भाष्यरत्नप्रभाव्याख्या

பா⁴ஷ்யரத்நப்ரபா⁴வ்யாக்²யா ஶ்ரீராமாநந்த³யதிப்ரணீதா ।

யமிஹ காருணிகம் ஶரணம் க³தோ(அ)ப்யரிஸஹோத³ர ஆப மஹத்பத³ம் ।
தமஹமாஶு ஹரிம் பரமாஶ்ரயே ஜநகஜாங்கமநந்தஸுகா²க்ருதிம் ॥ 1 ॥

ஶ்ரீகௌ³ர்யா ஸகலார்த²த³ம் நிஜபதா³ம்போ⁴ஜேந முக்திப்ரத³ம் ப்ரௌட⁴ம் விக்⁴நவநம் ஹரந்தமநக⁴ம் ஶ்ரீடு⁴ண்டி⁴துண்டா³ஸிநா ।
வந்தே³ சர்மகபாலிகோபகரணைர்வைராக்³யஸௌக்²யாத்பரம் நாஸ்தீதி ப்ரதி³ஶந்தமந்தவிது⁴ரம் ஶ்ரீகாஶிகேஶம் ஶிவம் ॥ 2 ॥

யத்க்ருபாலவமாத்ரேண மூகோ ப⁴வதி பண்டி³த: ।
வேத³ஶாஸ்த்ரஶரீராம் தாம் வாணீம் வீணாகராம் ப⁴ஜே ॥ 3 ॥

காமாக்ஷீத³த்தது³க்³த⁴ப்ரசுரஸுரநுதப்ராஜ்யபோ⁴ஜ்யாதி⁴பூஜ்யஶ்ரீகௌ³ரீநாயகாபி⁴த்ப்ரகடநஶிவராமார்யலப்³தா⁴த்மபோ³தை⁴: ।
ஶ்ரீமத்³கோ³பாலகீ³ர்பி⁴: ப்ரகடிதபரமாத்³வைதபா⁴ஸாஸ்மிதாஸ்யஶ்ரீமத்³கோ³விந்த³வாணீசரணகமலