத்⁴யாஸோ நாமாந்யஸ்மிந்நந்யரூபதாதீ⁴: ஸ மித்²யேத்யவித்³யமாநதோச்யதே । அர்தா²த்⁴யஸோ ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸஶ்சேத்யத்⁴யாஸயோர்நாஸ்தித்வம் வக்தும் த்³விரத்⁴யாஸவசநம் ।

ஆக்ஷேபமுபஸம்ஹரதி —

இதிப⁴விதுமிதி ।

இதி யுக்தமிதி வக்தவ்யே ப⁴விதுமித்யாக்ஷேபஸ்ய ஸம்பா⁴வநைவ மூலம் ந மாநமிதி த³ர்ஶயிதுமுக்தம் । ததே³வம் மாத்ருத்வாதி³ப³ந்த⁴ஸ்ய வஸ்துதயா விஷயாத்³யபா⁴வாத³நாரப்⁴யமித³ம் ஶாஸ்த்ரமித்யாக்ஷேப்துர்விவக்ஷிதம் ।

அத்⁴யாஸஸ்ய நாஸ்தித்வமயுக்தத்வாத³பா⁴நாத்³வேதி விகல்ப்யாத்³யமங்கீ³கரோதி —

ததா²பீதி ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

அயமிதி ।

மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ப்ரதீதேரத்⁴யாஸஸ்வரூபாபலாபாயோகா³த் , அஸ்யாஶ்ச தே³ஹாதிரிக்தாத்மவாதே³ ப்ரமாத்வாபா⁴வாத் , தத³நுரூபம் காரணம் கல்ப்யமிதி பா⁴வ: ।

அபரோக்ஷமத்⁴யாஸம் த்³வேதா⁴ விப⁴ஜந்விஶேஷ்யம் நிர்தி³ஶதி —

லோகவ்யவஹார இதி ।

லோக்யதே மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ஜ்ஞாயத இதி ஜ்ஞாநோபஸர்ஜநோ(அ)ர்தா²த்⁴யாஸ:, லோகவிஷயோ வ்யவஹார இத்யர்தோ²பஸர்ஜநோ ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸஶ்சோக்த: ।

கோ(அ)யமத்⁴யாஸோ யோ விஷயாதி³ஸித்³தி⁴ஹேதுரித்யாஶங்க்ய தல்லக்ஷணமாஹ —

அந்யோந்யஸ்மிந்

த⁴ர்மத⁴ர்மிணோ:

தத்ராந்யஸ்மிந்நந்யாவபா⁴ஸ இத்யுக்தே ப்ரதிமாயாம் தே³வதாத்³ருஷ்டிரபி ப்⁴ராந்தி: ஸ்யாத்ததோ விஶிநஷ்டி —

அந்யோந்யஸ்மிந்நிதி ।

தத்ர தே³வதாத்³ருஷ்டிமாத்ரமாரோப்யம் ந ப்ரதிமாத்³ருஷ்டி: ‘ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிருத்கர்ஷாத் ‘ இதி ந்யாயாத் । படே தந்தவ: ஸ ச தந்துஷ்விதி லோகவாதி³த்³ருஷ்ட்யா தந்துபடயோரந்யோந்யாதா⁴ரத்வதி⁴யோ(அ)த்⁴யாஸத்வப்ராப்தாவுக்தம் —

அந்யோந்யாத்மகதாமிதி ।

பட: ஶுக்ல: ஶுக்ல: பட இதி ப்ரமாவ்யாவ்ருத்த்யர்த²மிதரேதராவிவேகேநேதி । இத்த²ம்பா⁴வே த்ருதீயா । ஸ்வரூபவிவேகதிரஸ்காரேணாபே⁴த³தீ⁴ரத்⁴யாஸோ நைவம் ஶுக்லபடாதி³தீ⁴ரித்யர்த²: ।

ஸ ஏவாயமயமேவ ஸ இத்யைக்யப்ரமாம் ப்ரத்யாஹ —

விவிக்தியோர்த⁴ர்மத⁴ர்மிணோரிதி ।

ஔபாதி⁴கபே⁴தா³பா⁴ஸதிரஸ்காரேண ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயாமைக்யம் ப்ரமீயதே விவேக்தயோர்த⁴ர்மிணோர்விவேகம் திரஸ்க்ருத்யைக்யதீ⁴ப்⁴ராந்திரித்யர்த²: ।

ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநே(அ)பி காலத்³வயவைஶிஷ்ட்யாத³ஸ்தி விவிக்ததேதி விவிக்தபத³ஸ்யாதத்³வ்யாவர்தகத்வமாஶங்க்யாஹ —

அத்யந்தேதி ।

ஆத்மநோ பு³த்³த்⁴யாதே³ஶ்ச ஸ்வச்ச²த்வாதி³நா ஸாம்யாத் , அத்யந்தவிவேகாஸித்³தி⁴மாஶங்க்ய ஜட³த்வாஜட³த்வயோஸ்தத்³த⁴ர்மயோரத்யந்தவிவேகாத்³த⁴ர்மிணோரபி தத்ஸித்³தி⁴ரித்யாஹ —

அத்யந்தவிவிக்தயோர்த⁴ர்மத⁴ர்மிணோரிதி ।

உக்தரூபயோர்த⁴ர்மத⁴ர்மிணோரந்யோந்யஸ்மிந்நந்யோந்யாத்மகதாரூப இதரேதராவிவேகாத்மகோ(அ)த்⁴யாஸ இதி ஸமுதா³யார்த²: । அந்யோந்யத⁴ர்மாம்ஶ்சேதி ப்ருத²க்கத²நமந்தோ⁴(அ)ஹமித்யாதௌ³ த⁴ர்மாத்⁴யாஸே ப்ராதா⁴ந்யஸூசநார்த²ம் ॥

நந்விதரேதராவிவேகார்த²ம் த்³வயோ: ஸ்வரூபதிரஸ்காரே கத²மந்யோந்யஸ்மிந்நிதி லக்ஷணாம்ஶஸித்³தி⁴:, தத்ஸித்³த⁴யே த்³வயோ: ஸ்வரூபோபஸ்தி²தௌ கத²மவிவேகோபபத்திரத ஆஹ —

ஸத்யேதி ।

ஸத்யமநித³ம் சைதந்யம் , தஸ்ய ஸம்ஸ்ருஷ்டரூபேணாத்⁴யஸ்தத்வே(அ)பி ஸ்வரூபேணாநத்⁴யஸ்தத்வாத் । அந்ருதமஹங்காராதி³:, ஸ்வரூபதோ(அ)ப்யத்⁴யஸ்தத்வாத் । தது³ப⁴யமிது²நீகரணரூபோ(அ)த்⁴யாஸ இதி யாவத் । அஸத்யஸர்பஸ்ய ஸத்யரஜ்ஜ்வாம் தந்மாத்ரதயா நிமஜ்ஜநவத் , அஸத்யாஹங்காராதே³: ஸத்யசிந்மாத்ரதயா நிமஞ்ஜநாதே³கத்வதீ⁴:, ஸத்யாஸத்யயோராத்மாநாத்மநோஸ்தர்கதோ விவிச்யமாநத்வாத் , அந்யோந்யஸ்மிந்நிதி லக்ஷணாம்ஶஶ்ச ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: ॥

கிம் புநரத்⁴யாஸஸ்ய காரணமித்யாஶங்க்ய நிமித்தமாத்ரமுபாதா³நம் வா நிமித்தவிஶேஷோ வா ப்ருச்ச்²யத இதி விகல்ப்யாத்³யௌ ப்ரத்யாஹ —

மித்²யேதி ।

மித்²யா ச தத³ஜ்ஞாநம் ச தந்நிமித்தமுபாதா³நம் யஸ்ய ஸோ(அ)த்⁴யாஸஸ்ததா² । தத்ர மித்²யேத்யுக்தே ப்⁴ராந்திஜ்ஞாநப்ராப்தாவஜ்ஞாநமித்யுக்தம் । தந்மாத்ரக்³ரஹே ஜ்ஞாநாபா⁴வஶங்காயாம் மித்²யேதி । தேநாநிர்வாச்யத்வேநாபா⁴வவிலக்ஷணம் ஜ்ஞாநநிவர்த்யமநாத்³யஜ்ஞாநம் । தது³பாதா³நோ(அ)த்⁴யாஸ இத்யர்த²: । ஏததே³வாஜ்ஞாநம் ஸம்ஸ்காரகாலகர்மாதி³ரூபேண பரிணதமத்⁴யாஸநிமித்தமிதி வக்தும் நிமித்தக்³ரஹணம் ।

நிமித்தவிஶேஷப்ரஶ்நம் ப்ரதிவக்தி —

நைஸர்கி³க இதி ।

ப்ரத்யக்சைதந்யஸத்தாமாத்ராநுப³ந்தீ⁴ । ப்ரவாஹரூபேணாநாதி³ரிதி யாவத் । ந ச ப்ரவாஹரூபஸ்ய ப்ரவாஹிவ்யதிரேகிணோ(அ)ஸத்த்வாத் , ப்ரவாஹிவ்யக்தீநாம் ச ஸாதி³த்வாத்வ, குதோ நைஸர்கி³கத்வமிதி வாச்யம் , ப்ரவாஹிவ்யக்தீநாமந்யதமவ்யக்த்யா விநா பூர்வகாலாநவஸ்தா²நம் கார்யேஷ்வநாதி³தேத்யப்⁴யுபக³மாத் । யத்³வா காரணரூபேணாஸ்யாநாதி³த்வம் , கார்யாத்மநா நைமித்திகத்வமித்யுப⁴யமவிருத்³த⁴ம் । அத்⁴யஸ்ய மிது²நீக்ருத்யேதி க்த்வாப்ரத்யய:, நாத்⁴யாஸஸ்ய பூர்வகாலத்வமந்யத்வம் ச லோகவ்யவஹாராத³ங்கீ³க்ருத்ய ப்ரயுக்த: லோகவ்யவஹாரஸ்யாத்⁴யாஸதயா க்ரியாந்தரத்வாபா⁴வாத் । அதோ வஸ்துதோ(அ)பௌர்வாபர்யே(அ)பி விஶேஷணபே⁴தே³ந கல்பிதபே⁴த³ம், வஸ்துதத்ப்ரதிபத்திக்ரமேண பௌர்வாபர்யம் ச ।

ததா³லம்ப³நமநுப⁴வம் த்³ரட⁴யிதுமத்⁴யாஸமபி⁴நயதி —

அஹமிதி ।

தத்ராஹமிதி கார்யாத்⁴யாஸேஷ்வாத்³யோ(அ)த்⁴யாஸ:, தஸ்யாத்⁴யாஸத்வம் சித³சிதா³த்மத்வாத் । இத³மிதி போ⁴க்துர்போ⁴க³ஸாத⁴நம் - கார்யகரணஸங்கா⁴த:, மமேத³மித்யஹங்கர்த்ரா ஸ்வத்வேந தஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴:, தயோஶ்சேத³ம் மமேத³மிதி த்³ருஷ்டயோரத்⁴யஸ்தத்வமத்⁴யஸ்தபோ⁴க்தஶேஷத்வாத் , ஸ்வப்நாதா³வத்⁴யஸ்தராஜோபகரணவத் । ததே³வம் பூர்வபா⁴ஷ்யோக்தரீத்யா யுக்திஶூந்யோ(அ)பி, அத்யந்தவிவிக்தயோரித்யாதி³நா லக்ஷித:, ஸத்யாந்ருதமிது²நீகரணரூபத்வேந ஸம்பா⁴வித:, விஶிஷ்டகாரணப்ரஸூத:, நைஸர்கி³கத்வாதா³க³ந்துகதோ³ஷாநபேக்ஷ:, அஹமித³மித்யாதி³ப்ரகாரைநிரூபிதப்ரதிபா⁴ஸத்வேந ப்ரத்யக்ஷத்வாத் , ஜ்ஞேயாத்⁴யாஸோ ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸஶ்சாஶக்யோ(அ)பஹ்நோதுமித்யஸத்யத்வாத்³ப³ந்த⁴ஸ்ய, விஷயாதி³ஸம்ப⁴வாதா³ரப்⁴யமித³ம் ஶாஸ்த்ரமித்யபி⁴ஸந்தி⁴: ।

ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ஹேதுவிஷயாதி³ஸாத⁴கமத்⁴யாஸமாக்ஷேபஸமாதி⁴ப்⁴யாம் ஸங்க்ஷிப்ய தமேவ லக்ஷணஸம்பா⁴வநாப்ரமாணை: ஸ்பு²டீகர்தும் சோத³யதி —

ஆஹேதி ।

ஶாஸ்த்ரஸ்ய தத்த்வநிர்ணயார்த²தயா வாத³த்வாத் , தத்ர கு³ருஶிஷ்யயோரதி⁴காராத் , புரஸ்தி²தமிவ ஶிஷ்யம் க்³ருஹீத்வா பரோக்தி: । இத ஆரப்⁴ய ‘கத²ம் புந: ப்ரத்யகா³த்மநீ ‘ இத்யத: ப்ராக³த்⁴யாஸலக்ஷணபரம் பா⁴ஷ்யம் , தஸ்மாதா³ராப்⁴ய ‘தமேதமவித்³யாக்²யம் ‘ இத்யத: ப்ராக்தநம் தத்ஸம்பா⁴வநாயா:, ஏததா³தி³ ஸர்வலோகப்ரத்யக்ஷ இத்யந்தம் தந்நிர்ணயாயேதி விபா⁴க³: ।

ஸமாதா⁴நபா⁴ஷ்யே(அ)த்⁴யாஸலக்ஷணநிர்தே³ஶே(அ)பி ப்ரஸித்³தா⁴த்⁴யாஸலக்ஷணே நிர்ணீதே ப்ராகு³க்தலக்ஷணஸ்ய தத்³விஶேஷதயா ஸித்³தி⁴ரிதி மத்வா ப்ரஸித்³தா⁴த்⁴யாஸம் ப்ருச்ச²தி —

கோ(அ)யமிதி ।

கிம்ஶப்³த³ஸ்யாக்ஷேபே(அ)பி ஸம்ப⁴வாத³த்ர ஸோ(அ)பி விவக்ஷ்யதே । ஆத்மந்யத்⁴யஸ்தோ(அ)நாத்மேதிவிஶேஷோக்தே:, அஸத்³ருஶயோஶ்சாதி⁴ஷ்டா²நாதி⁴ஷ்டே²யத்வாயோகா³த் , ஸம்பா⁴வநயா விஶேஷாக்ஷேபாத் , ப்ரஶ்நாக்ஷேபயோர்பி⁴ந்நார்த²த்வாது³பபத்திரிதி பா⁴வ: ।

அத்⁴யாஸஸாதா⁴ரணஸ்வரூபதீ⁴ஹேதுத்வேந லக்ஷணஸ்யாப்⁴யர்ஹிதத்வாத் , ஆக்ஷேபமுபேக்ஷ்ய ப்ருஷ்டமேவேதி மத்வாஹ —

உச்யத இதி ।

அத்ர ப்ரஶ்நவாக்யஸ்தா²த்⁴யாஸபதா³நுஷங்கா³ந்ந ஸாகாங்க்ஷத்வம் । பரத்ரேத்யுக்தே பரஸ்யேத்யார்தி²கம், பரத்ர பராவபா⁴ஸ இத்யேவ லக்ஷணம் , தது³பபாத³கம் ஸ்ம்ருதிரூபத்வம் , தத்ஸாத⁴நார்த²ம் பூர்வத்³ருஷ்டத்வம் । அத்⁴யாஸத்³வயே(அ)பி பரத்ரேதி ஸாமாந்யதோ தீ⁴யோக்³யமதி⁴ஷ்டா²நமுக்தம் । அர்த²பக்ஷே(அ)வபா⁴ஸ்யத இத்யவபா⁴ஸ: பரஶ்சாஸாவவபா⁴ஸஶ்சேதி । ததா² ஜ்ஞாநபக்ஷே(அ)வபா⁴ஸநமவபா⁴ஸ: பரஸ்யாவபா⁴ஸ: பராவபா⁴ஸ:, தாவத்யுக்தே க⁴டாத்பரஸ்ய க⁴டஸ்யாவபா⁴ஸ:, ஸ சாவபா⁴ஸமாநோ(அ)த்⁴யாஸ: ஸ்யாத்தந்நிவ்ருத்தயே பரத்ரேதி । ந சைவமபி க²ண்டா³ கௌ³ரித்யாதா³வதிவ்யாப்தி:, பரத்ரேத்யாரோப்யாத்யாந்தாபா⁴வவதோ(அ)பி⁴தா⁴நாத் , க²ண்ட³க³வாதீ³நாம் தாதா³த்ம்யவதாம் ஸம்ஸர்க³ஶூந்யத்வாபா⁴வாத் । தோ³ஷஸம்ஸ்காரஸம்ப்ரயோகோ³த்த²த்வாதி³த்த²மவபா⁴ஸ: ஸம்ப⁴வதீதி வக்தும் ஸ்ம்ருதிரூப இத்யுக்தம் । ஸ்மர்யத இதி ஸ்ம்ருதி: - ஸ்மர்யமாணோ(அ)ர்த²: । ‘பா⁴வே ‘ ‘அகர்தரி ச காரகே ஸம்ஜ்ஞாயாம் ‘ இதி ஸூத்ரத்³வயமதி⁴க்ருத்ய ‘ஸ்த்ரியாம் க்திந் ‘ இதி ஸூத்ரேண பா⁴வே, கர்த்ருவ்யதிரிக்தே ச காரகே கர்மாதௌ³ ஸம்ஜ்ஞாயாமஸம்ஜ்ஞாயாம் ச க்திந்விதா⁴நாத் , அகர்தரி சேதி சகாரஸ்ய ஸம்ஜ்ஞாவ்யபி⁴சாரார்த²த்வாங்கீ³காராத் । ஸ்மர்யமாணஸ்ய ரூபமிவ ரூபமஸ்யேதி ஸ்ம்ருதிரூபோ ந து ஸ்மர்யத ஏவ, ஸ்பஷ்டம் புரோவிஸ்தி²தத்வேந பா⁴நாத் । ஜ்ஞாநபக்ஷே ஸ்மரணம் ஸ்ம்ருதி:, பா⁴வே க்திந்விதா⁴நாத் । ஸ்ம்ருதே ரூபமிவ ரூபமஸ்யேதி ஸ்ம்ருதிரூபோ ந ஸ்ம்ருதிரேவ பூர்வாநுபூ⁴தஸ்ய ததா²(அ)பா⁴நாத் , ஸ்ம்ருதிரூபதா தோ³ஷாதி³த்ரயோத்த²த்வாத் , தாத்³ருக்³தீ⁴விஷயத்வாத்³வா । அத்³ருஷ்டரஜதஸ்ய ரஜதப்⁴ரமாத்³ருஷ்டே:, தத்ஸம்ஸ்காராபா⁴வாச்ச ஸம்ஸ்காரத்³வாரா ஸ்ம்ருதிரூபதோபயோகி³பூர்வத்³ருஷ்டத்வம் । ததே³வம் பரத்ர பராவபா⁴ஸ இத்யேவ லக்ஷணம் , அந்யது³க்தரீத்யா தச்சே²ஷமிதி ஸ்தி²தம் ।

அத்⁴யாஸே வாதி³விப்ரதிபத்தே:, உக்தம் தல்லக்ஷணம் கத²மித்யாஶங்க்ய ஆரோப்யதே³ஶாதௌ³ விவாதே³பி லக்ஷணஸம்வாதா³ந்ந்யாயதஶ்ச தல்லக்ஷ்யே(அ)நிர்வாச்யதாஸித்³தே⁴:, ஸர்வத்ரஸித்³தா⁴ந்தோ(அ)யமிதி விவக்ஷித்வா வாதி³விவாதா³நுபந்யஸ்யந் , கேஷாஞ்சித³ந்யதா²க்²யாதிவாதி³நாமாத்மக்²யாதிவாதி³நாம் சாபி⁴ப்ராயமாஹ —

தம் கேசிதி³தி ।

அந்யத்ர ஶுக்த்யாதா³வந்யஸ்ய கார்யத்வேந பாரதந்த்ர்யாத்³த⁴ர்மஸ்ய ரஜதாதே³ரத்⁴யாஸஸ்தாதா³த்ம்யதீ⁴: । தே³ஶாந்தரக³தம் ஹி ரஜதாதி³ தோ³ஷாத்புரோவர்த்யாத்மநா பா⁴தீத்யேவமுக்தமத்⁴யாஸம் கேசித³ந்யதா²க்²யாதிவாதி³நோ வத³ந்தீத்யேகத்ர । அபரத்ர த்வந்யத்ர பா³ஹ்யே ஶுக்த்யாதா³வந்யஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய த⁴ர்மோ ரஜதாதி³ஸ்தஸ்யாத்⁴யாஸ:, ப³ஹிரிவ தத³பே⁴தே³ந தீ⁴:, இத்யாத்மக்²யாதிவாதி³நஸ்தமத்⁴யாஸமாஹுரிதி யோஜநா । பக்ஷத்³வயே(அ)பி பரத்ர பராவபா⁴ஸே ஸம்மதிரஸ்தீதி பா⁴வ: ।

அக்²யாதிமதமாஹ —

கேசித்விதி ।

வத³ந்தீத்யநுஷஜ்யதே । யத்ர ஶுக்த்யாதௌ³ யஸ்ய ரஜதாதே³ரத்⁴யாஸோ லோகே ப்ரஸித்³த⁴ஸ்தயோஸ்தத்³தி⁴யோஶ்ச தோ³ஷவஶாத்³விவேகாக்³ரஹே தத்க்ருதோ ரஜதமித³மித்யாதி³ஸம்ஸர்க³வ்யவஹார இத்யக்²யாதிவாதி³ந: । தைரபி ஸம்ஸர்க³வ்யவஹாராய தத்³தீ⁴ரூபஸ்யாவஸ்துக்³ரஹே தத³பி⁴ந்நவிவேகாக்³ரஹாயோகா³த் , தஸ்ய தத்க்ருதத்வாஸம்ப⁴வாத் , அவித்³யேதரதோ³ஷஸ்ய பா⁴தி வஸ்துந்யபா⁴நஹேதுதாநுபலம்பா⁴த் , அத: பரத்ர பராவபா⁴ஸே தேஷாமப்யஸ்தி ஸம்மதிரிதி பா⁴வ: ।

கேஷாஞ்சித³ந்யதா²க்²யாதிவாதி³நாம் மாத்⁴யமிகாநாம் ச மதே த³ர்ஶயதி —

அந்யே த்விதி ।

யத்ர ஶுக்த்யாதௌ³ யஸ்ய ரஜதாதே³ரத்⁴யாஸ:, தஸ்யைவ ஶுக்த்யாதே³ர்விபரீதத⁴ர்மத்வஸ்ய ரஜதாதி³ரூபத்வஸ்ய, பா⁴வாந்தரத்வேந ஶூந்யத்வேந வா ஸத்தாஹீநஸ்ய, கல்பநாம் பா⁴ஸமாநதாமத்⁴யாஸம் பா⁴வாந்தராபா⁴வவாதி³ந: ஶூந்யவாதி³நஶ்சாசக்ஷதே । ததா² ச தத்ராபி பரத்ர பராவபா⁴ஸே ஸம்வாதோ³(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।

மதாந்தராண்யுபந்யஸ்ய ஸ்வமதாநுஸாரித்வம் தேஷாம் நிக³மயதி —

ஸர்வதே²தி ।

ஸர்வேஷு பக்ஷேஷு ப்ரகாரவிஶேஷவிவாதே³(அ)பி புரோவர்திநோ ரஜதாதி³த்வேநைவ வேத்³யதாமத்⁴யாஸோ ந வ்யபி⁴சரதீதி யுக்தமுக்தலக்ஷணஸ்யாத்⁴யாஸ்ய ஸர்வதந்த்ரஸித்³தா⁴ந்தத்வம் । ந ச தஸ்ய ஸத்த்வம், பா³த்⁴யத்வாத் , அந்யத்ர ரஜதாதி³ஸத்த்வஸ்யாமாநத்வாத் । ந ச தத³ஸத்த்வம், அபரோக்ஷத்வாத் । நாபி விரோதா⁴தே³கஸ்ய ஸத³ஸத்த்வம், அதோ(அ)நிர்வாச்யதேதி பா⁴வ: ।

ந கேவலம் வாதி³நாமேவாயமத்⁴யாஸ: ஸம்மதோ(அ)பி து லௌகிகாநாமபீத்யாஹ —

ததா² சேதி ।

அநுபஹிதேத³மம்ஶே ரஜதாதி³ஸம்ஸ்காரஸஹிதாவித்³யயா ரஜதாத்³யத்⁴யாஸவத் , பூ்ர்வபூர்வாஹங்காராதி³வாஸிதாநாத்³யவித்³யயா சிதா³த்மந்யநுபஹிதே ப⁴வத்யஹங்காராத்³யத்⁴யாஸ இதி நிருபுாதி⁴காஹங்காராத்³யத்⁴யாஸே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ஶுக்திகேதி ।

ஸம்யக்³தீ⁴ஸித்³தா⁴தி⁴ஷ்டா²நரூபாபி⁴ப்ராயேண ஶுக்திகாக்³ரஹணம், ஸம்ப்ரயுக்தஸ்ய மித்²யாரஜதத்வபா⁴நதி⁴யா வத்கரணம் । அநுப⁴வப்ரஸித்³த்⁴யர்தோ² ஹிஶப்³த³: । பி³ம்ப³ப்ரதிபி³ம்ப³யோ: ப்ரதிபி³ம்பா³நாம் ச மிதோ² பே⁴த³தீ⁴வஜ்ஜீவப்³ரஹ்மணோர்ஜீவாநாம் ச பே⁴த³தி⁴ய: ।

ஸோபாதி⁴கப்⁴ரமஸ்ய த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ஏக இதி ।

ஏகத்வக்³ரஹோ வத்³க்³ரஹஶ்ச பூர்வவத் । லக்ஷணப்ரகரணமுபஸம்ஹர்துமிதிஶப்³த³: ।

லக்ஷிதரஜதாத்⁴யாஸஸ்ய லோகவாதி³ஸித்³த⁴த்வே(அ)பி நாத்மந்யநாத்மாத்⁴யாஸ: ஸ்யாதி³தி விஶேஷாக்ஷேபமுத்தா²பயதி —

கத²மிதி ।

ப்ரதீசி பூர்ணே ஸ்பு²ரணத்வேநாநநுபா⁴வ்யே, பராசாம் பரிச்சி²ந்நாநாமநுபா⁴வ்யாநாம் பு³த்³த்⁴யாதீ³நாம் தத்³த⁴ர்மாணாம் ச நாத்⁴யாஸ: । மிதோ² விருத்³தா⁴நாமதி⁴ஷ்டா²நாதி⁴ஷ்டே²யத்வாஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: ।

விருத்³தா⁴நாமைக்யதாதா³த்ம்யப்ரமித்யயோகே³(அ)பி தத³த்⁴யாஸயோக்³யதயா கல்ப்யதாமதி⁴ஷ்டா²நாதி⁴ஷ்டே²யத்வமித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸர்வோ ஹீதி ।

ஆரோப்யேண ஸஹ துல்யேந்த்³ரியக்³ராஹ்யத்வமதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய த்³ருஷ்டமிஹ தத³பா⁴வாந்நாத்⁴யாஸ இத்யர்த²: ।

தர்ஹி ப்ரத்யகா³த்மந்யத்⁴யாஸத்³ருஷ்டேர்விஷயத்வமபீஷ்டமித்யாஶங்க்யாஹ —

யுஷ்மதி³தி ।

ப்ரத்யக்த்வாதா³த்மத்வாச்சாஸ்யாவிஷயத்வமந்யதே²த³ம்ப்ரத்யயவிஷயத்வாபாதாத் , அபராத்³தா⁴ந்தாபாதாச்ச । தஸ்மாத்தஸ்மிந்நத்⁴யாஸோ த்³ருஷ்டோ(அ)பி ஶ்லிஷ்டோ நேத்யர்த²: ।

அநாத்மிவிஶேஷாரோபே தத்³விஶேஷாந்தரஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நத்வே(அ)பி தந்மாத்ராரோபே சிதா³த்மைவாதி⁴ஷ்டா²நமித்யாஹ —

உச்யத இதி ।

விருத்³த⁴யோர்வஸ்துதோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நாதி⁴ஷ்டே²யத்வாயோகே³(அ)பி கல்பநயா தத்ஸித்³தி⁴ரிதி பா⁴வ: ।

யத்த்வேகஜ்ஞாநாவிஷயத்வாந்நாதி⁴ஷ்டா²நாதி⁴ஷ்டே²யதேதி தத்ராஹ —

ந தாவதி³தி ।

ஏகஸ்மிந்விஜ்ஞாநே தயோர்பா⁴நமாத்ரமாரோபே(அ)பேக்ஷதே ந விஷயதயா பா⁴நம், கேவலவ்யதிரேகாபா⁴வாத் ஆத்மந: ஸ்வப்ரகாஶத்வாத³நாத்மநஸ்தத்³விஷயத்வாத் , த்³வயோரபி பா⁴ஸதோர்மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யாதி³தீ⁴வஶாத³ந்யோந்யாத்⁴யாஸ: ஸித்⁴யதீத்யர்த²: ।

நியமேநாவிஷத்வாபா⁴வே குத: ஸ்வப்ரகாஶத்வம் தத்ராஹ —

அஸ்மதி³தி ।

அஸ்மத³ர்த²ஶ்சிதா³த்மா ஸாக்ஷிதயா ப்ரதீயதே ப்ரதிபி³ம்ப்³யதே(அ)ஸ்மிந்நித்யஸ்மத்ப்ரத்யயோ(அ)ஹங்காரஸ்தத்ஸம்ப³ந்தா⁴ல்லப்³த⁴பரிச்சே²த³: ஸந்நாத்மஸ்வரூபஸ்பு²ரணேந ஸ்பு²ரந்நபி தத்³விஷயோ நிருச்யதே, ததோ(அ)ஸ்ய ஶூந்யவத³த்யந்தாவிஷயத்வாபா⁴வே(அ)பி நாஸ்வப்ரகாஶதேத்யர்த²: ।

அத்⁴யாஸே ஸத்யஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வம் ஸதி தஸ்மிந்நத்⁴யாஸ இத்யந்யோந்யாஶ்ரயத்வமாஶங்க்யாநாதி³த்வேந பரிஹாரே(அ)பி பரிஹாராந்தரமாஹ —

அபரோக்ஷத்வாச்சேதி ।

அஸ்மத்ப்ரத்யயாவிஷயத்வே(அ)ப்யபரோக்ஷத்வாத் , ஏகாந்தேநாவிஷயத்வாபா⁴வாத் , தந்மிந்நஹங்காராத்⁴யாஸ இத்யர்த²: ।

அபரோக்ஷத்வமபி கைஶ்சிதா³த்மநோ நேஷ்டமித்யாஶங்க்யாஹ —

ப்ரத்யகா³த்மேதி ।

அஸ்யார்த²: - அஸ்தி தாவந்மமேத³ம் விதி³தமிதி விஶிஷ்டதீ⁴: । ந ச ஸா விஶேஷணத³ர்ஶாநாத்³ருதே யுக்தா । ந ச ஜ்ஞாநாந்தராத³ஸ்ய ஸ்பு²ரணம், விமதம் நைதத்³விஷயமேதந்நிஷ்ட²ஸாக்ஷாத்கரத்வாத் , தாத்³ருக்³க⁴டஸாக்ஷாத்காரவதி³த்யநுமாநாத் । ந ச க⁴டாதி³ஜ்ஞாநாஶ்ரயதயாத்மஸித்³தி⁴:, தஸ்ய தத³தீ⁴நப்ரகாஶத்வே வேத்³யத்வாபாதாத் , தஸ்மாத்³யஸ்மிந்நாத்மநி விஶேஷணத்வம் கல்பிதம் தஸ்ய ஸம்வித்³ரூபத்வேநைவ ஸ்பு²ரணாத³பரோக்ஷத்வம், தே³வத³த்தஸ்வாபகால:, தே³வத³த்தாத்மாஸ்தீதி வ்யவஹாரஹேதுஸாக்ஷாத்காரவாந் காலத்வாத் இதரகாலவதி³த்யநுமாநாத் । ந ச ஸ்வாபே(அ)ஹம்வ்ருத்தி: தத்³வ்யாகா⁴தாத் । ந ச புருஷாந்தரம் தத்ஸாக்ஷாத்கர்துமலம் । ஈஶ்வராஸ்தித்வே ச ஸாக்ஷாத்காரஸ்யாஸ்மத்³விஶேஷணமாதே³யமிதி ।

அபரோக்ஷாத்⁴யாஸோ நாபரோக்ஷமாத்ரே க்வசித³பி யுக்த:, ஸம்ப்ரயுக்ததயா புர:ஸ்தி²தாபரோக்ஷ்யே தத்³த்³ருஷ்டேரித்யாஶங்க்யஹ —

ந சேதி ।

தத்ர ஹேதுரப்ரத்யக்ஷ இதி ஸாக்ஷிவேத்³யதயா ஸம்ப்ரயோக³மந்தரேணாபரோக்ஷே(அ)பீதி யாவத் । ந ஹி நபோ⁴ த்³ரவ்யத்வே ஸத்யரூபஸ்பர்ஶித்வாத்³பா³ஹ்யேந்த்³ரியக்³ராஹ்யம் । நாபி மநஸோ(அ)ஸஹாயஸ்ய பா³ஹ்யே வ்ருத்தி: । தேந ப்ரஸித்³த⁴ப்ரத்யக்ஷத்வஹீநே(அ)பி நப⁴ஸ்யவிவேகிநஸ்தலமிந்த்³ரநீலகடாஹகல்பம் மலிநதாம் தூ⁴ம்ரதாமந்யச்ச பீதாத்³யத்⁴யஸ்யந்தி । ததா² சாதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யயோரேகேந்த்³ரியக்³ராஹ்யத்வாநியதிரிதி பா⁴வ: ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகம் ப்³ருவாண: ஸம்பா⁴வநாம் நிக³மயதி —

ஏவமிதி ।

ஆத்மாநாத்மநோஶ்சித³சித்த்வேந வாஸ்தவாபே⁴தா³ஸித்³தௌ⁴, ஸாமாநாதி⁴கரண்யாத்தத³பே⁴த³தீ⁴:, அத்⁴யாஸஸம்பா⁴வநாம் க³மயதீதி பா⁴வ: ।

நநு ப்³ரஹ்மவித்³யாபோத்³யத்வேந ஸூத்ரிதாமவித்³யாம் ஹித்வா கிமித்யத்⁴யாஸோ வர்ண்யதே தத்ராஹ —

தமேதமிதி ।

ஆக்ஷிப்தத்வம் ஸமாஹிதத்வம் லக்ஷிதத்வம் ச விஶேஷணார்த²: । அத்⁴யாஸமித்யநுப⁴வாநுஸாரிண்யநர்த²தோக்தா । பண்டி³தா மந்யந்த இதி ப்ருத²க்³ஜநாகோ³சரத்வேநைதத³வித்³யாத்வஸ்ய வ்யுத்பாத்³யத்வமுக்தம் । ப்ரதிபந்நோபாதௌ⁴ நிஷேத்⁴யஸ்யாவித்³யாந்வயவ்யதிரேகித்வாத் , அவித்³யாத்வமஸ்யேதிவக்துமவித்³யாக்³ரஹணம் , அதோ ந ஸூத்ரிதாவித்³யோபேக்ஷிதா । தஸ்யா ஏவ வர்ண்யமாநத்வாதி³த்யர்த²: ।

ந கேவலமந்வயாதி³நா(அ)ஸ்யாவித்³யாத்வம், வித்³யாபோத்³யத்வேந தத்³விரோதி⁴த்வாச்சேத்யாஹ —

தத்³விவேகேநேதி ।

தஸ்யாத்⁴யஸ்தஸ்ய பு³த்³த்⁴யாதே³ர்விவேகோ விலாபநம் தேந ரூபேணாத்மநோ(அ)ஸாதா⁴ரணரூபஸ்யேத³மித்த²மேவேத்யவதா⁴ரணம் வித்³யா, தேந தத்³விரோதி⁴த்வாதி³நா ஸித்³தே⁴(அ)த்⁴யாஸஸ்யாவித்³யாத்வே ஸைவோச்யத இத்யர்த²: ।

ததா²பி காரணாவித்³யாம் த்யக்த்வா கார்யாவித்³யோக்திரயுக்தேத்யாஶங்க்யாஹ —

தத்ரேதி ।

தஸ்மிந்நத்⁴யாஸே உக்தரீத்யா(அ)வித்³யாத்மகே ஸத்யாச்சா²தி³காவித்³யாயா: ஸ்வாபாதௌ³ ஸ்வதோ(அ)நர்த²த்வத³ர்ஶநாத்கர்த்ருத்வாத்³யத்⁴யாஸாத்மநா தஸ்யா ஜாக³ராதௌ³ ததா²த்வாத்கார்யாவித்³யா வர்ண்யதே । யத்ராத்மநி பு³த்³த்⁴யாதௌ³ யஸ்ய பு³த்³த்⁴யாதே³ராத்மநோ வாத்⁴யாஸ: தேந பு³த்³த்⁴யாதி³நாத்மநா வா க்ருதேநாஶநாயாதி³தோ³ஷேண சைதந்யகு³ணேந வாத்மாநாத்மா வா வஸ்துதோ ந ஸ்வல்பேநாபி யுஜ்யத இத்யதோ வித்³யயா தந்நிவ்ருத்திரித்யர்த²: ।

லக்ஷணஸம்பா⁴வநே பே⁴தே³நோக்த்வா ஸத்³பா⁴வம் நிர்ணேதுமாதௌ³ ப்ரத்யக்ஷம் த³ர்ஶயதி —

தமிதி ।

ஆக்ஷேபஸமாதி⁴விஷயத்வம் தத³ர்த²: । லக்ஷ்யத்வமேதத³ர்த²: । அவித்³யாக்²யமிதி ஸம்பா⁴விதோக்தி: புரஸ்க்ருத்யேத்யத்⁴யாஸஸ்ய வ்யவஹாரஹேதுதயா ஸ்வாநுப⁴வஸித்³த⁴த்வமுக்தம் । ப்ரமாணப்ரமேயக்³ரஹணம் ப்ரமாத்ராதே³ருபலக்ஷணம் । அபௌருஷேயத்வேந விஶேஷம் மத்வா ஶாஸ்த்ராணாம் ப்ருத²க்³க்³ரஹணம் । மோக்ஷபராணி விதி⁴நிஷேத⁴ஶூந்யாநி வஸ்துமாத்ரநிஷ்டா²நீத்யர்த²: ।

த்ரிவித⁴வ்யவஹாரஸ்யாத்⁴யாஸிகத்வே ப்ரமாணாந்தரஜிஜ்ஞாஸயா ப்ருச்ச²தி —

கத²மிதி ।

யத்³யபி ப்ரத்யக்ஷாதி³ஸர்வமவித்³யோத்தா²ஹங்காராதி³விஶிஷ்டாத்மாஶ்ரயமிதி ஸ்வஸாக்ஷிகம் ததா²பி கேந மாநாந்தரேண ததா² ஸ்யாத் புந:ஶப்³தா³ந்மாநாந்தரவிவக்ஷாதீ⁴: । யத்³வா ப்ரமாதா ப்ரமாணாநாமாஶ்ரயோ நாவித்³யாவாநநுபயோகா³தி³த்யாக்ஷேப: । அத²வா யத்³யேதாநி ப்ரமாணாநி கத²மவித்³யாவத்³விஷயாணீத்யந்வய: । யத்³வா யத்³யேதாந்யவித்³யாவத்³விஷயாணி கத²ம் ப்ரமாணாந்யவித்³யாவதா³ஶ்ரயத்வே காரணதோ³ஷாத³ப்ராமாண்யாத் ‘யஸ்ய ச து³ஷ்டம் கரணம் ‘ இத்யாதி³பா⁴ஷ்யாதி³த்யாக்ஷேப: ।

வ்யவஹாரஹேதுமத்⁴யாஸமநுமாநாதி³நா ஸாத⁴யிதுமாரப⁴தே —

உச்யத இதி ।

தத்ராநுமாநம் வக்தும் வ்யதிரேகவ்யாப்திமாஹ —

தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷ்விதி ।

ஸஶிரஸ்கோ(அ)வயவீ த்வகி³ந்த்³ரியஸ்யாநபேக்ஷாதா⁴ரோ தே³ஹஸ்தத்ர மநுஷ்யத்வாதி³ஜாதிமதி தே³ஹே அஹமபி⁴மாந:, இந்த்³ரியேஷ்வாதி³ஶப்³த³க்³ருஹீததே³ஹாவயவேஷு ச மமாபி⁴மாநஸ்தேந ஹீநஸ்ய ஸுப்தஸ்ய ப்ரமாத்ருத்வாநுபபத்தௌ ஸத்யாம் மாநாப்ரவ்ருத்தேரத்⁴யாஸஸ்தத்³தே⁴துரித்யர்த²: । யத்ர நாத்⁴யாஸஸ்தத்ர ந வ்யவஹார: யதா² ஸுஷுப்தாவிதி வ்யாப்தி: । தே³வத³த்தஸ்ய ஜாக³ரதி³கால: தஸ்யைவாத்⁴யாஸாதீ⁴நவ்யவஹாரவாந் , தஸ்யைவ ஸ்வாபாதி³காலாத³ந்யகாலத்வாத் வ்யதிரேகே தஸ்யைவ ஸ்வாபாதி³காலவதி³தி பா⁴வ: ।

இந்த்³ரியாதி³ஷு மமத்வாபா⁴வே(அ)பி தே³ஹே(அ)ஹம்பா⁴வமாத்ராந்மாநப்ரவ்ருத்திமாஶங்க்யாஹ —

நஹீதி ।

இந்த்³ரியக்³ரஹணம் லிங்கா³தே³ருபலக்ஷணம் । ப்ரத்யக்ஷாதீ³த்யாதி³பத³ப்ரயோகா³த் , வ்யவஹாரஸ்ய வ்யவஹர்தாரம் விநா(அ)யோகா³த் , அநுபாதா³நஸ்ய வ்யவஹாரஸ்ய ச கர்த்ருஸாம்யே தாந்யநுபாதா³ய யோ வ்யப³ஹார: ஸ நேதி யோஜநா । யோ த்³ரஷ்ட்ருத்வவக்த்ருத்வாதி³ரக்ஷமக்ஷம்ப்ரதி நியதோ வ்யவஹார:, யஶ்ச லிங்கா³தி³நா(அ)நுமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரோ நாஸௌ தாநி மமத்வேநாக்³ருஹீத்வா யுக்த: । தே³ஹாத்⁴யாஸே(அ)பி சக்ஷுராத்³யநத்⁴யாஸே(அ)ந்தா⁴தே³ரத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।

இந்த்³ரியாத்⁴யாஸே தேநைவ வ்யவஹாராத³லம் தே³ஹாத்⁴யாஸேநேத்யாஶங்க்யாஹ —

ந சேதி ।

இந்த்³ரியாணாமதி⁴ஷ்டா²நத்வேந தே³ஹே க்³ருஹீதே(அ)பி தஸ்மிந்நஹம்பா⁴வஸ்ய ந ப்ரவ்ருத்த்யுபயோகோ³ தே³ஹாத்மநோ: ஸம்ப³ந்தா⁴ந்தராத³பி ப்ரவ்ருத்தேரித்யாஶங்க்யாஹ —

ந சாநத்⁴யஸ்தேதி ।

அஸ்யார்த²: - அத்⁴யாஸேதரோ தே³ஹாத்மயோகோ³ தே³ஹஸ்யாத்மஸம்யோகோ³ வாத்மேச்ச²யாநுவிதீ⁴யமாநத்வம் வா தத³நுவிதா⁴நயோக்³யத்வம் வா தத்கர்மாரப்⁴யத்வம் வா । நாத்³ய:, ஆத்மஸம்யுக்தேந பரதே³ஹேநாபி தத்ப்ரஸங்கா³த் । ந த்³விதீய:, தத³பா⁴வே(அ)ப்யாதுரதே³ஹே மாத்ருத்வாதி³த³ர்ஶநாத் । ந த்ருதீய:, ஸ்வாபாதா³வபி தத்ப்ரஸங்கா³த் , தத்³யோக்³யதாயா யாவத்³ரவ்யபா⁴வித்வாத் । ந ச ததா³ ஸர்வகர்மலயாந்ந ஶரீரமேவேதி வாச்யம் , ஸ்வத்³ருஷ்ட்யா தத³பா⁴வே(அ)பி பரத்³ருஷ்ட்யா தத்³பா⁴வாத்தஸ்ய தஸ்மிந்மாத்ருத்வாதி³தீ⁴த்⁴ரௌவ்யாத் । ந சதுர்த²:, ப்⁴ருத்யாதி³தே³ஹைரபி தத்ப்ரஸங்கா³த் , தேஷாம் ஸ்வாமிகார்யாரப்⁴யத்வாத் , அதோ தே³ஹஸ்யாத்மநி ஸம்ப³ந்தா⁴ந்தராஸித்³தே⁴ரத்⁴யாஸ இதி ।

நந்வாத்மா ஸ்வதஶ்சேதநத்வாந்மாத்ருத்வாதி³ஶக்திமாநிந்த்³ரியாத்³யவதா⁴நே ஜாக³ராதௌ³ மாத்ருத்வாதி³கமஶ்நுதே ஸ்வாபாதௌ³ சக்ஷுராத்³யபா⁴வாத்தத³பா⁴வோ நாத்⁴யாஸாபா⁴வாத³தோ(அ)வ்யதிரேகிணி வ்யதிரேக: ஸந்தி³ஹ்யதே தத்ராஹ —

ந சைதஸ்மிந்நிதி ।

ப்ரமாத்ருத்வம் ப்ரமாம் ப்ரதி கர்த்ருத்வம் தச்ச காரகாந்தராப்ரயோஜ்யஸ்ய தத்ப்ரயோக்த்ருத்வம் । ந ச வ்யாபாரமந்தரேண கரணாதி³ப்ரயோக்த்ருத்வம் , ந ச கூடஸ்தா²ஸங்கா³த்மந: ஸ்வதோ வ்யாபார:, ந சேச்சா²திரேகேண ப்ரமாகரணப்ரயோக்த்ருத்வம் , ந சாத்மந்யக்ரியே(அ)கு³ணே க்ரியாகு³ணவத்³பு³த்³த்⁴யாத்⁴யாஸாத்³ருதே ஸா யுக்தா, தஸ்மாத்³பு³த்³த்⁴யாத்³யபே⁴தா³த்⁴யாஸே தத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸே சாஸதி ஸ்வதோ(அ)ஸங்க³ஸ்ய மாத்ருத்வாயோகா³த³த்⁴யாஸஸ்தத்³தே⁴துரித்யர்த²: ।

தர்ஹி மாபூ⁴த³ஸங்க³ஸ்யாத்மநோ மாத்ருத்வம் நேத்யாஹ —

நசேதி ।

ஆத்மந்யாத்⁴யாஸிகமாத்ருத்வாபா⁴வே ஸர்வவ்யவஹாரஹாநிரித்யர்த²: ।

ஏவம் வ்யதிரேகிணி வ்யதிரேகாஸந்தே³ஹாத்தஸ்யாதோ³ஷத்வாத³ர்தா²பத்தேரபி தேநாவரோதா⁴த்ப்ரமாணாந்தரப்ரஶ்நே ஸமாஹிதே(அ)பி கத²மாக்ஷேபஸமாதி⁴:, தத்ராஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரமாணஸ்ய ஸத்த்வாதி³தி யாவத் । அயம் பா⁴வ: - மாதுரேவ மாநாஶ்ரயத்வே(அ)பி தஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வாத்தேஷாமவித்³யாவதா³ஶ்ரயத்வம் । ந ச காரணதோ³ஷாத³ப்ராமாண்யம், ஸதி ப்ரமாகரணே பஶ்சாத்³பா⁴விநோ தோ³ஷஸ்ய தோ³ஷத்வாத் , அவித்³யாயாஸ்தத்காரணநிவிஷ்டத்வாத் , யஸ்ய ச து³ஷ்டம் கரணமிதி சோக்தேராக³ந்துகதோ³ஷவிஷயத்வாத் , அத்⁴யக்ஷாதீ³நாம் ச தாத்த்விகப்ராமாண்யாபா⁴வஸ்யேஷ்டத்வாத் , வ்யவஹாரே பா³தா⁴பா⁴வாத்³வ்யாவஹாரிகப்ராமாண்யஸித்³தே⁴: । ந ச தேஷாமதாத்த்விகே ப்ராமாண்யே தத³ந்தர்க³தஶ்ருதேரபி ததா²த்வாந்நேஷ்டஸித்³தி⁴:, ஶ்ருத்யர்த²ஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ‘ஸத்யம் ஜ்ஞாநம் ‘ இத்யாதி³நா தாத்த்விகத்வத்³ருஷ்டேஸ்தஸ்யாஸ்தாத்த்விகப்ராமாண்யாதி³தி ।

நந்வவிவேகிவ்யவஹாரஸ்யாத்⁴யாஸிகத்வே(அ)பி நாவித்³யாவத்³விஷயாண்யேவ ப்ரமாணாநி, விவேகிநாமபி தத்³வ்யவஹாராத்தத்ராஹ —

பஶ்வாதி³பி⁴ஶ்சேதி ।

சஶப்³த³: ஶங்காவ்யாவ்ருத்த்யர்த²: யௌக்திகவிவேகஸ்யாத்⁴யக்ஷப்⁴ராந்த்யவிரோதி⁴த்வாத் , விரோதி⁴த்வே(அ)பி தத³நநுஸந்தா⁴நே விவேகிநாமபி வ்யவஹாரே பஶ்வாதி³பி⁴ரவிஶேஷாத் , தத்³வ்யவஹாரோ(அ)ப்யாத்⁴யாஸிக ஏவேத்யர்த²: ।

கத²ம் வ்யவஹாரகாலே விவேகிநாபி பஶ்சாதி³பி⁴ரவிஶேஷ:, ந ஹி தே நி:ஶேஷம் பஶ்வாதி³வ்யவஹாரமநுவர்தந்தே தத்ராஹ —

யதா²ஹீதி ।

ஸங்க்³ருஹீதோ(அ)ர்தோ² யதா² வ்யஜ்யதே ததோ²ச்யத இதி யாவத் । ஆதி³ஶப்³தே³ந ஶகுந்தாதி³ருக்த: । ஶப்³தா³தி³பி⁴: ஶ்ரோத்ராதீ³நாம் ஸம்ப³ந்தே⁴ ஸதீத்யர்தே²ந்த்³ரியஸம்நிகர்ஷாத்மகமத்⁴யக்ஷமுக்தம் । ஶப்³தா³தி³விஜ்ஞாந இதி தத்ப²லம் ப்ரதிகூலே(அ)நுகூல இத்யநுமாநம் । தே ஹி ஶப்³தா³த்³யுபலப்⁴ய தஜ்ஜாதீயஸ்ய ப்ராதிகூல்யமாநுகூல்யம் வா(அ)நுஸ்ம்ருத்யாஸ்யாபி தஜ்ஜாதீயத்வாத்ததா²த்வமநுமிந்வந்தி । தத்ர ப்ரதிகூலத்வாநுமாநப²லம் நிவ்ருத்தி:, அநுகூலத்வாநுமாநப²லம் ப்ரவ்ருத்திரிதி விவேக: ।

உக்தமர்த²முதா³ஹரதி —

யதே²தி ।

புருஷவிஶேஷம் த்³ருஷ்ட்வா தஜ்ஜாதீயஸ்ய ஹந்த்ருத்வமநுஸ்ம்ருத்யாஸ்யாபி தஜ்ஜாதீயத்வாத்தத³நுமாய ததோ வைமுக்²யம் ப⁴ஜந்தீத்யர்த²: ।

ப்ரத்யேகம் பஶ்வாதீ³நாமாஶயம் த³ர்ஶயிதும் மாமித்யுக்தம் । புருஷாந்தரம் து த்³வஷ்ட்வா தஜ்ஜாதீயஸ்யாநுகூல்யமநுஸ்ம்ருத்ய, அஸ்யாபி தஜ்ஜாதீயத்வாத்தத³நுமாய ததா³பி⁴முக்²யம் ப⁴ஜந்தீத்யாஹ —

ஹரிதேதி ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகம் வத³ந் வ்யவஹாரலிங்கே³நாத்⁴யாஸமநுமாதும் தஸ்ய பக்ஷத⁴ர்மதாமாஹ —

ஏவமிதி ।

பித்ராதி³த்ரிதயஶிக்ஷாஜந்யபத³வாக்யாபி⁴ஜ்ஞதா வ்யுத்பந்நசித்ததா க்ரூரத்³ருஷ்ட்யாதி³விஶிஷ்டாந்புருஷாந்த்³ருஷ்ட்வா தத்³விதா⁴நாம் ப்ராதிகூல்யம் ஸ்ம்ருத்வா ததா²த்வேநைதேஷாமபி தத³நுமாய பஶ்வாதி³வத்³விவேகிநோ(அ)பி தேப்⁴யோ விமுகீ²ப⁴வந்தி । தேப்⁴யோ விபரீதாந் ப்ரஸந்நத்³ருஷ்டித்வாதி³விஶிஷ்டாந் புருஷவிஶேஷாநாலக்ஷ்ய, தாத்³ருஶாநாமாநுகூல்யம் ஸ்ம்ருத்வா, ததா²த்வாதே³ஷாமபி தத³நுமாய தேஷ்வபி⁴முகீ² ப⁴வந்தீத்யர்த²: ।

பக்ஷத⁴ர்மதாம் நிக³மயதி —

அத இதி ।

அநுப⁴வார்தோ²(அ)த:ஶப்³த³: ।

நந்வஸ்மாகம் ப்ரவ்ருத்திரத்⁴யாஸாதி³தி ந பஶ்வாத³யோ ப்³ருவந்தி, நாபி பரேஷாமேதத்ப்ரத்யக்ஷம் அதோ த்³ருஷ்டாந்தஸ்ய ஸாத்⁴யவைகல்யம் தத்ராஹ —

பஶ்வாதீ³நாம் சேதி ।

அதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யஜ்ஞாநே(அ)ஸதி அத்⁴யக்ஷாதி³பி⁴: ஸாமாநாதி⁴கரண்யவிரோதி⁴விவேகாபா⁴வாத் , அத்⁴யாஸவத்த்வம் தேஷாம் கல்ப்யதே விநாபி மாநைர்விவேகே ததா³நர்த²க்யமதோ விநா விவேகம் பஶ்வாதி³ஷு வ்யவஹாரத்³ருஷ்டே: ; தந்மூலாத்⁴யாஸஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ஸம்ப்ரத்யநுமாநமாஹ —

தத்ஸாமாந்யேதி ।

தை: பஶ்வாதி³பி⁴: ஸாமாந்யம் வ்யவஹாரவத்த்வம் தஸ்ய விவேகிஷு பா⁴நாதி³தி யாவத் । அபரோக்ஷாத்⁴யாஸஸ்ய வ்யவஹாரபுஷ்கலகாரணத்வாத் , தஸ்யாத்⁴யாஸஸ்ய கால ஏவ காலோ யஸ்ய வ்யவஹாரஸ்ய ஸ தத்கால: ஸமாந: । பஶ்வாதி³பி⁴ரிதி ஶேஷ: விமதோ வ்யவஹாரோ(அ)த்⁴யாஸக்ருத:, வ்யவஹாரத்வாத் , ஸம்மதவத் । விமதா வாத்⁴யாஸவந்த:, வ்யவஹாரத்வாத் , பஶ்வாதி³வதி³தி ப்ரயோக³: । மாநயுக்திப்⁴யாம் விவேகே(அ)ப்யத்⁴யாஸவிரோதி⁴ப்ரமித்யபா⁴வாத் , அத்⁴யாஸவத்த்வமவிருத்³த⁴மிதி மத்வா வ்யுத்பத்திமதாமபீத்யுக்தம் । ந ச வ்யவஹாரவத்த்வாத்³யப்ரயோஜகம், ஆத்மநோ மாத்ருத்வாதி³ஶக்திமத்த்வே, ஶக்தே: ஸநிமித்தஶக்யாதீ⁴நதயா முக்தாநாமபி ஸநிமித்தஶக்யாபாத³கத்வாத் , தத்ராபி மாத்ருத்வாதி³ப்ரஸக்த்யா முக்த்யபா⁴வாபாதஸ்ய விபக்ஷே பா³த⁴கத்வாத் , ப்ரமாத்ருத்வாதி³லக்ஷணஶக்யாபா⁴வே ச க்³ராஹகமாநாபா⁴வேந ஶக்திமத்த்வஸ்யாபி து³ர்வசநத்வாத் । ந ச ஸர்வோ வ்யவஹாரோ ரஜதாத்⁴யாஸக்ருத:, வ்யவஹாரத்வாத் , இத்யாபா⁴ஸதுல்யதா, பா³தா⁴தே³வ தஸ்யாநுத்தா²நாத் । மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யத்⁴யாஸஸ்ய ஸர்வாநுப⁴வஸித்³த⁴தயா தத³பா⁴வாதி³தி பா⁴வ: ।

விவேகிநாம் ச லௌகிகவ்யவஹாரஸ்யாத்⁴யாஸிக்த்வே(அ)பி ஶாஸ்த்ரீயவ்யவஹாரஸ்ய வித்³வத்³விஷயத்வாத் , ந தத்பூர்வகதேதி பா⁴கே³ பா³த⁴மாஶங்க்ய தஸ்யாபி தத்பூர்வகத்வார்த²ம் தே³ஹேதராத்மதீ⁴பூர்வகத்வமங்கீ³கரோதி —

ஶாஸ்த்ரீயே த்விதி ।

தஸ்ய தத்³விஷயத்வே கத²மத்⁴யாஸாதீ⁴நதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ததா²பீதி ।

கிம் தத்³வேதா³ந்தவேத்³யம் ததா³ஹ —

அஶநாயாதீ³தி ।

கர்த்ரந்வயாதி⁴காராந்வயபோ⁴க்த்ரந்வயா விஶேஷணைர்வ்யாவர்த்யந்தே ।

ஆமுஷ்மிகப²லகர்மஸு தே³ஹேதராத்மஜ்ஞாநாதே³வ வ்ருத்தௌ உக்தாத்மஜ்ஞாநஸ்யாகிஞ்சித்கரத்வாதி³த்யாஹ —

அநுபயோகா³தி³தி ।

கிஞ்சோக்தாத்மஜ்ஞாநே ஸர்வாபி⁴மாநப⁴ங்கா³த்கர்மஸ்வப்ரவ்ருத்திரேவேதி குதஸ்தத³பேக்ஷேத்யாஹ —

அதி⁴காரேதி ।

ததா²பி கத²ம் ஶாஸ்த்ரீயப்ரவ்ருத்தேராத்⁴யாஸிகத்வம், நஹி தே³ஹாதிரிக்தாத்மஜ்ஞாநே பா³த⁴கே தத³த்⁴யாஸாநுவ்ருத்திரித்யாஶங்க்ய, தஸ்ய பாரோக்ஷ்யாத் , அபரோக்ஷாத்⁴யாஸாவிரோதே⁴ தத்பூர்விகைவ ஶாஸ்த்ரீயப்ரவ்ருத்திரித்யாஹ —

ப்ராக்சேதி ।

யதா² யதோ²க்தாந்யாத்⁴யக்ஷாதீ³ந்யத்⁴யாஸம் ஸாத⁴யந்தி ததா²க³மோ(அ)பி விதே⁴ர்போ³த்³தா⁴ரமதி⁴காரிணம் ப்³ராஹ்மணாதி³ஶப்³தை³ரநுவத³ந் தே³ஹாத்மநோரந்யோந்யாத்⁴யாஸம் ஸாத⁴யதீத்யாஹ —

ததா² ஹீதி ।

தத்ர ‘அஷ்டவர்ஷம் ப்³ராஹ்மணமுபநயீத’ இத்யாதி³ர்வர்ணவயோவிஶேஷஸ்ய, ‘ ந ஹ வை ஸ்நாத்வா பி⁴க்ஷேத ‘ இத்யாதி³ராஶ்ரமவிஶேஷஸ்ய, ‘ஜாதபுத்ர: க்ருஷ்ணகேஶோ(அ)க்³நீநாத³தீ⁴த’ இத்யாதி³ரவஸ்தா²விஶேஷஸ்யாத்⁴யாஸ: । ஆதி³ஶப்³தா³த் , ‘ ஜீவஞ்ஜுஹுயாத் ‘ இதி ஜீவநஸ்ய, ‘ ஸ்வர்க³காமோ யஜேத ‘ இதி காமித்வஸ்ய, ‘ க்³ருஹதா³ஹவாந்யஜேத’ இதி நிமித்தவிஶேஷஸ்ய மஹாபாதகித்வாதே³ஶ்சாத்⁴யாஸோ க்³ருஹ்யதே ।

உக்தப்ரமாணை: ஸித்³தே⁴(அ)ப்யத்⁴யஸே கஸ்ய யுஷ்மத³ர்த²ஸ்ய கஸ்மிந்நஸ்மத³ர்தே² வைபரீத்யேந வா(அ)த்⁴யாஸ இதி விஶேஷபு³பு⁴த்ஸாயாம் தத³ர்த²மத்⁴யாஸலக்ஷணம் பராம்ருஶதி —

அத்⁴யாஸோ நாமேதி ।

அத்⁴யாஸஸ்யாநர்த²ஹேதுதாம் த³ர்ஶயிதும் தத்³விஶேஷாநுதா³ஹரதி —

தத்³யதே²தி ।

ப்ரஸித்³தா⁴திரேகயோரபி புத்ராதி³ஸாகல்யவைகல்யயோரநுப⁴வேநைவ முக்²யாத்⁴யாஸஸித்³தா⁴வப்ரஸித்³தா⁴திரேகாணாம் க்ருஶத்வாதீ³நாம் ததா² ஸ்யாதி³தி கிம்வக்தவ்யமித்யாஶயேநாஹ —

புத்ரேதி ।

பா³ஹ்யா: ஸ்வதே³ஹாபேக்ஷயா புத்ராத³ய:, தத்³த⁴ர்மா வைகல்யாத³ய: । ஸ்வஸ்வாம்யநிமித்தமாத்மநி ஸ்வதே³ஹே தாநாரோபயதீத்யர்த²: ।

ப்ரஸித்³த⁴பே⁴தா³நாமபி ஸ்வதே³ஹத்³வாரா(அ)த்மநி முக்²யாத்⁴யாஸே ஸதி அப்ரஸித்³த⁴பே⁴தா³நாம் ஸுதராம் தத்ர முக்²யாத்⁴யாஸ: ஸ்யாதி³த்யாஹ —

ததே²தி ।

வைகல்யாதீ³நாம் ஸ்வதே³ஹத்³வாராத்மந்யத்⁴யாஸவதி³தி யாவத் । தே³ஹஶ்ச தத்³த⁴ர்மாஶ்ச தே³ஹதத்³த⁴ர்மாஸ்தாநாத்மந்யத்⁴யஸ்யதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: । அத்ர சாஹங்காரத்³வாரா(அ)(அ)த்மா(அ)தி⁴ஷ்டா²நம் ।

உக்தாத்⁴யாஸாத³ப்யந்தரங்க³மத்⁴யாஸம் கத²யதி —

ததே²ந்த்³ரியேதி ।

யதா² தே³ஹம் தத்³த⁴ர்மாம்ஶ்சாத்மந்யத்⁴யஸ்யதி ததே²ந்த்³ரியாணி தத்³த⁴ர்மாஶ்சாத்⁴யஸ்யதீத்யேதத் , தே³ஹஸ்ய சக்ஷுராதி³த்³வாரா ஸாக்ஷிவேத்³யத்வவதி³ந்த்³ரியாணாமபி லிங்கா³தி³த்³வாரா தத்³பா⁴வாத் தே³ஹவதி³ஹக்³ரஹணம் ; ப்ருத²க³த்⁴யாஸநிர்தே³ஶாச்ச । ந சைவம் நித்யாநுமேயத்வவ்யாகா⁴த:, தேஷாம் லிங்கா³தி³வ்யவதா⁴நேந ஸாக்ஷிவேத்³யத்வாத் । அதி⁴ஷ்டா²நம் து பூர்வவதி³தி பா⁴வ: ।

யதா² தே³ஹேந்த்³ரியத⁴ர்மாநாத்மந்யத்⁴யஸ்யதி ததா²ந்த:கரணத⁴ர்மாநபி காமாதீ³நாத்மநி ஸம்ப³ந்தி⁴த்வேநாரோபயதீத்யாஹ —

ததா²ந்த:கரணேதி ।

த⁴ர்மாணாமேவாத்⁴யாஸமுக்த்வா தே³ஹாதி³வத்³த⁴ர்ம்யத்⁴யாஸமாஹ —

ஏவமிதி ।

பு³த்³தி⁴விஶிஷ்டே தத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸவத் , தத³த்⁴யாஸே கிமதி⁴ஷ்டா²நம் ததா³ஹ —

அஶேஷேதி ।

ஸ்வஸ்யாஹங்காரஸ்ய ப்ரசாரா: காமாத³ய: தேஷாம் ஸாதி⁴கரணாநாம் ஸாக்ஷாதே³வ ஸாத⁴கே ப்ரத்யகா³த்மநி தே³ஹாதி³ஷு விவேகாத்³ப³ஹிர்நீதேஷு ப்ராதிலோம்யேநாந்தரஞ்சதீவேதி ப்ரத்யகு³ச்யதே ஸ சாத்மா । நிருபசரிதஸ்வரூபத்வாத்தஸ்மிந்நஜ்ஞாநவதீத்யர்த²: ।

ஆத்மந்யநாத்மதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸே ஸித்³தே⁴ தஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நத்வநியமே தத்³விஶேஷசைதந்யாபா⁴நாத் ஜக³தா³ந்த்⁴யமித்யாஶங்க்ய தஸ்யாபி ஸம்ஸ்ருஷ்டத்வேநாத்⁴யாஸமாஹ —

தம் சேதி ।

தத்³விபர்யயஸ்தேஷாமந்த:கரணாதீ³நாம் விபர்யயஶ்சேதநத்வம் । ததா³த்மநேதி யாவத் । ந ச தேஷாமதி⁴ஷ்டா²நத்வமேவ, தத்³விஶேஷாத்³ருஷ்ட்யா வ்யவஹாரவிரஹாத் । அதோ த்³வயோர்விஶேஷத்³ருஷ்டேரந்யோந்யாத்⁴யாஸதீ⁴:, அத்⁴யாஸே விஶேஷத்³ருஷ்டேரத்⁴யஸ்யமாநதாக்ருதத்வாத் । ந ச த்³வயோர்விஶேஷத்³ருஷ்டௌ நாதி⁴ஷ்டா²நத்வம், ஸ்வநிஷ்ட²த்வேந தத³பா⁴நாத் । ந சோப⁴யோரத்⁴யாஸே பா³த்⁴யதயா ஶூந்யதா த்³விதா⁴(அ)த்⁴யஸ்தா, அநாத்மந: ஸர்வதா² பா³தே⁴(அ)பி ஸம்ஸ்ருஷ்டரூபேணைவாத்⁴யஸ்தாத்மநஸ்தந்மாத்ரபா³தே⁴(அ)பி ஸ்வரூபஶேஷாதி³தி பா⁴வ: ।

ஆத்மநி பு³த்³த்⁴யாத்³யத்⁴யாஸோக்த்யா கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வே தஸ்யோக்தே । தேஷ்வாத்மாத்⁴யாஸோக்த்யா பு³த்³த்⁴யாதி³ஷு சைதந்யமுக்தம் । ஸம்ப்ரத்யத்⁴யாஸம் ஸப்ரமாணம் நிக³மயதி —

ஏவமிதி ।

பூர்வபு³த்³த்⁴யாத்³யத்⁴யாஸாத் , ஸம்ஸ்காராத்³யத்⁴யாஸ:, ததஸ்தாத்³ருகு³த்தரபு³த்³த்⁴யாத்³யத்⁴யாஸ இதி ப்ரவாஹாத்மநா, ப்ரவாஹ்யுபாதா³நஜாட்³யாத்மநா வா(அ)நாதி³த்வம் । தத்த்வதி⁴யம் விநா ஸர்வாத்மநா நாஶஹாநேராநந்த்யம் ।

உபாதா³நஸ்ய மாயாஶக்திதயா ஜட³ஸ்ய ப்ரத்யக்சைதந்யஸத்த்வாநுப³ந்தி⁴த்வாத் , அதி⁴ஷ்டா²நதீ⁴பா³த்⁴யத்வம் ஸித்³த⁴வத்க்ருத்யோக்தம் —

நைஸர்கி³க இதி ।

மித்²யாதீ⁴ஹேதுத்வேந ததா³த்ம்யமாஹ —

மித்²யேதி ।

காரணாத்⁴யாஸோ ஹி கார்யாத்⁴யாஸஸ்ய ஹேதுரித்யத்⁴யாஸஸ்ய மித்²யாப்ரத்யயத்வமித்யர்த²: । லக்ஷணதஸ்ததா²ரூப்யதே ந ப்ரதீயத இதி ரூபக்³ரஹணம் । அத²வா மித்²யாப்ரத்யயாநாம்ம் ரூபமநிர்வாச்யத்வம் யஸ்ய ஸ ததே²த்யநிர்வாச்யத்வம் வோச்யதே । யத்³வா மித்²யாபூ⁴தாக²ண்ட³ஜட³ஶக்திஸ்தந்மாத்ரத்வேநாத்⁴யாஸப்ரத்யயோ ரூப்யதே ।

ந ஹி காரணாத்³ருதே கார்யஸ்ய ரூபமஸ்தி । தஸ்யாநர்த²ஹேதுதாமாஹ —

கர்த்ருத்வேதி ।

ப்ரமாணம் நிக³மயதி —

ஸர்வேதி ।

ப்ரத்யக்ஷபத³முக்தப்ரமாணோபலக்ஷணம் ।

விஷயாதி³ஸம்பா⁴வநாஹேதுமத்⁴யாஸம் ப்ரஸாத்⁴ய விஷயப்ரயோஜநே நிர்தி³ஶந் , வேதா³ந்தாநாமாதே³யத்வாத் , ததீ³யவிசாரஶாஸ்த்ரஸ்யாபி ததா²த்வமாஹ —

அஸ்யேதி ।

கர்த்ருத்வாதி³ரநர்த²ஸ்தஸ்ய ஹேதுருக்தோ(அ)த்⁴யாஸஸ்தஸ்ய ப்ரகர்ஷேண ஹாநம் ஸோபாதா³நஸ்ய நிவ்ருத்திஸ்தத³ர்த²மிதி யாவத் ।

குதோ(அ)ஸ்ய ப்ரஹாணம் தத்ராஹ —

ஆத்மேதி ।

ஆத்மநஸ்த்வமர்த²ஸ்ய தத³ர்தே²ந ப்³ரஹ்மணா யதே³கத்வம் வாக்யார்த²:, தத்³விஷயா வித்³யா ஸாக்ஷாத்காரோ பு³த்³தி⁴வ்ருத்தி:, தஸ்யா: ப்ரதிபத்திரப்ரதிப³த்³த⁴தயா ப்ராப்திஸ்தத³ர்த²மிதி யாவத் ।

குத: புநரேஷா வித்³யோத்பத்³யதே தத்ராஹ —

ஸர்வ இதி ।

த்³விவித⁴வாக்யஸங்க்³ரஹார்த²: ஸர்வஶப்³த³: । ஆரம்போ⁴ விசார: । விசாரிதேப்⁴யோ யதோ²க்தவித்³யோத்தா²நமித்யர்த²: ।

வேதா³ந்தேஷு ப்ராணாத்³யுபாஸ்தீநாமபி பா⁴நாத் , கத²மாத்மைக்யமேவார்த²ஸ்தேஷாமித்யாஶங்க்யாஹ —

யதா² சேதி ।

ஶரீரமேவ ஶரீரகம் குத்ஸிதத்வாத் , தந்நிவாஸீ ஶாரீரகோ ஜீவ:, தஸ்ய ப்³ரஹ்மதாவேதி³கா விசாராத்மிகா மீமாம்ஸா தஸ்யாமிதி யாவத் ।

ப்ரத²மவர்ணகே விசாரவிதே⁴ர்ஜ்ஞாநவ்யவதா⁴நேந விஷயோ ப்³ரஹ்மாத்மைக்யம், ப³ந்த⁴த்⁴வஸ்திஶ்ச ப²லம், இத்யத்⁴யாஸோக்த்யா ஸாதி⁴தம் । இதா³நீம் பூர்வமீமாம்ஸயா வேதா³ர்த²மாத்ரோபாதௌ⁴ ப்ரவ்ருத்தயா க³தத்வாத் , நைதத்³விசாரகர்தவ்யதேத்யாஶங்க்யாஹ —

வேதா³ந்தேதி ।

தேஷாம் மீமாம்ஸா விசார:, மீமாம்ஸாஶப்³த³ஸ்ய பரமபுருஷார்த²ஹேதுஸூக்ஷ்மார்த²நிர்ணயார்த²விசாரவாசித்வாத் , தஸ்யா: ஶாஸ்த்ரம் ஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴: । ஶாஸ்யதே ஶிஷ்யேப்⁴யோ(அ)நேந ப்ரதிபாத்³யதே தத்த்வமிதி வ்யுத்பத்தே: । தச்சேதா³நீமேவ வ்யாக்²யாதுமிஷ்டம் ‘ அதா²தோ த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸா’ இதி வேதா³ர்தை²கதே³ஶே த⁴ர்மோபாதௌ⁴ விசாரகார்யதாப்ரதிஜ்ஞாநாத் சோத³நாஸூத்ரே ச தஸ்யைவ லக்ஷணப்ரமாணயோ: ஶ்ருத்யர்தா²ப்⁴யாமுபந்யாஸாத் , உத்தரத்ராபி தஸ்யைவ விசாரிதத்வாத் , வேதா³ந்தவிசாரஶாஸ்த்ரஸ்யேத³மாதி³மம் ஸூத்ரம் । ஆதி³மத்வாத³நேந ஶ்ரோத்ருப்ரவ்ருத்தயே விஷயாதி³ ஸூச்யதே । ஸூத்ரத்வாச்சாஸ்யாநேகார்த²ஸூசகத்வம் । உக்தம் ஹி - ‘லகூ⁴நி ஸூசிதார்தா²நி ஸ்வல்பாக்ஷரபதா³நி ச । ஸர்வத: ஸாரபூ⁴தாநி ஸூத்ராண்யாஹுர்மநீஷிண: ॥ ‘‘அல்பாக்ஷரமஸந்தி³க்³த⁴ம் ஸாரவத்³விஶ்வதோமுக²ம் । அஸ்தோப⁴மநவத்³யம் ச ஸூத்ரம் ஸூத்ரவிதோ³ விது³: ॥‘ இதி । ததா² ச விஶிஷ்டவிஷயாதி³மதி³த³ம் ஶாஸ்த்ரமாரப்⁴யாமிதி பா⁴வ: ।

வர்ணகத்³வயேந ஸூத்ரதாத்பர்யமுக்த்வா தத்ராவதாரிதஸூத்ரஸ்ய ஸாமர்த்²யம் த³ர்ஶயிதும் ப்ரதிபத³ம் வ்யாக்²யாஸ்யந்நத²ஶப்³த³ஸ்ய வ்ருத்³த⁴ப்ரயோகே³(அ)ர்த²சதுஷ்டயஸாதா⁴ரணத்வாத³பீ⁴ஷ்டமர்த²மாஹ —

தத்ரேதி ।

தேஷு ஸூத்ரபதே³ஷு மத்⁴யே யோ(அ)த²ஶப்³த³: ஸ ஆநந்தர்யார்த² இதி யோஜநா । லோகே(அ)த²ஶப்³த³ஸ்யார்த²சதுஷ்டயே நிவேஶே(அ)பி தத³ர்தோ²(அ)த்ராநந்தர்யமேவார்தா²ந்தரஸ்ய வக்ஷ்யமாணரீத்யா(அ)த்ராயோகா³தி³த்யர்த²: ।

நந்வத²ஶப்³தோ³(அ)தி⁴காரார்தோ²(அ)பி லோகவேத³யோர்த்³ருஷ்ட: ‘அதை²ஷ ஜ்யோதி:', ‘அத² யோகா³நுஶாஸநம் ‘ இதி ததே²ஹாபீத்யாஶங்க்யாஹ —

நாதி⁴காரார்த² இதி ।

தத்ர ஹேது: —

ப்³ரஹ்மேதி ।

அஸ்யார்த²: - கிமயமத²ஶப்³தோ³ ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநேச்சா²யா: கிம் வா தந்நிர்ணீதவிசாரஸ்ய அத²வேச்சா²விஶேஷணஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்யாரம்பா⁴ர்த²: । நாத்³ய:, தஸ்யா மீமாம்ஸாப்ரவர்திகாயாஸ்தத³ப்ரவர்த்யத்வாத³நாரப்⁴யத்வாத் , தஸ்யாஶ்சோத்தரத்ர ப்ரத்யதி⁴கரணமப்ரதிபாத³நாத் । ந த்³விதீய:, அத²ஶப்³தே³நாநந்தர்யோக்தித்³வாரா விஶிஷ்டாதி⁴கார்யஸமர்பணே ஸாத⁴நசதுஷ்டயஸம்பந்நாநாம் ப்³ரஹ்மதீ⁴தத்³விசாரயோரநர்தி²த்வாத்³விசாராநாரம்பா⁴த் । ந ச விசாரவிதி⁴வஶாத³தி⁴காரீ கல்ப்ய: ப்ராரம்ப⁴ஸ்யாபி துல்யத்வாத் , அதி⁴காரிணஶ்ச வித்⁴யபேக்ஷிதோபாதி⁴த்வாத் । ந த்ருதீய:, ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்யாநந்த³ஸாக்ஷாத்காரத்வேநாதி⁴கார்யத்வே(அ)ப்யப்ராதா⁴ந்யாத் , அத²ஶப்³தா³ஸம்ப³ந்தா⁴த் , தஸ்மாந்நாரம்பா⁴ர்த²தேதி ।

அஸ்து தர்ஹி மங்க³லார்த²த்வம் நேத்யாஹ —

மங்க³லஸ்யேதி ।

ந தாவத்³ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா கர்தவ்யேதி வாக்யார்தே² மங்க³லஸ்ய கர்த்ராதி³பா⁴வேநாந்வய:, தஸ்ய ததா²த்வாப்ரஸித்³தே⁴: காரகாந்தராணாம் ச ப்ரஸித்³தே⁴: । ந ச ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா மங்க³லமிதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யம், ப்ரஶம்ஸாத்வேந ஸூத்ரஸ்யார்த²வாத³த்வாபத்தே:, தந்மாங்க³ல்யஸ்ய ச ப்ரஸித்³த⁴த்வாத் । ந ச தத³நூத்³ய தத்கர்தவ்யதாபரம் ஸூத்ரம் । தஸ்யா மங்க³லத்வே கர்தவ்யத்வஸ்யார்தி²கத்வாத் , அதோ ந மங்க³லார்த²: ।

நநு விக்⁴நோபஶாந்தயே ஶிஷ்டாசாரரக்ஷாயை ச ஶாஸ்த்ராரம்பே⁴ மங்க³லமாசரணீயம் । ‘ஓங்காரஶ்சாத²ஶப்³த³ஶ்ச’ இத்யாதி³ஸ்ம்ருதேர்மங்க³லார்த²ஶ்சாத²ஶப்³த³ஸ்தத்ராஹ —

அர்தா²ந்தரேதி ।

ஆநந்தர்யமர்தா²ந்தரம் தஸ்மிந்நேவ ப்ரயுக்தோ(அ)த²ஶப்³த³: ஶ்ரவணமாத்ரேண வீணாத்⁴வநிவந்மங்க³லஹேதுஸ்தத்ப²லோ ப⁴வதி, அந்யார்த²ம் நீயமாநோத³கும்போ⁴பலம்ப⁴வத் । உக்தஸ்ம்ருதிஸ்து மங்க³லப²லத்வவிஷயேத்யர்த²: । உக்தத்³ருஷ்டாந்தார்தோ² ஹிஶப்³த³: ।

அதை²தந்மதமிதிவத்ப்ரக்ருதாத³ர்தா²த³ர்தா²ந்தரார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³ஸ்தத்ராஹ —

பூர்வேதி ।

யத்கிஞ்சித்ப்ரக்ருதமபேக்ஷ்ய பா⁴விந்யாம் ஜிஜ்ஞாஸாயாமத²ப்ரயோகே³(அ)நுவாதா³த்³ருஷ்டார்த²த்வயோரந்யதரத்வம் । அவஶ்யம் ஹி புமாந்கிஞ்சித்க்ருத்வா கிஞ்சித்கரோதி ப²லத்வேநாவஸ்தி²தஜிஜ்ஞாஸாஹேதுத்வேந ப்ரக்ருதாபேக்ஷயா பா⁴விந்யாமஸ்யாமத²ஶப்³தே³ ப்ரக்ருதாபேக்ஷாவஶாத்³யத³ஸ்யார்தா²ந்தரம் ததா³நந்தர்யாந்நாதிரிச்யதே, ஹேதுப²லயோரவ்யபி⁴சாரேணாநந்தர்யஸ்யைவ முக்²யத்வாத் , ததா² சார்தா²ந்தரம் ந ப்ருத²க்³வாச்யம் । அதோ ஹேதுபூ⁴தார்த²ஸ்யாதி⁴காரிவிஶேஷணத்வேந ப²லபர்யந்தேச்சா²விசாராதி³ப்ரவ்ருத்தௌ ப்ரதிபத்த்யபேக்ஷத்வாத் , ப்ரவ்ருத்த்யங்க³ஶாஸ்த்ரீயாதி⁴காரிவிஶேஷணஸாத⁴நசதுஷ்டயபுஷ்கலஹேத்வாநந்தர்யார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³ இதி பா⁴வ: ।

தஸ்யாநந்தர்யார்த²த்வேதி கத²ம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா: ஸாத⁴நசதுஷ்டயாதே³வாநந்தர்யமித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸதி சேதி ।

த்³ருஷ்டாந்தே தா³ர்ஷ்டாந்திகே ச நியமேந பூர்வவ்ருத்தமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நநு த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாஸூத்ரே பூர்வவ்ருத்தஸ்யோக்தத்வாந்நாத்ர வக்தவ்யம் ஶிஷ்யதே தத்ராஹ —

ஸ்வாத்⁴யாயேதி ।

வித்⁴யதீ⁴நஸாங்கா³த்⁴யயநலப்³த⁴ஸ்வாத்⁴யாயாதா³நந்தர்யம் த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: ஸாதா⁴ரணமதோ நாத்ர ப்ருத²க்கத²நீயம் । யத்³வா ஸமாநம் நாத்யந்தமநபேக்ஷிதம் நாபி ஸ்வயமேவ ப்ரயோஜகமதஸ்தந்ந ஶாஸ்த்ராரம்பே⁴ புஷ்கலகாரணமித்யர்த²: । நநு த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயாம் வேதா³த்⁴யயநாதே³வாநந்தர்யம் யதா²ஹு: - ‘தாத்³ருஶீம் து த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாமதி⁴க்ருத்யாத²ஶப்³த³ம் ப்ரயுக்தவாநாசார்ய:, யா வேதா³த்⁴யயநமந்தரேண ந ஸம்ப⁴வதி’ இதி । ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயாம் து கர்மாவபோ³தா⁴தா³நந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

யுக்தம் ஹி விசாரயோரந்யோந்யமுபகார்யோபகாரகத்வாத் , உபகார்யப்³ரஹ்மாவபோ³த⁴ஸ்யோபகாரககர்மாவபோ³தா⁴தா³நந்தர்யம் । அதோ த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாதோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா ஹேதுபே⁴தோ³(அ)ஸ்தீதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

விசாரயோருபகார்யோபகாரகத்வஸ்யாஸித்³தே⁴ர்மைவமிதி ஸமாத⁴த்தே —

நேத்யாதி³நா ।

யத்³யபி வேதா³ந்தாத்⁴யயநம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயாம் ந புஷ்கலோ ஹேது: ததா²பி தேந விநா ந ஸா யுக்தா । யுக்தா த்வதீ⁴தவேதா³ந்தஸ்ய விநாபி த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸயா, தஸ்யாஸ்தஸ்யாமநுபயோகா³த் , அதோ ந ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாநந்தர்யமித்யக்ஷரார்த²: । அயம் பா⁴வ: - ப்ராச்யாம் மீமாம்ஸாயாம் ந்யாயஸஹஸ்த்ரம், தத்³க³த வாக்யார்த²தீ⁴:, வாக்யார்த²ஶ்சாக்³நிஹோத்ராதி³கர்மேதி த்ரயம் வ்ருத்தம் । தத்ர ந தாவத³ஸ்யா ந்யாயஸஹஸ்ராநந்தர்யம் , தஸ்ய தத்தத³ர்த²பே⁴த³ஜ்ஞாநோபயோகி³நோ(அ)ஸ்யாமநுபயோகா³த் , ஸ்வாத்⁴யாயஸ்யார்த²ஜ்ஞாநோபயோகே³(அ)நபேக்ஷத்வேந ஸ்வதோமாநத்வேந ச ந்யாயத்³வயமிஹோபயுக்தமபி ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவந்ந புஷ்கலகாரணமிதி ந ததா³நந்தர்யமஸ்யா யுக்தம் । நாபி வாக்யார்த²ஜ்ஞாநாத³த்ராநந்தர்யம் । தத்³தி⁴ நாத்ர ப்ரவர்தகமந்யார்த²த்வாத் , நாபி ப்ரத்யாயகம், த⁴ர்மப்³ரஹ்மணோரஸம்ப³ந்தா⁴த் । ந ச ஜ்ஞாதாத்³வாக்யார்தா²த³த்ராநந்தர்யம், அஜ்ஞாநத்வேந வ்யவஹிதப²லஹேதுகர்மஸு ப²லப்ரவ்ருத்திகாலஜ்ஞாநாநபேக்ஷேஷு ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநப²லவிசாராதி⁴காரோபாதி⁴தயா பூர்வக்ஷணே ஜ்ஞாதவ்யாதி⁴காரிவிஶேஷணத்வாயோகா³த் , தஸ்மாந்ந கர்மதஜ்ஜ்ஞாநவிசாராநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த² இதி ।

நநு த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயாம் ஸாமக்³ரீத்வாபா⁴வே(அ)ப்யாநந்தர்யோ(அ)க்தித்³வாரா தத்க்ரமஜ்ஞாநார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: ‘ஹ்ருத³யஸ்யாக்³ரே(அ)வத்³யத்யத² ஜிஹ்வாயா அத² வக்ஷஸ:’ இத்யவதா³நக்ரமஜ்ஞாநார்தா²த²ஶப்³த³வத் । 'அதீ⁴த்ய விதி⁴வத்³வேதா³ந்புத்ராம்ஶ்சோத்பாத்³ய த⁴ர்மத: । இஷ்ட்வா ச ஶக்திதோ யஜ்ஞைர்மநோ மோேக்ஷே நிவேஶயேத் ॥ ‘ இதி ஸ்ம்ருதே: । ந து புஷ்கலஹேதுஜ்ஞாநார்த²தாஸ்யேதி தத்ராஹ —

யதே²தி ।

அநுஷ்டே²யாவதா³நாநாம் ப³ஹுத்வாத் , அநுஷ்டா²துஶ்சைக்யாத் , அயௌக³பத்³யாத் , க்ரமத்⁴ரௌவ்யாத்தந்நியமமத²ஶப்³தோ³ ப்³ரூயாத் । இஹ து விசாரயோரநுஷ்டா²த்ருபே⁴தா³ந்ந க்ரமோ விவக்ஷித: । யத்ராங்கா³ங்கி³த்வம் ப்ரயாஜத³ர்ஶாதி³ஷு, யத்ர சாதி⁴க்ருதாதி⁴காரோ கோ³தோ³ஹநாதி³ஷு தத்ரைவ கர்த்ரைக்யம், ந ப்ரஸ்துதவிசாரயோஸ்ததா²த்வே மாநம் । அதோ(அ)த்ர கர்த்ருபே⁴தா³ந்ந க்ரமவிவக்ஷா । ஸ்ம்ருதிஸ்த்வவிரக்தஸ்யாஶ்ரமக்ரமோக்த்யா யஜ்ஞாத்³யநுஷ்டா²நாநந்தரம் ஶுத்³த⁴பு³த்³தே⁴ர்முமுக்ஷாம் த³ர்ஶயதி ந ப்³ரஹ்மவிசாரஸ்ய த⁴ர்மவிசாராநந்தர்யம் । தத்ர தத்³வாசிஶப்³தா³பா⁴வாத்³ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ஸம்ந்யாஸவிதா⁴நாச்ச । தஸ்மாத³நேககர்த்ருகத்வாத்³விசாரயோர்ந க்ரமார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³ இத்யர்த²: ।

நந்வாக்³நேயாதீ³நாமேகஸ்வர்க³ப²லாநாமத்⁴யாயாநாம் ச த்³வாத³ஶாநாமேகத⁴ர்மார்தா²நாம் க்ரமத³ர்ஶநாத³நயோரபி விசாரயோரலௌகிகஸுக²ப²லயோரேகவேதா³ர்த²விஷயயோரபேக்ஷிதே க்ரமே தத³ர்தோ²(அ)த²ஶப்³தோ³ ப⁴விஷ்யதி நேத்யாஹ —

ப²லேதி ।

நோக்தரீத்யா க்ரமாபேக்ஷேதி ஶேஷ: ।

அலௌகிகஸுக²ப²லத்வே துல்யே கத²ம் பி⁴ந்நப²லதேத்யாஶங்க்ய த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாப²லமாஹ —

அப்⁴யுத³யேதி ।

ஜ்ஞாநேந ஜிஜ்ஞாஸா லக்ஷிதா, ப்ரக்ருதத்வாத் । தஸ்யா த⁴ர்மஜ்ஞாநாநுஷ்டா²நத்³வாரா தே³ஹாத்³யவச்சி²ந்நத்வேநாபி⁴தோ ஜாத: ஸ்வர்கா³தி³ஸுக²விஶேஷ: ப²லமித்யர்த²: ।

ந கேவலம் ஸ்வரூபத: ப²லபே⁴த³: கிந்தூத்பாத³நப்ரகாரபே⁴தா³த³பீத்யாஹ —

தச்சேதி ।

வைதி³கதீ⁴த்வாத்³ப்³ரஹ்மதீ⁴ரபி த⁴ர்மதீ⁴வத³ப்⁴யுத³யப²லேத்யாஶங்க்யாஹ —

நி:ஶ்ரேயஸேதி ।

அப்⁴யுத³யப²லவ்யாவ்ருத்தயே துஶப்³த³: । பூர்வவஜ்ஜ்ஞாநஶப்³தோ³ ஜிஜ்ஞாஸாமதி⁴காரால்லக்ஷயதி ।

உபாஸ்திவத்³த⁴ர்மஜ்ஞாநவத்³வா ஸ்வக³தமர்த²க³தம் வா ப்³ரஹ்மதீ⁴ரப்யநுஷ்டா²நமபேக்ஷதாமித்யாஶங்க்யாஹ —

நசேதி ।

'ப்³ரஹ்மஸம்ஸ்தோ²(அ)ம்ருதத்வமேதி’ இதி ஶ்ருதேர்ப்³ரஹ்மதீ⁴ரோங்காரநிஷ்டா²வ்யதிரிக்தாநுஷ்டா²நாநபேக்ஷேத்யர்த²: ।

ப²லபே⁴த³முக்த்வா ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴த³மாஹ —

ப⁴வ்யஶ்சேதி ।

ப⁴வத்யஸாவிதி ப⁴வ்யோ ப⁴விதா, ப⁴வ்யகே³யாதி³ஶப்³தா³நாம் விகல்பேந கர்தரி நிபாதநாத் । உக்தம் ஹி - ‘ப⁴வ்யாத³ய: ஶப்³தா³: கர்தரி நிபாத்யந்தே’ இதி ।

த⁴ர்மஸ்ய ப⁴வ்யத்வம் ஸாத்⁴யைகஸ்வபா⁴வத்வம் தது³பபாத³யதி —

ந ஜ்ஞாநேதி ।

தத்காலே ஸத்த்வாபா⁴வே துச்ச²த்வமாஶங்க்யாஹ —

புருஷேதி ।

அஸதோ(அ)பி தத்காலே க்ரியாஸாத்⁴யத்வாத³துச்ச²தேத்யர்த²: ।

த⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி வேதா³ர்த²தயா ஸாத்⁴யத்வமாஶங்க்யோக்தம் —

இஹ த்விதி ।

பூ⁴தமித்யதீதத்வம் வ்யாவர்தயதி —

நித்யத்வாதி³தி ।

காலத்ரயாஸம்ஸ்பர்ஶாத³ஶூந்யத்வாச்ச த⁴ர்மவத்க்ருதிஸாத்⁴யத்வமாஶங்க்ய காலாதி³கல்பநாஸாக்ஷித்வாந்நேத்யாஹ —

ந புருஷேதி ।

ரூபதோ ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴த³முக்த்வா மாநதோ(அ)ப்யாஹ —

சோத³நேதி ।

வைதி³கஶப்³த³மாத்ரம் சோத³நா, விஶேஷேண ஸாமாந்யலக்ஷணாத் ।

ஶக்திதாத்பர்யாப்⁴யாமர்த²ஜ்ஞாபகத்வே துல்யே கத²ம் தத்ப்ரவ்ருத்திபே⁴த³ஸ்தத்ராஹ —

யா ஹீதி ।

வைதி³கோ லிஙாதி³ர்த⁴ர்மே மாநம், ‘யஜேத’ ‘சோத³நாலக்ஷணோ(அ)ர்தோ² த⁴ர்ம:’ இத்யுக்தத்வாத் । ஸ ஸ்வவிஷயே தா⁴த்வர்த²கரணகபுருஷார்த²பா⁴வ்யார்த²பா⁴வநாரூபே ப்ரேரயந்நேவ புருஷம் போ³த⁴யதி । ‘யஜேத’ இத்யாதி³ர்ஹி ஶப்³தோ³ம்(அ)ஶத்ரயவிஶிஷ்டாமர்த²பா⁴வாநாம் வித³த⁴த்தத³நவபோ³தே⁴ புருஷாப்ரவ்ருத்தேஸ்தாமபி போ³த⁴யதீத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மசோத³நாபி சோத³நாத்வாதி³தரவத்ப்ரவ்ருத்திநிஷ்டே²த்யாஶங்க்யாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ப்³ரஹ்மணி ப்ரதீசி ஸ்தி²தம் ‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ இத்யாதி³வாக்யம் த்வம்பத³லக்ஷ்யம் புருஷம் கேவலமப்ரபஞ்சம் ப்³ரஹ்ம போ³த⁴யத்யேவ ந ப்ரவர்தயதீத்யத்ர ஹேதுமாஹ —

அவபோ³த⁴ஸ்யேதி ।

நநு ‘ஆத்மா ஜ்ஞாதவ்ய:’ இத்யாதி³வாக்யைர்ப்³ரஹ்ம போ³த்⁴யதே தேந ப்³ரஹ்மபோ³தே⁴ பா⁴வ்யே புருஷம் ப்ரேரயந்தோ வேதா³ந்தாஸ்தத்³வ்யாவ்ருத்தாம் பா⁴வநாம் போ³த⁴யந்தி, ஸத்யாதி³வாக்யாநாம் ‘பூ⁴தம் ப⁴வ்யாயோபதி³ஶ்யதே’ இதி ந்யாயாத் , விதி⁴வாக்யைரைக்யாத்தத்ராஹ —

ந புருஷ இதி ।

ஜ்ஞாநஸ்யேச்சா²ப்ரயத்நாநதீ⁴நத்வாத் , மாநவஸ்துதந்த்ரத்வாத் , அநிச்ச²தோ(அ)யதமாநஸ்யாபி து³ர்க³ந்தா⁴தி³ஜ்ஞாநாத் ந தஸ்மிந்விதி⁴: । ந ச த்ரிவிதே⁴(அ)பி ஜ்ஞாநே விதி⁴: ஶக்யோ நிரூபயிதும் । ந ச சோத³நா ஸாத்⁴யமேவ போ³த⁴யதி கிந்து பூ⁴தாதா³வபி, ‘சோத³நா ஹி பூ⁴தம்’ இத்யாத்³யுக்த்யா தத்ப்ரவ்ருத்தே: । ந ச தஸ்ய விதி⁴ஶேஷித்வேநைவ தீ⁴:, ஸமந்வயஸூத்ரவிரோதா⁴தி³தி பா⁴வ: ।

பும்ஸோ போ³தே⁴ நியோகா³பா⁴வம் த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி —

யதே²தி ।

ஆநந்தர்யவாசிநோ(அ)த²ஶப்³த³ஸ்யாக்ரமார்த²த்வே புஷ்கலஹேதுஜ்ஞாநார்த⁴த்வமேவேத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

அத்⁴யயநாதே³ர்ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயாமஸாமக்³ரீத்வாத் ததா²பூ⁴தமந்யதே³வ வாச்யமித்யாஹ —

உச்யத இதி ।

ஶாஸ்த்ரீயவிதே⁴ஸ்தாத்³ருகே³வாதி⁴காரநிமித்தமிதி மத்வாஹ —

நித்யேதி ।

ஆத்மாதிரிக்தம் ஸர்வம் கார்யத்வாத்³த⁴டவத³நித்யம், ஆத்மைவ நித்யோ(அ)க்ருதகபா⁴வத்வாதி³தி நிஶ்சயோ நித்யாநித்யவஸ்துவிவேக: । வர்தமாநதே³ஹஸ்தி²திஹேத்வநிஷித்³தா⁴ந்நாத்³யதிரிக்தார்தே²ச்சா²விருத்³தா⁴ த்³ருடா⁴ சேதோவ்ருத்திரிஹாமுத்ரார்த²போ⁴க³விராக³: லௌகிகஸர்வபு³த்³தி⁴வ்யாபராணாம் ஸ்வாதி⁴காராநுபயுக்தாநாமப²லத்வஜ்ஞாநபூர்வகஸ்த்யாக³: ஶம: । ததா²ரூபபா³ஹ்யகரணவ்யாபாரத்யாகோ³ த³ம: । ஸத்த்வஶுத்³தௌ⁴ நித்யாநாமபி விதி⁴த ஏவ த்யாக³ உபரதி: । ஶீதோஷ்ணாதி³த்³வந்த்³வாநாம் ஸ்வாதி⁴காராபேக்ஷிதஜீவநவிச்சே²த³காதிரிக்தாநாம் ஸஹிஷ்ணுதா திதிக்ஷா । ஸர்வாஸ்திகதா ஶ்ரத்³தா⁴ । விதி⁴த்ஸிதஶ்ரவணாதி³விரோதி⁴நித்³ராதி³நிரோதே⁴ந சேதஸோ(அ)வஸ்தா²நம் ஸமாதா⁴நம் । ஏதேஷாம் ஸம்பத்தி: ஶமத³மாதி³ஸம்பத் । ஆத்மநோ(அ)ஜ்ஞாநதத்கார்யஸம்ப³ந்தோ⁴ ப³ந்த⁴: । தத்³விச்சே²தோ³ மோக்ஷ: । ததி³ச்சா²வத்த்வம் முமுக்ஷுத்வம் । ஏதேஷாம் பூர்வஸ்ய பூர்வஸ்யோத்தரோத்தரஹேதுதயா பு⁴முக்ஷாவஸாநாத் , தஸ்யா ஏவ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஹேதுத்வாத் , யுக்தமமுஷ்யாஸ்ததா³நந்தர்யம் । தேஷாம் ஸாக்ஷாத்பாரம்பர்யாப்⁴யாம் தத்³தே⁴துத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஸாத⁴நசதுஷ்டயஸ்ய ப்³ரஹ்மவிசாராதி³ப்ரவ்ருத்தௌ த்³ருஷ்டஹேதுத்வமந்வயே நாந்வாசஷ்டே —

தேஷ்விதி ।

தத்ரைவ வ்யதிரேகமாஹ —

நேதி ।

கத²ஞ்சித்குதூஹலிதயா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயாம் ப்ரவ்ருத்தஸ்யாபி ப²லபர்யந்தஜ்ஞாநாநுத³யாத்³வயதிரேகஸித்³தி⁴: ।

அந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴மர்த²முபஜீவ்யாத²ஶப்³த³வ்யாக்²யாமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

அத²ஶப்³தா³தா³நந்தர்யமாத்ரம் ஶக்த்யா த்³ருஷ்டோ(அ)ர்த²: । ஸாத⁴நசதுஷ்டயஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாதி³ப்ரவ்ருத்தௌ த்³ருஷ்டஹேதுத்வேந ஜிஜ்ஞாஸாஸாமக்³ரீத்வம் தேந த்³யோத்யோ(அ)ர்த² இதி பே⁴த³: ।

க்ரமப்ராப்தமத:ஶப்³த³ம்ம் வ்யாகரோதி —

அத:ஶப்³த³ இதி ।

அத²ஶப்³தே³ந ஹேதோருக்தத்வாத³த:ஶப்³தே³நாயி தஸ்யைவோக்தௌ புநருக்திரித்யாஶங்க்ய ஹேதுரூபமர்த²மேவாஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

தஸ்மாதி³த்யுத்தரேண ஸம்ப³ந்த⁴: । அஸ்யார்த²: - அத²ஶப்³தே³நாநந்தர்யோக்தித்³வாரா பூர்வநிர்வ்ருத்தே ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாபுஷ்கலஹேதுசதுஷ்டயே விவக்ஷிதே(அ)பி தத³பவாதே³ ஶங்கிதே தந்நிராஸேந தத்³தே⁴துத்வமத:ஶப்³தே³நாத²ஶப்³தோ³க்தஹேதுவாசிநா வ்யவஸ்தா²ப்யதே । ததா²ஹி - க்ருதகத்வாதே³ர்த்⁴வம்ஸாதௌ³ வ்யபி⁴சாராத் ‘அக்ஷய்யம் ‘ இத்யாதி³ஶ்ருத்யா ச விரோதா⁴த் அநித்யத்வாஸாத⁴கத்வாத் , அக்ருதகத்வஸ்ய ப்ராக³பா⁴வே வ்யபி⁴சாராத் நித்யத்வாஹேதுத்வாத் , பா⁴வத்வவிஶேஷணே சாண்வாதௌ³ பா⁴வாத் , ஆத்மமாத்ரநித்யத்வாஸித்³தே⁴:, அபரிச்சி²ந்நத்வஸ்ய ப்ரதிதே³ஹம் பி⁴ந்நேஷ்வாத்மஸ்வபா⁴வாத் , விபு⁴த்வவிவக்ஷாயாமாகாஶாதி³ஷு பா⁴வாத் , உக்ததோ³ஷாந்நித்யாநித்யவிவேகாயோகா³த் , வைராக்³யாதே³ரபி தத³பா⁴வே(அ)பா⁴வாத் , விஶிஷ்டாதி⁴கார்யபா⁴வாத் , அநாரம்ப⁴: ஶாஸ்த்ரஸ்யேத்யாஶங்க்ய தந்நிராஸேந ஹேதுசதுஷ்டயமுபபாத்³ய தத்³தே⁴துத்வமத:ஶப்³த³: ஸாத⁴யதி । ந ஹி த்⁴வம்ஸாதௌ³ நித்யத்வம், ப்ராக³பா⁴வாதா³வக்ருதகத்வம், ஆத்மநோ வா பரிச்சி²ந்நத்வம் । ‘யாவத்³விகாரம் து விபா⁴க³:’ இதி ந்யாயாத்‌ । புண்யஸ்யாக்ஷய்யப²லத்வஶ்ருதிஸ்து வஸ்துப³லப்ரவ்ருத்தாநுமாநாநுக்³ருஹீதஶ்ருதிவிரோதே⁴ந ஸ்வார்தே² மாநம் அதோ விவேகத்³வாரா வைராக்³யாதி³பா⁴வாத் , விஶிஷ்டாதி⁴காரிலாபா⁴தா³ரப்⁴யம் ஶாஸ்த்ரமிதி । ஆதி³ஶப்³தா³த் ‘அதோ(அ)ந்யதா³ர்தம்’ இத்யாதி³வாக்யம் க்³ருஹ்யதே ।

முமுக்ஷுத்வஸ்ய ஹேத்வந்தரமாஹ —

ததே²தி ।

யதா² கர்மணாமநித்யப²லத்வம் வேதோ³ த³ர்ஶயதி ததே²தி யாவத் । பரமபுருஷார்த²ம் நிரஸ்தஸமஸ்தது³:க²ம் நிரதிஶயாநந்த³மித்யர்த²: । அத்ராப்யாதி³ஶப்³தே³ந ‘தரதி ஶோகமாத்மவித் ‘ இத்யாத்³யுச்யதே ।

ஹேதுசதுஷ்டயஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஸாமக்³ரீத்வே ஸ்தி²தே பரிபூர்ணோ ஹேதுரவஶ்யம் கார்யமுத்பாத³யதீதி ப²லிதமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

அதா²த:பதே³ வ்யாக்²யாய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாபத³ஸ்ய வ்ருத்திகாராபீ⁴ஷ்டசதுர்தீ²ஸமாஸநிராஸேந ஷஷ்டீ²ஸமாஸமாஹ —

ப்³ரஹ்மண இதி ।

அவயவார்த²ஸ்யேச்சா²யா: கர்மப்ரயோஜநயோரைக்யாத்கர்மண: ஸ்வரூபஸாத⁴கத்வேந ப்ராதா⁴ந்யாத்கர்மணிஷஷ்டீ²ஸமாஸ: । தாத³ர்த்²யஸமாஸே ப்ரக்ருதிவிக்ருதிக்³ரஹணஸ்ய கர்தவ்யத்வாத் , ததா²பூ⁴தயூபதா³ர்வாதௌ³ தத்³த்³ருஷ்டே:, அஶ்வகா⁴ஸாதௌ³ ஷஷ்டீ²ஸமாஸாங்கீ³காராத் । ந ச த⁴ர்மாய ஜிஜ்ஞாஸேதிவதி³ஹாபீதி வாச்யம், ஷஷ்டீ²ஸமாஸஸ்யைவ தத்ராபீஷ்டத்வாத் । உக்தம் ஹி - ‘ஸா ஹி தஸ்ய ஜ்ஞாதுமிச்சா²’ இதி । ந சாத்ர ப்ரக்ருதிவிக்ருதித்வம் ஷஷ்டீ²ஸமாஸே(அ)பி ப்³ரஹ்மப்ராதா⁴ந்யமார்தி²கம் தஸ்மாத³வயவார்தே² ஷஷ்டீ²ஸமாஸோ(அ)யுக்த இதி பா⁴வ: ।

கிம் தத்³ப்³ரஹ்ம யத்கர்மத்வேந ப²லத்வேந ச ஜிஜ்ஞாஸாயா விவக்ஷிதம் ததா³ஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

யதோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதிஜ்ஞாய ப்³ரஹ்மலக்ஷணம் வக்ஷ்யத்யதோ வ்ருத்திகாரப்ரயாஸோ வ்ருதே²த்யாஹ —

அத ஏவேதி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந ஜீவகமலாஸநஶப்³த³ராஶீநாம் க்³ரஹணம் । வ்ருத்த்யந்தரே ஶேஷே ஷஷ்டீ² வ்யாக்²யாதா தத்ராஹ —

ப்³ரஹ்மண இதீதி ।

ஜிஜ்ஞாஸாபத³ஸ்யாகாரப்ரத்யயாந்தத்வேந க்ருத்³யோகா³த் ‘கர்த்ருகர்மணோ: க்ருதி’ இதிஸூத்ராத்கர்மண்யேஷா ஷஷ்டீ² । ந ச ‘கர்மணி ச’ இதி ஸூத்ரே ஷஷ்ட்²யா: ஸமாஸநிஷேதா⁴த் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ஸமாஸாஸித்³தி⁴:, ‘உப⁴யப்ராப்தௌ கர்மணி’ இதி ஸூத்ராத்³யா ஷஷ்டீ² கர்த்ருகர்மணோருப⁴யோரபி ஸாமர்த்²யாது³பாதா³நப்ராப்தௌ கர்மண்யேவேதி நியமிதா, தஸ்யா ஏவ ஸமாஸநிஷேதா⁴த் । யதா²ஹ - ‘உப⁴யப்ராப்தௌ கர்மணி’ இத்யஸ்யா: ஷஷ்ட்²யா இத³ம் க்³ரஹணமிதி । ப்ரக்ருதே நோப⁴யப்ராப்தி:, ப்³ரஹ்மண: கர்மத்வஸ்யைவேஷ்டத்வாத் , கர்த்ருஸ்தா²திஶயஸ்யாவிவக்ஷிதத்வாத் । தஸ்மாத் ‘கர்த்ருகர்மணோ: க்ருதி’ இத்யேவாத்ர ஷஷ்டீ²தி ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ஸமாஸஸித்³தி⁴ரிதி பா⁴வ: ।

பரபக்ஷநிஷேத⁴முக்த்வா ஹேதுமாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

கர்மாதி³ப்⁴யோ(அ)ந்ய: ப்ராதிபதி³கார்தா²திரிக்த: ஸ்வஸ்வாமிஸம்ப³ந்தா⁴தி³: ஶேஷ:, தத்ர நைஷா ஷஷ்டீ² கிந்து கர்மண்யேவ, ஜிஜ்ஞாஸாயா ஜிஜ்ஞாஸ்யாபேக்ஷத்வாத் । ஜ்ஞாநம் ஹீச்சா²யா: ப்ரதிபத்த்யநுப³ந்த⁴:, தத³பா⁴வே ஜிஜ்ஞாஸாநிரூபணாத் । ஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞேயம் ப்³ரஹ்ம தத்³விநா ஜ்ஞாநாயோகா³த் । அத: ப்ரதிபத்த்யநுப³ந்த⁴த்வாத் ஆதௌ³ ஜிஜ்ஞாஸா கர்மைவாபேக்ஷதே ந ஸம்ப³ந்த⁴மாத்ரம் । தேநைஷா கர்மண்யேவ ஷஷ்டீ²த்யர்த²: ।

ஜிஜ்ஞாஸாயா ஜிஜ்ஞாஸ்யாபேக்ஷிதத்வே(அ)பி ப்ரமாணாதி³ ஜிஜ்ஞாஸ்யமஸ்து ப்³ரஹ்ம து ஶேஷிதயா ஸம்ப³த்⁴யதாமித்யாஶங்க்யாஹ —

ஜிஜ்ஞாஸ்யாந்தரேதி ।

ஶ்ருதகர்மலாபே⁴ நாஶ்ருதகல்பநேதி பா⁴வ: ।

ப்ரமாணாதி³ப்ரதிஜ்ஞாநாம் ஶ்ரௌதத்வமபி⁴ப்ரேத்ய ஶங்கதே —

நந்விதி ।

'ஷஷ்டீ² ஶேஷே’ இதி ஸம்ப³ந்த⁴மாத்ரே தத்³விதா⁴நே(அ)பி வ்யவஹாரஸ்ய விஶேஷநிஷ்ட²த்வாத் , ஸகர்மகக்ரியாயாம் கர்மணோ(அ)ந்தரங்க³த்வாத் , ப்³ரஹ்மணா கர்மணா ஜிஜ்ஞாஸாநிரூபணம் ஸித்⁴யதீத்யர்த²: ।

ஏகஸ்யாபி ப்ரதா⁴நஸ்ய ஶ்ரௌதத்வம் ந ப³ஹூநாமபி கு³ணாநாமிதி ஸமாத⁴த்தே —

ஏவமபீதி ।

ப்ரத்யக்ஷம் ஶப்³த³வாச்யம், ப்ரத²மாபேக்ஷிதம் வா பரோக்ஷமார்தி²கம் ஜக⁴ந்யம் வா । ஶேஷஷஷ்டீ²வாதீ³ ஸ்வாபி⁴ப்ராயமாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

ஶேஷஷ்டீ²பக்ஷே ஸாமாந்யேந யத்கிஞ்சித்³ப்³ரஹ்மயோகி³மாநயுக்த்யாதி³ தத்ஸர்வம் ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வேநோக்தம் ஸ்யாத் , ப்ரதிஜ்ஞாதவ்யம் சைதத³ந்யதா² விசார்யத்வாயோகா³த் , அத: ஸம்ப³ந்த⁴மாத்ரமேவாத்ரேஷ்டம் । ஸாமாந்யே விஶேஷாந்தர்பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

ஸித்³தா⁴ந்தீ ஸ்வாபி⁴ஸந்தி⁴மாஹ —

ந, ப்ரதா⁴நேதி ।

மாநாதீ³நாமபி ஸ்வவிசாரேஷு துல்யம் ப்ராதா⁴ந்யம் நேத்யாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ததா²பி ப்³ரஹ்மோபாஸ்யமித்யுக்தே மாநாத்³யஜிஜ்ஞாஸாவத்ப்ரக்ருதே(அ)பீத்யாஶங்க்யாஹ —

தஸ்மிந்நிதி ।

அப்ரதா⁴நாநாம் முக்²யவ்ருத்த்யா ஶப்³தோ³பாதா³நம் ப்ரதா⁴நஸ்யார்தா²க்ஷேபஶ்சோசிதோக்திஸம்ப⁴வோ நேதி பா⁴வ: ।

உக்தமர்த²ம் த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பு²டயதி —

யதே²தி ।

கர்மணி ஷஷ்டீ²த்யத்ர யுக்த்யந்தரமாஹ —

ஶ்ருதீதி ।

ஏதத்ஸூத்ரமூலஶ்ருதௌ ப்³ரஹ்மண: கர்மத்வத்³ருஷ்டே:, ஸூத்ரே(அ)பி ஷஷ்ட்²‌யா ததே³வ க்³ராஹ்யமிதி பா⁴வ: ।

கத²ம் கூடஸ்த²ஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஶ்ருதௌ கர்மத்வமுக்தம், தத்ராஹ —

யத இதி ।

ப்ரத்யக்ஷமிதி ஸ்பு²டத்வோக்தி: । அவித்³யாத்³வாரா தத்கர்மத்வஶ்ருதிரிதி பா⁴வ: ।

ஶ்ரௌதே(அ)பி கர்மத்வே ப்³ரஹ்மண: ஸௌத்ரம் ஶேஷத்வமேவ கிம் ந ஸ்யாத்தத்ராஹ —

தச்சேதி ।

ந ஹி ஶ்ருதிஸூத்ரயோர்மூலமூலிநோர்விப்ரதிப்ரத்திர்யுக்தேதி பா⁴வ: ।

ஷஷ்ட்²யர்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ஜிஜ்ஞாஸாபத³ஸ்யாவயவார்த²மாஹ —

ஜ்ஞாதுமிதி ।

ப்³ரஹ்மணி ஜ்ஞாதே தஜ்ஜ்ஞாநஸ்யாப்தத்வாத் , ததி³ச்சா²யோகா³த் , அஜ்ஞாதவிஶேஷணாஜ்ஞாநாத் தஜ்ஜ்ஞாநேச்சா²ஸித்³தே⁴ர்ந ஜிஜ்ஞாஸேத்யாஶங்க்யாஹ —

அவக³தீதி ।

ஜ்ஞாநாவக³த்யோரைக்யாத்கத²ம் பே⁴த³கதேத்யாஶங்க்ய ஹேதுப²லபா⁴வேநேத்யாஹ —

ஜ்ஞாநேநேதி ।

ப்³ரஹ்மாவக³தேரபீஷ்டாநிஷ்டப்ராப்திஹாநிதத்³தே⁴துத்வாபா⁴வாத் , நேஷ்டத்வமித்யாஶங்க்யோக்தம் —

ப்³ரஹ்மேதி ।

புமர்த²த்வே தஸ்யா ஹேதும் ஹிஶப்³த³ஸூசிதம் விஶத³யதி —

நி:ஶேஷேதி ।

ஸமஸ்தஸம்ஸாரபீ³ஜமநாதி³ரவித்³யா தஸ்யா:, தாமாதி³த்வேநாதா³ய ப்ரவ்ருத்தாநர்த²ஸ்ய ச தஸ்யைவ ஸம்ஸாரஸ்யோக்தாவக³த்யா த்⁴வஸ்தேரிதி யாவத் ।

ஸூத்ராக்ஷரவ்யாக்²யாமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

விஶிஷ்டாதி⁴காரிஸத்த்வம் தத³ர்த²: । ப்³ரஹ்மஜ்ஞாதுகாமேந ப்³ரஹ்ம விசாரயிதவ்யம் । இத³ம் ஶாஸ்த்ரம் ஶ்ரோதவ்யமித்யர்த²: ।

ப³ந்த⁴மித்²யாத்வேந ஸித்³தே⁴(அ)பி விஷயாதௌ³ விதா⁴ந்தரேண ததா³க்ஷிப்ய ஸமாதா⁴தும் வர்ணகாந்தரமவதாரயந்நாதா³வாக்ஷிபதி —

ததி³தி ।

ப்ராகே³வ ஜிஜ்ஞாஸாயாஸ்தத்³ப்³ரஹ்ம குதஶ்சிஜ்ஜ்ஞாதமஜ்ஞாதம் வேதி விகல்பார்த²: । ஆத்³யே ஶாஸ்த்ராப்ரதிபாத்³யதயா நாஸ்ய ப்³ரஹ்ம விஷய:, அநந்யலப்⁴யத்வாபா⁴வாத் । அதோ(அ)நேநாநவக³மாந்நாஸ்ய ப²லமபி தத³வக³திரிதி விஷயாத்³யஸித்³தி⁴ரித்யாஹ —

யதீ³தி ।

யந்ந கதா³சித³பி கேநசிதா³காரேண பு³த்³தா⁴வாரோஹதி தஸ்ய ப்ரதிபாத்³யத்வே(அ)ஶக்யப்ரதிபாத்³யதயா ந ஶாஸ்த்ரேண ஸம்ப³ந்த⁴:, அப்ரதிபாத்³யத்வே தத³வக³திர்ந ப²லமபீதி ஸம்ப³ந்தா⁴த்³யஸித்³த்⁴யா த்³விதீயம் தூ³ஷயதி —

அதே²த்யாதி³நா ।

ப்³ரஹ்மண: ஸாமாந்யதோ ஜ்ஞாதஸ்ய விஶேஷதோ விநா விசாரமஜ்ஞாநாத்³விசாரயோக்³யதேதி த்ரிதயமபி ஸமாத⁴த்தே —

உச்யத இதி ।

தத்ர ப்ரஸித்³த⁴த்வோக்த்யா ப்³ரஹ்மண: ஶக்யப்ரதிபாத்³யதயா ஸம்ப³ந்த⁴ம் ஸாத⁴யதி —

அஸ்தீதி ।

ப்ரஸித்³த⁴த்வமஸ்தித்வம் , ப்ரஸித்³த⁴மப்ரஸித்³த⁴ம் வேத்யதி⁴காராத் , ப்³ரஹ்மணோ நிருபாதி⁴கம் ரூபமாஹ —

நித்யேதி ।

கார்யைக்யவ்யாவ்ருத்த்யை நித்யபத³ம் ।

தத்தாதா³த்ம்யம் வ்யாஸேத்³து⁴ம் —

ஶுத்³தே⁴தி ।

அக²ண்ட³ஜாட்³யஸ்வாபா⁴வ்யம் வ்யாவர்தயதி —

பு³த்³தே⁴தி ।

தாத்³ருக்³ஜாட்³யைக்யாபா⁴ஸேநாத்⁴யஸ்தசைதந்யம் வ்யுத³ஸ்யதி —

முக்தேதி ।

மோக்ஷாவஸ்தா²யாமேவ நித்யத்வாதீ³த்யாஶங்க்யாஹ —

ஸ்வபா⁴வமிதி ।

பா⁴நாபா⁴நக்ருதா முக்திப³ந்த⁴யோர்பே⁴த³பு³த்³தி⁴ரிதி பா⁴வ: ।

ஸோபாதி⁴கம் ப்³ரஹ்மரூபமாஹ —

ஸர்வஜ்ஞமிதி ।

நநு ந ஸாமாந்யேநாபி லோகே ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞாதம், தஸ்யோக்தரூபஸ்யாத்⁴யக்ஷாத்³யக³ம்யத்வாத் । நாபி ஶ்ருத்யா தத்³தீ⁴:, தத்³க³தப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்யாஜ்ஞாதஸங்க³தித்வாத் , அத ஏவ ந பத³மாத்ராத³பி தத்³தீ⁴:, தத்ராஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ஶ்ருதிஸூத்ரயோர்ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³(அ)ந்யதா²நுபபந்நோ நிக³மாத்³யநுக்³ருஹீதோ விஶிஷ்டவாக்யார்தா²ந்வயிபதா³ர்தா²காங்க்ஷாநுக்³ருஹீதஶ்ச நியதபதா³ர்த²தீ⁴ஹேதுதயா விஶிஷ்டே(அ)பி ப்³ரஹ்மணி ஸம்பா⁴வநாஹேதுரிதி யுக்தா தஸ்ய ப்ரஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ப்³ரும்ஹதிதா⁴த்வாலோசநாயாமபி தத்ப்ரஸித்³தி⁴ரித்யாஹ —

ப்³ரும்ஹதேரிதி ।

ஸங்கோசகப்ரகரணோபபதா³பா⁴வே வ்ருத்³தி⁴கர்மணோ ப்³ரும்ஹதிதா⁴தோர்நிரங்குஶமஹத்த்வபோ³தி⁴தத்வாத் , அவச்சே²த³த்ரயஶூந்யத்வஸித்³தே⁴ர்நித்யபத³ஸ்ய தத்பரத்வாத் , தோ³ஷபூ⁴யிஷ்ட²த்வாத்³யபா⁴வேந ஶுத்³த⁴த்வாத் , அஜட³த்வேந பு³த்³த⁴த்வாத் , அவித்³யாத்³யபரதந்த்ரதயா முக்தத்வாத் , குதஶ்சித³ப்யவ்யாவ்ருத்தஜ்ஞாநஶக்திதயா ஸர்வஜ்ஞதாதி³ஸித்³தே⁴:, தா⁴த்வர்தா²நுரோதா⁴தே³வோக்தப்³ரஹ்மஸித்³தி⁴:, நித்யத்வாதி³ஶூந்யே நிரங்குஶமஹத்த்வாயோகா³த் । ததா²ச பத³ஶக்தேரேவ ப்ரஸித்³த⁴ம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ।

தத்பதா³ர்த²ஸ்ய நித்யத்வாதி³நா ப்ரஸித்³தி⁴முக்த்வா த்வம்பதா³ர்தா²த்மநாபி ப்ரஸித்³தி⁴மாஹ —

ஸர்வஸ்யேதி ।

ஆத்மாபி ப்ரத்யக்ஷாத்³யகோ³சரத்வாத்ப்ரஸித்³தோ⁴ நேத்யாஶங்க்யாஹ —

ஸர்வோ ஹீதி ।

ப்ரமாணாப்ரமாணஸாதா⁴ரணீம் ப்ரதீதிமப்ரதீதிநிராஸேந ஸ்போ²ரயதி —

ந நேதி ।

அஹமஸ்மீதி ந ந ப்ரத்யேதி கிம் து ப்ரத்யேத்யேவேதி யோஜநா ।

ஆத்மந: ஶூந்யஸ்யைவ ப்ரதீதேர்நாஸ்தித்வப்ரஸித்³தி⁴ரிதி ஶூந்யவாத³மாஶங்க்யாஹ —

யதீ³தி ।

ஆத்மந: ஶூந்யஸ்ய ப்ரதீதாவஹம் நாஸ்மீதி ப்ரதீதி: ஸ்யாத் , ஸர்வஶ்ச லோகோ(அ)ஹமஸ்மீதி ப்ரத்யேதி அதஸ்தத³ஸ்தித்வதீ⁴ரித்யர்த²: ।

ஆத்மப்ரஸித்³தா⁴வபி கத²ம் ப்³ரஹ்மப்ரஸித்³தி⁴ஸ்தத்ராஹ —

ஆத்மா சேதி ।

சைதந்யாவிஶேஷாத் ‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ இத்யாதி³ஶ்ருதேஶ்ச ப்³ரஹ்மாத்மநோரைக்யமித்யர்த²: ।

ப்ரஸித்³த⁴த்வோக்த்யா ஸம்ப³ந்தா⁴தௌ³ ஸித்³தே⁴ தத்பக்ஷோக்தம் தோ³ஷம் ஸ்மாரயதி பூர்வபக்ஷீ —

யதீ³தி ।

வ்யவஹாரபூ⁴மௌ விநா விசாரமாத்மத்வேந ப்³ரஹ்ம யதி³ ப்ரஸித்³த⁴மஸ்தி தர்ஹி ததோ லோகாதே³வ ஜ்ஞாதம் ப்³ரஹ்மேத்யநந்யாலப்⁴யத்வேந ஶாஸ்த்ராவிஷயத்வாத் , தத³வக³தேஶ்சாப²லத்வாத் , புநரபி ப்ராப்தமஜிஜ்ஞாஸ்யத்வமிதி யோஜநா ।

‘த⁴ர்மம் ப்ரதி விப்ரதிபந்நா ப³ஹுவித³:’ இதிந்யாயேந பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

ஆத்மந: அஹமிதி ப்ரத்யாத்மம் ப்ரஸித்³த⁴த்வே(அ)பி தத்³விஶேஷே விப்ரதிபத்தே:, தஸ்யா வஸ்துதோ ப்³ரஹ்மவிஷயதயா ஸாமாந்யேந ஸித்³த⁴மபி தத்³விஶேஷதோ(அ)ஸித்³தே⁴:, தத்³தே⁴தோ: ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப⁴வதி விஷய: । ப⁴வதி ச தத³வக³திஸ்தத்ப²லம் । ஸாமாந்யத: ஸித்³த⁴த்வாச்ச விஶேஷத: ஶக்யம் ப்ரதிபாத³யிதுமிதி ஸம்ப³ந்த⁴ஸித்³தி⁴ரிதி யுக்தா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸ்யதேதி பா⁴வ: ।

விப்ரதிபத்தீரேவ த³ர்ஶயந்நாதௌ³ ஸ்தூ²லத்³ருஶாம் மதமாஹ —

தே³ஹேதி ।

தே³ஹாதிரிக்தம் சைதந்யம் ஸ்வதந்த்ரமஸ்வதந்த்ரம் வா நாஸ்தி தே³ஹாகாரபரிணதபூ⁴தசதுஷ்டயாந்தர்பூ⁴தமேவ ததி³தி மாத்ரசோ க்³ரஹணம் । ம்ருததே³ஹவ்யாவ்ருத்த்யர்த²ம் சைதந்யவிஶிஷ்டமித்யுக்தம் । ஆத்மேத்யஹமாலம்ப³நமுச்யதே । ப்ராக்ருதா: ஶாஸ்த்ராஸம்ஸ்க்ருததி⁴யோ த்³ருஷ்டமாத்ரா விகல்பிதப்ரவ்ருத்தயோ ஜநா ஜந்மமரணமாத்ரத⁴ர்மாண:, லோகாயதிகா பூ⁴தசதுஷ்டயதத்த்வவாதி³ந: । தே³ஹஸ்த்வகி³ந்த்³ரியஸ்யாநபேக்ஷமதி⁴கரணம் தத்ர மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி பு³த்³தே⁴ராத்மதேத்யர்த²: ।

ஸத்யபி தே³ஹே நேத்ராதௌ³ சாஸதி ஸ்வாபாதௌ³ ஸ்வரூபாத்³யஜ்ஞாநாத் , தேஷாமிந்த்³ரியாநுவிதா⁴நாத் , சைதந்யத்³ருஷ்டேஸ்தேஷு சாஹம்பு³த்³தே⁴ஸ்தேஷாமேவாத்மதேதி பக்ஷாந்தரமாஹ —

இந்த்³ரியாணீதி ।

ந ச தேஷ்வநேகேஷு போ⁴கா³யோக³:, வரகோ³ஷ்டீ²வந்மிதோ² கு³ணப்ராதா⁴ந்யாத்க்ரமேண தத்³யோகா³த் । ந ச நாநாத்வே ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநுபபத்தி: । ஏகதே³ஹாஶ்ரிதத்வேநோபபத்திரிதி பா⁴வ: ।

ஸ்வப்நே நேத்ராத்³யபா⁴வே(அ)பி கேவலே மநஸி ஜ்ஞாநத்³ருஷ்டே:, அஹந்தி⁴யஶ்ச தஸ்மிந்நவைகல்யாத் , இந்த்³ரியாநுவிதா⁴நஸ்ய ச ரூபாதி³தி⁴யாம் தத³த⁴ர்மத்வே(அ)பி தத்கரணத்வாது³பபத்தே:, ஏகதே³ஹஸ்த²த்வேந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயாமேகப்ராஸாத³ஸ்தா²நாமபி தத்ப்ரஸங்கா³ந்மந ஏவாத்மேதி மதாந்தரமாஹ —

மந இதி ।

லோகாயதமதபே⁴தா³நுக்த்வா யோகா³சாரமதமாஹ —

விஜ்ஞாநேதி ।

ஆஶ்ரயம் வ்யாவர்தயிதும் மாத்ரபத³ம் । ஸித்³தா⁴ந்தாத்³விஶேஷார்த²ம் க்ஷணிகமிதி । தே³ஹாதே³ர்ஜ்ஞேயத்வாத்³த⁴டதுல்யத்வாத் , மநஸோ(அ)நந்தரபு³த்³த்⁴யநதிரேகாத் , ஆஶ்ரயாந்தரஸ்யாத்³ருஷ்டத்வாத் , க்ஷணிகஜ்ஞாநேஷ்வபி ஸாத்³ருஶ்யாத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத் , ப³ந்த⁴மோக்ஷயோ: ஸந்தாநாஶ்ரயத்வாத் , யுக்தம் யோகா³சாரமதமித்யர்த²: ।

மாத்⁴யமிகமதமாஹ —

ஶூந்யமிதி ।

ஸ்வாபே தி⁴யோ(அ)ப்யபா⁴வாத் , அகஸ்மாத்புநரஹமித்யுத³யாத் , அஸதா³லம்ப³நா(அ)ஹந்தீ⁴ரித்யர்த²: ।

தார்கிகாதி³மதமாஹ —

அஸ்தீதி ।

ஶூந்யாதிரிக்தமஸ்தித்வம் , அஹமஸ்மீத்யநுப⁴வாத் , ததா³லம்ப³நஸ்யாத்மத்வாத் தஸ்ய ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயாஸ்தா²யித்வாத் , தஸ்யாஶ்சாப்⁴ராந்திதயா ஸாத்³ருஶ்யாநதீ⁴நத்வாத் , அவிகாரஸ்ய க்ரியாப²லத்வாயோகா³த் , க்ரியாவேஶாத்மத்வாத்கர்த்ருத்வஸ்யைவமாத்மத்வாச்ச ஸம்ஸாரஸ்யாத்மநோ யுக்தைவம்ரூபதேத்யர்த²: ।

ஸாங்க்²யமதமாஹ —

போ⁴க்தேதி ।

கரோமி, ஜாநாமீதி தி⁴யோ(அ)ஹங்காராநுக³மாத் , கேவலாத்மாயோகா³த் , போ⁴க³ஸ்ய சித³வஸாநத்வாத் , தத்³ரூபாத்மநோ யுக்தா யதோ²க்தரூபதேத்யர்த²: ।

த்வமர்தே² விவாத³த்³வாரா தத³ர்தே² தம் ஸூசயித்வா ஸாக்ஷாதே³வ தத்ர விவாத³மாஹ —

அஸ்தீதி ।

தே³ஹாத்³யதிரிக்தாத்³போ⁴க்துரப்யதிரிக்தத்வம் தத்³வ்யதிரிக்தத்வம், தத்ஸமர்த²நார்த²ம் ஸர்வஜ்ஞ இத்யாதி³விஶேஷணம் ।

ஸ்வபக்ஷமாஹ —

ஆத்மேதி ।

ஸ ஹீஶ்வரோ போ⁴க்து: ஸ்வரூபம் । ப்³ரும்ஹத்யர்தா²ந்வயேந ஸ்வதோ(அ)நவச்சி²ந்நத்வஸ்யோக்தத்வாச்சைதந்யே பே⁴தா³யோகா³த் , ஐக்யஶ்ருதேஶ்சேஶ்வரஸ்யாதாடஸ்த்²யாதி³தி பா⁴வ: ।

விப்ரதிபத்தீருபஸம்ஹரதி —

ஏவமிதி ।

மாநயுக்தீ விநா விவாத³மாத்ராந்ந பூர்வபக்ஷதேத்யாஶங்க்யாஹ —

யுக்தீதி ।

அந்த்யபக்ஷவாதி³நோ யுக்திவாக்யாஶ்ரயா அந்யே ததா³பா⁴ஸாஶ்ரயா இத்யுத்தராதி⁴கரணேஷு வ்யக்தீப⁴விஷ்யதி ।

ததா²பி யஸ்ய யஸ்மிந்பக்ஷே ஶ்ரத்³தா⁴ ஸ தமாஶ்ரித்ய ஸ்வார்த²ம் ஸாத⁴யிஷ்யதி கிம் விசாரேணேதி தத்ராஹ —

தத்ரேதி ।

விவாத³: ஸப்தம்யர்த²: । மிதோ² விருத்³த⁴தீ⁴ஷு கஸ்யாஶ்சித்தத்வதீ⁴த்வாத் , தஸ்யா விசாரஸாத்⁴யத்வாத்தத்³தீ⁴நஸ்தத்த்வதீ⁴வைது⁴ர்யாந்ந புமர்த²பா⁴கி³த்யர்த²: ।

கிஞ்சாவிசாரே தத்த்வாஜ்ஞாநாத் , நாஸ்திகத்வே ‘யே கே சாத்மஹநோ ஜநா:’ இதி ஶ்ருதே:, ஶ்ருத்யர்த²ப³ஹிர்முகோ²(அ)நர்த²ம் க³ச்சே²தி³த்யாஹ —

அநர்த²ம் சேயாதி³தி ।

ஸூத்ரதாத்பர்யமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

விஷயாதி³ஸத்த்வம் தத³ர்த²: । ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸோபந்யாஸமுகே²ந விஶிஷ்டா மீமாம்ஸா ஸ்தூயத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: । விஶிஷ்டஜ்ஞாநேச்சோ²க்திவ்யாஜேந விசாராரம்ப⁴பரம் ஸூத்ரம் । ந ஹீச்சா² ஜ்ஞாநம் வா ஸாக்ஷாத்கர்தவ்யம் । ததா² சேஷ்யமாணஜ்ஞாநோபாயவிசாரகார்யதார்த²ம் ஸூத்ரமித்யர்த²: ।

கிமுபகரணா ஸேதி தத்ராஹ —

தத³விரோதீ⁴தி ।

தேஷாம் வேதா³ந்தாநாமவிரோதி⁴நஸ்தர்கா மீமாம்ஸாயாம் ந்யாயே ச வேத³ப்ராமாண்யஶுத்³த்⁴யாத்³யுபயோகி³நோ யஸ்யா உபகரணம் ஸா ததா² । மீமாம்ஸாயாஸ்தர்கத்வே(அ)பி தர்காந்தராணாமுபகரணதேதி பா⁴வ: ।

கிம்ப்ரயோஜநா ஸேத்யத ஆஹ —

நி:ஶ்ரேயஸேதி ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநத்³வாரேதி ஶேஷ: ॥ 1 ॥

ப்ரத²மஸூத்ரேண ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴முபபாத்³ய ததா³ரப⁴மாணோ ஜந்மாதி³ஸூத்ரஸ்ய பாதநிகாமாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ஜிஜ்ஞாஸாபத³ஸ்யாவயவார்த²த்யாகே³நாந்தர்ணீதவிசாரார்த²த்வமுபேத்ய ப்³ரஹ்மஜ்ஞாதுகாமேநேத³ம் ஶாஸ்த்ரம் ஜ்ஞாதவ்யமித்யுக்தமித்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மணோ ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வோக்த்யார்தா²த்ப்ரமாணாதி³விசாராணாம் ப்ரதிஜ்ஞாதவ்யே(அ)பி ப்³ரஹ்மப்ரமாணம் ப்³ரஹ்மயுக்திரித்யாதி³விஶிஷ்டவிசாராணாம் விஶேஷணவத்யபேக்ஷத்வாதா³தௌ³ ப்³ரஹ்மஸ்வரூபம் வாச்யமித்யாஹ —

கிம்லக்ஷணமிதி ।

ஶ்ரௌதஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஶ்ரௌதலக்ஷணத்³வயாவேத³கம் ஸூத்ரம் ஸூத்ரகாரம் பூஜயந்நவதாரயதி —

அத இதி ।

'யதோ வா இமாநி’ இத்யாதி³வாக்யம் ப்³ரஹ்ம ந லக்ஷயதி, லக்ஷயதி வேத்யேகஸ்யோப⁴யஹேதுத்வாஸம்ப⁴வஸம்ப⁴வாப்⁴யாம் ஸந்தே³ஹே, ஶ்ருதேரநுமாநாநுகு³ண்யாதே³கஸ்யோப⁴யஹேதுத்வே த்³ருஷ்டாந்தாபா⁴வேநாஶக்யாநுமாநத்வாத் , ஏகதரஹேதுத்வஸ்ய லக்ஷணத்வே வஸ்துபரிச்சே²தா³த் , லக்ஷ்யஸ்யாப்³ரஹ்மத்வாந்ந லக்ஷயதீதி ப்ராப்தே, புருஷமதிப்ரப⁴வத்வேநாநுமாநஸ்ய ஸம்பா⁴விததோ³ஷஸ்ய அபௌருஷேயத்வேநாபாஸ்ததோ³ஷாக³மாநுக்³ராஹகதர்கத்வாத் , அதீந்த்³ரயே(அ)ர்தே² ஸ்வதோ(அ)ப்ராமாண்யாத் , ஆக³மிகோப⁴யஹேதுத்வே ஸுகா²தி³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸம்பா⁴வநாமாத்ரஹேதுத்வாத் , வஸ்துதோ(அ)பரிச்சே²தா³ல்லக்ஷ்யஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வஸித்³தே⁴ர்ஜக³ந்நிமித்தோபாதா³நம் ஸச்சிதா³நந்த³ம் ப்³ரஹ்மேதி லக்ஷயதீதி ஸித்³தா⁴ந்தமாஹ —

ஜந்மாதீ³தி ।

பூர்வாதி⁴கரணேநாஸ்யோத்தா²ப்யோத்தா²பகத்வம் ஸங்க³திருக்தா । அதீ⁴திவித்⁴யுபாதா³பிதோபநிஷத்³வாக்யஸ்ய ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³ஸ்ய லக்ஷணத்³வயவதி ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயோக்தே: ஶ்ருதிஶாஸ்த்ராத்⁴யாயபாத³ஸங்க³தய: । பூர்வாதி⁴கரணஸ்ய ப்³ரஹ்மலக்ஷணபரீக்ஷணாத்தத்ப²லமேவ பூர்வோத்தரபக்ஷயோரத்ர ப²லம் ।

பத³ச்சே²த³:, பதா³ர்தோ²க்தி:, பத³விக்³ரஹ இதி த்ரயம் வ்யாக்²யாங்க³ம் த³ர்ஶயதி —

ஜந்மேதி ।

ஜந்மஸ்தி²திப⁴ங்க³ம் ஷஷ்ட்²யோச்யதே । தத்³கு³ணஸம்விஜ்ஞாந இத்யத்ர, ததா³ ப³ஹுவ்ரீஹ்யர்தோ² க்³ருஹ்யதே தஸ்ய கு³ணத்வேந ஸம்விஜ்ஞாநம் யத்ர ஸமாஸே ஸ ததா² । ஸர்வஸ்ய விஶேஷணத்வே ஸமாஸாயோகா³த்தத³ர்தை²கதே³ஶஸ்ததா² । தேந விஶேஷ்யைகதே³ஶம் விஶேஷணம் க்ருத்வா ஸமாஸ இத்யர்த²: ।

தத்ர ப²லமாஹ —

ஜந்மஸ்தி²தீதி ।

ஜந்மாதி³ரஸ்ய ஸ்தி²த்யாதே³ரித்யதத்³கு³ணஸம்விஜ்ஞாநே ஸ்தி²திப⁴ங்க³மாத்ரம் ஜந்மாதி³ஶப்³தா³ர்த²: ஸ்யாத் । ததஶ்சோப⁴யகாரணத்வலாபா⁴ந்நோபலக்ஷணத்வம் ஸித்⁴யேத் । ந ச ஸ்தி²திலயமாத்ரஹேதுத்வம் ததா², ஜந்மஹேதோரந்யத்வே லக்ஷ்யஸ்ய பரிச்சே²தா³த³ப்³ரஹ்மத்வாத் । அதோ ஜந்மநோ(அ)பி விஶேஷ்யாந்தர்பா⁴வாத்³த⁴ர்மஜாதஸ்ய ஸம்ஹதிப்ரதா⁴நஸ்ய ஹேதுர்ப்³ரஹ்மேத்யுபலக்ஷணஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: । தாத்³ருக்³த⁴ர்மஜாதம் க்³ருஹீத்வா நபும்ஸகப்ரயோக³: ।

நந்வநாதௌ³ ஸம்ஸாரே கத²மாதி³த்வம் ஜந்மநோ க்³ருஹ்யதே தத்ராஹ —

ஜந்மநஶ்சேதி ।

ஏதத்ஸூத்ரலக்ஷிதஶ்ருதௌ ஜந்மாதா³வுச்யதே தத³பேக்ஷம் ஸூத்ரே(அ)பி தஸ்யாதி³த்வமித்யர்த²: ।

ஶ்ருத்யாபி கத²முக்தமித்யாஶங்க்யாஹ —

வஸ்த்விதி ।

வஸ்துநோ வ்ருத்தம் ஜநித்வா, ஸ்தி²த்வா, லீயத இதி ஸ்வபா⁴வ:, ஜந்மநா லப்³தா⁴த்மகஸ்ய ஸ்தி²த்யாதி³யோகா³த் । அதோ நாநாதே³: ஸம்ஸாரஸ்யாதி³ர்ஜந்ம கிந்து ப்ரதிவஸ்து தஸ்யாதி³த்வமிதி, தத³பேக்ஷம் ஶ்ருதிஸூத்ரயோஸ்ததா³தி³த்வமித்யர்த²: ।

ஶ்ருதிநிர்தே³ஶம் விஶத³யதி —

ஶ்ருதீதி ।

அநுகூலோ ஜந்மாதி³த்வஸ்யேதி ஶேஷ: । தத்ர ஹேதுர்யத இதி ।

வஸ்துவ்ருத்தம் விப⁴ஜதே —

வஸ்த்விதி ।

ஜந்மாதி³த்வஸ்யாநுகு³ணம் வஸ்துவ்ருத்தமிதி விவக்ஷித்வா ஹேதுமாஹ —

ஜந்மநேதி ।

இத³ம: ஸம்நிஹிதவாசித்வாத்ப்ரத்யக்ஷமாத்ரபராமர்ஶித்வமாஶங்க்ய ப்ரதீதிமாத்ரம் ஸம்நிதி⁴ரிதி க்³ருஹீத்வா ப்ராதிபதி³கார்த²மாஹ —

அஸ்யேதி ।

ஸர்வஸ்ய ஜக³தோ ந ஜந்மாஸ்தி, விஜயாதே³ரநாதி³த்வாத் , இத்யாஶங்க்ய வியத³தி⁴கரணந்யாயேந விப⁴க்த்யர்த²மாஹ —

ஷஷ்டீ²தி ।

ஜக³தோ ஜந்மாதே³ர்வா ப்³ரஹ்மாஸம்ப³ந்தா⁴ந்ந லக்ஷணதேத்யாஶங்க்யாஹ —

யத இதி ।

ந ஜக³ஜ்ஜந்மாதி³ வா ப்³ரஹ்மலக்ஷணம் கிந்து தத்காரணத்வம் தச்சாஜ்ஞாதே ப்³ரஹ்மணி ஸம்பா⁴விதமித்யர்த²: ।

ஸூத்ரபதா³ந்யேவம் வ்யாக்²யாய பூர்வஸூத்ராத்³ப்³ரஹ்மபதா³நுஷங்கே³ண தச்ச²ப்³தா³த்⁴யாஹாரேண ச வாக்யார்த²மாஹ —

அஸ்யேத்யாதி³நா ।

ப்ரதா⁴நாதி³ஹேதுத்வநிராஸேந ப்³ரஹ்மஹேதுத்வம் ஸம்பா⁴வயிதும் கார்யப்ரபஞ்சம் ஶ்ருதிஸித்³த⁴ம் த்³வைராஶ்யேந விஶிநஷ்டி —

நாமேதி ।

த்ருதீயேத்த²ம்பா⁴வே । க⁴டாதௌ³ ஸ்வநாமரூபக³ர்ப⁴விகல்பபூர்வகவ்யாக்ரியாத்³ருஷ்டே: ஜக³தோ(அ)பி ததா²த்வாநுமாநாத³சேநாபா⁴வகர்த்ருகத்வமயுக்தம் । விமதம் சேதநபா⁴வகர்த்ருகம், நாமரூபாத்மகத்வாத் , க⁴டாதி³வதி³த்யர்த²: ।

தர்ஹி சேதாநா பா⁴வாஶ்ச ஜீவபே⁴தா³ நாமரூபே பு³த்³தா⁴வாலிக்²ய ஜக³ஜ்ஜநயிஷ்யந்தி கிம் ப்³ரஹ்மணேத்யஶங்க்யாஹ —

அநேகேதி ।

ந சாந்யதரஸ்யார்தி²கத்வாது³ப⁴யக்³ரஹணாநர்த²க்யம், ருத்விகா³தீ³நாம் கர்த்ருத்வே(அ)ப்யபோ⁴க்த்ருத்வாத் , பித்ராதீ³நாம் ச ஶ்ராத்³தா⁴தௌ³ போ⁴க்த்ருத்வே(அ)ப்யகர்த்ருத்வாத் । ததா² ச ஜீவாநாமபி ஸ்ரஷ்டவ்யகோடிநிவேஶாஜ்ஜக³த்கர்த்ருத்வாயோக்³யதேத்யர்த²: ।

ஸேவாதி³ப²லவத்³வ்யவஹிதப²லத்வாத் , கர்மப²லஸ்யேஶ்வரப்ரதா³த்ருகத்வாநுமாநாத் , ததா³த்மகம் ஜக³தீ³ஶ்வரகர்த்ருகமித்யாஹ —

ப்ரதிநியதேதி ।

ப்ரதிநியதாநி தே³ஶகாலநிமித்தாநி யேஷாம் க்ரியாப²லாநாம் ததா³ஶ்ரயோ ஜக³த்தஸ்யேதி விக்³ரஹ: । ப்ரதிநியதோ தே³ஶ:, ஸ்வர்க³ப²லஸ்ய மேருப்ருஷ்ட²ம் । க்³ராமாதே³ர்பூ⁴மண்ட³லம் । காலோ(அ)பி ஸ்வர்க³ஸ்ய ப்ரதிநியதோ தே³ஹபாதாதூ³ர்த்⁴வம், புத்ரப²லஸ்ய பா³ல்யாதூ³ர்த்⁴வம் । நிமித்தமபி ப்ரதிநியதமுத்தராயணமரணாதி³ ஸ்வர்கா³தே³: । க்³ராமாதே³ஸ்து ராஜப்ரஸாதா³தி³ । ந சேத³மீத்³ருஶம் ஜக³த³ஸர்வஜ்ஞோ நிர்மாதுமர்ஹதீத்யர்த²: ।

விசித்ரகார்யத்வாச்ச ஜக³தோ விஶிஷ்டபு³த்³தி⁴மத்கர்த்ருகத்வம் ப்ராஸாதா³தி³வத³நுமேயமித்யாஹ —

மநஸேதி ।

ஏதேந கர்து: ஸர்வஶக்தித்வம் ஸம்பா⁴விதம் ।

கல்பிதகாரணத்வேந ஸஜாதீயப்ரதா⁴நாதே³ர்விஜாதீயாச்ச கார்யாத்³ப்³ரஹ்மவ்யவச்சே²த³கதயா ஜக³த்³தே⁴துத்வே தடஸ்த²லக்ஷணே ஸ்தி²தே ப்³ரஹ்மண: ஸ்வரூபலக்ஷணம் விவக்ஷந்விஶிநஷ்டி —

ஸர்வஜ்ஞாதி³தி ।

அத்³விதீயத்வம், ஸத்யசிதா³த்மத்வம், ஸ்வதந்த்ரதயா நிரதிஶயஸுக²த்வம், விஶேஷணாப்⁴யாம் விவக்ஷிதம் ।

நந்வந்யே(அ)பி பரிணாமாத³யோ விகாரா ஜந்மாதீ³த்யாதி³க்³ரஹணேந கிம் ந க்³ருஹ்யந்தே தத்ராஹ —

அந்யேஷாமிதி ।

அஜாதஸ்யாஸ்தி²தஸ்யாநஷ்டஸ்ய ச பரிணாமாத்³யயோகா³த் , தேஷாம் தத³தீ⁴நத்வாத்தத்³க்³ரஹணேநைவ க்³ரஹாத் , ஜந்மஸ்தி²திநாஶாநாமேவாத்ரோபாதா³நமித்யர்த²: ।

நநு நிருக்தகாரஸ்ய ‘ஜாயதே, அஸ்தி, வர்த⁴தே, விபரிணமதே அபக்ஷீயதே, விநஶ்யதி ‘ இதி ஸூத்ரம் மூலீக்ருத்ய ஜந்மாதி³ஶப்³தே³ந ஷண்ணாமபி விகாராணாம் க்³ரஹணே நாந்தர்பா⁴வோக்திக்லேஶஸ்தத்ராஹ —

யாஸ்கேதி ।

ஜந்மாதி³ஸூத்ரஸ்ய நைருக்தோக்திமூலதயாநேந தது³க்தவிகாரக்³ரஹே தத்³வாக்யஸ்ய பௌருஷேயத்வாந்மூலமாநாபேக்ஷத்வாத் , ஆக³மஸ்ய தந்மூலத்வே ஸூத்ரஸ்யைவ தத்ஸித்³தௌ⁴ நைருக்தோக்திமூலதாநர்த²க்யாத³த்⁴யக்ஷம் தது³க்திமூலம் வாச்யம் தச்ச மஹாபூ⁴தஸர்கா³தூ³ர்த்⁴வம் ஸம்பா⁴விதம் பை⁴திகவிகாரகோ³சரம், ததோ யதோ²க்தாத்⁴யக்ஷாதீ⁴நநைருக்தோக்திமூலத்வே ஸூத்ரஸ்ய ஜந்மாதி³ஷட்கம் ஜக³தோ யத: தத்³ப்³ரஹ்மேத்யுக்தே பூ⁴தபஞ்சகஸ்ய பௌ⁴திகவிகாரஹேதுத்வாத்ததே³வ ப்³ரஹ்மேதி லக்ஷ்யேத । ந பூ⁴தபஞ்சகஸ்ய ஜந்மாத³யோ மூலகாரணாத்³ப்³ரஹ்மணோ க்³ருஹ்யேரந் , ஏதத்ஸூத்ரமூலபூ⁴தநைருக்தஸூத்ரஸ்ய தத³கோ³சரத்வாத் । தஸ்மாந்மூலகாரணம் ப்³ரஹ்ம ந லக்ஷிதமித்யாஶங்காம் நிரஸிதுும் ப்³ரஹ்மண: ஸகாஶாது³த்பத்திர்யா ஜக³த: ஶ்ருதா, யௌ ச தஸ்மிந்நேவ தஸ்ய ஸ்தி²திலயௌ ஶ்ர்ருதௌ தே ஜந்மாதி³ஶப்³தே³ந க்³ருஹ்யந்தே, தேந தத்³விஷயே ‘யதோ வா ‘ இத்யாதி³வாக்யே பு³த்³தி⁴ஸ்தே² ஜக³ஜ்ஜந்மாதி³காரணம் ப்³ரஹ்ம லக்ஷிதம் ப⁴வதீத்யர்த²: । ந சைவமபி ஜந்மைவ ஸூத்ர்யதாம் தந்நாந்தரீயகதயா ஸ்தி²திப⁴ங்க³ம் ஸேத்ஸ்யதீதி யுக்தம், ஜந்மமாத்ரஸ்ய நிமித்தாத³பி ஸம்ப⁴வாத் , த்ரிபி⁴ரஸ்யோபாதா³நதாஸூசநாத³ந்யத்ர ஸ்தி²திலயாயோகா³த் । ந ச லயாதா⁴ரத்வாதே³வோபாதா³நத்வே ஜந்மஸ்தி²திவசநாநர்த²க்யம், ப்ரக்ருதிவிகாராபே⁴தே³நாத்³வைதஸித்³த⁴யே த்ரயாணாமாதே³யத்வாத் । அந்யதா² ப்³ரஹ்மணோ ஜக³து³பாதா³நத்வே தது³த்பத்திஸ்தி²த்யோரந்யோ(அ)தி⁴ஷ்டா²தா, கும்போ⁴த்³ப⁴வே கும்ப⁴காரவத் , ராஜஸ்தே²ம்நி ராஜவச்சேத்யாஶங்க்யேத தந்மா ஶங்கீதி த்ரயாணாம் க்³ரஹணமிதி பா⁴வ: ।

யுக்திம் விநா லக்ஷணஸ்யாதிவ்யாப்த்யஸமாதே⁴ரர்தா²த³நேந ஸாபி ஸூத்ரிதேதி தாமுபந்யஸ்யதி —

நேத்யாதி³நா ।

நாமரூபாப்⁴யாமித்யாதி³நோக்தவிஶேஷணசதுஷ்டயவிஶிஷ்டஸ்யேத்யாஹ —

யதோ²க்தேதி ।

ஸர்வஜ்ஞம் ஸர்வஶக்திஸமந்விதமித்யுக்தம் ஸ்மாரயதி —

யதோ²க்தவிஶேஷணமிதி ।

உக்தஸ்ய ஜக³தோ நோக்தமீஶ்வரம் முக்த்வாந்யஸ்மாது³த்பத்த்யாதி³ ஸம்பா⁴வயிதும் ஶக்யமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நநு ஸர்வே விகாரா: ஸுக²து³:க²மோஹஸாமாந்யப்ரக்ருதிகா:, தத³ந்விதஸ்வபா⁴வாத்வாத் । யே யத³ந்விதஸ்வபா⁴வாஸ்தே தத்ப்ரக்ருதிகா: யதா² ம்ருத³ந்விதஸ்வபா⁴வா: ஶராவாத³யோ ம்ருத்ப்ரக்ருதிகா இத்யநுமாநாத் , ப்ரதா⁴நாஜ்ஜக³ஜ்ஜந்மாதி³ ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

ந ப்ரதா⁴நாதி³தி ।

தத்³த்⁴யசேதநம் ஜக³த³நபி⁴ஜ்ஞம் ந தஸ்யோத்பத்த்யாதி³ கர்துமீஷ்டே । அந்தர்ப³ஹிர்பா⁴வேந ஸுகா²தீ³நாம் படாதீ³நாம் சாத்⁴யக்ஷேண பே⁴த³க்³ரஹாத் ஏகார்த²ஜ்ஞாநே சைகஸ்யைவ ஜ்ஞாது: ஸுகா²த்³யாத்மத்வேந யுக³பத்தத்³க்³ரஹாபாதாத்³தே⁴த்வஸித்³தே⁴ர்ந ப்ரதா⁴நகாரணதா ரசநாநுபபத்த்யதி⁴கரணே சைதத்³வக்ஷ்யதீதி பா⁴வ: ।

ஸர்வம் கார்யத்³ரவ்யம், ஸ்வபரிமாணாத³ணுதரபரிமாணஸம்யோக³ஸசிவஸமாநஜாதீயாநேகத்³ரவ்யாரப்³த⁴ம், கார்யத்³ரவ்யத்வாத் , க⁴டவதி³த்யநுமாநாத் , அணுப்⁴யோ ஜக³ஜ்ஜந்மாதி³ ஸம்பா⁴விதமித்யாஶங்க்யாஹ —

நாணுப்⁴ய இதி ।

தீ³ர்க⁴விஸ்தீர்ணது³கூலாரப்³த⁴ரஜ்ஜுத்³ரவ்யஸ்ய ஹ்ரஸ்வஸ்யாபி கார்யத்³ரவ்யத்வேநாநைகாந்த்யாத் , வைஶேஷிகாதி⁴கரணே சாணுகாரணதாநிராகரணாத் , ந தேப்⁴யோ ஜக³ஜ்ஜந்மாதீ³த்யர்த²: ।

ஶூந்யவாதி³நஸ்து ஸர்வம் கார்யம் , அபா⁴வபூர்வகம் யோக்³யத்வே ஸத்யத்³ருஷ்டபூர்வாவஸ்த²த்வாத் , பரகீயாத்மவதி³தி வ்யதிரேகிணா ஶூந்யஸ்ய ஜக³த்³தே⁴துதாமாஹுஸ்தாந்ப்ரத்யாஹ —

நாபா⁴வாதி³தி ।

க⁴டஸ்ய பூர்வாவஸ்தா² ம்ருத³த்⁴யக்ஷேதி ஹேத்வஸித்³தே⁴ர்ந ஶூந்யஸ்ய ஜக³த்³தே⁴துதேத்யர்த²: ।

கேசித்து ஹிரண்யக³ர்ப⁴ம் ஸம்ஸாரிணமேவ ஆக³மாஜ்ஜக³த்³தே⁴துமாசக்ஷதே தாந்ப்ரத்யுக்தம் —

ந ஸம்ஸாரிணோ வேதி ।

ஆக³மஸ்ய வேத³விருத்³த⁴த்வே ப்ராமாண்யாயோகா³ந்நாஸௌ ஜக³த்³தே⁴துரித்யர்த²: ।

ஸ்வபா⁴வவாத³ம் வ்யுத³ஸ்யதி —

ந சேதி ।

உத்பத்த்யாதி³ ஜக³த: ஸம்பா⁴வயிதும் ந ஶக்யமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸ்வபா⁴வாது³த்பத்³யத இதி ஸ்வயமேவ ஸ்வஸ்ய நிமித்தமிதி வா நிமித்தாநபேக்ஷமிதி வா விவக்ஷிதம் । நாத்³ய:, ஸ்வாஶ்ரயத்வாத் । ந த்³விதீய:, பா⁴வாபா⁴வயோரநிமித்தத்வே யௌக³பத்³யாபாதாத் । ஸ்வத:ஸித்³த⁴ஸாமர்த்²யாநாம் சார்தா²நாம் அந்யோந்யோபகார்யோபகாரகத்வஸ்யாத்⁴யக்ஷத்வாதி³த்யர்த²: ।

உக்தலக்ஷணவ்யதிரேக்யநுமாநாதே³வோக்தயுக்திஸஹிதாத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)ஸ்தித்வாதி³ஸித்³தே⁴:, ஶாஸ்த்ரயோநித்வாத்³யதி⁴கரணவையர்த்²யமித்யஶங்க்யாஹ —

ஏததே³வேதி ।

யுக்திமது³க்தலக்ஷணமேவ ஸ்வதந்த்ரமநுமாநம் ஸத்³விஶிஷ்டேஶ்வரநிஶ்சாயகமிதி யத்³வைஶேஷிகாதி³மதம் தத³யுக்தம் । லக்ஷணம் ஹி யுக்திமத³பி ஸித்³த⁴ஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸஜாதீயாதி³வ்யாவர்தகம் ந து ததீ³த்³ருஶமிதி தத்ஸ்வரூபநிஶ்சாயகம் । கார்யலிங்க³காநுமாநம் ச காரணஸத்தாமாத்ரே பர்யவஸ்யத்ததே³கத்வாதௌ³ தடஸ்த²ம் । ந ச ததை³க்யாஸித்³தௌ⁴ ததீ³யம் ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³ ஜ்ஞாதும் ஶக்யம் । ஸோ(அ)யம் ஜக³த்³தே⁴தௌ நாநாத்வைகத்வஸ்பர்ஶீ ஸம்ஶயோ லாக⁴வாது³த்கடைககோடிதாம் நீதோ மூலகாரணே விஶிஷ்டே ப்³ரஹ்மணி ஸம்பா⁴வநேத்யுச்யதே । ஸம்பா⁴விதே தஸ்மிந்ப்ரமாணாவகாஶாத் , உத்தராதி⁴கரணார்த²வத்தேதி பா⁴வ: ।

அதே²த³ம் ஸூத்ரமுக்தப்³ரஹ்மநிஶ்சாயகம் ந வா । ந சேத³ப்ராமாண்யாத்தது³க்தலக்ஷணே(அ)பி விஶ்வாஸோ ந ஸ்யாத் । ஆத்³யே வ்யதிரேகிணோ லக்ஷணஸ்ய ஸூத்ரோக்தகார்யலிங்க³காநுமாநவந்நாநிஶ்சாயகதேதி சோத³யதி —

நந்விதி ।

ததே³வேத்யேவகாரேணாக³மோ வா தத³நுகு³ணயுக்திர்வா ந ஸூத்ரிதேத்யுச்யதே । ப்ரஸ்துதாநுமாநம் தத³ர்த²: ।

‘நாவேத³விந்மநுதே’ ‘நைஷா தர்கேண’ இத்யாதி³ஶ்ருதேர்வைதி³கம் ப்³ரஹ்மேத்யுக்தயுக்த்யநுக்³ருஹீதலக்ஷணாக்²யவ்யதிரேக்யாத்மகாக³மோக்திபரம் ஸூத்ரமிதி பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

கார்யாநுமாநஸ்ய ‘யத:’ இத்யாாதி³ஶ்ருத்யுக்தத்வே(அ)பி நாநுமாநாத்மநா நிஶ்சாயகத்வம் । தேந ஸம்பா⁴வநாமாத்ராபி⁴தா⁴நாதா³க³மாத்மநா நிஶ்சாயகத்வமிதி பா⁴வ: ।

உத்தரஸூத்ரேஷ்வபி துல்யமாக³மப்ராதா⁴ந்யமிதி வக்தும் ஸூத்ராணாமித்யுக்தம் । ஸூத்ரேஷு குஸுமக்³ரத²நவந்ந வாக்யக்³ரத²நம் முக்²யமித்யாஶங்க்யாஹ —

வேதா³ந்தேதி ।

தேஷாமபௌருஷேயத்வேந நிர்தோ³ஷாணாம் ஸ்வத ஏவ ஸ்வார்த²நிர்ணாயகத்வாத் விசாராநர்த²க்யமித்யாஶங்க்யாஹ —

வாக்யார்தே²தி ।

வாக்யஸ்ய தத³ர்த²ஸ்ய ச தாத்பர்யநிஶ்சயார்த²ம் ஸம்பா⁴வநார்த²ம் ச விசாரணா, தஸ்யாஶ்சாத்⁴யவஸாநம் தது³ப⁴யநிஶ்சய:, தேந நிர்வ்ருத்தோ ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்கார:, தஸ்மாத்³விசாரோ(அ)ர்த²வாநித்யர்த²: ।

விசாராவதா⁴ரிதஶக்திதாத்பர்யாப்⁴யாம் ப்ரமாபகம் ஶப்³த³ம் ஹித்வா ஶக்திமாத்ரேண ப்ரமாபகம் ப்ரமாணாந்தரம் ப்³ரஹ்மணி லாக⁴வாதா³தே³யமித்யாஶங்க்யாஹ —

நேதி ।

ப்³ரஹ்மணஸ்தத³கோ³சரத்வாதி³த்யர்த²: ।

தர்ஹி ஶப்³தா³தே³வ ப்³ரஹ்மஸித்³தே⁴ர்மநநவிதி⁴ர்யுக்திஸூத்ரணம் ச கத²மித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸத்ஸ்விதி ।

விமதமபி⁴ந்நோபாதா³நாதி⁴ஷ்டா²த்ருகம், கார்யத்வாத் , ஸுகா²தி³வத் । விமதம் சேதநப்ரக்ருதிகம், கார்யத்வாத் , தத்³வதி³த்யாஹ —

அநுமாநமபீதி ।

தேஷு ஸத்ஸு தத³பி ப்ரமாணம் ப⁴வந்ந நிவார்யத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

விசாரஸம்ஸ்க்ருதவேதா³ந்தாநாம் ஸ்வார்த²போ³தி⁴த்வஸித்³தௌ⁴ கிம் தேநேத்யாஶங்க்யாஹ —

தத³ர்தே²தி ।

தேஷாமர்தோ² ஜக³தோ(அ)பி⁴ந்நநிமித்தோபாதா³நத்வம் தஸ்ய க்³ரஹணம் ஸ்வீகாரஸ்தஸ்ய தா³ர்ட்⁴யம் தது³பயோகி³ஸம்பா⁴வநாத்மா நிஶ்சயஸ்தத³ர்த²மநுமாநமித்யர்த²: ।

விமதம் பி⁴ந்நோபாதா³நாதி⁴ஷ்டா²த்ருகம், கார்யத்³ரவ்யத்வாத் , க⁴டவதி³த்யநுமாநபா³த⁴ இதி சேந்நேத்யாஹ —

வேதா³ந்தேதி ।

ஜக³தஶ்சேதநோபாதா³நதாநிமித்தத்வவாதி³வேத³விரோதா⁴ந்ந தே(அ)நுமாநம் । மந்மதே தத³விரோதா⁴த்தத³ர்தே² ஸம்பா⁴வநாஹேதுரித்யர்த²: ।

ஜக³த்³தே⁴துர்ந தர்கக³ம்ய:, வைதி³கத்வாத் , பரிஶுத்³த⁴வஸ்துவதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

ஶ்ருத்யேதி ।

தர்கஸ்ய வஸ்துநிஶ்சயாய ஶ்ருத்யைவேஷ்டதயா ஸாத்⁴யவிகலதேத்யர்த²: ।

காஸௌ ஶ்ருதிரித்யுக்தே ஶ்ரவணாதிரேகேண மநநம் யுக்த்யநுஸந்தா⁴நம் வித⁴த³தீம் ஶ்ருதிமாஹ —

ஶ்ரோதவ்ய இதி ।

ந கேவலம் ஶ்ரௌதஸ்தர்கோ(அ)த்ரோபயுஜ்யதே கிந்து ப்ரதிப³ந்த⁴நிவர்தகத்வேந லௌகிகோ(அ)பீத்யத்ர ஶ்ருதிமாஹ —

பண்டி³த இதி ।

உக்தார்த²தீ⁴ஸாமர்த்²யம் பாண்டி³த்யம் । அநுக்தே(அ)பி ப்ரயோஜகஶிக்ஷயோத்ப்ரேக்ஷாஶக்திர்மேதா⁴வித்வம் । யதா² கஶ்சித்³க³ந்தா⁴ரதே³ஶேப்⁴ய: ஸமாநீய சௌரைரரண்யே ப³த்³த⁴சக்ஷுர்நிக்ஷிப்தோ தே³ஶிகோபதே³ஶதஸ்தது³க்தஸ்ய ஸாகல்யேந ஜ்ஞாதா பண்டி³த: ஸ்வயமூஹாபோஹக்ஷமோ மேதா⁴வீ க³ந்தா⁴ராநேவ ப்ராப்நோதி, ஏவம் ப்³ரஹ்மண: ஸகாஶாதா³ச்சி²த்³ய விவேகத்³ருஶம் நிருத்⁴யாவித்³யாதி³பி⁴: ஸம்ஸாராரண்யே நிஹிதோ ஜந்துரதிகாருணிககு³ரூபதே³ஶத: ஸ்வஸ்வபா⁴வம் ப்ரதிபத்³யத இத்யர்த²: ।

ஶ்ருதிதாத்பர்யமாஹ —

புருஷேதி ।

ஆத்மந: ஶ்ருதேரித்யர்த²: ।

நநு த⁴ர்மவித³விஶேஷாத்³ப்³ரஹ்மாபி ஶ்ருத்யாத்³யேவாபேக்ஷதே தத்கத²ம் தத்ர ஶ்ருதிஸ்தர்கம் ஸஹாயீகரோதி தத்ராஹ —

நேத்யாதி³நா ।

த்³ருஷ்டாந்தே ஜிஜ்ஞாஸ்யோ த⁴ர்மோ தா³ர்ஷ்டாந்திகே தாத்³ருக்³ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யம் । ஶ்ருத்யாத³ய இத்யாதி³ஶப்³தே³ந லிங்க³வாக்யப்ரகரணஸ்தா²நஸமாக்²யா க்³ருஹ்யந்தே । தத்ர பதா³ந்தரநிரபேக்ஷ: ஶப்³த³: ஶ்ருதி: । ஶ்ருதஸ்யார்த²ஸ்யார்தா²ந்தரேணாவிநாபா⁴வோ லிங்க³ம் । அந்யோந்யாகாங்க்ஷாஸந்நிதி⁴யோக்³யதாவந்தி பதா³நி வாக்யம் । வாக்யத்³வயஸாமர்த்²யமாரப்⁴யாதீ⁴தவிஷயம் ப்ரகரணம் । க்ரமவர்திநாம் பதா³ர்தா²நாம் க்ரமவர்திபி⁴ரர்தை²ர்யதா²க்ரமம் ஸம்ப³ந்த⁴: ஸ்தா²நம் । ஸம்ஜ்ஞாஸாம்யம் ஸமாக்²யா । கு³ணோபஸம்ஹாரே சைஷாமுதா³ஹரணாநி வக்ஷ்யந்தே ।

கிம் தர்ஹி ஜிஜ்ஞாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணாந்தரமிதி ப்ரஶ்நபூர்வகமாஹ —

கிம் த்விதி ।

அநுப⁴வோ ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரோ வித்³வத³நுப⁴வ: । ஆதி³பத³மநுமாநாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²ம் ।

ஶ்ருத்யாதீ³நாமநுமாநாதீ³நாம் ச ஶப்³த³ஶக்திதாத்பர்யாவத்⁴ருதித்³வாராநுப⁴வமுத்பாத்³ய ப்³ரஹ்மணி ப்ராமாண்யம் , அநுப⁴வஸ்ய ஸாக்ஷாதே³வ தத³வித்³யாத்⁴வம்ஸித்வேநேதி மத்வோக்தம் —

யதா²ஸம்ப⁴வமிதி ।

வேதா³ர்த²த்வாத்³த⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மண்யபி நாநுப⁴வ: ஸம்ப⁴வதீத்யாஶங்க்ய தத³யோக்³யத்வமுபாதி⁴ரித்யாஹ —

அநுப⁴வேதி ।

ந ஹி ஜ்ஞாதே(அ)பி ப்³ரஹ்மண்யநுப⁴வம் விநா நைராகாங்க்ஷ்யமதஸ்தஜ்ஜ்ஞாநஸ்யாநுப⁴வாந்தத்வாத்தஸ்மிந்நஸாவஸ்தீத்யர்த²: ।

ஸாத⁴நவ்யாப்திமாஶங்க்யாஹ —

பூ⁴தேதி ।

சகார: ஶங்காநிராஸீ ।

நநு கர்மவாக்யாநாமநுப⁴வாநபேக்ஷப²லவஜ்ஜ்ஞாநஜநகத்வாத் , ப்³ரஹ்மவாக்யாநாமபி வேத³ப்ரமாணத்வாத்தாத்³ருக்³தீ⁴ஜநகத்வம், நேத்யாஹ —

கர்தவ்யேதி ।

த⁴ர்மஸ்யாநுப⁴வாயோக்³யத்வாத் , தத³நுஷ்டா²நஸ்ய ச ஶாப்³த³தீ⁴மாத்ராதே³வ ஸித்³தே⁴:, த⁴ர்மவாக்யாநாம் யுக்தமுபாதீ⁴ஜநகத்வம் । ப்³ரஹ்மணி த்வநுப⁴வயோக்³யே தத்³வாக்யாநாம் நைவமித்யர்த²: ।

த⁴ர்மஸ்யாபி ப்³ரஹ்மவத³நுப⁴வயோக்³யத்வம், வேதா³ர்த²த்வாத் , இத்யாஶங்க்யாகார்யத்வுபாதி⁴ரித்யாஹ —

புருஷேதி ।

சகாரோ(அ)த்ராபி ஶங்காநிராஸீ ।

கர்தவ்யே(அ)பி துல்யமஸாத்⁴யத்வமித்யாஶங்க்ய லௌகிகே வைதி³கே ச கர்மணி ஸாத்⁴யத்வமாஹ —

கர்துமிதி ।

தத்ர லௌகிகமுதா³ஹரதி —

யதே²தி ।

தேந ஸஹ வைதி³கம் த்³ருஷ்டாந்தம் ஸமுச்சிநோதி —

ததே²தி ।

கர்துமகர்துமித்யஸ்ய த்³ருஷ்டாந்தமுக்த்வா கர்துமந்யதா² வா கர்துமித்யஸ்ய த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

உதி³த இதி ।

இதோ(அ)பி கர்மணோ நாநுப⁴வயோக்³யதேத்யாஹ —

விதீ⁴தி ।

'யஜேத’ இத்யாத³யோ வித⁴யோ ‘ந ஹந்யாத்’ இத்யாத³யோ நிஷேதா⁴ஶ்ச கர்மணி ஸாவகாஶா: । தேந ஸாத்⁴யத்வாத³நுப⁴வயோக்³யதேத்யர்த²: ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

விகல்பேதி ।

உதி³தாநுதி³தஹோமார்தோ² வ்யவஸ்தி²தோ விகல்ப: । க்³ரஹணாக்³ரஹணார்த²ஸ்த்வைச்சி²க: । ‘ந ஹிம்ஸ்யாத்ஸர்வபூ⁴தாநி’ இத்யுத்ஸர்க³: । ‘அக்³நீஷோமீயம் பஶுமாலபே⁴த’ இத்யபவாத³: । தே ச கர்மணி ஸாவகாஶா: । ததா² சாவ்யவஸ்தி²தம் கர்மாநுப⁴வாயோக்³யமித்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மண்யபி துல்யத்வாத³வ்யவஸ்தி²தத்வஸ்யோக்தோபாத்⁴யஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யாஹ —

ந த்விதி ।

ப்ரகாரவிகல்பவத்ப்ரகாரிவிகல்பம் நிரஸ்யதி —

அஸ்தீதி ।

வஸ்துந்யபி விகல்பா த்³ருஷ்டா வாதி³நாமித்யாஶங்க்யாஹ —

விகல்பநாஸ்த்விதி ।

ஸம்யக்³ஜ்ஞாநாதீ⁴நத்வாத்³வஸ்துந:, தஸ்ய ச புருஷாதீ⁴நத்வாத் , வஸ்த்வபி ததே²த்யாஶங்க்யாஹ —

ந வஸ்த்விதி ।

கத²ம் தர்ஹி தது³த்பத்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

கிம் தர்ஹீதி ।

புருஷதந்த்ரத்வம் நிஷேத்³து⁴மேவகார: । ந மாநாதீ⁴நத்வம் நிஷித்⁴யதே ।

விகல்பநாநாம் மந:ஸ்பந்தி³தமாத்ரத்வேநாஸம்யக்³தீ⁴த்வம், ஸம்யக்³தி⁴யஶ்ச வஸ்த்வதீ⁴நதேத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

நஹீதி ।

ஆத்³யோ வாஶப்³தோ³(அ)வதா⁴ரணே । புரோவர்திநி ஸ்தா²ணாவேகஸ்மிந்நேவ ஸ்தா²ணுரேவேத்யது³ஷ்டகரணஸ்ய தீ⁴:, இதரஸ்ய தத்ரைவ புருஷோ வா ஸ்தா²ணுர்வேதி ஸம்ஶய: । நஹி தது³ப⁴யமபி ஸம்யக்³ஜ்ஞாநம் , ஏகஸ்யோப⁴யத்வாயோகா³தி³த்யர்த²: ।

கத²ம் தர்ஹி விபா⁴க³தீ⁴ஸ்தத்ராஹ —

தத்ரேதி ।

ஸ்தா²ணு: ஸப்தம்யர்த²: ।

உக்தந்யாயம் ஸஞ்சாரயதி —

ஏவமிதி ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ —

தத்ரேதி ।

விகல்பநாநாம் பு³த்³தி⁴ஜந்யத்வேநாவஸ்த்வநுஸாரிணீநாமஸம்யக்³தீ⁴த்வே, ஸம்யக்³தி⁴யஶ்ச வஸ்த்வநுஸாரித்வே பூர்வோக்தந்யாயேந ஸ்தி²தே ஸதீதி யாவத் । ந புருஷதந்த்ரமித்யேவகாரார்த²: । ததோ ந தீ⁴த்³வாரா வஸ்துநோ(அ)பி தத³தீ⁴நதேதி ஶேஷ: ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்ய வஸ்த்வதீ⁴நத்வேந ஸம்யக்³தீ⁴த்வே ஹேதுமாஹ —

பூ⁴தேதி ।

பரமார்த²வஸ்த்வவகா³ஹித்வாதி³த்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மண: ஸித்³த⁴த்வேநாஸாத்⁴யதயா த⁴ர்மவைத⁴ர்ம்யாத³நுப⁴வயோக்³யத்வாத்தத்ராநுப⁴வாபேக்ஷா யுக்த்யநுப்ரவேஶஶ்சேத்யுக்தம் । இதா³நீம் ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணாந்தரப்ரவேஶே ஜந்மாதி³ஸூத்ரமநுமாநோபந்யாஸார்த²மித்யநுமதமிதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ஸித்³த⁴த்வாத்³ப்³ரஹ்மணோ த⁴ர்மவைஜாத்யே(அ)பி மாநாந்தரக³ம்யதேத்யநுமாநாதி³விசாரம் ஹித்வா வாக்யமாத்ரவிசாரோ(அ)யுக்த:, ப்³ரஹ்மண்யுப⁴யப்ரவேஶாவிஶேஷாத் । அத: ஸூத்ராணாம் வேதா³ந்தவாக்யக்³ரத²நார்த²த்வமஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மணி ஸம்பா⁴வநாஹேதுஶ்ருத்யநுகு³ணாநுமாநாதி³ப்ரவேஶாத் , கு³ணதயா தத்³விசாரஸ்யாபீஷ்டத்வாத் , ப்ராதா⁴ந்யேந வேதா³ந்தவாக்யக்³ரத²நார்த²தா ஸூத்ராணாமிதி ஸமாத⁴த்தே —

நேத்யாதி³நா ।

மாநாந்தரமபி கரணமேவ ப்³ரஹ்மப்ரமிதாவிதி பக்ஷே ப்ரத்யக்ஷமநுமாநாதி³ வா ததி³திவிகல்ப்ய தூ³ஷயதி —

இந்த்³ரியேதி ।

ப்³ரஹ்மணி கரணத்வேந மாநாந்தராப்ரவேஶாதி³தி ஶேஷ: ।

‘பராஞ்சி - ‘ இத்யாதி³ஶ்ருத்யா ப்ரத்யக்ஷாவிஷயத்வம் ப்³ரஹ்மணோ விவ்ருணோதி —

ஸ்வபா⁴வத இதி ।

ஸம்ப³ந்தா⁴க்³ரஹணாதி³த்யுக்தம் வ்யநக்தி —

ஸதி ஹீதி ।

நநு ப்³ரஹ்மஸம்ப³த்³த⁴மித³ம் கார்யமிதி தி⁴யா கிம் ஸ்யாத் , கார்யமேவ க்³ருஹ்யமாணம் ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞாபயிஷ்யதி, நேத்யாஹ —

கார்யேதி ।

தந்மாத்ராத்³தே⁴துமாத்ரம் ஸித்⁴யதி ந ஸத்யஜ்ஞாநாதி³ரூபம் ப்³ரஹ்ம । தத்த்வாக³மாதே³வ ஜ்ஞேயமித்யர்த²: ।

ஶ்ரௌதார்தே² ஸாமாந்யத்³வாரா ஸம்பா⁴வநாஹேதுர்மாநாந்தரமிதி யுக்தா ஸூத்ராணாம் வேதா³ந்தக்³ரத²நார்த²தேத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ப³ஹுத்வாத்³வேதா³ந்தாநாமேதத³தி⁴கரணவிஷயபு³பு⁴த்ஸயா ப்ருச்ச²தி —

கிம் புநரிதி ।

ஜிஜ்ஞாஸ்யம் லக்ஷிதம் ப்³ரஹ்ம ஸப்தம்யர்த²: ।

விஶிஷ்டாதி⁴காரிணோ ப்³ரஹ்மஜ்ஞாதுகாமஸ்ய ஜக³த்காரணத்வோபலக்ஷணாநுவாதே³ந ப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³கம் வாக்யம் ஸோபக்ரமமாஹ —

ப்⁴ருகு³ரிதி ।

நநு ப்ரக்ருஷ்டப்ரகாஶஶ்சந்த்³ர இதி ஸ்வரூபலக்ஷணாத்³ருதே யத்ர ஶாகா²க்³ரம் ஸ சந்த்³ர இத்யுபலக்ஷணமாத்ராச்சந்த்³ரஸ்வரூபாத்³ருஷ்டே:, உபலக்ஷிதஸ்ய ஸ்வரூபலக்ஷணம் வாச்யம் தத்ராஹ —

தஸ்யேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ ஜக³த்³தே⁴துத்வாநுவாதே³ந ஸ்வரூபநிர்ணாயகமாநந்த³த்வவிதா⁴யி வாக்யம் । தத: ஸத்யாதி³வாக்யாச்ச ஸ்வப்ரகாஶாநதிஶயாநந்த³லக்ஷணம் ப்³ரஹ்மேதி நிர்ணேதும் ஶக்யமித்யர்த²: ।

தைத்திரீயஶ்ருதாவிவ ஶ்ருத்யந்தரே ப்³ரஹ்மணோ லக்ஷணத்³வயவாதீ³நி வாக்யாநி ‘ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித் ‘ ‘விஜ்ஞாநமாநந்த³ம் ‘ இத்யாதீ³நி ஸந்தி, தாந்யபீஹோதா³ஹரணத்வேந த்³ரஷ்டவ்யாநீத்யாஹ —

அந்யாந்யபீதி ।

ஏவம்ஜாதீயகத்வமேவாஹ —

நித்யேதி ।

ததே³வம் ஸர்வாஸு ஶாகா²ஸு லக்ஷணத்³வயவாதி³வேதா³ந்தவாக்யாநி ஜிஜ்ஞாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்விதாநீதி தத்³தி⁴யா முக்திரயத்நலப்⁴யேத்யர்த²: ॥ 2 ॥

ஸூத்ராந்தரமவதாரயந்பூர்வஸூத்ரஸங்க³திமாஹ —

ஜக³தி³தி ।

ஸர்வகாரணத்வம் ப்³ரஹ்மலக்ஷணம் ஸூத்ரயதா ப்ரத⁴நாதா³வதிவ்யாப்திநிராஸாய தத்³ப³லலப்³த⁴ம் ஸர்வஜ்ஞத்வமர்தா²து³க்தம் ததே³வாத்ர ஸாத்⁴யதே, ததா² சார்தி²கப்ரதிஜ்ஞயாஸ்ய ஸங்க³திரித்யர்த²: ।

வேதா³நாம் நித்யத்வாத் , தத³கர்த்ருத்வே விஶ்வகர்த்ருத்வாயோகா³த் ந தேநாஸ்ய ஸர்வஜ்ஞதேத்யாஶங்க்ய ஶ்ரௌதப்ரதிஜ்ஞயைவ ஸங்க³திமாஹ —

ததே³வேதி ।

வேதா³நாம் நித்யத்வே(அ)பி ப்³ரஹ்மணஸ்தத்கர்த்ருத்வஸம்ப⁴வோக்த்யா ததே³வ ஜக³த்³தே⁴துத்வக்ருதம் ஸர்வஜ்ஞத்வமத்ர த்³ருடீ⁴க்ரியதே । தேந ஹேதுஸாத⁴நத்³வாரா ததீ³யஸாத்⁴யஸாத⁴நாத் யுக்தாஸ்ய ஶ்ரௌத்யா ப்ரதிஜ்ஞயா ஸங்க³திரிதி பா⁴வ: ।

‘அஸ்ய மஹத:’ இத்யாதி³வாக்யம் ப்³ரஹ்மணோ வேத³கர்த்ருத்வேந ஸார்வஜ்ஞ்யம் ந ஸாத⁴யதீதி வேத³ஸ்ய ஸாபேக்ஷத்வப்ரஸங்கா³ப்ரஸங்கா³ப்⁴யாம் ஸந்தே³ஹே, பாணிந்யாதி³வத³ர்த²ம் த்³ருஷ்ட்வா கர்த்ருத்வே வேத³ஸ்ய பௌருஷேயத்வேந ஸாபேக்ஷத்வாபாதாத் ந ஸாத⁴யதீதி ப்ராப்தே ஸித்³தா⁴ந்தமாஹ —

ஶாஸ்த்ரேதி ।

ந கேவலம் ஜக³த்³யோநித்வாத³ஸ்ய ஸார்வஜ்ஞ்யம் கிந்து ஶாஸ்த்ரயோநித்வாத³பீதி யோஜநா । அத்ர ச வேத³கர்த்ருத்வோக்தே:, ஏதது³க்தமாநமேயாங்கீ³காரேண ஶாஸ்த்ரப்ரவ்ருத்தே:, அஸ்யேத்யாதி³ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³வாக்யஸ்ய ஸர்வஜ்ஞே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயோக்தேஶ்ச ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । ப²லம் து பூர்வபக்ஷே ப்³ரஹ்மண: ஸர்வஜ்ஞத்வாநிர்தா⁴ரணமுத்தரத்ர தந்நிர்தா⁴ரணமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ஶாஸ்த்ரயோநித்வஸ்ய ஸர்வஜ்ஞதாஹேதுத்வம் வக்தும் ஶாஸ்த்ரம் விஶிநஷ்டி —

மஹத இத்யாதி³நா ।

சாதுர்வர்ண்யசாதுராஶ்ரம்யாதி³மஹாவிஷயத்வாந்மஹத்³ருகா³தி³ஶாஸ்த்ரம் । ந கேவலம் மஹாவிஷயத்வேநாஸ்ய மஹத்த்வம் கிந்த்வநேகாங்கோ³பாங்கோ³பகரணதயாபீத்யாஹ —

அநேகேதி ।

புராணந்யாயமீமாம்ஸாத⁴ர்மஶாஸ்த்ராணி வ்யாகரணாதி³ஷட³ங்கா³நி ச த³ஶ வித்³யாஸ்தா²நாநி । தைஸ்தத்தத்³த்³வாரோபக்ருதஸ்யேதி யாவத் । ஏதேந ஶிஷ்டஸங்க்³ரஹாத³ப்ராமாண்யஶங்காபி ஶாஸ்த்ரஸ்யார்தா²த³பாஸ்தா । புராணாதி³ப்ரணேதாரோ மஹர்ஷயஸ்ததா² ததா² வேதா³ந்வ்யாசக்ஷாணாஸ்தத³ர்த²ம் சாத³ரேணாநுதிஷ்ட²ந்தோ வேதா³நாத்³ருதவந்த:, தத்கத²ம் தத³ப்ராமாண்யமிதி பா⁴வ: ।

அபோ³தி⁴த்வாஸ்பஷ்டபோ³தி⁴த்வயோரபா⁴வாத³பி வேதா³நாம் ப்ராமாண்யமித்யஹ —

ப்ரதீ³பவதி³தி ।

உக்தமுபஜீவ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வோபயுக்தம் விஶேஷணாந்தரமாஹ —

ஸர்வஜ்ஞேதி ।

தத்ஸத்³ருஶஸ்யேதி யாவத் । ஸாத்³ருஶ்யம் ச ஸர்வஜ்ஞஜ்ஞாநஸ்ய ஸர்வவிஷயத்வவது³க்தேரபி ஶாஸ்த்ரீயாயாஸ்ததா²த்வம் । கல்பப்ரத்யயோ(அ)சேதநத்வாத் ।

உக்தவிஶேஷணஸ்ய வேத³ஸ்ய நி:ஶ்வஸிதஶ்ருத்யா விப⁴க்தத்வஹேதூபக்ருதயா ப்³ரஹ்மகார்யதேத்யாஹ —

யோநிரிதி ।

வ்யதிரேகமுகே²நோக்தம் வ்யக்தீகுர்வாண: ஸர்வஜ்ஞத்வம் ப்ரதிஜாநீதே —

ந ஹீதி ।

மஹத்த்வாதி³விஶேஷணவத்த்வமீத்³ருஶத்வம் ।

தஸ்ய ஸர்வஜ்ஞாத³ந்யதோ(அ)ஸம்ப⁴வே ஹேதும் ஸூசயதி —

ஸர்வஜ்ஞேதி ।

தஸ்யகு³ண: ஸர்வாத²ம்ஜ்ஞாநவத்த்வம் தேநாந்விதமித³ம் ஶாஸ்த்ரம், ஸர்வார்த²த்வாத் , அதஸ்தஸ்யோத்பத்தி: ஸர்வஜ்ஞாதே³வேத்யர்த²: ।

உக்தமநுமாநீகர்தும் வ்யாப்திமாஹ —

யதி³தி ।

மஹாவிஷயத்வாத்³வேத³ஸ்ய ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநேந துல்யார்த²த்வப்⁴ராந்திநிவ்ருத்த்யர்த²ம் விஸ்தரார்த²மித்யுக்தம் । யச்ச²ப்³த³த்ரயஸ்ய ஸ ததோ(அ)பீத்யுத்தரேண ஸம்ப³ந்த⁴: । ஶாஸ்த்ரப்ரணேதுராப்தத்வார்த²ம் புருஷவிஶேஷபத³ம் ।

யோ யத்³வாக்யப்ரமாணப்ரணேதா ஸ தத்³விஷயாத³தி⁴கார்த²ஜ்ஞாநவாநிதி வ்யாப்திபூ⁴மிமாஹ —

யதே²தி ।

ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரகர்த்ருத்வே(அ)பி பாணிந்யாதி³வத³ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஶங்கித்வோக்தம் —

ஜ்ஞேயேதி ।

தஸ்ய ஜ்ஞேயைகதே³ஶவிஷயத்வம் தத்கர்துரஸார்வஜ்ஞ்யே ஹேதுரித்யர்த²: । அபிஸ்ததா²த்வஸம்பா⁴வநார்த²: । யத்³யஸ்மாத்பாணிந்யாதே³: ஸம்ப⁴வதி ஸ தஸ்மாத³தி⁴கார்த²ஜ்ஞாநவாநிஷ்ட: । ஶப்³த³ஸ்ய ஜ்ஞாநாந்ந்யூநார்த²த்வாத்³யதே²த³ம் ததா²ந்யத³பி மாநபூ⁴தம் ஶாஸ்த்ரம் யஸ்மாத³பி⁴யுக்தாது³த்பத்³யதே ஸ தஸ்மாத³தி⁴கஜ்ஞாநவாநித்யர்த²: ।

உக்தேர்ஜ்ஞாநாந்ந்யூநார்த²த்வமிக்ஷுக்ஷீராதி³மாது⁴ர்யஸ்யாவாந்தரவைஷம்யே(அ)பி ததா³க்²யாதும் ஸுஶிக்ஷிதோ(அ)பி ந ஶக்ஷ்யதீதி ந்யாயஸித்³த⁴மித்யாஹ —

இதி ப்ரஸித்³த⁴மிதி ।

வ்யாப்திமுக்த்வா விவக்ஷிதமநுமாநமாஹ —

கிம்விதி ।

ஶாஸ்த்ரஸ்யோக்தவிஶேஷணவதோ யஸ்மாந்மஹதோ பூ⁴தாத்³யோநே: ஸம்ப⁴வஸ்தஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வாத்³யநதிஶயமிதி கிமு வக்தவ்யமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ப்³ரஹ்ம வேதா³ர்தா²த³தி⁴கார்த²ஜ்ஞாநவத் , தத்கர்த்ருத்வாத் , யோ யத்³வாக்யப்ரமாணகர்தா ஸ தத³ர்தா²த³தி⁴கார்த²ஜ்ஞாநவாந் , யதா² பாணிநி: । யத்³வா வேத³: ஸ்வார்தா²த³தி⁴கார்த²ஜ்ஞாநவஜ்ஜந்ய:, வாக்யப்ரமாணத்வாத் , பாணிந்யாதி³வாக்யவதி³த்யர்த²: ।

ஶாஸ்த்ரஹேதோர்ப்³ரஹ்மண: ஸர்வஜ்ஞதா பக்ஷத⁴ர்மதாப³லாதி³தி வக்தும் ஶாஸ்த்ரஸ்ய க்³ரந்த²தோ மஹத்த்வமாஹ —

அநேகேதி ।

மஹாவிஷயத்வேநோக்தம் மஹத்த்வம் வ்யநக்தி —

தே³வேதி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந வர்ணாஶ்ரமத⁴ர்மா க்³ருஹ்யந்தே ।

ப்ரதீ³பவத்ஸர்வார்தா²வத்³யோதிந இத்யுக்தம் ப்ரக்ருதோபயோகி³த்வேநார்த²தோ(அ)நுவத³தி —

ஸர்வேதி ।

யதோ²க்தம் ஶாஸ்த்ரம் ப்³ரஹ்மணோ ஜாயதே சேத்தஸ்ய பௌருஷேயத்வேநாநபேக்ஷத்வப்ராமாண்யஹாநிரித்யாஶங்க்யாஹ —

அப்ரயத்நேநேதி ।

பௌருஷேயத்வம் புருஷநிர்வர்த்யத்வமாத்ரம் வா நூதநாநுபூர்வீரசநம் வா மாநாந்தரத்³ருஷ்டார்தோ²க்திரசநம் வா । நாத்³ய:, தவாபி பத³வாக்யாதி³ஷு துல்யத்வாத் । த்³விதீயே நூதநத்வம் க்ரமாந்யத்வமாத்ரம் வா விஸத்³ருஶக்ரமத்வம் வா । நாத்³ய:, த்வயாபி ப்ரதிபுருஷமுபாதி⁴பே⁴தா³து³பஹிதக்ரமாந்யத்வமாத்ரஸ்யேஷ்டத்வாத் । ந த்³விதீய:, மயாபி க்ரமவைஸாத்³ருஶ்யஸ்யாநிஷ்டத்வாத் । ந த்ருதீய:, அநங்கீ³காராத் । அதோ ந பௌருஷேயதயா ஸாபேக்ஷதேதி பா⁴வ: ।

அயத்நேந ப்³ரஹ்மணோ வேதோ³த்பத்தௌ மாநமாஹ —

அஸ்யேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ(அ)நதிஶயம் மஹத்த்வம் தாத்த்விகம் ச ஸர்வஜ்ஞதாஸாத⁴கம், தத்³ரஹிதே தத³நுபலம்பா⁴தி³தி மத்த்வா மஹதோ பூ⁴தஸ்யேதி புநருக்தம் । யதா² தீ³பாதி³பா⁴ஸநஶக்தே: ஸ்வஹேதுவஹ்நிஶக்த்யநுமாபகத்வம் ததா² வேத³க³தஸர்வார்த²பா⁴ஸநஶக்தேரபி ஸ்வாஶ்ரயோபாதா³நஸ்த²ஸர்வார்த²பா⁴ஸநஶக்த்யநுமாபகதேதி ஸமுதா³யார்த²: ।

ஶாஸ்த்ரம் ஶாஸ்த்ரகர்த்ருத்வே ஸத்யஸர்வஜ்ஞத்வாநதி⁴கரணகர்த்ருகம், கார்யத்வாத் , க⁴டவதி³த்யநுமாநாத்³வேத³ஸ்ய ஸர்வகர்த்ருகதேத்யுக்தம் । இதா³நீம் ஜக³த்³தே⁴துத்வேந லக்ஷிதே ப்³ரஹ்மணி மாநவிஶேஷசிந்தாயை வர்ணகாந்தரமவதாரயதி —

அத²வேதி ।

'தம் த்வௌபநிஷத³ம் ‘ இத்யாதி³ ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரைகக³ம்யத்வம் । ஸமர்த²யேந்ந வேதி கார்யலிங்க³ஸ்ய ஹேதுவிஶேஷாவஸாநாநவஸாநாப்⁴யாம் ஸம்ஶயே, விமதம் ஸகர்த்ருகம், கார்யத்வாத் , க⁴டவதி³தி ஸித்³தே⁴ கர்தரி, ததே³கத்வாநேகத்வஸந்தே³ஹே லாக⁴வாத்ததை³க்யம் । ஸ ச ஜ்ஞாத்வைவ ஸர்வம் கரோதீதி ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வஶக்திஶ்சேத்யநுமாநமேவ விசார்யமிதி ப்ராப்தே ப்ரத்யாஹ —

யதோ²க்தமிதி ।

நித்யஸித்³த⁴ஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரம் காரணமித்யயுக்தமித்யாஶங்க்யாஹ —

ப்ரமாணமிதி ।

அநுமாநாத³பி லாக⁴வாநுக்³ருஹீதாத்³ப்³ரஹ்மஸ்வரூபதீ⁴ஸம்ப⁴வாத் தத்ர ஶாஸ்ரமேவ மாநமித்யாஶங்க்யாஹ —

ஶாஸ்த்ராதி³தி ।

ந தாவத³ப்ரத்யக்ஷம் ப்³ரஹ்ம வஹ்நிவத்³விஶேஷதோ(அ)நுமேயம், கார்யமாத்ரஸ்ய கர்த்ருமாத்ரக³மகத்வாத் । ந ச லாக⁴வாத்ததை³க்யதீ⁴:, விசித்ரப்ராஸாதா³தே³ரநேககர்த்ருகஸ்யாபி த்³ருஷ்டத்வேநாநிர்ணயாத் । ததா² ச கர்துர்ந ஸர்வஜ்ஞத்வாத்³யநுமாநலப்⁴யம் । ஶாஸ்த்ரே து ‘யத:’ இத்யேகவசநாத்கர்த்ரைக்யஸித்³தௌ⁴ ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³ஸித்³தே⁴: ஶாஸ்த்ரைகக³ம்யம் ப்³ரஹ்மேதி பா⁴வ: ।

கிம் தத்³ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணம் ஶாஸ்த்ரம் ததா³ஹ —

ஶாஸ்த்ரமிதி ।

பூர்வஸூத்ரே ஶாஸ்த்ரஸ்யோக்தத்வே ஶாஸ்த்ரயோநித்வம் ப்ருத²ங் ந வாச்யமிதி ஶங்கதே —

கிமர்த²மிதி ।

ஏதத்ஸூத்ரார்த²வத்த்வம் ப்ரதிஜாநீதே —

உச்யத இதி ।

தத்ர ஶாஸ்த்ரஸ்யோக்தத்வே(அ)பி ஸூத்ரே தத்³வாசகாபா⁴வாஜ்ஜந்மாதி³லிங்க³கம் ஸ்வதந்த்ரமநுமாநமுக்தமிதி ஶங்காம் நிரஸிதுமித³ம் ஸூத்ரமிதி தத³ர்த²வத்தாம் ஸமர்த²யதே —

தத்ரேதி ।

ந ச தர்ஹீத³ம் பூர்வஶேஷதயா தத³ந்தர்க³மாந்ந ப்ருத²க்கரணீயம் । தச்சே²ஷத்வே(அ)பி ஸர்வஜ்ஞத்வே ஶாஸ்த்ரகர்த்ருத்வஹேதுஸமர்த²நந்யாயபே⁴தா³த³தி⁴கரணாந்தரத்வஸித்³தே⁴ரிதி ॥ 3 ॥

வேதா³ந்தா யதோ²க்தே ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணம் ந வேதி ஸித்³தா⁴ர்த²ஜ்ஞாநாத்ப²லபா⁴வாபா⁴வாப்⁴யாம் ஸித்³த⁴மர்த²ம் ரூபாதி³ஹீநம் போ³த⁴யதோ வாக்யஸ்ய ஸாபேக்ஷத்வாநபேக்ஷத்வாப்⁴யாம் வா ஸம்ஶயே பூர்வாதி⁴கரணத்³விதீயவர்ணகேநாக்ஷேபலக்ஷணாம் ஸங்க³திம் விவக்ஷந்நுத்தரஸூத்ரவ்யாவர்த்யபக்ஷமாஹ —

கத²மிதி ।

'ஸதே³வ’ இத்யாதி³தத்ததா³ம்நாயாதீ⁴தஸர்வோபநிஷதா³ம் ஸ்பு²டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயஸாத⁴நாத³த்ர ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । ப²லம் து பூர்வபக்ஷே பரிஶுத்³த⁴ப்³ரஹ்மபு³த்³த்⁴யபா⁴வாத்தத³ர்தி²நாமுபநிஷத்ஸ்வப்ரவ்ருத்தி: । ஸித்³தா⁴ந்தே ஶுத்³த⁴ப்³ரஹ்மபு³த்³தி⁴ஸித்³தௌ⁴ முமுக்ஷூணாமுபநிஷத்ஸு யத்நாதி⁴க்யமிதி விவேக்தவ்யம் । கத²மித்யாக்ஷேபே ஹேதுர்யாவதேதி ।

‘வாயுர்வை க்ஷேபிஷ்டா² தே³வதா’ இத்யாத³யோ(அ)ர்த²வாதா³ வித்⁴யுத்³தே³ஶார்த²வாத³யோர்மிதோ²பேக்ஷணாத்³வித்⁴யுத்³தே³ஶேநைகவாக்யதயா த⁴ர்மே ப்ரமாணம் ந வேதி ஸம்ஶயே பூர்வபக்ஷயதி —

அாம்நாயஸ்யேதி ।

ஸர்வஸ்ய வேத³ஸ்ய விதி⁴நிஷேதா⁴ர்த²வாத³மந்த்ரநாமதே⁴யாத்மகஸ்ய கார்யதச்சே²ஷார்த²தாத்⁴ரௌவ்யாத் , யாநி வாக்யாநி கார்யம் வா தச்சே²ஷம் வா நாசக்ஷீரந் கிந்து ஶுத்³த⁴ம் ஸித்³த⁴மர்த²மபி⁴த³தீ⁴ரந் , அதத³ர்தா²நாம் தேஷாமாநர்த²க்யம் - ப²லவத³பி⁴தே⁴யவைது⁴ர்யமதோ(அ)நித்யமநியதம் ஸாபேக்ஷமேவோச்யதே வேத³ஸ்ய ப்ராமாண்யமித்யுக்தத்வாத் யதா² ஶ்ருதிக்³ருஹீதாநாமர்த²வாதா³நாம் ஸந்தமஸந்தம் வா பூ⁴தமர்த²ம் வத³தாம் தது³க்த்யைவ நைராகாங்க்ஷ்யாத்கார்யாத்⁴யாஹாராஸித்³தே⁴: ‘ ஸ ஏவைநம் பூ⁴திம் க³மயதி’ இதி விஶிஷ்டார்தா²வேத³நேநைவாவஸாநாத் , ‘வாயவ்யம் ஶ்வேதமாலபே⁴த’ இத்யநேநைகவாக்யத்வாபா⁴வாத் , முக்²யார்த²ஸம்ப⁴வே ப்ராஶஸ்த்யலக்ஷணாயோகா³த் , ஆக்²யாயிகாத்மநாமபி லோகே ஶப்³தா³நாம் த³ர்ஶநாத் தேஷாம் ப²லவத³ர்தா²வபோ³தா⁴நியமாத் , அத்⁴யயநவிதே⁴ரக்ஷராவாப்த்யா த்³ருஷ்டார்த²த்வாத் , வித்⁴யுத்³தே³ஶஸ்யாபி விஶிஷ்டார்த²விதி⁴நா சரிதார்த²த்வாத் , மிதோ²பேக்ஷாபா⁴வாத³ர்த²வாதா³நர்த²க்யாத் , தத்துல்யமந்த்ராதே³ரபி ததா²த்வாத் , ஏஷாம் த⁴ர்மப்ரமாபகத்வாத் , ஏதத்³யுக்தசோத³நாநாமப்ராமாண்யாத் , அப்ரமாணம் ஸர்வோ வேத³ இதி ப்ராப்தே ‘விதி⁴நா த்வேகவாக்யத்வாத்ஸ்துத்யர்தே²ந விதீ⁴நாம் ஸ்யு:’ இதி ஸூத்ரேண ஸித்³தா⁴ந்தமாஹ —

க்ரியேதி ।

'வாயவ்யம் ஶ்வேதமாலபே⁴த பூ⁴திகாம:’ இத்யேவமந்தேந வித்⁴யுத்³தே³ஶேந ஸஹ ‘வாயுர்வை க்ஷேபிஷ்டா²’ இத்யாத்³யர்த²வாதா³நாம் க்ஷிப்ரதே³வதாஸாத்⁴யம் கர்ம க்ஷிப்ரமேவ ப²லம் தா³ஸ்யதீதி ப்ராஶஸ்த்யார்தே²நைகவாக்யாத்வாத் தத்ர ப்ரக்ருதவித்⁴யபேக்ஷிதமர்த²ம்ம் வத³ந்தோ(அ)ர்த²வாதா³த³யோ(அ)ர்த²வந்த: ஸ்யுரித்யுக்த:, அத்⁴யயநவிதே⁴ர்த்³ருஷ்டார்த²த்வாத் , அக்ஷராவாப்தேரப²லத்வாத் , ப²லவத³ர்தா²வஸாயிதாயா வேத³மாத்ரஸ்ய வாச்யத்வாத் , அர்த²வாதா³நாம் ச பூ⁴தார்த²வேத³நே ப²லாநவஸாயாத் , ஆக்²யாயிகாத்மகலௌகிகஶப்³தா³நாமப²லத்வஸ்யாநிஷ்டத்வாத் வித்⁴யாகாங்க்ஷிதப்ராஶஸ்த்யலக்ஷணயா ததே³கவாக்யத்வாத் , விதே⁴ரேவ ப்ரவ்ருத்தௌ ப்ராதா⁴ந்யே(அ)பி தத³நுக்³ராஹகதயா ஸ்துத்யபேக்ஷணாத் ததே³கவாக்யாநாமர்த²வாதா³நாம் ததை²வ ப்ராமாண்யாத் மந்த்ராதே³ரபி ஸ்வாத்⁴யாயவிதி⁴நா ப²லவத்த்வஸித்³தே⁴:, விஶிஷ்டார்த²போ³தி⁴ப்ரதா⁴நவாக்யார்தே² ப்ராமாண்யாத் தத்³யுக்தசோத³நாநாமபி தத்³பா⁴வாத் , யுக்தம் ஸர்வஸ்யைவாம்நாயஸ்ய க்ரியாதச்சே²ஷவிஷயத்வேந ப்ராமாண்யம் ।

ததே³வம் பூர்வோத்தரபக்ஷாப்⁴யாம் ஶாஸ்த்ரமாத்ரஸ்ய கார்யபரத்வம் ப்ரமாணலக்ஷணே ஸ்தி²தமித்யர்த²: ததா²பி வேதா³ந்தேஷு கிம் ஜாதமித்யாஶங்க்ய யாவதேத்யஸ்யாபேக்ஷிதமாஹ —

அத இதி ।

அர்த²மாத்ரத்³ருஷ்டேராநர்த²க்யம் ப²லவத³பி⁴தே⁴யராஹித்யம், அக்ரியார்த²த்வாத் । கார்யதச்சே²ஷவாசித்வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

அத்⁴யயநவிதி⁴விரோதா⁴தா³நர்த²க்யமயுக்தமித்யாஶங்க்யாஹ —

கர்த்ரிதி ।

ப²லஸங்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் ।

உக்தம் ஹி - ‘க்ரத்வர்த²கர்த்ருப்ரதிபாத³நேநோபநிஷதா³ம் நைராகாங்க்ஷ்யம் ‘ இதி । கர்மப்ரகரணோத்தீர்ணோபநிஷதா³ம் குதஸ்தத்³விதி⁴ஶேஷதேத்யாஶங்க்யாஹ —

உபஸநாதீ³தி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந ஶ்ரவணாத³யோ க்³ருஹ்யந்தே ।

நநு வேதா³ந்தாநாம் ந க்ரியாவிதி⁴ஶேஷத்வம், உபக்ரமோபஸம்ஹாரைகரூப்யாதி³லிங்கை³ர்ப்³ரஹ்மணி தாத்பர்யஸித்³தே⁴ஸ்தத்ராஹ —

நஹீதி ।

மாநாந்தரயோக்³யே ப்³ரஹ்மணி வேதா³ந்தாநாம் ந தாத்பர்யம் । தத்ஸம்வாதே³(அ)நுவாதி³தயா தத்³விஸம்வாதே³ ச ஸ்பர்ஶநதீ⁴விரோதி⁴சித்ரநிம்நோந்நதசாக்ஷுஷதீ⁴வத்³விரோதா⁴தே³வ தேஷாமதத்³போ³தி⁴த்வாதி³த்யர்த²: ।

பரிநிஷ்டி²தே(அ)ர்தே² வேதா³ந்தாப்ராமாண்யே ஹேத்வந்தரமாஹ —

ததி³தி ।

நஹி பூ⁴தார்த²ப்ரதிபாத³நே க்கசித்³தா⁴நமுபாதா³நம் வா, தயோ: ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்த்யாயத்தத்வாத் , தயோஶ்ச விதி⁴நிஷேதா⁴தீ⁴நத்வாத் , தயோரபி கர்யவிஷயயோ: ஸித்³தே⁴(அ)ர்தே²(அ)ஸம்ப⁴வாத் । அதஸ்தத்³வாத³ஸ்யாப²லத்வாத்ப²லாதீ⁴நதாத்பர்யாபா⁴வாந்ந வேதா³ந்தா பூ⁴தே(அ)ர்தே² மாநம் । ந ச க்ரியாநபேக்ஷம் பூ⁴தம் வஸ்து ப²லம் தத்³தே⁴துர்வா, ஸுக²து³:கா²ப்திஹாநிதத்³தே⁴துத்வாத்³ருஷ்டேரித்யர்த²: ।

மாநாந்தரஸித்³த⁴ஸித்³தா⁴ர்த²போ³தி⁴த்வாயோகா³த்தத்³போ³த⁴ஸ்ய சாப²லத்வாத் । ந சேத்³வேதா³ந்தாஸ்தத்ர ப்ரமாணம் கத²ம் தர்ஹி தேஷாமர்த²வத்தேத்யாஶங்க்யார்த²வாதா³தி⁴கரணஸித்³தா⁴ந்தம் ஸ்மாரயதி —

அத ஏவேதி ।

வேதா³ந்தாநாம் மந்த்ரவத்ப்ருத²க³ர்த²ஸம்ப⁴வாத் கிமித்யர்த²வாத³வத்³விதி⁴நா பதை³கவாக்யதேத்யாஶங்க்ய மந்த்ரவதே³வ தர்ஹி விதி⁴பி⁴ர்வாக்யைகவாக்யதா தேஷாமித்யாஹ —

மந்த்ராணாம் சேதி ।

அர்த²வாதா³தி⁴கரணம் பரிஸமாப்ய மந்த்ரேஷு சிந்தாவதாரிதா ப்ரமாணலக்ஷணே - ‘இஷே த்வா’ இத்யத்ர ‘சி²நத்³‌மி’ இத்யத்⁴யாஹாரேண ஶாகா²ச்சே²த³ப்ரதீதே: ‘அக்³நிர்மூர்தா⁴’ இத்யாதௌ³ ச தத்³தே⁴துதே³வதாதி³த்³ருஷ்டே:, ‘இஷே த்வா’ இத்யாத³யோ மந்த்ரா: ஶ்ருத்யாதி³நா க்ரதௌ விநியுக்தவிஷயா: । தே கிமுச்சாரணமாத்ரேணாத்³ருஷ்டம் குர்வந்தஸ்தத்ரோபகுர்வந்தி ஆஹோஸ்வித்³த்³ருஷ்டேநைவார்த²ப்ரகாஶநேநேதி ஸம்ஶயே மந்த்ராணாம் த்³ருஷ்டார்த²த்வே ஸ்வாத்⁴யாயகாலஸித்³த⁴தத³ர்த²ஸ்ய சிந்தாதி³நா ஸ்ம்ருதிஸம்ப⁴வாத் , தாவந்மாத்ரார்த²வதாம் தேஷாம் நித்யவதா³ம்நாநாநர்த²க்யாத் , மந்த்ரைரேவார்த²ப்ரத்யாயநநியமாத் , . அத்³ருஷ்டகல்பநே தது³ச்சாரணாதே³வ புருஷவ்யாபாரகோ³சராத்தந்நியோக³விஷயாத்தத்கல்பநஸ்ய யுக்தத்வாத் உச்சாரணமாத்ரேணாத்³ருஷ்டம் குர்வந்தோ(அ)மீ க்ரதாவுபகுர்வந்தீதி பூர்வபக்ஷமாஹ - ‘தத³ர்த²ஶாஸ்த்ராதி³தி । ‘ ‘இஷே த்வேதி சி²நத்தி’ இத்யத்⁴யாஹாராத் க்ரியோக்திஸமர்தோ² மந்த்ரஸ்தத்ரைவைநம் மந்த்ரம் ‘இஷே த்வேதி ஶாகா²மாச்சி²நத்தி’ இதி ஶாஸ்த்ரம் நிப³த்⁴நாத்யர்தோ²க்த்யா க்ரதூபகாரே தத³ர்த²ஶாஸ்த்ராநர்த²க்யாத் । தஸ்மாத்தது³ச்சாரணமாத்ரேணைவ க்ரதாவுபகாரிதாஸ்யேத்யர்த²: । ‘மந்த்ரைரேவ தே³வதாதி³ ஸ்மர்தவ்யம் ‘ இதி நியமஸ்ய த்³ருஷ்டார்தா²பா⁴வாத் , அத்³ருஷ்டார்த²கல்பநே(அ)பி மந்த்ரோச்சாரணஸ்ய தத³ர்த²ஸ்மாரகத்வேந த்³ருஷ்டார்த²த்வாத் , அர்த²ஸ்ம்ருதேஶ்ச ப்ரயோகா³ர்த²த்வாத் , ப்ரயோகா³ச்ச ப²லோத³யாத் , த்³ருஷ்டே ஸத்யத்³ருஷ்டகல்பநாயோகா³த் , தத³ர்த²ஶாஸ்த்ரஸ்ய ச பரிஸங்க்²யார்த²த்வாத் , த்³ருஷ்டேநைவார்த²ப்ரகாஶநேந மந்த்ராணாம் க்ரதூபகாரிதேதி ஸித்³தா⁴ந்தமாஹ - ‘அவிஶிஷ்டஸ்து வாக்யார்த²:’ இதி । லோகவேத³யோ: ஶப்³தா³நாமர்தா²விஶேஷாத் , லோகே ப²லவது³ச்சாரணத்³ருஷ்டே: வேதே³(அ)பி மந்த்ரோச்சாரணஸ்ய ததா²த்வாத் , அப்ரகாஶிதே யஜ்ஞே தத³ங்கே³ ச யாகா³ஸித்³தே⁴:, தத³ர்த²யஜ்ஞாதி³ப்ரகாஶநேந கர்மண்யுபகாரோ மந்த்ராணாமித்யர்த²: । ததே³வம் வேதா³ந்தாநாமபி மந்த்ரவத்கர்மதத்³தே⁴துவாதி³த்வேந விதி⁴பி⁴ர்வாக்யைகவாக்யதயா கர்மஸமவாயித்வம் ஸித்³த⁴வத்க்ருத்ய மந்த்ராதி⁴கரணம் ப்ரவ்ருத்தமிதி பா⁴ஷ்யார்த²: ।

கர்மகாண்டீ³யமந்த்ராணாம் விதி⁴பி⁴ர்வாக்யைகவாக்யத்வே(அ)பி ப்ரகரணாந்தரஸ்த²வேதா³ந்தாநாம் ஸ்வார்த²நிஷ்ட²த்வேநைவ ப்ராமாண்யமித்யாஶங்க்யாஹ —

நேதி ।

விதி⁴நிஷேதா⁴ர்த²வாத³மந்த்ரநாமதே⁴யாதி⁴காராந்க்³ரஹீதும் க்வசித³பீத்யுக்தம் ।

அத்³ருஷ்டாபி யுக்திவஶாதே³ஷ்டும் ஶக்யேத்யாஶங்க்ய ந ஹி பரிநிஷ்டி²தேத்யாதி³நோக்தம் மத்வாஹ —

உபபந்நா வேதி ।

'பூஷா ப்ரபிஷ்டபா⁴க³:’ இத்யத்ர யாகா³விநாபூ⁴தத்³ரவ்யதே³வதாபு³த்³த்⁴யா யாக³விதி⁴கல்பநாவத்³வேதா³ந்தாநாமபி ஸ்வார்தே² விதி⁴ம் பரிகல்ப்யார்த²வத்த்வஸம்ப⁴வே கிம் கர்மவிதி⁴ஶேஷத்வேநேத்யஶங்க்யாஹ —

ந சேதி ।

'த³த்⁴நா ஜுஹோதி’ இத்யாதா³விவ ஸித்³தே⁴(அ)ப்யர்தே² விதி⁴: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

க்ரியேதி ।

தத்ர பா⁴வார்த²ஸ்யாந்யதோ லப்³த⁴த்வாத் தத³நுவாதே³ந விதே⁴: ஸங்க்ராந்தத்வாத் , விநா பா⁴வார்த²ம் ஶுத்³த⁴ஸ்ய ஸித்³த⁴ஸ்ய வித்⁴யவிஷயதேதி பா⁴வ: ।

வார்திககாரமதமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

தத்ராருசிம் ஸூசயித்வா மதாந்தரம் நிக³மயதி —

அதே²த்யாதி³நா ।

மதத்³வயே(அ)பி ஸம்மதமர்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாந்நேதி ।

பூர்வபக்ஷமநூத்³ய ஸித்³தா⁴ந்தஸூத்ரமவதாரயதி —

இதி ப்ராப்த இதி ।

தத்ர பூர்வபக்ஷப்ரதிக்ஷேபப்ரதிஜ்ஞாம் வ்யாசஷ்டே —

துஶப்³த³ இதி ।

தத்பதோ³பாத்தாம் ஸித்³தா⁴ந்தப்ரதிஜ்ஞாம் விப⁴ஜதே —

தத்³ப்³ரஹ்மேதி ।

பூர்வஸூத்ரயோருக்தம் மேயபூ⁴தம் ப்³ரஹ்ம ஸ்மாரயிதும் விஶேஷணாநி ।

நநு வேதா³ந்தவாக்யஸ்ய லௌகிகவாக்யவத் வாக்யத்வாதே³வ ஸம்ஸ்ருஷ்டார்த²த்வாத் , அக²ண்டை³கரஸே ப்³ரஹ்மணி கத²ம் ப்ரதா²ஹேதுதேதி ப்ருச்ச²தி —

கத²மிதி ।

அபர்யாயாநேகஶப்³தா³நாமக²ண்டா³ர்த²த்வஸ்ய ப்ரக்ருஷ்டப்ரகாஶாதி³வாக்யே த்³ருஷ்டத்வாத் , அஸ்யாபி ப்³ரஹ்மஸ்வரூபமாத்ரபோ³த⁴நப்ரவ்ருத்தஸ்ய தத்³தீ⁴ஹேதுதா யுக்தேதி ஹேதுமாத³த்தே —

ஸமந்வயாதி³தி ।

ஹேதும் விவ்ருணோதி —

ஸர்வேஷ்விதி ।

வேதா³ந்தாநாமைகாந்திகீம் ப்³ரஹ்மபரதாம் வக்தும் ப³ஹூநி வாக்யாந்யுதா³ஹரதி —

ஸதே³வேத்யாதி³நா ।

ஸதி³த்யஸ்திதாமாத்ரம் । ஏவேத்யவதா⁴ரணே ।

கிம் தத³வத்⁴ரியதே ததா³ஹ —

இத³மிதி ।

யதி³த³ம் வ்யாக்ருதம் ஜக³த் தத³க்³ரே ப்ராகு³த்பத்தே: வ்யாக்ருதரூபத்யாகே³ந ஸதே³வஸீத் । 'ஹே ஸோம்ய ப்ரியத³ர்ஶந' இதி பித்ரா புத்ர: ஸம்போ³த்⁴யதே ।

ஸ்தூ²லம் ப்ருதி²வ்யாதீ³த³ம் பு³த்³தி⁴போ³த்⁴யம் ப்ராகு³த்பத்தேர்மாபூ⁴த் , அந்யத்து மஹதா³தி³ஸூக்ஷ்மமாஸீதே³வேதி நேத்யாஹ —

ஏகமிதி ।

கார்யம் ஸதோ(அ)ந்யந்நாஸீதே³வேத்யர்த²: ।

ததா²பி ம்ருதோ³ க⁴டாகாரபரிணாமயித்ருகுலாலவஜ்ஜக³ந்நிமித்தம் ஸதோ(அ)ந்யதா³ஸீதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

அத்³விதீயமிதி ।

ஸதோ(அ)பி சித்த்வம் விநா ப்ரதா⁴நவந்ந ஹேதுதேத்யாஶங்க்ய ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

ஆத்மேதி ।

ஆப்நோதீத்யாத்மா மூலகாரணம் । வைஶப்³தே³ந ப்ராக³வஸ்தா² ஸ்மர்யதே । இத³மித்யாத்³யுக்தார்த²ம் ।

தஸ்ய நிர்விஶேஷத்வார்த²ம் ஶ்ருத்யந்தரம் பட²தி —

ததே³ததி³தி ।

தச்ச²ப்³தே³ந ‘இந்த்³ரோ மாயாபி⁴:’ இதி ப்ரக்ருதாத்மோக்தி: ।

விதே⁴யம் ப்³ரஹ்மாபேக்ஷ்ய நபும்ஸகம் ததே³ததே³வ யத்³ப்³ரஹ்ம தத்³வா கிம்லக்ஷணம் தத்ராஹ —

அபூர்வமிதி ।

நாஸ்ய பூர்வம் காரணமித்யபூர்வமகார்யமித்யர்த²: । நாஸ்யாபரம் கார்யம் வாஸ்தவமஸ்தீத்யநபரமகாரணமித்யர்த²: । நாஸ்யாந்தரம் ஜாத்யந்தரமந்தராலே(அ)ஸ்தீத்யநந்தரமேகரஸமித்யர்த²: ।

ததா²வித⁴மந்யத³பி தடஸ்த²மஸ்தீதி நேத்யாஹ —

அபா³ஹ்யமிதி ।

பா³ஹ்யமஸ்மாத³நாத்மபூ⁴தம் நாஸ்தீத்யத்³விதீயமித்யர்த²: ।

தஸ்யாபரோக்ஷத்வமாஹ —

அயமிதி ।

தத்ஸித்³த்⁴யர்த²ம் சித்ஸ்வபா⁴வத்வமாஹ —

ஸர்வேதி ।

ப்³ரஹ்மாத்மா ஸர்வமநுப⁴வதி சேத³நுபா⁴வ்யஸ்ய ப்ருத²க்த்வாந்நாத்³வைதமித்யாஶங்க்யாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

யத்புரஸ்தாத்பூர்வஸ்யாம் தி³ஶ்யப்³ரஹ்மேவாவிது³ஷாம் பா⁴தி தத்ஸர்வமித³மம்ருதம் ப்³ரஹ்மைவ வஸ்துத இத்யர்த²: । ஆதி³பதே³ந ஸத்யஜ்ஞாநாதி³வாக்யாநி க்³ருஹ்யந்தே ।

நந்வேஷாம் வாக்யாநாமர்த²வாதா³தி⁴கரணந்யாயேந கர்மாபேக்ஷிதகர்த்ராதி³ப்ரகாஶநேந க்ரியாவிதி⁴ஶேஷதேத்யுக்தம் தத்ராஹ —

ந சேதி ।

'வாயுர்வை க்ஷேபிஷ்டா²’ இத்யாதீ³நாமிவ க்ரியாவிதி⁴ஶேஷத்வே(அ)பி தேஷாம் ந ஶ்ருதஹாநிரஶ்ருதகல்பநா வேத்யாஶங்க்யாஹ —

ந சேதி ।

யுக்தமர்த²வாதா³நாம் ஸ்வார்தே² புமர்த²ஹீநாநாமத்⁴யயநவிதே⁴ர்வித்⁴யபேக்ஷிதப்ராஶஸ்த்யத்³வாரா தச்சே²ஷத்வம் । யதா²ஹு: - ‘ஸ்வாத்⁴யாயவிதி⁴நா வேத³: புருஷார்தா²ய நீயதே । தத்³வஶேநார்த²வாதா³நாம் ப்ராஶஸ்த்யேந ப்ரமாணதா ॥ ‘ இதி வேதா³ந்தாநாம் து கர்மாபேக்ஷிதகர்த்ராத்³யபோ³தி⁴த்வாந்ந தத்³விதி⁴ஶேஷதேத்யர்த²: ।

நநு பர்ணதாயா ஜுஹூத்³வாரா க்ரதுஶேஷதாவதா³த்மநோ(அ)பி ஜ்ஞாநத்³வாரா கர்மஶேஷத்வாத் , தத³ர்தா² வேதா³ந்தாஸ்தத்³விதி⁴ஶேஷா ப⁴விஷ்யந்தி, நேத்யாஹ —

ததி³தி ।

தத்தத்ர வித்³யாத³ஶாயாம் கேந கரணேந கம் விஷயம் கோ வா கர்தா பஶ்யேதி³த்யாதி³வாக்யேநாத்மவித்³யயா க்ரியாதி³நிராஸஶ்ருதேர்நாஸௌ கர்மாங்க³ம் । ததோ தீ⁴த்³வாரா ஆத்மநஸ்தத்³வித்⁴யஶேஷத்வாத் தத³ர்த²வேதா³ந்தாநாம் ந தச்சே²ஷதேத்யர்த²: ।

யத்து ந பரிநிஷ்டி²தவஸ்துப்ரதிபாத³நம், தஸ்யாத்⁴யக்ஷாதி³யோக்³யத்வாதி³தி தத்ராஹ —

ந சேதி ।

'தத்த்வமஸி ‘ இதி ஶாஸ்த்ரமந்தரேணேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । வேதா³ந்தவேத்³யஸ்ய ஸித்³த⁴த்வே(அ)பி மாநாந்தராயோக்³யத்வாத் தத்ஸம்வாத³விஸம்வாதா³பா⁴வாத்³யுக்தம் தத்ராநபேக்ஷம் தத்ப்ராமாண்யமித்யர்த²: ।

தத்ப்ரதிபாத³நே ச ஹேயோபாதே³யரஹிதே புருஷார்தா²பா⁴வாதி³த்யத்ரோக்தமநுவத³தி —

யத்த்விதி ।

புரஸ்தாத்பஞ்சம்யா வஸ்துந இத்யத்⁴யாஹார்யம் ।

ஆநர்த²க்யம் ஹேயாதி³ஹீநார்த²த்வம் வா விப²லத்வம் வா । தத்ராத்³யமுபேத்ய த்³விதீயம் தூ³ஷயதி —

நேதி ।

யத்து ஸ்வவாக்யக³தோபாஸநாதி³பரத்வம் வேதா³ந்தாநாம் தத்கிம் கதிபயாநாமுத ஸர்வேஷாம் । ஆத்³யமங்கீ³கரோதி —

தே³வதாதீ³தி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந தே³வதாஸுரஸங்க்³ராமோ கு³ணஜாதம் ப²லவிஶேஷஶ்சோச்யதே । தஸ்ய தத்ப்ரகரணஸ்தோ²பாஸ்திஶேஷத்வம் ப்ரகரணாதி³ஷ்டமேவேத்யர்த²: ।

நேதர:, ஸர்வேஷாம் வேதா³ந்தாநாம் தச்சே²ஷத்வே மாநாபா⁴வாத் । தத³ர்த²ஸ்ய ச ப்³ரஹ்மணஸ்தச்சே²ஷத்வம் ஜ்ஞாநாத்ப்ராகூ³ர்த்⁴வம் வா । ஆத்³யே(அ)த்⁴யஸ்தகு³ணவதஸ்தஸ்ய தச்சே²ஷத்வே(அ)பி ந த்³விதீய இத்யாஹ —

நத்விதி ।

தே³வதாதி³ப்ரதிபாத³நம் த்³ருஷ்டாந்தயிதும் ததே²த்யுக்தம் । தத்ர ஹேது: —

ஏகத்வ இதி ।

ஜ்ஞாதே ஸதீதி ஶேஷ:, ஹேயோபாதே³யஶூந்யதயேத்யத்ர ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாதஸ்யாத்³விதீயஸ்யேத்யத்⁴யாஹார்யம் । உபாஸ்யோபாஸகாதி³பே⁴த³பு³த்³த்⁴யபா⁴வாது³பாஸ்திவித்⁴யயோகா³ந்ந ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாதஸ்ய தச்சே²ஷதேத்யர்த²: ।

ஸம்ஸ்காராத்புநர்த்³வைதஜ்ஞாநோத³யே வித்⁴யாதி³ஸர்வமவிருத்³த⁴மித்யஶங்க்யாஹ —

நஹீதி ।

ஸம்ஸ்காரோத்த²ஸ்யாபா⁴ஸத்வாத்³வித்⁴யநிமித்தத்வாந்ந ப்³ரஹ்மணஸ்தச்சே²ஷதேத்யர்த²: ।

வேதா³ந்தா: ஸ்வார்தே² ந மாநம், விதி⁴ஶூந்யவாக்யத்வாத் , ஸம்மதவதி³த்யநுமாநாத் , தேஷாம் விதி⁴ஶேஷதேத்யஶங்க்ய ஸ்வார்தே² ப²லராஹித்யமுபாதி⁴ரித்யாஹ —

யத்³யபீதி ।

அந்யத்ரேதி கர்மகாண்டோ³க்தி: । வேத³வாக்யாநாம் ‘ஸோ(அ)ரோதீ³த்’ இத்யாதீ³நாமிதி யாவத் । ததா²பி ஸ்வார்தே² வைப²ல்யம் தேஷாம் விதி⁴ஸ்பர்ஶமந்தரேணாப்ராமாண்யே ஹேதுரிதிஶேஷ: ।

ஸாத⁴நவ்யாப்திம் ப்ரத்யாஹ —

ஆத்மேதி ।

தத்³விஷயஸ்யேத்யாத்மஜ்ஞாநம் தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । ஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸ்வார்தே² ப²லவத்த்வாத்தத்ரைவேதி ஶேஷ: । ஏதேந ந க்கச்சித³பீத்யாதி³ வ்யாக்²யாதம் । அர்த²வாதா³தி⁴கரணஸ்ய விஷயபே⁴த³ம் வக்ஷ்யதி । ந ச மந்த்ரவத்³வேதா³ந்தாநாம் விதி⁴பி⁴ர்வாக்யைகவாக்யத்வம், தேஷாம் த்³ருஷ்டத்³வாரா க்ரதூபகாரித்வவதே³ஷாம் தத³யோகா³த் , ஏதது³த்தா²த்மஜ்ஞாநஸ்ய கர்மாதி⁴காரவிரோதி⁴த்வாதி³தி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

நநு வேதா³ந்தா விதி⁴போ³தி⁴ந:, மாநத்வே ஸதி வேத³வாக்யத்வாத் , ஸம்மதவத் । நேத்யாஹ —

ந சேதி ।

வக்ஷ்யமாணந்யாயேந நிஷேத⁴வாக்யே வ்யபி⁴சாராத் , அபா³தி⁴தாநதி⁴க³தாஸந்தி³க்³த⁴போ³தி⁴த்வாத் , யுக்தம் விதி⁴ஸ்பர்ஶம் விநா ஸ்வார்தே² வேதா³ந்தப்ராமாண்யமித்யர்த²: ।

வித்⁴யஸம்ஸ்பர்ஶிநோ வேத³வாக்யஸ்ய ஸ்வார்தே² ப்ராமாண்யமந்யத்ராத்³ருஷ்டம், நிஷேத⁴வாக்யே(அ)பி விப்ரதிபத்தேரித்யாஶங்க்யாஹ —

யேநேதி ।

ஶாஸ்த்ரப்ராமாண்யஸ்யாநுமாநக³ம்யத்வேநேதி யாவத் ।

அபேக்ஷேத ।

ஶாஸ்த்ரப்ரமாண்யமிதி ஶேஷ: । ந ததா² தத³நுமாநக³ம்யம் ஸ்வாரஸிகத்வாத் । உத்பந்நாயாம் ஹி ப்ரமாயாம் ஶாஸ்த்ரஸ்ய தல்லிங்கே³ந தஜ்ஜநகத்வமநுமேயம், ததஸ்தது³த்பத்திரிதி ஸ்வீகாரே பரஸ்பராஶ்ரயத்வம் । தஸ்மாத³நுமாநேந ஜ்ஞேயமபி ஶாஸ்த்ரப்ராமாண்யம் ந தத்³க³ம்யத்வேந ப⁴வதீதி நாஸ்தி த்³ருஷ்டாந்தாபேக்ஷேத்யர்த²: ।

வர்ணகார்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

வேதா³ந்தாநாம் ப்ராமாண்யே விதி⁴துல்யத்வம் தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । லௌகிகோக்தீநாம் மாநாந்தராயத்தாநாம் ஸித்³தே⁴(அ)ர்தே² ப்ராமாண்யமுபேத்ய வேதா³ந்தேஷு விநா கார்யார்த²தாமநபேக்ஷத்வம் வா ப²லவத்த்வம் வா ந லப்⁴யமிதி மதம், ப்³ரஹ்மாத்மநோ மாநாந்தராயோக்³யத்வேந தத்³தீ⁴மாத்ராத்ப²லலாபே⁴ந ச பராஸ்தம் । ஸம்ப்ரதி கார்யாந்விதே ஶப்³த³ஶக்திநியமாந்ந ஸித்³த⁴ம் வஸ்து ஶாப்³த³மிதி வத³தாமுபாஸ்திவிதி⁴நிஷ்டா²ந்வேதா³ந்தாநிச்ச²தாம் மதம் நிரஸிதும் வர்ணகாந்தரமாரப்⁴யதே । யத்³வா, ஆரோபிதப்³ரஹ்மத்வஸ்ய ஜீவஸ்யோபாஸ்திபரா வேதா³ந்தா ந ப்³ரஹ்மாத்மத்வே மாநமிதி பக்ஷம் ப்ரதிக்ஷிப்ய தேஷாம் வஸ்துநி மாநத்வே(அ)பி விதி⁴த்³வாரேதி விஶேஷமாஶங்க்ய வர்ணகாந்தரம் ।

தத்ர ‘ஸதே³வ’ இத்யாதி³வேதா³ந்தா விதே⁴யதீ⁴விஷயத்வேந ப்³ரஹ்மார்பயந்தி உத ஸாக்ஷாதி³தி ஸித்³தே⁴ வ்யுத்பத்த்யபா⁴வபா⁴வாப்⁴யாம் ஸம்ஶயே பூர்வபக்ஷயதி —

அத்ரேதி ।

ப்³ரஹ்ம கார்யஸ்ப்ருஷ்டமேவ ஶாஸ்த்ரக³ம்யம், கேவலமபீத்யுப⁴யத்ர ப²லபே⁴த³: । ஸப்தம்யா ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரப்ரமாணகத்வமுக்தம் ।

ததே³வ வத³ந்நுக்தமங்கீ³க்ருத்யாநிஷ்டம் ப்ரஸஞ்ஜயதி —

யத்³யபீதி ।

ப்ரதிபத்திவிதி⁴விஷயதயா ।

தத்³விஷயப்ரதிபத்திவிஷயதயேதி யாவத் । வஸ்துமாத்ரநிஷ்ட²த்வே ப்³ரஹ்மதி⁴யோ ஹாநாத்³யர்த²த்வாபா⁴வாதா³நர்த²க்யமேவேத்யர்த²: ।

கத²ம் கார்யபரவேதா³ந்தேப்⁴யோ வஸ்துதீ⁴:, வாக்யபே⁴தா³தி³த்யாஶங்க்யாஹ —

யதே²தி ।

'யூபே பஶும் ப³த்⁴நாதி’ இதி பஶுப³ந்த⁴நாய விநியுக்தே யூபே தஸ்யாலௌகிகத்வாத் கோ(அ)ஸாவித்யாகாங்க்ஷிதே ‘கா²தி³ரோ யூபோ ப⁴வதி । யூபம் தக்ஷதி । யூபமஷ்டாஶ்ரீகரோதி' இத்யாதி³பி⁴ஸ்தக்ஷணாதி⁴விதி⁴பரைரபி வாக்யைர்விஶிஷ்டஸம்ஸ்காரஸம்ஸ்தா²நம் தா³ரு யூப இதி க³ம்யதே । ‘யதா³ஹவநீயே ஜுஹோதி’ இதி ஹோமாதா⁴ரத்வேநோக்தாஹவநீயஸ்யாலௌகிகத்வாத்கோ(அ)ஸாவிதி வீக்ஷாயாம் ‘வஸந்தே ப்³ராஹ்மணோ(அ)க்³நீநாத³தீ⁴த’ இத்யாதி³ தத்³விதி⁴பரைரேவ வாக்யை: ஸம்ஸ்க்ருதோ(அ)க்³நிரஸாவிதி பா⁴தி । ததா² தே³வதாஸ்வர்கா³த்³யபி விதி⁴பரேணைவ ஶாஸ்த்ரேணோச்யதே । ததா²ந்யபரேணாபி தேந வித்⁴யாக்ஷேபாது³பாதா³நாத்³விஶிஷ்டம் ப்³ரஹ்ம ஸுபோ³த⁴மித்யர்த²: ।

நநு ப²லிநோ த்³ருமா:, பூ⁴பா⁴கோ³ நிதி⁴மாநித்யதி³ஷு விநாபி விதி⁴ம் ப்ரயோக³தீ⁴த்³ருஷ்டே:, ஶாஸ்த்ரேணாபி வித்⁴யநபேக்ஷேண ப்³ரஹ்மணோ(அ)ர்பணமிதி ஶங்கதே —

குத இதி ।

த்³ருஷ்டாந்தே(அ)பி கார்யாத்⁴யாஹாராத்³யபி⁴ப்ரேத்யாஹ —

ப்ரவ்ருத்தீதி ।

‘ப்ரவ்ருத்திர்வா நிவ்ருத்திர்வா நித்யேந க்ருதகேந வா । பும்ஸா யேநோபதி³ஶ்யேதே தச்சா²ஸ்ரமபி⁴தீ⁴யதே ॥ ‘ இதி ந்யாயாத் , வேதா³ந்தாநாமபி ஶாஸ்த்ரத்வாத³ந்யதரநியமாத்³விதி⁴நிஷ்ட²தாத்⁴ரௌவ்யமித்யர்த²: ।

ப்ரவ்ருத்த்யாதி³பரஸ்யைவ ஶாஸ்த்ரத்வம், ஶப்³த³ஶக்திஶ்ச கார்யாந்வயிந்யேவேத்யத்ர வ்ருத்³த⁴ஸம்மதிமாஹ —

ததா² ஹீதி ।

'வேத³மதீ⁴த்ய ஸ்நாயாத் ‘, இத்யத்⁴யயநஸ்நாநயோரவ்யவதா⁴நாதி⁴க³மாத் , அதீ⁴த்ய ஸ்நாநமக்ருத்வா த⁴ர்மம் ஜிஜ்ஞாஸமாநோ வேத³மிமமதிக்ராமேத் । அநதிக்ரமிதவ்யஶ்சாஸாவிதி சோதி³தே பா⁴ஷ்யக்ருதோக்தம் - ‘அதிக்ரமிஷ்யாம இமமாம்நாயமநதிக்ராமந்தோ வேத³மர்த²வந்தம் ஸந்தமநர்த²கமவல்பயேம’ இதி ।

கஸ்தர்ஹி வேத³ஸ்யார்த²ஸ்தத்ராஹ —

த்³ருஷ்டோ ஹீதி ।

தஸ்ய வேத³ஸ்ய கர்மாவபோ³த⁴நம் நியோக³ஜ்ஞாநம் த்³ருஷ்டோ(அ)ர்தோ² த்³ருஷ்டம் ப²லம் । நியோக³ஶ்ச ஸாத்⁴யத்வாத்ப்ரவ்ருத்த்யாத்³யபேக்ஷ: । தஸ்மாத்ப்ரவ்ருத்த்யாதி³பரம் ஶாஸ்த்ரமித்யர்த²: ।

த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாஸூத்ரஸ்த²ம் பா⁴ஷ்யமுக்த்வா தத்ரைவ சோத³நாஸூத்ரஸ்த²ம் பா⁴ஷ்யமாஹ —

சோத³நேதீதி ।

சோத³நாஸூத்ரே ஹி சோத³நேத்யநேந ஶப்³தே³ந க்ரியாயா நியோக³ஸ்ய ப்ரவர்தகமநுஷ்டா²பகம் வசநமாஹுர்வேத³வித³: । தேந ஶாஸ்த்ரம் ப்ரவர்தகமித்யர்த²: ।

ப்ரவ்ருத்த்யாதி³பரம் ஶாஸ்த்ரமித்யத்ரைவ ஸூத்ரகாரம் ஸம்வாத³யந்நௌத்பத்திகஸூத்ராவயவமாத³த்தே —

தஸ்யேதி ।

அத்⁴யக்ஷாத்³யபா⁴வாந்மாநாக³ம்யஸ்ய த⁴ர்மஸ்ய கத²ம் தீ⁴ரிதி வீக்ஷாயாமுக்தம் - ‘ஔத்பத்திகஸ்து ஶப்³த³ஸ்யார்தே²ந ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்தஸ்ய ஜ்ஞாநமுபதே³ஶோ(அ)வ்யதிரேகஶ்சார்தே²(அ)நுபலப்³தே⁴ தத்ப்ரமாணம் பா³த³ராயணஸ்யாநபேக்ஷத்வாத் ‘ இதி । உத்பத்திர்பா⁴வ: ஶப்³த³ஸ்ய வாசகஸ்யார்தே²ந வாச்யேந ஶக்திஸம்ப³ந்த⁴ஸ்தயோர்பா⁴வேநாவியுக்தோ நித்யோ ந தூத்பந்நயோருத்தரபா⁴வீ ।

ததா²பி த⁴ர்மே கிம் மாநம், சோத³நைவேத்யாஹ —

தஸ்யேதி ।

அக்³நிஹோத்ராதி³த⁴ர்மஸ்யாத்⁴யக்ஷாத்³யஸித்³த⁴ஸ்ய । ஜ்ஞாயதே(அ)நேநேதி ஜ்ஞாநம் தந்நிமித்தம் மாநமுபதே³ஶ உபதி³ஶ்யதே(அ)நேநேதி விதி⁴வாக்யம் । அவ்யதிரேகஶ்ச ஶப்³தோ³த்த²ஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்யார்தே² வ்யபி⁴சாராபா⁴வ: । ந ஹ்யபௌருஷேயோக்திஜந்யம் ஜ்ஞாநம் ஜாது விபர்யேதி । தஸ்மாத³ந்யதோ(அ)நுபலப்³தே⁴(அ)ர்தே² த⁴ர்மாக்²யே ததே³வோபதே³ஶஶப்³தி³தம் விதி⁴வாக்யம் மாநம், ஜ்ஞாநாந்தரே புருஷாந்தரே வா தஸ்யாநபேக்ஷத்வாத் । பா³த³ராயணஸ்யாபி ப⁴க³வத: ஸம்மதமேததி³த்யாசார்யம் பூஜயிதும் பா³த³ராயணோக்திரித்யக்ஷரார்த²: । தத்ர லோகே ஶப்³த³ஸ்ய மாநாந்தரவேத்³யத்வோபஹிதஸ்வார்தே² ஶக்திநியமாத் , தே³வத³த்தாதி³பதே³ ச ஸங்கேதார்த²தீ⁴த்³ருஷ்டே: ஸர்வஶப்³தா³நாம் ததை²வார்த²போ³தி⁴த்வாத் , அவேத்³யே ஸங்கேதாயோகா³த் , நாஸ்ய வேதா³ர்த²தேத்யபா⁴வோ வேதா³ர்த²ஸ்யேத்யாஶங்க்ய கார்யபோ³தா⁴தீ⁴நவ்யவஹாராக்ருதஶக்தௌ மாநாந்தராநிவேஶாத் , கார்யாந்விதஸ்வார்த²மாத்ரே ஶக்தேரவத்⁴ருதத்வாத் , வ்ருத்³த⁴வ்யவஹாராந்நிஶ்சிதஶக்தேர்க³வாதி³ஶப்³தா³ர்த²தீ⁴த்³ருஷ்டே: தே³வத³த்தாதி³பதே³ த்³ருஷ்டஸங்கேதாநுமாநாயோகா³த் , ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²பத³ஸமபி⁴வ்யாஹாராத்³வ்யுத்பத்த்யுபக³மாத³பூர்வகார்யார்த²தா லிஙாதே³: । ஶப்³தா³ந்தராணாம் தத³ந்விதஸ்வார்த²வ்யுத்பத்தேர்மாநாந்தராநபேக்ஷார்த²த்வம் ஸ்வாபா⁴விகஸம்ப³ந்தா⁴த³பௌருஷேயவசஸாமிதி சிந்திதம் । ததா² சௌத்பத்திகஸூத்ராத³பி ஶாஸ்த்ரம் ப்ரவ்ருத்த்யாதி³பரமேவேத்யர்த²: ।

கார்யாந்விதே பத³ஶக்திரித்யத்ரைவ ஸூத்ரம் பட²தி —

தத்³பூ⁴தாநாமிதி ।

ஸமாம்நாயோ(அ)ர்த²ஸ்ய தந்நிமித்தத்வாதி³தி ஸூத்ரஶேஷ: । வேத³வாக்யாநி மாநாந்தரஸாபேக்ஷாணி, தந்நிரபேக்ஷாணி வேதி ஸம்ஶயே வ்ருத்³த⁴வ்யவஹாரே வாக்யாத்தத³ர்த²ஜ்ஞாநே(அ)பி வேத³வாக்யஸ்ய ஸமுதா³யாந்தரத்வாத³ர்தே²நாஜ்ஞாதஸம்ப³ந்த⁴த்வாத் , தத்கல்பநே ஸங்கேதாபாதாத் , வேத³வாக்யாநாம் ஸாக்ஷேபத்வாத³ப்ராமாண்யமிதி ப்ராப்தே, லோகவேத³யோ: ஶப்³தா³ர்தா²பே⁴தா³த் , வைதி³கவாக்யார்த²தி⁴யோ லோகவ்யுத்பத்திமூலத்வாத் , கார்யாந்விதே ஜ்ஞாதஶக்தீநாமேவ ஶப்³தா³நாம் விஶிஷ்டார்தா²வச்சே²த³காநாம் வாக்யத்வாத் , வைதி³கவாக்யாநாம் ஸம்கேதாநபேக்ஷாணாம் ஸ்வார்த²தீ⁴ஹேதுத்வாத³பௌருஷேயாணாம் தேஷாமநபேக்ஷம் ப்ராமாண்யமிதி ராத்³தா⁴ந்திதம் । தேஷு பதா³ர்தே²ஷு பூ⁴தாநாம் வர்தமாநாநாம் பதா³நாம் கார்யேண வாக்யார்தே²ந தத்ப்ரதிபத்த்யர்த²த்வேந ஸமாம்நாய: ஸம்பூ⁴ய வாக்யத்வேநோச்சாரணம் । ஏகைகபத³ஸ்ம்ருதார்த²ஸ்ய மிலிதார்த²ஸ்ய வாக்யார்த²தீ⁴நிமித்தத்வாத் , பதா³ர்த²ப்ரதித்த்யவாந்தரவ்யாபாராணி ஹி பதா³நி வாக்யார்யம் போ³த⁴யந்தீதி ஸூத்ரார்த²: ।

பூ⁴தார்த²பரஸ்ய ந ஶாஸ்த்ரதேத்யத்ராபி ஸூத்ரகாராநுமதிமாஹ —

ஆம்நாயஸ்யேதி ।

அபி⁴யுக்தோக்த்யா ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

இஷ்டோபாயோ யாகா³தி³ர்விஷயவிஶேஷ:, அநிஷ்டோபாயோ ஹநநாதி³ர்த்³விதீயோ விஷயவிஶேஷ: ।

விதி⁴நிஷேத⁴காண்ட³ஸ்யைவமர்த²வத்த்வே(அ)பி கத²மர்த²வாதா³தி³ஷு ததே²த்யாஶங்க்யாஹ —

தச்சே²ஷதயேதி ।

ததா²பி வேதா³ந்தாநாம் கிமாயாதம், ததா³ஹ —

தத்ஸாமாந்யாதி³தி ।

கர்மஶாஸ்த்ரேண ஸாமாந்யம் ஶாஸ்த்ரத்வம், ததை²வ ப்ரவர்தகத்வேந நிவர்தகத்வேந தச்சே²ஷத்வேந வேத்யர்த²: ।

நநு வேதா³ந்தேஷு 'ப்ரதிஷ்டா²காமோ ராத்ரிஸத்ரேண யஜேத' இத்யாதி³வத்³விதே⁴யாபா⁴வாந்நியோஜ்யாபா⁴வாச்ச வித்⁴யயோகா³ந்ந ப்ரவ்ருத்த்யாதி³பரத்வம், தத்ராஹ —

ஸதீதி ।

ஶாஸ்த்ரத்வாத்தேஷாமபி விதி⁴பரத்வத்⁴ரௌவ்யே ராத்ரிஸத்ரந்யாயேந நியோஜ்யவிஶேஷலாபா⁴த் , ஆத்மதி⁴யஶ்சாக்³நிஹோத்ராதி³வத்³விதே⁴யத்வாத் , விதி⁴த்³வாரா வேதா³ந்தாநாம் ப்ரவ்ருத்த்யாதி³பரதேத்யர்த²: ।

உக்தம் ஸ்மாரயந்ப்³ரஹ்மதி⁴யோ விதே⁴யத்வமாக்ஷிபதி —

நந்விதி ।

இஹேதி காண்ட³த்³வயஸ்யாத்³யஸூத்ரஸ்ய சோக்தி: ।

பூ⁴தஶப்³த³ஸ்யார்தா²ந்தரம் நிரஸிதும் விஶிநஷ்டி —

நித்யேதி ।

தீ⁴கர்மணோர்விஷயவைஷம்யே(அ)பி விதே⁴யத்வே கிம் ஜாதம் தத்ராஹ —

தத்ரேதி ।

ப்³ரஹ்மதி⁴யோ(அ)ஸாத்⁴யப²லத்வாந்ந கர்மவத்³விதே⁴யதேத்யேதத்³தூ³ஷயதி —

நேதி ।

க்ருதியோக்³யபா⁴வார்த²விஷயோ நியோகோ³(அ)த்ர கார்யவிதி⁴:, தத³பேக்ஷிதஸ்யைவ ப்³ரஹ்மணோ வேதா³ந்தேஷு ப்ரதிபாத³நாத் , தஸ்ய ஸ்வதோ(அ)ஸாத்⁴யத்வே(அ)பி விதே⁴யக்ரியாத்³வாரா ஸாத்⁴யத்வாத்கர்மப²லவத்³தீ⁴ப²லஸ்யாபி நையோகி³கத்வாத்ப²லாத்³வைலக்ஷண்யாத் , உப⁴யோர்விதே⁴யதா துல்யேத்யர்த²: ।

வேதா³ந்தேஷு வித்⁴யஶ்ரவணாந்ந தச்சே²ஷதயா ப்³ரஹ்மோக்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

ஆத்மேதி ।

'ப்³ரஹ்ம வேத³’ இத்யத்ர ராத்ரிஸத்ரவத்³விதி⁴: । ஆதி³பாத³த் ‘ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி’ இத்யாதி³ க்³ருஹ்யதே ।

ததா²பி ஸத்யாதி³வாக்யாநி வாக்யபே⁴தே³ந வித்⁴யஸ்ப்ருஷ்டப்³ரஹ்மாபி⁴த³தீ⁴ரந்நித்யாஶங்க்ய வாக்யைக்யயோகே³ ந தத்³பே⁴த³கல்பநேத்யாஹ —

கோ(அ)ஸாவிதி ।

தாநேவ வேதா³ந்தாநாஹ —

நித்ய இத்யாதி³நா ।

க்ஷணிகபு³த்³தே⁴ர்தே³ஹாச்சாத்மாநம் வ்யாவர்தயிதும் நித்யபத³ம் ।

‘பஶ்யம்ஶ்சக்ஷு:’ இத்யாதி³ஶ்ருதேஶ்சக்ஷுராதி³மாத்ராவச்சி²ந்நம் ரூபாதி³ஜ்ஞாநவத்த்வம் வ்யாவர்த்ய ஸர்வத்ராப்ரதிப³த்³த⁴ஜ்ஞாநவத்த்வமாஹ —

ஸர்வஜ்ஞ இதி ।

தி³க³ம்ப³ரேஷ்டம் ஸர்வஜ்ஞம் பராசஷ்டே —

ஸர்வேதி ।

ஸாங்க்²யம் ப்ரத்யஹ —

நித்யேதி ।

ஜட³விஶேஷைரைக்யதாதா³த்ம்யே வ்யாஸேத்³து⁴ம் —

நித்யஶுத்³தே⁴தி ।

அக²ண்ட³ஜாட்³யவ்யாவ்ருத்த்யர்த²ம் —

பு³த்³தே⁴தி ।

விவர்தஹீநாக²ண்ட³ஜட³ஶக்த்யைக்யாத்⁴யஸ்தஶப³லசைதந்யம் நிஷேத்³து⁴ம் —

முக்தேத்யாதி³ ।

ஏதாநி விஶேஷணாநி தத்தத்³வாக்யோபலக்ஷணத்வேநோக்தாநி ।

அபரோக்ஷத்வமாஹ —

விஜ்ஞாநமிதி ।

பரமபுருஷார்த²த்வமாஹ —

ஆநந்த³மிதி ।

ஆதி³ஶப்³த³: ஸத்யம் ஜ்ஞாநமித்யாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²: ।

நநூக்தவிதி⁴ப²லம் த்³ருஷ்டமத்³ருஷ்டம் வா । நாத்³ய:, வித்⁴யாநர்த²க்யா । ந சாவகா⁴தாதி³வத்தத³ர்த²த்வம் , த்³ருஷ்டமாத்ரப²லவத்த்வவிரோதா⁴த்தேஷு நியமாத்³ருஷ்டஸ்யேஷ்டத்வாத் । ந த்³விதீய: மாநாபா⁴வாத் । தத்ராஹ —

தது³பாஸநாச்சேதி ।

ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்ம தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । ஶாஸ்த்ரம் ‘ப்³ரஹ்ம வேத³’ இத்யாதி³ । அந்வயவ்யதிரேகாஸித்³த⁴த்வமத்³ருஷ்டத்வம் ।

ப்³ரஹ்மணோ வித்⁴யநுப்ரவேஶமுக்த்வா விபக்ஷம் ப்ரத்யாஹ —

கர்தவ்யேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ விதே⁴யதீ⁴விஷயத்வாபா⁴வே வித்⁴யஸ்பஷ்டஸ்யைவோக்தௌ தத்ர ஹாநாத்³யயோகா³ல்லௌகிகோக்திவதா³நர்த²க்யமேவ வேதா³ந்தாநாமித்யர்த²: ।

வஸ்துமாத்ரோக்தாவபி நாநர்த²க்யமிதி த்³ருஷ்டாந்தேந ஶங்கதே —

நந்விதி ।

வைஷம்யோக்த்யா ப்ரத்யாஹ —

ஸ்யாதி³தி ।

வாக்யோத்த²ஜ்ஞாநாதே³வாக்ருதக்ருத்யத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

ஶ்ரோதவ்ய இதி ।

பூவபக்ஷமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ஸித்³தே⁴(அ)ர்தே² ஶப்³தா³நாமஜ்ஞாதஶக்தித்வம், வேதா³ந்தாநாம் ஶாஸ்த்ரத்வம், அர்த²வத்த்வம், ஶ்ரவணாதூ³ர்த்⁴வம் மநநாதி³விதி⁴ஶ்ச தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

ப்ரதிபத்தீத்யாதி³ ।

ப்ரதிபத்தேர்விதி⁴ர்நியோக³ஸ்தஸ்ய விஷயபூ⁴தாம் ப்ரதிபத்திம் ப்ரத்யவச்சே²த³கத்வேந விஷயதயேத்யர்த²: ।

ப்ராப்தம் பக்ஷமநூத்³ய ஸித்³தா⁴ந்தயதி —

அத்ரேதி ।

பரமதநிராஸம் ப்ரதிஜாநீதே —

நேதி ।

ந கர்மவத்³விதே⁴யா தீ⁴ரித்யுக்தநிஷேதே⁴ ஹேதுமாஹ —

கர்மேதி ।

ததே³வ வக்தும் கர்ம பி⁴நத்தி —

ஶாரீரமிதி ।

தத்தத்கர்மபே⁴தே³ தே³ஹாதே³: ஸர்வஸ்யோபயோகே³(அ)பி க்வசித்கஸ்யசித்ப்ராதா⁴ந்யாத்த்ரைவித்⁴யம் । தத்ர ப்ரமாணமாஹ —

ஶ்ருதீதி ।

'அக்³நிஹோத்ரம் ஜுஹுயாத் ‘ ‘ப்³ரஹ்மயஜ்ஞேந யக்ஷ்யமாண:’ ‘ஸந்த்⁴யாம் மநஸா த்⁴யாயேத் ‘ இத்யாத்³யா ஶ்ருதி: । ‘ஶரீரவாங்ப⁴நோபி⁴ர்யத்கர்ம ப்ராரப⁴தே நர:’ இத்யாத்³யா ஸ்ம்ருதி: ।

லோகே(அ)பி தத்ப்ரஸித்³த⁴ம் மத்வோக்தம் —

த⁴ர்மாக்²யமிதி ।

ந்யாயஸித்³த⁴ம் சைததி³த்யாஹ —

யத்³விஷயேதி ।

ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநாநந்தரம் தஸ்ய த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாப²லஹேதுத்வாத்தந்நிர்ணயார்த²ம் வேத³வாக்யாநி விசாரயிதவ்யாநீதி வத³தா த⁴ர்மஸ்யைவ விசாரிதத்வாத்தஸ்ய ந்யாயஸித்³த⁴த்வே(அ)பி கத²மத⁴ர்மஸ்ய தத்³விஷயதேத்யாஶங்க்ய த⁴ர்மஶப்³த³ஸ்யோபலக்ஷணத்வமாஹ —

அத⁴ர்மோ(அ)பீதி ।

ஹிம்ஸாதி³ரித்யாதி³பத³மப⁴க்ஷ்யப⁴க்ஷணாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²ம் ।

சோத³நாலக்ஷணத்வாத்³த⁴ர்மஸ்ய ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வே(அ)பி குதோ(அ)த⁴ர்மஸ்ய ததே²த்யஶங்க்யாஹ —

ப்ரதிஷேதே⁴தி ।

த⁴ர்மோ ஹி புருஷம் நி:ஶ்ரேயஸேந ஸம்யுநக்தீதி தஜ்ஜிஜ்ஞாஸா ஸ்யாத் , அத⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸா து விப²லேத்யாஶங்க்யாஹ —

பரிஹாராயேதி ।

உக்தம் கர்மரூபமநூத்³ய தத்ப²லரூபமாஹ —

தயோரிதி ।

ஸர்வலோகப்ரஸித்³த⁴த்வேந வித்³வந்மாத்ரஸித்³த⁴வித்³யாப²லாத்³பே⁴த³ம் ஸூசயதி —

ப்ரத்யக்ஷ இதி ।

ஸுக²மாத்ரம் வித்³யாப²லம், இத³ம் து³:க²மபீதி பே⁴தா³ந்தரமாஹ —

ஸுகே²த்யாதி³நா ।

அகார்யகரணஸ்ய வித்³யாப²லம் லப்⁴யம், கர்மப²லம் த்வந்யதே²தி விஶேஷாந்தரமாஹ —

ஶரீரேதி ।

நித்யஸித்³த⁴ம் வித்³யாப²லமவித்³யாபிதா⁴நமங்க³மாத்ராபேக்ஷம், கர்மப²லமந்யதே²த்யபரம் விஶேஷமாஹ —

விஷயேதி ।

அஜ்ஞேஷ்வபி ஸத்த்வாச்ச கர்மப²லம் வித்³யாப²லவிலக்ஷணமித்யாஹ —

ப்³ரஹ்மாதி³ஷ்விதி ।

தாரதம்யபா⁴க்த்வாத³பி கர்மப²லஸ்ய வித்³யாப²லாத³நதிஶயாத்³பி⁴ந்நதேத்யாஹ —

மநுஷ்யத்வாதி³தி ।

ஶ்ருதேருக்தார்தா²நுஸாரித்வமநுஶப்³தா³ர்த²: । 'ஸ ஏகோ மாநுஷ ஆநந்த³: । தே யே ஶதம் மாநுஷா ஆநந்தா³:’ இத்யாத்³யா ஶ்ருதி: ।

ப²லவைலக்ஷண்யமுபலக்ஷணம் க்ருத்வா ஸாத⁴நவைலக்ஷண்யமாஹ —

ததஶ்சேதி ।

ப²லே தாரதம்யஸ்ய ஶ்ருதத்வாதி³தி யாவத் । ஹேதுவைசித்ர்யம் விநா கார்யவைசித்ர்யஸ்யாகஸ்மிகத்வாபத்தேர்மோக்ஷே வித்³யாரூபம் ஸாத⁴நமேகரூபமிதி வ்யக்தம் வித்³யாகர்மணோ: ஸ்வரூபவைசித்ர்யம் ।

கிஞ்ச வித்³யாயாமேகரூப: ஸாத⁴நசதுஷ்டயவிஶிஷ்டோ(அ)தி⁴காரீ, நாநாரூபஸ்து கர்மணீத்யதி⁴காரபே⁴த³மாஹ —

த⁴ர்மேதி ।

கர்மாதி⁴காரிதாரதம்யே ஹேத்வந்தரமாஹ —

ப்ரஸித்³த⁴ம் சேதி ।

ஆதி³பத³மபர்யுதா³ஸஸங்க்³ரஹார்த²ம் ।

ந கேவலம் ப்ரஸித்³த⁴த்வாத³தி⁴காரிதாரதம்யம் கிந்து த³க்ஷிணோத்தரக³திஶ்ருதேரபீத்யதி⁴காரிதாரதம்யே ஶ்ருதார்தா²பத்திமாஹ —

ததா² சேதி ।

வித்³யேத்யுபாஸநோக்தா, ஸமாதி⁴ருபாஸ்யே(அ)ர்தே² மநஸ: ஸ்தி²ரீபா⁴வ:, தயோர்விஶேஷோ நாம ப்ரகர்ஷ: ।

ஸமுச்சயாநுஷ்டா²யிநாமர்சிராத்³யுபலக்ஷிதம் தே³வயாநம் பந்தா²நமுக்த்வா கர்மமாத்ரநிஷ்டா²நாம் பத்²யந்தரமாஹ —

கேவலைரிதி ।

இஷ்டம் - ‘அக்³நிஹோத்ரம் தப: ஸத்யம் வேதா³நாம் சாநுபாலநம் । ஆதித்²யம் வைஶ்வதே³வம் - ‘ இத்யேவம்வித⁴ம் கர்ம । பூர்தம் வாபீகூபதடா³கா³தி³தே³வதாயதநாந்நப்ரதா³நாராமாதி³ரூபம் ஸ்மார்தம் கர்ம । த³த்தம் ஶரணாக³தத்ராணமஹிம்ஸா ப³ஹிர்வேதி³தா³நம் ச ।

தூ⁴மாத்³யுபலக்ஷிதேந த³க்ஷிணேந பதா² சந்த்³ரலோகம் க³தேஷு ஸுகை²கரூப்யாத்தத்³தே⁴தோரபி ததா²த்வாத³ந்யத்ராபி தத்தாரதம்யாஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யாஹ —

தத்ராபீதி ।

ஸம்பததி யேநாஸ்மால்லோகாத³மும் லோகமிதி கர்மாஶய: ஸம்பாத: । தத்ர யாவத்³போ⁴க்தவ்யம் ஸ்தி²த்வா ‘அதை²தமேவாத்⁴வாநம் புநர்நிவர்தந்தே' இதீயத்தாகரணாத்ஸாதிஶயத்வம் ஸுக²தத்³தே⁴த்வோர்பா⁴தீத்யர்த²: ।

மநுஷ்யத்வாதா³ரப்⁴யோர்த்⁴வக³தேஷு ஸுக²தத்³தே⁴த்வோருத்கர்ஷமுக்த்வா தத்³த்³ருஷ்டாந்தேந தஸ்மாதா³ரப்⁴யாதோ⁴க³தேஷு தயோரபகர்ஷதாரதம்யமாஹ —

ததே²தி ।

ஸுக²தத்³தே⁴துதத³நுஷ்டா²யிநாமுத்கர்ஷாபகர்ஷதாரதம்யவத்³து³:க²தத்³தே⁴துதத³நுஷ்டா²யிநாமபி தது³ப⁴யமஸ்தீத்யாஹ —

தயோர்த்⁴வேதி ।

மநுஷ்யத்வாதூ³ர்த்⁴வக³தேஷு து³:கா²பகர்ஷதாரதம்யம், தஸ்மாத³தோ⁴க³தேஷு ச தது³த்கர்ஷதாரதம்யமிதி பே⁴த³: ।

கர்மப²லம் வித்³யாப²லாத்³பே⁴த்தும் ப்ரபஞ்சிதமுபஸம்ஹரதி —

ஏவமிதி ।

அவித்³யாதீ³த்யாதி³பதே³நாஸ்மிதாராக³த்³வேஷாபி⁴நிவேஶா க்³ருஹ்யந்தே ।

ஸுக²து³:க²பரிணாமத்³வாரம் த³ர்ஶயதி —

ஶரீரேதி ।

தஸ்யோபாதா³நம் தஸ்மிந்த்³விவிதோ⁴(அ)பி⁴மாந: । தஸ்யாநர்த²தயா ஹேயத்வத்மாஹ —

ஸம்ஸாரேதி ।

அநித்யமித்யபி தத³ர்த²மேவ ।

மேயமுபஸம்ஹ்ருத்ய மாநமுபஸம்ஹரதி -

ஶ்ருதீதி ।

‘ஶரீரஜை: கர்மதோ³ஷைர்யாதி ஸ்தா²வரதாம் நர: । வாசிகை: பக்ஷிம்ருக³தாம் மாநஸைரந்த்யஜாதிதாம் ॥‘ இத்யாத்³யா ஸ்ம்ருதி: । த்³ருஷ்டஹேதுஸாம்யே(அ)பி த்³ருஷ்டம் ஸுகா²தி³வைசித்ர்யம் ததா²பூ⁴தமேவாலௌகிகம் ஹேது கல்பயிதீதி ந்யாய: ।

ஶ்ருதிமாஹ —

ததா² சேதி ।

நிபாதாவவதா⁴ரணே ।

ஶ்ருதேஸ்தாத்பர்யமாஹ —

யதே²தி ।

நாஸ்யா: ஸம்ஸாரரூபாவேத³நே தாத்பர்ய, தத³நுவாதே³ந முக்திபரத்வாதி³த்யாஹ —

அநுவத³தீதி ।

வித்³யாப²லமாஹ —

அஶரீரமிதி ।

தத்த்வதோ விதே³ஹம் ஸந்தமாத்மாநம் வைஷயிகே ஸுக²து³:கே²நைவ ஸ்ப்ருஶதோ வாவேத்யவதா⁴ரணாதி³த்யர்த²: ।

ஶ்ருதிதாத்பர்யமாஹ —

சோத³நேதி ।

தத்ர க³மகமாஹ —

ப்ரியேதி ।

க³மகத்வமஸ்ய வ்யதிரேகேண ஸ்போ²ரயதி —

த⁴ர்மேதி ।

தத்கார்யே தத்³த்³ருஷ்டேரித்யர்த²: ।

த⁴ர்மஸ்ய விசித்ரப²லத்வாத³தே³ஹத்வமபி தத்கார்யமேவேதி ஶங்கதே —

அஶரீரத்வமிதி ।

வஸ்துதோ தே³ஹாஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ஶரீரத்வம், தஸ்ய நித்யத்வாத்திரோதா⁴யகாஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞாநமாத்ராபோஹ்யத்வாந்ந த⁴ர்மகார்யதேத்யாஹ —

நேதி ।

தத்ர மாநமாஹ —

அஶரீரமிதி ।

ஶரீரம் ஸ்தூ²லம் வஸ்துதோ நாஸ்யாஸ்தீதி யாவத் ।

தத்ர ஹேது: —

ஶரீரேஷ்விதி ।

அநவஸ்தே²ஷ்வநித்யேஷ்வவஸ்தி²தம் । நித்யமித்யர்த²: ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

மஹாந்தமிதி ।

ஸாபேக்ஷிகத்வம் வாரயதி —

விபு⁴மிதி ।

மந்த்ருமந்தவ்யபே⁴த³ம் ப்ரத்யாஹ —

ஆத்மாநமிதி ।

ஈத்³ருஶமாத்மாநம் மத்வா தீ⁴ரோ ப⁴வதி । நஹி தந்மதிம் விநா தீ⁴ரத்வம் ஸம்ப⁴வதி । ஸ ச தீ⁴ர: ஶோகோபலக்ஷிதம் ஸம்ஸாரம் நாநுப⁴வதீத்யர்த²: ।

ஸூக்ஷ்மதே³ஹாபா⁴வே மாநாந்தரமாஹ —

அப்ராண இதி ।

க்ரியாஶக்திமாந்ப்ராணோ(அ)ஸ்ய வஸ்துதோ நாஸ்தீதி தந்நிஷேதா⁴த்தத்ப்ரதா⁴நாநி ஸார்தா²நி கர்மேந்த்³ரியாணி நிஷித்³தா⁴நி । தத³பி⁴ப்ராயேண ஹிஶப்³த³: । ஜ்ஞாநஶக்திமந்மநோ(அ)ஸ்ய வஸ்துதோ நேதி தந்நிஷேதா⁴த்தத்ப்ரதா⁴நஜ்ஞாநேந்த்³ரியாணி ஸார்தா²நி நிஷித்³தா⁴நி । அத ஏவ ஶுப்⁴ர: । ஶுத்³த⁴ இத்யர்த²: ।

தே³ஹத்³வயாபா⁴வே ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

அஸங்கோ³ ஹீதி ।

‘ஸ யத்தத்ர’ இத்யாதௌ³ ஸ்வப்நாதி³க்ருதகர்மஸ்வகர்தாத்மேத்யுக்தே(அ)ர்தே² ஹேதுரநேநோச்யதே । மூர்தம் மூர்தாந்தரேண யுஜ்யமாநம் ஸ்பந்த³தே, ஆத்மா து பூர்ணத்வாத³மூர்தோ ந கேநசித்³யுஜ்யதே । தேநாகர்தேத்யர்த²: । ‘அகாயமவ்ரணம் ‘ இத்யாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் ।

அஶரீரத்வஸ்ய ஸ்வாபா⁴விகத்வே ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

தத்³வைலக்ஷண்யே கிம் ஸ்யாத்ததா³ஹ —

நித்யமிதி ।

ததா²பி பரிணாமித்வாத்³விதே⁴யக்ரியாநுப்ரவேஶமாஶங்க்யாபரிணாமிநித்யதாம் வக்தும் பரிணாமிநித்யம் ப்ருத²க்கரோதி —

தத்ரேதி ।

ப்ரக்ருதம் நித்யம் ஸப்தம்யர்த²: ।

பரிணாமித்வநித்யத்வயோர்விரோத⁴ம் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயா ப்ரத்யாஹ —

யஸ்மிந்நிதி ।

தத்ர மீமாம்ஸகாதி³ஸம்மதம் த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி ।

ததா²ந்யத³பி விக்ரியமாணம் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாதோ நித்யம் ஸ்யாதி³தி ஶேஷ: ।

ஸாங்க்²யீயத்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதா² சேதி ।

தந்மதே ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி கு³ணா விக்ரியமாணா ஏவ ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயா நித்யாஸ்ததா²ந்யத³பி பரிணாமி நித்யமித்யர்த²: ।

தாத்³ருங்நித்யாத³தே³ஹத்வே மோக்ஷே விஶேஷமாஹ —

இத³ம் த்விதி ।

தத்க²ல்வதாத்த்விகம், பரிணாமஸ்ய கார்த்ஸ்ந்யைகதே³ஶாப்⁴யாம் பே⁴தா³பே⁴தா³ப்⁴யாம் ச து³ர்வசநத்வாத் । மோக்ஷாக்²யமதே³ஹத்வம் ஸ்வாபா⁴விகமகல்பிதமிதி விஶேஷமாஹ —

பாரமார்தி²கமிதி ।

தத்ர ஹேதுமாஹ —

கூடஸ்தே²தி ।

தத³ர்த²ம் ஸர்வக³தத்வேந பரிஸ்பந்த³பரிணாமராஹித்யமாஹ —

வ்யோமவதி³தி ।

ப²லார்தா²பி க்ரியா தத்ர ந கல்ப்யா, த்ருப்தே: ஸதா³தநத்வாதி³த்யாஹ —

நித்யேதி ।

பரிணாமாபா⁴வே ஹேத்வந்தரம் —

நிரவயவமிதி ।

ப்ரகாஶார்தா² விக்ரியா ந தத்ரேத்யாஹ —

ஸ்வயமிதி ।

உக்தவிஶேஷணவஶாந்ந ஸா கர்மகார்யேத்யுக்தம் , இதா³நீம் த⁴ர்மாத⁴ர்மயோ: ஸகார்யயோர்ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்த⁴நிஷேதா⁴த³பி தத்ப்ராப்திர்முக்திர்ந கர்மகார்யேத்யாஹ —

யத்ரேதி ।

காலாநவச்சி²ந்நத்வாச்ச முக்திரகர்மஸாத்⁴யேத்யாஹ —

காலேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ த⁴ர்மாத்³யநவச்சே²த³த்வே மாநமாஹ —

அந்யத்ரேதி ।

த⁴ர்மாத்தத்ப²லாச்ச ஸுகா²த் , அத⁴ர்மாத்தத்ப²லாச்ச து³:கா²த் , க்ருதாத்கார்யாத் , அக்ருதாச்ச காரணாத் , பூ⁴தாதி³காலத்ரயாச்ச ப்ருத²க்³பூ⁴தம் தேநாநவச்சே²த்³யம் யத்பஶ்யஸி தத்³வதே³தி ம்ருத்யும் ப்ரதி நசிகேதஸோ வசநம் । ஆதி³ஶப்³தே³ந ‘நைநம் ஸேதும்‘ இத்யாத்³யா ஶ்ருதிர்க்³ருஹ்யதே ।

ப்ருத²க்³ஜிஜ்ஞாஸாவிஷயத்வாச்ச த⁴ர்மாத்³யஸ்ப்ருஷ்டத்வம் ப்³ரஹ்மணோ யுக்தமித்யாஹ —

ததி³தி ।

அத:ஶப்³த³பாடே² த⁴ர்மாத்³யஸ்பர்ஶே கர்மப²லவைலக்ஷண்யம் ஹேதுக்ருதம் ।

கர்தவ்யதீ⁴ஶேஷத்வேந ப்³ரஹ்மோபதே³ஶாத்தத்ப்ராப்தேர்முக்தேர்வைத⁴தீ⁴ப²லத்வமித்யாஶங்க்யாஹ —

தத்³யதீ³தி ।

அநித்யத்வே(அ)பி ஸ்வர்கா³தி³வத்புமர்த²தேத்யாஶங்க்யாஹ —

தத்ரேதி ।

தஸ்மிந்மோக்ஷே விதே⁴யக்ரியாஸாத்⁴யத்வேநாநித்யே ஸதீத்யர்த²: ।

யதோ²க்தேதி ।

தயோஶ்சோத³நாலக்ஷணயோரித்யாதா³விதி ஶேஷ: । ஸ்வர்கா³தி³த்³ருஷ்டாந்தாதி³த்யர்த²: ।

இஷ்டாபத்திம் ப்ரத்யாஹ —

நித்யஶ்சேதி ।

ப்³ரஹ்மாப்தேர்முக்தேரவைத⁴ப²லத்வே ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

முக்தேரவைத⁴ப²லத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

அபிசேதி ।

யோ ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யக்த்வேந ஸாக்ஷாத்கரோதி ஸ ததே³வ வேத்³யம் ப்³ரஹ்ம ப⁴வதி, தத்க்ரதுந்யாயாத் । தஸ்மிந்பராத்மநி பரம் காரணமவரம் கார்யம் தத்³ரூபே தத³தி⁴ஷ்டா²நே ப்ரத்யக்த்வேந ஸாக்ஷாத்க்ருதே ஸத்யஸ்ய விது³ஷோ(அ)நாரப்³தா⁴நி கர்மாணி க்ஷீணாநி ப⁴வந்தி । ப்³ரஹ்மணோ ரூபமாநந்த³ம் வித்³வாந்ப⁴யஹேத்வபா⁴வாந்நிர்ப⁴யோ ப⁴வதி । ஶ்ருதாவிதிஶப்³த³: ஶ்லோகஸாமாப்த்யர்த²: । ஹே ஜநக, த்வமப⁴யம் ப்³ரஹ்ம ப்ராப்தோ(அ)ஸி, தத்ஸாக்ஷாத்காரவத்த்வாத் , யத³ஸ்மிந்தே³ஹே ஜலஸூர்யவத்ப்ரவிஷ்டம் ப்³ரஹ்ம ஜீவாக்²யம் ததா³சார்யேண போ³தி⁴தமாத்மாநமேவ ஸர்வகல்பநாதீதமவேத்³விதி³தவத் கத²மஹம் ப்³ரஹ்மத்³விதீயமஸ்மீதி, தஸ்மாதே³வ ஜ்ஞாநாத³ஜ்ஞாநக்ருதாஸர்வத்வநிவ்ருத்த்யா தத்³ப்³ரஹ்ம பூர்ணாத்மநா ஸ்தி²தமாஸீத் । ‘யஸ்மிந்ஸர்வாணி பூ⁴தாந்யாத்மைவாபூ⁴த்³விஜாநத:’ இதி ய: ஸர்வாத்மபா⁴வோ வித்³யாவ்யங்க்³யத்வேநோக்தஸ்தத்ராத்மநி தத்³தீ⁴காலே வா ததா³த்மைக்யமுபதே³ஶேந பஶ்யத: ஶோகாத்³யுபலக்ஷித: ஸம்ஸாரோ நேதி ஶ்ரூதீநாமர்த²: । ஆதி³ஶப்³தே³ந ‘ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி’ இத்யாத்³யா க்³ருஹ்யந்தே ।

தாஸாம் தாத்பர்யமாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

வித்³யாதத்ப²லயோரேககாலத்வஶ்ருதேர்வைத⁴ஜ்ஞாநாபூர்வஜந்யத்வே முக்தேஸ்தத³யோகா³த் , வைத⁴ப²லஸ்ய காலாந்தரபா⁴வித்வாத் , ப்³ரஹ்மதீ⁴ர்ந விதே⁴யா । தத்ப²லம் ச த்³ருஷ்டமேவேதி பா⁴வ: ।

இதஶ்ச மோக்ஷோ வைதோ⁴ நேத்யாஹ —

ததே²தி ।

தத்பத³லக்ஷ்யம் ப்³ரஹ்மைததா³த்மத்வேந ஸ்தி²தமஸ்மீதி பஶ்யந்நஸ்மாதே³வ த³ர்ஶநாத்³ருஷிர்வாமதே³வநாமா பரம் ப்³ரஹ்மாவித்³யாத்⁴வஸ்த்யா ப்ரதிபந்நவாந்கிலேதி । ஹஶப்³தோ³ வ்யவதா⁴நேந ஸம்ப³த்⁴யதே । ஸ சாஸ்மிந்த³ர்ஶநே ஸ்தி²த: ஸர்வாத்மப்ரகாஶகாந்மந்த்ராநஹமித்யாதீ³ந்த்³ருஷ்டவாநிதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

தஸ்யாஸ்தாத்பர்யமாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

'லக்ஷணஹேத்வோ: க்ரியாயா:’ இத்யத்ர யேந லக்ஷ்யதே தல்லக்ஷணம் ஜநகோ ஹேதுஸ்தௌ லக்ஷணஹேதூ க்ரியாவிஷயௌ சேத்³ப⁴வதஸ்ததா³ க்ரியாத்மகே தஸ்யா லக்ஷணே தஸ்யா ஹேதௌ சார்தே² வர்தமாநாத்³தா⁴தோ: பரஸ்ய லட: ஶத்ருஶாநசாவாதே³ஶௌ ப⁴வத இத்யுக்தம் । யதா² திஷ்ட²ந்மூத்ரயதி, ஶயாநோ பு⁴ங்க்தே(அ)தீ⁴யாநோ வஸதீதி । ததா²த்ராபி ப்ரதிபத்திக்ரியாஹேதௌ க்ரியாயாம் த³ர்ஶநே பஶ்யந்நிதி ஶதுர்த³ர்ஶநாத் , அவ்யவஹிதே ச ஹேதுமதி க்ரியாயா ஹேதுத்வாத் , ஏஷ ஶத்ருப்ரத்யய: ஸர்வாத்மத்வஸ்ய காலாந்தரத்வம் வாரயதி । அதோ(அ)ஸ்ய ந வைத⁴தேத்யர்த²: ।

யத்³யபி ந ஸ்தி²திக்ரியாஸாமர்த்²யாத்³க்³ீதிக்ரியா கிந்து யத்நாந்தராத் , ததா²பி தயோர்மத்⁴யே க்ரியாந்தரம் ஶப்³த³தோ ந பா⁴தீத்யேதாவதோதா³ஹரதி —

யதே²தி ।

இதஶ்ச ப்³ரஹ்மதீ⁴ர்ந விதே⁴யா, தத்ப²லம் ச ந வைத⁴மித்யாஹ —

த்வம் ஹீதி ।

ப⁴ரத்³வாஜாத³ய: ஷட்³ருஷய: பரவித்³யாப்ரத³ம் பிப்பலாத³ம் கு³ரும் வித்³யாநிஷ்க்ரயார்த²மந்யத³நுரூபமபஶ்யந்த: பாத³யோ: ப்ரணம்யோசிரே । த்வம் க²ல்வஸ்மாகம் பிதா, ப்³ரஹ்மதே³ஹஸ்யாஜராமரஸ்ய வித்³யயா ஜநயித்ருத்வாத் , இதரௌ பிதரௌ தே³ஹமேவ ஜநயத: ஜநயித்ருத்வமபி ஸித்³த⁴ஸ்யைவாவித்³யாநிராஸாதி³த்யாஹ - யஸ்த்வமஸ்மாநவித்³யாமஹோத³தே⁴: பரமபுநராவ்ருத்திரூபம் பாரம் தாரயஸி ப்ராபயஸி வித்³யாப்லவேநேதி ।

ப்ரஶ்நோபநிஷத³முக்த்வா ஸநத்குமாரநாரத³ஸம்வாதா³த்மிகாம் சா²ந்தோ³க்³யோபநிஷத³ம் பட²தி —

ஶ்ருதம் ஹீதி ।

தத்ர ‘தாரயது’ இத்யந்தமுபக்ரமஸ்த²ம் ஶேஷமுபஸம்ஹாரஸ்த²மிதி பே⁴த³: । மம ப⁴க³வத்துல்யேப்⁴ய: ஶ்ருதமேவேத³ம் யத்தரதி ஶோகம் மநஸ்தாபமக்ருதார்த²பு³த்³தி⁴மாத்மவிதி³தி । ஸோ(அ)ஹமநாத்மவித்த்வாச்சோ²சாமி அதஸ்தம் மாம் ஶோசந்தம் ஶோகஸாக³ரஸ்ய பாரமந்தம் தாரயது ப⁴க³வாநாத்மஜ்ஞாநோடு³பேநேதி நாரதே³ந ப்ரேரித: ஸநத்குமாரஸ்தஸ்மை வைராக்³யாதி³நா நிரஸ்தஸமஸ்ததோ³ஷாய யோக்³யாய தமஸோ(அ)வித்³யாக்²யஸ்ய பாரம் பரமார்த²தத்த்வம் த³ர்ஶிதவாநித்யர்த²: ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந ‘யோ வேத³ நிஹிதம் கு³ஹாயாம் ‘ இத்யாத்³யா: ஶ்ருதயோ க்³ருஹீதாஸ்தாஸாம் தாத்பர்யமாஹ —

மோக்ஷேதி ।

வித்³யாப²லமவித்³யாத்⁴வஸ்தி: ஶ்ருதா ந சாமாநாத்தத்³த்⁴வஸ்தி: ததா² சோபாஸ்தேரந்யா மாநமேவ ப்³ரஹ்மதீ⁴ர்ந விதே⁴யா தத்ப²லம் ச முக்திர்ந வைதீ⁴த்யர்த²: ।

ஶ்ருத்யநுஸாரேணாவித்³யாத்⁴வஸ்திப²லத்வாத்³ப்³ரஹ்மதீ⁴ஸ்தத்த்வதீ⁴ரித்யுக்தம் । இதா³நீம் தர்கஶாஸ்த்ராநுஸாரேணாபி ததை²வேத்யாஹ —

ததா² சேதி ।

து³:க²ம் ப்ரதிகூலவேத³நீயம், பா³தா⁴, பீடா³, தாப இத்யநேகவித⁴ம் । ஜந்ம தே³ஹேந்த்³ரியபு³த்³தீ⁴நாம் நிகாயவிஶிஷ்ட: ப்ராது³ர்பா⁴வ: । ஹிம்ஸாஸ்தேயாதி³ரூபா பாபிகா ப்ரவ்ருத்திரத⁴ர்மம் ப்ரஸூதே । தா³நத்ராணாதி³ரூபா ப்ரவ்ருத்திர்த⁴ர்மம் ஜநயதி । தாவேதௌ த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ ப்ரவ்ருத்திஸாத்⁴யௌ தச்ச²ப்³தௌ³ । ராக³த்³வேஷேர்ஷ்யாஸூயாமாநலோபா⁴த³யோ தோ³ஷா: । மித்²யாஜ்ஞாநமதஸ்மிம்ஸ்தஜ்ஜ்ஞாநம், ஆத்மா நாஸ்தீத்யாதி³ । தேஷாம் பாட²க்ரமாது³த்தரோத்தரஸ்யாபாயே தத³நந்தரஸ்ய பூர்வபூர்வஸ்யாபாயாத³பவர்கோ³ நி:ஶ்ரேயஸம் । மித்²யாஜ்ஞாநாத³யோ து³:கா²ந்தா த⁴ர்மா விச்சே²தா³த்³ருதே வர்தமாநா: ஸம்ஸார: । ததா²ச யதா³ தத்த்வஜ்ஞாநாந்மித்²யாஜ்ஞாநமபைதி ததா³ ஹேத்வபா⁴வே ப²லாபா⁴வாத்³தோ³ஷாபாய:, தத³பாயே ச ப்ரவ்ருத்திஸாத்⁴யத⁴ர்மாத⁴ர்மாபாயாஜ்ஜந்மாபாயத்³வாரா து³:க²மபக³ச்ச²தி, ததஶ்சாத்யந்திகம் நி:ஶ்ரேயஸம் ஸித்⁴யதி । ததே³வம் தத்த்வஜ்ஞாநாந்மித்²யாஜ்ஞாநத்⁴வஸ்த்யா மோக்ஷ இத்யக்ஷபாத³ஸ்யாபி விவக்ஷிதமித்யர்த²: ।

நநு பே⁴த³தீ⁴ரேவ மித்²யாதீ⁴விருத்³தா⁴ தத்த்வதீ⁴ஸ்தர்கஶாஸ்த்ரே(அ)பீ⁴ஷ்டா, ‘தத்த்வஜ்ஞாநம் து மித்²யாஜ்ஞாநவிபர்யயேண வ்யாக்²யாதம்‘ இத்யுபக்ரம்ய ‘ஆத்மநி தாவத³ஸ்தீத்யநாத்மந்யாத்மேதி து³:கே²(அ)நித்யே(அ)த்ராணே ஸப⁴யே ஜுகு³ப்ஸிதே ஹாதவ்யே யதா²விஷயம் வேதி³தவ்யம்‘ இத்யாதி³ந்யாயபா⁴ஷ்யத³ர்ஶநாத் । தத்கத²ம் ப்³ரஹ்மாத்மைக்யஜ்ஞாநாந்மித்²யாதீ⁴த்⁴வஸ்திரித்யத்ர ந்யாயஶாஸ்த்ராநுகு³ண்யம், தத்ராஹ —

மித்²யேதி ।

பே⁴த³த்³ருஷ்டேரஜ்ஞாநவிலாஸத்வாந்மித்²யாஜ்ஞாநாப்ரதிபக்ஷத்வாத் , அத்³வயப்³ரஹ்மாத்மதீ⁴ரேவ தந்நிவர்திகேத்யாவஶ்யகமித்யர்த²: ।

அதை²க்யஜ்ஞாநமபி ஸம்பதா³தி³ரூபத்வாத்³பே⁴த³தீ⁴துல்யம் ந மித்²யாதீ⁴விருத்³த⁴ம், நேத்யாஹ —

ந சேதி ।

ஸம்பந்நாமால்பே வஸ்துந்யாலம்ப³நே ஸாமாந்யேந கேநசிந்மஹதோ வஸ்துந: ஸம்பாத³நம் । தத்ரோதா³ஹரணம் —

யதே²தி ।

மநஸ்யநந்தவ்ருத்திமத்யாலம்ப³நே(அ)ல்பபரிமாணே விஶ்வேஷாம் தே³வாநாமநந்தாநாம் மஹதாமநந்தத்வஸாமாந்யேந ஸம்பாத³நம் தேநாநந்தப²லாப்திர்யதா² ஶ்ருதா, ததா² ஜீவஸ்யாபி சைதந்யஸாமாந்யாத்³ப்³ரஹ்மதாஸம்பாத³நமம்ருதப²லம் விதே⁴யமித்யயுக்தமித்யர்த²: ।

அத்⁴யாஸபக்ஷம் நிஷேத⁴தி —

ந சேதி ।

அத்⁴யாஸ: ஶாஸ்த்ரதோ(அ)தஸ்மிம்ஸ்தத்³தீ⁴: । ஸம்பதி³ ஸம்பாத்³யமாநஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யேநாநுத்⁴யாநம், அத்⁴யாஸே த்வாலம்ப³நஸ்யேதி விஶேஷம் மத்வா த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி ।

ஆதி³ஶப்³தா³தா³காஶாத்³யுக்தம் । ஆதி³த்யாதௌ³ யதா² ப்³ரஹ்மதீ⁴ராரோப்யதே ததா² ஜீவே தத்³தீ⁴ராரோப்யேத்யத்⁴யாஸரூபமித³மைக்யஜ்ஞாநமித்யபி நேத்யர்த²: ।

பக்ஷாந்தரம் தூ³ஷயதி —

நாபீதி ।

ஸம்வர்க³வித்³யாயாம் ஶ்ருதம் - ‘வாயுர்வாவ ஸம்வர்கோ³ யதா³ வா அக்³நிருத்³வாயத்யுபஶாம்யதி வாயுமேவாப்யேேதி விலீயதே யதா³ ஸூர்யோ(அ)ஸ்தமேதி வாயுமேவாப்யேதி யதா³ சந்த்³ரோ(அ)ஸ்தமேதி வாயுமேவாப்யேதி யதா³ப உச்சு²ஷ்யந்தி வாயுமேவாபியந்தி வாயுர்ஹ்யேம்வைதாந்ஸர்வாந்ஸம்வ்ருங்க்த இத்யதி⁴தை³வதமதா²த்⁴யாத்மம் ப்ராணோ வாவ ஸம்வர்கோ³ யதா³ வை புருஷ: ஸ்வபிதி ப்ராணம் தர்ஹி வாக³ப்யேதி ப்ராணம் சக்ஷு: ப்ராணம் ஶ்ரோத்ரம் ப்ராணம் மந:’ இதி । தத்ர யதா² ஸம்ஹரணக்ரியாயோகா³த்³வாயோ: ப்ராணஸ்ய ச ஸம்வர்க³த்வம், ததா² ஜீவப்³ரஹ்மணோர்ப்³ரும்ஹணக்ரியாயோகா³தை³க்யஜ்ஞாநமித்யபி நேத்யர்த²: । ஆதி³ஶப்³தா³த் ‘ப்ராணோ வா உக்த²ம் ‘ இத்யாதி³ க்³ருஹீதம் ।

மதாந்தரம் ப்ரத்யாஹ —

நாபீதி ।

யதா² த³ர்ஶபூர்ணமாஸாதி⁴காரே - ‘பத்ந்யவேக்ஷிதமாஜ்யம் ப⁴வதி’ இத்யாம்நாதமவேக்ஷணமுபாம்ஶுயாஜாங்க³பூ⁴தாஜ்யஸம்ஸ்காரோ கு³ணகர்ம விதீ⁴யதே ததா² கர்த்ருத்வேநாங்கே³ க்ரதாவாத்மநி த்³ரஷ்டவ்யாதி³வாக்யேந த்³ருஷ்டேர்கு³ணகர்மணோ விதா⁴நாத்கர்மாங்கா³த்மஸம்ஸ்காரரூபமைக்யஜ்ஞாநமித்யபி நேத்யர்த²: । ஆதி³ஶப்³தே³ந ப்ரோக்ஷணாதி³ க்³ருஹ்யதே ।

ஸம்பத³த்⁴யாஸக்ரியாயோக³ஸம்ஸ்காராணாம் ந ப்ரதிஜ்ஞாமாத்ராத³யோக³:, அதிப்ரஸங்கா³தி³த்யாஶங்க்ய வேதா³ந்தாநாம் ஸ்வார்தே² மாநாந்தரவிரோதா⁴த்³வா தாத்பர்யாபா⁴வாத்³வா ஸம்பதா³தி³பரதேதி விகல்ப்ய ஜீவப்³ரஹ்மணோர்மாநாந்தராகோ³சரத்வாத்தத்³பே⁴த³ஸ்யாபி ததா²த்வாத் , பே⁴த³த்³ருஷ்டேஶ்ச பி³ம்ப³ப்ரதிபி³ம்ப³வத³விரோதா⁴தா³த்³யோ நேதி மத்வா த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

ஸம்பதா³தீ³தி ।

'ஸதே³வ ஸோம்யேத³ம் ‘ ‘ஏகமேவ‘ இத்யுபக்ரமாத் ‘ஐததா³த்ம்யமித³ம் ஸர்வம் தத்ஸத்யம் ஸ ஆத்மா’ இத்யுபஸம்ஹாராத் ‘தத்த்வமஸி’ இத்யப்⁴யாஸாத்³ப்³ரஹ்மாத்மநோ மாநாந்தராவேத்³யத்வேநாபூர்வத்வாத் தஜ்ஜ்ஞாநஸ்ய ‘ஆசார்யவாந் ‘ இத்யாதி³நா ப²லஶ்ருதே: ‘அநேந ஜீவேந’ இத்யர்த²வாதா³த் ‘அத² யே(அ)ந்யதா²’ இத்யாதி³பே⁴த³த³ர்ஶநநிந்த³நாத் , உபபத்தேஶ்ச ம்ருதா³தி³த்³ருஷ்டாந்தஸ்ய த்³ருஷ்டத்வாத் । ப்³ருஹதா³ரண்யகே(அ)பி ‘ப்³ரஹ்ம வா இத³ம் ‘ இத்யுபக்ரமாத் ‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ இதி பராமர்ஶாத் ‘பூர்ணமத³: பூர்ணமித³ம் ‘ இத்யுபஸம்ஹாராத் ‘ஸ ஏஷ நேதி நேத்யாத்மா’ இத்யப்⁴யாஸாத³ப்ரபஞ்சப்³ரஹ்மாத்மநோ(அ)பூர்வத்வாத் ‘தஸ்மாத்தத்ஸர்வமப⁴வத் இத்யாதி³’ ப²லஶ்ருதே: ‘ஸ ஏஷ இஹ ப்ரவிஷ்டோ(அ)த² யோ(அ)ந்யாம் தே³வதாம் ‘ இத்யாத்³யர்த²வாதா³த்³து³ந்து³ப்⁴யாதி³த்³ருஷ்டாந்தோபபத்தே: । ஐதரேயகே ச ‘ஆத்மா வா இத³மேக ஏவ’ இத்யுபக்ரம்ய ‘ஸ ஏதமேவ புருஷம் ப்³ரஹ்ம ததமபஶ்யத்’ இதி பராம்ருஶ்ய ‘ப்ரஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்ம’ இத்யுபஸம்ஹாராத் । ஆத²ர்வணே ச ‘கஸ்மிந் ப⁴க³வோ விஜ்ஞாதே ஸர்வமித³ம் விஜ்ஞாதம் ‘ இத்யுபக்ரம்ய ‘ப்³ரஹ்மைவேத³ம் ‘ இதி நிக³மநாத் । தைத்திரீயகே ச ‘ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி பரம் ‘ ‘ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்³ரஹ்ம’ ‘யோ வேத³ நிஹிதம் கு³ஹாயாம் ‘ இத்யுபக்ரம்ய ‘ஸயஶ்சாயம் புருஷே । யஶ்சாஸாவாதி³த்யே । ஸ ஏக:’ இதி பராம்ருஶ்ய ‘ஆநந்தோ³ ப்³ரஹ்மேதி வ்யஜாநாத் ‘ இத்யாதி³நோபஸம்ஹாராத் , தஸ்யைவ ப்³ரஹ்மாத்மநோ(அ)ப்⁴யாஸாத் , தத³பூர்வதா ஸ்யாத் । ‘ஸோ(அ)ஶ்நுதே ஸர்வாந்காமாந் ‘ ‘ஆநந்த³ம் ப்³ரஹ்மணோ வித்³வாந்ந பி³பே⁴தி’ இத்யாதி³நா ப²லாபி⁴லாபாத் ‘ததா³த்மாநம் ஸ்வயமகுருத’ இத்யர்த²வாதா³த் ‘கோ ஹ்யேவாந்யாத் ‘ இத்யாத்³யுபபத்தே: । ஏகத்வே வேதா³ந்தாநாமேகாந்தேந தாத்பர்யமவதா⁴ர்யதே । ததா² சாயுக்தா தேஷாம் ஸ்வார்தே² தாத்பர்யாபா⁴வக்ருதா ஸம்பதா³தி³பரதேதி பா⁴வ: ।

கிஞ்ச ஜ்ஞாநஸ்யாஜ்ஞாநத்⁴வஸ்திப²லத்வஶ்ருதேர்ந ஸம்பதா³தி³ரூபமைக்யஜ்ஞாநமித்யாஹ —

பி⁴த்³யத இதி ।

ஹ்ருத³யமந்த:கரணம் தஸ்ய க்³ரந்தீ² ராகா³தி³: ஸ தஸ்மிந்த்³ருஷ்டே பி⁴த்³யதே விதீ³ர்யதே । ஸர்வே ச ஸம்ஶயா: ஸம்ஸாரஹேதவஶ்சி²த்³யந்தே சி²ந்நா ப⁴வந்தீத்யர்த²: । ஆதி³ஶப்³தா³த் ‘தரதி ஶோகமாத்மவித் ‘ இத்யாதி³ க்³ருஹ்யதே ।

தேஷாம் தாத்பர்யமாஹ —

அவித்³யேதி ।

ஸம்பதா³தி³ஜ்ஞாநஸ்யாப்ரமாத்வாத³ஜ்ஞாநாநிவர்தகத்வாதி³த்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மவித்³யாயா ப்³ரஹ்மபா⁴வப²லஶ்ருதேரபி ந ஸம்பதா³தி³ரூபதேத்யாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ஆதி³பத³ம் ‘ப்³ரஹ்மவிதா³ப்ரோதி’ இத்யாதி³ க்³ரஹீதும் ।

தேஷாம் தாத்பர்யமாஹ —

தத்³பா⁴வேதி ।

ஆத்மநோ வஸ்துதோ பி⁴ந்நஸ்யாப்³ரஹ்மத்வாத³ந்யஸ்ய ஸ்தி²தஸ்ய நஷ்டஸ்ய வாந்யத்வாஸித்³தே⁴: ஸம்பதா³தி³பக்ஷே தத்³பா⁴வவாக்யாநாம் ந முக்²யார்த²தேத்யர்த²: ।

உக்தஹேதுப்⁴ய: ஸித்³த⁴ம் நிக³மயதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரமிதித்வம், தமோத்⁴வஸ்திதத்³பா⁴வாபத்திப²லத்வம் ச தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

ஸம்பதா³தி³ரூபத்வாபா⁴வே(அ)பி கத²மவிதே⁴யத்வம் ததா³ஹ —

அத இதி ।

தத³தந்த்ரத்வே நித்யத்வமாஶங்க்யாஹ —

கிம் தர்ஹீதி ।

தஸ்யா வஸ்துதந்த்ரத்வே ப²லிதமாஹ —

ஏவமிதி ।

ஏவம்பூ⁴தஸ்யாத்³வயப்ரத்யங்மாத்ரதயா ஸ்தி²தஸ்யேத்யர்த²: । க்ருதிஸாத்⁴யஸ்யைவ நியோக³விஷயத்வாத்³ப்³ரஹ்மணஸ்தஜ்ஜ்ஞாநஸ்ய வா தத³ஸாத்⁴யத்வாதி³த்யர்த²: ।

கத²மவைத⁴ம் ப்³ரஹ்ம, வைப²ல்யாத³காரகத்வாத்³வா । நாத்³ய:, முக்திஶ்ருதே: । நேதர:, கர்மத்வாதி³த்யாஶங்க்ய விதி³க்ரியாயாமுபாஸ்திக்ரியாயாம் வா தஸ்ய கர்மதேதி விகல்ப்யாத்³யம் தூ³ஷயதி —

ந சேதி ।

தத்³ப்³ரஹ்ம விதி³தாத்கார்யாத³ந்யதே³வாதோ² காரணாத³ப்யவிதி³தாத³த்⁴யுபரிஷ்டாத³ந்யதி³த்யர்த²: । யேந ப்ரமாத்ரேத³ம் ஸர்வம் வஸ்து லோகோ ஜாநாதி தம் கேந கரணேந ஜாநீயாத் , கரணஸ்ய ஜ்ஞேயவிஷயத்வாஜ்ஜ்ஞாதர்யப்ரவ்ருத்தே: । தந்ந ஜ்ஞாதா ஜ்ஞேய: கிந்து ஸாக்ஷீத்யர்த²: ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

ததே²தி ।

'யத்³வாசாநப்⁴யுதி³தம் யேந வாக³ப்⁴யுத்³யதே’ இத்யவிஷயத்வமுக்தவா ‘ததே³வ’ இதி மாத்ருத்வாதி³கல்பநாமபோஹ்யாத்மபூ⁴தம் ப்³ரஹ்ம மஹத்தமமிதி த்வம் வித்³தி⁴ । யது³பாதி⁴விஶிஷ்டம் தே³வதாதீ³த³மித்யுபாஸதே ஜநா நேத³ம் த்வம் ப்³ரஹ்ம வித்³தீ⁴த்யர்த²: ।

ஶாஸ்த்ரோத்த²ஶாநாவிஷயத்வே ப்³ரஹ்மணி தத்‌ப்ராமாண்யப்ரதிஜ்ஞாஹாநிரிதி சோத³யதி —

அவிஷயத்வ இதி ।

ஶாஸ்த்ரீயஜ்ஞாநாதீ⁴நஸ்பு²ரணவத்த்வரூபகர்மத்வாபா⁴வே(அ)ப்யவித்³யாத்⁴வஸ்த்யதிஶயவத்த்வாத்³ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரீயத்வாந்ந ப்ரதிஜ்ஞாஹாநிரித்யாஹ —

நேதி ।

ஶாஸ்த்ரீயதீ⁴க்ருதாவித்³யாத்⁴வஸ்திமத்த்வேந தத்க்ருதஸ்பு²ரணவத்த்வமபி க⁴டாதி³வதி³த்யாஶங்க்ய ததை²வேத³ந்தீ⁴விஷயத்வாபத்தேர்மைவமித்யாஹ —

நஹீதி ।

தர்ஹீத³ம்ப்ரத்யயாவிஷயத்வாத³வித்³யாத்⁴வஸ்திமத்த்வமபி ஶூந்யவந்நாஸ்தீதி நாஸ்ய ஶாஸ்த்ரீயதேத்யாஶங்க்ய அஹமாதி³ஸாக்ஷிமாத்ரத்வேந ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி பு³த்³தா⁴வாவிர்பா⁴வயத³வித்³யாமபநயதி ஶாஸ்த்ரமிதி தத்ப்ராமாண்யமித்யாஹ —

கிம் தர்ஹீதி ।

ததா²பி கத²மத்³வயம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபாத்³யம் வேத்³யாதி³பே⁴தா³தி³த்யாஶங்க்யாஹ —

வேத்³யேதி ।

தத்ர ஶ்ருதீருதா³ஹரதி —

ததா² சேதி ।

யஸ்ய ப்³ரஹ்மாமதமவிஷய இதி நிஶ்சயஸ்தஸ்ய தந்மதம் ஸம்யக்³ஜ்ஞாதம் । யஸ்ய து மதம் விஷயதயா ஜ்ஞாதம் ப்³ரஹ்மேதி தீ⁴ர்நாஸௌ தத்³வேத³, பே⁴த³தீ⁴மத்த்வாதே³வமேவேதி நியமார்த²முக்தௌ வித்³வத³வித்³வத்பக்ஷாவநுவத³தி —

அவிஜ்ஞாதமிதி ।

விஷயத்வேநாஜ்ஞாதமேவ ப்³ரஹ்ம ஸம்யக்³ஜாநதாம் ஜ்ஞாதமேவ விஷயதயா யதா²வத³ஜாநதாமித்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டேஶ்சக்ஷுர்ஜந்யாயா: கர்மபூ⁴தாயா த்³ரஷ்டாரம் ஸ்வபா⁴வபூ⁴தயா நித்யத்³ருஷ்ட்யா வ்யாப்தாரம் த்³ருஶ்யயா தயா த்³ருஷ்ட்யா ந பஶ்யே:, விஜ்ஞாதேர்பு³த்³தி⁴த⁴ர்மஸ்ய நிஶ்சயஸ்ய விஜ்ஞாதாரம் ஸாக்ஷிணம் ததை²வ வேத்³யயா விஜ்ஞாத்யா ந விஜாநீயா இதி ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

ந த்³ருஷ்டேரிதி ।

ஆதி³பதே³ந ‘அத்³ருஶ்யே(அ)நாத்ம்யே’ ‘யத்தத³த்³ரேஶ்யம்’ இத்யாதி³ க்³ருஹீதம் ।

நநு யத்³யைக்யதீ⁴: ஶாஸ்த்ரோத்தா² ஸ்பூ²ர்திமநுத்பாத்³யாவித்³யாபா³த⁴யா தஜ்ஜம் ஜ்ஞாத்ராத்³யபி பா³தி⁴த்வா ப்³ரஹ்மாத்மந்யமேயே ஸ்வாபா⁴விகாபரோக்ஷவ்யஞ்ஜநேந நிவர்தகதயா ஸ்தி²தேதி ப்³ரஹ்மணி ஶாஸ்த்ரம் ப்ரமாணந்தர்ஹி த்⁴வஸ்தாவித்³யாதஜ்ஜப்³ரஹ்மரூபஸ்யாக³ந்துகத்வாந்ந ததா³ப்தேர்முக்தேர்நித்யதேத்யாஶங்க்யாஹ —

அத இதி ।

ஶாஸ்த்ரோத்த²ஜ்ஞாநாதி³தி யாவத் ।

ஸ்வபக்ஷே ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரீயத்வம் மோக்ஷஸ்ய நித்யத்வம் சோக்த்வா பரபக்ஷே தத³நித்யத்வம் வக்தும் தஸ்யோத்பாத்³யத்வம், விகார்யத்வம் ப்ராப்யத்வம் ஸம்ஸ்கார்யத்வம் வேதி விகல்ப்ய கல்பத்³வயே கார்யாநுப்ரவேஶமங்கீ³கரோதி —

யஸ்யேதி ।

ததே²தி முக்தேர்விகார்யத்வே ஸத்யுத்பாத்³யத்வவத்கார்யாபேக்ஷா யுக்தேத்யர்த²: ।

தர்ஹி கார்யாநுப்ரவேஶாயாந்யதரபரிக்³ரஹ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

தயோரிதி ।

ததே³வ வ்யதிரேகேண வ்யநக்தி —

நஹீதி ।

அநித்யத்வநிவ்ருத்தயே பூர்வஸித்³த⁴ஸ்யைவ ப்³ரஹ்மணோ க்³ராமாதி³வதா³ப்யதேதி த்ருதீயமாஶங்க்யாஹ —

ந சேதி ।

ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யக³ந்யத்³வா । ப்ரத²மம் ப்ரத்யாஹ —

ஸ்வாத்மேதி ।

த்³விதீயே(அ)பி ப்³ரஹ்ம ஸர்வக³தம் பரிச்சி²ந்நம் வா । ஸர்வக³தத்வே(அ)பி தத்ப்ராப்தி: ஸம்யோக³ஸ்தாதா³த்ம்யம் வா । தத்ராத்³யம் தூ³ஷயதி —

ஸ்வரூபேதி ।

தாதா³த்ம்யபக்ஷஸ்து ஸ்தி²தஸ்ய நஷ்டஸ்ய வாந்யஸ்யாந்யத்வாயோகா³து³பேக்ஷித: । அவிக்ருததே³ஶதயா பரிச்சி²ந்நத்வே(அ)பி ப்³ரஹ்மண: ஸம்யோகா³க்²யா தத்ப்ராப்திரநித்யத்வாத³யுக்தா । தாதா³த்ம்யம் தூக்தந்யாயநிரஸ்தம் ।

பக்ஷாந்தரம் நிராஹ —

நாபீதி ।

தத³பா⁴வம் வக்தும் ஸம்ஸ்காரத்³வைவித்⁴யமாஹ —

ஸம்ஸ்காரோ ஹீதி ।

ப்ரகாரப்ரகாரிப்ரஸித்³த்⁴யர்தௌ² நிபாதௌ ।

கு³ணாதா⁴நேந முக்தேர்ந ஸம்ஸ்கார்யதேத்யாஹ —

நேதி ।

தோ³ஷநிராஸேநாபி ந தஸ்யா: ஸம்ஸ்கார்யதேத்யாஹ —

நாபீதி ।

ஆக³ந்துககு³ணதோ³ஷயோரபா⁴வே(அ)பி நைஸர்கி³காவித்³யாதோ³ஷாத்தந்நிவ்ருத்த்யா முக்தே: ஸம்ஸ்கார்யதேதி ஶங்கதே —

ஸ்வாத்மேதி ।

வஸ்துத: ஸ்வாத்மைவ ப்ரதீத்யா த⁴ர்ம: ஸந்நிதி யாவத் ।

ஸ்வாபா⁴விகஸ்யாபி திரஸ்க்ருதஸ்ய க்ரியாதோ(அ)பி⁴வ்யக்தௌ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி ।

கிமாத்மா ஸ்வாஶ்ரயக்ரியயா தோ³ஷாபநுத்த்யா ஸம்ஸ்க்ரியதே கிம் வாந்யாஶ்ரயக்ரியயேதி விகல்ப்யாத்³யம் நிரஸ்யதி —

நேதி ।

ஆத்மநோ(அ)ஸங்க³த்வாந்ந க்ரியாஶ்ரயத்வயோக்³யதேத்யயுக்தம், க்ரியாவத்த்வமிச்ச²தாம் தத்³யோக்³யத்வாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

யதா³ஶ்ரயேதி ।

ஆத்மநோ(அ)பி விகாரித்வமாஶங்க்யாஹ —

யதீ³தி ।

ந கேவலமாத்மநோ விகாரித்வே யுக்திவிரோத⁴:, அபித்வாக³மவிரோதோ⁴(அ)பீத்யாஹ —

அவிகார்ய இதி ।

‘நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம் ‘ இத்யாதி³ஶ்ருதிஸமுச்சயார்த²ஶ்சகார: । ‘ந ஜாயதே ம்ரியதே வா ‘ இத்யாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிஸங்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் ।

தச்சேதி ।

ஆக³மபா³த⁴நமநிஷ்டம் । வைதி³காநாமிதி ஶேஷ: ।

ஆத்³யபக்ஷாயோக³ம் நிக³மயதி —

தஸ்மாந்நேதி ।

த்³விதீயம் நிராஹ —

அந்யேதி ।

க்ரியாயா: ஸ்வாஶ்ரயே தத்³யுக்தே வாதிஶயஹேதுத்வாத் , அஸங்க³ஸ்யாத்மநஸ்ததா³ஶ்ரயபு³த்³த்⁴யாத்³யஸம்ப³ந்தா⁴த் , தந்நிஷ்டா² க்ரியா ஸம்ஸ்காரமாத்மந்யாதா⁴துமலமித்யர்த²: ।

நாந்யாஶ்ரயா க்ரியாந்யம் ஸம்ஸ்கரோதீத்யத்ர வ்யபி⁴சாரம் ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ஆதி³பத³ம் ஸந்த்⁴யாவந்த³நாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²ம் ।

ஆத்மநோ தே³ஹாத்³யதிரிக்தஸ்யாபி தே³ஹாதி³ஷ்வவித்³யாத்⁴யாஸாத்தத³பி⁴ந்நஸ்யைவ தத்க்ரியயா ஸம்ஸ்கார்யத்வாந்ந வ்யபி⁴சார இத்யாஹ —

ந । தே³ஹேதி ।

அவித்³யாக்³ருஹீதஸ்யேதி ।

அவித்³யயா மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி மித்²யாஜ்ஞாநத்³ருஷ்டஸ்யேத்யர்த²: ।

தே³ஹாஶ்ரயக்ரியயா தே³ஹஸம்ஹதஸ்ய தத³பி⁴ந்நஸ்யாத்மந: ஸம்ஸ்க்ரியமாணத்வமுக்த்வா ஸ்நாநாசமநாதி³க்ரியாயா தே³ஹாஶ்ரயத்வே மாநமாஹ —

ப்ரத்யக்ஷம் ஹீதி ।

அஸம்ஹதாத்மஸ்த²க்ரியயா தஸ்யைவ ஸம்ஸ்கார்யத்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாத்⁴யக்ஷவிரோத⁴மாஹ —

தயேதி ।

கஶ்சிதி³த்யநிர்தா⁴ரிதவிஶேஷமாமுஷ்மிகப²லோபபோ⁴க³ஶக்தமஸ்தீத்யேவம் ப்ரதிபந்நம் நிர்தி³ஶதி ।

த்³ருஷ்டாந்தேநோக்தம் ஸ்பஷ்டயதி —

யதே²த்யாதி³நா ।

தே³ஹஸம்ஹதிப²லம் தத³பி⁴மாநிந இத்யுக்தம், ஆரோக்³யமபி கஸ்மாத³ஸம்ஹதாத்மக³ம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாநுப⁴வவிரோதா⁴தி³த்யாஹ —

அஹமிதி ।

ஸம்ஸ்காரப²லம் ஶுத்³த⁴ இத்யுக்தம் । ஆத்மநோ யதோ²க்தபு³த்³தி⁴மதோ(அ)ஸம்ஹதத்வமநுப⁴வேந வாரயதி —

ஸ சேதி ।

கத²ம் தர்ஹி ஸ்நாநாதீ³நாம் கர்த்ருஸம்ஸ்காரத்வப்ரஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்ய ஸம்ஹதஸ்யைவ கர்த்ருத்வாதி³த்யாஹ —

தேநேதி ।

ப்ரயதே(அ)ஹமிதி கர்த்ருத்வமநுப⁴விதுரபி துல்யமித்யாஶங்க்யாஹ —

அஹம்ப்ரத்யயேதி ।

அநுப⁴விதுர்நித்யப்ரகாஶஸ்ய ந தத்³விஷயதேத்யர்த²: ।

ந கேவலமஸ்யாஹந்தீ⁴மாத்ரே கர்த்ருத்வம் கிந்து தீ⁴மாத்ர இத்யாஹ —

ப்ரத்யயிநேதி ।

ஆத்மநோ போ⁴க்துரேவ கர்த்ருத்வமகர்துர்போ⁴கா³பா⁴வாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

தத்ப²லம் சேதி ।

ஸம்ஹதஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வே மாநமாஹ —

தயோரிதி ।

ஜீவபரயோர்மத்⁴யே ஜீவோ நாநாரஸம் கர்மப²லம் பு⁴ங்க்தே ।

அஸம்ஹதஸ்யாபோ⁴க்த்ருத்வே மாநம் —

அநஶ்நந்நிதி ।

பரமாத்மா ஸ்வயமபு⁴ஞ்ஜாந ஏவ பஶ்யந்வர்ததே ।

ஸம்ஹதஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வே வாக்யாந்தரமாஹ —

ஆத்மேதி ।

ஆத்மீயம் ஶரீரமாத்மா । தே³ஹாதி³ஸம்யுக்தமாத்மாநமித்யர்த²: । யத்³வாத்மா போ⁴க்தேத்யாஹுரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । இந்த்³ரியேத்யாதி³ க்ரியாவிஶேஷணம் ।

நிர்கு³ணத்வாந்நிர்தோ³ஷத்வாச்ச ப்³ரஹ்மாத்மநி த்³விதா⁴பி ஸம்ஸ்காரோ நேத்யுக்தம் । இதா³நீம் தஸ்மிந்கு³ணதோ³ஷயோரபா⁴வே மாநமாஹ —

ததா²சேதி ।

மூர்தித்ரயாத்மநா பே⁴த³ம் ப்ரத்யாஹ —

ஏக இதி ।

யதா²ஹு: - ‘ஹரிர்ப்³ரஹ்மா பிநாகீதி ப³ஹுதை⁴கோ(அ)பி கீ³யதே ‘ இதி அக²ண்ட³ஜாட்³யம் வ்யாவர்தயதி —

தே³வ இதி ।

ஆதி³த்யாதி³வைஷம்யமாஹ —

ஸர்வேதி ।

தர்ஹி கிமிதி ஸர்வேஷாம் ந பா⁴தி, தத்ராஹ —

கூ³ட⁴ இதி ।

தர்ஹி தத்தத்³பூ⁴தாவச்சி²ந்நத்வேந பரிச்சி²ந்நத்வம், நேத்யாஹ —

ஸர்வவ்யாபீதி ।

நபோ⁴வத்தாடஸ்த்²யம் வாரயதி —

ஸர்வபூ⁴தேதி ।

ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷ்வந்த:ஸ்தி²தஸ்ய தத்தத்க்ரியாகர்த்ருத்வம் ஶங்கித்வோக்தம் —

கர்மேதி ।

ஸர்வபூ⁴தேஷ்வித்யாதி³நா பூ⁴தாநாம் ப்ருத²கு³க்தே: ஸத்³விதீயத்வம், தத்ராஹ —

ஸர்வேதி ।

ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாமதி⁴வாஸோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நம் । ந ச கல்பிதமதி⁴ஷ்டா²நாத³ர்தா²ந்தரமித்யர்த²: ।

ந பரம் கர்மணாமேவாத்⁴யக்ஷோ(அ)பி து தத்³வதாமபீத்யாஹ —

ஸாக்ஷீதி ।

தத்ர சைதந்யஸ்வாபா⁴வ்யம் ஹேதுமாஹ —

சேதேதி ।

கேவலோ த்³ருஶ்யவர்ஜிதோ(அ)த்³விதீய: । நிர்கு³ணோ ஜ்ஞாநாதி³கு³ணரஹித: । சகாரோ தோ³ஷாபா⁴வஸமுச்சயார்த²: ।

ப்³ரஹ்மாத்மநி கு³ணதோ³ஷாபா⁴வே மந்த்ராந்தரமாஹ —

ஸ இதி ।

ஸ ப்ரக்ருத: ‘யஸ்ய ஸர்வாணி பூ⁴தாநி’ இத்யாதா³வாத்மா பரித: ஸமந்தாத³கா³த்ஸர்வக³த: । ஶுக்ரமித்யாதி³ஶப்³தா³: பும்லிங்க³த்வேந நேயா: ‘ஸ’ இத்யுபக்ரமாத் , ‘கவிர்மநீஷீ’ இத்யாதி³நா ச பும்லிங்க³த்வேநோபஸம்ஹாராத் । ஶுக்ரோ தீ³ப்திமாநகாயோ லிங்க³தே³ஹஹீந: । அவ்ரணோ(அ)க்ஷதோ(அ)ஸ்நாவிர: ஶிராரஹிதஸ்தாப்⁴யாம் ஸ்தூ²லதே³ஹாஸத்த்வமுக்தம் । ஶுத்³தோ⁴ ராகா³தி³ஶூந்ய: । அபாபவித்³தோ⁴ த⁴ர்மாத⁴ர்மவிது⁴ர: ।

மந்த்ரயோஸ்தாத்பர்யமாஹ —

ஏதாவிதி ।

ததா²பி மோக்ஷஸ்ய கிமாயாதம், ததா³ஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

முக்திப்³ரஹ்மணோரைக்யாத்தத்ர தோ³ஷாத்³யபா⁴வாந்ந தஸ்யா: ஸம்ஸ்கார்யதேத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

உத்பாத்³யாதி³த்³ருஷ்டாந்தார்தோ²(அ)பிஶப்³த³: ।

முக்தேருத்பத்த்யாதி³சதுஷ்டயம் க்ரியாநுப்ரவேஶத்³வாரம் மா பூ⁴த்பஞ்சமம் து கிஞ்சித்³ப⁴விஷ்யதி நியமாபா⁴வாத் , நேத்யாஹ —

அத இதி ।

உத்பத்த்யாதி³சதுஷ்டயமத:ஶப்³தா³ர்த²: । தஸ்யா லோகவேத³ப்ரஸித்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: ।

மோக்ஷே க்ரியாயா அநநுப்ரவேஶே தத³ர்த²ப்ரவ்ருத்த்யாநர்த²க்யமித்யாஶங்க்ய ஜ்ஞாநார்த²த்வாந்மைவமித்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

க்ரியாநுப்ரவேஶத்³வாராபா⁴வஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । உபாஸ்தேரபி மோக்ஷே ஸாக்ஷாத்ப்ரவேஶோ நேதி வக்தும் க³ந்த⁴மாத்ரஸ்யேத்யுக்தம் । பா³ஹ்யக்ரியாயாஸ்தத்ராப்ரவேஶே கைமுதிகந்யாயார்தோ²(அ)பிஶப்³த³: ।

மோக்ஷேஜ்ஞாநப்ரவேஶே தஸ்ய க்ரியாத்வாத³ஸ்த்யேவ தத்ப்ரவேஶஸ்தத்ரேதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

தஸ்ய மாநஸவ்யாபாரத்வே(அ)பி ந வைத⁴க்ரியாத்வம் ।

ததோ ஜந்யப²லாத³ஜந்யப²லத்வேந விஶேஷாதி³த்யாஹ —

நேதி ।

வைத⁴க்ரியாத்வம் ।

வைத⁴க்ரியா யத்நேச்சா²ஸாத்⁴யா ஜ்ஞாநம் ந ததே²த்யபரம் விஶேஷமாஹ —

க்ரியா ஹீதி ।

யத்ர விஷயே யா வஸ்த்வநபேக்ஷா சோத்³யதே தத்ர ஸா க்ரியா ஹி நாமேதி யோஜநா । க்ரியாதத்³த⁴ர்மப்ரஸித்³தா⁴ர்தௌ² நிபாதௌ ।

வஸ்து சேந்ந காரணம் கிம் தர்ஹி ததா² ததா³ஹ —

புருஷேதி ।

வஸ்த்வநபேக்ஷா புந்தந்த்ரா ச க்ரியேத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தத்³வயமாஹ —

யதே²தி ।

க்³ருஹீதமத்⁴வர்யுணேதி ஶேஷ: । வஷட்கரிஷ்யந்நிதி ஹோதோக்த: । ஸந்த்⁴யாம் தத³பி⁴மாநிநீம் தே³வதாமித்யர்த²: । ‘நாம ப்³ரஹ்மேத்யுபாஸீத’ இத்யாதி³க்³ரஹீதுமாதி³பத³ம் । ஏவமாதி³ஷு வாக்யேஷு வஸ்த்வநபேக்ஷம் புந்தத்த்ரம் ச த்⁴யாநம் விதீ⁴யதே ததா² க்ரியாந்தரமபீத்யர்த²: ।

நநு மாநஸத்வாவிஶேஷாவிஶேஷாத்³த்⁴யாநமபி ஜ்ஞாநமேவேதி நாஸ்ய க்ரியாத்³ருஷ்டாந்தத்வம் , தத்ராஹ —

த்⁴யாநமிதி ।

ஜ்ஞாநஸ்யாபி துல்யம் புந்த்ந்த்ரத்வம் ததா³ஶ்ரயத்வாத்தத்ராஹ —

ஜ்ஞாநம் த்விதி ।

ப்ரமாணத்³வாரா தஸ்ய புந்தந்த்ரத்வமாஶங்க்யாஹ —

ப்ரமாணம் சேதி ।

ஜ்ஞாநஸ்யாபுந்தந்த்ரத்வே ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

தர்ஹி ஜ்ஞாநஸ்ய நித்யத்வம், நேத்யாஹ —

கேவலேதி ।

விஶேஷணக்ருத்யமாஹ —

நேதி ।

ஏவகாரவ்யாவர்த்யமாஹ —

நாபீதி ।

ஜ்ஞாநத்⁴யாநயோர்மாநஸக்ரியாத்வே(அ)பி கோ³ப³லீவர்த³வத்³பே⁴த³ம் மத்வா வைஶேஷ்யம் நிக³மயதி —

தஸ்மாதி³தி ।

தச்ச²ப்³தா³ர்தோ²(அ)புந்தந்த்ரத்வம் ।

த்⁴யாநஸ்ய வஸ்த்வநபேக்ஷத்வே த்³ருஷ்டாந்தாவுக்த்வா தஸ்ய தத்³விரோதி⁴த்வே த்³ருஷ்டாந்தாவாசஷ்டே —

யதா² சேதி ।

ஸாபி தீ⁴ர்மாநஸத்வாஜ்ஜ்ஞாநமேவேத்யாஶங்க்யாஹ —

கேவலேதி ।

ந ஜ்ஞாநமிதி துஶப்³தா³ர்த²: । வஸ்த்வநதீ⁴நத்வம் கைவல்யம் । ஏவகாரோ(அ)யோக³வ்யவச்சே²த³க: ।

உக்தபு³த்³தே⁴ருக்தக்ரியாத்வநியமே ஹேத்வந்தரமாஹ —

புருஷேதி ।

யதை²தௌ த்³ருஷ்டாந்தௌ ததா² க்ரியாந்தரமபீதி யதா²ஶப்³தோ³ நேய: ।

ஜ்ஞாநமபி யோஷிதா³தா³வக்³நிதீ⁴துல்யமிதி, நேத்யாஹ —

யா த்விதி ।

தஸ்யாஸ்தர்ஹி கிம் காரணம், ததா³ஹ —

கிம் தர்ஹிதி ।

ப்ரக்ருதத்³ருஷ்டாந்தமபேக்ஷ்ய ப்ரத்யக்ஷவிஷயபத³ம் । தேந யுக்தமேவ வைஷம்யம் வைத⁴க்ரியாதி⁴யோரித்யாஹ —

இதி ஜ்ஞாநமிதி ।

அத்⁴யக்ஷதி⁴யோ(அ)ர்த²ஜந்யதயா தத்தந்த்ரத்வே(அ)பி ஶப்³தா³த்³யர்த²தி⁴யஸ்தத³பா⁴வாச்சோத³நாதி³ஜந்யதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ஏவமிதி ।

அநுமாநாதா³வர்தா²ஜந்யத்வே(அ)பி லிங்கா³தி³ஜந்யத்வாந்ந சோத³நாத்³யபேக்ஷேதி பா⁴வ: ।

லௌகிகதி⁴யஶ்சோத³நாத்³யநபேக்ஷத்வே(அ)பி ப்³ரஹ்மதீ⁴ரலௌகிகத்வாத்தத³பேக்ஷத இத்யாஶங்க்ய தா³ர்ஷ்டாந்திகம் நிக³மயதி —

தத்ரேதி ।

பூர்வோக்தரீத்யா ஸம்யக்³ஜ்ஞாநே வஸ்துமாத்ரதந்த்ரே ஸதீதி யாவத் । யதா²பூ⁴தத்வம் ஸதை³கரூப்யம் ।

வைத⁴க்ரியாதோ வைஶேஷ்யோக்த்யா ஜ்ஞாநஸ்யாவிதே⁴யத்வமுக்தம் । தத்ர ஜ்ஞாநே லிஙாதி³ஶ்ருத்யா த்³ருஷ்டவிதே⁴ஸ்தர்காநிரஸ்யத்வாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

தத்³விஷய இதி ।

ததே³வ ஜ்ஞாநம் விஷய: । தத்ர யத்³யபி லிஙாத³ய: ஶ்ருதாஸ்ததா²பி ஸ்துத்யர்த²வாத³தயா ‘விஷ்ணுருபாம்ஶு யஷ்டவ்ய:’ இத்யாதி³வத³வதிஷ்ட²ந்தே । அநியோஜ்யமபுந்தந்த்ரதயா நியோகா³நர்ஹம் நியோஜ்யேந வா ஹீநம் ஜ்ஞாநம் தத்³விஷயத்வாத்தேஷாமவிதா⁴யகத்வாதி³த்யர்த²: ।

குண்டீ²பா⁴வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

உபலாதி³ஷ்விதி ।

பி³தே⁴யஜ்ஞாநஸ்ய கர்மணி ப்³ரஹ்மண்யதிஶயாஜநகத்வாச்ச ந விதே⁴யதேத்யாஹ —

அஹேயேதி ।

அநுஷ்டே²யாநுஷ்டா²த்ரோரபா⁴வாத்³வித்⁴யபா⁴வே ஶ்ருதேரபி தத³பேக்ஷத்வேநாஸம்ப⁴வாத்³விதி⁴ஶப்³த³வையர்த்²யமிதி ஶங்கதே —

கிமர்தா²நீதி ।

யோ த்³ரஷ்டவ்ய: ஸ ஆத்மைவேதி தத்த்வப்ரதிபாத³காநி தாநீத்யஶங்க்யாஹ —

விதீ⁴தி ।

தேஷாமர்த²வத்த்வம் ப்³ருவாண: ஸமாத⁴த்தே —

ஸ்வாபா⁴விகேதி ।

ஸங்க்³ருஹீதம் விப⁴ஜதே —

யோ ஹீதி ।

பா³ஹிர்முக்²யம் ஶப்³தா³தி³ப்ரவணத்வம் ।

புமர்த²முத்³தி³ஶ்ய ப்ரவ்ருத்தே: ஶ்ருத்யா கிமிதி பராவர்த்யதே, ஶ்ருதேரநர்த²கரத்வாபாதாத்தத்ராஹ —

ந சேதி ।

பா³ஹ்யோ(அ)ர்த²: ஸப்தம்யர்த²: ।

கிமிதி தர்ஹி ஶ்ருதி: ஸர்வாநபி புருஷாந்நாநுஸரதி, தத்ராஹ —

தமிதி ।

அக்³நேர்தா³ஹப்ரவ்ருத்திவதா³த்மநோ விஷயப்ரவ்ருத்திரபி நிரோத்³து⁴மஶக்யேத்யாஶங்க்யாஹ —

கார்யேதி ।

ஆத்மதி⁴யோ(அ)நாத்மத³ர்ஶநே ஸத்யபி ஸம்ப⁴வாத்கிமிதி ததோ விமுகீ²கரணம், தத்ராஹ —

ப்ரத்யகி³தி ।

தத்ர சேதஸ: ஸ்ரோதஸ்ததா³பி⁴முக்²யம் தத்³பா⁴வேநேதி யாவத் । ஸத்யநாத்மத³ர்ஶநே தத்ப்ரவணஸ்ய சேதஸோ ந ப்ரத்யகா³பி⁴முக்²யமித்யநாத்மதீ⁴நிராஸேந ப²லபூ⁴தாத்மத்³ருஷ்டிஸ்தாவகதயா ததா³பி⁴முக்²யாயாந்வயவ்யதிரேகஸித்³தா⁴ ஏவம் ஶ்ரவணாத³யோ விதி⁴ஸரூபைர்வாக்யைரநூத்³யந்தே । தேந விதி⁴கார்யலேஶலாபா⁴த்³விதி⁴ச்சா²யாந்யேதாநி ந வித⁴ய இத்யர்த²: ।

அஸ்து வா முமுக்ஷுப்ரவ்ருத்தேர்வைத⁴த்வாத்³வாக்யபே⁴தே³ந ஶ்ரவணாதி³விதி⁴: ததா²பி வஸ்துநோ வித்⁴யயோக்³யத்வாந்ந தஜ்ஜ்ஞாநே விதி⁴ரித்யாஹ —

தஸ்யேதி ।

யதி³த³ம் ப்³ரஹ்மக்ஷத்ராதி³ தத்ஸர்வமாத்மைவேதி பா³தா⁴யாம் ஸாமாநாதி⁴கரண்யாத்³த்³வைதாபா⁴வோக்த்யாத்மநோ(அ)த்³விதீயத்வேந பூர்ணத்வோக்தேர்ந தத்ர ஹேயத்வமாதே³யத்வம் சேத்யாஹ —

இத³மிதி ।

அவித்³யாத³ஶாயாமாத்மந: ஸத்³விதீயதயா ஹேயத்வாதி³ஸித்³தி⁴மாஶங்க்யாங்கீ³குர்வந்வித்³யாவஸ்தா²யாமாத்மாதிரிக்தக்ரியாத்³யபா⁴வாந்ந ஹேயத்வாதீ³த்யாஹ —

யத்ரேதி ।

ந கேவலம் வித்³யாவஸ்தா²யாமேவாத்மநி ஜ்ஞாத்ராதி³விபா⁴கா³பா⁴வ: கிந்த்வவஸ்தா²ந்தரே(அ)பீத்யாஹ —

விஜ்ஞாதாரமிதி ।

ஆத்மந: ஸ்வவிஷயே ஜ்ஞேயத்வாபா⁴வே(அ)பி ப்³ரஹ்மணி தத்³பா⁴வாதா³தே³யதா தத்ர ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

அயமிதி ।

ஆதி³ஶப்³த³ ஆத்மதத்த்வவாதி³ஸர்வவாக்யஸங்க்³ரஹார்த²: ।

ப்ரதிபத்திவிதி⁴ஶேஷதயைவ ப்³ரஹ்ம ஶாஸ்த்ரீயமித்யேதந்நிராக்ருத்ய தத்ரைவஸூசிதம் பூர்வபக்ஷமநுவத³தி —

யத³பீதி ।

ஆத்மதி⁴யோ ஹாநாத்³யநுபாயத்வம், விப²லத்வம் வா । தத்ராத்³யமங்கீ³கரோதி —

ததே²தி ।

த்³விதீயம் தூ³ஷயதி —

அலங்காரோ ஹீதி ।

ப்³ரஹ்மாத்மாவக³தேருக்தப²லத்வே மாநம் ஹிஶப்³த³ஸூசிதமாஹ —

ததா² சேதி ।

அயம் பரமாத்மாஹமஸ்மீத்யபரோக்ஷதயா யதி³ கஶ்சித்புருஷோ ஜாநீயாத் । ஆத்மஸாக்ஷாத்காரதௌ³ர்லப்⁴யத்³யோதீ சேச்ச²ப்³த³: । ஸ ஸ்வாதிரிக்தமாத்மந: கிம் ப²லமிச்ச²ந்கஸ்ய வா புத்ராதே³: ப²லாய தத³லாபே⁴ந ஶரீரம் தப்யமாநமநு தது³பாதி⁴: ஸஞ்ஜ்வரேத்தப்யேத । நிரூபாத்⁴யாத்மவிதோ³ நாந்யத³ஸ்தி ப²லம் நாப்யந்ய: புத்ராதி³ரித்யாக்ஷேப: ।

தத்ரைவ ஸ்ம்ருதிமாஹ —

ஏததி³தி ।

கு³ஹ்யதமம் ஶாஸ்த்ரமேதத்தஸ்ய பு³த்³தி⁴: அர்த²த: விதி⁴ஶேஷத்வேந ப்³ரஹ்மணோ ந ஶாஸ்த்ரக³ம்யதேத்யுக்தமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ஜ்ஞாநஸ்ய விதே⁴யத்வாபா⁴வஸ்ததா²வித⁴ப²லத்வம் ச தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । ப்ரமாப்ரமாரூபதீ⁴மாத்ரவிஷய: ப்ரதிபத்திஶப்³த³: । தத்³விதி⁴விஷயதயேதி பூர்வவத் ।

யூபாதி³த்³ருஷ்டாந்தேந விதி⁴ஶேஷதயா ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரக³ம்யத்வமுக்தம் நிரஸ்ய ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீத்யாதா³வுக்தமநுபா⁴ஷதே —

யத³பீதி ।

கிம் வஸ்த்வேவ நாஸ்தி வேதா³ந்தவேத்³யம், தஸ்யாப்ரஸித்³த⁴த்வாத்தது³த்³தி³ஶ்ய ப்ரதிபாத³நாயோகா³த் , ஆஹோஸ்வித்தஸ்ய க்ரியாஶேஷதேதி விகல்ப்யாத்³யம் தூ³ஷயதி —

தந்நேதி ।

ஔபநிஷத³ஸ்ய புருஷஸ்யேத்யாத்³யநிராஸம் ஸூசிதம் ப்ரபஞ்சயதி —

யோ(அ)ஸாவிதி ।

தஸ்யாபி சைதந்யாத்கர்த்ருத்வேந க்ரியாஶேஷத்வமாஶங்க்யாநந்யஶேஷத்வாதி³தி த்³விதீயம் நிராஸமுக்தம் விவ்ருணோதி —

அஸம்ஸாரீதி ।

தத்ர பூர்ணத்வம் ஹேதுமாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

கர்த்ருத்வேநாநந்வயே(அ)பி க்ரியாயாமாத்மா கர்மத்வேநாந்வேஷ்யதீத்யாஶங்க்யாஹ —

உத்பாத்³யாதீ³தி ।

விநியோஜகமாநாபா⁴வாத³பி நாந்வய: ।

தத்³தி⁴ ப்ரகரணம், வாக்யம் வா । நாத்³ய இத்யாஹ —

ஸ்வப்ரகரணஸ்த² இதி ।

பர்ணதாவத்³வாக்யம் விநியோஜகமிதி ।

த்³விதீயம் தூ³ஷயதி —

அநந்யேதி ।

ஆத்மநோ ஜுஹ்வாதி³வத³வ்யபி⁴சரிதக்ரதுஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

பக்ஷத்³வயநிராஸம் நிக³மயதி —

நாஸாவிதி ।

தஸ்ய ந க்ரியாஶேஷத்வமபீதி விவக்ஷிதம் ।

வேதா³ந்தவேத்³யவஸ்துநோ நிராஸாயோகே³ ஹேத்வந்தரமாஹ —

ஸ ஏஷ இதி ।

ய: க²ல்வாத்மா ‘அதா²த ஆதே³ஶ:’ ‘நேதி நேதி’ இதி விஶ்வத்³ருஶ்யநிஷேதே⁴நோக்த: ஸ ஏஷ பஞ்சமே(அ)பி நிரூப்யத இத்யத்ர வஸ்துந்யாத்மஶப்³தா³த் , தஸ்ய சாத்மத்வாதே³வாநிராகார்யத்வாத் , தத்கர்துரேவாத்மத்வாத்தத ஏவ தஸ்யோத்³தி³ஶ்ய ப்ரதிபாத்³யத்வமபி ஸித்⁴யதீத்யர்த²: ।

ஔபநிஷத³த்வம் புருஷஸ்யாம்ருஷ்யந்நாஶங்கதே —

நந்விதி ।

அஹந்தீ⁴விஷயத்வம் தூ³ஷயந்விஶேஷணம் ஸமர்த²யதே —

நேத்யாதி³நா ।

ஸம்ஸ்கார்யத்வநிராஸே ‘ஸாக்ஷீ சேதா’ இதிமந்த்ரேணாத்மந: ஸர்வஸாக்ஷித்வமுக்தம் । தேநாஹந்தீ⁴விஷயத்வஸ்ய ப்ரத்யுக்தத்வாத³விருத்³த⁴மௌபநிஷத³த்வமித்யர்த²: ।

ததா²பி கர்மகாண்டே³ தர்கஶாஸ்த்ரே ச ஸித்³த⁴த்வாந்ந தஸ்யௌபநிஷத³த்வம் , தத்ராஹ —

நஹீதி ।

தத்ஸாக்ஷீதி விதி⁴காண்டா³க³ம்யத்வோக்தி: ।

பௌ³த்³த⁴ஸித்³தா⁴ந்தே(அ)நதி⁴க³திமாஹ —

ஸர்வேதி ।

ஸர்வேஷு நஶ்யத்ஸு பூ⁴தேஷு ஸ்தி²தோ ந நஶ்யதீத்யர்த²: ।

நையாயிகாதி³மதே தத³நதி⁴க³திமாஹ —

ஸம இதி ।

நிர்விஶேஷ இத்யர்த²: ।

ஸாங்க்²யஸமயஸித்³த⁴த்வம் நிரஸ்யதி —

ஏக இதி ।

சைதந்யாந்தரஶூந்யத்வமைக்யம் ।

ப⁴ர்த்ருப்ரபஞ்சாதி³மதே ப்ரஸித்³தி⁴ம் ப்ரத்யாஹ —

கூடஸ்தே²தி ।

கௌடஸ்த்²யே கத²ம் காரணத்வம் , தத்ராஹ —

ஸர்வஸ்யேதி ।

ஸர்பாதி⁴ஷ்டா²நரஜ்ஜோரிவ ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி த்³வைதாதி⁴ஷ்டா²நத்வாத்காரணத்வமாவித்³யகமிதி பா⁴வ: ।

அந்யதோ(அ)நதி⁴க³தௌ ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

ஜ்ஞாதே ஹி பா³தோ⁴ நாந்யதே²த்யர்த²: ।

விதி⁴காண்டா³நதி⁴க³திப²லமாஹ —

விதீ⁴தி ।

தத்ர ஹேத்வந்தரமாஹ —

ஆத்மத்வாதி³தி ।

ஆத்மா ஸர்வஶேஷித்வாந்நாந்யஶேஷ: ஸ கத²ம் விதி⁴ஶேஷ: ஸ்யாதி³த்யர்த²: । விதி⁴காண்டா³ஜ்ஞாதத்வமுக்தம் ஸமுச்சேதும் சஶப்³த³: ।

கிம் ச ஹேயோபாதே³யவிஷயௌ விதி⁴நிஷேதௌ⁴ நாத்மநி விபரீதே ஸ்யாதாமித்யாஹ —

நேதி ।

தஸ்யாபி ஸம்ஸாரிணோ(அ)நாஶிதயா ஹேயத்வமாஶங்க்யோக்தம் —

ஸர்வம் ஹீதி ।

நிரவதி⁴கநாஶாஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।

ஸம்ஸாரஸ்யைவ நாஶோ ந புருஷஸ்யேதி வக்தும் விகாரஜாதமித்யுக்தம் । க⁴டாதே³ர்ம்ருதா³தௌ³ நாஶாத்கத²ம் புருஷாவதி⁴: ஸர்வஸ்ய நாஶஸ்தத்ராஹ —

புருஷ இதி ।

கல்பிதஸ்யாநதி⁴ஷ்டா²நத்வாத்புருஷோ நித்யஸத்ஸ்வபா⁴வஸ்தத³தி⁴ஷ்டா²நத்வேந விஶ்வோத³யவ்யஹேதுரித்யர்த²: ।

புருஷஸ்ய பரிணாமிநித்யத்வாத் , பரிணாமோத³யவ்யயாப்⁴யாம் ஹாநாதா³நே ஸ்யாதாமித்யாஶங்க்யாஹ —

விக்ரியேதி ।

ஸாவயவத்வாதி³ஸ்தத்³தே⁴து: ।

அஶுத்³த⁴த்வாதி³த்யாகே³ந ஶுத்³த⁴த்வாதே³ராதே³யத்வம் ஶங்கித்வாஹ —

அத இதி ।

ஆத்மநி ஸ்வதோ த⁴ர்மதஶ்சாநந்யதா²த்வமத:ஶப்³தா³ர்த²: ।

புருஷாவதி⁴ர்நாஶ: ஸர்வஸ்யேத்யத்ர ஶ்ருதிமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

கல்பிதஸ்யாகல்பிதமதி⁴ஷ்டா²நமித்யுக்தயுக்திபராமர்ஶீ தச்ச²ப்³த³: । யதே²ந்த்³ரியாதி³ப்⁴யோ நைவம் புருஷாத³ஸ்தி கிஞ்சித்பரம் ஸா புருஷாக்²யா காஷ்டா² ஸூக்ஷ்மத்வமஹத்த்வாதே³ரவதி⁴: ஸைவ பரா க³தி: பரமபுருஷார்த² இத்யர்த²: ।

நிரதிஶயஸ்வதந்த்ரதயா வித்⁴யஶேஷத்வே ஶ்ருதிருக்தா । மாநாந்தராக³ம்யதயா வேதா³ந்தைகவேத்³யத்வே ஶ்ருதிமாஹ —

தம் த்விதி ।

யஸ்த்வது³க்தஸவிஶேஷப்³ரஹ்மண: ‘ப்ருதி²வ்யேவ யஸ்யாயதநம் ‘ இத்யுபக்ரம்யோக்தமதி⁴ஷ்டா²நம் தமௌபநிஷத்³பி⁴ரேவ ஜ்ஞேயம் புருஷம் த்வா த்வாம் ப்ருச்சா²மி । ஹே ஶாகல்யேதி யாஜ்ஞவல்க்யஸ்ய ப்ரஶ்ந: ।

விஶேஷணாபி⁴ப்ராயம் விவ்ருணோதி —

ஔபநிஷத³த்வேதி ।

ஔபநிஷத³த்வே(அ)நந்யஶேஷத்வே சாத்மந: ஸித்³தே⁴ பரஸ்ய ப்ரதிஜ்ஞா நிர்மூலேத்யாஹ —

அத இதி ।

ததா² ஹீத்யாதௌ³ வேதா³ந்தாநாமர்த²வத்த்வமபி⁴யுக்தோக்திவிருத்³த⁴மித்யுக்தமநுவத³தி —

யத³பீதி ।

தஸ்யாந்யவிஷயத்வம் வத³ந்ப்ரக்ருதாவிரோதி⁴த்வமாஹ —

தத்³த⁴ர்மேதி ।

'த்³ருஷ்டோ ஹி தஸ்யார்த²: ப²லவத³ர்த²போ³த⁴நம் ‘ இதி வக்தவ்யே த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாப்ரக்ரமாத்³த⁴ர்மகர்மணோஶ்சைக்யாத்³யது³க்தம் கர்மாபோ³த⁴நம் தத்³விதி⁴நிஷேத⁴விவக்ஷயோக்தம் । யத்து சோத³நாஸூத்ரே சோத³நாபத³வ்யாக்²யாநம் தத³ப்ரதிகூலம், பதா³ர்த²மாத்ரகத²நாத் । பரீஷ்டிஸூத்ரப்ரமுக²மபி ஸூத்ரஜாதம் பூர்வஸூத்ராப்⁴யாம் தத்தத்³பா⁴ஷ்யைஶ்ச ஸஹ ப்ரகமவஶாத்கர்மகாண்டா³ர்த²மேவாதோ ப்³ரஹ்மபோ³த⁴நமிதி வேதை³கதே³ஶஸ்ய ப²லமித்யுபநிஷத³ர்த²வத்தேத்யர்த²: ।

அர்த²வாதா³தி⁴கரணவிரோத⁴ம் விதா⁴ந்தரேண நிரஸ்யதி —

அபி சேதி ।

தத்ர க²ல்வக்ரியார்த²த்வே ஸத்யாநர்த²க்யம் பூ⁴தோபதே³ஶவிஶேஷஸ்ய வா । தந்மாத்ரஸ்ய வா । தத்ராத்³யமுபேத்ய த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

ஆம்நாயஸ்யேதி ।

'வஷட்கர்து: ப்ரத²மப⁴க்ஷ:’ தே³வத³த்தோ பு⁴க்த்வா நிர்க³த இத்யாதி³பூ⁴தோபதே³ஶஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴யோக்³யதாவாசிவிப⁴க்தியுக்தஸ்ய த்³ரவ்யாதி³வாசிந: ஸாக்ஷாத்கார்யார்த²த்வாபா⁴வாத்ப²லவத³ர்த²ராஹித்யம் । அதோ(அ)விஶேஷாத்கார்யோபதே³ஶஸ்யாபி தத்ப்ரஸக்திரித்யர்த²: ।

உக்தபூ⁴தோபதே³ஶே(அ)பி கர்தவ்யாதி³பதா³த்⁴யாஹாராத்கார்யஶேஷத்³ரவ்யாத்³யர்த²தயா ப²லவத³ர்த²ஸித்³தி⁴ரிதி ஶங்கதே —

ப்ரவ்ருத்தீதி ।

தத்ஸாத்⁴யாதிரேகேண பூ⁴தமபி த்³ரவ்யாதி³வஸ்து வஷட்கர்துரித்யாதி³வாக்யமத்⁴யாஹ்ருதகார்யஶேஷத்வேநாபி⁴த³தா⁴தி, பூ⁴தப⁴வ்யந்யாயாத் । அதோ பூ⁴தோபதே³ஶஸ்யார்த²வத்த்வாந்நாதிப்ரஸக்திரித்யர்த²: ।

கார்யாந்விதஸ்வார்தா²பி⁴தா⁴நே(அ)பி யோக்³யாந்விதாபி⁴தா⁴நாத்தேநைவ கார்யாஸ்ப்ருஷ்டவஸ்தூபதே³ஶோ(அ)பி ஸ்யாதி³த்யாஹ —

கூடஸ்தே²தி ।

நநு ந தாத்³ருக³ஸ்தி வஸ்து, ஸர்வஸ்யோபதி³ஶ்யமாநபூ⁴தஸ்ய கார்யஸ்பர்ஶிதயா கார்யத்வாத் , தத்ராஹ —

நஹீதி ।

க்ரியா கார்யம் । பூ⁴தஸ்ய தத்ஸம்ஸர்க³ஸ்தாதா³த்ம்யம் ப²லப²லிபா⁴வோ வா । நாத்³ய:, க்ரீயாத்³வாரா ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வாப்⁴யுபக³மாத் । த்³விதீயே(அ)பி ந தயோரைக்யம் ப²லப²லித்வஸ்ய பே⁴த³கத்வாதி³த்யர்த²: ।

பூ⁴தஸ்யாகார்யத்வே(அ)பி தத்³தே⁴துத்வாத்தச்சே²ஷத்வாத்தது³பதே³ஶோ(அ)பி தச்சே²ஷ ஏவ, கா³மாநயேத்யாதா³வாத்³யவ்யுத்பத்தே: கார்யாந்விதவிஷயத்வாத் , அதோ ந கூடஸ்தோ²பதே³ஶோ(அ)ஸ்தீதி சோத³யதி —

அக்ரியாத்வே(அ)பீதி ।

கார்யஸ்யாகார்யாந்தராத்கார்யபத³ஸ்ய தத³ந்விதார்தா²வாசித்வாத்³யோக்³யேதராந்வயஸ்யைவ ஸர்வபத³ஶக்திவிஷயத்வாத்புத்ரஜந்மாதி³வாக்யே வாத்³யவ்யுத்பத்தேரகார்யார்தே²(அ)பி த்³ருஷ்டேர்பூ⁴தோக்தேரகார்யார்த²த்வாத்கூடஸ்தோ²க்தி: ஸ்யாதி³த்யாஹ —

நைஷ இதி ।

உக்தரீத்யா பூ⁴தோக்தேர்ந கார்யார்த²த்வம் । அஸ்து வா தத்ஸாபேக்ஷத்வாத்³த்³ரவ்யாதே³ஸ்தது³க்தேஸ்தாத³ர்த்²யம் ததா²பி யத்கார்யநிவர்தநஶக்திமத்³பூ⁴தம் தது³க்தமேவ । ந ச தத்கார்யம், தத்³தே⁴துத்வாத் । தஸ்ய கார்யாந்வயே(அ)பி ந தத³ந்வயித்வம் வாச்யத்வநிமித்தம், கார்யஸ்ய தத³பா⁴வே(அ)பி வாச்யத்வாத் । அதோ யோக்³யாந்விதத்³ரவ்யாதே³ஸ்தச்ச²ப்³த³வாச்யத்வவத்கார்யாநந்விதஸ்யாபி வஸ்துநோ வேதா³ந்தார்த²தேத்யர்த²: ।

ததா²பி கார்யஶேஷத்வேநைவாந்யத்ர பூ⁴தோக்தேர்ந ஸ்வதந்த்ரபூ⁴தோக்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

க்ரியார்த²த்வமிதி ।

பூ⁴தோபதே³ஶஸ்ய கார்யஶேஷத்வம் ப²லவத்த்வாயேஷ்டம் । ந ச கார்யஸ்ய வாச்யகோடிநிவேஶோ(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।

கார்யார்த²த்வேந பூ⁴தோக்தௌ கார்யஶேஷே(அ)பி கத²ம் ஸித்³தே⁴ ஶப்³த³ப்ராமாண்யம், தத்ராஹ —

ந சேதி ।

பூ⁴தோபதே³ஶஸ்ய கார்யஶேஷத்வமாத்ரேண தத³ஶேஷபூ⁴தம் பூ⁴தம் நைவாநுபதி³ஷ்டம், தது³பதே³ஶஸ்யாஜ்ஞாதார்த²க³ந்த்ருத்வேநாத்⁴யக்ஷாதி³வந்மாநத்வாதி³த்யர்த²: ।

அஜ்ஞாதார்தோ²பதே³ஶித்வே(அ)பி வேதா³ந்தாநாமகார்யஶேஷத்வேந வைப²ல்யாந்ந ப்ராமாண்யம், வாக்யப்ராமாண்யஸ்ய ப²லாதீ⁴நத்வாதி³தி ஶங்கதே —

யதீ³தி ।

பூ⁴தம் யத்³யுபதி³ஷ்டமுபதி³ஶ்யதாம் நாம ததா²பி கிம் தேநோபதி³ஷ்டேந தவ ஶ்ரோதுர்வக்துர்வா ஸ்யாதி³தி யோஜநா ।

கார்யோபதே³ஶவத³ஜ்ஞாதாத்மோபதே³ஶாத்மகம் வேதா³ந்தவாக்யமநந்யஶேஷத்வே(அ)பி ப²லவத்த்வேந மாநமித்யாஹ —

உச்யத இதி ।

கார்யஶேஷோபதே³ஶஸ்ய கார்யப²லேந ப²லவத்த்வாத்ப்ராமாண்யே(அ)பி கத²மாத்மோபதே³ஶஸ்ய ப²லவத்த்வேந ததா²த்வமித்யாஶங்க்யாஹ —

தத³வக³த்யேதி ।

மித்²யா ச தத³ஜ்ஞாநம் சேதி விக்³ரஹ: தஸ்ய ப்⁴ராந்தித்வம் வ்யவச்சி²நத்தி —

ஸம்ஸாரேதி ।

வேதா³ந்தப்ராமாண்யம் ப²லவத்த்வேந ஸத்³ருஷ்டாந்தமுக்தம் நிக³மயதி —

இத்யவிஶிஷ்டமிதி ।

விதி⁴வாக்யஸ்த²த்³ரவ்யாதி³ஶப்³தா³நாம் ஶுத்³த⁴ஸித்³தா⁴ர்த²தாமித்த²மாபாத்³ய ததை²வ ப்³ரஹ்ம ஶாப்³த³மித்யுக்தம் । இதா³நீம் நிஷேத⁴வாக்யவத்³வேதா³ந்தாநாம் ஸித்³தா⁴ர்த²தேத்யாஹ —

அபி சேதி ।

க்ருதேர்பா⁴வார்த²விஷயத்வாந்நிஷேதே⁴ஷு பா⁴வார்தா²பா⁴வாத்க்ருதிநிவ்ருத்தௌ தத³விநாபூ⁴தம் கார்யமபி நிவர்தத இதி மத்வாஹ —

ப்³ரஹ்மண இதி

நிவ்ருத்திரேவ கார்யம் தத்³தே⁴துர்வேதி குதோ நிஷேதா⁴நாமகார்யார்த²தேத்யாஶங்க்யாஹ —

ந சேதி ।

ப்ராப்தக்ரியாநிவ்ருத்தித்வாத்தஸ்யா நோப⁴யார்த²த்வம் । விமதம், ந கார்யம், தத்³தே⁴துர்வா, நிவ்ருத்தித்வாத் , க⁴டநிவ்ருத்திவதி³த்யர்த²: ।

நிவ்ருத்தேருப⁴யபா⁴வாபா⁴வே(அ)பி கிமாயாதம் தது³பதே³ஶாநாம், ததா³ஹ —

அக்ரியேதி ।

அகார்யார்தா²நமிதி யாவத் ।

நநு ‘ந ஹந்தவ்ய:’ இத்யத்ர ஹநநம் ந குர்யாதி³தி ந வாக்யார்த²: கிம் த்வஹநநம் குர்யாதி³தி । ததோ ஹநநவிரோதி⁴நீ ஸங்கல்பக்ரியா ஹநநம் ந குர்யாமித்யேவம்ரூபா கார்யதயா விதீ⁴யதே, தேந நிஷேத⁴வாக்யமபி நியோக³நிஷ்ட²மேவ, நேத்யாஹ —

ந சேதி ।

ஸ்வபா⁴வத: ஶாஸ்த்ராத்³ருதே ராகா³தே³வ ப்ராப்தோ யோ ஹந்தேர்தா⁴தோரர்தோ² ஹநநம் தேந நஞோ(அ)நுராக³: ஸம்ப³ந்தோ⁴ யதா³ ததா³ ப⁴வத்யஹநநமிதி । தத்கார்யமித்யுக்தே ஹநநவிரோதி⁴நீ ஸங்கல்பக்ரியா, ஹநநப்ரவ்ருத்தேர்விதா⁴ரகோ யத்நோ வா கார்யத்வேந விதீ⁴யதே விநா விதி⁴மப்ராப்தத்வாத் । ததா² ச ததா²வித⁴க்ரியாவிதி⁴நிஷ்ட²ம் நிஷேத⁴வாக்யமிதி கல்பயிதும் நைவ ஶக்யமித்யர்த²: ।

க்க தர்ஹீத³ம் வாக்யம் த்வந்மதே பர்யவஸிதம், ததா³ஹ —

ஹநநேதி ।

ஔதா³ஸீந்யம் ஸ்வாஸ்த்²யாத³ப்ரச்யுதி: ஸ்வதோ(அ)பி ஸ்யாதி³தி ப்ரஸக்தக்ரியாநிவ்ருத்த்யோபலக்ஷ்யம் விஶிநஷ்டி —

ஹநநேத்யாதி³நா ।

தஸ்மிந்பர்யவஸிதமஸ்மந்மதே நிஷேத⁴வாக்யம் । தத்³வ்யதிரேகேணார்தா²ந்தரம் தஸ்யாஶக்யம் வக்துமித்யர்த²: ।

தத்ர ஹேதுமாஹ —

நஞஶ்சேதி ।

சகாரோ(அ)வதா⁴ரணே । ஏஷ ஏவ ச நஞ: ஸ்வபா⁴வோ யத்ப்ரதியோகி³நோ(அ)பா⁴வபோ³த⁴நம் । ந ச தத³ந்யதத்³விரோதி⁴நோரபி தத³ர்த²த்வம், அபா⁴வார்த²ஸ்யைவ தஸ்ய ஸ்வார்த²ஸம்ப³ந்தி⁴ந்யர்தா²ந்தரே லாக்ஷணிகத்வே தத்ராபி ஶக்திகல்பநாயாம் கௌ³ரவாத் । ‘நாமதா⁴த்வர்த²யோகீ³ து நைவ நஞ் ப்ரதிஷேத⁴க: । வத³த்யப்³ராஹ்மணாத⁴ர்மாவந்யமாத்ரவிரோதி⁴நௌ ‘ இத்யபி லக்ஷணயைவார்தா²ந்தரே நஞ: ப்ரவ்ருத்திருக்தேதி பா⁴வ: ।

தர்ஹி நஞர்தே² ஹநநாபா⁴வே நியோகா³த்தந்நிஷ்ட²ம் வாக்யமித்யாஶங்க்யாஹ —

அபா⁴வேதி ।

பா⁴வார்தோ² த³த்⁴யாதி³ர்வா நியோக³விஷயதயா தந்நிஷ்பத்திஹேதுர்நாபா⁴வ:, தஸ்யாநாதி³த்வாத்தத்³விஷயத்வே நியோக³ஸ்யாநநுஷ்டே²யத்வாபாதாத் । ந சைதத்ப்ராக³பா⁴வபாலநம் கார்யம், ஸ்வாஸ்த்²யாத³ப்ரச்யுதிரூபௌதா³ஸீந்யாதே³வ தத்ஸித்³தே⁴: । நஞோ(அ)ர்தோ² த்³ருஷ்ட: ஸந்நௌதா³ஸீந்யம் பும்ஸ: ஸ்தா²பயத்யதோ(அ)நுஷ்டே²யாபா⁴வாந்ந நியோக³நிஷ்ட²ம் வாக்யமித்யர்த²: ।

யத்³வா ந நிஷேத⁴வாக்யே ப்ரக்ருத்யர்தே²ந நஞ: ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி து ப்ரத்யயார்தே²ந, தஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யாத்ப்ரக்ருத்யர்த²ஸ்யாந்யோபஸர்ஜநத்வாத் । அதோ ஹநநஸ்ய யதி³ஷ்டோபாயத்வம் ப்ரவர்தகம் ததே³வ ப்ரத்யயேநாநூத்³ய நஞா நிஷித்⁴யதே, ப்³ரஹ்மஹநநமிஷ்டோபாயோ நேதி । ததா² சௌதா³ஸீந்யே புருஷ: ஸ்தா²ஸ்யதி, ததா³ஹ —

அபா⁴வேதி ।

ப்ரத்யயார்தே²ந நஞ: ஸம்ப³ந்தே⁴ கத²ம் ப்ரக்ருத்யர்த²ஸ்ய ஹநநக்ரியாயா நிவ்ருத்தி:, தத்ராஹ —

ஸா சேதி ।

ப்ரத்யயார்தே²ஷ்டோபாயதாநிஷேதே⁴ ப்ரக்ருத்யர்த²: ஸ்வயமேவ நிவர்ததே ஆபாததோ ஹிதோபாயத்வபு³த்³த்⁴யா ப்ரவ்ருத்தஸ்வ ததோ(அ)தி⁴கதராநர்த²ஹேதுத்வபு³த்³தௌ⁴ ப்ரவ்ருத்த்யயோகா³தி³த்யர்த²: ।

நிஷேத⁴வாக்யாநாமித்த²மர்த²முக்த்வா ஸித்³தா⁴ர்த²த்வமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

பா⁴வார்தா²பா⁴வே க்ருத்யபா⁴வாத்தத³விநாபூ⁴தகார்யாபா⁴வஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । ப்ரக்ருத்யர்த²ஸ்ய ஹநநாதே³ரிஷ்டோபாயத்வம் ப்⁴ராந்திப்ராப்தம் ப்ரத்யயேநாநூத்³ய நஞா தந்நிஷேதே⁴ தஸ்யாநர்த²ஹேதுத்வபோ³தி⁴நிஷேத⁴வாக்யம் தந்நிவ்ருத்த்யுபலக்ஷிதௌதா³ஸீந்யே பர்யவஸ்யதீத்யர்த²: ।

நநு ‘நேேக்ஷேதோத்³யந்தமாதி³த்யம் ‘ இத்யாதா³வீக்ஷணவிருத்³தா⁴ ஸங்கல்பக்ரியா நேக்ஷ இத்யேவம்லக்ஷணா விதீ⁴யதே, ததா²த்ராபி ஹநநவிரூத்³தா⁴ ந ஹந்யாமிதி ஸங்கல்பக்ரியா விதீ⁴யதாம், தத்கத²ம் நிஷேத⁴வாக்யஸ்யோக்தார்த²த்வம், தத்ராஹ —

அந்யத்ரேதி ।

தத்ர ஹி ‘தஸ்ய ப்³ரஹ்மசாரிணோ வ்ரதம் ‘ இத்யநுஷ்டே²யவாசிவ்ரதஶப்³தோ³பக்ரமாதே³கஸ்மிந்வாக்யே ப்ரக்ரமாதீ⁴நத்வாது³பஸம்ஹாரஸ்யாக்²யாதாந்விதேந நஞா த்³ருஷ்டோ(அ)பி நிஷேதோ⁴(அ)நநுஷ்டே²யத்வாது³பேக்ஷ்யதே । தா⁴த்வர்த²யோகே³ந ச பர்யுதா³ஸோ லக்ஷ்யதே । ததா² சேக்ஷணவிருத்³தா⁴ க்ரியா ஸாமாந்யேந ப்ராப்தா, தத்³விஶேஷபு³பு⁴த்ஸாயாம் ஸர்வக்ரியாப்ரத்யாஸந்ந: ஸங்கல்ப இத்யவக³தம் । ஈக்ஷ இதி து ஸங்கல்போ நாத்³ரியதே, தத்பர்யுதா³ஸவிரோதா⁴த் । அதோ(அ)நீக்ஷணஸங்கல்பலக்ஷணயா தத்³விதி⁴பரத்வம் யுக்தம் । நைவம் நிஷேதே⁴ஷ்வபவாத³கமஸ்தீதி விரோதி⁴க்ரியாலக்ஷணயா நாநுஷ்டா²நநிஷ்ட²தேத்யர்த²: । ஆதி³பத³ம் ஸமஸ்தபர்யுதா³ஸவிஷயஸங்க்³ரஹார்த²ம் । ஹநநாதா³வுத்³யுக்தபரஶ்வாதி³பராவர்தநஸ்ய தந்நிவ்ருத்தித்வாத்தத்³பா⁴வே ஹநநாதி³ப்ராக³பா⁴வபாலநஸம்ப⁴வாது³க்தநிவ்ருத்தேஶ்ச நஞர்த²தீ⁴ப²லத்வாத்தத³ர்தோ² ஹநநாதி³க³தேஷ்டோபாயத்வாபா⁴வ ஏவேதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

நநு நிஷேத⁴வாக்யவத³கார்யார்த²த்வே(அ)பி வேதா³ந்தாநாமர்த²வத்த்வம் சேத³ர்த²வாதா³தி⁴கரணம் கத²மித்யாஶங்க்ய க்ரியாஸம்நிஹிதார்த²வாதா³தி³விஷயம் ததி³த்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

உபநிஷதா³முக்தரீத்யார்த²வத்த்வம் தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । உபாக்²யாநஶப்³த³: ஸமாந்யார்த²: । ஆதி³ஶப்³த³ஸ்தத்³விஶேஷார்த²: ।

ஆம்நாயஸ்ய க்ரியார்த²த்வாதி³திஹேதோஸ்தத்³ப³லேநாக்ரிாயர்தா²நாமப்ராமாண்யபூர்வபக்ஷஸ்ய வித்⁴யேகவாக்யத்வேந ப்ராமாண்யஸித்³தா⁴ந்தஸ்ய சோபலக்ஷணார்த²மாநர்த²க்யாபி⁴தா⁴நமித்யுக்தம் । ஸர்வேஷாமேஷாமுக்தவிஷயத்வாவிஶேஷாது³பநிஷதா³மபி புருஷார்தா²நவஸாயித்வாத³ர்த²வாதா³தி⁴கரணவிஷயதேத்யாஶங்க்ய பூர்வபக்ஷோக்தமநுவநதி³ —

யத³பீதி ।

தத்ரோக்தம் பரிஹாரம் ஸ்மாரயதி —

ததி³தி ।

உக்தம் வைஷம்யம் ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ஜ்ஞாநமாத்ராதூ³ர்த்⁴வம் வா ஸம்ஸாரித்வம், தத்த்வஸாக்ஷாத்காராத்³வா । தத்ராத்³யமங்கீ³குர்வந்நாஹ —

அத்ரேதி ।

த்³விதீயம் நிரஸ்யதி —

நேத்யாதி³நா ।

தத்ப்ரபஞ்சயதி —

நஹீதி ।

ஶாப்³த³ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸஸம்ஸ்க்ருதம் சேதோ ப்³ரஹ்மாத்மஸாக்ஷாத்காரஹேதுரிதி பக்ஷம் ப்ரதிக்ஷேப்தும் வேதே³த்யாதி³பத³ம் ।

தத்த்வஸாக்ஷாத்காரவதோ து³:கா²நுத³யே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

நஹீதி ।

தஸ்யைவ ஸாம்ஸாரிகஸுகா²நுத்பாதே³ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

நசேதி ।

தத்த்வவிதோ³ தே³ஹாத்³யபி⁴மாநஹீநஸ்ய ஸாம்ஸாரிகஸர்வத⁴ர்மாஸ்பர்ஶே மாநமாஹ —

தது³க்தமிதி ।

ஜீவதோ(அ)ஶரீரத்வம் மம மாதா வந்த்⁴யேதிவத்³விருத்³த⁴மிதி ஶங்கதே —

ஶரீர இதி ।

ஆத்மநோ தே³ஹஸங்க³தேராவித்³யகத்வாத்தத்த்வஜ்ஞாநேந தத்³த்⁴வஸ்தேர்ஜீவதோ(அ)பி யுக்தமஶரீரத்வமித்யாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

தஸ்யாவித்³யகத்வமந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் ஸாத⁴யதி —

ந ஹீதி ।

அஶரீரத்வஸ்ய ஸ்வதஸ்த்வாத³பி ஜீவதஸ்தத³விருத்³த⁴மித்யாஹ —

நித்யமிதி ।

ஆத்மந: ஸஶரீரத்வமஜ்ஞாநாதி³த்யுக்தமம்ருஷ்யந்நாஶங்கதே —

தத்க்ருதேதி ।

ந ஹ்யாத்மந இத்யத்ர ப்ரக்ருதாத்மா தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

ஆத்மநோ தே³ஹஸம்ப³ந்தா⁴த்³த⁴ர்மாதி³கர்த்ருத்வம், ஸ்வதோ வா । ஆத்³யே தஸ்ய தத்³யோக³: ஸ்வதோ(அ)ந்யதோ வா । நாத்³ய:, தத்க்ருதத⁴ர்மாதி³நிமித்தம் ஸஶரீரத்வமித்யுக்திவிரோதா⁴த் । ந த்³விதீய:, தஸ்யாவித்³யாமநிச்ச²தோ வஸ்துத்வோபக³மாத்³த⁴ர்மாதி³கர்த்ருகத்வாத்³ருதே தஸ்யாதந்நிமித்தத்வாத்³தே³ஹே த⁴ர்மாதி³கார்யத்³ருஷ்டேஸ்தத³ஸித்³தௌ⁴ தத்³த்³வாரா த⁴ர்மாதே³ராத்மக்ருதத்வாஸித்³தே⁴ரித்யாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

ஸ்யாதா³த்மக்ருதத⁴ர்மாத்³யபேக்ஷயா தஸ்ய தே³ஹயோகே³ தத்³த்³வாரா தயோராத்மக்ருதத்வமித்யாஹ —

ஶரீரேதி ।

நநு ப்ராக்தநகர்மநிமித்தம் ஸம்ப்ரதிதநம் ஶரீரம், தச்ச கர்ம ப்ராக்தநதே³ஹயோகா³தீ⁴நம், ஸோ(அ)பி ப்ராசீநகர்மணேதி நேதரேதராஶ்ரயத்வம் । ந சாநவஸ்தா², பீ³ஜாங்குரவத்கர்மதே³ஹயோக³யோரநாதி³த்வாத் , தத்ராஹ —

அந்தே⁴தி ।

ஆத்மநி கர்மயோக³ஸ்ய தே³ஹயோக³ஸ்ய வா(அ)வித்³யமாநத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஆத்மந: ஸ்வதோ த⁴ர்மாதி³கர்த்ருதேதிபக்ஷம் ப்ரத்யாஹ —

க்ரியேதி ।

கூடஸ்தா²நந்தசித்³தா⁴தோரக்ரியத்வாத்தஸ்ய ஸ்வதோ த⁴ர்மாத்³யகர்த்ருத்வாந்ந தத்க்ருதகர்மக்ருதமாத்மந: ஸஶரீரத்வமித்யர்த²: ।

ஸ்வக³தக்ரியாபா⁴வே(அ)பி காரகேஷு ஸம்நிதி⁴மாத்ரேணாஸ்ய கர்த்ருதேதி த்³ருஷ்டாந்தேந ஶங்கதே —

ஸம்நிதீ⁴தி ।

வைஷம்யோக்த்யா ப்ரத்யாஹ —

நேதி ।

உபார்ஜநம் ஸ்வீகரணம் ।

அஸ்து ப்ரஸ்துதே(அ)பி கிஞ்சித்³த⁴நதா³நாதி³துல்யம் ஸம்ப³ந்த⁴நிமித்தமித்யாஶங்க்யாஸங்க³த்வாதா³த்மநோ வஸ்துதஸ்தஸ்யாயோகா³த³வஸ்துத்வே த்வந்மதஹாநிரிதி மத்வாஹ —

நத்விதி ।

ஸ்வக்ருதத⁴ர்மாதி³க்ருதாத்மந: ஸதே³ஹதேத்யேதத³ப்ராமாணிகமித்யுக்த்வா ஸ்வபக்ஷே மாநமாஹ —

மித்²யேதி ।

நநு மமேதிதீ⁴ஸக்தமதி⁴காரிணம் கர்தாரம் சோத்³தி³ஶ்ய யாகா³தி³விதே⁴ஶ்சேதநஸ்யைவ கர்த்ருத்வம் । யதா²ஹு: - ‘யஜமாநத்வமப்யாத்மா ஸக்ரியத்வாத்ப்ரபத்³யதே । ந பரிஸ்பந்த³ ஏகைகா க்ரியா ந: கணபோ⁴ஜிவத் ॥ ‘ இதி, தத்ராஹ —

ஏதேநேதி ।

க்ரியாதா⁴ரத்வநிராஸேநேத்யர்த²: ।

தே³ஹாதா³வாத்மதீ⁴ர்மித்²யேத்யத்ர மீமாம்ஸகஶ்சோத³யதி —

அத்ரேதி ।

ஆத்மந: ஸ்வகீயே தே³ஹாதா³வாத்மதீ⁴ ராஜ்ஞோ ப்⁴ருத்யாதா³விவ கௌ³ணீ தத: ஸ்வீயதே³ஹாதி³நிமித்தம் தஸ்ய கர்த்ருத்வாதி³ வாஸ்தவமித்யர்த²: ।

நாத்மநோ தே³ஹாதா³வாத்மதீ⁴ர்கௌ³ணீ, தத்³வ்யாபகாபா⁴வாதி³த்யாஹ —

நேதி ।

ப்ரஸித்³தோ⁴ வஸ்துபே⁴தோ³ யஸ்ய பும்ஸஸ்தஸ்யேதி யாவத் ।

உக்தமேவ வ்யநக்தி —

யஸ்யேதி ।

தஸ்யாந்யத்ராந்யஶப்³த³ப்ரத்யயௌ கௌ³ணாவிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தத்ரோதா³ஹரணம் —

யதே²தி ।

தத்ரைவ ஸிம்ஹஶப்³த³ஸ்தத்³தீ⁴ஶ்ச, நாந்யத்ரேத்யந்வயவ்யதிரேகௌ । அந்ய: புருஷாதி³தி ஶேஷ: । ததஶ்ச । ஸிம்ஹாதி³த்யேதத் । ய: ஸிம்ஹபுருஷயோருக்தரீத்யா பே⁴த³ம் வேத்தி தஸ்யேதி ஷஷ்டீ² நேயா । யதா² ஸிம்ஹ: புமாநித்யுதா³ஹரணம் ததா²க்³நிர்மாணவக இத்யாதி³ க்³ராஹ்யமிதி யதா²ஶப்³தோ³ யோஜ்ய: ।

ஶப்³த³தி⁴யோரகௌ³ணத்வவிஷயமாஹ —

நேதி ।

ந ப்ரஸித்³தோ⁴ பே⁴தோ³ யஸ்ய தஸ்ய பும்ஸோ(அ)ந்யத்ராந்யஶப்³த³ப்ரத்யயௌ ந கௌ³ணௌ சேத்கத²ம் தர்ஹி தஸ்யாந்யத்ராந்யஶப்³த³ப்ரத்யயாவித்யாஶங்க்யாஹ —

தஸ்ய த்விதி ।

தத்ர ஸம்ஶயே ஸமாரோபிதாம்ஶக³தௌ ஶப்³த³ப்ரத்யயாவுதா³ஹரதி —

யதே²தி ।

புரோவர்திந: ஸ்தா²ணுத்வே(அ)பி ஸ்தா²ணுரயமித்யக்³ருஹ்யமாணவிஶேஷத்வே ஹேதுமாஹ —

மந்தே³தி ।

தத்ர புருஷஶப்³த³ப்ரத்யயௌ பாக்ஷிகாவிதி ஶேஷ: । வஸ்துத: ஸ்தா²ணுவிஷயத்வம், ந ப்ரதீதித: । ப்ரதீதிதஸ்த்வாரோபிதவிஷயத்வம் ।

ஸம்ஶயே ஸமாரோபிதக³தௌ பாக்ஷிகௌ ஶப்³த³ப்ரத்யயாவுதா³ஹ்ருத்ய விபர்யயே ததா²விதௌ⁴ நிஶ்சிதாவுதா³ஹரதி —

யதா² வேதி ।

ஶுக்திகாயாமிதி வஸ்துப்ரவ்ருத்த்யோக்தம் ।

ஸம்ஶயே விபர்யயே ச த்³ருஷ்டஹேதுஸாதா⁴ரணத⁴ர்மத³ர்ஶநாதே³: ஸமத்வாத்³விபர்யயஸ்யைவோத்பத்தௌ கோ ஹேதுரித்யாஶங்க்யாஹ —

அகஸ்மாதி³தி ।

த்³ருஷ்டஹேத்வவிஶேஷே(அ)ப்யத்³ருஷ்டவஶாதி³த்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டாந்தமிது²நஸ்ய தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ —

தத்³வதி³தி ।

அவிவேகிநாம் தே³ஹாதா³வஹந்தீ⁴ஶப்³த³யோர்மித்²யாத்வே(அ)பி விவேகிநாம் தத்ர தௌ கௌ³ணாவித்யாஶங்க்யாஹ —

ஆத்மேதி ।

அவிவிக்தாவவிவேகோத்த²ப்⁴ராந்திக்ருதாவிதி யாவத் । ஆத்மீயே(அ)பி தே³ஹாதா³வாத்மபு³த்³தா⁴வாத்மீயத்வம் திரோஹிதம் ஸர்பபு³த்³தா⁴விவ ரஜ்ஜுத்வமிதி மத்வா பரமதநிராஸமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

தத்ராஹந்தி⁴யோ மித்²யாத்வே(அ)பி கிம் ஸித்⁴யதி, ததா³ஹ —

தஸ்மாந்மித்²யேதி ।

ந கேவலம் விது³ஷோ ஜீவதோ(அ)ப்யஶரீரத்வம் யௌக்திகம் கிந்து ஶ்ரௌதம் சேத்யாஹ —

ததா² சேதி ।

‘அத்ர ப்³ரஹ்ம ஸமஶ்நுதே’ இதி பூர்வவாக்யே ஜீவந்முக்திருக்தா ஸ ஜீவந்முக்தோ தே³ஹஸ்தோ²(அ)பி பூர்வவந்ந ஸம்ஸாரீத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

தத்³யதே²தி ।

தத்தத்ர ஜீவந்முக்ததே³ஹே ஜீவந்முக்தே ச த்³ருஷ்டாந்த: । யதா² லோகே(அ)ஹிநிர்ல்வயநீ ஸர்பநிர்மோகஸ்ததீ³யா தே³ஹத்வக்³வல்மீகாதௌ³ ப்ரத்யஸ்தா ப்ரக்ஷிப்தா ம்ருதா பூர்வமிவாஹிநாத்மத்வேநாநிஷ்டா வர்தேத ததை²வேத³ம் விது³ஷ: ஶரீரம் முக்தேந ப்ராகி³வாத்மத்வேநாநிஷ்டம் திஷ்ட²தீத்யர்த²: ।

ஸர்பத்³ருஷ்டாந்தஸ்ய தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ —

அதே²தி ।

ததா²ர்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: । யதா² ப்ரத்யஸ்தயா த்வசா முக்தோ(அ)பி தாமஹமிதி நாஹிரபி⁴மந்யதே, ததா²யம் ஜீவந்முக்தோ தே³ஹஸ்தோ²(அ)பி ந தத்ராஹந்தி⁴யமாத³தா⁴தி । அத ஏவாம்ருத: । தே³ஹாபி⁴மாநவதோ ஹி ம்ருதி: । நிருபாதி⁴: ஸந்ப்ராணிதி ஜீவதீதி ப்ராண: ஸாக்ஷீ: । ஸ ச ப்³ரஹ்மைவ । தச்ச தேஜோ விஜ்ஞாநம் ஜ்யோதிரேவேத்யர்த²: ।

தத்ரைவ ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

ஸசக்ஷுரிதி ।

வஸ்துதோ(அ)சக்ஷுரபி பா³தி⁴தாநுவ்ருத்த்யா ஸசக்ஷுரிவேத்யாதி³ யோஜ்யம் ।

ஶ்ரௌதே(அ)ர்யே ஸ்ம்ருதிமபி ஸம்வாத³யதி —

ஸ்ம்ருதிரபீதி ।

விது³ஷோ ஜீவந்முக்தௌ ப்ரமிதாயாம் ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாந்நேதி ।

ப்ரமிதம் ஜீவந்முக்திஸத்வம் தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

ப்ரதீதிமாத்ரஶரீரம் ஸம்ஸாரித்வமநுஜாநாதி —

யதே²தி ।

நநு ப்³ரஹ்மவிதா³மேவாஸ்மாகம் ஸம்ஸாரித்வமபா³தி⁴தமநுபூ⁴யதே, நேத்யாஹ —

யஸ்யேதி ।

ஸாக்ஷாத்க்ருதஸத்தத்த்வஸ்ய பூர்வமிவ ஸம்ஸாரித்வாயோகா³த்³யுக்தா வஸ்துமாத்ரோக்தே ரஜ்ஜுஸ்வரூபோக்திவத³ர்த²வத்தேத்யுபஸம்ஹரதி —

அநவத்³யமிதி ।

வேதா³ந்தேஷு நாஸ்தி வஸ்துமாத்ரோக்தி:, மநநாதி³விதி⁴ஶேஷத்வேந ப்³ரஹ்மோக்தேரித்யாஶங்க்யோக்தமநுவத³தி —

யத்புநரிதி ।

ஶ்ருதமாத்ரஸ்ய மநநாதி³யோகோ³ நாவக³தஸ்யேத்யாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

வேதா³ந்தாநாமேகரஸே ப்³ரஹ்மணி ஶக்திதாத்பர்யநிஶ்சய: ஶ்ரவணம் । தஸ்மிந்நேவ ஶ்ருத்யநுஸாரிண்யா யுக்த்யா ஸம்பா⁴வநாதா⁴நம் மநநம் । ஶ்ருதே மதே ச பு³த்³தே⁴: ஸ்தை²ர்யம் நிதி³த்⁴யாஸநம் । தேஷாமைக்யாபரோக்ஷப்ரதீதிவ்யஞ்ஜகத்வே தச்சே²ஷத்வாந்நாவக³தமந்யத்ர விநியுக்தமித்யர்த²: ।

அவக³தஸ்யாந்யத்ராவிநியோகே³(அ)பி ப்³ரஹ்மணோ விதி⁴ஶேஷத்வம் கிம் ந ஸ்யாத் , தத்ராஹ —

யதீ³தி ।

ப்³ரஹ்மணி மிதே(அ)மிதே வா தத்³தி⁴யோ வித்⁴யஸித்³தே⁴ராபாதத்³ருஷ்டே: ஸாக்ஷாத்காரார்த²ம் ஶ்ரவணாதி³ஷு விஹிதேஷு தேப்⁴யஸ்தத்³பா⁴வாந்ந தஸ்ய விதி⁴ஶேஷதேத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாந்நேதி ।

ந ச வஸ்துப்ரகரணே ஶ்ரவணாதி³வித்⁴யயோக³:, வாக்யபே⁴தோ³பக³மாத் । ந ச ‘தத்³விஷயே லிஙாத³ய:’ இத்யாதி³பா⁴ஷ்யவிரோத⁴:, தஸ்ய ஜ்ஞாநவிதி⁴நிராஸார்த²த்வாத் । அத ஏவாத்ர ப்ரதிபத்திஶப்³த³: । ந சைவம் வேதா³ந்தாநாம் ஶ்ரவணாதி³விதி⁴பரத்வம், வாக்யபே⁴த³ஸ்யோக்தத்வாத் । ந சாந்வயாதி³ஸித்³த⁴ஹேதுபா⁴வேஷு தேஷு ந விதி⁴:, அவகா⁴தே(அ)பி தத³பா⁴வாபாதாத் । நியமாத்³ருஷ்டஸ்யோப⁴யத்ர துல்யத்வாத்ஸர்வாபேக்ஷாதி⁴கரணாத்தஸ்ய ஜ்ஞாநோத்பத்த்யுபயோகா³தி³தி பா⁴வ: ।

உக்தே(அ)ர்தே² ஸூத்ரம் ஸம்யோஜயதி —

அத இதி ।

விதி⁴ஶேஷத்வேந ஶாஸ்த்ரப்ரமாணகத்வாஸித்³தி⁴ரித்யத:ஶப்³தா³ர்த²: ।

வேதா³ந்தாநாம் வித்⁴யநபேக்ஷஸித்³த⁴போ³தி⁴த்வே ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴பே⁴த³ம் ப்ரமாணயதி —

ஏவம் சேதி ।

விதி⁴ஶேஷத்வேந ப்³ரஹ்மார்பணே(அ)பி ஶாஸ்த்ரம் ப்ருத²கா³ரப்⁴யேதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ப்ரதிபத்தீதி ।

நந்வாத்³யே காண்டே³ பா³ஹ்யக்ரியாவிதி⁴ரதி⁴க³த:, மாநஸஜ்ஞாநவிதி⁴விசாராய காண்டா³ந்தரமாரப்⁴யதே, நேத்யாஹ —

ஆரப்⁴யமாணம் சேதி ।

தே³ஹாதி³ஸாத்⁴யகர்மவிசாராநந்தர்யமதே²த்யுக்தம் । தஸ்யைவ சித்தஶுத்³தி⁴த்³வாரா ஜ்ஞாநவிதி⁴விசாரோபயோகி³தாத:ஶப்³தா³ர்த²: ।

தத்ர சாதுர்தி²கமுதா³ஹரணமாஹ —

அதா²த இதி ।

த்ருதீயே ஶ்ருத்யாதி³பி⁴: ஶேஷஶேஷித்வே ஸித்³தே⁴ ஸத்யநந்தரம் ஶேஷிணைவ ஶேஷஸ்ய ப்ரயுக்திஸம்ப⁴வாத்கோ நாம க்ரதவே ப்ரகுருதே கோ வா புருஷார்தா²யேதி க்ரத்வர்த²புருஷார்த²யோர்ஜிஜ்ஞாஸா ஜ்ஞாதுமிச்சா² ப்ரவ்ருத்தேதி சதுர்தா²தௌ³ ப்ரதிஜ்ஞாஸூத்ரவதி³த³மபி ப்³ரூயாத் । ந சைவம் ப்³ரவீதி । தஸ்மாந்நோக்தவிபா⁴க³தீ⁴ரித்யர்த²: ।

த்வந்மதே(அ)பி கத²ம் ப்ருத²கா³ரம்ப⁴: ஶாஸ்த்ரஸ்யேத்யாஶங்க்ய மேயப²லபே⁴தா³தி³த்யாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ஸ்வாதந்த்ர்யேண ப்³ரஹ்மாத்மைக்யநிஷ்ட²த்வே வேதா³ந்தாநாம் ததே³வ தாத்த்விகமிதி கத²ம் த்³வைதாலம்ப³நஸ்ய விதி⁴காண்ட³ஸ்யாத்⁴யக்ஷாதே³ஶ்ச மாநதேத்யாஶங்க்யோபஸம்ஹரந்பரிஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

அத்³வைததி⁴யோ பே⁴தா³தி⁴ஷ்டா²நமாநவிரோதி⁴த்வம் தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । இதிநா ஜ்ஞாநம் பராம்ருஷ்டம் ।

தஸ்மாதி³த்யுக்தம் ஹேது வ்யநக்தி —

நஹீதி ।

தத்த்வஸாக்ஷாத்காரே தத³ஜ்ஞாநத்⁴வஸ்தௌ தது³த்த²மாத்ராதி³ஸர்வபே⁴த³த்⁴வஸ்தேரவித்³யாவஸ்தா²யாமேவாஶேஷோ வ்யவஹார இத்யர்த²: । கார்யாஸ்ப்ருஷ்டே ஸித்³தே⁴ ப்³ரஹ்மண்யத்³வயே ஸித்³தா⁴ வேதா³ந்தமாநதேத்யுபஸம்ஹர்துமிதிஶப்³த³: ।

ந கேவலமஸ்மாபி⁴ரயமர்தோ²(அ)ப்⁴யுபக³த: கிம் த்வந்யைரபி ப்³ரஹ்மவித்³பி⁴ரித்யாஹ —

அபி சேதி ।

ஸத்பாரமார்தி²கமபா³தி⁴தம் ப்³ரஹ்மாஹமித்யேவம் போ³தே⁴ ஜாதே புத்ரதே³ஹாதே³: ஸக்தாபா³த⁴நாந்மாயாமாத்ரத்வாவக³மாத³யமஹமேவேதி புத்ராதா³வஹமபி⁴மாநஸ்ய கௌ³ணாத்மநோ மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி தே³ஹாதா³வஹமபி⁴மாநஸ்ய ச மித்²யாத்மநோ(அ)ஸத்த்வே கார்யம் கத²ம் ப⁴வேத் । தந்நிமித்தாபா⁴வாத்³விதி⁴விதே⁴யாதி³வ்யவஹாரோ ந கத²ஞ்சிதி³த்யர்த²: ।

யத்³யாத்மா ஸத்³ப்³ரஹ்மைவ கஸ்தர்ஹி ப்ரமாதா । யத்³யயமேவ கத²ம் தர்ஹி ப்³ரஹ்மதாஸ்யேத்யாஶங்க்யாஹ —

அந்வேஷ்டவ்யேதி ।

‘ய ஆத்மாபஹதபாப்மா’ இத்யாதி³ஶ்ருதிஸித்³த⁴ ஆத்மாந்வேஷ்டவ்ய:, ‘ஸோ(அ)ந்வேஷ்டவ்ய:’ இதி ஶ்ருதே: । தத்³விஜ்ஞாநாத்பூர்வமாத்மநோ மாத்ருத்வம், ப்ரமாதைவாந்விஷ்ட: ஸந்நிர்தோ³ஷ: பரமாத்மா ஸ்யாத் । அதோ(அ)ந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாமாத்மநோ மாத்ருத்வமாவித்³யகமித்யர்த²: ।

தஸ்யாவித்³யகத்வே கத²மத்⁴யக்ஷாதீ³நாம் ஶ்ருதேஶ்ச மாநதா, காரணதோ³ஷாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

தே³ஹேதி ।

யதா² தே³ஹாதிரிக்தாத்மவாதே³ கல்பிதாபி தே³ஹாத்மத்வதீ⁴ர்வ்யவஹாராங்க³தயா மாநமிஷ்யதே ததா² தத்த்வஸாக்ஷாத்காரபர்யந்தம் வ்யவஹாராங்க³த்வாத்³வ்யவஹாரே பா³தா⁴பா⁴வாச்சாத்⁴யக்ஷாத்³யதத்த்வாவேத³கமபி வ்யாவஹாரிகம் மாநம் । ஶ்ருதேஸ்து வர்ணதை³ர்க்⁴யாதி³வதா³த்மதீ⁴ஹேதோஸ்தாத்த்விக்யேவ மாநதேத்யர்த²: ॥ 4 ॥

இதி சது:ஸூத்ரீ ஸமாப்தா ।

ஶாஸ்த்ரார்த²ம் சதுர்பி⁴: ஸூத்ரை: ஸங்க்ஷிப்ய வக்ஷ்யமாணாதி⁴கரணாநாமபுநருக்தமர்த²ம் வக்தும் வ்ருத்தம் ஸங்கீர்தயதி —

ஏவமிதி ।

தேஷாம் தத்ப²லத்வே ஹேது: —

தாத்பர்யேணேதி ।

கார்யாந்விதே ப்³ரஹ்மணி தாத்பர்யம் தேஷாமித்யாஶங்க்யாஹ —

அந்தரேணேதி ।

ஸமந்வயஸூத்ரார்த²மநூத்³யாதீதஸூத்ரத்ரயார்த²மநுவத³தி —

ப்³ரஹ்ம சேதி ।

உக்தே லக்ஷணே தத³திவ்யாப்திஶங்காயாம் நிராஸஸ்ய ஸாவகாஶத்வாத்³ப்³ரஹ்மணோ ஜிஜ்ஞாஸ்யஸ்ய லக்ஷணமபி ஶாஸ்த்ரீயஸ்யோக்தமித்யர்த²: ।

தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி ஸித்³தே⁴ ஸமந்வயே ஸமந்வயாத்⁴யாயஸமாப்தேருத்தரஸந்த³ர்பா⁴நர்த²க்யமித்யாஹ —

ஸாங்க்²யாத³யஸ்த்விதி ।

ஸித்³தே⁴(அ)ர்தே² மாநத்வவிரோதி⁴கார்யாநுப்ரவேஶே ப்ரத்யுக்தே(அ)பி ப்³ரஹ்மண்யேவ ஸமந்வயோ நாந்யத்ரேத்யநிர்தா⁴ரணாத்³ப்³ரஹ்மகாரணதாவிரோதி⁴ப்ரதா⁴நாதி³வாத³நிராஸாயோத்தரஸந்த³ர்ப⁴ இத்யர்த²: ।

பரிநிஷ்டி²தஸ்ய மாநாந்தரக³ம்யத்வே தத்ஸம்வாதா³தி³நா தத்ர வேதா³ந்தாப்ராமாண்யாந்ந ததோ ஜக³த்³தே⁴துர்ப்³ரஹ்ம ஸித்⁴யதீதி சேத்தர்ஹி கேந மாநேந தத்³தே⁴துதீ⁴ரித்யாஶங்க்யோக்தம் —

ப்ரதா⁴நாதீ³நீதி ।

கா தர்ஹி வேதா³ந்தாநாம் க³தி:, பரார்தா²நுமாநதேத்யாஹ —

தத்பரதயேதி ।

ஹேத்வாத்³யநுக்தேஸ்தேஷாம் ந பரார்தா²நுமாநதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ஸர்வேஷ்விதி ।

‘தேஜஸா ஸோம்ய ஶுங்கே³ந ஸந்மூலமந்விச்ச²’ இத்யாதி³ஷ்வநுமாநதா பா⁴தீத்யர்த²: ।

கார்யலிங்க³கமநுமாநம் ப்³ரஹ்மைவ க³மயிஷ்யதீத்யாஶங்க்ய ஸுக²து³:க²மோஹாத்மகம் கார்யம் தாத்³ருகே³வ காரணமநுமாபயதீத்யாஹ —

ப்ரதா⁴நேதி ।

தஸ்யாசேதநஸ்ய ஸ்வார்தா²பா⁴வாத்புமர்த²ப்ரவ்ருத்தௌ பும்ஸி மாநம் வாச்யமிதி மத்வாஹ —

புருஷேதி ।

பு³த்³தௌ⁴ ய: ப்ரதிபி³ம்ப³:, ஸ தாத்³ருஶபி³ம்ப³பூர்வக:, ப்ரதிபி³ம்ப³த்வாத் , த³ர்பணே முகா²பா⁴ஸவதி³த்யர்த²: । ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வே தாத³ர்த்²யாயோகா³த்தத்ராபி மாநாகாங்க்ஷாயாம், விமதம் சேதநஸம்யுக்தம் , அசேதநத்வாத் , த்³ரவ்யாதி³வதி³தி பு³த்³த்⁴யா ஸம்யோக³க்³ரஹணம் ।

மதாந்தரமாஹ —

காணாதா³ஸ்த்விதி ।

‘யதோ வா இமாநி’ இத்யாதி³வாக்யேப்⁴யோ யச்ச²ப்³தோ³பப³ந்தே⁴ந ஸித்³த⁴வஜ்ஜக³த்³தே⁴துபராமர்ஶாத் , யத்கார்யம் தத்³பு³த்³தி⁴மத்கர்த்ருகமிதி ஸாமாந்யதோத்³ருஷ்டாதீ³ஶ்வரம் கல்பயந்தீத்யர்த²: ।

ஸ்வபரிமாணாத³ல்பபரிமாணாரப்³த⁴ம் படாதி³ த்³ருஷ்ட்வாத்³யமபி கார்யம் ததே²தி ஸமவாயித்வேந சதுர்விதா⁴நணூந்கல்பயந்தீத்யாஹ —

அணூம்ஶ்சேதி ।

'அஸத்³வா இத³மக்³ர ஆஸீத் ‘ இத்யாதி³வாக்யாபா⁴ஸாத்³தீ³பாதே³ர்நிரந்வயநாஶத்³ருஷ்ட்யா ப்ருதி²வ்யாதே³ரபி ததா² நஷ்டஸ்யாஸத ஏவோத்பத்திரித்யாதி³யுக்த்யாபா⁴ஸாச்சாத்³வைதவாதே³ மாத்⁴யமிகாத³யோ விரோதி⁴நோ ப⁴வந்தீத்யாஹ —

ஏவமிதி ।

வாதி³விப்ரதிபத்தீருக்த்வா தந்நிராஸாயோத்தரக்³ரந்த²மவதாரயதி —

தத்ரேதி ।

தத்ர வாதி³ஷு பி⁴ந்நப்ரஸ்தா²நேஷு ஸத்ஸ்விதி யாவத் । வாக்யாபா⁴ஸேஷு யுக்த்யாபா⁴ஸேஷு ச ப்ரதிபத்திர்யேஷாம் தே ததா² ।

உத்தரக்³ரந்த²தாத்பர்யமுக்த்வா ‘ஸதே³வ’ இத்யாதௌ³ ஸச்ச²ப்³தி³தமீக்ஷித்ரு ஸர்வஜ்ஞம் ஜக³து³பாதா³நம் ப்ரதா⁴நம் ப்³ரஹ்மைவேதி வாதி³விவாதா³ஜ்ஜ்ஞாத்ருத்வஜ்ஞாநாப்⁴யாம் ஸம்ஶய்யாநந்தராதி⁴கரணபூர்வபக்ஷமாஹ —

தத்ரேதி ।

ஸ்தி²தம் ஸமுதா³யதாத்பர்யம் ஸப்தம்யர்த²: । ஸர்வஜ்ஞே ஜக³த்³தே⁴தௌ ஸமந்வயோக்த்யா தச்சைதந்யமாக்ஷிப்ய ஸமர்த்²யத இத்யதி⁴கரணஸங்க³தி: । நாநாஶாகா²ஸ்த²ஸ்பு²டப்³ரஹ்மலிங்க³வாக்யாநாம் ப்³ரஹ்மண்யேவ ஸமந்வயோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । ‘தத்த்வமஸி’ இதி தச்ச²ப்³தி³தப்ரதா⁴நைக்யஸம்பத்தி: பூர்வபக்ஷே । ஸித்³தா⁴ந்தே சிதா³த்மநோ ப்³ரஹ்மைக்யம் ப²லம் ।

ப்ரகர்ஷேண தீ⁴யதே ஸர்வம் ஜக³த³ஸ்மிந்நிதி ப்³ரஹ்மாபி ப்ரதா⁴நம், ததோ விஶிநஷ்டி —

த்ரிகு³ணமிதி ।

பரிணாமயோக்³யத்வமாஹ —

அசேதநமிதி ।

ஸாங்க்²யீயமதம் ஶ்ருதிவிரோதா⁴த்த்யாஜ்யமித்யாஶங்க்யாஹ —

யாநீதி ।

ஜீவாக்²யசித்ப்ரதிபி³ம்பா³நாம் ஸ்வதோ விப⁴ஜநநியமேநைகீகரணஶக்தயோ ந ப்ரதா⁴நஸ்யாசேதநஸ்யேத்யந்யதே³வ ஸர்வஶக்திமதே³ஷ்டவ்யமித்யாஶங்க்ய சித்ப்ரதிபி³ம்பா³நாமநுத்பாத்³யத்வாது³த்பாத்³யார்த²ஶக்திரஸ்யாபி ஸ்யாதி³த்யாஹ —

ஸர்வேதி ।

ததா²பி குதோ(அ)ஸ்யாசேதநத்வே ஸர்வஜ்ஞதா, தத்ராஹ —

ஏவமிதி ।

யஸ்ய ந ஜ்ஞத்வமேவ தஸ்ய குத: ஸர்வஜ்ஞதேத்யாஹ —

கத²மிதி ।

ப்ரதா⁴நே ஜ்ஞாநகர்த்ருத்வம் ஸம்பா⁴வயிதும் ஜ்ஞாநஸ்வரூபமாஹ —

யதி³தி ।

நநூக்தஜ்ஞாநேந சேதநாநாமேவ யோகி³நாம் ஸர்வஜ்ஞாத்வாத்தத³சேதநம் ப்ரதா⁴நம் கத²ம் தேந ஸர்வஜ்ஞமுச்யதே, தத்ராஹ —

தேநேதி ।

கார்யகரணவந்த இத்யசைதந்யமுக்தம் । தத்ராபி சேதநாம்ஶஸ்யைவ ஸர்வஜ்ஞத்வம், ஸத்த்வஸ்ய ஸஹாயதயா தது³த்கர்ஷாந்வயவ்யதிரேகயோரந்யதா²ஸித்³தே⁴ரித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸத்த்வஸ்யேதி ।

கேவலவ்யதிரேகாபா⁴வாந்ந சேதநாம்ஶஸ்யைவ ஸர்வஜ்ஞதேத்யர்த²: ।

கிஞ்ச தஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வம் து³ர்ஜ்ஞாநம், சிந்மாத்ரஸ்ய ஜ்ஞாநகர்த்ருத்வாயோகா³தி³த்யாஹ —

நேதி ।

கார்யகரணவிரஹிதத்வாச்ச நாஸ்ய ஜ்ஞாநகர்த்ருதேத்யாஹ —

அகார்யேதி ।

பூர்ணத்வாச்ச ததே²த்யாஹ —

புருஷஸ்யேதி ।

ப்ரதா⁴நாவஸ்தா²யாம் கு³ணஸாம்யே ஸத்த்வோத்கர்ஷாயோகா³ந்ந தஸ்ய ஜ்ஞாநகர்த்ருதேத்யாஹ —

த்ரிகு³ணத்வாதி³தி ।

நச ஜ்ஞாநப்ரதிப³ந்த⁴கரஜஸ்தமஸோரபி தத்ர பா⁴வாந்ந ஸார்வஜ்ஞ்யம், வஸ்துதஸ்தத்³பா⁴வே(அ)பி, மாணவகஸ்யாக்³நித்வவத்தது³பசாராத் , ததா³ஹ —

உபசர்யத இதி ।

கௌ³ணமுக்²யயோர்முக்²யே ஸம்ப்ரத்யயாந்முக்²யக்³ரஹணமாஶங்க்யாஹ —

அவஶ்யமிதி ।

தத்ர ஹேதுமாஹ —

நஹீதி ।

ததா²த்வே காநுபபத்திரித்யாஶங்க்ய தஜ்ஜ்ஞாநம் நித்யமநித்யம் வேதி விகல்பயதி —

ததா²ஹீதி ।

தத்ராத்³யம் தூ³ஷயதி —

ஜ்ஞாநேதி ।

த்³விதீயமநூத்³ய ஸ்வமதஸித்³தா⁴ந்தமாஹ —

அதே²த்யாத³நா ।

அநித்யஜ்ஞாநபக்ஷே ப்³ரஹ்மண: ஸர்வஜ்ஞாநஶக்திமத்த்வேநைவ ஸர்வஜ்ஞதேத்யத்ர ஹேத்வந்தரமாஹ —

அபி சேதி ।

ததா²பி தஸ்ய ஸர்வவிஷயம் ஜ்ஞாநம் கிமிதி நோத்பத்³யதே, தத்ராஹ —

ந சேதி ।

ஆதி³பதே³ந ஜ்ஞேயஜ்ஞாத்ராதி³ஸங்க்³ரஹ: ।

உப⁴யத்ராப்யநுபபத்திஸாம்யே கத²ம் பக்ஷிவிஶேஷபக்ஷபாத இத்யாஶங்க்ய ப்ரதா⁴நபக்ஷே விஶேஷமாஹ —

அபி சேதி ।

ஏகஸ்யாபி ப்³ரஹ்மண: ஸாமக்³ரீஸந்நிதா⁴நாத்காரணத்வமாஶங்க்ய தஸ்யாஸங்க³த்வாத³த்³வயத்வாச்ச நைவமித்யாஹ —

நேதி ।

ஜக³து³பாதா³நவாதி³வேதா³ந்தாநாம் ப்ரதா⁴நபரதேதி பூர்வபக்ஷமநூத்³ய ஸூத்ரேண ஸித்³தா⁴ந்தயதி —

ஏவமிதி ।

ஸூத்ரஸ்த²ம் நஞ்பத³ம் வ்யாசஷ்டே —

நேதி ।

தத்ர ஸௌத்ரமேவ ஹேதுமாஹ —

அஶப்³த³ம் ஹீதி ।

‘ஸதே³வ’ இத்யத்ர ஸச்ச²ப்³த³ஸ்ய ஸச்ச²ப்³த³த்வாந்நாஶப்³த³த்வமித்யாஹ —

கத²மிதி ।

ஸௌத்ரம் பத³மவதார்ய வ்யாகரோதி —

ஈக்ஷதேரிதி ।

அநுமேயம் ப்ரதா⁴நம் ஹித்வா தத³நுவாதி³ஶ்ருதிஸித்³த⁴ஸ்ய கத²ம் காரணத்வமித்யாஹ —

கத²மிதி ।

கார்யேண காரணமாத்ரமநுமாதும் ஶக்யம் ந தத்³விஶேஷ: । தத்ர ஶ்ருதிரேவ மாநமிதி மத்வாஹ —

ஏவம்ஹீதி ।

ஶ்ருதோபாதா³நஸ்ய சேதநார்த²த்வமாஹ —

ததை³க்ஷதேதி ।

கேசிதீ³க்ஷிதாரமீஶ்வரம் ஸத்³விதீயம் ஸங்கி³ரந்தே, தாந்ப்ரத்யாஹ —

ஏகமேவேதி ।

தஸ்யோபாதா³நார்த²த்வமாஹ —

ப³ஹு ஸ்யாமிதி ।

ஈக்ஷணப²லமாஹ —

ததி³தி ।

ததா³காஶம் வாயும் ச ஸ்ருஷ்ட்வா தேஜ: ஸ்ருஷ்டவதி³த்யர்த²: ।

ஶ்ருதேரநுமிதார்தா²நுவாதி³த்வவ்யுதா³ஸார்த²மர்த²மாஹ —

தத்ரேத்யாதி³நா ।

உக்தஶ்ருதி: ஸப்தம்யர்த²: ।

ச²ந்தோ³க³ஶ்ருதிவதை³தரேயஶ்ருதிரபி ப்ரதா⁴நவாத³விரோதி⁴நீத்யஹ —

ததே²தி ।

மிஷச்சலத் । ஸத்த்வாக்ராந்தமிதி யாவத் ।

ப்ரஶ்நஶ்ருதிரபி ப்ரதா⁴நகாரணதாம் வாரயதீத்யாஹ —

க்வசிச்சேதி ।

'ஸ ப்ராணமஸ்ருஜத ப்ராணாச்ச்²ரத்³தா⁴ம் க²ம்வாயுர்ஜ்யோதிராப: ப்ருதி²வீந்த்³ரியம் மநோ(அ)ந்நமந்நாத்³வீர்யம் தபோ மந்த்ரா: கர்ம லோகா லோகேஷு நாம ச’ இத்யுக்தா: ஷோட³ஶகலா: ।

‘இக்ஶிதபௌ தா⁴துநிர்தே³ஶே’ இதி ஸ்மரணாதீ³க்ஷதேரிதி ஶ்திபா தா⁴துஸ்வரூபகத²நாந்ந தஸ்ய சேதநோபாதா³நத்வஸாத⁴நதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ஈக்ஷதேரிதீதி ।

விஷயிணா விஷயஸ்ய லக்ஷணாதி³த்யர்த²: ।

ப்ரஸித்³தா⁴ சேயம் லக்ஷணேத்யாஹ —

யஜதேரிதிவதி³தி ।

ஸப்தமே ஸ்தி²தம் - ‘இதிகர்தவ்யதாவிதே⁴ர்யஜதே: பூர்வவத்த்வம் । ‘ இதிகர்தவ்யதாயா: ஸௌர்யாதி³ஷு விக்ருதிஷ்வவிதா⁴நாத³நிதிகர்தவ்யதாகத்வே ப்ராப்தே ப்ரத்யுச்யதே - யதா² லோகே ஶாகாதி³ஷு ஸித்³தே⁴ஷு வத³ந்த்யோத³நம் பசேதி, ததே²ஹ ஸித்³த⁴வத்க்ருத்ய ஸாமாந்யேநேதிகர்தவ்யதாகரணம் விஹிதம் தஸ்யாஶ்ச விக்ருதிஷ்வவிதே⁴: ஸௌர்யாதீ³நாம் விக்ருதியாகா³நாம் த³ர்ஶாதி³ப்ரக்ருதிவிஹிதபூர்வேதிகர்தவ்யதாவத்த்வமிதி । தத்ர யதா² யஜதேரிதி யாகோ³ க்³ருஹீதஸ்ததே²ஹாபீக்ஷதேரிதீக்ஷணமித்யர்த²: ।

ஈக்ஷதேரித்யுக்தேரர்த²பரத்வே வாக்யாந்தராண்யபி ப்ரதா⁴நபக்ஷப்ரதிக்ஷேபாயாத்ர ஸூசிதாநி ப⁴வந்தீத்யாஹ —

தேநேதி ।

ஸாமாந்யத: ஸர்வஜ்ஞோ விஶேஷத: ஸர்வவிதி³தி பே⁴த³: । ஜ்ஞாநமயம் ஜ்ஞாநாத்மகம் தபோ ந த்வாயாஸரூபம் । ஏதத்³ப்³ரஹ்ம ஜாயமாநம் ஹிரண்யக³ர்பா⁴க்²யம் கார்யம் । நாம தே³வத³த்தாதி³ । ரூபம் நீலபீதாதி³ । அந்நம் வ்ரீஹியவாதி³ । ஆதி³பதே³ந ‘ஜ்ஞ:காலகாலோ கு³ணீ ஸர்வவித்³ய: ஸ காரணம்‘ இத்யாதி³ க்³ருஹீதம் ।

ஸித்³தா⁴ந்தமுபபாத்³ய பரோக்தமநுவத³தி —

யத்த்விதி ।

ப்ரதா⁴நே கு³ணாநாம் துல்யதயா ஸத்த்வகார்யஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்யைவாஸம்ப⁴வே ஸர்வஜ்ஞத்வம் தூ³ரநிரஸ்தமித்யாஹ —

தந்நேதி ।

ஔபசாரிகம் ஸர்வஜ்ஞத்வமுக்தம் ஸ்மாரயதி —

நந்விதி ।

ஸத்த்வஸ்ய ஸூக்ஷ்மரூபேண ஜ்ஞாநஹேதுத்வவதி³தரயோரபி தேநாத்மநா தத்ப்ரதிப³ந்த⁴கத்வாந்ந ஸர்வஜ்ஞதேத்யாஹ —

தத³பீதி ।

கேவலஸத்த்வவ்ருத்தேர்ஜ்ஞாநத்வமுபேத்ய ஸத்த்வத⁴ர்மேண தேந ந ஸர்வஜ்ஞதேத்யுக்தம் । இதா³நீம் ந கேவலா ஸத்த்வவ்ருத்திர்ஜ்ஞாநம் கிந்து தத³பி⁴வ்யக்தஶ்சித்ப்ரகாஶ:, ததா²வித⁴ஜ்ஞாநவத்த்வம் ச ந ப்ரதா⁴நஸ்யேத்யாஹ —

அபிசேதி ।

தர்ஹி ப்ரதா⁴நமேவ சிதா³த்மநா பரிணதமவச்சே²த³கவ்ருத்த்யாத்மநா விபரிணம்ஸ்யதே, நேத்யாஹ —

ந சேதி ।

ஹேதுரசேதநஸ்யேத்யுக்த: । ப்ரதா⁴நஸ்யாஸர்வஜ்ஞத்வமுக்தம் நிக³மயதி —

தஸ்மாதி³தி ।

அசேதநஸ்யாஜ்ஞாத்ருத்வம் தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

பரோக்தம் த்³ருஷ்டாந்தம் விக⁴டயதி —

யோகி³நாம் த்விதி ।

ஸத்த்வோத்கர்ஷோ(அ)பி சேதநஸ்யோபகரோதி நாசேதநஸ்ய ப்ரதா⁴நஸ்ய, அந்த⁴ஸ்யேவாத³ர்ஶோத்கர்ஷ இத்யர்த²: ।

ஸேஶ்வரஸாங்க்²யமதமாஹ —

அதே²தி ।

யஸ்ய ஸ்வதோ நேக்ஷித்ருத்வம் தஸ்ய கத²ம் தத³ந்யக்ருதமபி ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

யதே²தி ।

லாக⁴வேந ஸித்³தா⁴ந்தயதி —

ததே²தி ।

ஸித்³தா⁴ந்தே பரோக்தாமநுபபத்திமநுபா⁴ஷதே —

யத்புநரிதி ।

தஸ்ய முக்²யம் ஸர்வஜ்ஞத்வம் ப்ரதிஜாநீதே —

அத்ரேதி ।

தத்ர பரோக்த்யநுபபத்திம் நிரஸிதும் ப்ருச்ச²தி —

இத³மிதி ।

ப்ரக்ருத்யர்தா²பா⁴வாத்ப்ரத்யார்தா²பா⁴வாத்³வா ப்³ரஹ்மணோ(அ)ஸர்வஜ்ஞதேதி ப்ரஶ்நமேவ ப்ரகடயதி —

கத²மிதி ।

ப்ரத²மம் ப்ரத்யஹ —

யஸ்யேதி ।

உக்தம் வ்யதிரேகத்³வாரா விவ்ருணோதி —

அநித்யத்வே ஹீதி ।

த்³விதீயம் ஶங்கதே —

ஜ்ஞாநேதி ।

ஸ்வதோ நித்யஸ்யாபி ஜ்ஞாநஸ்ய தத்தத³ர்தா²வச்சி²ந்நஸ்ய கார்யத்வாத்தத்ர ஸ்வாதந்த்ர்யம் ப்ரத்யயார்தோ² ப்³ரஹ்மண: ஸித்⁴யதீத்யாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

வைஷம்யம் ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி விஷயஸம்ப³ந்தே⁴ ஜாநாதீதி ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

நத்விதி ।

யத்ர ஸ்வாதந்த்ர்யம் தத்ர க்ரியாஶ்ரயத்வமேவாவ்யபி⁴சாராதி³தி தூ³ஷயதி —

ந । அஸத்யபீதி ।

ப்ரகாஶதேரகர்மகத்வாத்ததா²வ்யபதே³ஶே(அ)பி ஜாநாதே: ஸகர்மகத்வாத்கர்மாபா⁴வே ததா²வ்யபதே³ஶோ ந ஸ்யாதி³த்யஶங்க்யாஹ —

கர்மேதி ।

ப்ரக்ருத்யர்த²வத்ப்ரத்யயார்த²ஸ்யாபி பா³தா⁴பா⁴வாத்ஸுதராமித்யுக்தம் । யதா² கும்ப⁴காரஸ்ய வ்யாசிகீர்ஷிதாகாரஸ்ய ஸ்வோபாத்⁴யந்த:கரணபரிணதிரீக்ஷணம் ததா² ப்³ரஹ்மணோ(அ)ப்யவித்³யாயா: ஸ்வோபாதே⁴ரநாதி³ப்ரவ்ருத்தஸர்க³ஸம்ஸ்காராயா: ப்ரலயஹேதுகர்மக்ஷயோத்தா²பிதஸம்ஸ்காராதி³நிமித்தவஶேந ஸர்கோ³ந்முகா² பரிணதிரீக்ஷணம் । ததோ(அ)ந்யஸ்ய முக்²யஸ்யாஸம்ப⁴வாதி³த³மேவ முக்²யம் । தத்ர சாஸ்யாதி³கர்துரஸ்தி கர்த்ருதேதி பா⁴வ: ।

நந்வபேக்ஷிதம் கர்ம ப்³ரஹ்மணோ பி⁴ந்நமபி⁴ந்நம் வா । ஆத்³யே தத³த்³வைதஹாநி:, த்³விதீயே ஸர்வஜ்ஞத்வாஸித்³தி⁴ரித்யாஹ —

கிமிதி ।

‘தந்நாமரூபாப்⁴யாமேவ’ இத்யாதி³ஶ்ருதே: ஸர்வஸ்ய கார்யப்ரபஞ்சஸ்ய நாமரூபாத்மகத்வாத்தயோஶ்ச ப்³ரஹ்மணோ பே⁴தா³பே⁴தா³ப்⁴யாம் து³ர்ப⁴ணத்வாந்நைவமித்யாஹ —

தத்த்வேதி ।

ப்ராகே³வ தயோ: ஸத்த்வே ஸர்கா³ஸித்³தி⁴மாஶங்க்யாஹ —

அவ்யாக்ருத இதி ।

தயோஸ்ததா²ஸ்வாபா⁴வ்யே குத: ஸ்ருஷ்டிரித்யாஶங்க்யோக்தம் —

வ்யாசிகீர்ஷிதே இதி ।

நிரீஶ்வரவாதி³நம் ப்ரதி ப்³ரஹ்மண: ஸர்வஜ்ஞத்வமுக்த்வா ஸேஶ்வரவாதி³நம் ப்ரத்யாஹ —

யத்ப்ரஸாதா³தி³தி ।

‘தத: ப்ரத்யக்சேதநாதி⁴க³மோ(அ)ந்தராயாபா⁴வஶ்ச’ இதி யோக³ஸூத்ரஸ்ய ‘ப⁴க்திவிஶேஷாதா³வர்ஜித ஈஶ்வரஸ்தமநுக்³ருஹ்ணாதி ஜ்ஞாநவைரக்³யாதி³நா ‘ இதி தத்³பா⁴ஷ்யஸ்ய ச த்³ருஷ்டேர்யோக³ஶாஸ்த்ரவித³ இத்யுக்தம் । அபிநா ஸூசிதம் கைமுதிகம் ந்யாயமாஹ —

கிம்விதி ।

ததா² ச ஸேஶ்வரவாதே³ ப்³ரஹ்மண: ஸார்வஜ்ஞ்யமநாயாஸலப்⁴யமிதி ஶேஷ: ।

ஜீவஸ்யேவேஶ்வரஸ்யாபி ஜ்ஞாநாநுகு³ணஹேத்வபேக்ஷாமநுவத³தி —

யத³பீதி ।

வஸ்துதோ நித்யஸ்ய ஸ்வதோ ஹேத்வநபேக்ஷத்வாந்நைவமித்யாஹ —

ந ததி³தி ।

ததே³வ வ்யதிரேகேண ஸாத⁴யதி —

அபி சேதி ।

அவித்³யா மித்²யாஜ்ஞாநம் । ஆதி³ஶப்³தே³நாஸ்மிதாதி³ருக்த: ।

நநு ஸம்ஸாரிணோ(அ)பி ஜ்ஞாநஸ்ய நித்யத்வாத்தத்ர ஹேத்வபேக்ஷா ஸ்யாச்சேதீ³ஶ்வரஸ்யாபி ஸ்யாத³பே⁴தா³தி³த்யாஶங்க்யாவித்³யம் பே⁴த³மாதா³ய விஶேஷமாஹ —

ந ஜ்ஞாநேதி ।

ஸோ(அ)பி ஜ்ஞாநப்ரதிப³ந்த⁴காரணவாநிதரவச்சேதநத்வாத் । அதஸ்தஸ்யாபி தே³ஹாத்³யபேக்ஷா ஜ்ஞாநோத்பத்திரித்யாஶங்க்ய காலாத்யயாபதி³ஷ்டத்வமாஹ —

மந்த்ரௌ சேதி ।

சகார: ஶங்காநிராஸார்த²: । கார்யம் ஶரீரம் கரணமிந்த்³ரியஜாதம், ஸம: ஸமாநஜாதீயோ(அ)ப்⁴யதி⁴கோ விஜாதீயோ த்³ருஶ்யத இதி நஞாந்விதம் த்³வயம் மாநாபா⁴வபரம் । ஸத்த்வாஸத்த்வாதி³நாநவகா³ஹ்யத்வம் பரத்வம் । ஶக்திர்மூலகாரணம் மாயா தஸ்யா விவித⁴த்வமாகாஶாத்³யஶேஷாகாரத்வம் । ஐதிஹ்யமாத்ரஸித்³தா⁴ ஸா ந ப்ராமாணிகீதி வக்தும் ஶ்ரூயத இத்யுக்தம் । உக்தமாயாநுஸாரித்வம் ஸ்வாபா⁴விகத்வம், ஜ்ஞாநமேவ ப³லம் தேந க்ரியா ஜக³த: ஸர்கா³த்³யா ஸா ச ஸ்வாபா⁴விகீதி । அபாணிரபி க்³ரஹீதா, அபாதோ³(அ)பி ஜவநோ வேக³வத்³விஹரணவாந் , அசக்ஷுரபி பஶ்யதி, அகர்ணோ(அ)பி ஶ்ருணோதி । கிம் ப³ஹுநா ஸர்வமபி வேத³நயோக்³யம் கார்யகரணாநபேக்ஷோ வேத்தி । பர்யவஸிதம் தஸ்மிந்வேதி³த்ருத்வமதோ ந தஸ்யாந்யோ வேதி³தாஸ்தி, நித்யஸ்பு²ரணத்வாச்ச । தம் சாதி³கர்தாரம் மஹாந்தமாசக்ஷதே ப்³ரஹ்மவித³: । ந ச தந்மஹத்த்வமாபேக்ஷிகமிதி புருஷபத³ம் ।

அவித்³யாதி³மத: ஸம்ஸாரிணோ தே³ஹாத்³யபேக்ஷா ஜ்ஞாநோத்பத்திர்நேஶ்வரஸ்யேத்யத்ராபஸித்³தா⁴ந்தம் ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ந கேவலமபராத்³தா⁴ந்தாதீ³ஶ்வராத³ந்யோ ந ஸம்ஸாரீ கிந்து ஶ்ருதிவிரோதா⁴த³பீத்யஹ —

நேதி ।

வ்யதிரிக்தே ஸம்ஸாரிண்யஸதி விபா⁴கோ³க்திரயுக்தேதி ப²லிதமாஹ —

தத்ரேதி ।

ஸ்வாபா⁴விகமௌபாதி⁴கம் வாந்யத்வம் நாஸ்தீதி விகல்பயதி —

அத்ரேதி ।

தத்ராத்³யமங்கீ³கரோதி —

ஸத்யமிதி ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

ததா²பீதி ।

தத்க்ருதமந்யத்வம் சேஷ்டமேவேதி ஶேஷ: ।

அபரிச்சி²ந்நஸ்ய பரிச்சி²ந்நோபாதி⁴ஸம்ப³ந்தே⁴ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

க⁴டேதி ।

விமதௌ தத்த்வதோ பி⁴ந்நௌ, அபுநருக்தஶப்³த³தீ⁴க³ம்யத்வாத் , க⁴டாதி³வதி³த்யாஶங்க்ய வ்யபி⁴சாரமாஹ —

தத்க்ருதஶ்சேதி ।

உபாதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

ஹேதுமதா³காஶே ஸாத்⁴யம் வ்யாவர்தயதி —

ஆகாஶேதி ।

தஸ்ய தத்த்வதோ பே⁴தா³பா⁴வே(அ)பீதி யாவத் ।

பராபரோஸ்தாத்த்விகபே⁴தா³பா⁴வே கத²ம் தத்ப்ரதே²த்யாஶங்க்யாஹ —

தத்க்ருதேதி ।

பூர்வவத்தச்ச²ப்³த³: ।

த்³ருஷ்டாந்தஸ்த²மர்த²ம் தா³ர்ஷ்டாந்திகே யோஜயதி —

ததே²தி ।

சிதா³த்மா ஸப்தம்யர்த²: । விஶிஷ்டோபாதி⁴யோகா³த³விவேகஸ்தேந க்ருதேத்யேதத் ।

வ்யோமாதா³வநாத்மநி ப்⁴ராந்திஸம்ப⁴வே(அ)பி கத²மாத்மநி ஸ்வப்ரகாஶே ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

த்³ருஶ்யதே சேதி ।

தத்த்வதோ(அ)திரிக்தஸ்யைவ ஸத ஆத்மந இதி யோஜநா ।

தத்ர காரணமாஹ —

மித்²யேதி

பூர்வப்⁴ராந்தேரேவ ஸம்ஸ்காரத்³வாரோத்தரப்⁴ராந்திகாரணத்வமவதா⁴ரயிதும் தந்மாத்ரக்³ரஹணம் ந, கிந்து தத்³தே⁴தோர்விசாராஸஹத்வம் வக்தும் , அதோ ஹேத்வந்தரமவிருத்³த⁴ம் ।

உபாதி⁴த்³வாரா சிதா³த்மநி ஸம்ஸாரித்வே(அ)பி ப்ரக்ருதே கிம் ஜாதம் ததா³ஹ —

ஸதி சேதி ।

ஈஶ்வரஸ்யாஸம்ஸாரிணோ மஹாகாஶஸ்தா²நீயஸ்ய தத³நபேக்ஷமீக்ஷித்ருத்வமிதி ஶேஷ: ।

ப்ரதா⁴நஸ்ய பரோக்தம் ஸர்வஜ்ஞத்வம் நிரஸ்ய ப்³ரஹ்மணஸ்தது³பபத்திருக்தா । ஸம்ப்ரதி ப்ரதா⁴நஸ்யைவ காரணத்வயோக்³யதேத்யுக்தமநுவதி³ —

யத³பீதி ।

தஸ்ய காரணத்வம் ஶப்³த³தஸ்தர்கதோ வா । நாத்³ய இத்யாஹ —

ததி³தி ।

த்³விதீயம் நிரஸ்யதி —

யதா² த்விதி ॥ 5 ॥

ப்ரதா⁴நஸ்ய ந காரணதேத்யுக்தே ஸதீக்ஷித்ருத்வஸ்ய சேதநகாரணத்வஹேதோர்வ்யபி⁴சாரம் சோத³யதி —

அத்ரேதி ।

உக்தமநூத்³ய வ்யபி⁴சாரம் ஸ்போ²டயதி —

யது³க்தமிதி ।

ஹேதுஶ்ரவணம் ததா³ பராம்ருஷ்டம் । அந்யதா²பி ஜக³த்காரணஸ்யாசேதநத்வே(அ)பீத்யர்த²: ।

கத²முபபத்திர்நஹி தத்ர முக்²யமீக்ஷித்ருத்வம், தத்ராஹ —

அசேதநே(அ)பீதி ।

ததே³வ த்³ருஷ்டாந்தேந வ்யாசஷ்டே —

ப்ரத்யாஸந்நேதி ।

ததா²பி கத²ம் ப்ரதா⁴நே 'ததை³க்ஷத' இதி வ்யபதே³ஶ:, தத்ராஹ —

தத்³வதி³தி ।

உபசாரே நிமித்தம் —

ப்ரத்யாஸந்நேத்யாதி³ ।

ததா²விதே⁴(அ)பி ப்ரதா⁴நே ஸிஸ்ருக்ஷதீதி ஸ்யாத்கத²மைக்ஷதேதி தத்ர —

சேதநவதி³தி ।

விருத்³த⁴முக்தம் த்³ருஷ்டாந்தம் வ்யாகுர்வாணோ லௌகிகேக்ஷித்ருஸாம்யாந்நியதக்ரியாகாரித்வாதி³ரித்யாஹ —

யதே²தி ।

தஸ்மாதி³தி நியதப்ரவ்ருத்திமத்த்வம் ஹேதூக்ருதம் ।

முக்²யகௌ³ணயோர்முக்²யக்³ரஹணம் ந்யாய்யமிதி ஸித்³தா⁴ந்தீ ஶங்கதே —

கஸ்மாதி³தி ।

கௌ³ணேக்ஷணஸந்நிதி⁴நா ஸமாத⁴த்தே —

தத்தேஜ இதி ।

த³ர்ஶநாதௌ³பசாரிகம் ஸதோ(அ)பீக்ஷித்ருத்வமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஸந்நிதி⁴ப²லமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

தச்ச²ப்³தா³ர்த²ம் வ்யாகரோதி —

உபசாரேதி ।

தத்ப்ராயே தத்ப்ரகரணே । இதிஶப்³த³: ஶங்கோபக்ரமஸ்த²க்ரியாபத³ஸம்ப³ந்தீ⁴ ।

வ்யபி⁴சாரஶங்காமநூத்³ய ஸூத்ரமுத்தரத்வேநாவதாரயதி —

ஏவமிதி ।

அநுவாத³பா⁴க³ம் விப⁴ஜதே —

யது³க்தமிதி ।

பரிஹாரபா⁴க³ம் வ்யாகர்தும் நஞர்த²முக்த்வா ப்ரஶ்நத்³வாரா ஹேதுமாஹ —

தத³ஸதி³தி ।

பரமதம் நிரஸிதும் ப்ரகரணமநுஸந்த³தா⁴நோ ஹேதும் வ்யாசஷ்டே —

ஸதே³வேதி ।

ஸேதி ப்ரக்ருதஸதா³த்மோக்தி: । இயமிதி ஸந்நிஹிதேக்ஷித்ருத்வநிர்தே³ஶ: । தே³வதேத்யலௌகிகத்வமுக்தம் ।

இக்ஷணமபி⁴நயதி —

ஹந்தேதி ।

ஸூக்ஷ்மபூ⁴தஸர்கா³நந்தரம் தாவதா வ்யவஹாராயோகா³த்தத³பேக்ஷாயாமித்யர்த²: ।

ஸ்ருஷ்டிவாக்யேநோக்தாநி தேஜோ(அ)ப³ந்நாநி நிர்தி³ஶதி —

இமா இதி ।

ஸூக்ஷ்மபூ⁴தாநாம் வ்யவஹாராங்க³த்வேநாப்ரத்யக்ஷத்வாத்தேஷு தே³வதாஶப்³த³: । அநேந பூர்வஸ்ருஷ்ட்யநுபூ⁴தேந ஜீவேந ப்ராணத்⁴ருதிஹேதுநாத்மநா ஸத்³ரூபேண யதோ²க்தா தே³வதா: ஸர்கா³நந்தரம் ப்ரவிஶ்ய நாம ரூபம் சேதி விஸ்பஷ்டமாஸமந்தாத்காரவாணீதி பரா தே³வதேக்ஷிதவதீத்யர்த²: ।

நநு ஸா ஜீவமாத்மஶப்³தே³நாபி⁴த⁴த்தாம், ததா²பி ப்ரதா⁴நஸ்ய கௌ³ணமீக்ஷித்ருத்வம் கிம் ந ஸ்யாத் , தத்ராஹ —

தத்ரேதி ।

ஈக்ஷணவாக்யம் ஸப்தம்யர்த²: । ஜீவஸ்ய சேதநத்வாத³சேதநப்ரதா⁴நஸ்ய ததா³த்மத்வாயோகா³தி³த்யர்த²: ।

தஸ்யாபி ப்ராணாத்மநா ப்ரதா⁴நகார்யத்வாத்தஸ்ய தஸ்மிந்நாத்மஶப்³த³: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஜீவஸ்வரூபமாஹ —

ஜீவோ ஹீதி ।

தஸ்ய ததீ³யசைதந்யஸ்ய ச ப்ரஸித்³த்⁴யர்தௌ² நிபாதௌ ।

சேதநத்வே ஹேது: —

ஶரீரேதி ।

தத்ர ஜீவஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தமாஹ —

ஜீவோ ஹீதி ।

தஸ்ய ததீ³யசைதந்யஸ்ய ச ப்ரஸித்³த்⁴யர்தௌ² நிபாதௌ ।

சேதநத்வே ஹேது: —

ஶரீரேதி ।

தத்ர ஜீவஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தமாஹ —

ப்ரணாநாமிதி ।

உக்தசேதநஸ்ய ஜீவத்வே மாநமாஹ —

ப்ரஸித்³தே⁴தி ।

ப்ராணவிஷயத்வேநாபி லௌகிகீ ப்ரஸித்³தி⁴: ஸ்யாதி³த்யஶங்க்ய ‘ஜீவ ப்ராணதா⁴ரணே’ இதி தா⁴த்வர்தா²நுரோதா⁴து³க்தஶ்சேதநோ ஜீவ இத்யாஹ —

நிர்வசநாச்சேதி ।

ஸித்³தே⁴ ஜீவஸ்ய சைதந்யே ப²லிதமாஹ —

ஸ கத²மிதி ।

ஆத்மஶப்³தா³ர்த²ம் வத³ந்நஸம்ப⁴வம் ஸாத⁴யதி —

ஆத்மா ஹீதி ।

பூர்வவந்நிபாதௌ ।

ஸம்ஸார்யஸம்ஸாரிணோர்விரோதா⁴த்த்வந்மதே(அ)பி ப்³ரஹ்மணோ ஜீவே கத²மாத்மபத³ம் ப்ரத்யுக்தமித்யாஶங்க்யாஹ —

அத² த்விதி ।

தத்த்வதோ(அ)விரோதா⁴த்³த்³ருஷ்டிதோ விரோத⁴ஸ்ய பி³ம்ப³ப்ரதிபி³ம்ப³யோர்வ்யபி⁴சாராஜ்ஜீவப்³ரஹ்மைக்யாத்³ப்³ரஹ்மணோ ஜீவே யுக்தமாத்மபத³மித்யர்த²: ।

ஜீவே ஸத ஆத்மஶப்³தா³ந்ந தத்ப்ரதா⁴நமித்யுக்த்வா விதா⁴ந்தரேண ஹேதும் வ்யாசஷ்டே —

ததே²தி ।

ய: ஸதா³க்²ய: ஸ ஏஷோ(அ)ணிமா(அ)ணோர்பா⁴வோ பா⁴வப⁴வித்ரோரபே⁴தா³த³ணுரிதி । ஐததா³த்ம்யமேததா³த்மநோ பா⁴வ: । அயமபி ப்ரயோகோ³ ப⁴வித்ருபர: । ஸர்வமித³ம் ஜக³தே³ததா³த்மகமிதி யாவத் । பரமஸூக்ஷ்மம் ஸர்வாத்மகம் ஸதே³வ ஸத்யம் பாரமார்தி²கம் தத்த்வம், ‘ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யம்’ இதி த்³ருஷ்டாந்தஸ்தா²வதா⁴ரணஸ்யாத்ராபி ஸம்ப³ந்தா⁴த் । யச்ச ஸத்யம் ஸ ஸர்வஸ்யாத்மா நிருபசரிதம் ரூபம் । ஹே ஶ்வேதகேதோ, த்வம் ச நாஸி ஸம்ஸாரீ, கிந்து ததே³வ ப்³ரஹ்மேத்யக்ஷரயோஜநா ।

தத்ராபேக்ஷிதம் ப்ரதீகமாதா³ய விவக்ஷிதமாஹ —

இத்யத்ரேதி ।

ததா²ச சேதநஸ்யாத்மஶப்³தா³ந்ந தஸ்ய ப்ரதா⁴நதேத்யர்த²: ।

யத்புநருபசாரப்ராயபாடா²தீ³க்ஷித்ருத்வம் ஸதோ(அ)பி கௌ³ணத்வமிதி, தத்ராஹ —

அப்தேஜஸோஸ்த்விதி ।

யுக்தமீக்ஷித்ருத்வஸ்ய கௌ³ணத்வமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । தத்ர ஹேதுரிதிஶப்³த³:, ஸ ச ப்ரத்யேகம் ஸம்ப³த்⁴யதே । யதஶ்சேதநவ்யாபாரம் ப்ரதி விஷயத்வேந நிர்தே³ஶாத்தயோரசேதநத்வம் । ஆதி³பதே³ந ப்ரவேஶநியமநாதி³ஸங்க்³ரஹ: । யதஶ்ச தத்ர தத்ர ப்ரயோஜ்யத்வேநைவ தயோருக்தி:, யஸ்மாச்ச ஸதீ³க்ஷித்ருத்வஸ்ய முக்²யத்வஹேத்வாத்மஶப்³த³வத்தயோரீக்ஷித்ருத்வஸ்ய முக்²யத்வே ஹேதுர்ந த்³ருஷ்ட:, தஸ்மாத்கூலஸ்ய கு³ணவ்ருத்த்யா பிபதிஷாவத்³யுக்தமப்தேஜஸோர்கௌ³ணமீக்ஷித்ருத்வமித்யர்த²: ।

தர்ஹி ப்ராயபாட²ஸ்ய கா க³திரித்யாஶங்க்ய முக்²யத்வஸ்யௌத்ஸர்கி³கத்வாத்³கௌ³ணேநாதுல்யத்வாத்³விஶயாநுத³யே ப்ராயவசநமகிஞ்சித்கரமித்யபி⁴ப்ரேத்யாப்தேஜஸோரபி முக்²யமேவேக்ஷணமாஶ்ரயணீயம் ந கௌ³ணமித்யாஹ —

தயோரபீதி ।

காரணேக்ஷணம் கார்யே லக்ஷணயோச்யதே சேத்தத்ராபி கத²ம் முக்²யதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ஸதஸ்த்விதி ॥ 6 ॥

ஆத்மஶப்³தோ³(அ)பி ப்ரதா⁴நே கௌ³ண: ஸ்யாதி³தி சோத³யதி —

அதே²தி ।

கௌ³ணே ப்ரயோகே³ கு³ணயோக³ம் த³ர்ஶயதி —

ஆத்மந இதி ।

ஸ்வர்கா³ர்த²ஸ்யாபி கர்மண: ஸ்வர்க³ஶப்³தா³நர்ஹத்வவதா³த்மார்த²மபி ப்ரதா⁴நம் நாத்மஶப்³தா³ர்ஹமித்யாஶங்க்யாஹ —

யதே²தி ।

ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்⁴ருத்யவச்சைதந்யாபா⁴வாதா³த்மார்த²ப்ரவ்ருத்த்யயோகா³ந்நாத்மார்த²காரிதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ப்ரதா⁴நம் ஹீதி ।

ப்⁴ருத்யஸ்ய ராஜ்ஞி விவேகாவிவேகாப்⁴யாமப்⁴யுத³யாத்³யஹேதுத்வாந்ந த்³ருஷ்டாந்ததேத்யாஶங்க்யோபகாரித்வமாத்ரம் துல்யமித்யாஹ —

ராஜ்ஞ இதி ।

கௌ³ணத்வம் நிரஸிதுமுக்தாத்மஶப்³த³ஸ்ய ந கௌ³ணதேத்யபரிதுஷ்யந்நாஹ —

அத²வேதி ।

ப்ரதா⁴நே(அ)பி ஶக்திகல்பநே கௌ³ரவமாஶங்க்ய வ்ருத்³த⁴ப்ரயோகா³த³நேகத்ர ஶக்திஸித்³தே⁴ர்நைவமித்யாஹ —

பூ⁴தாத்மேதி ।

ப்ரதா⁴நாத்மா சேதி பரமாத்மா சகாரார்த²: ।

தத்ராத்மஶப்³த³ஸ்யாத்மந்யேவ முக்²யா வ்ருத்தி:, ப்ரதா⁴நாதௌ³ கௌ³ணீத்யாஶங்க்ய பி⁴ந்நஜாதீயயோரேகஶப்³த³ப்ரயோகே³ ஶக்தித்³வயமேவ கல்ப்யமித்யாஹ —

யதே²தி ।

ஆத்மஶப்³த³ஸாதா⁴ரண்யே ப²லிதமாஹ —

தத்ரேதி ।

ஶங்கோத்தரத்வேந ஸூத்ரம் பாதயதி —

அத இதி ।

ஹேதுமாத்ரஸ்ய ஸூத்ரே பா⁴நாத்பூர்வஸூத்ரஸ்த²நஞமாக்ருஷ்ய ப்ரதிஜாநீதே —

நேதி ।

தத்ர ஹேதும் ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே —

ஸ இத்யாதி³நா ।

ஸாக்ஷித்வேநாஹங்காராத்³யத்⁴யாஸநிராஸயோக்³யதாம் வக்தும் சேதநஸ்யேத்யுக்தம் । ஐக்யாபாரோக்ஷ்யப்ரமிதிப்ரதிப³ந்த⁴நிவர்தகம் ஸூசயதி —

ஆசார்யவாநிதி ।

உக்தப்ரமித்யா ஸர்வப³ந்த⁴நநிவ்ருத்த்யா தே³ஹாதி³த்³ருஷ்டேரபி நிவ்ருத்திப்ராப்தௌ ப்ராரப்³த⁴கர்மணா தத்³த்³ருஷ்ட்யநுவ்ருத்திமாசஷ்டே —

தஸ்யேதி ।

கத²ம் தர்ஹி ப்ராரப்³த⁴கர்மநிவ்ருத்திரித்யாஶங்க்ய போ⁴கா³தி³தி மந்வாநோ ப்³ரூதே —

யாவதி³தி ।

ஆரப்³த⁴கர்மத்⁴வஸ்தாவபி கத²ம் தே³ஹாதி³தீ⁴த்⁴வஸ்திரித்யாஶங்க்யாப்ரதிப³ந்தா⁴தி³த்யாஹ —

அதே²தி ।

உத்தமபுருஷஸ்தூப⁴யத்ர ப்ரத²மபுருஷே சா²ந்த³ஸத்வாத் ।

ஸாங்க்²யபக்ஷே(அ)பி மோக்ஷோபதே³ஶோபபத்திமாஶங்க்யாஹ —

யதீ³தி ।

ததா³ சேதநம் ஸந்தம் முமுக்ஷுமசேதநோ(அ)ஸீதி ப்³ருவச்சா²ஸ்த்ரம் விபரீதவாதி³ பூ⁴த்வா பும்ஸோ(அ)நர்தா²யேதி க்ருத்வா ஸ்யாத³ப்ரமாணமிதி யோஜநா ।

அஸ்து ஶாஸ்த்ராப்ராமாண்யம், நேத்யாஹ —

நத்விதி ।

ஆத்மநோ ஜடை³க்யமபி ஸத்யாத்³யைக்யவத³நவச்சி²ந்நதயா ஶாஸ்த்ரப்ரமேயமித்யாஶங்க்யாஹ —

யதி³ சேதி ।

ஶாஸ்த்ரோக்தே விஶ்வாஸபு³த்³த்⁴யௌ ஹேதுமாஹ —

ஶ்ரத்³த³தா⁴நதயேதி ।

அநாத்மந்யாத்மத்³ருஷ்டிம் நாஸௌ த்யஜேதி³த்யத்ர லௌகிகம் த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

அந்தே⁴தி ।

கஶ்சித்கில பஶ்சிமசேதா க³ஹநவிபிநஸமீபஸஞ்சாரிபதி² பதிதமதிது³:கி²தம் விநஷ்டத்³ருஷ்டித்³வயமபி புருஷாபஸத³மவலோக்ய தத³ந்திகமுபஸ்ருத்ய விப்ரலப்³து⁴மிச்ச²தி, கிமிதி ப⁴வதாதிப³ஹுதரகோ³க³வயாதி³ஸஞ்சாரஸங்கீர்ணே து³ர்கே³ மார்கே³ ப்ரசுரபரிணததரக்ஷுரோஷணாதி³பரிவ்ருதகாந்தாரபரிஸரே பரிஹாய ஸஹாயஸம்பத³மாஸ்யதே । ஸ ச விவேகபரிசயவிது⁴ரோ மது⁴ராம் கி³ரமுபஶ்ருத்ய ஸஹர்ஷம் ஸமபா⁴ஷத । தை³வோபஹத: பிஹிதநயநயுகு³லோ ப³தாஹம் கயாபி வித⁴யா பந்தா²நமேநமாஸாத்³ய நாநாவித⁴ப³ந்து⁴நிகரபரிபூரிதமதிஸவித⁴மபி நக³ரம் ஜிக³மிஷுரிஹைவாஸமர்தோ² ப³ஹுதித²மத்யவாஹயம் । ஸம்ப்ரதி து ப⁴வதோ தி³ஷ்ட்யா த்³ருஷ்டஸ்ய த்³ருஷ்டிபத²மவதீர்ணம் ஸமாஸாதி³தமநோரத²ம் ஶோகஸாக³ராது³த்தீர்ணமாத்மாநமாலக்ஷ்ய லப்³த⁴லக்ஷ்யோ நிர்வ்ருதோ(அ)ஸ்மி । ஸ ச விப்ரலப்ஸு: ஶிக்ஷாவிபக்ஷமுக்ஷாணமப்⁴யாஶதே³ஶநிவாஸிநமுலபாதி³ சரந்தமாகலய்யாஸ்ய து புச்ச²ம் க்³ருஹீத்வா க³ச்ச²து ப⁴வாந் , ஏஷ த்வாபி⁴மதம் நக³ரம் நேஷ்யதீத்யாபா⁴ஷ்ய தத³நுமோத³நபுர:ஸரம் புருஷம் பஶுமாநீய ததீ³யலாங்கூ³லம் க்³ராஹயாமாஸ । ஸ ச க்³ருஹீதததீ³யவாலதி⁴ர்விவிதா⁴ வேத³நாஸ்ததா³ஹிதா இதஸ்ததோ நீயமாநோ(அ)நுப⁴வந்நபி நக³ரஜிக³மிஷயா ததா³ப்த்யாதே³ஷ்டுராப்ததாத்³ருஷ்ட்யா ச ஸ்வயமுபாத்தம் ப்ரப³லப³லீவர்த³யூநஶ்சரமமங்க³ம் பரித்யக்தும் நைவ தி⁴யம் த³தா⁴ர । ஸ ச பூ⁴யோ பூ⁴யோ பூ⁴யஸீர்யாதநா: ப்ரதிலப்⁴ய ப்ரேப்ஸிதமப்ரதிபத்³யைவ மஹதி மோஹஸாக³ரே நிபதித: । தேநைவ ந்யாயேநாயமபி ஶ்ரத்³தா⁴லுத்வாத³நாத்மநி ஶாஸ்த்ராஹிதாமாத்மத்³ருஷ்டிமத்யஜந்நநர்த²பா⁴கீ³ ப⁴வேதி³த்யர்த²: ।

ஆத்மா ஜடா³த³ர்தா²ந்தரம், தத்ஸாக்ஷித்வாத் , க⁴டஸாக்ஷிவதி³த்யதிரிக்தாத்மதி⁴யா புருஷார்த²பா⁴கீ³ ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாக³மவிரோதா⁴ந்மைவமித்யாஹ —

தத்³வ்யதிரிக்தம் சேதி ।

ஆத்மஜ்ஞாநாபா⁴வே தோ³ஷமாஹ —

ததே²தி ।

விஹதிர்முக்திபா⁴க்த்வாபா⁴வ: ।

அநாத்மநிஷ்ட²த்வே தோ³ஷமாஹ —

அநர்த²ம் சேதி ।

‘தாம்ஸ்தே ப்ரேத்யாபி⁴க³ச்ச²ந்தி யே கே சாத்மஹநோ ஜநா:’ இதி ஶ்ருதேரித்யர்த²: ।

பரமதே தந்நிஷ்டா²நுபபத்தே: ஸதா³த்மத்வோபதே³ஶமிச்ச²தா ஸதஶ்சேதநத்வமேஷ்டவ்யமித்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

நந்வாரோபேணாபி ஶாஸ்த்ரே த்⁴யாநோபதே³ஶாத்கத²ம் தத்³யதா²பூ⁴தமேவோபதி³ஶதீதி நியம்யதே(அ)த்ராஹ —

ஏவம் சேதி ।

கஸ்யசிதா³ரோபிதசோரத்வஸ்ய ஸத்யேந தப்தம் பரஶும் க்³ருஹ்ணதோ மோக்ஷோ த்³ருஷ்டஸ்தேந த்³ருஷ்டாந்தேந ஸத்யே ப்³ரஹ்மண்யபி⁴ஸந்தி⁴மதோ மோக்ஷ: ‘தத்³யதா² பரஶும் தப்தம் ப்ரதிக்³ருஹ்ணாதி’ இத்யத்ரோக்த: । ஸ ச தத்த்வதோ வஸ்தூபதே³ஶே ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ஸதா³த்மத்வோக்தேராரோபிதார்த²த்வே(அ)பி ஸத்யாபி⁴ஸந்தி⁴ஸித்³தி⁴:, ‘யஸ்ய ஸ்யாத³த்³தா⁴’ இத்யாதி³த்⁴யாநவாக்யே தத்³த்³ருஷ்டேரித்யாஶங்க்யாஹ —

அந்யதே²தி ।

உக்த²ம் ப்ராண: ।

மஹாவாக்யோத்த²ம் ஜ்ஞாநமித³முச்யதே । தஸ்ய ஸம்பந்மாத்ரத்வேநாநித்யப²லத்வே ப²லிதமாஹ —

தத்ரேதி ।

மோக்ஷஸ்ய தத்³வாதி³பி⁴ர்நித்யத்வோபக³மாதி³த்யர்த²: ।

மோக்ஷோபதே³ஶஸ்ய பரபக்ஷே(அ)ப்யநுபபத்திமுக்த்வோபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

த்³ருஷ்டாந்தே கௌ³ணத்வமங்கீ³கரேதி —

ப்⁴ருத்யேதி ।

இதஶ்சாத்மஶப்³த³ஸ்ய த்³ருஷ்டாந்தேந ப்ரதா⁴நவிஷயதயா ந கௌ³ணதேத்யாஹ —

அபி சேதி ।

முக்²யார்தா²யோகோ³ கு³ணாயோக³ஶ்ச கௌ³ணத்வே ஹேது: ।

தத³பா⁴வே(அ)பி தத்கல்பநாதிப்ரஸங்கி³நீதி ஹேத்வந்தரமேவ ஸ்போ²டயதி —

க்வசிதி³தி ।

அக்³ந்யாதி³ஶப்³தா³நாம் மாணவகாதி³ஷு கௌ³ணத்வத்³ருஷ்ட்யா த³ஹநாதி³ஷ்வபி தத்ப்ரஸக்தேரித்யாஹ —

ஸர்வத்ரேதி ।

கௌ³ணத்வம் நிரஸ்ய ஸாதா⁴ரண்யம் நிரஸிதுமநுவத³தி —

யத்த்விதி ।

ஏகத்ர முக்²யஶப்³த³ஸ்ய தத்³யோகா³த³ந்யத்ர வ்ருத்திஸம்ப⁴வே தத்ராபி ஶக்திகல்பநே கௌ³ரவாநைவமித்யாஹ —

தந்நேதி ।

க்வசித்த்வக³த்யாநேகார்த²தேத்யர்த²: ।

ப்ரதா⁴நமாத்மஶப்³த³ஸ்ய முக்²யோ(அ)ர்த²ஸ்தத³விவேகாத³ந்யத்ர தச்ச²ப்³த³தேத்யாஶங்க்யாப்த்யாதி³நிமித்தஸ்ய சேதநே முக்²யத்வாத்தத்ரைவாத்மஶப்³த³ஸ்ய முக்²யதேத்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

கத²ம் தர்ஹி பூ⁴தாத்மேத்யாதி³வாக்யமித்யாஶங்க்ய ஜீவைக்யாத்⁴யாஸாத்பஞ்சகோஶாத்மபூ⁴தாநாமிந்த்³ரியாணாம் சாத்மஶப்³த³த்வம், பரமாத்மைக்யாரோபாத்ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்ரக்ருதேரித்யாஹ —

சேதநத்வேதி ।

ஆப்த்யாத்³யுபாதே⁴ராத்மஶப்³த³ஸ்ய சேதநே முக்²யத்வே ப்ரதா⁴நே(அ)பி ததை²வ தந்முக்²யத்வஸித்³தே⁴: ஸாதா⁴ரண்யமித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸாதா⁴ரணத்வே(அ)பீதி ।

பரமஸூக்ஷ்மஶக்த்யாத்மகப்ரக்ருத்யர்தா²ணிமஶப்³தா³த்தஜ்ஜாட்³யஸித்³தே⁴ஸ்தத்³விஷயத்வமாத்மஶப்³த³ஸ்ய ஶக்யம் நிஶ்சேதுமித்யாஶங்க்ய ஶக்தேரப்யந்தஸ்த²சிதா³த்மநி நிரங்குஶமணீயஸ்த்வமித்யாஹ —

ந சேதி ।

அத்ரேதி ப்ரகரணோக்தி: । கிஞ்சித்ப்ரகரணமுபபத³ம் வேத்யர்த²: ।

கத²ம் தர்ஹி சேதநவிஷயதேத்யாஶங்க்ய க்ரமேண ப்ரகரணோபபதே³ த³ர்ஶயதி —

ப்ரக்ருதம் த்விதி ।

சேதநஸந்நிதா⁴நே(அ)பி தஸ்ய ‘தத்த்வமஸி’ இத்யசேதநப்ரதா⁴நதாதா³த்ம்யோக்தேரஹேது: ஸந்நிதி⁴ரித்யாஶங்க்யாஹ —

நஹீதி ।

சேதநே ப்ரகரணாதி³பா⁴வே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

‘ஜீவேநாத்மநா’ ‘ஸ ஆத்மா’ இதி ச வாக்யமிஹேத்யுக்தம் । ஆத்மஶப்³த³ஸாதா⁴ரண்யே த்³ருஷ்டாந்திதம் ஜ்யோதி:ஶப்³த³ம் விக⁴டயதி —

ஜ்யோதி:ஶப்³தோ³(அ)பீதி ।

கத²ம் தர்ஹி ‘வஸந்தே வஸந்தே ஜ்யோதிஷா யஜேத ‘ இத்யத்ர காலவிதௌ⁴ ப்ரக்ருதஜ்யோதிஷ்டோமே ஜ்யோதி:ஶப்³த³:, தத்ராஹ —

அர்த²வாதே³தி ।

‘கதமாநி ஜ்யோதீஷி’ இத்யுக்த்வா ‘ஏதாநி வாவ தாநி ஜ்யோதீம்ஷி ய ஏதஸ்ய ஸ்தோமா:’ இத்யர்த²வாதே³ந கல்பிதம் ஜ்வலநேந ஸாத்³ருஶ்யம் த்ரிவ்ருதா³தி³ஸ்தோமாநாம் ப²லப்ரகாஶகத்வம் । ததோ ஜ்யோதிஷ்ட்வேந நிரூபிதத்ரிவ்ருதா³தி³ஸ்துதிஸமுதா³யத்வாஜ்ஜ்யோதிஷ்டோமே ஜ்யோதி:ஶப்³த³: । தஸ்மாதே³கஸ்யாத்மஶப்³த³ஸ்யாநேகஸாதா⁴ரண்யே நேத³முதா³ஹரணமித்யர்த²: ।

ஆத்மஶப்³தா³தி³தி பூர்வஸூத்ரோக்தஹேதுஸாத⁴கதயா தச்சே²ஷத்வேந ஸூத்ரம் வ்யாக்²யாயாது⁴நா ஸ்வதந்த்ரஹேதுபரதயா வ்யாகரோதி —

அத²வேதி ।

நிரஸ்தா கௌ³ணத்வஸ்ய ஸாதா⁴ரணத்வஸ்ய ச ஶங்கா யஸ்மாத்ஸ ததா² தஸ்ய பா⁴வஸ்தத்தா, தயாத்மஶப்³த³ம் வ்யாக்²யாயேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸதஶ்சேதநஸ்ய ச தாதா³த்ம்யவசநம் பூர்வஸூத்ரோக்தோ ஹேது: ।

ஸத³ர்த²நிஷ்ட²ஸ்ய முக்திரூபபராநந்தை³க்யோக்தேஶ்ச சிதோ ந ப்ரதா⁴நைக்யமிதி ஹேத்வந்தரமிஹோச்யத இத்யாஹ —

தத இதி ।

சேதநாசேதநயோரைக்யாயோகா³த³சேதநநிஷ்ட²தயா சேதநஸ்ய மோக்ஷோபதே³ஶாஸித்³தே⁴: ।

ஸித்³த⁴முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாந்நேதி ॥ 7 ॥

யதா² கஶ்சித³ருந்த⁴தீம் த³ர்ஶயிதும் நிகடஸ்தா²ம் ஸ்தூ²லாம் தாராமியம் ஸேதி த³ர்ஶயத்யேவம் து³ர்ஜ்ஞேயத்வாதா³த்மதத்த்வஸ்யாதௌ³ ப்ரதா⁴நாத்மத்வவசநாத்ததே³வ ஸச்ச²ப்³த³மிதி ஶங்கதே —

குதஶ்சேதி ।

ஸூத்ரமுத்தரம் —

ஹேயத்வேதி ।

தத்³வ்யாக்²யாதும் ஹேயத்வோக்திம் ப்ரதியோகி³நீம் ப்ரஸஞ்ஜயதி —

யதீ³தி ।

ஐக்யமுக்த்வா தந்நிராகரணம் பங்கப்ரக்ஷாலநமநுஸரதீத்யாஶங்க்ய பரோக்தம் த்³ருஷ்டாந்தேந ப்ரத்யாஹ —

யதே²தி ।

ப்ரதியோகி³ப்ராப்திமுக்த்வா தந்நிஷேத⁴ஸூத்ரார்த²மாஹ —

ந சேதி ।

தத்ர ஹேது: —

ஸந்மாத்ரேதி ।

அந்ருதஜட³ஶக்திஶப³லே ஸதி ‘தத்ஸத்யம் ‘ இதி ஸத்யத்வவிதா⁴நாத³ஸத்யாகாரம், ‘ஸ ஆத்மா’ இதி சித்³ரூபத்வவிதா⁴நாஜ்ஜடா³காரம் ச பா³தி⁴த்வா ஸத்யைகரஸசிதா³த்மாகாரா யா(அ)பரோக்ஷப்ரமிதிஸ்தந்நிஷ்ட²த்வேநைவ சா²ந்தோ³க்³யே ஷஷ்ட²ஸமாப்தித³ர்ஶநாத்ப்ரக்ருதஸதா³த்மத்வாப்ரத்யாக்²யாநாத் ‘தத்த்வமஸி ‘ இத்யமுக்²யாத்மத்வோக்திரயுக்தேத்யர்த²: ।

பூர்வாத்தரஹேத்வோ: ஸம்பூ⁴யாப்ரமாபகத்வே க்ருதம் சகாரேணேத்யாஶங்க்யாஹ —

சஶப்³த³ இதி ।

ஹேயத்வாவசநாதே³வ ப்ரதா⁴நஸ்ய நிராஸே கிம் ப்ரதிஜ்ஞாவிரோதோ⁴க்த்யேத்யாஶங்க்ய ஹேயத்வோக்திமுபேத்ய சகாரார்த²ம் ஸ்பு²டயதி —

ஸத்யபீதி ।

ப்ரஸங்க³ம் ப்ரகடயிதும் ப்ரதிஜ்ஞாஸ்வரூபமாஹ —

காரணேதி ।

ஹே ஶ்வேதகேதோ, தமப்யாதே³ஶமாதி³ஶ்யத இத்யாதே³ஶம் ஶாஸ்த்ராசார்யோக்திக³ம்யம் வஸ்த்வப்ராக்ஷ்ய: ப்ருஷ்டவாநஸி த்வமாசார்யம் । யேந ஶ்ருதேந ஶாஸ்த்ரதோ(அ)ந்யத³ஶ்ருதமபி ஶ்ருதம் ப⁴வதி । யேந மதேந தர்கதோ(அ)ந்யத³மதமபி மதம் । யேந விஜ்ஞாதேநாந்யத³விஜ்ஞாதமபி விஜ்ஞாதம் । ந து ஶ்ரோதவ்யாதி³ ஶிஷ்டமிதி பித்ருவாக்யஸ்யார்த²: ।

அந்யஜ்ஞாநாத³ந்யந்ந ஜ்ஞேயமிதி புத்ரோ ப்³ரூதே —

கத²ம் ந்விதி ।

நாந்யத்வம் கார்யஸ்ய காரணாதி³த்யாஹ —

யதே²தி ।

ஜ்ஞாதே ம்ருத்பிண்டே³ குதஸ்தத்³விகாரதீ⁴ரித்யாஶங்க்யாஹ —

வாசேதி ।

யோ விகார: ஸ வாகா³லம்ப³நமுச்யதே பரம் ந வஸ்துதோ(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।

தத்ர ஹேது: —

நாமதே⁴யமிதி ।

நாமமாத்ரம் நார்தோ²(அ)ஸ்தி சேத்தர்ஹி க⁴டாதி³வத³ஸத்யத்வஸம்ப⁴வாத்காரணஸ்யாபி கத²ம் ஸத்யதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ம்ருத்திகேதி ।

உக்தத்³ருஷ்டாந்தாதா³காஶாதே³ரபி ம்ருஷாத்வாத்காரணஸ்ய ஸந்மாத்ரஸ்யைவ ஸத்யத்வாத்தஜ்ஜ்ஞாநே ஜ்ஞாதவ்யஶேஷோ நேதி தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ —

ஏவமிதி ।

கார்யஸ்ய காரணமாத்ரத்வோபக³மாத்பரஸ்யாபி ப்ரதிஜ்ஞாஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யாஹ —

நசேதி ।

ப்ரதிஜ்ஞாவிரோத⁴ப²லமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ॥ 8 ॥

தத்ரைவ ப்ரஶ்நபூர்வகம் ஹேத்வந்தரமாஹ —

குதஶ்சேதி ।

ப்ரதா⁴நம் ந ஸச்ச²ப்³த³வாச்யமித்யத்ர சித்ப்ரதிபி³ம்பா³நாம் சிதா³த்மநி பி³ம்பே³ லயாதி³தி வ்யதி⁴கரணோ ஹேதுரித்யாஶங்க்ய ப்ரகரணாநுஸந்ந்தா⁴நபூர்வகம் ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே —

ததே³வேதி ।

யத்ர ஸுப்தௌ பும்ஸ: ஸ்வபிதீத்யேதந்நாம ப⁴வதி ததா³ புருஷ: ஸதா ஸம்பந்நஸ்தேநைகீபூ⁴த இதி யோஜநா ।

ப்ரகரணேநைக்யப்ரமிதே: ஸச்ச²ப்³த³லக்ஷ்யஸ்யைவ சித்³பி³ம்ப³த்வாந்ந வ்யதி⁴கரணதேதி ஸதஶ்சித்த்வம் ஸூசயதி —

ஸ்வமிதி ।

தத்ர லௌகிகப்ரஸித்³தி⁴மாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

தச்ச²ப்³தா³ர்த²ம் ஸ்பு²டயதி —

ஸ்வம் ஹீதி ।

உக்தஶ்ருதேஸ்தாத்பர்யமாஹ —

ஏஷேதி ।

நாமநிருக்திஶ்ருத்யக்ஷராணி வ்யாசஷ்டே —

ஸ்வஶப்³தே³நேதி ।

கத²ம் பி⁴ந்நவிஷயா க³திராத்மாநமேவ விஷயீகுர்யாதி³த்யாஶங்க்யோபஸர்கா³ல்லயதீ⁴ரித்யாஹ —

அபிபூர்வஸ்யேதி ।

ப்ரஸித்³தி⁴மேவ ப்ரகடயதி —

ப்ரப⁴வேதி ।

ஏதேர்தா⁴தோர்க³த்யர்த²ஸ்யாபூர்வஸ்ய லயார்த²த்வே(அ)பி கத²மநாத்³யநந்தஸ்ய லய: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ததீ³யலயஸ்யௌபாதி⁴கத்வம் வக்தும் ஜாக³ரிதமநுவத³தி —

மந இதி ।

பு³த்³தி⁴பரிணாமா ஏவோபாத⁴யஸ்தைரஸ்யார்த²விஶேஷயோகா³ச்சக்ஷுராதீ³ந்த்³ரியைஸ்தாநேவ ஸ்தூ²லாநர்தா²ந்பஶ்யஞ்ஜீவஸ்தத்³விஶேஷேண ஸ்தூ²லதே³ஹேநைக்யாரோபமாபந்நோ ஜாக³ர்தீதி வ்யவஹ்ரியத இத்யர்த²: ।

ஸ்வப்நமுபந்யஸ்யதி —

தத்³வாஸநேதி ।

ஜாக்³ரத்³வாஸநாபி⁴ர்விசித்ராபி⁴ர்விஶிஷ்டோ மநோமாத்ரோபாதி⁴ர்ஜீவ: ஸ்வப்நாநுச்சாவசாந்வாஸநாமாத்ரதே³ஹாநநுப⁴வந் ‘ஏவமேவ க²லு ஸோம்யைதந்மந:’ இதி மந:ஶப்³த³வாச்ய இதி மநோத்³வாரா லக்ஷ்யோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ததா²பி குதோ(அ)ஸ்ய லயோக்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸ இதி ।

ஸ்தூ²லம் ஸூக்ஷ்மம் சோபாதி⁴த்³வயம், தத்க்ருதோ விஶேஷோ க³ந்த்ருத்வத்³ரஷ்ட்ருத்வாதி³: ।

ஸ்வபிதிநாமநிருக்தேரர்த²வாத³த்வாந்ந ஶ்ருதார்த²தேத்யாஶங்க்ய தத்³யாதா²ர்த்²யார்த²ம் த்³ருஷ்டாந்தத்³வயமாஹ —

யதே²த்யாதி³நா ।

தஸ்ய ஹ்ருத³யஶப்³த³ஸ்யைததே³வ நிருக்தம் நிர்வசநம் । ‘அஶநாபிபாஸே மே ஸோம்ய விஜாநீஹி’ இத்யுபக்ரம்யாஶிதஸ்யாந்நஸ்ய த்³ரவீகரணேந நயநாஜ்ஜரணாதா³போ(அ)ஶநாயா: । சா²ந்த³ஸமேகவசநம் । ஏவமஶநாயாஶப்³த³ஸ்யாப்ஸு ப்ரவ்ருத்தௌ மூலம் த³ர்ஶயதி - ‘ஆப ஏவ தத³ஶிதம் நயந்தே’ இதி ஶ்ருதி: । த்³ராவகோத³கபாநநயநாத்தஸ்ய ஶோஷணாது³த³ந்யம் தேஜ: । ஆகாரஶ்சா²ந்த³ஸ: । ஏவமுத³ந்யஶப்³த³ஸ்ய தேஜஸி ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தம் ‘தேஜ ஏவ தத்பீதம் நயதே’ இதி ஶ்ருதிர்த³ர்ஶயதீதி யோஜநா ।

த்³ருஷ்டாந்தயோரர்த²ம் தா³ர்ஷ்டாந்திகே யோஜயதி —

ஏவமிதி ।

ப்ரதா⁴நஸ்ய வ்யாபித்வாத³வ்யாபிஜீவலயஸ்தா²நத்வயோகா³து³க்தஹேதோரந்யதா²ஸித்³தி⁴மாஶங்க்ய சிதோ(அ)சித்த்வாபத்திரயுக்தேத்யாஹ —

நசேதி ।

ஸ்வஶப்³த³ஸ்யாத்மீயே(அ)பி ஶக்தத்வாத்ப்ரதா⁴நே ப்ரவ்ருத்தேரந்யதா²ஸித்³தி⁴தாத³வஸ்த்²யமாஶங்க்யோக்தம் ஸ்போ²ரயதி —

யதீ³தி ।

ஸ்வஶப்³த³ஸ்யாத்மா முக்²யோ(அ)ர்த²ஸ்தத்ஸம்ப³ந்தா⁴தா³த்மீயோ லக்ஷ்ய இதி தத்³க்³ரஹஸ்யாநௌசித்யமேவமபீத்யுக்தம் । ம்ருதா³த்மநோ க⁴டஸ்ய ம்ருத்³யேவ லயாதா³த்மீயே ஜலாதா³வத்³ருஷ்டேரித்யர்த²: ।

ஸ்வபிதிநாமநிருக்திஶ்ருத்யநுக்³ராஹகத்வேந ப்³ருஹதா³ரண்யகஶ்ருதிம் பட²தி —

ஶ்ருத்யந்தரம் சேதி ।

தஸ்ய தாத்பர்யமாஹ —

ஸுஷுப்தேதி ।

ஹேதோரந்யதா²ஸித்³த்⁴யபா⁴வே ப²லிதமாஹ —

அத இதி ॥ 9 ॥

உபக்ரமோபஸம்ஹாரயோர்ப்³ரஹ்மண்யேகவாக்யத்வம் தாத்பர்யலிங்க³முக்த்வாப்⁴யாஸம் லிங்கா³ந்தரம் வக்தும் ஸூத்ராந்தரம் நிக்ஷிபதி —

குதஶ்சேதி ।

ஶ்ருதிப்ராமாண்யைக்யாத்ப்ரத்யுபநிஷத³மப்⁴யாஸேந சேதநகாரணதாவக³திரேகரூபேத்யயுக்தமநேகரூபத்வப்ரஸங்கா³தி³த்யாஶங்க்ய காரணவிஷயத்வாத்தர்கஜந்யதீ⁴வத³துல்யத்வப்ரஸக்திம் வக்தி —

யதீ³தி ।

வஸ்துதஶ்சித³சிதா³த்மகமந்யதி³த்யுக்தம் விருத்³தா⁴ர்த²த்வாத்தர்ஹி த்யாகோ³ வேதா³ந்தாநாமித்யாஶங்க்ய தேஷாமேகார்த²தயா நயநாத³த்யாக³மாஹ —

தத இதி ।

அஸ்து தர்ஹி தேஷ்வபி காரணாவக³தேரநேகரூபத்வம், நேத்யாஹ —

நத்விதி ।

தர்ஹி ஜடா³ஜடா³ர்த²வசஸோ: ஸாலம்ப³நத்வாய த்³வ்யாத்மகே ப்³ரஹ்மண்யேவ க³திஸாமாந்யமித்யாஶங்க்ய சிதே³கரஸே தஸ்யா: ஸாமாந்யமாஹ —

ஸமாநேதி ।

விஸ்பு²லிங்க³ப்ரஸங்கா³ர்த²ம் ஜ்வலத இத்யுக்தம் । விப்ரதிஷ்டே²ரந்நாநாக³தித்வேந தி³ஶோ த³ஶாபி ப்ரஸ்ருதா: ஸ்யுரித்யர்த²: । ப்ராணாஶ்சக்ஷுராத³யோ யதா²யதநம் யதா²கோ³லகம் விப்ரதிஷ்ட²ந்தே । விவித⁴முத்³க³ச்ச²ந்தீதி யாவத் । ப்ராணேப்⁴யோ(அ)நந்தரமாதி³த்யாத³யஸ்தத³நுக்³ராஹகா தே³வதாஸ்தாப்⁴யோ(அ)நந்தரம் லோக்யந்த இதி லோகா விஷயா ப⁴வந்தீத்யர்த²: ।

அநுக்தாநாமபி வேதா³ந்தாநாமுக்தை: ஸஹாஸ்மிந்நர்தே² தாத்பர்யம் ஸூசயதி —

ஆத்மந இதி ।

ஜடா³ஜடா³த்மகாக²ண்ட³ரூபமாத்மஶப்³த³மிதி குதோ விவக்ஷிததீ⁴ரித்யாஶங்க்ய ஜட³ஸ்ய ஸ்வரூபாபா⁴ஸத்வாத³க²ண்டா³ஜட³சைதந்யமேவாத்மேத்யாஹ —

ஆத்மேதி ।

ஸ்வத:ப்ராமாண்யாதே³கஸ்யாபி வாக்யஸ்ய ஸ்வார்த²தீ⁴ஹேதுத்வாத்தத்ராநுக்³ராஹகவாக்யாந்தரோக்திரநர்தி²கேத்யாஶங்க்யாஹ —

மஹச்சேதி ।

ஏகார்த²த்வோக்த்யா ஜ்ஞாநதா³ர்ட்⁴யாய வாக்யாந்தரமித்யர்த²: ।

வேதா³ந்தாநாம் சேதநகாரணே துல்யக³தித்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

சக்ஷுராதீ³நாமிதி ।

ஸர்வேஷாம் சக்ஷூ ரூபமேவ க்³ராஹயதி ந ரஸாதி³ கஸ்யசிதி³தி ரூபே சக்ஷுஷோ க³திஸாமாந்யம் த்³ருஷ்டம் । ரஸநாதீ³நாமபி ரஸாதி³ஷு । ததா² வேதா³ந்தாநாமபி சேதநகாரணத்வே துல்யக³தித்வமித்யர்த²: ।

ஸூத்ரார்த²ம் நிக³மயதி —

அத இதி ॥ 10 ॥

ஶ்ருத்யா ஸ்பு²டார்த²தயா ப்³ரஹ்மகாரணத்வம் வாச்யம், ததா² ஸத்யந்யாஸாம் ததை³கார்த்²யநிர்ணயாதி³த்யுத்தரஸூத்ராகாங்க்ஷாமாஹ —

குதஶ்சேதி ।

‘ததை³க்ஷத’ இத்யத்ரேக்ஷணமாத்ரம் காரணஸ்ய ஶ்ருதம் ந ஸர்வஜ்ஞத்வம், தஸ்ய ஸர்வார்த²த்வாதா³ர்தி²கீ தத்³தீ⁴: ।

ஶ்வேதாஶ்வதரே து ஸர்வஜ்ஞோ ஜக³த்³தே⁴துரிதி ஸாக்ஷாது³க்தம் । அத: ஸர்வோபநிஷதா³ம் ததே³கவாக்யத்வதீ⁴ரித்யாஹ —

ஶ்ருதத்வாச்சேதி ।

தத்³வ்யாசஷ்டே —

ஸ்வஶப்³தே³நேதி ।

ஸர்வஜ்ஞஸ்ய வாசகேந ஶப்³தே³நேதி யாவத் । ஸர்வஶ்சாஸௌ ஜ்ஞஶ்சேதி ।

ஸர்வபா³த⁴ஶங்காம் வாரயதி —

ஈஶ்வர இதி ।

வக்ஷ்யமாணமந்த்ரஸ்த²ஸஶப்³தா³ர்த²மாஹ —

ஸர்வஜ்ஞமிதி ।

‘ஜ்ஞ: காலகாலோ கு³ணீ ஸர்வவித்³ய:’ இதி ப்ரக்ருத்ய ‘ஸ காரணம்’ இதி பராமர்ஶாஜ்ஜக³த்³தே⁴தோ: ஸர்வஜ்ஞதேத்யர்த²: ।

தஸ்ய ஸர்வேஶ்வரத்வமாஹ —

கரணேதி ।

தேஷாமதி⁴பா: ஸ்வாமிநோ ஜீவாஸ்தேஷாமதி⁴ப: பரமேஶ்வர: । தஸ்ய ஸர்வஹேதுத்வார்த²ம் விஶேஷணம் —

ந சேதி ।

ஜீவாந்ப்ரதீஶ்வரத்வம் ஹிரண்யக³ர்பா⁴தே³ரபீத்யாஶங்க்ய நியந்த்ரந்தரம் நிரஸ்யதி —

ந சேதி ।

மஹாப்ரமேயமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

அந்யதி³த்யுக்தார்த²: ॥ 11 ॥

வ்ருத்தமநூத்³யோத்தரஸந்த³ர்ப⁴மாக்ஷிபதி —

ஜந்மாதீ³தி ।

ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதிஜ்ஞாயேதி வக்தவ்யம் ।

தேஷாமேதத³ர்த²ப்ரதிபாத³நோபயுக்தந்யாயக்³ரத²நார்த²முத்தர: ஸந்த³ர்போ⁴(அ)ர்த²வாநித்யாஶங்க்யாஹ —

ந்யாயேதி ।

அநுக்தவாக்யாநாம் தத்பரத்வம் வக்துமுத்தரோ க்³ரந்த² இத்யாஶங்க்யாஹ —

க³தீதி ।

அநுக்தஸமந்வயாபா⁴வாந்நோத்தரஸ்யோத்தா²நமித்யாஹ —

அத இதி ।

உத்தரஸூத்ராணாமக³தார்த²த்வம் வக்துமாரப⁴தே —

உச்யத இதி ।

தத³ர்த²ம் வேதா³ந்தேஷு பா⁴ஸமாநமர்த²ம் ஸங்க்ஷிபதி —

த்³விரூபம் ஹீதி ।

தத்ர ஸோபாதி⁴கவிஷயம் வாக்யமுதா³ஹரதி —

யத்ரேதி ।

யஸ்யாம் க²ல்வவித்³யாவஸ்தா²யாமாபா⁴ஸபூ⁴தம் த்³வைதம் ஸதி³வ பா⁴தி தத்ரேதர: ஸந்நிதரம் பஶ்யதீதி த்³ருஷ்ட்யாதி³கோ³சரமுபாதி⁴மத்³வஸ்து வத³தீத்யர்த²: ।

நிரூபாதி⁴கவிஷயம் வாக்யம் பட²தி —

யத்ர த்விதி ।

யஸ்யாம் வித்³யாவஸ்தா²யாமஸ்ய விது³ஷ: ஸர்வம் கர்த்ராத்³யாத்மாதிரேகேணாஸதே³வாஸீத்தத்ர கேந கரணேந கம் விஷயம் கோ வா கர்தா பஶ்யேதி³த்யாக்ஷேபாத³வ்யவஹார்யமநௌபாதி⁴கம் தத்த்வமித்யர்த²: ।

நிருபாதி⁴கே ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

யத்ரேதி ।

யஸ்மிந்பூ⁴ம்நி ஸ்தி²தோ வித்³வாநந்யத்³ரஷ்டவ்யம் சக்ஷுஷா ந பஶ்யதி, அந்யச்ச ஶ்ரோதவ்யம் ஶ்ரோத்ரேண ந ஶ்ருணோதி, ந சாந்யந்மந்தவ்யம் ஜ்ஞாதவ்யம் வா மநஸா பு³த்³த்⁴யா வா மநுதே ஜாநாதி வா, ஸ பூ⁴மா த்³ருஷ்ட்யாத்³யகோ³சரோ நிரதிஶயமஹத்த்வஸம்பந்ந: பரமாத்மேத்யர்த²: ।

தத்ரைவாவாந்தரவாக்யே ஸோபாதி⁴கமபி ஸ்வரூபமுக்தமித்யாஹ —

அதே²தி ।

நிருபாதி⁴கபூ⁴மோக்த்யநந்தரம் ஸோபாதி⁴கமபி ரூபமுச்யதே । யஸ்மிந்பரிச்சி²ந்நே வஸ்துநி நிஷ்டோ² யோ(அ)வித்³வாநந்யத்³த்³ரஷ்டவ்யாதி³ சக்ஷுராதி³நா(அ)நுஸந்த⁴த்தே தத³ல்பம் பரிச்சி²ந்நமுபஹிதமித்யர்த²: ।

பூ⁴ம்நோ(அ)ல்பஸ்ய ச விஶேஷாந்தரமாஹ —

யோ வா இதி ।

அதே²தி த்³யோதிதோ விஶேஷோ வாக்யேந ப்ரகடித: ।

ஸோபாதி⁴கே(அ)ந்தர்யாமிணி ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

ஸர்வாணீதி ।

ஸர்வஜ்ஞோ ஹீஶ்வரோ நாமரூபாதி³கம் விஶ்வம் நிர்மாய தத்ர ப்ரவிஶ்யாபி⁴வத³நாதி³ குர்வந்யோ(அ)வதிஷ்ட²தே தம் வித்³வாநிஹைவாம்ருதோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

நிருபாதி⁴கே ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

நிஷ்கலமிதி ।

நிஷ்கலம் நிரம்ஶம், நிரம்ஶத்வாதே³வ ஸர்வக்ரியாஶூந்யம் நிஷ்க்ரியம், தஸ்மாதே³வ ஶாந்தமபரிணாமி, ராகா³தி³ரஹிதம் நிரவத்³யம் த⁴ர்மாத⁴ர்மாத்³யஸம்ம்ப³த்³த⁴ம் நிரஞ்ஜநம் ।

நப⁴ஸோ(அ)ஸ்ய விஶேஷமாஹ —

அம்ருதஸ்யேதி ।

யதா² ம்ருத்³தா³ருமய: ஸேதுர்நதீ³குல்யாதி³பரகூலப்ராப்தேருபாயஸ்ததா² ஸம்ஸாரஸாக³ரஸ்ய பரம் பாரம் பரம்ப்³ரஹ்ம தத்³பா⁴வஸ்யாம்ருதஸ்ய வாக்யோத்த²பு³த்³த்⁴யபி⁴வ்யக்தம் ததே³வ ஸாத⁴நம் ஸேதுவத³வஸ்தி²தம் । தஸ்யோபஶாந்தத்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

த³க்³தே⁴தி ।

யதா² த³க்³தே⁴ந்த⁴நோ(அ)க்³நி: ஶாம்யதி ததா²(அ)ஜ்ஞாநம் தது³த்த²ம் ச த³க்³த்⁴வா ஸ்தி²தம் ப்ரஶாந்தம் ப்ரஸந்நம் வித்³யாதி³த்யர்த²: ।

இதிப்⁴யாம் விஶ்வம் த்³ருஶ்யமாதா³ய நஞ்ப்⁴யாம் தந்நிஷேதா⁴த³பி ஶ்ருத்யந்தரம் நிருபாதி⁴கார்த²மாஹ —

நேதீதி ।

த்³ரவ்யகு³ணாதி³ஸர்வத்³வைதநிஷேதா⁴த³பி வாக்யம் ததே²த்யாஹ —

அஸ்தூ²லமிதி ।

ரூபத்³வயே ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

ந்யூநமிதி ।

நிஷ்ப்ரபஞ்சஸ்தா²நம் ந்யூநம் பரிச்சி²ந்நம், ததோ(அ)ந்யம் நிஷ்ப்ரபஞ்சம் முக்தோபஸ்ருப்யம் த்ரிதா⁴பரிச்சி²த்திஶூந்யம் ஸச்சிதா³நந்தா³த்மகமித்யர்த²: ।

உக்தவாக்யாநாமுபலக்ஷணத்வம் விவக்ஷித்வோக்தம் —

ஏவமிதி ।

நநு ப்³ரஹ்மணோ ந த்³வைவித்⁴யம், யுக³பதே³கஸ்ய தத்³விரோதா⁴த் , தத்ராஹ —

வித்³யேதி ।

அத்³வைதமேவவாஸ்தவம் சேது³பாஸ்யோபாஸகாதி³பே⁴த³ஸ்யாவஸ்துத்வாது³பாஸ்திவித்⁴யாநர்த²க்யமித்யாஶங்க்யாஹ —

தத்ரேதி ।

உபாஸ்தீநாமபி முக்த்யர்த²த்வாத்³வித்³யாவத்³வஸ்துகா³மிதேத்யாஶங்க்ய ஸாக்ஷாந்ந மோக்ஷார்த²தேத்யாஹ —

தத்ரேதி ।

அப்⁴யுத³யார்தா²நி ப்ரதீகோபாஸநாநி । க்ரமமுக்த்யர்தா²நி த³ஹராத்³யுபாஸநாநி । கர்மஸம்ருத்³த்⁴யர்தா²ந்யுத்³கீ³தா²தி³த்⁴யாநாநி । யத்³யபி விதே⁴யத்வாதே³தாநி கர்மகாண்டே³ யுக்தாநி ததா²பி மாநஸத்வேந வித்³யாஸாம்யாதி³ஹோக்தாநீத்யர்த²: ।

உபாஸ்யைக்யாத்தத்ப்ராப்தேருபாஸ்திப²லத்வாது³பாஸ்திதத்ப²லபே⁴தா³ஸித்³தி⁴மாஶங்க்யாஹ —

தேஷாமிதி ।

பரஸ்ய கு³ணபே⁴தா³து³பாஸ்திபே⁴தா³ச்ச பே⁴தே³(அ)பி ஸ்வரூபாபே⁴தா³து³பாஸ்த்யாதி³பே⁴தா³யோக³தாத³வஸ்த்²யமாஶங்க்ய ஸ்வரூபாபே⁴தே³(அ)ப்யுபஹிதபே⁴த³மாஹ —

ஏக இதி ।

உபாஸ்திப்ரசயஸம்ஸ்காராது³பாஸ்யதத்³கு³ணப்ராப்திரித்யத்ர ஶ்ருத்யந்தரமாஹ —

யதே²தி ।

க்ரது: ஸங்கல்போ த்⁴யாநம் ।

த்⁴யாநஸம்ஸ்காரப்ரசயாத்³த்⁴யேயாத்மதாம் த்⁴யாதா தே³ஹபாதே ப்ரதிபத்³யதே கிம்வா ததா³பி பூர்வவத்³த்⁴யாத்ருத்வமேவேதி ஸம்ஶயே ஸம்ஸ்காரப்ரகர்ஷாத்³தே³வதாத்மத்வமேவாப்நோதீதி நிர்ணேதுமாஹ —

ஸ்ம்ருதேஶ்சேதி ।

ஸர்வத்ராத்மைக்யாத்தஸ்ய கௌடஸ்த்²யாத்தஸ்யைவோபாஸ்யத்வாத்குதஸ்தத்தாரதம்யஶ்ருதிரித்யாஶங்க்ய நீஹாராத்³யாவரணபே⁴தா³தா³தி³த்யவத்³வித்³யாதாரதம்யாதா³த்மா வஸ்துதோ நிரதிஶயோ(அ)பி ஸாதிஶயோ பா⁴தீத்யாஹ —

யத்³யபீதி ।

யதோ²க்தஸ்யாப்யாத்மந: ஸ்தா²வராதா³ரப்⁴ய ப்³ரஹ்மாந்தேஷு ப்ராணிஷூத்தரோத்தரமாவிஷ்டஸ்ய பு³த்³த்⁴யுபாதி⁴ஶுத்³த்⁴யுத்கர்ஷதாரதம்யாத்ப்ரஜ்ஞாதீ⁴நைஶ்வர்யஶக்திவிஶேஷைஸ்தாரதம்யம் । தஸ்யோக்தோபாதி⁴கஸ்ய ப்ரக்ருதஸ்மாத்மநோ யோ த்⁴யாதா ஸ்வரூபமாவிஸ்தராமதிஶயேந ப்ரகடமுபாஸ்திவஶாத்³பு³த்⁴யதே ஸோ(அ)ஶ்நுதே ஹ்யாவிர்பூ⁴யேத்யைதரேயகே ஶ்ருதம் । ததா² சோபாஸ்யதாரதம்யம் ஶ்ரௌதமௌபாதி⁴கம் யுக்தமித்யர்த²: ।

உபாஸ்யேஶ்வரதாரதம்யம் ப⁴க³வத்³கீ³தாஸ்வபி ஸித்³த⁴மித்யாஹ —

ஸ்ம்ருதாவிதி ।

ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிதாத்பர்யமாஹ —

யத்ரேதி ।

ந கேவலம் த்³வைவித்³யம் ப்³ரஹ்மண: ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யோரேவ ஸித்³த⁴ம் கிந்து ஸூத்ரக்ருதோ(அ)பி மதமித்யாஹ —

ஏவமிதி ।

ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யோரிவ ப்ரக்ருதே(அ)பி ஶாஸ்த்ரே த்³வைரூப்யம் ப்³ரஹ்மணோ பா⁴தி । தத்ர ஸோபாதி⁴கப்³ரஹ்மவிஷயமந்தஸ்தத்³த⁴ர்மாதி⁴கரணமுதா³ஹரதி —

ஆதி³த்யேதி ।

உக்தந்யாயம் துல்யதே³ஶேஷு ப்ரஸாரயதி —

ஏவமிதி ।

ஸோபாதி⁴கோபதே³ஶவந்நிருபாதி⁴கோபதே³ஶம் த³ர்ஶயதி —

ஏவமித்யாதி³நா ।

ஆத்மஜ்ஞாநம் நிர்ணேதவ்யமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நிர்ணேயப்ரஸங்க³மாஹ —

பரேதி ।

அந்நமயாத்³யுபாதி⁴த்³வாரோக்தஸ்ய கத²ம் பரவிஷயத்வம், தத்ராஹ —

உபாதீ⁴தி ।

நிர்ணயக்ரமமாஹ —

வாக்யேதி ।

உக்தார்த²மதி⁴கரணம் க்வாஸ்தீத்யாஶங்க்யோக்தம் —

யதே²தி ।

அஸ்மிந்நேவாதி⁴கரணே யதா² நிருபாதி⁴கம் ப்³ரஹ்மைவோச்யதே யதா² த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநமித்யாதி³ஷ்வபீத்யர்த²: ।

ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிஸூத்ரேஷு த்³ருஷ்டம் ப்³ரஹ்மத்³வைரூப்யம் ஶிஷ்ட்வா(அ)நந்தரஸந்த³ர்பா⁴ரம்ப⁴ம் ஸம்பா⁴வயதி —

ஏவமிதி ।

அபேக்ஷிதோபாதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴முபாஸ்யத்வேந, நிரஸ்தோபாதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴ம் ச ஜ்ஞேயத்வேநதி ஸம்ப³ந்த⁴: । தஸ்யாத்³யாப்யவிவேகாத்குத்ரோபாதி⁴ரிஷ்ட: குத்ர வா நேதி நிரூபயிதுமுத்தரக்³ரந்த² இத்யர்த²: ।

ஸித்³த⁴வது³க்தக³திஸாமாந்யஸ்யாபி ஸாத⁴நாயேத்யுத்தரஸ்யோபயோகா³ந்தரமாஹ —

யச்சேதி ।

வாக்யாந்தராணி । வ்யாக்யாதாதிரிக்தாநீதி யாவத் ।

வேதா³ந்தாநாமவிஶேஷேண நிர்விஶேஷே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயே ஸித்³தே⁴ க்வசித்தஸ்ய ஹிரண்மயவாக்யாதா³வபவாத³:, க்வசிதா³நந்த³மயவாக்யாதௌ³ ததா³பா⁴ஸே தத³ஸத்த்வமுச்யத இத்யத்⁴யாயஶேஷாரம்பே⁴ ஸ்தி²தே நிர்கு³ணவிஷயமேவ தாவத³தி⁴கரணம் ப்ரஸ்தைதி —

ஆநந்த³மய இதி ।

தஸ்ய வ்ருத்திகாரமதேந விஷயமாஹ —

தைத்திரீயக இதி ।

அந்நரஸவிகாரோ தே³ஹோ(அ)ந்நமய:, ப்ராணோபாதி⁴ராத்மா ப்ராணவிகார: ப்ராணமய:, மநோமயஸ்தது³பாதி⁴ராத்மா தத்³விகார:, விஜ்ஞாநமயோ விஜ்ஞாநோபாதி⁴ராத்மா விஜ்ஞாநவிகார: । யத்³வா ப்⁴ருகு³வல்ல்யுக்தாதி⁴தை³விகாந்நாதீ³ந்ப்ரத்யாத்⁴யாத்மிகாந்நாதி³கோஶா விகாராஸ்ததே³தச்சதுஷ்டயம் ‘ஸ வா ஏஷ:’ இத்யாதி³நா க்ரமேணோக்த்வாநந்த³மய உக்த: ‘தஸ்மாத³ந்யோ(அ)ந்தர ஆத்மா விஜ்ஞாநமய:’ இதி ஸூத்ரிதாதி³த்யேதத்தஸ்யைவ ஸ்ம்ருத்யர்தோ² வைஶப்³த³: । ஏதஸ்மாத் ‘தஸ்ய ஶ்ரத்³தை⁴வ ஶிர:’ இத்யாதி³நா வ்யாக்²யாதாத் ।

ததோ(அ)ந்யத்வம் மநோமயஸ்யாபீத்யத உக்தம் —

அந்தர இதி ।

தஸ்மாதா³நந்த³மயஶப்³தே³ மயடோ விகாரப்ராசுர்யஸாதா⁴ரண்யாத்³விசாரபீ³ஜம் ஸம்ஶயமாஹ —

தத்ரேதி ।

ஈக்ஷத்யதி⁴கரணே முக்²யஸம்ப⁴வே கௌ³ணஸ்யாநவகாஶத்வாத்³விஷயாநுத³யே ப்ராயபாட²ஸ்யாகிஞ்சித்கரத்வாத³முக்²யேக்ஷணப்ரவாஹபாதே(அ)பி ஜக³த்காரணே முக்²யம் ததி³த்யுக்தம் । இஹ து மயடோ விகாரப்ராசுர்யயோர்முக்²யத்வே ஸதி விஷயோத³யே ப்ராசுர்யார்தா²த்ப்ராயத்³ருஷ்டேர்வ்யாவர்தகத்வாத்பூர்வாதி⁴கரணஸித்³தா⁴ந்தாபா⁴வேந பூர்வபக்ஷோந்மேஷாத்ப்ரத்யுதா³ஹரணாத்மிகாம் ஸங்க³திம் விவக்ஷந்நாகாங்க்ஷாத்³வாரா பூர்வபக்ஷயதி —

கிமிதி ।

ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³திசதுஷ்டயம் ப²லம் ச வக்ஷ்யதே । மயட: ஸாதா⁴ரண்யே(அ)பி விஶேஷக்³ரஹே ஹேதுர்நாஸ்தீதி —

கஸ்மாதி³தி ।

விகாரப்ராயபாட²ம் ஹேதுமாஹ —

அந்நேதி ।

ப்ராயபாடே²(அ)பி ப்ரகரணால்லிங்க³ம் ப³லவதி³த்யாஹ —

அதா²பீதி ।

ஸாவயவத்வஶாரீரத்வலிங்கா³ப்⁴யாம் மயட்ஶ்ருத்யா சாநுக்³ருஹீதம் ப்ரகரணமேவ ப்ரப³லமித்யாஹ —

ந ஸ்யாதி³தி ।

ஸாவயவத்வஸ்யாந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் ப்ரத்யாஹ —

முக்²யஶ்சேதி³தி ।

தஸ்ய நிஷ்கலத்வஶ்ருத்யா நிரம்ஶத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஆநந்த³மயே(அ)பி குத: ஸாவயவத்வம், தத்ராஹ —

இஹ த்விதி ।

லிங்கா³ந்தரம் விப⁴ஜதே —

ஶாரீரத்வம் சேதி ।

வ்யவஹிதாந்வயேநாபீ⁴ஷ்டார்த²த்³ருஷ்டௌ வ்யாசஷ்டே —

தஸ்யேதி ।

ஶாரீரத்வே(அ)பி பரமாத்மத்வம் கிம் ந ஸ்யாத் , தத்ராஹ —

ந சேதி ।

ப்ரியாதி³ஸ்பர்ஶித்வே ச ஸம்ஸாரித்வமித்யர்த²: ।

கா தர்ஹி ஸர்வாந்தரத்வஸ்ய க³திரித்யாஶங்க்ய சதுஷ்கோஶாந்தரத்வமேவ ந ஸர்வாந்தரத்வமித்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

உக்தம் ப்ரகாரணாதி³ தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । ஆநந்த³மயே ஸம்ஸாரிண்யுபாஸ்தித்³வாரா து³:க²ரஹிதப்ரியாதி³யுக்தஸ்வரூபாவஸ்தா²நம் ப²லம் வக்துமிதிஶப்³த³: ।

பூர்வபக்ஷமநூத்³ய ஸித்³தா⁴ந்தயதி —

ஏவமிதி ।

ஸௌத்ரீம் ப்ரதிஜ்ஞாம் விப⁴ஜதே —

பர ஏவேதி ।

ப்ரகரணாதி³நா தஸ்ய ஸம்ஸாரித்வே ப்ரதிஜ்ஞாநுபபத்திரித்யாஹ —

குத இதி ।

ஹேதுமாதா³ய வ்யாகரோதி —

அப்⁴யாஸாதி³தி ।

ஆநந்த³ஶப்³தா³ப்⁴யாஸே கத²மாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்மதேத்யாஶங்க்ய ப்³ரஹ்மணி ப்ரயுக்தபூர்வஸ்ய தஸ்ய ப்ரகரணாதா³நந்த³மயே ப்ரயோகா³ஜ்ஜ்யோதிஷ்டோமாதி⁴காரே ஜ்யோதி:ஶப்³தா³ப்⁴யாஸவதா³நந்த³மயாதி⁴காரே தத்பதா³ப்⁴யாஸஸ்ய தத்³விஷயத்வாதி³த்யாஹ —

ஆநந்த³மயமிதி ।

ரஸ: ஸார: । அந்நமயாதி³கோஶசதுஷ்டயாந்தரத்வாதா³நந்த³மயோ(அ)யம் । லப்³த்⁴வா த்⁴யாதா ।

பூர்ணஶ்சேதா³நந்த³: ஸர்வஸாக்ஷீ ஸர்வப்ரேரகோ ந ஸ்யாத்ததா³ ப்ராணாதே³ரசேதநஸ்ய சேஷ்டா ந யுக்தேத்யாஹ —

கோ ஹீதி ।

ஸர்வாநந்த³யித்ருத்வாத³பி பராநந்த³த்வமஸ்யேத்யாஹ —

ஏஷ ஹீதி ।

'யுவா ஸ்யாத்’ இத்யாதி³நா ஸார்வபௌ⁴மமாரப்⁴ய ப்³ரஹ்மாந்தமுத்தரோத்தரமுத்குஷ்டாநந்த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணி ஸமாப்திப²லா மீமாம்ஸா ‘ஸைஷா’ இத்யுக்தா । மயட³ந்தஸ்யாப்⁴யாஸமாஹ —

ஏதமிதி ।

உபஸங்க்ரமணம் ப்ராப்திர்ப்³ரஹ்மண: ஸ்வரூபமிதி ஶேஷ: ।

க³திஸாமாந்யார்த²ம் ப்³ரஹ்மண்யாநந்த³ஶப்³த³ஸ்யாந்யத்ராபி ப்ரயுக்தத்வமாஹ —

ஶ்ருத்யந்தரே சேதி ।

ததா²பி கத²மாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வமித்யாஶங்க்ய ஹேத்வர்த²முபஸம்ஹரதி —

ஏவமிதி ।

அப்⁴யாஸாத்தஸ்ய சாதி⁴காராதா³நந்த³மயார்த²த்வாதி³தி ஶேஷ: ।

லிங்கா³த்தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வமுக்த்வா தத³ப்³ரஹ்மத்வஹேதும் ப்ராயபாட²மநுவத³தி —

யத்த்விதி ।

லிங்க³பா³த்⁴ய: ஸந்நிதி⁴ரித்யாஹ —

நாஸாவிதி ।

தஸ்ய சதுஷ்கோஶாந்தரத்வமேவ ந ஸர்வாந்தரத்வமித்யுக்தமாஶங்க்ய தாத்பார்யமாஹ —

முக்²யமிதி ।

கிமிதி தர்ஹி ப்ரத²மமந்நமயாதி³சதுஷ்டயமாதி³ஷ்டம், தத்ராஹ —

லோகேதி ।

கத²ம் தர்ஹி தே³ஹே மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யாத்மத்வதீ⁴ரித்யாஶங்க்யாவிவேகாதி³த்யாஹ —

அத்யந்தேதி ।

அந்நமயாத்ப்ராணமயஸ்ய ததோ மநோமயஸ்ய தஸ்மாத³பி விஜ்ஞாநமயஸ்ய ததஶ்சாநந்த³மயஸ்யாந்தரத்வே த்³ருஷ்டாந்த: —

மூஷேதி ।

தர்ஹி ப்ராணமயாதே³ரேவாந்யதமஸ்யாத்மத்வஸம்ப⁴வே கிமாநந்த³மயேநேத்யாஶங்க்யாஹ —

பூர்வேணேதி ।

அநாத்மத்வேந ஸாம்யே தத்தஜ்ஜ்ஞாபநமகிஞ்சித்கரமித்யாஶங்க்ய லோகபு³த்³தி⁴மநுவத³ந்நநுஸரதி³த்யுக்தம் ஸ்மாரயதி —

ப்ரதிபத்தீதி ।

ஆநந்த³மயாத³ந்யஸ்யாந்தரஸ்யாநுக்தேரஸ்ய நிரங்குஶமாந்தரத்வமித்யாஹ —

ஸர்வேதி ।

அமுக்²யப்ரவாஹபாதே(அ)பி முக்²யத்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி ।

இஹாபீதி ।

அமுக்²யப்ரவாஹே பதிதஸ்யாபீதி யாவத் ।

லிங்கே³ந ஸந்நிதி⁴பா³தே⁴(அ)பி ஸாவயவத்வலிங்கா³நுக்³ருஹீத: ஸ ப³லவாநித்யாஶங்க்யோக்தமநுவத³தி —

யத்த்விதி ।

தஸ்ய விஜ்ஞாநமயகோஶோபாத்⁴யதீ⁴நத்வேநாந்யதா²ஸித்³தே⁴ர்ந ஸந்நிதி⁴ஸஹாயதேத்யாஹ —

அதீதேதி ।

லிங்கா³ந்தரம் ஸந்நிதி⁴ஸஹாயத்வேநோக்தமநுவத³தி —

ஶாரீரத்வமிதி ।

லிங்க³யோரந்யதா²ஸித்³த⁴த்வே லிங்கே³ந கேவலஸந்நிதி⁴பா³தே⁴ ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ॥ 12 ॥

மயட்ஶப்³த³ஶ்ருதி: ஸந்நித்⁴யநுக்³ராஹிகேத்யுக்தமநூத்³ய நிரஸ்யதி —

விகாரேதி ।

தத்ராநுவாத³ம் வ்யாக்²யாதி —

அத்ராஹேதி ।

அப்⁴யாஸாதி³நா தஸ்ய பரத்வே ஸ்தி²தே குதஶ்சோத்³யமித்யாஹ —

கஸ்மாதி³தி ।

ப³லவத்யா ஶ்ருத்யோத்தரமாஹ —

விகாரேதி ।

யதா² ‘விகாரே ச ப்ரக்ருதிஶப்³த³:’ இத்யத்ர ஶாலிவிகாரம் பு⁴ங்க்தே முத்³க³விகாரேணேத்யஸ்மிந்நர்தே² ஶாலீந்பு⁴ங்க்தே முத்³கை³ரிதி ப்ரக்ருதிஶப்³தோ³ விகாரே ப்ரயுக்த:, ததா² விகாரஶப்³தோ³(அ)பி ப்ரக்ருதௌ ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய வ்யாசஷ்டே —

ப்ரக்ருதீதி ।

க: புநரத்ர விகாரஶப்³த³ இத்யுக்தே ‘மயட்³வா - ‘ இதி ஸூத்ராந்மயட்ஶப்³த³ஸ்ய விகாரவாசித்வாந்நாநந்த³மயஸ்ய முக்²யாத்மதேத்யாஹ —

ஆநந்தே³தி ।

ஶ்ருதேர்விகாரார்த²த்வே தத்³யுக்த: ஸந்நிதி⁴: ஸம்ஸாரிணமேவ கோ³சரயதீத்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

மயடோ விகாரார்த²த்வாநியமாந்ந ஶ்ருத்யநுக்³ரஹ: ஸந்நிதே⁴ரித்யாஹ —

நேதி ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

தத்ப்ரக்ருதேதி ।

ப்ராசுர்யேண ப்ரஸ்துதம் ப்ரக்ருதம், தது³ச்யதே(அ)ஸ்மிந்நிதி ப்ரக்ருதவசநமந்நாதி³ । ததி³தி ப்ரத²மாஸமர்தா²த்³யதோ²க்தே(அ)பி⁴தே⁴யே மயட்ப்ரத்யயோ ப⁴வதீதி ப்ரசுரதாயுக்தே(அ)பி வஸ்துநி விகாரவந்மயட்ஸ்மரணாந்ந விகாரார்த²தா நியதேத்யர்த²: ।

ப்ராசுர்யார்த²த்வம் மயடோ த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி —

யதே²தி ।

ஆநந்த³மயஶப்³த³ஸ்யாநந்த³ப்ராசுர்யார்த²த்வே தத்³விபரீதது³:க²ஸ்யாபி லேஶதோ ப்³ரஹ்மணி ப்ராப்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

ஆநந்தே³தி ।

ப்³ரஹ்மாநந்த³ஸ்ய மநுஷ்யத்வாவதி⁴ஷு பூர்வஸ்தா²நேஷு ஸுகா²ல்பத்வாபேக்ஷம் ப்ராசுர்யம் ந ஸ்வக³தது³:க²லேஶாபேக்ஷம் । அதோ ப்³ரஹ்மண்யாநந்தை³கரஸ்யம் யுக்தமித்யர்த²: ।

ஶ்ருதேர்ந ஸந்நிதி⁴ஸஹாயதேத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥ 13 ॥

ஸூத்ரஸ்த²ம் சகாரம் வ்யாகரோதி —

இதஶ்சேதி ।

அவஶிஷ்டம் வ்யாகுர்வந்நித:ஶப்³தா³ர்த²ம் ஸ்பு²டயதி —

யஸ்மாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மணோ நாத்ராநந்த³ஹேதுத்வம் பா⁴தீத்யாஶங்க்யாஹ —

ஆநந்த³யதீத்யர்த² இதி ।

ப்³ரஹ்மணோ லௌகிகாநந்த³ஹேதுத்வே(அ)பி கத²ம் ப்ராசுர்யார்த²தா மயட: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

யோ ஹீதி ।

ததே³வ தத்³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்போ²ரயதி —

யதே²தி ।

ப்ராசுர்யார்த²த்வே மயட: ஸ்தி²தே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ॥ 14 ॥

சஶப்³தா³ர்த²மாஹ —

இதஶ்சேதி ।

ததே³வ ஹேத்வந்தரமாஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

தஸ்மாதி³தி வ்யவஹிதேந ஸம்ப³ந்த⁴: । யந்நிர்தா⁴ரிதம் ததே³வேஹ கீ³யத இதி யோஜநா ।

ப்ரகரணாவிச்சே²தா³ர்த²ம் தத³நுஸந்த⁴த்தே —

யஸ்மாதி³தி ।

பூ⁴தயோநேரேவ ஸர்வப்ரத்யக்தமத்வேந ஸர்வாந்தரத்வமாஹ —

யச்சேதி ।

தஸ்யைவ ஜ்ஞேயத்வேந ப்ரக்ருதத்வமாஹ —

யஸ்யேதி ।

ததே³வாத்ரோச்யமாநமிதி குதோ க³ம்யதே, தத்ராஹ —

மந்த்ரேதி ।

அவிரோதா⁴தி³தி ।

ஏகார்த²த்வே ஸத்யுபாயோபேயத்வயோகா³தி³த்யர்த²: ।

தயோரநேகார்த²த்வே தோ³ஷமாஹ —

அந்யதே²தி ।

அந்நமயாதீ³நாமநாத்மத்வே(அ)ப்யவிரோத⁴வதி³ஹாபி ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

நசேதி ।

ப்³ரஹ்மணஸ்ததா³ந்தரத்வம் புச்ச²ஶ்ருதிஹதமிதி பா⁴வ: ।

கிஞ்ச ப்⁴ருகு³வல்ல்யாம் பஞ்சமபர்யாயேணோபஸம்ஹாராத்தஸ்ய ப்³ரஹ்மார்த²த்வவத³த்ராபி தஸ்ய ஸ்தா²நாத்தத³ர்த²தேத்யாஹ —

ஏதந்நிஷ்டே²தி ।

ப்ரகரணாதி³ஸித்³த⁴மர்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥ 15 ॥

பூர்வஸூத்ரஸ்த²ம் சகாரமாக்ருஷ்ய ஸூத்ரஸ்ய ஹேத்வந்தரபரத்வமாஹ —

இதஶ்சேதி ।

ஜீவஸ்ய ப்ரதிபாத்³யத்வாப்ராப்த்யா கிம் நிஷேத்⁴யமித்யஶங்க்யாநந்த³மயஶப்³த³வாச்யதேத்யாஹ —

நேதி ।

தஸ்யாபி வைஷயிகவிவிதா⁴நந்த³பா⁴க்த்வாத்தச்ச²ப்³த³த்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஹ —

கஸ்மாதி³தி ।

ஹேதுமாதா³ய வ்யாகர்தும் பூ⁴மிகாம் கரோதி —

அநுபபத்திரிதி ।

ஆலோசநம் தபோ நாயாஸமயம் ।

அஸத்வேவம் காநுபபத்தி:, தத்ராஹ —

தத்ரேதி ॥ 16 ॥

ஜீவஸ்யாநந்த³மயத்வநிஷேதே⁴ ஹேத்வந்தரமாஹ —

பே⁴தே³தி ।

சகாரார்த²ம் ப்ரதிஜ்ஞாய ப்ரகடயந்பே⁴த³வ்யபதே³ஶம் விஶத³யதி —

இதஶ்சேத்யாதி³நா ।

ஸ இத்யாநந்த³மயபராமர்ஶ இதி வக்துமாநந்த³மயாதி⁴கார இத்யுக்தம் । ஶ்ருதேரர்த²மாஹ —

ஜீவேதி ।

கயாநுபபத்த்யா பே⁴தோ³க்தி:, தத்ராஹ —

நஹீதி ।

லப்³தை⁴வ லப்³த⁴வ்யோ நசேத் தர்ஹி ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யோரநுபபத்திரிதி ஶங்கதே —

கத²மிதி ।

கா தயோரநுபபத்தி:, தத்ராஹ —

யாவதேதி ।

கிமேகத்ர வஸ்துதோ ந லப்³த்⁴ருலப்³த⁴வ்யத்வம் கிம்வா கல்பநயாபி । தத்ராத்³யமங்கீ³கரோதி —

பா³ட⁴மிதி ।

ஶ்ருத்யாத்³யுபபத்தயே த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

ததா²பீதி ।

அப்ரச்யுதாத்மபா⁴வோ(அ)க²ண்டை³கரஸ்யம் । லௌகிகோ லோகாத³நபேதோ(அ)ப்ராமாணிக: ।

தஸ்ய ப²லவத்த்வமாஹ —

தேநேதி ।

அந்வேஷணம் விசாராரம்ப⁴மாத்ரம், தத்ப²லாப்திர்லாப⁴:, ஶ்ரவணம் ஶக்திதாத்பர்யதீ⁴ரிதி பே⁴த³: । த்³ரஷ்ட்ருத்³ரஷ்டவ்யத்வாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் ஜீவத்வேநாநந்த³மயஸ்ய ஜீவஸ்யாவித்³யயாபி ஜீவாத்³பே⁴தா³பா⁴வாந்ந பே⁴த³வ்யபதே³ஶ: ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: ।

கிமிதி கல்பிதபே⁴தே³ந லப்³த்⁴ருலப்³த⁴வ்யத்வாத்³யுச்யதே, ஶ்ருத்யாதி³வஶாத்³வாஸ்தாவோ பே⁴தோ³(அ)ஸ்த்வித்யாஶங்க்யாஹ —

ப்ரதிஷித்⁴யத இதி ।

ஜீவஶ்சேந்நேஶ்வராத³ந்யஸ்தர்ஹி ஸோ(அ)பி ததோ(அ)ந்யோ நேதி தஸ்யாபி கல்பிதத்வமித்யாஶங்க்யாஹ —

பரமேஶ்வரஸ்த்விதி ।

கல்பிதஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நாத்³ருதே ஸத்த்வாத்³யயோகா³த்³பே⁴தே³நாஸத்த்வே(அ)பி ததோ(அ)ந்யதே³வாதி⁴ஷ்டா²நம், ஸத்தாஸ்பூ²ர்த்யோ: ஸ்வாதந்த்ர்யாதி³தி மத்வா த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி ।

ஸூத்ராரூட⁴: ஸ்வதோ(அ)பி மித்²யா, ஜீவே பே⁴த³மாத்ரம் ததா², ந ஸ்வரூபமித்யபரிதோஷாது³க்தம் —

யதா² வேதி ।

ததா²பி ஸூத்ரத்³வயஸாமர்த்²யாத்பாரமார்தி²கம் பே⁴த³மாஶங்க்யாஹ —

ஈத்³ருஶம் சேதி ।

அந்யதா² ஶ்ருதிஸூத்ரவிரோத⁴ இதி பா⁴வ: ॥ 17 ॥

நந்வௌபசாரிகஸ்ய காமயித்ருத்வஸ்ய ப்ரதா⁴நே(அ)பி ஸம்ப⁴வாத்ததே³வாநந்த³மயத்வேந காரணத்வேந வாபேக்ஷ்யதாம், ந பரமாத்மேத்யாஶங்க்யாஹ —

காமாச்சேதி ।

தத்³வ்யாக்²யாதி —

ஆநந்தே³தி ।

ஈக்ஷத்யதி⁴கரணே ப்ரதா⁴நஸ்ய நிரஸ்தத்வாதி³ஹாபி தந்நிராஸே புநருக்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

ஈக்ஷதேரிதி ।

ப்ராஸங்கி³கநிராஸஸ்ய ப்ரக்ருதோபயோக³மாஹ —

க³தீதி ॥ 18 ॥

ஆநந்த³மயஸ்ய ப்ரதா⁴நஜீவயோரந்யதரத்வாபா⁴வே ஹேத்வந்தரம் காமயித்ருத்வஸ்யாகௌ³ணத்வம் ஸூசயந்நாஹ —

அஸ்மிந்நிதி ।

சஶப்³தா³ர்த²மாஹ —

இதஶ்சேதி ।

அஸ்மிந்நித்யாதி³ வ்யாகுர்வந்நித:ஶப்³தா³ர்த²ம் ஸ்பஷ்டயதி —

யஸ்மாதி³தி ।

ப்ரதா⁴நபக்ஷே(அ)பி தத்³யோக³: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

ததா³த்மநேதி ।

ஸ்வதோ பி⁴ந்நயோஸ்தாதா³த்ம்யஸம்ப³ந்த⁴ம் வ்யாவர்தயதி —

தத்³பா⁴வேதி ।

உக்தார்த²ம் பத³மநூத்³ய க்ரியாபதா³பேக்ஷிதம் பூரயதி —

தத்³யோக³மிதி ।

யஸ்யாமைக்யஜ்ஞாநாவஸ்தா²யாம் வித்³வாநேதஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி பஞ்சீக்ருதபூ⁴தபஞ்சகேந, தத்கார்யேண ச ஸமஷ்டிஸ்தூ²லதே³ஹேந விராஜா த்³ருஶ்யஶப்³தி³தேநைக்யதாதா³த்ம்யஶூந்யே, ஸ்வஸம்ப³ந்தி⁴தயாத்⁴யஸ்தேந்த்³ரயஜாதேநாபஞ்சீக்ருதபூ⁴தகார்யேணாத்ம்யேந தாதா³த்ம்யாதி³ஹீநே, நிக்ருஷ்யோச்யந்த இதி நிருக்தாநி பூ⁴தஸூக்ஷ்மாணி தைஶ்சாபே⁴த³வர்ஜிதே, நி:ஶேஷலயஸ்தா²நம் நிலயநமிதி மூலப்ரக்ருதேருக்தேஸ்தத்தாதா³த்ம்யாதி³ரஹிதே, ப்ரகர்ஷேண ஸ்தி²திம் புநராவ்ருத்திரஹிதாம் லப⁴தே ।

அப⁴யம் யதா² ஸ்யாதி³த்யுக்தம் வ்யநக்தி —

அதே²தி ।

ஜ்ஞாநே ப²லமுக்த்வா ஜ்ஞாநாபா⁴வே தோ³ஷமாஹ —

யதா³ ஹீதி ।

பே⁴த³ஸ்யாநாதி³த்வாத்தத்காரணாதீ⁴நதோ³ஷோக்திரயுக்தேத்யாஶங்க்யாஹ —

ஏததி³தி ।

‘அப⁴யம் ப்ரதிஷ்டா²ம் ‘ இத்யுக்த்வா புந: ‘அப⁴யம் க³தோ ப⁴வதி’ இத்யுக்தே புநருக்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

யதா³ த்விதி ।

ஶாஸ்த்ரஸ்யாந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் ப்ரத்யாஹ —

தச்சேதி ।

வ்ருத்திக்ருதாம் மதமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

பரஸ்ய ஜ்ஞேயத்வே கைவல்யம் ப²லதீதி மத்வாஹ —

இதி ஸ்தி²தமிதி ।

அத்ர சாநந்த³மயே பரஸ்மிந்நாத்மநி ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் தைத்திரீயகஶ்ருதீநாம் ஸமந்வயாத³ஸ்தி ஸங்க³திசதுஷ்டயமிதி ஸ்வமதஸங்க்³ரஹார்த²ம் ஸ்வயூத்²யமதம் தூ³ஷயதி —

இத³ம் த்விதி ।

இஹேதி பரஸ்ய வ்யாக்²யோக்தி: ।

பர்யாயசதுஷ்டயே மயடோ விகாரார்த²த்வாத்பஞ்சமே பர்யாயே தாத³ர்த்²யமிதி ப்ரகரணம் த³ர்ஶயதி —

ஸ வா இதி ।

‘மயட்³வா - ‘ இதி ஸூத்ராந்மயட்ஶப்³தோ³ விகாரே ஶ்ருதிரிதி வக்தும் விகாரார்தே² மயடி³த்யுக்தம் । விகாரப்ரகரணம் ப்ரகடயிதும் ப்ரவாஹபத³ம் ।

ப்ரியாத்³யவயவத்வஸ்ய விகாரார்தே² லிங்க³த்வாத்ப்ராசுர்யார்த²த்வே ச ஹேத்வபா⁴வாந்மயடோ ந தத³ர்த²தேத்யாஹ —

ஆநந்தே³தி ।

ஏகஸ்யைவ மயடோ(அ)ர்த²த்³வயம் நேத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

அர்தே⁴தி ।

ஶ்ருதிலிங்க³ப்ரகரணவிரோதே⁴ந ப்ராசுர்யார்த²த்வே மயடோ த்³ருஷ்டாந்தோ(அ)பி நாஸ்தீத்யாஹ —

கத²மிதி ।

விகாரார்த²த்வே நிஶ்சிதே தத்³வாக்யஸ்ய ந ப்³ரஹ்மார்த²தேத்யாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

கத²ம்ஶப்³த³ஸ்ய ப்ரஶ்நார்த²தாமுபேத்ய ப்ரகரணேந ஶங்கதே —

மாந்த்ரேதி ।

ந ப்ரகரணமாத்ரம் நியாமகமதிப்ரஸக்தேரித்யாஹ —

அந்நேதி ।

தேஷாமப்³ரஹ்மத்வம் லிங்கா³தி³தி ஶங்கதே —

அத்ரேதி ।

ஆநந்த³மயாத³பி புச்ச²ம் ப்³ரஹ்மாந்யதா³ந்தரமுக்தமித்யாஶங்க்யாஹ —

ஆநந்தே³தி ।

ப்³ரஹ்மண்யாந்தரத்வமஶ்ருதம், புச்ச²த்வம் து ஶ்ருதமித்யர்த²: ।

தஸ்மாதா³ந்தரஸ்யாநுக்தௌ ப்ராகரணிகமர்த²மாஹ —

தேநேதி ।

தஸ்யாப்³ரஹ்மத்வே தோ³ஷமாஹ —

அந்யதே²தி ।

கிமாநந்த³மயாதா³ந்தரத்வேநாந்யஸ்யாநுக்தேஸ்தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம், கிம்வாந்யஸ்யைவாநுக்தேரிதி விகல்பயதி —

அத்ரேதி ।

தத்ராநந்த³மயாதா³ந்தரஸ்யாஶ்ருதிமுபேத்ய ப்³ரஹ்மத்வம் ப்ரத்யாஹ —

யத்³யபீதி ।

அந்யஸ்ய புச்ச²ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி⁴தா⁴நாதி³தி ஹேதும் ப்³ருவந்த்³விதீயம் நிராஹ —

யத இதி ।

இஷ்டார்த²த்³ருஷ்டௌ வ்யக்தம் ஹர்ஷமாத்ரம் ப்ரியம் । இஷ்டஸ்ம்ருதௌ ஹர்ஷோ மோத³: । ஸ சாப்⁴யாஸாத்ப்ரக்ருஷ்ட: ப்ரமோத³: । ஸுக²மாத்ரமாநந்த³: ।

மந்த்ரவர்ணோக்தம் ப்³ரஹ்ம, புச்ச²வாக்யே ப்³ரஹ்மஶப்³தா³த்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாதம் । ப்³ரஹ்மத்வே த்வாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்யாந்யத்ர வ்ருத்தி:, ஆநந்த³மயஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மண்யப்ரயுக்தஸ்ய தஸ்மிந்ப்ரயுக்திஶ்சேத்யயுக்தம் ஸ்யாதி³தி ஶ்ருதிதாத்பர்யமாஹ —

தத்ரேதி ।

ஆநந்த³மயஸ்யாப்³ரஹ்மத்வே தது³க்திவையர்த்²யமாஶங்க்யாந்நமயாதி³வத்புச்ச²ப்³ரஹ்மஜ்ஞாபநார்தா² தது³க்திரித்யாஹ —

ததி³தி ।

யது³க்தமாநந்த³மயஸ்யாப்³ரஹ்மத்வே ப்ரக்ருதஹாநமப்ரக்ருதப்ரக்ரியா சேதி, தத்ராஹ —

தத்ரேதி ।

புச்ச²ப்³ரஹ்மவாக்யஸ்ய ஸ்வப்ரதா⁴நப்³ரஹ்மார்த²த்வே ஸதீதி யாவத் ।

புச்ச²ஶ்ருதிவிரோதா⁴ந்ந தஸ்ய ஸ்வப்ரதா⁴நார்த²தேதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

புச்ச²ஶப்³த³ஸ்யாத்ராவயவார்த²த்வாபா⁴வே ப்ரகரணவிரோத⁴மாஹ —

அந்நேதி ।

புச்ச²ஶ்ருதேரவயவார்த²த்வே ப²லிதமாஹ —

தத்ரேதி ।

ஸ்வப்ரதா⁴நப்³ரஹ்மாதி⁴காராத்³ப்³ரஹ்மஶப்³தா³த்ததை²வ தத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநே புச்ச²ஶப்³த³விரோதே⁴ ஸத்யேகஸ்மிந்வாக்யே ப்ரத²மசரமஶ்ருதஶப்³த³யோராத்³யஸ்யாநுபஸஞ்ஜாதவிரோதி⁴நோ ப³லீயஸ்த்வாத்புச்ச²த்வேந கு³ணத்வபா³த⁴யா ஸ்வப்ரதா⁴நப்³ரஹ்மதீ⁴ரித்யாஹ —

ப்ரக்ருதத்வாதி³தி ।

அந்யதா²பி ப்ரக்ருதத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஹ —

நந்விதி ।

கிம் ப்ரக்ருதம் ப்³ரஹ்மாநந்த³மயவாக்யே புச்ச²வாக்யே சோச்யதே, கிம்வைகத்ரேதி விகல்பயதி —

அத்ரேதி ।

ப்ரத²மம் ப்ரத்யாஹ —

ததே²தி ।

அவயவாவயவித்வஸ்ய கல்பிதத்வே(அ)ப்யந்நமயாதி³ஷ்விவைகத்ர கு³ணப்ரதா⁴நத்வாயோகா³த் ।

யதி³ த்³விதீய:, தத்ராஹ —

அந்யதரேதி ।

அந்யதரஸ்மிந்வாக்யே ப்³ரஹ்மோக்திஸ்வீகாரே ஸதீத்யர்த²: ।

வாக்யஶேஷாத³பி புச்ச²வாக்ய ஏவோச்யதே ஸ்வப்ரதா⁴நம் ப்³ரஹ்மேத்யாஹ —

அபிசேதி ।

ஶ்லோகஸ்யாநந்த³மயார்த²த்வமாஶங்க்ய தாத்பர்யமாஹ —

அஸ்மிம்ஶ்சேதி ।

ப்ரதிஷ்டே²த்யத்ரைவேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஆநந்த³மயஸ்யைவ ப்³ரஹ்மணோ பா⁴வாபா⁴வதி⁴யோர்கு³ணதோ³ஷோக்திரித்யாஶங்க்‌யாஹ —

ந சேதி ।

புச்ச²வாக்யே ப்³ரஹ்மஶப்³தே³ந ஸ்வப்ரதா⁴நோக்தௌ புச்ச²ஶப்³த³ஸ்ய கா க³திரிதி ப்ருச்ச²தி —

கத²மிதி ।

தஸ்ய ப்³ரஹ்மணி வ்ருத்திமாத்ரம் வாந்விஷ்யதே கிம் முக்²யா வா வ்ருத்தி: । ஆத்³யே, பூர்வோக்தப்ருதி²வ்யாதி³புச்சே²ஷ்வாதா⁴ரத்வத்³ருஷ்ட்யா ப்³ரஹ்மண்யபி ஸர்வாதா⁴ரே லக்ஷணயா புச்ச²பத³மித்யாஹ —

நேதி ।

ந த்³விதீய:, ப்ரதிஷ்டா²ஶப்³த³விரோதா⁴தி³த்யாஹ —

ப்ரதிஷ்டே²தி ।

புச்ச²த்வே(அ)பி பராயணத்வம் வாரயதி —

ஏகேதி ।

நீட³த்வமாஶ்ரிதாபேக்ஷம், ததா³ஹ —

லௌகிகஸ்யேதி ।

பூர்வஸ்யோத்தரேண நிர்ணயாந்நாவயவார்த²தேதி ப²லிதமாஹ —

அநேநேதி ।

உக்தே(அ)ர்தே² ப்³ருஹதா³ரண்யகம் ஸம்வாத³யதி —

ஏதஸ்யேதி ।

நநு வ்ருத்திகாரைரபி தைத்திரீயகவாக்யம் ப்³ரஹ்மண்யேவ ஸமந்விதமிஷ்டம், தத்ர கிமுதா³ஹரணபே⁴தே³நேத்யாஶங்க்யாஹ —

அபிசேதி ।

நந்விஹ ஸவிஶேஷமேவ ப்³ரஹ்மேஷ்டம், வாக்யஶேஷே ராகா³தி³மதோர்வாங்ப⁴நஸயோரகோ³சரோ ப்³ரஹ்ம, ஶுத்³த⁴தி⁴யோஸ்து கோ³சர இத்யப்⁴யுபக³மாதி³த்யாஶங்க்ய ஸவிஶேஷஸ்ய ம்ருஷாத்வாத³ப்ராப்தநிஷேதா⁴பாதாச்ச மைவமித்யாஹ —

நிர்விஶேஷம் த்விதி ।

அதோ(அ)பீ⁴ஷ்டநிர்விஶேஷப்³ரஹ்மஸித்³த⁴யே புச்ச²வாக்யமேவோதா³ஹர்தவ்யமிதி பா⁴வ: ।

மயடோ விகாரார்த²த்வோக்த்யா ப்ராசுர்யார்த²த்வம் நிரஸ்யதா புச்ச²வாக்யே ஸ்வப்ரதா⁴நப்³ரஹ்மோக்திருக்தா । ஸம்ப்ரதி ப்ராசுர்யார்த²த்வே தோ³ஷாந்தரமாஹ —

அபிசேதி ।

ஸ்வப்ரக்ருத்யர்த²ப்ரதியோக்³யல்பதாமத்ரைவாநபேக்ஷ்ய ஸ்தா²நாந்தரஸ்த²தத்ஸஜாதீயால்பத்வாபேக்ஷாமாத்ரேண மயடோ(அ)ப்ரயோகா³தி³த்யர்த²: ।

அதிமது⁴ரே ருச்யர்த²ம் ரஸாந்தராநுவேத⁴வதா³நந்தே³ ப்ரீத்யுத்கர்ஷார்த²மீஷத்³து³:கா²நுஷக்திரிஷ்டேத்யாஶங்க்யாஹ —

ததா²சேதி ।

ப்ராசுர்யார்த²தாபா⁴வாந்மயடோ நாநந்த³மயோ ப்³ரஹ்மேத்யத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

ப்ரதிஶரீரம் சேதி ।

ப்ரதிதே³ஹம் ஸாதிஶயத்வேந பி⁴ந்நாதா³நந்த³மயாத்³ப்³ரஹ்ம ஸர்வாநுக³தமந்யதே³வேத்யர்த²: ।

யத்த்வப்⁴யாஸாத் ‘ஆநந்த³மயோ ப்³ரஹ்ம’ இதி தத்ர கிமாநந்த³மயஶப்³த³ஸ்யாப்⁴யாஸ: கிம் வாநந்த³ஶப்³த³ஸ்யேதி விகல்ப்யாத்³யே(அ)ஸித்³தி⁴மாஹ —

ந சேதி ।

ஆநந்த³மயம் ப்ரக்ருத்ய ப்³ரஹ்மணி ப்ரயுக்தபூர்வாநந்த³ஶப்³த³ஸ்யாப்⁴யாஸோ ஹேதுரிதி த்³விதீயம் நிரஸ்யதி —

யதி³சேதி ।

ஆநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே ப்ராதிபதி³கமாத்ராப்⁴யாஸோ(அ)பி ப்ரக்ருதாநந்த³மயார்த²: । ததஸ்தஸ்ய ப்³ரஹ்மதாதீ⁴ரித்யந்யோந்யாஶ்ரயதேதி பா⁴வ: ।

ஆநந்த³பதா³ப்⁴யாஸஸ்தர்ஹி கிம்விஷய:, புச்ச²வாக்யோக்தப்³ரஹ்மவிஷய:, இத்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ஆநந்தா³ப்⁴யாஸஸ்யாநந்த³மயார்த²த்வாயோக³ஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

மயட³ந்தஸ்யாப்யப்⁴யாஸாத்கத²ம் தத³ப்⁴யாஸஸித்³தி⁴:, தத்ராஹ —

யஸ்த்விதி ।

உபஸங்க்ரமிதவ்யாநாம் விவேகேந த்யாஜ்யாநாமித்யர்த²: ।

அந்நமயாதா³வுபஸங்க்ரமஸ்ய வித்³வத்ப²லாப்த்யர்த²த்வாதா³நந்த³மயஸ்யாப்³ரஹ்மத்வே ப்³ரஹ்மாப்தேரநுக்தே: ப்ரக்ரமப⁴ங்க³ இதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

கிமிஹோபஸங்க்ரமணம் ப்ராப்தி:, அதிக்ரமோ வா । ஆத்³யே, அவயவிப்ராப்த்யா(அ)வயவப்ராப்தேரார்தி²கத்வாத்புச்ச²ப்³ரஹ்மாப்திருக்தைவ । த்³விதீயே, ந ஹ்யதிக்ரமஸ்ய பரதீராப்திவத்கோஶாதிக்ரமஸ்ய ப்³ரஹ்மாப்தித்வாத்தத்ப்ராப்திரர்தா²து³க்தேத்யாஹ —

நைஷ இதி ।

ப்³ரஹ்மாப்தேர்மந்த்ரேண வக்ஷ்யமாணத்வாச்ச தத³நுக்திரஸித்³தே⁴த்யாஹ —

தத³பீதி ।

யத்து ‘ஸோ(அ)காமயத’ இத்யாத்³யாநந்த³மயார்த²ம் ஸத்தத்³ப்³ரஹ்மத்வவோதீ⁴தி, தத்ராஹ —

யா த்விதி ।

‘ரஸோ வை ஸ:’ இத்யாதே³ருத்தரஸ்யாநந்த³மயார்த²முக்தம் ப்ரத்யாஹ —

தத³பேக்ஷத்வாதி³தி ।

‘ஸோ(அ)காமயத’ இத்யாதி³ ப்³ரஹ்மண்யயுக்தம், நபும்ஸகே பும்லிங்கா³யோகா³தி³தி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ப்ரக்ரமேண ஸமாத⁴த்தே —

நாயமிதி ।

யத்து ப்⁴ருகு³வல்ல்யாம் பஞ்சமபர்யாயஸ்ய ப்³ரஹ்மார்த²த்வாதி³ஹாபி தாத³ர்த்²யம் ஸ்தா²நாதி³தி, தத்ராஹ —

யா த்விதி ।

இஹ மயடோ விகாரார்த²ஸ்ய ப்ரியஶிரஸ்த்வாதே³ஶ்ச ஶ்ருதேராந்த³மயஸ்யாப்³ரஹ்மதேதி ஶேஷ: ।

ப்³ரஹ்மணோ நிர்விஶேஷஸ்ய நாநந்த³மயதேத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

இஷ்டத்³ருஷ்டே: தல்லாபா⁴த் , தத்ஸ்ம்ருதேஶ்சாபி⁴வ்யக்தா: முக²விஶேஷா: தந்மாத்ரம் ச ப்ரியாதி³ஶப்³தா³ர்த² இத்யுக்தம் । ஸத்த்வோபஸர்ஜநாத்தமஸஸ்தது³பஸர்ஜநாத்³ரஜஸோ த்³வயோருபஸர்ஜநாத்ஸத்த்வாத்கேவலாச்சாபி⁴வ்யக்தம் ஸுக²ம் தத்தச்ச²ப்³த³வாச்யமித்யாசார்யா: । தேந விஷயஸம்ப³ந்த⁴ம் ஸத்த்வாதி³ஸம்ப³ந்த⁴ம் வா விஶேஷமீஷந்மாத்ரமப்யநாஶ்ரித்ய ப்³ரஹ்மண: ஸ்வதோ ந ப்ரியஶிரஸ்த்வாதி³ யுக்தம் । தஸ்மாதா³நந்த³மயஸ்ய ஸவிஶேஷத்வாத்ப்ரதிபாத்³யா ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யதேத்யர்த²: ।

இஹாபி ஸவிஶேஷமேவ ப்ரதிபாத்³யமித்யாஶங்க்யோக்தம் ஸ்மாரயதி —

நசேதி ।

பரமதநிராஸமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ஸ்வமதே ஸூத்ராணாமநநுகு³ணத்வமாஶங்க்ய தாநி யோஜயிதுமுபக்ரமதே —

ஸூத்ராணீதி ।

வ்யாக்²யாமேவாக்²யாதும் விஷயமுக்த்வா புச்ச²ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ப்⁴யாம் ஸம்ஶயமாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ஸ்வப்ரதா⁴நத்வேநேதி ।

ஸம்ஶயே ஸதீதி ஶேஷ: ।

பூர்வாதி⁴கரணே முக்²யேக்ஷணாத்³ப்³ரஹ்மநிர்ணயே கௌ³ண: ப்ராயபாடோ² பா³தி⁴த: । இஹ த்வாதா⁴ரமாத்ரத்வே(அ)வயவமாத்ரத்வே ச புச்ச²ஶப்³த³ஸ்ய லாக்ஷணிகத்வஸாம்யே(அ)வயவப்ராயத்³ருஷ்டேரவயவார்த²தேதி ஸங்க³த்யா பூர்வபக்ஷயதி —

புச்சே²தி ।

தைத்திரீயோபநிஷத³: ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³யா நிர்கு³ணப்³ரஹ்மாந்வயோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । பரபக்ஷே பூர்வோத்தரபக்ஷயோருபாஸ்திரேவ ப²லம் । இஹ பூர்வபக்ஷே ததா² ஸித்³தா⁴ந்தே ப்ரமிதி: ।

பூர்வபக்ஷமநூத்³ய ஸித்³தா⁴ந்தயதி —

இதி ப்ராப்த இதி ।

ஸ்வயூத்²யவ்யாக்²யாம் வ்யாவ்ருத்ய ஸ்வாபி⁴மதாம் வ்யாக்²யாமாஹ —

ஆநந்த³மய இதி ।

ஆநந்த³மயஶப்³தே³ந பஞ்சமபர்யாயஸ்த²புச்ச²வாக்யஸ்த²ம் ப்³ரஹ்மபத³முபலக்ஷ்ய தேந ஸ்வப்ரதா⁴நமேவ ப்³ரஹ்மோச்யத இதி ப்ரதிஜ்ஞாயாம் ஹேதும் வ்யாக்²யாதி —

அஸந்நேவேதி ।

பூர்வபக்ஷபீ³ஜமநுபா⁴ஷ்யம் தூ³ஷயதி —

விகாரேதி ।

வாசகத்வாபா⁴வாத³பி⁴ப்ரேத இத்யுக்தம் । பரிஹாரபா⁴க³மவதார்ய வ்யாகரோதி —

அத்ரேத்யாதி³நா ।

ப்³ரஹ்மாதி⁴கரணமிதி வாச்யே பூர்வத்ராவயவப்ரதா⁴நப்ரயோகா³த்தஸ்ய பு³த்³தி⁴ஸ்த²த்வாத்தேநாப்யதி⁴கரணலக்ஷணாத்புச்சோ²க்திரிதி தாத்பர்யமாஹ —

அவயவேதி ।

ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி —

அந்நேதி ।

தத்ர க³மகமாஹ —

யதி³தி ।

இதஶ்ச புச்ச²வாக்யே புச்ச²ஶப்³தே³நாவயவோ நோச்யதே கிந்த்வாதா⁴ரோ லக்ஷ்யத இத்யாஹ —

தத்³தே⁴த்விதி ।

தத்³வ்யாசஷ்டே —

ஸர்வஸ்யேதி ।

ததா²பி கஸ்மாதா³நந்த³மயாவயவத்வம் ப்³ரஹ்மணோ நேஷ்யதே, தத்ராஹ —

நசேதி ।

இதஶ்சாநந்த³மய: பரமாத்மா, யத: ‘ஸத்யம் ‘ இத்யாதி³மந்த்ரவர்ணேந யத்³ப்³ரஹ்மோக்தம் ததே³வாநந்த³மயஶப்³தே³ந விஶிஷ்டத்³வாரா லக்ஷ்யமாணஜீவசைதந்யஸ்ய ஸ்வரூபமிதி புச்ச²வாக்யேந ‘தத்த்வமஸி’ இதிவத்³கீ³யதே, ‘ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி’ இதி ப்³ரஹ்மவித³ஸ்தத்ப்ராப்த்யபி⁴தா⁴நேந ப்³ரஹ்மாத்மநோரைக்யோபக்ரமாத் । ‘ஸ யஶ்சாயம் புருஷே । யஶ்சாஸாவாதி³த்யே । ஸ ஏக: ‘ இத்யைக்யோபஸம்ஹாராத் ।

மத்⁴யே(அ)பி விஶிஷ்டத்³வாரா ஸ்வரூபைக்யே தாத்பர்யஸ்ய யுக்தத்வாதி³த்யாஹ —

மாந்த்ரவர்ணிகமிதி ।

இதஶ்ச புச்ச²வாக்யஸ்த²ம் ப்³ரஹ்மைவ ஸ்வப்ரதா⁴நம் ப்ரதிபாத்³யம், இதரஸ்த்வாநந்த³மயோ ந ப்ரதிபாத்³ய:, வைஷயிகப்ரியாதி³மத்த்வேந தத்ர முக்²யஸ்ரஷ்ட்ருத்வாத்³யநுபபத்தேரித்யாஹ —

நேதர இதி ।

இதஶ்ச நாநந்த³மயோ(அ)த்ர ப்ரதிபாத்³யதே, ப்³ரஹ்மாநந்த³ப்ரதிபி³ம்பி³தம் ரஸஶப்³தி³தம் லப்³த்⁴வாயமாநந்த³மய: ஸ்வயமாநந்தீ³ ப⁴வதீதி ப்³ரஹ்மணோ பே⁴தே³ந தஸ்யோக்தேர்ப்³ரஹ்மத்வாயோகா³தி³த்யாஹ —

பே⁴ேதே³நேதி ।

நநு ப்⁴ருகு³வல்ல்யாமாநந்த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வாதா³நந்த³மயஸ்யாபி ப்³ரஹ்மத்வம் பஞ்சமபர்யாயஸ்த²த்வாத³நுமீயதே, தத்ராஹ —

காமாச்சேதி ।

காம்யத இதி காம ஆநந்த³: । தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வத்³ருஷ்டேர்நாநுமாநேநாநந்த³மயஸ்யாபி ப்³ரஹ்மத்வமபேக்ஷிதவ்யம் । விகாரார்த²மயங்விரோதா⁴தி³த்யர்த²: ।

இதோ(அ)பி நாநந்த³மயோ(அ)த்ர ப்ரதிபாத்³யதே, புச்ச²வாக்யோக்தே ப்³ரஹ்மணி ப்ரதிபு³த்³த⁴ஸ்யாநந்த³மயஸ்ய ‘யதா³ ஹி’ இத்யாதி³நா தத்ப்ராப்திமோக்ஷாபி⁴தா⁴நாத் । தஸ்மாதா³நந்த³மயஶப்³த³வாச்யஸ்யாப்ரதிபாத்³யத்வாத்தல்லக்ஷ்யஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)வ்யதிரேகாத்புச்ச²வாக்யஸ்த²ம் ப்³ரஹ்மைவாத்ர ஸ்வப்ரதா⁴நம் ப்ரதிபாத்³யமிதி தத்ப்ரமித்யா கைவல்யம் ப²லதீத்யாஹ —

அஸ்மிந்நிதி ।

ததே³ததா³ஹ —

அபராண்யபீதி ॥ 19 ॥

ஸமந்வயஸ்ய ஸவிஶேஷபரத்வமபோத்³யோத்ஸர்க³: ஸ்தா²பித: । அது⁴நாபவாதா³ர்த²த்வேநாதி⁴கரணமவதாரயதி —

அந்தரிதி ।

சா²ந்தோ³க்³யஸ்த²ம் வாக்யமுதா³ஹரதி —

இத³மிதி ।

ருக்ஸாமயோ: ப்ருதி²வ்யக்³ந்யாத்³யாத்மத்வோக்த்யநந்தரமுபாஸ்திப்ரஸ்தாவார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: ।

‘ய ஏஷ’ இதி ஶாஸ்த்ரப்ரஸித்³தி⁴:, ஸந்நிதி⁴ஶ்சோக்தா । தஸ்யோபாஸ்த்யர்த²மாதி⁴தை³விகம் ஸ்தா²நமாஹ —

அந்தரிதி ।

ஆதி³த்யமண்ட³லஸ்ய மத்⁴யே ஸ்தி²த இதி யாவத் ।

த்⁴யாநார்த²மேவ ரூபவிஶேஷமாஹ —

ஹிரண்மய இதி ।

ஜ்யோதிர்மய இத்யர்த²: ।

ஸ்தா²நக்ருதம் பரிச்சே²த³ம் வ்யவச்சி²நத்தி —

புருஷ இதி ।

தத்ராவஹிததி⁴யாமநுப⁴வம் ப்ரமாணயதி —

த்³ருஶ்யத இதி ।

தர்ஹி புருஷத்வாத்பூர்ணஸ்ய கத²முபாஸ்தி:, தத்ராஹ —

ஹிரண்யேதி ।

தத்³வஜ்ஜ்யோதிர்மயாந்யேவாஸ்ய ஶ்மஶ்ரூணி கேஶாஶ்சேதி ததோ²க்த: । கிம் ப³ஹுநா, ஆப்ரணகா²த் ப்ரணகோ² நகா²க்³ரம் தேந ஸஹ ஸர்வ ஏவ ஸுவர்ணோ ஜ்யோதிர்மய: ।

சக்ஷுஷோர்விஶேஷமாஹ —

தஸ்யேதி ।

கபேர்மர்கடஸ்யாஸ: ப்ருஷ்ட²பா⁴கோ³(அ)த்யந்ததேஜஸ்வீ தத்துல்யம் புண்ட³ரீகம் யதா²த்யந்ததீ³ப்திமத்ததா²ஸ்ய தே³வஸ்யாக்ஷிணீ ப்ரக்ருஷ்டதீ³ப்திமதீ ।

த்⁴யாநார்த²மேவ நாம கரோதி —

தஸ்யேதி ।

கத²ம் தஸ்யோதி³திநாமத்வம், ததா³ஹ —

ஸ இதி ।

உதி³த உத்³க³த: । ஸகார்யஸர்வபாபாஸ்ப்ருஷ்ட இத்யர்த²: । த்⁴யாநப²லமுதே³தீதி । ஆதி³ஶப்³தா³த் ‘தஸ்யர்ச்க ஸாம ச கே³ஷ்ணௌ’ இத்யாத்³யுக்தமதி⁴தை³வதம், தே³வதாமதி⁴க்ருத்யோபாஸ்திவாக்யமித்யர்த²: ।

ஆதி⁴தை³வத்⁴யாநோக்த்யநந்தரமாத்மாநம் தே³ஹமதி⁴க்ருத்யாபி தது³க்திரித்யாஹ —

அதே²தி ।

ருக்ஸாமயோர்வாக்ப்ராணாத்³யாத்மத்வோக்த்யாநந்தர்யமதே²த்யுக்தம் । ஆதி³ஶப்³தா³த் ‘ஸைவர்க் தத்ஸாம’ இத்யாத்³யுக்தம் ।

ஸ்தா²நத்³வயஸ்த²ம் புருஷம் விஷயீக்ருத்ய ரூபத்த்வஶ்ருத்யா ஸர்வபாபாஸ்பர்ஶஶ்ருத்யா ச ஸம்ஶயமாஹ —

தத்ரேதி ।

கஶ்சிதி³த்யாதி³த்யக்ஷேத்ரஜ்ஞ உக்த: । பூர்வஸூத்ரே ப்³ரஹ்மபத³மாநந்த³மயபத³மாநந்த³பதா³ர்தா²ப்⁴யாஸஶ்சேதி முக்²யத்ரயார்த²ப³ஹுப்ரமாணவஶாந்நிர்விஶேஷநிர்ணயவத்³ரூபவத்த்வாதி³ப³ஹுப்ரமாணாத்ஸம்ஸாரீ ஹிரண்மய: புருஷ இதி ஸங்க³த்யா பூர்வபக்ஷமாகாங்க்ஷாபூர்வகமாஹ —

கிம் தாவதி³தி ।

ஸ்பு²டப்³ரஹ்மலிங்கோ³க்தஶ்ருதே ஸகு³ணே ப்³ரஹ்மண்யந்வயோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । பூர்வோத்தரபக்ஷயோரபரஸ்ய பரஸ்ய சோபாஸ்திரேவ ப²லம் ।

ஸர்வைருபாஸ்யத்வாய பர ஏவ கஸ்மாந்நேதி ப்ருஷ்ட்வா ஹேதுமாஹ —

குத இதி ।

சாக்ஷுஷே புருஷே யதோ²க்தம் ரூபம் ந ஶ்ருதமித்யாஶங்க்யாஹ —

அக்ஷீதி ।

பரஸ்யைவ ஸ்தா²நபே⁴தா³த்³ரூபவத்த்வமுபதே³ஶாதிதே³ஶாப்⁴யாமிதி சேத் , நேத்யாஹ —

நசேதி ।

பராபரிக்³ரஹே ஹேத்வந்தரமாஹ —

ஆதா⁴ரேதி ।

அநந்தஶக்தித்வாத்தஸ்யாப்யாதா⁴ரஶ்ருதிரித்யாஶங்க்யாஹ —

நஹீதி ।

பரஸ்யாநாதா⁴ரத்வே ஸ்வமஹிமப்ரதிஷ்ட²த்வம் ஹேது: । தத்ர மாநம் ‘ஸ ப⁴க³வ:’ இதி । தத்ரைவ ஹேத்வந்தரம் ஸர்வவ்யாபித்வம் । தத்ராபி மாநமாஹ —

ஆகாஶவதி³தி ।

ஈஶ்வராக்³ரஹே ஹேத்வந்தரமாஹ —

ஐஶ்வர்யேதி ।

‘ஸ ஏஷ:’ இத்யாதி⁴தை³விகபுருஷோக்தி: । அமுஷ்மாதா³தி³த்யாதூ³ர்த்⁴வகா³ யே லோகாஸ்தேஷாமீஶிதா, யே ச தே³வாநாம் காமா போ⁴கா³ஸ்தேஷாம் சேத்யர்த²: । ‘ஸ ஏஷ:’ இத்யாத்⁴யாத்மிகபுருஷோக்தி: । ஏதஸ்மாச்சக்ஷுஷ: ஸகாஶாத³ர்வாக்³க³தா யே லோகாஸ்தேஷாமீஶிதா, யே ச மநுஷ்யாணாம் காமா போ⁴கா³ஸ்தேஷாம் சேத்யேதஸ்ய மர்யாதா³வதை³ஶ்வர்யமுக்தமித்யர்த²: ।

பரஸ்யாபி த்⁴யாநார்த²ம் தாத்³ருகை³ஶ்வர்யம் ஸ்யாத் , நேத்யாஹ —

ந சேதி ।

‘ஏஷ ஸர்வேஶ்வர:' இத்யவிஶேஷஶ்ருதேரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கத²மேதஸ்ய ஸர்வேஶ்வரத்வம், யதோ பூ⁴தாநாம் நியந்தா யமோ(அ)ஸ்தி, நேத்யாஹ —

ஏஷ இதி ।

கத²ம் பரோ பூ⁴தாநாமதி⁴ஷ்டா²ய பாலயிதா, பாலயிதுரிந்த்³ராதே³: ஸத்த்வாத் , தத்ராஹ —

ஏஷ பூ⁴தேதி ।

ததா²பி ப்³ரஹ்மா மர்யாதா³ஸ்தா²பகோ(அ)ஸ்தி குதோ(அ)ஸ்ய ஸர்வேஶ்வரத்வம், தத்ராஹ —

ஏஷ இதி ।

யதா² ம்ருத்³தா³ருமய: ஸேதுர்ஜலவ்யூஹஸ்ய க்ஷேத்ரஸம்பதா³மஸம்பே⁴தா³ய தா⁴ரயிதா ததை²ஷோ(அ)பி ஸர்வேஷாம் வர்ணாதீ³நாமஸங்கராய தா⁴ரயிதா ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

மர்யாதா³தா⁴ரரூபஶ்ருதேராதி³த்யக்ஷேத்ரஜ்ஞ ஏவாத்ரோபாஸ்ய இத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

தஸ்ய கர்மாநதி⁴காராத்ஸர்வபாப்மவிக³ம: । ஸர்வாத்மத்வமுபாஸநாயை ஸ்துத்யர்த²மநூத்³யத இதி பா⁴வ: ।

பூர்வபக்ஷமநூத்³ய ஸூத்ரமவதார்ய ப்ரதிஜ்ஞாம் வ்யாகரோதி —

ஏவமித்யாதி³நா ।

ப்ரத²மஶ்ருதரூபவத்த்வாதி³நா சரமஶ்ருதஸர்வபாப்மவிக³மாதே³ர்நேயத்வாந்ந பரஸ்ய ப்ராப்திரித்யாஹ —

குத இதி ।

ப²லவத்பாப்மவிக³மாதி³லிங்க³ஸ்ய சரமஸ்யாபி தச்சூ²ந்யத்வேநாவிவக்ஷிதால்லிங்கா³தா³த்³யாத³பி ப³லீயஸ்த்வாத்தத்³வஶேநேதரந்நேயமித்யாஹ —

தத்³த⁴ர்மேதி ।

இஹேதி ஸ்தா²நத்³வயஸ்த²புருஷோக்தி: ।

ஆதி³த்யக்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்யாபி கர்மாநதி⁴காராத்பாப்மாஸ்பர்ஶோ யுக்த:, ‘ந ஹ வை தே³வாந்பாபம் ‘ இதி ஶ்ருதேரித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸர்வேதி ।

தே³வாதி³ஷு பஶ்வாதி³வத்கர்மாநதி⁴காரே(அ)பி ப்ராசிப⁴வே ஸஞ்சிதபாபயோகா³த்தத³ல்பத்வாத் ‘ந ஹ வை தே³வாந் ‘ இத்யுக்தேர்ந ஜீவ: ஸர்வபாபாஸ்ப்ருஷ்ட: । ப்ரதே³ஶாந்தரே ச தஸ்ய பரஸ்மிந்நேவ ஶ்ருதேரத்ராபி தத்³த்³ருஷ்ட்யா தத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்தஸ்யைவோபாஸ்யதேதி பா⁴வ: ।

ஸார்வாத்ம்யமபி ஶ்ருதம் ந ஸம்ஸாரிணி யுக்தமித்யாஹ —

ததே²தி ।

தத்ர தச்ச²ப்³தை³ஶ்சாக்ஷுஷநரோக்தி: । ருகா³தி³விதே⁴யாபேக்ஷயா விலக்ஷணலிங்கோ³க்தி: । உக்த²ம் ஶஸ்த்ரவிஶேஷ: । தத்ஸாஹசர்யாத்தத்ஸாம ஸ்தோத்ரம், உக்தா²த³ந்யச்ச²ஸ்த்ரம்ருகு³ச்யதே ।

ப்³ரஹ்ம த்ரயோவேதா³: ருகா³த்³யாத்மநா சாக்ஷுஷஸ்ய ஸம்ஸாரித்வே(அ)பி ஸ்துதிருபாஸ்த்யர்த²மித்யாஶங்க்ய முக்²யஸம்ப⁴வே நாமுக்²யகல்பநேத்யாஹ —

ஸா சேதி ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

ப்ருதி²வீதி ।

ருக³தி⁴தை³வதம் ப்ருதி²வ்யந்தரிக்ஷத்³யுநக்ஷத்ராதி³த்யக³தஶுக்லபா⁴ரூபா । ஸாம சாக்³நிவாய்வாதி³த்யசந்த்³ராதி³த்யக³தபரக்ருஷ்ணாக்²யாதிக்ருஷ்ணரூபம் ‘இயமேவர்க³க்³நி: ஸாம’ இத்யாதி³நோக்தம் । அத்⁴யாத்மம் ச வாக்சக்ஷு:ஶ்ரோத்ராக்ஷிக³தஶுக்லபா⁴லக்ஷணா தாவத்³ருகு³க்தா । ஸாம ச ப்ராணச்சா²யாத்மமநோ(அ)க்ஷிஸ்த²க்ருஷ்ணபா⁴ரூபம் ‘வாகே³வர்க்ப்ராண: ஸாம’ இத்யாதி³நோக்தம் । ஏவமுப⁴யத்ரோக்தரூபே ருக்ஸாமே க்ரமேணோக்த்வா புருஷஸ்யோக்தப்ரகாரர்க்சாபி⁴ஹிதப்ரகாரம் ஸாம சேத்யேதே த்³வே கே³ஷ்ணௌ பாத³பர்வணீ இதி தே³வதாயாமுக்த்வாத்மந்யபி தயோர்ருக்ஸாமயோரதிதே³ஶேந கே³ஷ்ணத்வமுக்தமித்யர்த²: ।

தத³பி ஸம்ஸாரிவிஷயம் கிம் ந ஸ்யாத் , நேத்யாஹ —

தச்சேதி ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

தத்³ய இதி ।

வ்யவஹாரபூ⁴மிஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । த⁴நஸநயோ த⁴நஸ்ய லப்³தா⁴ர: । விபூ⁴திமந்த இத்யர்த²: ।

ராஜாதீ³நாமபி ஶ்ரீமதாம் கீ³யமாநத்வத்³ருஷ்டேரந்யதா²ஸித்³தி⁴மாஶங்க்யாஹ —

தச்சேதி ।

உக்தே(அ)ர்தே² ஸ்ம்ருதிமநுகூலயதி —

யத்³யதி³தி ।

த⁴நாதி³ஸம்ருத்³தி⁴மத்த்வம் விபூ⁴திமத்த்வம் । காந்திமத்த்வம் ஶ்ரீமத்த்வம் । ப³லவத்த்வமௌர்ஜித்யம் ।

ஈஶ்வரபக்ஷே ஹேத்வந்தரமாஹ —

லோகேதி ।

நிரங்குஶமநந்யாதீ⁴நம் ।

ஸர்வபாப்மவிரஹாதி³நா தஸ்யைவோபாஸ்யதேத்யுக்த்வா பரோக்தமநுவத³தி —

யத்த்விதி ।

ரூபவத்த்வம் நாவஶ்யம் ஸம்ஸாரிலிங்க³மித்யாஹ —

அத்ரேதி ।

மாயாமயஸ்யாபி ரூபஸ்ய ஹிரண்யஶ்மஶ்ருத்வாதி³நியமே ஹேதுமாஹ —

இச்சே²தி ।

ததா²வித⁴ரூபோபயோக³மாஹ —

ஸாத⁴கேதி ।

தஸ்யேச்சா²பி மாயாமயீதி மத்வாஹ —

மாயேதி ।

யதா²த்³ருஷ்டி தே³ஹாதி³வைஶிஷ்ட்யமீஶ்வரஸ்ய தாத்த்விகமித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸர்வேதி ।

அரூபஶ்ருதிவிருத்³த⁴ம் ரூபவத்த்வமித்யுக்தமாஶங்க்ய விஷயபே⁴த³மாஹ —

அபிசேதி ।

தாத்த்விகமைஶ்வரம் ரூபமாஶ்ரித்யாஶப்³தா³தி³ஶாஸ்த்ரே கத²ம் தஸ்ய ரூபாதி³மத்த்வோக்தி:, தத்ராஹ —

ஸர்வேதி ।

நிர்விஶேஷமேவ ப்³ரஹ்மாத்ர ப்ரதிபாத்³யம் தஜ்ஜ்ஞாநாதே³வ முக்திரித்யாஶங்க்யோபாஸ்திவாக்யத்வாத்ஸவிஶேஷோக்திரித்யாஹ —

ததே²தி ।

ஸ்வமஹிமப்ரதிஷ்ட²ஸ்யாதா⁴ராயோகா³த³த்ர சாதா⁴ரஶ்ருதேரீஶ்வராத³ர்தா²ந்தரதேத்யுக்தமநுவத³தி —

யத³பீதி ।

ஆதா⁴ராநபேக்ஷஸ்யாபி ப²லவஶாத்தது³க்தேர்நாநீஶ்வரதேத்யாஹ —

அத்ரேதி ।

கிமித்யுபாஸநாயை தது³க்தி:, ஸாக்ஷாதே³வ கிம் ந ஸ்யாத் , தத்ராஹ —

ஸர்வக³தத்வாதி³தி ।

மர்யாதா³வதை³ஶ்வர்யமீஶ்வரஸ்ய நேத்யுக்தம் ப்ரத்யாஹ —

ஐஶ்வர்யேதி ।

ஏகஸ்யைவேஶ்வரஸ்ய ஸ்தா²நபே⁴தா³வச்சே²தா³தை³ஶ்வர்யமர்யாதா³கரணம் ப்ருத²க³நுத்⁴யாநார்த²ம் ந பரிச்சே²த³ப்ராப்த்யர்த²மித்யர்த²: ।

பரோக்தலிங்கா³நாமந்யதா²த்வே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ॥ 20 ॥

உபாஸ்யோத்³தே³ஶேநோபாஸ்திவிதே⁴ர்விதே⁴யக்ரியாகர்மணோர்வ்ரீ்ஹ்யாதி³வத³ந்யத: ஸித்³தி⁴ர்வாச்யேத்யாஶங்க்யாஹ —

பே⁴தே³தி ।

ஆதி³த்யக்ஷேத்ரஜ்ஞாத³ந்தர்யாமிண: ।

ஶ்ருத்யந்தரே பே⁴தோ³க்தேஸ்ததோ(அ)ந்ய ஈஶ்வர: ஸித்³த⁴ இத்யக்ஷரார்த²மாஹ —

அஸ்தீதி ।

ஆதி³த்யமண்ட³லே ஸ்தி²தரஶ்மிபுஞ்ஜஸ்யாபி ஸ்யாதி³த்யத உக்தம் —

ஆதி³த்யாதி³தி ।

தஜ்ஜீவம் வ்யுத³ஸ்யதி —

யமிதி ।

தஸ்ய தே³ஹித்வே ஜீவத்வமதே³ஹித்வே ந நியந்த்ருதேத்யாஶங்க்யாஹ —

யஸ்யேதி ।

இதஶ்சாதி³த்யஜீவாத³ந்யோ(அ)ஸாவித்யாஹ —

ய இதி ।

தஸ்ய தாடஸ்த்²யம் வாரயதி —

ஏஷ இதி ।

ஶ்ருத்யந்தரஸ்யாப்யநீஶ்வரவிஷயத்வமாஶங்க்யாஹ —

தத்ரேதி ।

ததா²பி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாபகாபா⁴வாந்நேஹ தது³பாஸ்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

ஸ ஏவேதி ।

ஆதி³த்யாந்த:ஸ்த²த்வஶ்ருதிஸாம்யாத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயா பர ஏவோத்³கீ³தே² த்⁴யேயத்வேநோபதி³ஶ்யத இத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥ 21 ॥

பூர்வத்ராவ்யபி⁴சாரிலிங்கே³ந ரூபவத்த்வாத்³யந்யதா² நீதம் । இஹ து லிங்கா³ந்ந ஶ்ருதிரந்யத²யிதவ்யேதி ப்ராப்தே ப்ரத்யாஹ —

ஆகாஶ இதி ।

சா²ந்தோ³க்³யவாக்யமேவோதா³ஹரதி —

இத³மிதி ।

'ஹந்தாஹமேதத்³ப⁴க³வத்தோ வேதா³நி’ இத்யுபஸந்ந: ஶாலாவத்ய: ‘வித்³தி⁴’ இதி ஜைவலிநோக்தே ப்ருச்ச²தி —

அஸ்யேதி ।

ஸர்வஸ்யைவ ப்ரபஞ்சஸ்ய ப்ரதிஷ்டா²ப்ரஶ்நே ப்ரவாஹணஸ்யோத்தரமாஹ —

ஆகாஶ இதி ।

கத²ம் பூ⁴தாகாஶ: ஸர்வஜக³த்ப்ரதிஷ்டா², தத்ராஹ —

ஸர்வாணீதி ।

உபநிஷதா³ம் தத³பி⁴ஜ்ஞாநாம் ச ப்ரஸித்³த⁴மேததி³தி த்³யோதகௌ நிபாதௌ ।

நிமித்தமாத்ரத்வம் நிராகர்தும் விஶிநஷ்டி —

ஆகாஶமிதி ।

பூ⁴தாகாஶவ்யாவ்ருத்தயே ஹேத்வந்தரமாஹ —

ஆகாஶோ ஹீதி ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரம் ஸூசயதி —

ஆகாஶ இதி ।

விசாரபீ³ஜம் ஸம்ஶயமாஹ —

தத்ரேதி ।

அநதிப்ரஸங்கா³ர்த²ம் ப்ரஶ்நத்³வாரா நிமித்தமாஹ —

குத இதி ।

க்வசிதி³த்யுக்தம் ஸ்பஷ்டயதி —

யத்ரேதி ।

அஸாதா⁴ரணகு³ணஶ்ருதேராகாஶஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மார்த²த்வே த்³ருஷ்டாந்த: —

யதே²தி ।

அஸாதா⁴ரணேநாநந்தே³நாந்யத்ராஸம்பா⁴விதேந ஸாமாநாதி⁴கரண்யாதா³காஶோ ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ।

வாக்யஶேஷாதா³காஶஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ஆகாஶ இதி ।

நிபாதாவாகாஶஸ்ய நாமரூபோபலக்ஷிதஸர்வப்ரபஞ்சநிர்வாஹகத்வப்ரஸித்³த்⁴யர்தௌ² । தே நாமரூபே யத³ந்தரா யஸ்மாத³ந்யே யஸ்ய வா மத்⁴யே ஸ்த:, தந்நாமரூபாஸ்ப்ருஷ்டம் ப்³ரஹ்மேதி வாக்யஶேஷாத³த்ராகாஶோ ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: । ‘ய ஏஷோ(அ)ந்தர்ஹ்ருத³ய ஆகாஶஸ்தஸ்மிஞ்ஶேதே’ இத்யாதி³வாக்யஸங்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் । யதை²வமாதா³வாகாஶோ ப்³ரஹ்ம ததா²த்ராபீதி யோஜநா ।

ரூடி⁴நிரூடி⁴ப்⁴யாம் ஸம்ஶயமுபஸம்ஹரதி —

அத இதி ।

விம்ருஶ்ய பூர்வபக்ஷயதி —

கிம் புநரிதி ।

ஸ்பு²டப்³ரஹ்மலிங்கோ³க்தஶ்ருதேருத்³கீ³தே² ஸம்பாத்³யோபாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயோக்தே: ஸங்க³தய: । பூர்வபக்ஷே பூ⁴தாகாஶத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யேதி ப²லம் ।

வைதி³கப்ரயோக³ஸ்ய தாத்³ருக்ப்ரயோகா³த்³ப்³ரஹ்மார்த²த்வே ஸித்³தே⁴ குதோ பூ⁴தாகாஶார்த²தேதி ஶங்கித்வா ஹேதுமாஹ —

குத இதி ।

ப்ரத²மஶ்ருதாகாஶஶ்ருத்யா பூ⁴தார்தே² ரூட்⁴யா சரமஶ்ருதப்³ரஹ்மலிங்க³பா³தா⁴ந்ந ஶ்ருத்யந்தரேண ப்³ரஹ்மார்த²தேத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மண்யபி ஸாதா⁴ரணத்வாந்நாகாஶஶ்ருதிர்ப்³ரஹ்மலிங்க³பா³தி⁴கேத்யாஶங்க்யாஹ —

நசேதி ।

ஏகஸ்யாபி கோ³ஶப்³த³ஸ்யாநேகார்த²த்வமக³த்யா(அ)பீ⁴ஷ்டம், ப்³ரஹ்மணி த்வாகாஶஶப்³தோ³ கௌ³ணத்வேநாபி க³ச்ச²தீத்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

கௌ³ணத்வார்த²ம் கு³ணயோக³மாஹ —

விபு⁴த்வேதி ।

கு³ணவ்ருத்தேரபி ஶப்³த³வ்ருத்தித்வாத்தயா கிம் ந ப்³ரஹ்ம க்³ருஹ்யதே, தத்ராஹ —

நசேதி ।

நநு நேஹ முக்²யம் ஸம்ப⁴வதி தத்ர ஸர்வகாரணத்வாயோகா³த³தோ முக்²யகௌ³ணயோர்முக்²யே ஸம்ப்ரத்யயந்யாயஸ்யாநவகாஶத்வம், தத்ராஹ —

ஸம்ப⁴வதீதி ।

ததே³வ ஸாத⁴யிதும் ஶங்கயதி —

நந்விதி ।

ஆகாஶஸ்ய ப்ரத²மஶ்ருதத்வேநாஸஞ்ஜாதவிரோதி⁴த்வாத்தத்³பு³த்³தௌ⁴ ததே³கவாக்யஸ்த²முபஸ்தி²தம் ஸர்வமுபஜாதவிரோதி⁴த்வாத்ததா³நுகு³ண்யேந நேயமித்யாஹ —

நேதி ।

தத்ரைவ தைத்திரீயகஶ்ருதிஸம்வாத³மாஹ —

விஜ்ஞாயதே ஹீதி ।

ததா²பி கத²ம் வாக்யஶேஷோ பூ⁴தாகாஶே ஸ்யாத் , தத்ராஹ —

ஜ்யாயஸ்த்வேதி ।

பூ⁴தாகாஶே(அ)பி ஶேஷோபபத்தௌ ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

பூ⁴தாகாஶத்³ருஷ்ட்யோத்³கீ³தோ²பாஸ்திரிதி ப்ராப்தமநூத்³ய ஸித்³தா⁴ந்தயதி —

ஏவமிதி ।

ரூட்⁴யா ப்ரயோக³பா³ஹுல்யாச்ச ஸித்³த⁴பூ⁴தாகாஶத்யாகே³ ந ஹேதுரிதி ஶங்கித்வா ஹேதுமாதா³ய வ்யாசஷ்டே —

குத இதி ।

நநு வாதி³ந: ஸர்வயோநித்வம் ப்³ரஹ்மணோ நேச்ச²ந்தி தத்ராஹ —

பரஸ்மாத்³தீ⁴தி ।

தஸ்யாந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் ஸ்மாரயதி —

நந்விதி ।

உக்தமுபேத்ய ப்ரத்யாஹ —

ஸத்யமிதி ।

தத்ர தத்ர தேஜ:ப்ரப்⁴ருதிஷு வாய்வாதே³ரபி காரணத்வாத³வதா⁴ரணாஸித்³தி⁴:, மூலகாரணாபேக்ஷாயாம் ப்³ரஹ்மண்யேவ தத்³யுக்தம் । ஸர்வாணீதி பூ⁴தவிஶேஷணம் ச பூ⁴தாகாஶபக்ஷே வாய்வாதௌ³ ஸங்குசிதம் ஸ்யாத்தஸ்மாந்நாந்யதா²ஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ஸர்வபூ⁴தோத்பாத³கத்வவத்தல்லயாதா⁴ரத்வமபி ப்³ரஹ்மலிங்க³மித்யாஹ —

ததே²தி ।

ப்³ரஹ்மணோ லிங்க³த்³வயமாஹ —

ஆகாஶோ ஹீதி ।

பூ⁴தாகாஶஸ்யாபி ஜ்யாயஸ்த்வாதி³ ஸாபேக்ஷமுக்தமித்யாஶங்க்யாஹ —

ஜ்யாயஸ்த்வமிதி ।

நைரபேக்ஷ்யதி⁴யா தரபோ வசநம் ।

ந கேவலம் யுக்த்யாஸ்ய பராயணத்வம், ஶ்ருதேரபீத்யாஹ —

ஶ்ருதிரிதி ।

ராதேர்த⁴நஸ்ய தா³துர்யஜமாநஸ்யேதி । ராதிரிதிபாடே² ப³ந்து⁴ரித்யர்த²: ।

ஆகாஶோ ப்³ரஹ்மேத்யத்ர லிங்கா³ந்தரமாஹ —

அபிசேதி ।

ஶாலாவத்யோ தா³ல்ப்⁴யோ ஜைவலிரித்யுத்³கீ³த²வித்³யாகுஶலாநாம் கிம் பராயணமுத்³கீ³த²ஸ்யேதி விசாரே ஸ்வர்க³லோக ஏவேதி தா³ல்ப்⁴யோக்தம் நிரஸ்யாயம் லோக இதி ஶாலாவத்யோக்தௌ ‘அந்தவத்³வை கில தே ஶாலாவத்ய ஸாம’ இதி ப்ருதி²வீலோகஸ்யாந்தவத்த்வாத்ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் நிந்தி³த்வா ஜைவலிநா ஸாம ப்ரதிஷ்டா²ரூபமநந்தமேவ விவக்ஷதா க்³ருஹீதமாகாஶம் நாந்தவத்³யுக்தம் , அதோ ப்³ரஹ்மைவாகாஶமித்யர்த²: ।

நந்வநந்தமாகாஶமிஹ நோபஸம்ஹ்ரியதே கிந்தூத்³கீ³த²:, தத்கத²மாநந்த்யாதா³காஶோ ப்³ரஹ்ம, தத்ராஹ —

தம் சேதி ।

'ஸ ஏஷ:’ இத்யாகாஶாத்மத்வோக்தி: । தே³ஶதோ(அ)நந்தத்வம் பரத்வம் । கு³ணத உத்க்ருஷ்டத்வம் வரீயஸ்த்வம் । காலதோ வஸ்துதஶ்சாபரிச்சி²ந்நத்வமாநந்த்யம் । பரேப்⁴ய: ஸ்வராதி³ப்⁴யோ(அ)திஶயேந ஶ்ரைஷ்ட்²யம் வா பரோவரீயஸ்த்வம் ।

ததா²பி கத²மாகாஶோ ப்³ரஹ்ம தத்ராஹ —

தச்சேதி ।

நாப்³ரஹ்மணஸ்த்ரிதா⁴நந்த்யம், தேநோபக்ரமோபஸம்ஹாரப்ரதிபாத்³யதாத்பர்யவதா³நந்த்யமாகாஶஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வபோ³தீ⁴த்யர்த²: ।

ஶ்ருதிபா³தோ⁴ லிங்கா³ந்ந த்³ருஷ்ட இத்யுக்தமநுவத³தி —

யதி³தி ।

‘த்யஜேதே³கம் குலஸ்யார்தே²’ இதிந்யாயாத்³பூ⁴யஸீநாம் ப்³ரஹ்மலிங்க³ஶ்ரூதீநாமநுக்³ரஹாயாகாஶஶ்ருதேரேகஸ்யா பா³த⁴ இத்யாஹ —

அத்ரேதி ।

கிஞ்சாகாஶஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணி ப்ரயோக³ப்ராசுர்யாத³த்யந்தாப்⁴யாஸேந கௌ³ணாத³பி தஸ்மாதா³த்³யா தீ⁴: ஸ்யாதி³த்யாஹ —

த³ர்ஶிதஶ்சேதி ।

நாகாஶஶப்³த³ஸ்யைவ ப்³ரஹ்மணி ப³ஹுக்ருத்வ: ப்ரயோக³:, தத்பர்யாயாணாம் சேத்யாஹ —

ததே²தி ।

வ்யோமந்வ்யோம்நி, பரமே ப்ரக்ருஷ்டே, அக்ஷரே கூடஸ்தே² ப்³ரஹ்மணி, ருகு³பலக்ஷிதா: ஸர்வே வேதா³ ஜ்ஞாபகா: ஸந்தி, யஸ்மிந்நக்ஷரே விஶ்வே தே³வா அதி⁴ நிஷேது³ரதி⁴ஷ்டி²தா:, ஸ்வரூபத்வேந ப்ரவிஷ்டா இத்யர்த²: । பா⁴ர்க³வீ ப்⁴ருகு³ணா ப்ராப்தா । வாருணீ வருணேநோக்தா । ஸைஷா வித்³யா ‘ஆந்தோ³ ப்³ரஹ்மேதி வ்யஜாநாத்’ இதி ப்ரக்ருதா பரஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி வ்யோம்நி ஸ்தி²தேத்யர்த²: ।

ஓங்காரஸ்ய ப்ரதீகத்வேந வாசகத்வேந லக்ஷகத்வேந வா ப்³ரஹ்மத்வமுக்தம் —

ஓமிதி ।

கம் ஸுக²ம் தஸ்யார்தே²ந்த்³ரியயோக³ஜத்வம் வாரயிதும் —

க²மிதி ।

தஸ்ய பூ⁴தாகாஶத்வம் வ்யாஸேத்³து⁴ம் —

புராணமித்யுக்தம்।

கிஞ்ச தத்ரைவ ப்ரத²மாநுகு³ண்யேநோத்தரம் நீயதே, யத்ர தந்நேதும் ஶக்யம், யத்ர த்வஶக்யம் தத்ரோத்தராநுகு³ண்யேநேதரந்நேயமித்யாஹ —

வாக்யேதி ।

தத்ர த்³ருஷ்டாந்த: —

அக்³நிரிதி ।

ஆகாஶஶ்ருதேர்கௌ³ணத்வே ப²லிதமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥ 22 ॥

ஆகாஶவாக்யோக்தமநந்தரவாக்யே(அ)திதி³ஶதி —

அத ஏவேதி ।

தத்ரோதா³ஹரணம் —

உத்³கீ³த² இதி ।

‘பரோவரீயாம்ஸமுத்³கீ³த²முபாஸ்தே’ இத்யுக்தத்வாத் । ‘அதா²த: ஶௌவ உத்³கீ³த²:’ இதி ச வக்ஷ்யமாணத்வாது³த்³கீ³தா²தி⁴காரே ப்ராஸங்கி³கம் ப்ரஸ்தாவத்⁴யாநமிதி வக்துமுத்³கீ³த² இத்யுக்தம் । கஶ்சித்³ருஷிஶ்சாக்ராயணோ நாம த⁴நார்த²ம் ராஜ்ஞோ யஜ்ஞம் க³த்வா ஜ்ஞாநவைப⁴வம் ஸ்வஸ்ய ப்ரகடயந்ப்ரஸ்தோதாரமுவாச, ஹே ப்ரஸ்தோத:, யா தே³வதா ப்ரஸ்தாவம் ப⁴க்திவிஶேஷமந்வாயத்தா தாம் சேத³வித்³வாந்மம விது³ஷ: ஸந்நிதௌ⁴ ப்ரஸ்தோஷ்யஸி மூர்தா⁴ தே விபதிஷ்யதீதி ।

ஸ பீ⁴த: ஸந்பப்ரச்ச² —

கதமா

இத்யாதி³நா ।

ப்ரதிவசநம் —

ப்ராண இதி ।

முக்²யப்ராணம் வ்யாவர்தயதி —

ஸர்வாணீதி ।

ப்ராணமபி⁴லக்ஷ்ய லயகாலே ஸம்விஶந்தி, ஜந்மகாலே தமேவாபி⁴லக்ஷ்யோஜ்ஜிஹத உத்³க³ச்ச²ந்தி, ஸைஷா பரா தே³வதா ப்ரஸ்தாவம் ப⁴க்திவிஶேஷமநுக³தேத்யர்த²: ।

அதிதே³ஶக்ருதமர்த²மாஹ —

தத்ரேதி ।

ஆகாஶஶப்³த³ஸ்யோப⁴யத்ர ப்ரயுக்தே: ஸம்ஶயே(அ)பி ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய நைவமிதி குத: ஸம்ஶயாதி³:, தத்ராஹ —

ப்ராணேதி ।

மந:ஶப்³த³லக்ஷ்யம் தத்ஸாக்ஷிசைதந்யம் ப்ராணே பரஸ்மிந்நைக்யேந ஸ்தி²தமித்யர்த²: ।

யே ப்ராணஸ்ய பஞ்சவ்ருத்தேர்வாயுவிகாரஸ்ய ப்ராணம் ஸத்தாஸ்பூ²ர்தித³மாத்மாநம் விது³ஸ்தே ப்³ரஹ்ம ஜாநந்தீத்யாஹ —

ப்ராணஸ்யேதி ।

அம்ருத: ப்ராணோ ப்³ரஹ்மைவேத்யாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் ।

ததா²பி குத: ஸம்ஶய:, தத்ராஹ —

வாய்விதி ।

ஹேதுமுக்த்வா ப²லமாஹ —

அத இதி ।

இஹேதி ப்ரஸ்தாவவாக்யோக்தி: ।

அநந்தார்த²பரோபக்ரமோபஸம்ஹாராப்⁴யாமாகாஶஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே(அ)ப்யத்ர ப்³ரஹ்மாஸாதா⁴ரணத⁴ர்மோபக்ரமாத்³யத்³ருஷ்டேர்ந ப்³ரஹ்மதேதி தி⁴யா விம்ருஶ்ய பூர்வபக்ஷயதி —

கிமிதி ।

ப்ரஸ்தாவஶ்ருதே: ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³தயா ப்³ரஹ்மணி ப்ரஸ்தாவே(அ)த்⁴யஸ்ய த்⁴யேயே ஸமந்வயோக்தே: ஸங்க³தய: । பூர்வபக்ஷே ப்ராணத்³ருஷ்ட்யா ப்ரஸ்தாவோபாஸ்தி: ஸித்³தா⁴ந்தே ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யேதி ப²லம் ।

வைதி³கப்ராணஶப்³த³ஸ்ய தாத்³ருக்ப்ரயுக்திஸித்³தே⁴ ப்³ரஹ்மணி வாசகத்வமாஶங்க்யாஹ —

தத்ரேதி ।

தாத்பர்யரஹிதலௌகிகவைதி³கப்ரயோக³த்யாகா³த்தாத்பர்யவத³நேகலிங்கா³த்பூர்வந்யாயேந ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யமிதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ஜ்யாயஸ்த்வாதி³ லிங்க³மத்ர நாஸ்தீத்யாஶங்க்யாஹ —

இஹேதி ।

அந்யதா²ஸித்³தே⁴ர்ந ஶ்ருதிபா³த⁴கதேத்யஹ —

நேதி ।

ததே³வம் வைதி³கம் த³ர்ஶநமாஹ —

ஏவம் ஹீதி ।

தர்ஹி தஸ்யாமவஸ்தா²யாமிதி யாவத் । வாக் அநுக்தகர்மேந்த்³ரியோபலக்ஷணம் । சக்ஷு:ஶ்ரோத்ரே தாத்³ருக்³பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணாம் । பு³த்³தி⁴ரபி மநஸா லக்ஷ்யதே ।

ப்ராணஸ்யாபி ஸ்வாபே பு³த்³த்⁴யாதி³வல்லயாந்ந லயஸ்தா²நதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ப்ரத்யக்ஷம் சேதி ।

நநு பூ⁴தாநாமுத்பத்த்யாதி³வாக்யாஶேஷே ஶ்ருதம் பூ⁴தஶப்³த³ஶ்ச ப்ராணிஸமூஹஸ்ய மஹாபூ⁴தாநாம் ச வாசகோ நேந்த்³ரியமாத்ரஸ்ய, தந்ந ப்ராணே வாக்யஶேஷ: ஸித்³த⁴: தத்ராஹ —

இந்த்³ரியேதி ।

பூ⁴தேஷ்விந்த்³ரியாணி ஸூக்ஷ்மத்வாத்³போ⁴க்த்ருஸாமீப்யாச்ச ஸாராணி, அதஸ்தேஷாம் லயோத³யோக்த்யேதரேஷாமபி தத்ஸித்³தே⁴: ஶேஷக⁴டநேத்யர்த²: ।

அப்³ரஹ்மஸாஹசர்யாச்ச ப்ராணோ ந ப்³ரஹ்மேத்யாஹ —

அபிசேதி ।

உத்³கா³த்ரா கதமா ஸா தே³வதோத்³கீ³த²மந்வாயத்தேதி ப்ருஷ்டஶ்சாக்ராயண: ப்ரத்யுவாச, ஆதி³த்ய இதி । ப்ரதிஹர்த்ரா ச கதமா ஸா தே³வதா ப்ரதிஹாரமந்வாயத்தேதி ப்ருஷ்டோ(அ)ந்நமித்யுவாசேத்யாதி³நா ப⁴க்திதே³வதே கார்யகரணவத்யாவாதி³த்யாந்நே உக்தே । தயோரப்³ரஹ்மணோ: ஸந்நிதா⁴நாத்ப்ராணஸ்யாபி ப⁴க்திதே³வதாத்வாத³ப்³ரஹ்மதேத்யர்த²: । ஸந்நித்⁴யநுக்³ருஹீதப்ரத²மஶ்ருதப்ராணஶ்ருத்யா வாயுவிகாரஸித்³தௌ⁴ தத்³த்³ருஷ்ட்யா ப்ரஸ்தாவோபாஸ்திரித்யுபஸம்ஹர்துமிதிஶப்³த³: ।

பூர்வபக்ஷமநூத்³ய ஸித்³தா⁴ந்தயதி —

ஏவமிதி ।

ஜ்யாயஸ்த்வாதி³வந்நாத்ர லிங்க³ம் பா⁴தீத்யஶங்க்யாஹ —

ப்ராணஸ்யேதி ।

ப்³ரஹ்மலிங்க³ம் ஸ்போ²ரயிதும் ஶ்ருதேரர்த²மாஹ —

ப்ராணேதி ।

வாக்யஶேஷஸ்யாந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் ஸ்மாரயதி —

நந்விதி ।

ஸ்வாபாத்³யுக்தே: ஸம்வர்க³வித்³யாதி⁴காராத்ப்ரக்ருதோக்தேஶ்சோத்³கீ³த²ஸம்ப³ந்தா⁴ந்நாநயோரேகவாக்யதேத்யாஹ —

அத்ரேதி ।

கிஞ்ச வாக்யஶேஷஸ்தோ² பூ⁴தஶப்³தோ³ யோகா³த்³விகாரஜாதம் ப்³ரூயாத் , ரூட்⁴யா வா மஹாபூ⁴தாநி । ஆத்³யே, ப்ரக்ருதவாக்யஸ்ய ந ஸ்வாபாதி³வாக்யேந துல்யார்த²தேத்யாஹ —

ஸ்வாபேதி ।

ப்ரக்ருதஶ்ருதேர்விகாரமாத்ரலயாத்³யர்த²த்வே ஸர்வஶப்³த³ஶ்ருதிமநுகூலயதி —

ஸர்வாணீதி ।

ததா²ச ப்ராணார்த²த்வே(அ)பி ஸ்வாபோக்தேர்நாஸ்யாஸ்தாத³ர்த்²யம் । நஹி விகாரமாத்ரஸம்வேஶநாதி³ பரஸ்மாத³ந்யத்ர லப்⁴யமித்யர்த²: ।

கல்பாந்தரம் ப்ரத்யாஹ —

யதே³தி ।

ப்ராணஸ்ய பௌ⁴திகத்வாந்ந மஹாபூ⁴தயோநிதேத்யர்த²: ।

பூ⁴தஶப்³தே³ந விகாரஜாதக்³ரஹே(அ)பி ந முக்²யப்ராணப்ரத்யுக்திரிதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ப்ராணஶப்³த³லக்ஷ்யே சிதா³த்மநி ஜீவைக்யாபத்தௌ பே⁴த³கவாத்³யுபாதீ⁴நாம் ஜட³ம் ப்ராணமுத்³தி³ஶ்ய லய: ஸ்யாதி³த்யாஹ —

ததே³தி ।

ஜீவநைகதயா ப்ராப்யத்வலிங்கா³த³ஶேஷவிகாரலயஸ்தா²நத்வலிங்கா³ச்ச ந முக்²யப்ராணார்த²த்வம் தஸ்யாபீத்யாஹ —

தத்ரேதி ।

ஸந்நிதே⁴ரதி⁴காஶங்காமுக்தாமநுபா⁴ஷதே —

யதி³தி ।

லிங்கே³ந பா³த்⁴ய: ஸந்நிதி⁴ரித்யாஹ —

ததி³தி ।

ஏகவாக்யத்வம் வாக்யஶேஷஸ்தத்³ப³லம் தத்³க³தம் லிங்க³ம் தேந ப்³ரஹ்மதா ப்ராணஸ்ய ஸ்தி²தா, ஸ்வவாக்யஸ்த²லிங்க³ஸ்ய வாக்யாந்தரஸ்த²ஸந்நிதே⁴ர்ப³லீயஸ்த்வாத் , அதோ நாஸ்யாப்³ரஹ்மதேத்யர்த²: ।

ஸந்நிதே⁴ரப்³ரஹ்மதாபா⁴வே(அ)பி ப்ராணஸ்ய ஶ்ருதேரப்³ரஹ்மதேத்யாஶங்க்யாஹ —

யதீ³தி ।

ஜக³த்ப்ரக்ருதித்வாவதா⁴ரணோபப்³ரும்ஹிதம் ப்ரதிபிபாத³யிஷிதம் தே³வதாஶப்³தி³தம் சேதநத்வம் ப்ராணஶ்ருதிம் பா³தி⁴த்வா ப்³ரஹ்ம லக்ஷயதீத்யாஹ —

ததி³தி ।

ப்ராணஶப்³தே³ந காரணப்³ரஹ்மலக்ஷணாத்தத்³த்³ருஷ்ட்யா ப்ரஸ்தாவோபாஸ்திமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

வ்ருத்திக்ருதாமுதா³ஹரணமாஹ —

அத்ரேதி ।

ஸர்வத்ர ஸந்தி³க்³த⁴ம் வாக்யமுதா³ஹ்ருத்ய நிர்ணீயதே, இத³ம் த்வஸந்தே³ஹாந்நைவமிதி தூ³ஷயதி —

ததி³தி ।

ஶப்³த³பே⁴த³ம் விவ்ருணோதி —

யதே²தி ।

ப்ராணஸ்ய பஞ்சதா⁴ வ்ருத்திஹேதுஸ்தத்ஸாக்ஷீ தஸ்ய ப்ராண இத்யுச்யதே ।

ராஹோ: ஶிர இதிவத்³வ்யபதே³ஶமாஶங்க்ய க⁴டோ க⁴டஸ்யேத்யத்³ருஷ்டேர்நைவமித்யாஹ —

நஹீதி ।

ப்ரகரணம் ப்ரபஞ்சயதி —

யஸ்யேதி ।

ததே³வ த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி —

யதே²தி ।

ப்ராண: பரமாத்மா ப³ந்த⁴மாஶ்ரய: ஸ்வரூபம் யஸ்யேதி விக்³ரஹ: ।

வாக்யயோர்நிஶ்சிதார்த²த்வே ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

த்வது³தா³ஹரணே(அ)பி வாக்யஶேஷவிரோதா⁴த்துல்யமஸந்தி³க்³த⁴த்வமித்யாஶங்க்யாஹ —

ப்ரஸ்தாவேதி ॥ 23 ॥

ஆகாஶவாயுவாக்யயோர்ப்³ரஹ்யார்த²த்வோக்த்யா தேஜோவாக்யஸ்யாபி தத³ர்த²த்வமாஹ —

ஜ்யோதிரிதி ।

சா²ந்தோ³க்³யவாக்யம் பட²தி —

இத³மிதி ।

கா³யத்ர்யுபாதி⁴ப்³ரஹ்மோபாஸ்த்யநந்தரமுபாஸ்த்யந்தரோக்த்யர்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: । அதோ தி³வோ த்³யுலோகாத்பர: பரஸ்தாத்³யஜ்ஜ்யோதிர்தீ³ப்யதே ததி³த³மிதி ஜாட²ரே ஜ்யோதிஷ்யத்⁴யஸ்யதே ।

குத்ர தத்³தீ³ப்யதே, தத்ராஹ —

லோகேஷ்விதி ।

தே(அ)பி க்வ ஸந்தி, தத்ராஹ —

விஶ்வத இதி ।

விஶ்வஸ்மாத்ப்ராணிவர்கா³து³பரிஷ்டாதி³த்யர்த²: ।

தேஷாம் ப்ரஸித்³த⁴லோகப்ரவேஶமாஶங்க்யாஹ —

ஸர்வத இதி ।

ஸர்வஸ்மாத்³பூ⁴ராதி³லோகாது³பரீத்யர்த²: ।

உத்தமா ந வித்³யந்தே யேப்⁴யஸ்தே(அ)நுத்தமாஸ்தேஷு । ததா²பி கத²ம் தேஷாமுத்கர்ஷ:, தத்ராஹ —

உத்தமேஷ்விதி ।

இத³ம்ஶப்³தா³ர்த²ம் ஸ்பு²டயதி —

யதீ³தி ।

ஜ்யோதி:ஶப்³த³ஸ்ய லோகே தேஜஸி ரூடே⁴:, ஶ்ருதௌ சாத்மநி நிரூடே⁴ர்விசாரபீ³ஜம் ஸம்ஶயமாஹ —

தத்ரேதி ।

ஆகாஶாதி³ஶப்³த³ஸ்யார்தா²ந்தரே ரூட⁴ஸ்யாபி ப்³ரஹ்மார்த²த்வஸித்³தே⁴ஸ்தேநைதத்³க³தமித்யஸம்ஶயாந்ந ப்ருத²கா³ரப்⁴யமித்யாஶங்க்யாஹ —

அர்தா²ந்தரேதி ।

ஸ்வவாக்யே ஜ்யோதிஷோ ப்³ரஹ்மலிங்கா³பா⁴வாது³க்தந்யாயாநவதாராத³க³தார்த²தேத்யர்த²: ।

வாக்யஶேஷஸ்த²ப்³ரஹ்மலிங்கா³த்ப்ராணாதி³ஶப்³த³ஸ்ய கௌ³ணதோக்தா । ப்ரக்ருதே ப்³ரஹ்மலிங்கா³த்³ருஷ்டேஸ்தேஜோலிங்க³ஸ்யைவ த்³ருஷ்டேரௌத்ஸர்கி³கமுக்²யஸம்ப்ரத்யயஸ்ய நாபவாத³ இத்யாகாங்க்ஷாத்³வாரா பூர்வபக்ஷயதி —

கிம் தாவதி³தி ।

கௌக்ஷேயே ஜ்யோதிஷ்யாரோப்யோபாஸ்யே பரஸ்மிந்ப்³ரஹ்மண்யுக்தஶ்ருதே: ஸமந்வயோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । ஸ்வவாக்யே ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³பா⁴வே(அ)பி ப்³ரஹ்மப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாபகலிங்க³ஸ்யைவ ததா²த்வாத்பாத³ஸங்க³தி: । ப²லம் பூர்வபக்ஷே கௌக்ஷேயே ஜ்யோதிஷ்யாதி³த்யாதி³த்³ருஷ்ட்யோபாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யேதி ।

ஜ்யோதி:ஶப்³த³ஸ்ய ப்ரகாஶவாசித்வாச்சித்ப்ரகாஶம் ஹித்வா கிமிதி லௌகிகப்ரகாஶார்த²தேதி ஶங்கதே —

குத இதி ।

தமோவிரோதி⁴நி ஜ்யோதி:ஶப்³த³ஸ்ய ரூடே⁴ஸ்தேஜஸஸ்ததா²த்வாத்ததே³வாத்ர ஜ்யோதிரித்யாஹ —

ப்ரஸித்³தே⁴ரிதி ।

தாமேவ ஸ்போ²ரயதி —

தம இதி ।

அஜ்ஞாநதமோவிரோதி⁴ ப்³ரஹ்மாபி தர்ஹி ஜ்யோதிரிதி, தத்ராஹ —

சக்ஷுரிதி ।

அர்தா²வரகத்வேந நிரோத⁴கத்வேக்த்யா பா⁴வத்வமபி த்³யோதிதம் ।

ரூபித்வேநாபி தத்³வக்தும் விஶிநஷ்டி —

ஶார்வராதி³கமிதி ।

ஏவமபி குதோ ஜ்யோதிர்நிஶ்சிதமித்யாஶங்க்ய ப்ரதிபக்ஷநிர்ணயாதி³த்யாஹ —

தஸ்யா இதி ।

ஜ்யோதி:ஶ்ருத்யா தேஜோ ஜ்யோதிரித்யுக்த்வா தத்ரைவ லிங்க³மாஹ —

ததே²தி ।

ப்³ரஹ்மண்யபி யுக்தா தீ³ப்திரித்யந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் வாரயதி —

நஹீதி ।

ரூபாதி³மத: ஸாவயவஸ்யைவ தீ³ப்தியோகா³தி³த்யர்த²: ।

கார்யே ஜ்யோதிஷி லிங்கா³ந்தரமாஹ —

த்³யுமர்யாத³த்வேதி ।

அந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் நிரஸ்யதி —

நஹீதி ।

அஸித்³தி⁴ம் ப்ரத்யாஹ —

கார்யஸ்யேதி ।

ஜ்யோதிஷோ த்³யுமர்யாத³த்வஶ்ருதிரேவ கீத்³ருஶீ, தத்ராஹ —

பர இதி ।

ப்³ரஹ்மவத்கார்யஸ்யாபி மர்யாதா³யோகா³த³நர்த²கம் ப்³ராஹ்மணமித்யாக்ஷிபதி —

நந்விதி ।

சோத³கைகதே³ஶீ பரிஹரதி —

அஸ்த்விதி ।

த்ரிவ்ருத்க்ருதம் தேஜோ தி³வோ(அ)ர்வாக³பி க³ம்யதே ததா²பீதரத்தத: பரஸ்தாத்³ப⁴விஷ்யதி, வேத³ஸ்யாது³ஷ்டத்வேநாநர்த²க்யாயோகா³தி³த்யர்த²: ।

த்ரிவ்ருத்க்ருதஸ்யைவார்த²க்ரியாவத்த்வாத³ப²லே(அ)ந்யஸ்மிந்ந வாக்யப்ராமாண்யமித்யாக்ஷேப்தா ப்³ரூதே —

நேதி ।

பூர்வவாதி³தே³ஶீய: ஶங்கதே —

இத³மேவேதி ।

நிஷ்ப²லஸ்யோபாஸ்யதாபி நேத்யாக்ஷேப்தாஹ —

நேதி ।

அத்ரிவ்ருத்க்ருதம் தேஜோ(அ)ங்கீ³க்ருத்யாப²லத்வமுக்த்வா ததே³வ நேத்யாஹ —

தாஸாமிதி ।

தே³வதாநாம் தேஜோ(அ)ப³ந்நாநாமேகைகாம் தே³வதாம் த்³விதா⁴ த்³விதா⁴ விப⁴ஜ்ய புநரேகைகம் பா⁴க³ம் ததா² க்ருத்வா ததி³தரயோர்நிக்ஷிப்ய த்ரிகு³ணரஜ்ஜுவத்ரிவ்ருதம் கரவாணீத்யவிஶேஷோக்தேர்நாத்ரிவ்ருத்க்ருதம் தேஜோ(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।

தத³ஸ்தித்வே(அ)பி யச்ச²ப்³தோ³பப³ந்தா⁴த்ஸித்³த⁴வத்பராமர்ஶாத³ந்யதஸ்தஸ்ய த்³யுமர்யாத³த்வம் வாச்யம், தந்நாஸ்தீத்யாஹ —

ந சேதி ।

பூர்வபக்ஷைகதே³ஶிநி பரேண பராஸ்தே பரமபூர்வவாத்³யாஹ —

அஸ்த்விதி ।

தத்ராக்ஷேப்தா ஸ்வோக்தம் ஸ்மாரயதி —

நந்விதி ।

பூர்வவாத்³யாஹ —

நேதி ।

தர்ஹி ப்³ரஹ்மண ஏவ த்⁴யாநார்தோ² தே³ஶவிஶேஷ: ஸ்யாத் , நேத்யாஹ —

நத்விதி ।

அப்ரதே³ஶஸ்ய ப்ரதே³ஶகல்பநாகௌ³ரவாத³யுக்தேத்யர்த²: ।

இதஶ்ச கார்யமேவ ஜ்யோதிரத்ரோபாஸ்யமித்யாஹ —

ஸர்வத இதி ।

ப்³ரஹ்மண்யவச்சே²த³கல்பநயாதா⁴ரப³ஹுத்வயோகே³(அ)பி கார்யே ஜ்யோதிஷி ஸ்வதஸ்தத்ஸித்³தி⁴ரித்யதிஶயமாஹ —

தாராமிதி ।

உபாஸ்யஜ்யோதிஷோ ப்³ரஹ்மத்வாபா⁴வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

இத³மிதி ।

அத்⁴யாஸே(அ)பி ஜ்யோதிர்ப்³ரஹ்மாஸ்து, நேத்யாஹ —

ஸாரூப்யேதி ।

தத்ர மாநமாஹ —

யதே²தி ।

ஏகத்வஸாம்யாத்³பூ⁴ரித்யஸ்மிந்நக்ஷரே ப்ரஜாபதே: ஶிரோத்³ருஷ்டிருக்தா ததா²த்ராபி ஸாரூப்யம் வாச்யம் , அந்யதா²த்⁴யாஸாஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।

கௌக்ஷேயமபி ஜ்யோதிஶ்சைதந்யமேவேத்யநத்⁴யாஸாத்தாதா³த்ம்யோக்திரேஷேத்யாஶங்க்யாஹ —

கௌக்ஷேயஸ்யேதி ।

ஶப்³த³ஸ்பர்ஶவத்த்வாப்⁴யாமபி தத³ப்³ரஹ்மேத்யாஹ —

தஸ்யேதி ।

ஏஷா த்³ருஷ்டிர்யதே³தது³ஷ்ணிமாநம் ஸ்பர்ஶேந விஜாநாதி । ஏஷா ஶ்ருதிர்யத்கர்ணாவபிதா⁴ய நிநத³மிவ ஶ்ர்ருணோதீதி ஶேஷ: ।

த்³ருஷ்டஶ்ருதிலிங்க³த்வாந்ந ஜ்யோதிஷோ(அ)பி தது³ச்யதே தச்சாவிவக்ஷிதமித்யாஶங்க்யோபாஸ்யத்வஶ்ருதேர்நைவமித்யாஹ —

ததே³ததி³தி ।

தத³ப்³ரஹ்மத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

சக்ஷுஷ்ய இதி ।

சக்ஷுஷ்யோ த³ர்ஶநீய: । ஶ்ருதோ விஶ்ருத: ।

ப்³ரஹ்மோபாஸ்திப²லமபி கிம் ந ஸ்யாத் , தத்ராஹ —

மஹதே ஹீதி ।

முக்திப²லா ப்³ரஹ்மோபாஸ்திர்நால்பப²லா யுக்தேத்யர்த²: ।

ப³ஹூந்யப்³ரஹ்மலிங்க³நி ஸ்வவாக்யஸ்தா²ந்யுக்த்வா ப்³ரஹ்மலிங்க³ம் கிமபி தத்ர நாஸ்தீத்யாஹ —

நசேதி ।

ஜ்யோதிஷோ ப்³ரஹ்மலிங்க³மபி கிஞ்சித³ந்யந்நாஸ்தீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நநு பூர்வவாக்யே ‘த்ரிபாத³ஸ்யாம்ருதம் தி³வி’ இத்யுக்தம் ப்³ரஹ்மைவாத்ர த்³யுஸம்ப³ந்தா⁴த்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயதே தத்ர யச்ச²ப்³த³பராம்ருஷ்டே ஜ்யோதி:ஶப்³தோ³ வர்ததே, நேத்யாஹ —

நசேதி ।

ஸர்வாத்மத்வபூ⁴தாதி³பாத³த்வாப்⁴யாம் ததே³தத்³ப்³ரஹ்மேதி வாக்யாச்சோக்தமேவ பூர்வவாக்யே ப்³ரஹ்மேத்யாஶங்க்யாஹ —

அதா²பீதி ।

ஸப்தமீபஞ்சமீப்⁴யாமுக்திபே⁴தா³ந்ந தத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேதி ஸாத⁴யதி —

தத்ரேதி ।

ப்³ரஹ்மலிங்கா³பா⁴வாத்தேஜோலிங்க³பா⁴வாத்ததே³வ கௌக்ஷேயஜ்யோதிஷ்யாரோப்யோபாஸ்யமித்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ராக்ருதம் ப்ரக்ருதேர்ஜாதம், கார்யமித்யர்த²: ।

பூர்வபக்ஷாநுவாதே³ந ஸூத்ரமவதார்ய ப்ரதிஜ்ஞார்த²மாஹ —

ஏவமிதி ।

நிஶ்சிதப்³ரஹ்மலிங்க³ம் விநா நாஸ்ய ப்³ரஹ்மதேதி ஶங்கித்வா ஹேதுமாஹ —

குத இதி ।

‘ரமணீயசரணா:’ இத்யாதௌ³ சரணஶப்³த³ஸ்ய சாரித்ரார்த²த்வாத³த்ராபி ததே²த்யஸாங்க³த்யமாஶங்க்யாஹ —

பாதே³தி ।

பாத³வாசிபத³மஸ்மிந்வாக்யே ந த்³ருஷ்டமிதி சேத் , தத்ராஹ —

பூர்வஸ்மிந்நிதி ।

‘கா³யத்ரீ வா இத³ம் ஸர்வம் பூ⁴தம் ‘ இத்யாதி³நா பூ⁴தப்ருதி²வீஶரீரஹ்ருத³யவாக்ப்ராணை: ஷட்³விதா⁴ சதுஷ்பதா³ கா³யத்ரீத்யுக்தம் । ஏதத³நுக³தப்³ரஹ்மணஸ்தாவாந்மஹிமா விபூ⁴திர்யாவாநயம் ப்ரபஞ்ச: । வஸ்துதஸ்த்வயம் புருஷஸ்ததோ ஜ்யாயாந்மஹத்தர: ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

பாதோ³(அ)ஸ்யேதி ।

ஸர்வாணி பூ⁴தாந்யஸ்ய ப்³ரஹ்மண ஏக: பாத³: । அஸ்யைவ த்ரிபாத³ம்ருதம் தி³வி த்³யோதநவதி ஸ்வாத்மநி ஸ்தி²தம் । யதா² கார்ஷாபணஶ்சதுர்தா⁴ விப⁴க்த: பாதா³தே³கஸ்மாத்பாத³த்ரயீக்ருதோ மஹாந் , ஏவம் புருஷோ வாஸ்தவோ(அ)வாஸ்தவாத்ப்ரபஞ்சாந்மஹாநித்யர்த²: ।

பூர்வம் ப்³ரஹ்மோக்தாவபி கத²முக்தஹேதுநா ஜ்யோதிஷோ ப்³ரஹ்மதேத்யாஶங்க்யாஹ —

தத்ரேதி ।

லிங்கோ³பஸ்தா²பிதாத்³ப்³ரஹ்மண: ஶ்ருத்யுபஸ்தா²பிததேஜஸோ ப³லீயஸ்த்வே(அ)பி யச்ச²ப்³தா³ர்தே² ஜ்யோதிஷி ஸந்நிதா⁴பகமாநாபேக்ஷாயாம் த்ரிபாத்³ப்³ரஹ்மணோ த்⁴யாநே விநியோகா³காங்க்ஷஸ்யாநந்தரவாக்யே ஶ்ருத்யோக்தேர்விஜாதீயமாநாகாங்க்ஷஶ்ருத்யுக்ததேஜோ(அ)பி⁴தா⁴நால்லிங்கோ³பநீதாதிஸந்நிஹிதஸஜாதீயஶ்ருதிஸித்³தை⁴கவாக்யதாகாங்க்ஷப்³ரஹ்மோக்திர்யச்ச²ப்³த³ஸ்ய யுக்தா । தஸ்மாத்³யச்ச²ப்³தா³ர்தே² ப்ரயுக்தோ ஜ்யோதி:ஶப்³தோ³ ப்³ரஹ்மார்த² இதி பா⁴வ: ।

யச்ச²ப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மார்த²த்வம் ஹித்வா தேஜோவாசித்வே பு³த்³தி⁴கௌ³ரவமுக்த்வா தோ³ஷாந்தரமாஹ —

ததி³தி ।

பூர்வவாக்யஸ்தே² ப்³ரஹ்மணி த்³யுஸம்ப³ந்தா⁴ஜ்ஜ்யோதிர்வாக்யே(அ)பி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாதே யச்ச²ப்³தா³ர்தே² தத்ஸமாநாதி⁴க்ருதஜ்யோதி:ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திரித்யுக்தம் । ஸம்ப்ரதி ‘ஸர்வம் க²ல்வித³ம் ப்³ரஹ்ம’ இத்யுத்தரவாக்யே(அ)பி ப்³ரஹ்மாநுவ்ருத்தேர்மத்⁴யஸ்த²மபி ஜ்யோதிர்வாக்யம் தத்பரமேவேதி ஸந்த³ம்ஶந்யாயமாஹ —

நேதி ।

ப்ரகரணலிங்க³ஶ்ருதிஸித்³த⁴மர்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ஶ்ருதிலிங்கா³ப்⁴யாமுக்தமநுவத³தி —

யத்த்விதி ।

மாநத்ரயாந்மாநத்³வயம் து³ர்ப³லமிதி தூ³ஷயதி —

நாயமிதி ।

ப்ரகரணம் ஶ்ருதிலிங்க³யோருபலக்ஷணம் । ப்³ரஹ்மணோ வ்யவச்சி²த்³ய தேஜ:ஸமர்பகத்வம் விஶேஷகத்வம் தத³பா⁴வோ(அ)விஶேஷகத்வம் ।

ப்³ரஹ்மணி யதோ²க்தஶப்³தா³நுபபத்தௌ கத²ம் தயோரவிஶேஷகத்வம், தத்ராஹ —

தீ³ப்யமாநேதி ।

கார்யவாசிஶப்³தா³ப்⁴யாம் காரணலக்ஷணே ஸர்வைரபி ஶப்³தை³ர்ப்³ரஹ்மணோ லக்ஷணா ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஸூர்யாதி³ஜ்யோதிஷோ விஶேஷயோகே³ மாநமாஹ —

யேநேதி ।

யேந தேஜஸா சைதந்யஜ்யோதிஷேத்³தோ⁴ தீ³ப்த: ஸூர்ய: ஸர்வமபி ஜக³த்தபதி ப்ரகாஶயதி தஜ்ஜ்யோதிராத்மாநம் ப்³ருஹந்தமநதிஶயமஹத்த்வவந்தமவேத³விந்ந மநுத இதி யோஜநா ।

கார்யே ரூடி⁴முபேத்ய காரணே லாக்ஷணிகோ ஜ்யோதி:ஶப்³த³ இத்யுக்தம் । இதா³நீம் காரணே(அ)பி ப்³ரஹ்மணி முக்²ய ஏவேத்யாஹ —

யத்³வேதி ।

ஶாந்தே ஸூர்யாதௌ³ திமிராவ்ருதே ஜக³தி வாசைவ ஜ்யோதிஷாயம் கார்யகரணாத்மா புரஷோ வ்யவஹாரமாஸநாதி³கம் கரோதீத்யர்த²: । மநோபா⁴ஸகத்வாஜ்ஜ்யோதிஸ்தச்சாஜ்யம் ஜுஷதாம் ஸேவதாம் தேந வாக்யேந சக்ஷுர்த்³வாரா விஷயீக்ருதேநாது³ஷ்டதயா த்³ருஷ்டேந யஜ்ஞமிமம் கேநாபி ஹேதுநா விச்சி²ந்நமப்ராப்தாநுஷ்டா²நம்ம் ஸந்த³தா⁴த்வக்ஷதம் குர்யாதி³த்யர்த²: । ஏகஸ்ய ஶப்³த³ஸ்ய கத²மநேகார்த²தேத்யாஶங்க்ய நிமித்தபே⁴தே³நாநேகத்ர வ்ருத்தே: ।

ஶக்த்யைக்யாந்மைவமித்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

பா⁴ஸகத்வமேகம் நிமித்தீக்ருத்யாநேகத்ர ஜ்யோதி:ஶப்³தே³(அ)பி கத²மஸௌ ப்³ரஹ்மணி ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

ததே²தி ।

தஸ்ய ஸர்வஜக³த்³பா⁴ஸகத்வே மாநமாஹ —

தமேவேதி ।

பூர்வார்தே⁴ விஷயஸப்தம்யா பராம்ருஷ்டஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

க³ச்ச²ந்தமநுக³ச்ச²தீத்யுக்தே ஸ்வக³தக³திவத³நுபா⁴நே(அ)பி ஸ்வக³தபா⁴நமாஶங்க்யாஹ —

தஸ்யேதி ।

ந கேவலம் பா⁴ஸகத்வாத்³ப்³ரஹ்மணி ஜ்யோதி:ஶப்³த³:, தஸ்மிந்ப்ரயுக்தத்வாச்சேத்யாஹ —

ததி³தி ।

யஸ்மாத³ர்வாகே³வ ஸம்வத்ஸரோ(அ)ஹோபி⁴: பரிவர்ததே தம் பரமாத்மாநமிந்த்³ராத³யோ தே³வா ஜ்யோதிஷாமாதி³த்யாதீ³நாம் ஜ்யோதிர்பா⁴ஸகம் ஜக³தோ ஜீவநம் கூடஸ்த²மிதி ச த்⁴யாயந்தீத்யர்த²: । ‘அத்ராயம் புருஷ: ஸ்வயஞ்ஜ்யோதி:’ இத்யாதி³வாக்யமாதி³ஶப்³தா³ர்த²: । ‘ஜ்யோதிஷாமபி தஜ்ஜ்யோதி’ இத்யாதி³ஸ்ம்ருதிஸங்க்³ரஹார்த²ஶ்சகார: ।

ஜ்யோதி:ஶ்ருதேர்தீ³ப்திலிங்க³ஸ்ய சாந்யதா²ஸித்³த⁴த்வே(அ)பி த்³யுமர்யாத³த்வமநந்யதா²ஸித்³த⁴மித்யாஶங்க்யாஹ —

யத³பீதி ।

ப்ரமித்யர்த²த்வேந, உபாஸ்த்யர்த²த்வேந வா மர்யாதா³வத்த்வம் நோபபத்³யதே । தத்ராத்³யமங்கீ³கரோதி —

அத்ரேதி ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

ஸர்வேதி ।

யோஷிதோ(அ)க்³நித்வவத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி த்³யுமர்யாதா³வத்த்வமாரோப்யோபாஸ்திரவிருத்³தே⁴த்யர்த²: ।

அப்ரதே³ஶஸ்ய ப்ரதே³ஶகல்பநே கௌ³ரவமுக்தம் ஸ்மாரயதி —

நந்விதி ।

ஸ்வதோ வா தத்கல்பநாநுபபத்தி:, உபாதி⁴தோ வா । தத்ராத்³யமுபேத்யாந்த்யம் ப்ரத்யாஹ —

நாயமிதி ।

ந சேத³மபூர்வம் கல்ப்யதே, தாத்³ருக்கல்பநாநாமந்யத்ராபி த்³ருஷ்டேரித்யாஹ —

ததே²தி ।

ப்³ரஹ்மணி கத²மாதா⁴ரப³ஹுத்வம், தத்ராஹ —

ஏதேநேதி ।

த்³யுமர்யாத³த்வவதா³த்⁴யாநார்த²த்வேநேத்யர்த²: ।

அத்ராத்⁴யாஸஸ்ய ஸாரூப்யக்ருதத்வாத³ப்³ரஹ்மண்யத்⁴யஸ்யமாநமபி ஜ்யோதிரப்³ரஹ்மேத்யுக்தமநுபா⁴ஷதே —

யத³பீதி ।

ஆரோபஸ்ய ஸாரூப்யாதீ⁴நத்வம் வ்யபி⁴சாரயதி —

தத³பீதி ।

உபாஸ்திஸ்தா²நத்வமத்ர ப்ரதீகத்வமாரோப்ய ।

ஜ்யோதிஷோ த்³ருஷ்டத்வாதி³ஶ்ருதேர்ப்³ரஹ்மணஸ்தத³யோகா³த³ப்³ரஹ்மதேத்யாஶங்க்யாஹ —

த்³ருஷ்டம் சேதி ।

ஜாட²ரஜ்யோதிஷோ த்³ருஷ்டத்வாதி³க்ருதம் தத்ரோபாஸ்யப்³ரஹ்மணோ த்³ருஷ்டத்வாதீ³த்யர்த²: ।

லிங்கா³ந்தரமநூத்³ய ப்ரத்யாஹ —

யத³பீதி ।

வாஜிநாமக்³நிரஹஸ்யக³தாம் ‘தம் யதா² யதா²’ இத்யாதி³ஶ்ருதிமாஶ்ரித்யாநுபபத்திம் ஸ்போ²ரயதி —

ந ஹீதி ।

ப்³ரஹ்மதி⁴யோ முக்திப²லத்வாத்ததை³கரூப்யாத³ல்பப²லத்வம் ந தது³பாஸ்தேரித்யாஶங்க்யாஹ —

யத்ரேதி ।

ப்³ரஹ்மவிஷயத்வாத்ப்ரஸ்துதோபாஸ்தேரபி முக்திப²லதேத்யாஶங்க்யாஹ —

யத்ர த்விதி ।

‘ஸ வா ஏஷ மஹாநஜ ஆத்மா’ இத்யுக்த: ஜீவாத்மநா(அ)ந்நாத³:, வஸு த⁴நம் கர்மப²லம் தத்³தா³தா பரரூபேணேத்யுக்த்வா ய: கஶ்சிது³க்தகு³ணமாத்மாநமுபாஸ்தே ஸ த⁴நம் லப⁴தே தீ³ப்தாக்³நிஶ்ச ப⁴வதீத்யாஹ —

அந்நாத³ இதி ।

ஆதி³பதே³ந ‘பரோவரீய ஏவ ஹாஸ்யாஸ்மிம்ல்லோகே ஜீவநம் ‘ இத்யாதி³ க்³ருஹீதம் ।

யது³க்தம், ந ஸ்வவாக்யே ஜ்யோதிஷோ ப்³ரஹ்மலிங்க³மிதி, தத்ராஹ —

யத்³யபீதி ।

உக்தே(அ)ர்தே² ஸூத்ராநுகு³ண்யமாஹ —

தது³க்தமிதி ।

ப்ரகரணேந ஶ்ருதிரபா³த்⁴யேத்யாஹ —

கத²மிதி ।

ந ப்ரகரணாதே³வ ஶ்ருதிர்பா³த்⁴யா, ப்ரகரணலிங்கா³நுக்³ருஹீதப்ரத²மஶ்ருதயச்ச²ப்³த³ஶ்ருத்யேத்யாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

த்³யுஸம்ப³ந்தா⁴தி³தி ।

ப்ரதா⁴நஸ்ய த்³யுஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ப்ராதிபதி³கார்த²ஸ்யைக்யேந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்தத்³விஶேஷணஸ்ய மர்யாதா³தா⁴ரவிப⁴க்த்யர்த²ஸ்யாந்யத்வமாத்ரேண நாந்யதேத்யர்த²: । யச்ச²ப்³தே³ந பராம்ருஷ்டே ஸதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸ்வஸாமர்த்²யேந ஸர்வநாம்ந: ஸந்நிஹிதபராமர்ஶித்வவஶேநேத்யர்த²: । அர்தா²த்³யச்ச²ப்³த³ஸாமாநாதி⁴கரண்யப³லாதி³த்யர்த²: ।

மாநமுக்த்வா மேயமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥ 24 ॥

பூர்வவாக்யஸ்ய ச²ந்தோ³விஷயத்வாந்ந ப்³ரஹ்ம ப்ரக்ருதமித்யுக்தமநூத்³ய நிராகரோதி —

ச²ந்தோ³பி⁴தா⁴நாதி³தி ।

தத்ராநுவாத³பா⁴க³ம் வ்யாக்²யாய சோத்³யஸ்ய ஸமாதி⁴யோக்³யதாமாஹ —

அதே²த்யாதி³நா ।

பூர்வவாக்யே ச²ந்த³ஸோ(அ)ந்யஸ்ய வாபி⁴தா⁴நே(அ)பி ப்³ரஹ்மோக்தமேவேத்யேகதே³ஶீ ஶங்கதே —

கத²மிதி ।

மந்த்ரஸ்ய ப்³ராஹ்மணோக்தார்த²த்வாத்³ப்³ராஹ்மணே கா³யத்ரீகத²நாந்மந்த்ரே(அ)பி ந ப்³ரஹ்ம ப்ரகாஶ்யத இதி ஸௌத்ரம் ஹேதும் ஸாத⁴யந்பூர்வவாத்³யாஹ —

நைததி³தி ।

‘கா³யத்ரீ வா இத³ம் ஸர்வம் பூ⁴தம் யதி³த³ம் கிஞ்ச’ இதி ஸர்வாத்மிகாம் கா³யத்ரீமுக்த்வா ‘வாக்³வை கா³யத்ரீ வாக்³வா இத³ம் ஸர்வம் பூ⁴தம் கா³யதி ச த்ராயதே ச’ இதி தஸ்யா: ஸர்வபூ⁴தமய்யா வாகா³த்மத்வமாக்²யாய ‘யா வை ஸா கா³யத்ரீயம் வாவ ஸா யேயம் ப்ருதி²வீ யா வை ஸா ப்ருதி²வீயம் வாவ ஸா யதி³த³ம் ஶரீரமஸ்மிந்ஹீமே ப்ராணா: ப்ரதிஷ்டி²தா யத்³வை ஶரீரமித³ம் தத்³த்⁴ருத³யமஸ்மிந்ஹீமே ப்ராணா: ப்ரதிஷ்டி²தா:’ இதி ப்ருதி²வ்யா பூ⁴தாதா⁴ரத்வாத்ஸர்வபூ⁴தமயகா³யத்ரீத்வம் ஶரீரஹ்ருத³யயோர்பூ⁴தாத்மகப்ராணாஶ்ரயத்வாதி³தி ப்ரக்ருதாம் கா³யத்ரீம் பூ⁴தாதி³ப்ரகாரைருக்த்வா ஸைஷா ஷட³க்ஷரை: பாதை³ஶ்சதுஷ்பதா³ ஸதீ ச²ந்தோ³ரூபா கா³யத்ரீ வாக்³பூ⁴தப்ருதி²வீஶரீரப்ராணஹ்ருத³யபே⁴தை³: ஷட்ப்ரகாரேத்யுபஸம்ஹ்ருத்ய தஸ்யாம் ஶ்ருதோ மந்த்ரோ ந ஶக்தோ ப்³ரஹ்ம வக்துமிதி ஹேதுஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

மந்த்ராநந்தரம் ‘யத்³வை தத்³ப்³ரஹ்ம’ இதி ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ந்மந்த்ரே(அ)பி ப்³ரஹ்மோக்தமித்யாஶங்க்யாஹ —

யோ(அ)பீதி ।

ந ப்ரகரணாத்³ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ச²ந்தோ³வாசித்வம், தஸ்ய ஸர்வோபநிஷதி³ பரமாத்மார்த²த்வப்ரஸித்³தே⁴ரித்யாஶங்க்ய வேத³விஷயே ப்ரயோகா³த்ததே³கதே³ஶகா³யத்ர்யாமபி தஸ்யோபபத்திரித்யாஹ —

ய இதி ।

ய: கஶ்சித்³த்⁴யாதைதாம் ப்ரக்ருதாம் ப்³ரஹ்மோபநிஷத³ம் வேத³ரஹஸ்யம் மது⁴வித்³யாரூபம் வேத³ தஸ்மை விது³ஷே நோதே³தி நாஸ்தமேதி ஸவிதா ஸதை³வாஹர்ப⁴வத்யதோ வித்³வாநுத³யாஸ்தமயாபரிச்சே²த்³யம் நித்யம் ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதீதி ப்³ரஹ்மபத³ம் வேதே³ ப்ரயுக்தமித்யர்த²: ।

மந்த்ரப்³ராஹ்மணயோரைகார்த்²யாத்³ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ப்ரக்ருதச்ச²ந்தோ³கா³மித்வாத்³பூ⁴தாத்³யத்⁴யாஸேந த்⁴யேயகா³யத்ரீச²ந்தோ³வாசித்வே மந்த்ரஸ்ய ஸ்தி²தே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ஸித்³தா⁴ந்தபா⁴கே³நார்த²முக்த்வா ஹேதுமாதா³ய வ்யாசஷ்டே —

நேத்யாதி³நா ।

கா³யத்ரீஶப்³த³ஸ்ய முக்²யார்த²ஸித்³த்⁴யர்த²ம் கா³யத்ரீமாத்ரமேவ க்³ருஹ்யதாமித்யாஶங்க்யாஹ —

நஹீதி ।

நப⁴ஸோ க⁴டாவச்சி²ந்நஸ்யாநவச்சி²ந்நத்வாயோக³வத்³ப்³ரஹ்மணோ கா³யத்ரீவிஶிஷ்டஸ்ய ந ஸர்வத்வமித்யாஶங்க்ய கா³யத்ர்யுபலக்ஷிதப்³ரஹ்மண: ஸர்வத்வமித்யாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

கா³யத்ரீஶப்³தே³ந ச²ந்தோ³மாத்ரோக்தௌ ஸர்வபூ⁴தாதி³ரூபத்வஸ்யாஸதா³ரோபத்வாபாதாத்³ப்³ரஹ்மோக்தௌ கார்யகாரணயோஸ்தாதா³த்ம்யே ஸதா³ரோபாத்தச்ச²ப்³தே³ந தத³நுக³தம் ப்³ரஹ்மோபலக்ஷ்ய தது³பாஸ்திர்விதே⁴யேத்யர்த²: ।

கார்யகாரணயோரபே⁴தோ³க்திரந்யத்ராபி த்³ருஷ்டேத்யாஹ —

யதே²தி ।

த்வந்மதே(அ)பி கார்யகாரணயோரத்யந்தபே⁴தா³த³ஸதா³ரோபாபத்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

கார்யம் சேதி ।

‘ஸர்வம் க²லு’ இத்யத்ர கார்யமாத்ரவாசிஸர்வஶப்³தே³ந காரணப்³ரஹ்மணோ லக்ஷ்யத்வே(அ)பி கார்யைகதே³ஶார்த²கா³யத்ரீஶப்³தே³ந குதோ லக்ஷ்யதேத்யாஶங்க்ய ‘ததா²ஹி த³ர்ஶநம்’ இத்யஸ்யார்த²மாஹ —

ததே²தி ।

ஏதமேவ பரமாத்மாநம்ருக்³வேதி³நோ மஹதி கஸ்மிம்ஶ்சிது³க்தா²க்²யே ஶஸ்த்ரே தத³நுக³தமுபாஸதே । அத்⁴வர்யவோ யஜுர்வேதி³நோ(அ)க்³நௌ க்ரதௌ தத³நுஶ்ரிதமேதமநுஸந்த³த⁴தே । ஸாமவேதி³நோ மஹாவ்ரதே க்ரதாவேதமநுஸந்த³த⁴தீத்யைதரேயகே த்³ருஷ்டமித்யர்த²: ।

ஹேதுமுபேத்ய தஸ்யாஸாத⁴கத்வமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ததா²பி ஜ்யோதிர்வாக்யே கிம் ஜாதமித்யாஶங்க்ய ப்ரக்ருதபராமர்ஶியச்ச²ப்³த³மாஶ்ரித்யாஹ —

ததே³வேதி ।

பராமர்ஶப²லமாஹ —

உபாஸநாந்தரேதி ।

கா³யத்ரீபத³ம் ப்³ரஹ்மணி லாக்ஷணிகமித்யுக்தவா தஸ்ய கௌ³ணத்வம் ப்³ருவாண: ஸித்³தா⁴ந்தபா⁴க³ம் விதா⁴ந்தரேண வ்யாகரோதி —

அபர இதி ।

ஸாக்ஷாத்³விகாராநவச்சே²தே³நேத்யர்த²: । ததா² கா³யத்ரீவச்சதுஷ்பாத்த்வஸாம்யேந ப்³ரஹ்மணி யேந கா³யத்ரீஶப்³தே³ந சேத: ஸமர்ப்யதே தேந ப்³ரஹ்மண ஏவ நிக³தா³ந்ந பூர்வம் ச²ந்த³: ப்ரக்ருதமித்யர்த²: ।

ஸங்க்²யாஸாம்யம் ஸாத⁴யதி —

யதே²தி ।

தஸ்யாஶ்சதுஷ்பாத்த்வம் வ்யநக்தி —

ஷடி³தி ।

ஸ்தா²வரஜங்க³மாநி ஸர்வாணி பூ⁴தாந்யஸ்யைக: பாத³: ।

தி³வி த்³யோதநவதி சிதா³த்மநி, ப்ரஸித்³தா⁴யாம் வா தி³வி த்ரய: பாதா³ அஸ்யேதி ப்³ரஹ்மணஶ்சதுஷ்பாத்த்வமாஹ —

ததே²தி ।

சதுஷ்பாத்த்வஸாம்யாத்³ப்³ரஹ்மணி கா³யத்ரீபத³ப்ரயோகே³(அ)திப்ரஸக்திமாஶங்க்ய ஶ்ரௌதப்ரயோகா³ந்நியதார்த²த்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ததே²தி ।

ததே³வோதா³ஹரதி —

தத்³யதே²தி ।

ஸம்வர்க³வித்³யாயாமதி⁴தை³வமக்³நிஸூர்யசந்த்³ராம்பா⁴ம்ஸி வாயௌ லீயந்தே, அத்⁴யாத்மம் ப்ராணே வாக்சக்ஷு:ஶ்ரௌத்ரமநாம்ஸீத்யுக்தம் । தே வாயுநா ஸஹ பஞ்சாத்⁴யாயாத்மிகேப்⁴யோ(அ)ந்ய ஏதே ப்ராணேந ஸஹாதி⁴தை³விகேப்⁴யோ(அ)ந்யே பஞ்ச தே ஸர்வே த³ஶ ஸந்தஸ்தத்க்ருதம் க்ருதாயோபலக்ஷிதம் த்³யூதம் ப⁴வதி । அத்ர ஹி சதுரங்காயத்³யூதக³சதுரங்கவச்சத்வார: பதா³ர்தா²: ஸந்தி । த்ர்யங்காயவத்த்ரய: । த்³வ்யங்காயவத்³வௌ । ஏகாங்காயவதே³கஶ்ச த்³யூதே ச சதுரங்காய: க்ருதஸம்ஜ்ஞக: । ஸ ச த³ஶாத்மக:, சதுர்ஷ்வங்கேஷு த்ரயாணாம் த்ரிஷு த்³வயோஸ்தயோரேகஸ்ய சாந்தர்பா⁴வாத் , வாயுப்ரப்⁴ருதயோ(அ)பி த³ஶ, தஸ்மாத்தே(அ)பி க்ருதமித்யுபக்ரம்யாஹ —

ஸைஷேதி ।

விதே⁴யாபி⁴ப்ராய: ஸ்த்ரீலிங்க³நிர்தே³ஶ: । த³ஶஸங்க்²யாத்வாத்³விராட³ந்நம், ‘த³ஶாக்ஷரா விராட³ந்நம் விராட்³ ‘ இதி ஶ்ருதே: । க்ருதத்வாச்ச ஸாந்நாதி³நீ । க்ருதே க²ல்வந்நபூ⁴தா த³ஶஸங்க்²யாந்தர்ப⁴வத்யதஸ்தாமத்தீவேத்யந்நாதி³நீ விராடி³த்யுச்யதே । ததா² சாந்நாத³த்வேநாபி கு³ணேந வாய்வாதீ³நாமுபாஸ்யதா । தத்ர யதா² ஸங்க்²யாஸாம்யாத்³விராட்ஶப்³தோ³ வாய்வாதி³ஷு ததா² கா³யத்ரீஶப்³தோ³(அ)பி சதுஷ்பாத்த்வஸாம்யாத்³ப்³ரஹ்மணீத்யர்த²: ।

ததா²ஹீத்யாதி³ வ்யாக்²யாயாஸ்ய பூர்வஸ்மாத்³விஶேஷமாஹ —

அஸ்மிந்நிதி ।

அபி⁴ஹிதம் தாத்பர்யக³ம்யமிதி யாவத் । ந ச²ந்தோ³பி⁴தா⁴நம் ந தத்ர தாத்பர்யமித்யர்த²: । யத்³யபி பூர்வம் விகாரஸ்த²ம் ப்³ரஹ்ம கா³யத்ரீபதா³ல்லக்ஷணயா தாத்பர்யதோ(அ)பி⁴ஹிதம் ததா²பி கௌ³ணப்ரயோகே³ வாக்யஸ்தோ² கு³ணஸ்தாத்பர்யால்லப்⁴யதே । லக்ஷணாயாம் து வாச்யஸம்ப³ந்தா⁴த³ர்தா²ந்தரே தாத்பர்யமிதி பே⁴த³: ।

லாக்ஷணிகத்வம் கௌ³ணத்வம் வா கதரத்தர்ஹீஷ்டம், ததா³ஹ —

ஸர்வதே²தி ॥ 25 ॥

ஶ்ருத்யாதி³ஷ்வாத்³யைகமாநாது³த்தராநேகமாநம் ப³லவத்³தி⁴ ஸம்வாத³ஸ்ய தாத்பர்யஹேதுத்வாதி³தி ந்யாயேநாபி கா³யத்ரீஶப்³த³ம் ப்³ரஹ்மேத்யாஹ —

பூ⁴தாதீ³தி ।

சஶப்³த³மேவம்ஶப்³த³ம் ச வ்யாகரோதி —

இதஶ்சேதி ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

யத இதி ।

வ்யபதி³ஶதி । ‘கா³யத்ரீ வா’ இத்யாதி³ஶ்ருதிரிதி ஶேஷ: ।

பூ⁴தாதீ³ந்யேவோச்யந்தே ந தேஷாம் பாத³த்வமித்யாஶங்க்யாஹ —

பூ⁴தேதி ।

பாதை³: ஷட³க்ஷரைஶ்சதுஷ்பாத்த்வே(அ)ப்யநந்தரோக்தபூ⁴தாதீ³நாம் பாத³த்வம் ‘ஸைஷா’ இத்யாதி³ஶாஸ்த்ராதி³த்யர்த²: । தத்ராந்யார்த²த்வேநோக்தாவபி வாக்ப்ராணாவுபேத்ய ஷட்³வித⁴த்வம் ।

பூ⁴தாதி³பாத³த்வஸ்யாந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் ப்ரத்யாஹ —

நஹீதி ।

சகாரஸூசிதம் யுக்த்யந்தரமாஹ —

அபிசேதி ।

ச²ந்தோ³ங்கீ³காரே கத²ம்ருசோ(அ)ஸங்க³தி:, தத்ராஹ —

அநயேதி ।

உத்தரார்தே⁴ந பூர்வார்த⁴விவரணேநோச்யமாநஸார்வாத்ம்யஸ்ய ஸர்வகாரணே ப்³ரஹ்மண்யுபபத்தேரிதி ஸ்வாரஸ்யமேவ த³ர்ஶயந்நுக்தே(அ)ர்தே² ஹிஶப்³த³ஸூசிதம் ஹேதுமாஹ —

பாதோ³(அ)ஸ்யேதி ।

ப்³ரஹ்மாதி⁴காரோத்பத்தேரபி தத்பரத்வம்ருசோ வாச்யமித்யாஹ —

புருஷேதி ।

ப்³ரஹ்மவிஷயஸ்ம்ருத்யர்த²ஸ்யாத்ர ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாச்ச ததே²த்யாஹ —

ஸ்ம்ருதிஶ்சேதி ।

யத்து மந்த்ராநந்தரபா⁴விப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ச²ந்தோ³விஷயத்வம் தத்³தூ³ஷயதி —

யதி³தி ।

ஏவம் ஸதி பூர்வவாக்யே ப்³ரஹ்மோபக³மே ஸதீத்யர்த²: ।

இதோ(அ)பி பூர்வம் ப்³ரஹ்மோக்தமித்யாஹ —

பஞ்சேதி ।

கா³யத்ர்யாக்²யப்³ரஹ்மணோ ஹார்த³ஸ்யோபாஸ்த்யங்க³த்வேந த்³வாரபாலாதி³கு³ணவித்⁴யர்த²ம் ‘தஸ்ய ஹ வா ஏதஸ்ய ஹ்ருத³யஸ்ய பஞ்ச தே³வஸுஷய:’ இத்யாதி³வாக்யம் । தத்ர ச ‘தே வா ஏதே பஞ்ச ப்³ரஹ்மபுருஷா:’ இதி ப்ராச்யாதி³ஹ்ருத³யச்சி²த்³ரேஷு ஹார்த³ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தா⁴த்³ப்³ரஹ்மபுருஷஶ்ருதி: । அதோ(அ)ப்யஸ்தி பூர்வம் ப்³ரஹ்மோக்தமித்யர்த²: ।

கா³யத்ரீவாக்யஸ்ய ச²ந்தோ³மாத்ரார்த²த்வாபா⁴வே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

பராம்ருஶ்யதே யச்ச²ப்³தே³நேதி ஶேஷ: ॥ 26 ॥

த்³யுஸம்ப³ந்தா⁴த்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேத்யத்ராநுபபத்திமுத்³பா⁴வ்ய தூ³ஷயதி —

உபதே³ஶேதி ।

அநுவாத³ம் விப⁴ஜதே —

யத³பீத ।

தஸ்ய பூர்வ வாக்யஸ்த²ஸ்ய சதுஷ்பதோ³ ப்³ரஹ்மண இதி யாவத் ।

சோத்³யஸ்ய ஸமூலதயா ஸமாதி⁴யோக்³யதாமாஹ —

ததி³தி ।

தத்ர ஸமாதி⁴ஸத்த்வம் ப்³ருவாண: ஸூத்ராவயவம் பாதயதி —

அத்ரேதி ।

உபதே³ஶபே⁴தோ³ தோ³ஷோ நேதி நஞர்த²முக்த்வா ஹேதுமாஹ —

நாயமிதி ।

ஹேதும் வ்யாகரோதி —

உப⁴யஸ்மிந்நிதி ।

யதா³தா⁴ரத்வம் தி³வோ முக்²யம் ததா³ கத²ஞ்சிந்மர்யாதா³ வாச்யேதி ।

த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி ।

ஶ்யேநோ வ்ருக்ஷாக்³ரே ஸ்தி²தோ(அ)பி பரதோ(அ)ஸ்த்யேவ, அக்³ரலக்³நபா⁴கா³திரிக்தோபரிபா⁴க³ஸ்த²ஸ்ய தஸ்யைவாக்³ராத்பரதோ(அ)வஸ்தா²நாத் , அதோ வ்ருக்ஷாக்³ரஸ்ய ஶ்யேநம் ப்ரத்யாதா⁴ரத்வே முக்²யே தஸ்மாத்பரத: ஶ்யேந இத்யத்ர ஶ்யேநஶப்³தோ³(அ)க்³ரலக்³நாவயவாதூ³ர்த்⁴வாவயவாவச்சி²ந்நாவயவிலக்ஷக இத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மண: ஶ்யேநவத³வயவாபா⁴வாதா³தா⁴ரே(அ)முக்²யே மர்யாதா³ பூ⁴தாகாஶாபேக்ஷயேதி தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ —

ஏவமிதி ।

தி³வி த்³யோதநவதி ஸ்வே மஹிம்நி ஹார்தே³ வா நப⁴ஸீத்யர்த²: । தி³வோ பூ⁴தாகாஶாத்³பா³ஹ்யாத³பா³ஹ்யாத்³வா தஸ்மாதி³த்யர்த²: ।

யதா³நௌபாதி⁴கம் ப்³ரஹ்மாகாஶாஸ்ப்ருஷ்டம் க்³ருஹீத்வா பஞ்சம்யேவ முக்²யா ததா³ ஸாமீப்யம் ஸப்தமீ லக்ஷயதீத்யாஹ —

அபர இதி ।

பூ⁴தாதி³பாத³த்வலிங்கா³த் , ‘தாவாநஸ்ய’ இதி மந்த்ரலிங்கா³த் , ‘யத்³வை தத்³ப்³ரஹ்ம’ இதிவாக்யாத்³கா³யத்ரீஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மார்த²த்வாது³பதே³ஶபே⁴தே³(அ)ப்யர்தை²க்யாத³ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞா(அ)யோகா³த்³யுக்தாஸ்ய ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேத்யவாந்தரப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாதஸ்ய யச்ச²ப்³த³பராமர்ஶே ததே³வ ஜ்யோதிரிதி பரமப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி —

அத இதி ॥ 27 ॥

அநந்யதா²ஸித்³த⁴தாத்பர்யவத்³ப்³ரஹ்மலிங்கா³து³க்தவாக்யாநாம் ப்³ரஹ்மபரத்வே(அ)பி ப்ராதர்த³நே வாக்யே பதா³ர்தா²நாமநேகேஷாமநேகலிங்க்³ருத்³ருஷ்ட்யா கஸ்யாநுஸாராத்கிம் நேயமித்யாகாங்க்ஷாயாமாஹ —

ப்ராண இதி ।

விஷயம் வக்துமுபக்ரமமநுக்ராமதி —

அஸ்தீதி ।

ப்ரதர்த³நஸ்ய ராஜ்ஞோ லோகப்ரஸித்³த்⁴யர்தௌ² நிபாதௌ । தி³வோதா³ஸஸ்யாபத்யம் தை³வோதா³ஸிஸ்தத்ப்ரியம் ப்ரேமாஸ்பத³ம், தா⁴ம க்³ருஹம், தத்³க³தௌ ஹேதுர்யுத்³தே⁴நேதி । தத்கரணேந புருஷகாரப்ரத³ர்ஶநேந சேத்யர்த²: ।

ஆம்நாதேதி ।

'தம் ஹேந்த்³ர உவாச ப்ரதர்த³ந வரம் தே த³தா³நீதி ஸ ஹோவாச ப்ரதர்த³நஸ்த்வமேவ மே வரம் வ்ருணீஷ்வ யம் த்வம் மநுஷ்யாய ஹிததமம் மந்யஸே’ இத்யாத்³யாக்²யாயிகாஶ்ருதேரித்யர்த²: ।

முக்²யப்ராணவ்யாவ்ருத்த்யர்த²ம் —

ப்ரஜ்ஞாத்மேதி ।

நிர்விஶேஷம் சிந்மாத்ரம் வ்யாவர்தயதி —

தம் மாமிதி ।

தே³வதாஸம்பா⁴வநாயை வாக்யமுக்த்வா ப்ராணஸம்பா⁴வநார்தமாஹ —

ததே²தி ।

தே³ஹதா⁴ரணம் ந வாகா³தி³க்ருதமித்யுக்த்யநந்தரமித்யத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

ப்ராணஸ்ய தத்கார்யம் ப்ரஸித்³த⁴மிதி க²ல்வித்யுக்தம் । ஜீவம் ஸம்பா⁴வயிதுமாஹ —

ததே²தி ।

பரமாத்மாநம் ஸம்பா⁴வயதி —

அந்தே சேதி ।

ஆதி³பதே³ந ‘ஸ ந ஸாது⁴நா கர்மணா பூ⁴யாந்நோ ஏவாஸாது⁴நா கநீயாந் ‘ இத்யாத்³யுக்தம் । விஷயமுக்த்வாநேகலிங்க³த்³ருஷ்ட்யா ஸம்ஶ்யமாஹ —

தத்ரேதி ।

கா³தார்த²த்வேந தமாக்ஷிபதி —

நந்விதி ।

ப்³ரஹ்மலிங்கா³த்ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணி வ்ருத்திருக்தா । ப்ரக்ருதே கத²மித்யாஶங்க்யாஹ —

இஹாபீதி ।

‘ஏஷ லோகாதி⁴பதி:’ இத்யாதி³ஸங்க்³ரஹாயாதி³பத³ம் ।

அநேகேஷு லிங்கே³ஷு த்³ருஷ்டேஷு கதமல்லிங்க³ம், லிங்கா³பா⁴ஸம் வா கதமதி³தி ஸம்ஶயம் நிரஸிதுமதி⁴கரணமித்யாஹ —

அநேகேதி ।

ததே³வ விவ்ருணோதி —

நேத்யாதி³நா ।

'ந க³ந்த⁴ம் விஜிஜ்ஞாஸீத க்⁴ராதாரம் வித்³யாத் ‘ இத்யாதி³பதே³நோக்தம் । அநேகலிங்கா³நி த³ர்ஶயித்வா தத்கார்யமாஹ —

அத இதி ।

பூர்வத்ர ப்ரக்ருதத்ரிபாத்³ப்³ரஹ்மபராமர்ஶியச்ச²ப்³த³ஸமாநாதி⁴கரணா ஜ்யோதி:ஶ்ரூதிஸ்தத³ர்தே²த்யுக்தம் । இஹ ந ததா²வித⁴மஸாதா⁴ரணம் கிஞ்சித³ஸ்தி ப்ராணஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே மாநமிதி ப்ரஸித்³த்⁴யநதிக்ரமாத்ப்ராணோ வாயுரேவேத்யாஹ —

தத்ரேதி ।

ஸ்பு²டப்³ரஹ்மலிங்க³நாம் கௌஷீதகிஶ்ருதீநாம் ப்³ரஹ்மண்யந்வயோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: பூர்வபக்ஷே ப்ராணதே³வதாஜீவாநாமந்யதமோபாஸ்தி: ப²லம், ஸித்³தா⁴ந்தே ப்³ரஹ்மோபாஸ்தி: ।

முக்²யப்ராணபக்ஷமநூத்³ய ஸூத்ரமாதா³ய ப்ரதிஜ்ஞாம் விப⁴ஜதே —

இதி ப்ராப்த இதி ।

லிங்கா³ந்தரேஷு ஸத்ஸு குதோ(அ)ஸ்ய ப்³ரஹ்மார்த²தேத்யாஹ —

குத இதி ।

தேஷாம் வக்ஷ்யமாணாந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் மத்வா ஹேதுமாஹ —

ததே²தி ।

ப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³நபரத்வேநைவ பதா³நாமந்வயத்³ருஷ்டேரித்யர்த²: ।

ஹேத்வர்த²ம் ப்ரபஞ்சயதி —

ததா²ஹீதி ।

தத்ராதா³வுபக்ரமே பதா³நாம் ப்³ரஹ்மண்யந்வயமாஹ —

உபக்ரம இதி ।

யம் த்வம் மநுஷ்யாயாதிஶயேந ஹிதம் மந்யஸே தம் வரமபி⁴லபிதம் மஹ்யம் த்வமேவ வ்ருணீஷ்வ ப்ரயச்சே²தி ப்ரதர்த³நேநோக்தே ‘மாமேவ’ இத்யாதி³நா ப்ராணஸ்யோச்யமாநஸ்ய ந யுக்தா வாயுவிகாரதேத்யாஹ —

தஸ்மா இதி ।

உபாஸ்தேரசிந்த்யஶக்தித்வாத்ப்ராணோபாஸ்திரேவ மோக்ஷஹேதுரலம் ப்³ரஹ்மதி⁴யேத்யாஶங்க்யாஹ —

நஹீதி ।

ஏவகாரார்த²மாஹ —

நாந்ய இதி ।

ஆதி³ஶப்³தே³ந ‘தமேவம் வித்³வாந் ‘ இத்யாத்³யா ஶ்ருதிருக்தா । உபக்ரமவந்மத்⁴யே(அ)பி பதா³நாம் ப்³ரஹ்மண்யந்வயமாஹ —

ததே²தி ।

ஸ ய: கஶ்சித³தி⁴க்ருதோ மாம் ப்³ரஹ்மரூபம் ஸாக்ஷாத³நுப⁴வதி தஸ்ய விது³ஷோ லோகோ மோக்ஷோ மஹதாபி பாதகேந ந மீயதே ந ஹிம்ஸ்யதே ந ப்ரதிப³த்³த்⁴யதே, ஜ்ஞாநமாஹாத்ம்யேந ஸர்வஸ்யாபி பாபஸ்ய த³க்³த⁴த்வாதி³த்யாஹ —

ஸ ய இதி ।

கேநசந கர்மணேத்யுக்தம் ஸ்பஷ்டயதி —

நேத்யாதி³நா ।

‘ந மாத்ருவதே⁴ந ந பித்ருவதே⁴ந’ இத்யாதி³ வக்துமாதி³பத³ம் । ஶ்ருதஸ்ய ஸர்வபாபதா³ஹஸ்யாந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் ப்ரத்யாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

‘ஏவம் ந ஹாஸ்ய’ இத்யாதி³ஶ்ருதிஸங்க்³ரஹார்த²மேவமாத்³யாஸ்வித்யுக்தம் । இதஶ்ச ப்³ரஹ்மைவ ப்ராணஶப்³த³மித்யாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

அந்யயோக³வ்யாவ்ருத்திமாஹ —

நஹீதி ।

ப்ரக்ரமாதி³வது³பஸம்ஹாரே(அ)பி பதா³நாம் ப்³ரஹ்மார்த²த்வமாஹ —

ததே²தி ।

ஆநந்த³ஸ்ய து³:கா²பா⁴வத்வாந்முக்²யே(அ)பி ப்ராணே யோகா³த³தே³ஹஸ்ய ஜராமரணயோரபா⁴வாத³ஜரத்வாதே³ரபி தத்ரோபபத்தேர்நோபஸம்ஹாரஸ்ய ப்³ரஹ்மார்த²தேத்யாஶங்க்யாஹ —

ஆநந்த³த்வாதீ³நீதி ।

ப்ராணஶப்³த³ம் ப்³ரஹ்மேத்யத்ர லிங்கா³ந்தராண்யாஹ —

ஸ நேத்யாதி³நா ।

த⁴ர்மாத்³யஸ்ப்ருஷ்டத்வம், தத்காரயித்ருத்வம், ததீ³ஶித்ருத்வம், ச ஸர்வமுக்தம்‌ । உக்தலிங்க³ப²லமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ॥ 28 ॥

தே³வதாபக்ஷமுத்தா²ப்ய ப்ரத்யாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

சோத்³யதாத்பர்யமாஹ —

யது³க்தமிதி ।

தத்ர நஞர்த²மாஹ —

நேதி ।

உக்தஹேதுஷு ஸத்ஸு நிஷேதா⁴ஸித்³தி⁴ரித்யாஹ —

கஸ்மாதி³தி ।

ஹேதுமாதா³ய வ்யாசஷ்டே —

வக்துரிதி ।

அஹங்காரவாதே³நேதி க்ரியாபதே³ந ஸம்ப³த்⁴யதே ।

கத²மிதிஸூசிதாநுபபத்திம் ஸ்பு²டயதி —

நஹீதி ।

‘அவாக்யநாத³ர:’ இத்யாதி³ஶ்ருதிராதி³ஶப்³தா³ர்த²: ।

ப்³ரஹ்மணோ வக்த்ருத்வாபா⁴வாத³த்ர வக்த்ரா ஸ்வஸ்யைவ ஜ்ஞேயத்வோக்தேரிந்த்³ரோபாஸ்திபரம் வாக்யமித்யத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

ததே²தி ।

த்ரீணி ஶீர்ஷாணி ஶிராம்ஸி யஸ்ய ஸ த்ரிஶீர்ஷா விஶ்வரூப: ஸ ச த்வாஷ்ட்ரஸ்த்வஷ்டுரபத்யம் தமஹநம் ஹதவாநஸ்மி । ரௌதி யதா²ர்த²ம் ஶப்³த³யதீதி ருத் வேதா³ந்தவாக்யம் தத்ர முக²ம் யேஷாம் தே ருந்முகா²ஸ்ததோ(அ)ந்யே சாருந்முகா²ஸ்தாந்வேதா³ந்தப³ஹிர்முகா²நித்யர்த²: । ஶாலாவ்ருகா வந்யஶ்வாந: । ப³ஹ்வீ: ஸந்த்⁴யா அதிக்ரம்ய தி³வி ப்ரஹ்ராதி³நமத்ருணமித்யாதி³ராதி³ஶப்³தா³ர்த²: ।

ததா²பி ப்ராணஶப்³தா³ந்நேந்த்³ரஸ்யோபாஸ்யதேத்யாஶங்க்யாஹ —

ப்ராணத்வம் சேதி ।

ப³லவத்த்வாத்³ப³லஶப்³தோ³பசாரே(அ)பி கத²ம் ப்ராணஶப்³த³த்வமஸ்யேத்யாஶங்க்யாஹ —

ப்ராண இதி ।

ப³லவத்த்வமேவேந்த்³ரஸ்ய கத²ம், தத்ராஹ —

ப³லஸ்யேதி ।

ப்ரஸித்³தி⁴ம் லௌகிகத்வேந ப்ரகடயதி —

யேதி ।

ததா²பி ப்ரஜ்ஞாத்மத்வவிரோதா⁴த³நுபாஸ்யதா, நேத்யாஹ —

ப்ரஜ்ஞேதி ।

கத²மப்ரதிஹதஜ்ஞாநத்வம், லோகவேத³ப்ரஸித்³தே⁴ரித்யாஹ —

அப்ரதிஹதேதி ।

ததா²பி ஹிததமமபுருஷார்த²ஹேதுத்வாத்³யுக்திவிரோதே⁴ குதோ(அ)ஸ்யோபாஸ்யதா, தத்ராஹ —

நிஶ்சிதே சேதி ।

ஶக்த்யதிஶயாது³க்தபுமர்த²ஹேதுத்வம், கர்மாநதி⁴காராத்³ப்⁴ரூணஹத்யாத்³யபராம்ருஷ்டத்வம், லோகபாலத்வால்லோகாதி⁴பத்யம், ஸ்வர்க³ஸ்யாநந்த³த்வாதா³நந்த³த்வம் , அம்ருதத்வாஜரத்வே சாபூ⁴தஸம்ப்லவம் ஸ்தி²தேரிதி பா⁴வ: ।

ஆக்ஷேபமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

தமநூத்³ய ஸமாதி⁴மவதாரயதி —

இத்யாக்ஷிப்யேதி ।

தஸ்யார்த²மாஹ —

அத்⁴யாத்மேதி ।

அஸ்மிந்நத்⁴யாயே ।

யத்ர ‘மாமேவ விஜாநீஹி’ இத்யாதி³ ஶ்ரூயதே தத்ரேதி யாவத் ।

பா³ஹுல்யமேவாஹ —

யாவத்³தீ⁴தி ।

தஸ்யார்த²மாஹ —

ப்ராணஸ்யேதி ।

ஏவகாரார்த²மாஹ —

நேதி ।

ததே²தி ।

ஆயுஷ்ப்ரதா³நோபஸம்ஹாரயோ: ஸ்வாதந்த்ர்யவதி³த்யர்த²: ।

அஸ்தித்வே ப்ராணஸ்தி²தௌ ப்ரணாநாமிந்த்³ரியாணாம் ஸ்தி²திரிதி ‘அதா²தோ நி:ஶ்ரேயஸாதா³நம்’ இத்யாத்³யர்த²தோ க்³ருஹீத்வா தத³ர்த²மாஹ —

அஸ்தித்வே சேதி ।

இந்த்³ரியாணாம் ப்ராணாஶ்ரயத்வவதி³தி ததா²ர்த²: । இத்யத்⁴யாத்மமேவ ப்ராணஸ்ய தே³ஹதா⁴ரயித்ருத்வமாஹேதி ஶேஷ: ।

ததஶ்ச தே³வதா ந ப்ராணா இத்யாஹ —

நேதி ।

இதி ச ப்ரத்யகா³த்மந ஏவ வக்த்ருத்வமுக்தமிதி ஶேஷ: ।

தே³வாதாத்மநோ(அ)பி வக்த்ருத்வாத் ‘ந வாச்யம்’ இத்யாத்³யவிருத்³த⁴மித்யாஶங்க்யாஹ —

உபக்ரம்யேதி ।

தத்ர ச ப்ரஜ்ஞாமாத்ராணாம் பூ⁴தமாத்ராணாம் ச நாநாத்வம் நேத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்த: —

யதே²தி ।

யதா² லோகே ப்ரஸித்³த⁴ஸ்ய ரத²ஸ்யாரேஷு மத்⁴யவர்திஶலாகாஸு சக்ரோபாந்தநேமிரர்பிதஶ்சக்ரபிண்டி³காயாம் ச நாபா⁴வரா: । ததா² பூ⁴தாந்யேவ ப்ருதி²வ்யாதீ³நி ஶப்³தா³த³யஶ்ச விஷயா மீயந்த இதி மாத்ரா: ப்ரஜ்ஞாமாத்ராஸு ஸ்வவிஷயஜ்ஞாநேஷ்விந்த்³ரியேஷு சார்பிதா:, தத³தீ⁴நத்வாத்தத்³வ்யவஹாரஸ்ய । தாஶ்ச ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா: ப்ராணே பரஸ்மிந்நர்பிதா: । ஸச ப்ராண: பரமாத்மா, தல்லிங்கா³தி³த்யாஹ —

ஸ இதி ।

வாக்யதாத்பர்யமாஹ —

விஷயேதி ।

ஸ ப்ராணோ மமாத்மேத்யாத்மஶப்³த³ஸாமாநாதி⁴கரண்யாச்ச ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய ந தே³வதார்த²தேத்யாஹ —

ஸ ம இதி ।

தர்ஹி ப்ரத்யகா³த்மநி ஸமந்வயோ ந ப்³ரஹ்மணி, தத்ராஹ —

அயமிதி ।

ஸூத்ரார்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥ 29 ॥

அநந்யதா²ஸித்³த⁴லிங்கை³: ஶ்ருதிதாத்பர்யாச்ச ப்ராணஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே தே³வதாலிங்கா³நாம் க³திர்வாச்யேதி ப்ருச்ச²தி —

கத²மிதி ।

ஸூத்ரமுத்தரம் ।

தத்³வ்யாக்²யாதி —

இந்த்³ர இதி ।

கத²ம் தஸ்ய கு³ர்வாத்³யபா⁴வே ஜ்ஞாநம் தத்ராஹ —

ஆர்ஷேணேதி ।

தஸ்ய தர்ஹி ப்ரதிபா⁴த்வேநாமாநத்வம், நேத்யாஹ —

யதே²தி ।

ஶ்ரவணாத்³யபா⁴வே குதோ ப்³ரஹ்மாஸ்மீதிதீ⁴:, தத்³விதி⁴விரோதா⁴த் , தத்ராஹ —

யதே²தி ।

ஜந்மாந்தரீயஶ்ரவணாதே³ராது⁴நிகதீ⁴ரவிருத்³தே⁴தி பா⁴வ: ।

அத்⁴யயநாபா⁴வே கத²ம் யதா²ஶாஸ்த்ரமைக்யதீ⁴ரித்யாஶங்க்ய தே³வதாதி⁴கரணந்யாயேநாஹ —

ததி³தி ।

இந்த்³ரஶ்சேத்³ப்³ரஹ்மாத்மநா ஸ்வாத்மாநமுபதி³ஶதி, கத²ம் த்வாஷ்ட்ரவதா⁴தி³நா ஸ்துதி:, தத்ராஹ —

யதி³தி ।

நேயம் விஜ்ஞேயஸ்துதி:, அபிது விஜ்ஞாநஸ்துதிரித்யாஹ —

அத்ரேதி ।

தத்ர க³மகமாஹ —

யதி³தி ।

தத்ர க்ரூரகர்மணி நிமித்தே ஸதீத்யர்த²: ।

கத²மத்ர ஜ்ஞாநஸ்துதி:, தத்ராஹ —

ஏததி³தி ।

தஸ்மாந்மஹாபா⁴க³தே⁴யம் ஜ்ஞாநமிதி ஶேஷ: ।

த்வதீ³யஜ்ஞாநஸ்யைவம்ரூபத்வே(அ)பி கிமதி⁴க்ருதஸ்ய ஸ்யாத் , ததா³ஹ —

ஸ ய இதி ।

நநு ஸ்தூயமாநஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞேயாகாங்க்ஷாயாமிந்த்³ர ஏவ ஸம்ப³த்⁴யதே, நேத்யாஹ —

விஜ்ஞேயம் த்விதி ।

அத்⁴யாத்மபா³ஹுல்யாத்பராசீநதே³வதோக்த்யயோகா³த் , ப்ராணோ(அ)ஸ்மீத்யாதி³ ப்³ரஹ்மார்த²மேவேத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥ 30 ॥

ப்ரகாராந்தரேண ப்³ரஹ்மபரத்வமாக்ஷிப்ய ஸமாத⁴த்தே —

ஜீவேதி ।

‘ப்ராணோ(அ)ஸ்மி’ இத்யாதி³ தே³வதாபரம் நேத்யுக்தமங்கீ³கரோதி —

யத்³யபீதி ।

தர்ஹி ப்³ரஹ்மபக்ஷ ஏவாயம் பரிஶிஷ்யதே, நேத்யாஹ —

ததா²பீதி ।

பூர்வோத்தரபக்ஷயோரநுபபத்திரயுக்தேத்யாஹ —

குத இதி ।

தே³வதாபக்ஷஸ்யாதிப²ல்கு³தயா நிராஸே(அ)பி பக்ஷாந்தரஸத்³பா⁴வாந்மைவமித்யாஹ —

ஜீவேதி ।

தத்ராத்³யம் வ்யநக்தி —

ஜீவஸ்யேதி ।

வக்துரேவாத்ர வேத்³யதா பா⁴தி ந கிஞ்சிஜ்ஜீவலிங்க³மித்யாஶங்க்யாஹ —

அத்ரேதி ।

த்³விதீயம் விவ்ருணோதி —

ததே²தி ।

வக்த்ருத்வாத்³யுபதே³ஶாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

தே³ஹோத்தா²பநமபி ஜீவலிங்க³ம் கிம் ந ஸ்யாத் , தத்ராஹ —

ஶரீரேதி ।

வாகா³த³ய: ஸர்வே ப்ரத்யேகம் ஶ்ரேஷ்ட²த்வமாத்மநோ மந்யமாநாஸ்தந்நிர்தி³தா⁴ரயிஷயா ப்ரஜாபதிமுபஜக்³மு: । ஸ ச தாநுவாச, யஸ்மிந்நுத்க்ராந்தே ஶரீரம் பாபிஷ்ட²தரமிவ ப⁴வதி ஸ வ: ஶ்ரேஷ்ட² இதி । தஸ்மிந்நேவமுக்தவதி க்ரமேண வாகா³தி³ஷூத்க்ராந்தேஷ்வபி மூகாதி³பா⁴வேந ஶரீரம் ஸ்வஸ்த²மஸ்தா²த் । முக்²யஸ்ய ப்ராணஸ்யோச்சிக்ரமிஷாயாம் ஸர்வேஷாம் வ்யாகுலத்வாப்தாௌ தாந்ப்ரதி ப்ராணோ வ்யாஹ்ருதவாந் , மா மோஹமாபத்³யத² யதோ(அ)ஹமேவைதத்கரோமி । கிம் தத் , பஞ்சதா⁴ ப்ராணாதி³பே⁴தே³நாத்மாநம் விப⁴ஜ்யைதத்³பா³ணம் வாதி க³ச்ச²தீதி வாநம் ததே³வ பா³ணமஸ்தி²ரம் ஶரீரமவஷ்டப்⁴ய விதா⁴ரயாமீத்யுக்தேர்ந தே³ஹதா⁴ரணமந்யஸ்யேத்யர்த²: ।

க்வசிதி³மமித்யுக்தேர்ந தே³ஹதா⁴ரணமிஷ்டமித்யாஶங்க்யாஹ —

யே த்விதி ।

கத²முபஹிதே ஜீவாத்மந்யசேதநே ச ப்ராணே ப்ரஜ்ஞாத்மத்வம், தத்ராஹ —

ப்ரஜ்ஞேதி ।

த்³விவசநஸஹபா⁴வோத்க்ரமணஶ்ரவணாத³பி ந ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யமித்யாஹ —

ஜீவேதி ।

அபே⁴த³நிர்தே³ஶமாஹ —

யோ வா இதி ।

பே⁴த³நிர்தே³ஶமாஹ —

ஸஹேதி ।

ப்³ரஹ்மபக்ஷே(அ)ப்யபே⁴தோ³பபத்திமாஶங்க்யாங்கீ³க்ருத்ய பே⁴தா³நுபபத்திமாஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

அம்ருதத்வாதீ³ந்யபி யதா²யோக்³யம் நேயாநீத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

இஹேதி ப்ரக்ருதஸந்த³ர்போ⁴க்தி: । அந்யதர இத்யுபக்ரமமாத்ரம் , உபா⁴விதி தத்த்வம் । ப்³ரஹ்ம த்வாநந்தா³தி³ஶ்ருதேராவஶ்யகம் । ந ப்³ரஹ்மேதி தந்மாத்ரவ்யாவ்ருத்தி: । ததா²ச ஜீவமுக்²யப்ராணப்³ரஹ்மணாம் யதா²யத²முபாஸ்திரிஷ்டா । நச ‘ப்ராணோ(அ)ஸ்மி’ இத்யுபக்ரமாத் ‘ஸ ஏஷ ப்ராண ஏவ’ இத்யுபஸம்ஹாராச்ச வாக்யைக்யாவக³தேரேகார்த²த்வம், வாக்யார்தா²வக³மஸ்ய பதா³ர்தா²வக³மஜந்யத்வேநோபஜீவ்யாத்³தௌ³ர்ப³ல்யாத் । நசைவம் ஸர்வத்ர வாக்யார்த²ப⁴ங்க³:, கு³ணப்ரதா⁴நபூ⁴தபதா³ர்த²தி⁴யோ வாக்யார்தை²க்யாவிரோதி⁴த்வாத் । அத்ர து பதா³ர்தா²நாம் ஸ்வாதந்த்ர்யம் நைகவாக்யதேதி பா⁴வ: ।

பரிஹாரமவதார்ய வ்யாசஷ்டே —

நைததி³தி ।

அஸ்தூபாஸ்தித்ரைவித்⁴யம், நேத்யாஹ —

நசேதி ।

அர்த²பே⁴தே³ வாக்யபே⁴தா³த்கத²ம் ஸித்³த⁴வதே³கவாக்யத்வோக்தி:, தத்ராஹ —

உபக்ரமேதி ।

ததே³வ ஸ்பு²டவதி —

மாமேவேதி ।

வாக்யைக்யே(அ)பி கிமித்யர்த²பே⁴தோ³ ந ஸ்யாத் , தத்ராஹ —

தத்ரேதி ।

பதா³ர்த²தி⁴யோ வாக்யார்த²தீ⁴ஹேதுத்வே(அ)பி வாக்யார்த²போ³த⁴ஸ்யோத்³தே³ஶ்யத்வேந ப்ராதா⁴ந்யாத்பதா³நாம் பதா³ர்த²போ³தே⁴ ப²லே பர்யவஸாநாபா⁴வாத்தஸ்ய நாந்தரீயகத்வாத்ப்ரதா⁴நீபூ⁴தவாக்யார்த²ஸ்யோபக்ரமோபஸம்ஹாரைகரூப்யாவக³தஸ்ய யுக்தமைக்யமிதி பா⁴வ: ।

உபாஸநாத்ரைவித்⁴யநிராஸாய ப்³ரஹ்மலிங்க³ம் ஜீவாதி³விஷயம் நேயமித்யாஶங்க்யாஹ —

நசேதி ।

பஞ்ச ஶப்³தா³த³ய: பஞ்ச ப்ருதி²வ்யாத³யஶ்ச த³ஶ பூ⁴தமாத்ரா: । பஞ்ச பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணி பஞ்ச பு³த்³த⁴ய இதி த³ஶ ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா: । யத்³வா ஜ்ஞாநேந்த்³ரியார்தா²: பஞ்ச கர்மேந்த்³ரியார்தோ²ஶ்ச பஞ்சேதி த³ஶ பூ⁴தமாத்ரா:, த்³விவிதா⁴நீந்த்³ரியாணி ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா த³ஶேதி பா⁴வ: ।

ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மண்யவ்ருத்தேஸ்த்ரைவித்⁴யம் தவாபி ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ —

ஆஶ்ரிதத்வாச்சேதி ।

தத்ர ப்³ரஹ்மலிங்கா³த்³ப்³ரஹ்மணி வ்ருத்திராஶ்ரிதா ப்ரக்ருதே கத²மித்யாஶங்க்யாஹ —

இஹாபீதி ।

ப்ராணஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே முக்²யப்ராணலிங்க³ம் விருத்⁴யேதேத்யாஶங்க்யாஹ —

யத்த்விதி ।

ப்ராணவ்யாபாரஸ்ய பரமாத்மாயத்தத்வே மாநமாஹ —

நேதி ।

காரணஸ்ய கார்யாகாரேண ஸ்தி²தஸ்ய தத்³த⁴ர்மேணாபி ஸம்ப³ந்தா⁴த்கார்யஸ்ய வ்யாவ்ருத்தஸ்ய கார்யாந்தரேஷ்வபி ஸ்தி²தகாரணத⁴ர்மேணாஸம்ப³ந்தா⁴த்ப்ராணாதி³லிங்கா³நி ப்³ரஹ்மணி யுஜ்யந்தே, ந தல்லிங்கா³நி தத்ரேதி பா⁴வ: ।

ஜீவலிங்க³மபி ப்³ரஹ்மவிரோதீ⁴த்யநுவாத³பூர்வகமாஹ —

யத³பீதி ।

கத²ம் தர்ஹி ப்³ரஹ்மண ஏவ ஸதோ ஜீவஸ்ய ஸம்ஸாரித்வம், தத்ராஹ —

பு³த்³த்⁴யாதீ³தி ।

ஜீவோ ப்³ரஹ்மைவ சேந்ந தஸ்ய வக்த்ருத்வம், தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வவிரோதி⁴த்வாத் , தத்ராஹ —

தஸ்யேதி ।

‘வக்தாரம் வித்³யாத்’ இதி ந விதி⁴:, வக்த்ருத்வஸ்யாத்⁴யக்ஷத்வாத் । கிந்து தது³த்³தே³ஶேநாப்ரஸித்³த⁴ம் ப்³ரஹ்மத்வம் விதி⁴த்ஸிதமித்யர்த²: ।

ப்ரத்யகா³த்மாபி⁴முக்²யோ(அ)ர்தோ² லிஙாதி³ரிதி ஸமந்வயஸூத்ரே(அ)பி த³ர்ஶிதமித்யாஶயேநாஹ —

ப்ரத்யகி³தி ।

தத்ர தலவகாரஶ்ருதிமாஹ —

யத்³வாசேதி ।

யேந சைதந்யேந வாக³ப்⁴யுத்³யதே ப்ரேர்யதே வத³நஸாமர்த்²யமாபாத்³யதே ததே³வ வாகா³தே³ரக³ம்யம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ।

தஸ்ய தாத்பர்யமாஹ —

வசநாதீ³தி ।

த்³விவசநஸஹபா⁴வோத்க்ரமணஶ்ரவணம் ஸித்³தா⁴ந்தே து³ர்யோஜமித்யுக்தமநூத்³ய தூ³ஷயதி —

யதி³த்யாதி³நா ।

உபாதி⁴பே⁴தா³த்தத்³விஶிஷ்டஸ்ய பி⁴ந்நதேதி விஶிநஷ்டி —

ப்ரத்யகி³தி ।

அபே⁴த³ஸ்தர்ஹி கத²ம், தத்ராஹ —

உபாதீ⁴தி ।

உபஹிதத்³வாரோபலக்ஷிதஸ்யேத்யர்த²: ।

ஸ்வமதே ஸூத்ராவயவம் வ்யாக்²யாய வ்ருத்திகாரமதே வ்யாகரோதி —

அத²வேதி ।

தத்ர நஞர்த²மாஹ —

நேதி ।

ப்³ரஹ்மவாக்யத்வே ஜீவப்ரணயோரத்⁴யேயத்வாத்தல்லிங்க³விரோதோ⁴(அ)ஸ்த்யேவேத்யாஹ —

கத²மிதி ।

ஹேதுமுக்தவா வ்யாக்²யாதி —

உபாஸேதி ।

ஸ்வதந்த்ராணாம் த்ரயாணாமுபாஸ்தௌ வாக்யபே⁴த³:, ந த்வேகஸ்யைவ ப்³ரஹ்மணஸ்தத்³த⁴ர்மேணேத்யர்த²: ।

உக்தமேவ விப⁴ஜதே —

தத்ரேதி ।

‘ப்ராணோ ஹி பூ⁴தாநாமாயு:’ இதி ஶ்ருத்யந்தரேணாஹ —

ஆயுரிதி ।

தஸ்யாயுஷ்ட்வம் ஜீவநஸ்ய தத³தீ⁴நத்வாத் । ப்ராணஸ்யைவ தே³ஹாத்³யுத்தா²பகத்வம் தஸ்மாதி³த்யுச்யதே । உத்தா²பயதி தே³ஹாதீ³த்யுக்த²ம் ப்ராண: । ஸஹவாஸ: ஸஹோத்க்ராந்திஶ்சேத்யுக்த்யாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: ।

அஸ்யா ஜீவாக்²யப்ரஜ்ஞாயா: ஸம்ப³ந்தீ⁴நி பூ⁴த்வா ஸர்வாணி பூ⁴தாநி தத்³த்³ருஶ்யத்வேந கல்பிதாநி வஸ்துதோ யதை²கம் ப⁴வந்தி ததா² தத்³வஸ்து வ்யாக்²யாஸ்யாம இத்யுபக்ரம்யோக்தம் —

‘வாகே³வ’ இத்யாதி³ ।

பு³த்³தே⁴: ஸாபா⁴ஸாயா: ஸ்வரூபதோ ஜாதத்வே(அ)பி விஷயித்வமிந்த்³ரியஸாத்⁴யம் । தத்ர கர்மேந்த்³ரியேஷு மத்⁴யே வாகே³வாஸ்யா: ப்ரஜ்ஞாயா தே³ஹார்த⁴மேகமங்க³மதூ³து³ஹத்³ரேசிதவதீ பூரயாமாஸ । நாமரூபாத்மா ப்ரபஞ்சோ விஷயஸ்தத்ர நாமப்ரபஞ்சே வாக்³த்³வாரா ப்ரவிஷ்டா தீ⁴ஸ்தம் ப்ரதி விஷயித்வமாப்நோதீத்யர்த²: ।

தஸ்யா: ப்ரஜ்ஞாயா: புநர்நாம கில பரஸ்தாத³பரபா⁴கே³ சக்ஷுராதி³நா ப்ரதிவிஹிதா ஸமுத்தா²பிதா பூ⁴தமாத்ரா ரூபாதி³ரூபா சக்ஷுராதி³நா ரூபாத்³யர்பணேந பு³த்³தே⁴ரபரபா⁴க³ரூபம் ரூபப்ரபஞ்சம் ப்ரதி விஷயித்வம் நிர்வர்த்யத இத்யாஹ —

தஸ்யா இதி ।

பு³த்³த்⁴யுபஹிதசைதந்யத்³வாரா ஸ்வரூபே த்³ரஷ்ட்ருத்வாத்⁴யாஸமாஹ —

ப்ரஜ்ஞயேதி ।

தயா த்³வாரா சிதா³த்மா வாசம் கரணம் ப்ரதி கர்தேத்யத்⁴யாஸமநுபூ⁴ய வாசா கரணேந ஸர்வாணி நாமாநி வக்தவ்யத்வேநாப்நோதி, சக்ஷுஷா ஸர்வாணி ரூபாணி பஶ்யதீத்யேவம் த்³ரஷ்ட்டத்வமநுப⁴வதீத்யர்த²: ।

ஸர்வபூ⁴தவிஷயித்வமாத்மநி விஶிஷ்டத்³ரஷ்ட்டத்வாதி³கரத்வம் ச பு³த்³தே⁴ர்த⁴ர்ம இத்யுக்தம் । ஸர்வாதா⁴ரத்வாநந்த³த்வாதி³ ப்³ரஹ்மத⁴ர்ம இத்யாஹ —

தா வா ஏதா இதி ।

உக்தா பூ⁴தமாத்ரா: ப்ரஜ்ஞாஶப்³தி³தேந்த்³ரியாணி । தது³த்த²ஜ்ஞாநாநி சாதி⁴க்ருத்ய ப்ரவர்தந்தே । ப்ரஜ்ஞாமாத்ராஶ்சோக்தா பூ⁴தஶப்³தி³தாநி ப்ருதி²வ்யாதீ³நி ஶப்³தா³தீ³நி சாதி⁴க்ருத்ய ப⁴வந்தி ।

க்³ராஹ்யக்³ராஹகயோர்மித²: ஸாபேக்ஷகத்வம் ஸாத⁴யதி —

யதி³தி ।

ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி —

நஹீதி ।

அந்யோந்யாபேக்ஷமப்யேதத்³விஷயவிஷயித்³வயம் ந த்³வைதபக்ஷவந்நாநா வஸ்துதோ பி⁴ந்நம் கிந்த்வேகஸ்மிந்நேவாரோபிதமித்யாஹ —

நோ இதி ।

தத்³யதே²த்யாதி³ வ்யாக்²யாதம் ।

நோபாஸாத்ரைவித்⁴யாதி³த்யஸ்யார்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

அந்யத⁴ர்மேணாந்யஸ்யோபாஸநம் கத²மித்யாஶங்க்யாஶ்ரிதத்வாதி³த்யாஹ —

அந்யத்ராபீதி ।

தத்ரோபக்ரமே ப்³ரஹ்மண: ஶ்ருதத்வாத்³யுக்தா மநோமயத்வாதி³விஶிஷ்டஸ்யோபாஸ்தி:, இஹ கத²மித்யாஶங்க்ய தத்³யோகா³தி³த்யாஹ —

இஹாபீதி ।

உபாஸ்தேஸ்தர்ஹி கத²ம் த்ரைவித்⁴யம், தத்ராஹ —

ப்ராணேதி ।

வாக்யபே⁴த³ஸ்து ப்³ரஹ்மண ஏகஸ்யைவோபாஸாத்ரைவித்⁴யோக்த்யா ப்ரயுக்த: ।

கிமத்ரோபாஸாத்ரயவிஶிஷ்டம் ப்³ரஹ்ம விதே⁴யமுத ப்³ரஹ்மவிஶிஷ்டமுபாஸாத்ரயம் கிம் வா தத³நுவாதே³ந ததா³ஶ்ரித்யோபாஸாத்ரயம் । நாத்³ய:, ப்³ரஹ்மண: ஸித்³த⁴த்வாத்³வித்⁴யநர்ஹத்வாத் । ந த்³விதீய:, வாக்யாந்தரேப்⁴யோ ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாதத்வாத் । ந த்ருதீய:, ப்³ரஹ்மாநுவாதே³நோபாஸ்திவிதா⁴வேகவிஶேஷ்யாவஶீகாராது³பாஸ்தீநாம் மிதோ²ஸம்ப³ந்தா⁴த்ப்ரத்யுபாஸ்திவித்⁴யாவ்ருத்த்யா வாக்யபே⁴தா³தி³த்யேகீயவ்யாக்²யாமுபேக்ஷ்ய ஸ்வபக்ஷமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ராகரணிகத்வே(அ)பி ப்³ரஹ்மணோ(அ)வாந்தரவாக்யபே⁴தே³ந ஶ்ரவணாதி³வத்³விவிதி³ஷார்த²ம் யஜ்ஞாதி³வச்சோபாஸ்தித்ரயம் விதே⁴யம், விதே⁴யத்ரயத⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மோபாஸ்திஶ்சைகேதி குதோ வாக்யபே⁴த³ இத்யேகே । தந்ந । அந்தஸ்தத்³த⁴ர்மாதி⁴கரணேந க³தத்வாத் । தத்ர ஹி ஸார்வாத்ம்யஸர்வது³ரிதவிரஹாப்⁴யாம் ஸர்வகாரணே ப்³ரஹ்மணி ஸித்³தே⁴ ரூபவத்த்வாதி³கார்யத⁴ர்மா நீதாஸ்தயாத்ராபி ப்ராகு³க்தந்யாயேந ப்ராணாதி³த⁴ர்மாணாம் ப்³ரஹ்மணி ஸம்ப⁴வாந்ந ப்ருத²க்³விசாராவஸர: । தஸ்மாஜ்ஜீவப்ராணப்³ரஹ்மாணி ஸஹோபாஸ்யாநி ப்³ரஹ்மைவ வா ப்ரதிபாத்³யமிதி பதா³ர்த²வாக்யார்த²யோர்ப³லாப³லஜ்ஞாநேந ஸந்தி³ஹ்ய தி³வோ தி³வீத்யத்ர ப்ரதா⁴நப்ரக்ருத்யர்தா²பே⁴தே³ந கு³ணபூ⁴தப்ரத்யயார்த²பே⁴த³நயநவத³த்ராபி ஸ்வதந்த்ரப்ராணாதி³பதா³ர்த²பே⁴த³த்³ருஷ்டௌ தத³பேக்ஷத்வேந கு³ணபூ⁴தவாக்யார்த²த்³ருஷ்டேரந்யதா²நயநாத்பதா³ர்த²பு³த்³தே⁴ர்வாக்யார்த²பு³த்³த்⁴யோபஜீவ்யத்வேந ஸ்வாதத்ர்யாத்³வாக்யைக்யம் ப⁴ங்க்த்வா த்ரீணி ஸஹோபாஸ்யாநீதி ப்ராபய்ய பதா³நாம் வாக்யார்த²போ³தோ⁴த்³தே³ஶேந ப்ரவ்ருத்தத்வாத்பதா³ர்த²போ³த⁴ஸ்ய நாந்தரீயகத்வாத்³வாக்யார்த²போ³த⁴ப்ராதா⁴ந்யாது³பக்ரமோபஸம்ஹாரைகரூப்யஸித்³த⁴ப்ரதா⁴நவாக்யார்த²ப⁴ங்கா³யோகா³த் , ப்ராணாதி³லிங்கா³நாம் ச ப்³ரஹ்மணி நீதத்வாத் , அநந்யதா²ஸித்³த⁴ப்³ரஹ்மலிங்கா³த்³ப்³ரஹ்மைவாத்ர ப்ரதிபாத்³யமிதி ஸித்³தா⁴ந்தயிதவ்யம் । ஸர்வதா²பி ப்ராதர்த³நம் வாக்யம் ப்³ரஹ்மணி ஜ்ஞேயே ஸமந்விதமிதி ॥ 31 ॥

இதி ஶ்ரிமத்பரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்யஶ்ரீஶுத்³தா⁴நந்த³பூஜ்யபாத³ஶிஷ்யப⁴க³வதா³நந்த³ஜ்ஞாநவிரசிதே ஶாரீரகபா⁴ஷ்யநிர்ணயே ப்ரத²மாத்⁴யாயஸ்ய ப்ரத²ம: பாத³: ॥ 1 ॥

॥ இதி ப்ரத²மஸ்யாத்⁴யாயஸ்ய ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³ஶ்ருதிஸமந்வயாக்²ய: ப்ரத²ம: பாத³: ॥

பூர்வோபஜீவநேநோத்தரோத்தா²நாத்³தே⁴துஹேதுமத்த்வம் ஸம்ப³ந்த⁴ம் வக்தும் வ்ருத்தமநுவத³தி —

ப்ரத²ம இதி ।

காரணத்வமாத்ரம் நாத்ரோபயுக்தம், வ்யாபித்வாதே³ரபி ஸித்³த⁴வத்³தே⁴துதயோபாதா³நாத் , அதஸ்தத³நுக்தௌ கத²ம் ஸங்க³திரித்யாஶங்க்யாஹ —

தஸ்யேதி ।

உக்தமுபஜீவ்யோத்தரப்ரவ்ருத்தௌ கத²ம் பாத³பே⁴த³ இத்யாஶங்க்யாஹ —

அர்தா²ந்தரேதி ।

உத்தரபாத³த்³வயஸ்யாநதி⁴க³தமர்த²மாஹ —

புநரிதி ।

பூர்வம் பூ⁴தாகாஶாதி³ஷு ரூடா⁴காஶாதி³ஶப்³தா³நாம் ப்³ரஹ்மபரத்வே தல்லிங்கா³தி³திஹேதூக்த்யா ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நி நீதாநி । அதா²ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³வாக்யாந்யர்தா²ந்தரார்த²தயா ஶங்க்யமாநாநி ப்³ரஹ்மணி நீயந்தே । தத்ர த்³விதீயத்ருதீயபாத³யோரவாந்தரபே⁴த³ஸ்து ப்ராயஶ: ஸவிஶேஷநிர்விஶேஷார்த²தயா ரூடி⁴யோக³ப³ஹுலதயா வேதி பா⁴வ: ।

பூர்வம் ஜீவலிங்க³பா³த⁴யா ப்³ரஹ்மபரத்வவந்மநோமயாதி³வாக்யே(அ)பி தத்³பா³தே⁴ந தத்பரத்வமாஹ —

ஸர்வத்ரேதி ।

சா²ந்தோ³க்³யவாக்யமுதா³ஹரதி —

இத³மிதி ।

ஸர்வம் ஜக³த்³ப்³ரஹ்மைவேத்யத்ர ஹேதுமாஹ —

தஜ்ஜேதி ।

தஸ்மாஜ்ஜாயத இதி தஜ்ஜம், தஸ்மிம்ல்லீயத இதி தல்லம், தஸ்மிந்நநிதி சேஷ்டத இதி தத³நம், தஜ்ஜம் ச தல்லம் ச தத³நம் ச ததி³தி தஞ்ஜலாந் । அவயவலோபஶ்சா²ந்த³ஸ: । இதி ஹேதௌ । யஸ்மாதே³வம் ஜக³த்தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மைவ ஸர்வம் ஜக³தி³த்யர்த²: ।

அதோ தி⁴யோ ராகா³தி³விஷயாபா⁴வாது³பாஸீத ஸ ஶாந்த: ஸ்யாதி³த்யாஹ —

ஶாந்த இதி ।

கு³ணம் விதா⁴ய கு³ணிவிதி⁴த்ஸயா பும்ப்ரயத்நஸ்ய ஸாப²ல்யமாஹ —

அதே²தி ।

புருஷோ(அ)தி⁴க்ருத: க்ரதுமய: ஸங்கல்பப்ரதா⁴ந: । தத்ர ஹேதுர்யதே²தி । ஜ்ஞாநம் கர்ம வா யதா²ஸ்மிந்தே³ஹே ஸ்தி²த: ஸங்கல்பயதே ததா² தத³நுஸாரேண ப²லம் பரத்ர லப⁴தே ஸோ(அ)தி⁴க்ருத: க்ரதும் த்⁴யாநம் குர்வீத ।

கிம் த்⁴யாயேதி³த்யாகாங்க்ஷாயாமாஹ —

மநோமய இதி ।

விப⁴க்திவ்யத்யயேந மநோமயம் ப்ராணஶரீரம் த்⁴யாயேதி³த்யர்த²: । ஆதி³ஶப்³தா³த்³பா⁴ரூப: ஸத்யஸங்கல்ப இத்யாதி³ க்³ருஹீதம் ।

மநோமயத்வாதீ³நாம் ப்ரக்ருதப்³ரஹ்மாநபேக்ஷத்வஸாபேக்ஷத்வாப்⁴யாம் ஸந்தே³ஹமாஹ —

தத்ரேதி ।

ஏகவாக்யஸ்த²ப்³ரஹ்மாப்³ரஹ்மலிங்க³யோர்ப்³ரஹ்மலிங்க³வஶாத³ப்³ரஹ்மலிங்க³ம் நீதம் । இஹ ப்³ரஹ்மாப்³ரஹ்மப்ரகரணலிங்க³ஸம்நிபாதே கிம் யுக்தமிதி ப்ருச்ச²தி —

கிமிதி ।

‘ஸர்வம்’ இத்யாதி³ஶ்ருதே: ஸவிஶேஷார்தா²யா த்⁴யேயே ப்³ரஹ்மண்யந்வயோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । பர்வபக்ஷே ஜீவஸ்ய, ஸித்³தா⁴ந்தே பரஸ்யோபாஸ்தி: ப²லம் ।

ராத்ரிஸத்ரந்யாயேநோபாஸ்த்யா வாக்யஶேஷஸ்தோ² ஜீவ: ஸம்ப³த்⁴யத இதி பூர்வபக்ஷயதி —

ஶாரீர இதி ।

விஶ்வஜிந்ந்யாயேந ஸர்வாபீ⁴ஷ்டம் ப்³ரஹ்மைவ மநோமயாதௌ³ விஶேஷ்யாகாங்க்ஷாயாமுபாஸ்திஸம்ப³ந்தீ⁴த்யாஹ —

குத இதி ।

விஶேஷ்யாகாங்க்ஷாயாமபி ஜீவ ஏவ லிங்க³ப³லீயஸ்தயா ஸம்ப³த்⁴யத இத்யாஹ —

தஸ்யேதி ।

தத³ந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் ப்ரத்யாஹ —

நேதி ।

ஆதி³பதே³ந ‘அவாக³மநா:’ இத்யாத்³யா ஶ்ருதிருக்தா ।

ஶ்ருத்யா ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ந லிங்க³ம் ஶ்ருத்யா பா³த்⁴யமித்யாஹ —

நைஷ இதி ।

கிம் பூர்வவாக்யே ப்³ரஹ்மோபாஸ்திர்விஹிதேத்யுச்யதே கிம் வா ப்ரக்ருதம் ப்³ரஹ்மைவோத்தரத்ர ஸம்ப³த்³த⁴மிதி । நாத்³ய இத்யாஹ —

நேத³மிதி ।

ஶமவிதி⁴பரத்வே ஹேது: —

யதி³தி ।

‘உபாஸீத’ இத்யுபாஸ்திவிதௌ⁴ ஶ்ருதே கத²ம் கு³ணவிதி⁴:, தத்ராஹ —

ஏததி³தி ।

ஸர்வஸ்யைகாத்மத்வே(அ)பி கத²ம் ஶமவிதி⁴:, தத்ராஹ —

நசேதி ।

தர்ஹி ஶமோ த்⁴யாநமித்யுப⁴யம் விதீ⁴யதாம், நேத்யாஹ —

நசேதி ।

வாக்யபே⁴தா³பத்தேரிதி பா⁴வ: ।

‘த³த்⁴நா ஜுஹோதி’ இதி ஹோமாநுவாதே³ந கு³ணவிதி⁴வதி³ஹாபி ஶமவிதௌ⁴ வாக்யாந்தரஸித்³தோ⁴பாஸ்திரநூத்³யத இத்யாஶங்க்யாஹ —

உபாஸநம் த்விதி ।

க்ரதுரேவ தத்ர விதீ⁴யதே நோபாஸ்திரித்யாஶங்க்யோக்தம் —

க்ரதுரிதி ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

தஸ்ய சேதி ।

ப்³ரஹ்மைவ மநோமயாதி³ஶப்³த³மித்யாஶங்க்ய மநஆதி³யோக³ஸ்ய ஜீவலிங்க³த்வாந்நேத்யாஹ —

ஜீவேதி ।

தஸ்யோபாஸ்யத்வே வாக்யஶேஷஸ்த²ம் ஸர்வகர்மத்வாதி³ கத²மித்யாஶங்க்ய க்ரமேணேத்யாஹ —

ஸர்வேதி ।

ஜீவபக்ஷே லிங்க³த்³வயமாஹ —

ஏஷ இதி ।

ஜீவே ஜ்யாயஸ்த்வாயோக³ம் ஶங்கதே —

நந்விதி ।

கிம் ஜ்யாயஸ்த்வமணீயஸ்த்வம் சோப⁴யம் ஸத்யமந்யதரத்³வேதி விகல்பயதி —

அத்ரேதி ।

ஆத்³யம் தூ³ஷயதி —

ந தாவதி³தி ।

த்³விதீயம் நிராஹ —

அந்யதரேதி ।

தச்சாராக்³ரமாத்ரஸ்ய ஜீவஸ்ய யுக்தமிதி தஸ்யைவோபாஸ்யதேத்யர்த²: ।

ஶ்ருத்யா ஜ்யாயஸ்த்வஸ்யாத்யந்தபா³தே⁴ ஶ்ருதிபா³த⁴மாஶங்க்யாஹ —

ஜ்யாயஸ்த்வம் த்விதி ।

ஜீவபக்ஷே கத²மந்தே ப்³ரஹ்மபத³ம், தத்ராஹ —

நிஶ்சிதே சேதி ।

ஜீவே(அ)பி தே³ஹாதி³ப்³ரும்ஹணாஜ்ஜ்யாயஸ்த்வந்யாயாத்³வா ப்³ரஹ்மதேத்யர்த²: ।

‘ஏதமித: ப்ரேத்யாபி⁴ஸம்ப⁴விதாஸ்மி’ இதி கர்மகர்த்ருவ்யபதே³ஶாத் , ‘அந்தராத்மந்புருஷ:’ இதி ச துல்யாதி⁴காரே பே⁴தோ³க்தேர்ந ஜீவஸ்யோபாஸ்யதேத்யாஶங்க்ய ஸாத⁴நப²லாவஸ்தா²பேக்ஷயா கர்மகர்த்ருத்வஸ்யாந்யஸ்ய ச ‘ஸ்வே மஹிம்நி’ இதிவது³பசாராஜ்ஜீவஸ்யைவோபாஸ்யதேத்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

பூர்வபக்ஷமநூத்³ய ஸித்³தா⁴ந்தயந்ஸூத்ராத்³ப³ஹிரேவ ப்ரதிஜாநீதே —

ஏவமிதி ।

மநோமயாதி³ஶப்³தா³ த்⁴யேயே ஜீவே பா⁴ந்தி । ந ப்³ரஹ்ம ததே²த்யாஹ —

குத இதி ।

ஸூத்ரமாதா³ய வ்யாசஷ்டே —

ஸர்வத்ரேதி ।

ராத்ரிஸத்ரந்யாயஸ்ய லகு⁴த்வே(அ)பி ஜீவகா³மித்வேநாப²லத்வாத்³விஶ்வஜிந்ந்யாயஸ்ய கு³ரோரபி ப்³ரஹ்மகா³மித்வேந ப²லவத: ஶ்ருதிதாத்பர்யக³மகஸ்ய ப³லீயஸ்த்வாத்³ப்³ரஹ்மைவாத்ரோபாஸ்யமிதிபா⁴வ: ।

கிஞ்ச மநோமயத்வாதி³லிங்க³ம் பா³தி⁴த்வா ப்³ரஹ்மஶ்ருத்யா ப்³ரஹ்மைவோபாஸ்யமித்யாஹ —

இஹ சேதி ।

கிஞ்சாப²லலிங்கோ³பநீதம் ஜீவம் ஹித்வா ப²லவத்ப்ரகரணப்ராப்தம் ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யமித்யாஹ —

ஏவமிதி ।

ப்ராண: ஶரீரமஸ்யேதி ஸமாஸக³தஸர்வநாம்நா ஸம்நிஹிதார்தே²ந ப்ரக்ருதம் ப்³ரஹ்ம ஹித்வா ஜீவமப்ரக்ருதமிச்ச²த: ப்ரக்ருதஹாநிரப்ரக்ருதப்ரக்ரியா சேத்யர்த²: ।

ஆக³தோ ராஜபுருஷஸ்தம் போ⁴ஜயேதி³திவத³ந்யஶேஷஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸர்வநாமாதி³நா ந பராமர்ஶ: ஸ்யாதி³த்யாஶங்கதே —

நந்விதி ।

‘தஸ்மிந்ஸீத³’ இத்யாதௌ³ ஸத³நஸ்யேவோபஸர்ஜநஸ்யாபி பராமர்ஶமாஹ —

அத்ரேதி ।

ஜீவஸ்யாபி லிங்கா³த³ஸ்தி ஸம்நிதி⁴ரித்யாஶங்க்ய தஸ்யோபாஸ்திதி⁴யோ விஶேஷணவையர்த்²யாத³விவக்ஷிதம் லிங்க³மித்யாஹ —

ஜீவஸ்த்விதி ।

ததா²பி மநோமயாதி³ஶப்³தா³த்தது³க்தி:, நேத்யாஹ —

நசேதி ।

தஸ்ய தத³வாசித்வாதி³த்யர்த²: । வைஷம்யம் ஜீவப்³ரஹ்மணோரிதி ஶேஷ: ॥ 1 ॥

இதஶ்ச ப்³ரஹ்மைவாத்ரோபாஸ்யமித்யாஹ —

விவக்ஷிதேதி ।

நநு ஶாஸ்த்ரயோநித்வே(அ)பீஶ்வரஸ்ய ரசநாயாமஸ்வாதந்த்ர்யாத³பௌருஷேயத்வம் வேத³ஸ்யோக்தம் । தத்ர வக்துரபா⁴வாதி³த்த²ம் விவக்ஷிதபத³ம் கத²ம் விக்³ருஹ்யதே, தத்ராஹ —

யத்³யபீதி ।

விவக்ஷிதஸ்யோபாதா³நாது³பாஸ்தாவுபாதா³நஸ்ய விவக்ஷாப²லஸ்ய ஸத்யஸங்கல்பாதி³கு³ணேஷு த்³ருஷ்டேர்விவக்ஷிதத்வமுபசர்ய விக்³ரஹ இத்யர்த²: ।

உக்தோபசாரஸ்யாலௌகிகத்வம் ப்ரத்யாஹ —

லோகே(அ)பீதி ।

விவக்ஷிதத்வோபாதே³யத்வயோரந்யோந்யாஶ்ரயத்வமாஶங்க்யாஹ —

உபாதா³நேதி ।

பரிக்³ரஹபரித்யாகா³வுபாதா³நாநுபாதா³நே ।

ப்ரஸங்கா³க³தமுக்த்வா ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே —

ததி³ஹேதி ।

தச்ச²ப்³தோ³ யதோ²க்தஸமாஸோபபத்திபராமர்ஶீ ।

ப்ரக்ருதம் ப்ரகரணமிஹேத்யுக்தம் । ப்³ரஹ்மண்யேவ ஸத்யஸங்கல்பத்வம் ஸாத⁴யதி —

ஸத்யேதி ।

ஶ்ருதிரபி யுக்திவதி³ஹாஸ்தீத்யாஹ —

பரமாத்மேதி ।

ஆகாஶாத்மத்வம் வக்தும் தந்நிருக்திம் கரோதி —

ஆகாஶேதி ।

கத²ம் ஜடா³ஜட³யோ: ஸாம்யம், ததா³ஹ —

ஸர்வேதி ।

ஜ்யாயஸ்த்வம் ஸர்வக³தத்வஸாத⁴கமித்யாஹ —

ஜ்யாயாநிதி ।

ஆகாஶாத்மத்வஸ்ய நிருக்த்யந்தரமாஶங்க்யாங்கீ³கரோதி —

யதே³தி ।

ஸர்வாத்மத்வமத ஏவேத்யுக்தம் । ஆதி³பத³ம் ஸர்வகாமாதி³ஸங்க்³ரஹார்த²ம் ।

உக்தாமுபபத்திமுபஸம்ஹரதி —

ஏவமிதி ।

இஹேதி ப்ரகரணோக்தி: । தேந ததே³வோபாஸ்யமிதி ஶேஷ: ।

த்⁴யேயஸ்யாபி மநோமயத்வாதே³ர்ப்³ரஹ்மணி நோபபத்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

யத்த்விதி ।

தஸ்யாபி ப்³ரஹ்மண்யுபபத்திமாஹ —

தத³பீதி ।

கத²ம் ஜீவகா³மிநோ ப்³ரஹ்மணி ஸித்³தி⁴:, தத்ராஹ —

ஸர்வேதி ।

ஜீவஸ்யைவாஸாதா⁴ரணம் மநோமயத்வாதீ³த்யுபேத்ய ப்³ரஹ்மண்யுபபத்திமுக்த்வா தஸ்ய ஸாதா⁴ரண்யே மாநமாஹ —

ததா²சேதி ।

ஜீர்ண: ஸ்த²விரோ பூ⁴த்வா யோ த³ண்டே³ந வஞ்சதி க³ச்ச²தி ஸோ(அ)பி த்வமேவ । ஸர்வத: ஸர்வாஸு தி³க்ஷு ஶ்ருதய: ஶ்ரோத்ராண்யஸ்யைவேதி ஸர்வத:ஶ்ருதிமத் ।

ப்³ரஹ்மணி மநோமயத்வாதி³ வத³த: ஶ்ருத்யந்தரவிரோத⁴மாஶங்க்யாஹ —

அப்ராணோ ஹீதி ।

ஸூத்ரார்த²முபஸம்ஹரதி —

அத இதி ॥ 2 ॥

ப்³ரஹ்மணி ஜீவக³தம் மநோமயத்வாதீ³ஷ்டம் சேத்³ப்³ரஹ்மக³தமபி ஸத்யஸங்கல்பத்வாத்³யபே⁴தா³ஜ்ஜீவே(அ)ஸ்து, நேத்யாஹ —

அநுபபத்தேஸ்த்விதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாக்²யாதும் ஸங்க³திமாஹ —

பூர்வேணேதி ।

ஆரோப்யரூபேண விஷயஸ்யைவ ரூபித்வம் ந விபரீதம், நஹி ரஜ்ஜ்வா ரூபேண ஸர்போ ரூபவாநித்யர்த²: ।

அவதா⁴ரணமேவ ஸ்போ²ரயந்நேத்யாதி³ விப⁴ஜதே —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ஸர்வாத்மத்வாதி³ருக்தோ ந்யாய: ।

அநுபபத்தேரிதி வ்யாசஷ்டே —

யதி³தி ।

வாகே³வ வாக: ஸோ(அ)ஸ்யாஸ்தீதி வாகீ ந வாக்யவாகீ । வாகா³தி³ஸர்வேந்த்³ரியரஹித இத்யர்த²: । ஆப்தகாமத்வாந்ந குத்ரசிதா³த³ரோ(அ)ஸ்தீத்யநாத³ர: ।

ஶாரீரத்வமீஶ்வரே(அ)பி வ்யாபிநி ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

அயோக³வ்யவச்சே²த³மங்கீ³க்ருத்யாந்யயோக³வ்யவச்சே²தா³பா⁴வாந்நேத்யாஹ —

ஸத்யமிதி ।

அந்யயோகா³வ்யவச்சே²தே³ ஹேது: —

ஜ்யாயாநிதி ।

ஜீவே வா கத²ம் விஶிஷ்டம் ஶாரீரத்வம், தத்ராஹ —

ஜீவஸ்த்விதி ॥ 3 ॥

ஜீவஸ்ய மநோமயத்வாதி³கு³ணத்வாபா⁴வே ஹேத்வந்தரம் —

கர்மேதி ।

பூர்வஸூத்ராந்நேத்யாத்³யாக்ருஷ்ய சஶப்³தா³ர்த²மாஹ —

இதஶ்சேதி ।

ப்ராப்யப்ராபகத்வேந கர்மகர்த்ருவ்யபதே³ஶம் விஶத³யதி —

ஏதமிதி ।

வாக்யம் வ்யாகரோதி —

ஏதமித்யாதி³நா ।

ப்ராபகத்வேந வ்யபதி³ஶதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

மாமஹம் ஜாநாமீதிவத்³வ்யபதே³ஶமாஶங்க்யாஹ —

நசேதி ।

கர்மகர்த்ருவ்யபதே³ஶே ஸூத்ராபி⁴ப்ரேதம் ப்ரகாராந்தரமாஹ —

உபாஸ்யேதி ।

உக்தவ்யபதே³ஶப²லமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ॥ 4 ॥

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

ஶப்³தே³தி ।

ஸூத்ரே ஹேத்வந்தரத்³யோதகாபா⁴வமாஶங்க்ய பூர்வஸூத்ரஸ்த²ம் சஶப்³த³மாக்ருஷ்ய வ்யாகரோதி —

இதஶ்சேதி ।

ஸமாநப்ரகரணத்வமேகவித்³யாவிஷயத்வம் । அந்தராத்மந்நிதி சா²ந்த³ஸோ விப⁴க்திலோப: ।

ஶப்³த³பே⁴த³ப²லமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ॥ 5 ॥

ஆத்மாந்த:ஸ்தி²தஸ்யாந்யஸ்யாயோகே³ ‘ஸ்வே மஹிம்நி’ இதிவது³பசாராதே³வ ஶப்³த³பே⁴த³: ஸ்யாதி³த்யுக்தமாஶங்க்யாஹ —

ஸ்ம்ருதேஶ்சேதி ।

ஹ்ருதி³ ஸ்தி²தஸ்ய ஶாரீராத்³பே⁴த³: ஸ்ம்ருத்யோச்யதே ।

ததோ மநோமயத்வாதி³விஶிஷ்டோ ஹ்ருதி³ ஸ்தி²தோ(அ)ந்ய: ஶாரீராதி³தி நோபசாரஶங்கேதி வ்யாசஷ்டே —

ஸ்ம்ருதிஶ்சேதி ।

‘தமேவ ஶரணம் க³ச்ச²’ இத்யாதி³வாக்யமாதி³ஶப்³தா³ர்த²: ।

ஈக்ஷத்யதி⁴கரணே நிரஸ்தமபி சோத்³யம் ப்ரஸங்கா³து³த்³பா⁴வயதி —

அத்ரேதி ।

ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்⁴யாம் பே⁴த³வாத³: ஸப்தம்யர்த²: ।

நநு நாந்யத்வம் ஸாத்⁴யதே கிந்த்வந்யஸ்ய மநோமயத்வாதி³ நிஷித்⁴யதே, தத்ராஹ —

ய இதி ।

விவக்ஷிதகு³ணவத்த்வேந ஜீவஸ்ய த்⁴யேயத்வநிஷேதா⁴நுபபத்த்யா தத³ந்யத்வதீ⁴ரித்யர்த²: ।

பரஸ்யாம்ஶோ விகாரோ வா ஜீவோ நாமேத்யாஶங்க்ய ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவிரோதா⁴ந்நைவமித்யாஹ —

ஶ்ருதிரிதி ।

நச பே⁴தா³பே⁴தா³ப்⁴யாம் ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யவிரோத⁴:, தத³யோகா³தி³தி । கிம் வஸ்துதோ(அ)ந்யோ ஜீவோ நாஸ்தி, கிம் வோபாதி⁴தோ(அ)பீதி விகல்பயதி —

அத்ரேதி ।

ஆத்³யமங்கீ³கரோதி —

ஸத்யமிதி ।

த்³விதீயம் தூ³ஷயதி —

பர இதி ।

அபரிச்சி²ந்நஸ்யோபாதி⁴நா பரிச்சி²ந்நத்வத்³ருஷ்டிம் த்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பஷ்டயதி —

யதே²தி ।

ஶ்ருதௌ ஸ்ம்ருதௌ ச கர்மகர்த்ருத்வாதி³வ்யவஹாராத்பாரமார்தி²க ஏவ பே⁴த³ இத்யாஶங்க்யாஹ —

ததி³தி ।

அபா³தா⁴த்³பே⁴த³வ்யவஹாரஸ்ய தாத்த்விகத்வமாஶங்க்ய ப்ராகூ³ர்த்⁴வம் வா போ³தா⁴த³பா³த⁴ இதி விகல்ப்யாத்³யமநுஜாநாதி —

ப்ராகி³தி ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

க்³ருஹீதே த்விதி ॥ 6 ॥

ஜைவம் லிங்க³த்³வயம் நிரஸ்யதி —

அர்ப⁴கேதி ।

அர்ப⁴கமோகோ யஸ்ய ஸோ(அ)ர்ப⁴கௌகாஸ்தஸ்ய பா⁴வஸ்தத்த்வம் தஸ்மாதி³தி யாவத் । அர்ப⁴கஶப்³த³ஸ்ய ஶிஶுவிஷயத்வநிஷேதா⁴ர்த²மல்பமிதி பர்யாயத்வோக்தி: ।

ஓக:ஶப்³த³ஸ்யாப்ரஸித்³தா⁴ர்த²தாம் வ்யவச்சி²நத்தி —

நீட³மிதி ।

வாக்யார்த²ம் வத³ந்நாஶங்காம் விவ்ருணோதி —

ஏஷ இதி ।

தத்ர லிங்க³யோ: ஸம்பா⁴வநார்த²ம் விஶிநஷ்டி —

ஆராக்³ரேதி ।

பரத்ர தத³ஸம்பா⁴வநார்த²ம் —

ஸர்வக³த இதி ।

தஸ்யாநுபேக்ஷணீயத்வமாஹ —

ததி³தி ।

பரிஹாரபா⁴க³மவதாரயதி —

அத்ரேதி ।

அணீயஸ்த்வமுபேத்ய ஜ்யாயஸ்த்வம் வா பா³த்⁴யம், தத³பி வா கத²ஞ்சித³நுக³ந்தவ்யம் । நாத்³ய:, ஶ்ருதஸ்ய பா³தா⁴யோகா³தி³த்யாஹ —

நாயமிதி ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ —

ந தாவதி³தி ।

த்வயாபி ஜ்யாயஸ்த்வமுபேத்யாணீயஸ்த்வம் பா³த்⁴யதே, தத³பி வா கத²ஞ்சித³நுக³ம்யதே । நாத்³ய:, ஶ்ருதபா³தா⁴யோக³ஸாம்யாத் । ந த்³விதீய:, ஜ்யாயஸோ(அ)ணீயஸ்த்வஸ்ய ஸர்வதை²வாயுக்தத்வாத் , தத்ராஹ —

ஸர்வேதி ।

அபரிச்சி²ந்நஸ்ய பரிச்சி²ந்நதே³ஶோக்தௌ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ஸமஸ்தேதி ।

தத்ர புரவாஸாபேக்ஷயா வ்யபதே³ஶே(அ)பி கத²மிஹேதி ப்ருச்ச²தி —

கயேதி ।

ஸூத்ராவயவமுத்தரமவதார்ய வ்யாசஷ்டே —

நிசாய்யத்வாதி³தி ।

ஸர்வக³தஸ்ய கத²மேகதே³ஶே த்³ரஷ்டவ்யத்வம், தத்ராஹ —

யதே²தி ।

தத்ர ஶாஸ்த்ரப்ரமாண்யாத்ததா²ஸ்து, ப்ரஸ்துதே கத²ம், தத்ராஹ —

தத்ரேதி ।

பு³த்³தி⁴விஜ்ஞாநமித்யந்த:கரணஸ்ய ப்ரமாணஜா வ்ருத்திருக்தா । ஸர்வக³தஸ்ய குதோ ஹ்ருத³ய ஏவ மாநக்³ராஹ்யத்வம், தத்ராஹ —

ஸர்வேதி ।

அபரிச்சி²ந்நஸ்ய பரிச்சி²ந்நாயதநத்வாதி³வ்யபதே³ஶம் ஸௌத்ரோதா³ஹரணேந ஸாத⁴யதி —

வ்யோமவதி³தி ।

ப்³ரஹ்மாபி ஹ்ருத³யாபேக்ஷயா த்³விதோ⁴க்திபா⁴கி³தி ஶேஷ: ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகமுபஸம்ஹரதி —

ததே³வமிதி ।

ஹ்ருத³யாயதநஸ்யாதாத்த்விகத்வே சோத்³யாந்தரமபி நிரஸ்தமித்யாஹ —

தத்ரேதி ।

நஹி பரோபாதி⁴பரிச்சே²தா³த³நித்யாத்வாதி³ யுக்தம், வ்யோம்நோ(அ)த்³ருஷ்டேரிதி பா⁴வ: ॥ 7 ॥

ஹார்த³த்வே ப்³ரஹ்மணோ(அ)நிஷ்ட²ப்ரஸங்கா³ஜ்ஜீவஸ்யைவ ஹார்த³ஸ்யோபாஸ்யதேதி ஶங்கித்வா ஸமாத⁴த்தே —

ஸம்போ⁴கே³தி ।

சோத்³யம் ப்ரபஞ்சபயதி —

வ்யோமவதி³தி ।

ஸர்வபு³த்³தி⁴ஸம்ப³ந்தே⁴(அ)பி நபோ⁴வத³போ⁴க³மாஶங்க்யோக்தம் —

சிதி³தி ।

ததா²பி போ⁴க³ஹேதுஸம்ப³த்³த⁴ஸ்யைவ போ⁴கோ³ நேதரஸ்யேத்யாஶங்க்யாஹ —

ஏகத்வாச்சேதி ।

தத்ப்ரபஞ்சயதி —

நஹீதி ।

அநிஷ்டப்ரஸங்க³ம் நிக³மயதி —

தஸ்மாதி³தி ।

உத்தரமாத³த்தே —

நேதி ।

யத்து பு³த்³தி⁴ஸ்த²த்வே ஸதி சைதந்யாத்³ப்³ரஹ்மணோ போ⁴க்த்ருத்வம் ஜீவவதி³தி, தத்ராஹ —

ந தாவதி³தி ।

ஹேதும் விவ்ருணோதி —

விஶேஷோ ஹீதி ।

த⁴ர்மாத⁴ர்மவத்த்வஸ்யைவ போ⁴க³ப்ரயோஜகத்வாத³ப்ரயோஜகோ ஹேதுரித்யர்த²: ।

உக்தவைஶேஷ்யப²லமாஹ —

ஏதஸ்மாதி³தி ।

ஸாத⁴நவ்யாப்திமாஶங்க்ய ‘அந்யத்ர த⁴ர்மாத்’ இத்யாதி³ஶ்ருதிவிரோதா⁴ந்மைவமித்யாஹ —

யதி³ சேதி ।

கிஞ்ச ஜீவா விப⁴வோ ப³ஹவஶ்சேதி ஸ்தி²தாவேகஸ்மிந்தே³ஹதே³ஶே ஸர்வஸம்நித்⁴யவிஶேஷாத்துல்யோ போ⁴க³: ஸ்யாந்ந சேந்நைகஸ்யாபி । ஸ்வகர்மார்ஜிதே தே³ஹே போ⁴கோ³ நாந்யத்ரேதி சேத்³த்³வயமபி ததை²வாபி⁴த³தீ⁴மஹீத்யாஹ —

ஸர்வேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ போ⁴க்த்ரபி⁴ந்நத்வாத்³போ⁴க்த்ருதேத்யுக்தமநுபா⁴ஷதே —

யத³பீதி ।

தத்ர ப்ரதிஜ்ஞைவாயுக்தேத்யாஹ —

அத்ரேதி ।

தத³யுக்திம் வக்தும் ப்ருச்ச²தி —

இத³மிதி ।

கிமேகத்வமஜ்ஞாதம் ஜ்ஞாதம் வா । ஆத்³யே ஹேத்வஸித்³தி⁴: । த்³விதீயே தத்³தீ⁴ர்மது³க்தே: ஶாஸ்த்ராத்³வேதி ப்ரஶ்நமேவ ப்ரகடயதி —

கத²மிதி ।

அந்த்யமாத³த்தே —

தத்த்வமிதி ।

ஶாஸ்த்ராநுஸரணே தத³திக்ரமணமயுக்தமித்யாஹ —

யதே²தி ।

நஹி குக்குடாதே³ரேகதே³ஶோ போ⁴கா³ய பச்யத ஏகதே³ஶஸ்து ப்ரஸவாய கல்ப்யதே, விரோதா⁴தி³த்யாஹ —

நேதி ।

ஐக்யம் போ³த⁴யத³பி ஶாஸ்த்ரம் ந ஸம்ஸாரம் வாரயதி । தத்கத²மர்த⁴ஜரதீயப்ரஸக்திரித்யாஶங்க்யாஹ —

ஶாஸ்த்ரம் சேதி ।

ஸம்ஸாரிணோ ப்³ரஹ்மணைக்யபோ³த⁴நாயோகா³ஜ்ஜீவஸ்ய ஸம்ஸாரித்வநிராஸத்³வாரா ஶாஸ்த்ரமைக்யம் போ³த⁴யதி, அஶோதி⁴தபதா³ர்த²ஸ்ய வாக்யார்த²ஜ்ஞாநாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

த்வது³க்தேரைக்யம் ஜ்ஞாதம் ந ஶாஸ்த்ராதி³தி த்³விதீயமுத்தா²பயதி —

அதே²தி ।

தத்ர வாஸ்தவே போ⁴க்த்ருத்வே ஸாத்⁴யே ஸாத்⁴யவைகல்யம், அவாஸ்தவே ஸித்³த⁴ஸாத்⁴யதேதி மத்வாஹ —

ததே³தி ।

ததே³வ த்³ருஷ்டாந்தேநாஹ —

நஹீதி ।

தத்ர ஸூத்ரபா⁴க³மவதார்ய யோஜயதி —

ததா³ஹேதி ।

தயோர்விஶேஷே(அ)பி கத²ம் ப்³ரஹ்மணி வஸ்துதோ போ⁴கா³பா⁴வ:, தத்ராஹ —

நசேதி ।

ஹேதுத்³வயநிராஸமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாந்நேதி ।

மநோமயத்வாதி³விஶிஷ்டஸ்யைவேஶ்வரஸ்ய த்⁴யாநார்த²ம் ஹார்த³த்வே(அ)பி நிர்தோ³ஷத்வாத்தஸ்மிந்நேவ ஶாண்டி³ல்யவித்³யாவேத்³யே ‘ஸர்வம்’ இத்யாதி³வாக்யம் ஸமந்விதமித்யர்த²: ॥ 8 ॥

ஈஶ்வரஸ்யாபோ⁴க்த்ருத்வே நாத்த்ருத்வமபீத்யாஶங்க்யாஹ —

அத்தேதி ।

உதா³ஹரதி —

கடே²தி ।

யஸ்ய பரஸ்யாத்மநோ ப்³ரஹ்ம ச க்ஷத்ரம் சோபே⁴ ஜாதீ ப்ரஸித்³தா⁴ந்நவதோ³த³நௌ ப⁴வத:, யஸ்ய ம்ருத்யு: ஸர்வமாரக: ஸந்நுபஸேசநமோத³நமிஶ்ரக்⁴ருதவத்திஷ்ட²தி, யத்ர ஸோ(அ)த்தா காரணாத்மா வர்ததே, தம் நிர்விஶேஷமாத்மாநம் ‘நாவிரதோ து³ஶ்சரிதாத்’ இதிமந்த்ரோக்தோபாயவாந்யதா² வேதே³த்த²மந்யஸ்தத்³ரஹிதோ ந வேதே³த்யர்த²: ।

அத்துரத்ராஶ்ரவணாந்ந ஸூத்ராநுஸாரிதேத்யாஶங்க்யாஹ —

அத்ரேதி ।

ஸித்³தே⁴(அ)த்தரி விசாரமூலம் ஸம்ஶயமாஹ —

தத்ரேதி ।

விஶேஷாநவதா⁴ரணோத்த²: ஸம்ஶயஸ்த்ரிஷ்வேவ கத²ம் நியம்யதே, தத்ராஹ —

த்ரயாணாமிதி ।

‘ஸ த்வமக்³நிம்’ இத்யாதி³ரக்³நே:, ‘யேயம் ப்ரேதே விசிகித்ஸா’ இத்யாதி³ர்ஜீவஸ்ய, ‘அந்யத்ர த⁴ர்மாத்’ இத்யாதி³ர்ப்³ரஹ்மண: ப்ரஶ்ந: । ப்ரதிவசநமபி ‘லோகாதி³மக்³நிம்’ இத்யாத்³யக்³நே:, ‘ஹந்த த இத³ம் ‘ இத்யாதீ³தரயோரேவம் த்ரயாணாமேவ தயோரிஹோபலப்³தே⁴ஸ்த்ரிஷ்த்ரேவ ஸம்ஶய:, விஶேஷாநுபலப்³தே⁴ரித்யர்த²: ।

படி²தகட²ஶ்ருதேர்நிர்விஶேஷப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயோக்த்யா ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³திம் க்³ருஹீத்வா பூர்வபக்ஷயதி —

கிம் தாவதி³தி ।

பூர்வபக்ஷே(அ)க்³நேர்ஜீவஸ்ய வோபாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே நிர்விஶேஷவஸ்துதீ⁴ரிதி ப²லம் ।

விஶேஷே(அ)நவத்⁴ருதே குதோ(அ)வத்⁴ருதிரித்யாஹ —

குத இதி ।

'அக்³நிரந்நாதோ³(அ)ந்நபதி:’ இதி ஶ்ருதே:, அக்³நேரந்நாத³த்வப்ரஸித்³தே⁴ஶ்ச விஶேஷதீ⁴ரித்யாஹ —

அக்³நிரிதி ।

அக்³ந்யதி⁴காரமதிக்ரம்யாத்⁴யாத்மாதி⁴காரே தது³க்த்யயோகா³த் , ஓத³நஶப்³த³ஸ்ய ச போ⁴க்³யத்வகு³ணாத்³ப்³ரஹ்மக்ஷத்ரவ்ருத்தேர்போ⁴க்த்ருக³மகத்வாத் , அக்³நேஶ்ச ஸம்ஹர்த்ருத்வே(அ)பி போ⁴க்த்ருத்வாபா⁴வாந்நாக்³ந்யுபாஸ்திரிஹேத்யபரிதோஷாதா³ஹ —

ஜீவோ வேதி ।

ஓத³நஶப்³தே³ந கர்மப²லோக்தேர்ம்ருத்யுஶப்³த³ஸ்ய தத³நுகு³ணத்வாத் ‘ந ஜாயதே’ இத்யாதே³ஶ்ச ஜீவே யோகா³த்தது³பாஸ்திரத்ரேதி பா⁴வ: ।

ஓத³நஶப்³தே³ந ப்³ரஹ்மக்ஷத்த்ரவ்ருத்திநா ஜக³ல்லக்ஷணாத்தத்ஸம்ஹர்த்ருத்வஸ்ய பரஸ்மிந்ப்ரஸித்³தே⁴ஸ்தத்³தீ⁴ரேவாத்ரேஷ்டேத்யாஶங்க்யாஹ —

நேதி ।

ஶ்ருதிலக்ஷணாவிஷயே ஶ்ருதேர்ந்யாய்யத்வாதோ³த³நஶப்³த³ஸ்ய போ⁴க்³யார்த²த்வாத் , ப்³ரஹ்மக்ஷத்ரயோஶ்ச போ⁴க்³யத்வாத் , போ⁴க்த்ருத்வஸ்ய பரஸ்மிந்வாரிதத்வாந்ந தத்பரதேத்யர்த²: ।

பூர்வபக்ஷமநூத்³ய ஸித்³த⁴ந்தயதி —

ஏவமிதி ।

ஸாதி⁴தே ஜீவபக்ஷே பரஸ்மிந்கோ ஹேதுரிதி ப்ருச்ச²தி —

குத இதி ।

ஹேதுமுக்த்வா வ்யாசஷ்டே —

சரேதி ।

தத³த்த்ருத்வஸ்யாந்யதா²ஸித்³தி⁴ம் நிராஹ —

தாத்³ருஶஸ்யேதி ।

ஹேதோ: பக்ஷத⁴ர்மதாமாஹ —

பரமேதி ।

ப்³ரஹ்மக்ஷத்த்ரயோரேவ ம்ருத்யூபஸேசநயோரத்ர த்³ருஷ்டேரஸித்³தோ⁴ ஹேதுரிதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

ஓத³நஶப்³தே³ந ப்³ரஹ்மக்ஷத்த்ரவ்ருத்திநா ம்ருத்யூபஸேசநஸம்நிதா⁴நாதோ³த³நஸ்த²ம் நாஶ்யத்வமாஶ்ரித்ய ப்³ரஹ்மக்ஷத்த்ரஶப்³தா³ப்⁴யாம் ஜக³ல்லக்ஷ்யதே, தேந தந்நாஶகத்வலிங்கா³த்³ப்³ரஹ்மாத்ர பா⁴தீத்யாஹ —

நைஷ இதி ।

நிஷேத⁴ஶ்ருத்யா பரஸ்ய நாத்த்ருதேத்யுக்தமநூத்³ய தஸ்ய க³திமாஹ —

யத்த்விதி ।

தயோரித்யாதி³நா கர்மப²லபோ⁴க³ஸ்ய பூர்வோக்தம் ஸம்நிஹிதத்வம் ।

அவிஶேஷேண விகாரஸம்ஹாரஸ்யாபி கிமித்யேதந்ந நிஷேத⁴கம், ஸர்வவேதா³ந்தவிரோதா⁴தி³த்யாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

லைங்கி³கமர்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥ 9 ॥

பரமாத்மைவாத்தேத்யத்ர மாநாந்தரமாஹ —

ப்ரகரணாச்சேதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே —

இதஶ்சேதி ।

ப்ரக்ருதத்வமப்ரயோஜகமித்யாஶங்க்யோக்தம் —

ப்ரக்ருதேதி ।

ந்யாய்யம் । அப்ரக்ருதக்³ரஹாதி³தி ஶேஷ: ।

இதஶ்ச பரமாத்மைவாத்தேத்யாஹ —

க இதி ।

‘யஸ்ய’ இத்யாதி³ வாக்யம் ஜ்ஞேயே பரமாத்மநி மாயாத்³வாரா ஸர்வஸம்ஹர்தர்யந்விதமித்யர்த²: ॥ 10 ॥

பூர்வோதா³ஹ்ருதாந்தரமந்த்ரார்த²நிர்ணயார்த²மாஹ —

கு³ஹாமிதி ।

ஸங்க³திம் வத³ந்விஷயமாஹ —

கடே²தி ।

ருதம் ஸத்யமாவஶ்யகம் கர்மப²லம் பிப³ந்தௌ பு⁴ஞ்ஜாநௌ, ஸுக்ருதஸ்ய லோகே ஸம்யக³ர்ஜிதஸ்யாத்³ருஷ்டஸ்ய கார்யே தே³ஹே வர்தமாநௌ, பரஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)ர்த⁴ம் ஸ்தா²நமர்ஹதீதி பரார்த⁴ம் ஹ்ருத³யம் தஸ்மிந்பரமே ஶ்ரேஷ்டே² யா கு³ஹா நபோ⁴லக்ஷணா தாம் ப்ரவிஶ்ய ஸ்தி²தௌ, சா²யாதபவந்மிதோ² விருத்³தௌ⁴, தௌ ச ப்³ரஹ்மவித³: கர்மிணஶ்ச வத³ந்தி । த்ரிர்நாசிகேதோ(அ)க்³நிஶ்சிதௌ யைஸ்தே த்ரிணாசிகேதா:, தே(அ)பி வத³ந்தீத்யர்த²: ।

பு³த்³த்⁴யவச்சி²ந்நஸ்ய ஜீவஸ்ய பரஸ்ய ச ப்ரக்ருதத்வாத்³ருதபாநகர்த்ருத்வஸ்ய ஜீவேந ஸஹ பு³த்³தே⁴ரிவ பரஸ்யாபி ச²த்ரிந்யாயேந லாக்ஷணிகத்வாவிஶேஷாச்ச ஸம்ஶயமாஹ —

தத்ரேதி ।

வாக்யபே⁴த³ஶங்காம் பரிஹரந்பூர்வபக்ஷே ப²லமாஹ —

யதீ³தி ।

ப்ரக்ருதம் ப்ரதிபாத்³யம் குதோ ஜீவஸ்ததே²தி, தத்ராஹ —

தத³பீதி ।

ஜீவதத்த்வம் தத³ர்த²: । ப்ரகரணம் ஸப்தம்யர்த²: । மநுஷ்யே ப்ரேதே ம்ருதே ஸதி யேயம் விசிகித்ஸா ஸம்ஶய: பரலோகபோ⁴க்தாஸ்தீத்யேகே நாஸ்தீதி சாந்யே த்வயோபதி³ஷ்டோ(அ)ஹமேதத்தத்த்வம் ஜ்ஞாதுமிச்சா²மீத்யர்த²: । வராணாம் பிது: ஸௌமநஸ்யமக்³நிவித்³யாத்மவித்³யேத்யேதேஷாமிதி நிர்தா⁴ரணே ஷஷ்டீ² ।

ஸித்³த⁴ந்தே(அ)பி வாக்யபே⁴த³ம் வாரயந்ப²லமாஹ —

அதே²த்யாதி³நா ।

ஜீவவிலக்ஷணஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)ப்ரக்ருதத்வாத்கத²ம் ப்ரதிபாத்³யதேத்யாஶங்க்யாஹ —

தத³பீதி ।

பரமாத்மஸ்வரூபம் ததி³த்யுக்தம் —

அந்யத்ரேதி ।

அந்யதி³தி யாவத் । க்ருதாக்ருதாத்காரணாத்கார்யாச்சேத்யர்த²: । சகாராப்⁴யாம் ப⁴வதோ க்³ரஹணம் ।

உப⁴யோர்போ⁴க்த்ருத்வாயோகே³ந ஸம்ஶயமாக்ஷிபதி —

அத்ரேதி ।

ப்ரக்ருதத்வாத்தது³பபத்தௌ தத³ஸம்பா⁴வநா நாஸ்தீத்யாஹ —

கஸ்மாதி³தி ।

பக்ஷயோரஸம்பா⁴வநாம் வக்தும்ருதபாநஶப்³தா³ர்த²மாஹ —

ருதேதி ।

தத்கர்த்ரோர்தே³ஹயோக³த்³ருஷ்டேரிதி ஹேதுமாஹ —

ஸுக்ருதஸ்யேதி ।

ததா²பி கத²ம் பக்ஷயோரநுபபத்திரித்யாஶங்க்ய பூர்வபக்ஷாநுபபத்திமாஹ —

தச்சேதநஸ்யேதி ।

அஸ்து ஜீவஸ்யைவ சேதநாத்வாத்³ருதபாநம் மா வா(அ)சேதநாயா பு³த்³தே⁴ர்பூ⁴த்ததா²பி கா க்ஷதி:, தத்ராஹ —

பிப³ந்தாவிதி ।

ஜீவஸ்யைவ பாத்ருத்வம் ந பு³த்³தே⁴ரிதி ஸ்தி²தே ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

த்³வயோருக்தம் பாநாயோக³ம் ஹேதூக்ருத்ய ஸித்³தா⁴ந்தயோக³மாஹ —

அத ஏவேதி ।

பு³த்³தே⁴ரசைதந்யாத்பாநாயோகே³(அ)பி பரஸ்ய சைதந்யாத்தத்³யோக³மாஶங்க்யாஹ —

சேதநே(அ)பீதி ।

ஸம்ஶயாயோகா³த³தி⁴கரணாக்ஷேபமநூத்³ய பரிஹரதி —

அத்ரேதி ।

கிம் பக்ஷத்³வயம் கத²ஞ்சித³பி நோபபத்³யதே கிம்வா கத²ஞ்சித்³யோகே³(அ)பி ஸம்யக்பக்ஷாந்தரமஸ்தி । நாத்³ய இத்யாஹ —

நைஷ இதி ।

ஸித்³தா⁴ந்தோபபத்திம் விதா⁴ந்தரேணாஹ —

யத்³வேதி ।

ததா²பி கத²ம் பிப³ந்தாவிதி த்³விவசநம், தத்ராஹ —

பாயயந்நிதி ।

ப்ரதா⁴நகர்தரி ப்ரயோகோ³ கு³ணகர்தரி கத²மித்யாஶங்க்யாஹ —

பாசயிதரீதி ।

ய: காரயதி ஸ கரோத்யேவேதி ந்யாயாதி³த்யர்த²: ।

பூர்வபக்ஷே(அ)பி த்³விவசநோபபத்திமாஹ —

பு³த்³தீ⁴தி ।

ஸம்ப⁴வதி த்³விவசநமிதி ஶேஷ: ।

கர்தரி யோ வ்யபதே³ஶ: ஸ கத²ம் கரணே ஸ்யாத் , தத்ராஹ —

ஏதா⁴ம்ஸீதி ।

கத²ஞ்சிது³பபத்திம் பக்ஷயோருக்த்வா த்³விதீயம் நிராஹ —

நசேதி ।

பக்ஷத்³வயம் ஸம்பா⁴வ்யாதி⁴கரணாரம்ப⁴முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மக்ஷத்த்ரஶப்³த³ஸ்ய ஸம்நிஹிதம்ருத்யுபதா³த³நித்யவஸ்துபரத்வவதி³ஹாபி பிப³ச்ச²ப்³த³ஸ்ய ஸம்நிஹிதகு³ஹாப்ரவேஶாதி³நா பு³த்³தி⁴க்ஷேத்ரஜ்ஞபரதேதி விம்ருஶ்ய பூர்வபக்ஷயதி —

கிம் தாவதி³தி ।

ருதமிதி ஶ்ருதேநிர்விஶேஷே ப்³ரஹ்மண்யந்வயோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: ।

பரஸ்யாபி ப்ரக்ருதத்வாஜ்ஜீவாத்³த்³விதீயத்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஹ —

குத இதி ।

ஸூத்ராவயவேநோத்தரம் —

கு³ஹாமிதி ।

ஹேதுமேவ ஸ்பு²டயதி —

யதீ³தி ।

ஜீவாத்³த்³விதீயம் ப்³ரஹ்மைவ கு³ஹாம் ப்ரவிஷ்டம் ‘யோ வேத³ நிஹிதம் கு³ஹாயாம் ‘ இதி ஶ்ருதேரித்யாஶங்க்யாஹ —

நசேதி ।

இதஶ்ச ந ப்³ரஹ்ம கு³ஹாம் ப்ரவிஷ்டமித்யாஹ —

ஸுக்ருதஸ்யேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ஸுக்ருதலோகவர்தித்வமாஶங்க்யாஹ —

பரமாத்மேதி ।

பூர்வபக்ஷே ஹேத்வந்தரமாஹ —

சா²யேதி ।

பு³்த்³தே⁴ர்த்³விதீயஜீவஜ்ஞாநார்த²ம் வாக்யமித்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ஸித்³தா⁴ந்தஸூத்ரமாதா³யாத்மாநாவிதி ப்ரதிஜ்ஞாம் வ்யாகரோதி —

ஏவமிதி ।

இஹேதி ப்ரக்ருதமந்த்ரோக்தி: ।

பூர்ணதயா ப்ரவேஶாநர்ஹம் ப்³ரஹ்ம குதோ(அ)த்³விதீயம் ஜீவஸ்யேத்யாஹ —

கஸ்மாதி³தி ।

ஹீத்யுக்தம் ஹேதுமாஹ —

ஆத்மாநௌ ஹீதி ।

சேதநத்வேந ஸமந்வயாஜ்ஜீவே பாதரி ஸித்³தே⁴ த்³விதீயத்வேந பரஸ்யாதா³நம் யுக்தமித்யர்த²: ।

தத்ர கிம் நியாமகமித்யாஶங்க்ய தத்³த³ர்ஶநாதி³தி வ்யாசஷ்டே —

ஸங்க்²யேதி ।

லௌகிகீம் த்³ருஷ்டிமேவ த்³ருஷ்டாந்தேநாஹ —

அஸ்யேதி ।

ஏகஸ்ய சேதநத்வே த்³விதீயஸ்யாபி தத்³தீ⁴:, ததே³வாஸித்³த⁴மித்யாஶங்க்யாஹ —

ததி³தி ।

தத்தத்ரேத்த²ம் லௌகிகத³ர்ஶநே ஸதீதி யாவத் । இஹேதி வாக்யோக்தி: ।

ஸம்ப்ரதிபந்நாம் ஜாதிமுபஜீவ்ய நிர்விஶேஷாந்தரக்³ரஹே பு³த்³தி⁴லாக⁴வாத்³விஜாதீயக்³ரஹே தத்³கௌ³ரவாத்பரமாத்மைவ த்³விதீயோ ஜீவஸ்யேதி ஸூசயதி —

ஸமாநேதி ।

காரகத்வேந பு³த்³தே⁴ரபி ஜீவஸாம்யமாஶங்க்ய தஸ்ய ப³ஹிரங்க்³த்வாச்சேதநஸ்ய ஸ்வபா⁴வத்வேநாந்தரங்க³த்வாந்மைவமித்யாஹ —

சேதந இதி ।

ப³ஹிரங்க³மபி காரகத்வமேவ க்³ராஹ்யம், கு³ஹாஹிதத்வலிங்கா³தி³தி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

தத்ராபி தத்³த³ர்ஶநாதி³த்யுத்தரமாஹ —

கு³ஹேதி ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி —

கு³ஹேத்யாதி³நா ।

பரஸ்மிந்கு³ஹாஹிதத்வோக்தேஸ்தாத்பர்யம் வக்துமஸக்ருதி³த்யுக்தம் । கு³ஹாயாம் பு³த்³தா⁴வாஹிதம் நிக்ஷிப்தம் க³ஹ்வரே ப³ஹுவிதா⁴நர்த²ஸங்கடே தே³ஹே ஸ்தி²தம் புராணம் சிரந்தநம் பரம் விதி³த்வா ஹர்ஷாதி³ ஜஹாதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: । பரமே பா³ஹ்யாகாஶாபேக்ஷயா ப்ரக்ருஷ்டே வ்யோமந்யந்த:கரணாவச்சி²ந்நே பூ⁴தாகாஶே நிஹிதம் பரம் யோ வேத³ ஸோ(அ)ஶ்நுதே ஸர்வாந்காமாநிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । அந்விச்ச² விசார்ய நிர்தா⁴ரயேத்யர்த²: । ப்ரவேஶவாக்யஸங்க்³ரஹார்த²மாதி³பத³ம் ।

யத்து ஸர்வக³தஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ந விஶிஷ்டதே³ஶதேதி, தத்ராஹ —

ஸர்வேதி ।

யத்து பரஸ்ய ந ஸுக்ருதலோகவர்திதேதி, தத்ராஹ —

ஸுக்ருதேதி ।

யத³பி சா²யாதபாவிதி சேதநாசேதநோக்திரிதி, தத்ராஹ —

சா²யேதி ।

தத்³வைலக்ஷண்யே தத்³வதோரபி தத்ஸித்³தி⁴ரிதி ஹேதும் ஸாத⁴யதி —

அவித்³யேதி ।

ப்ரத²மஶ்ருதசேதநத்வவஶாச்சரமஶ்ருதம் கு³ஹாப்ரவேஶாதி³ நேயமித்யுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥ 11 ॥

த⁴ர்மவிஶிஷ்டதயா விலக்ஷணக்³ரஹே பு³த்³தி⁴ரேவ ஸ்வதோ விலக்ஷணா க்³ராஹ்யேதி மந்வாநோ ஹேத்வந்தரம் ப்ருச்ச²தி —

குதஶ்சேதி ।

பரமாத்மாஸாதா⁴ரணலிங்க³பரம் ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே —

விஶேஷணம் சேதி ।

ந பு³த்³தி⁴ஜீவயோரித்யேவகாரார்த²: ।

ஜீவவிஶேஷணம் விஶத³யதி —

ஆத்மாநமிதி ।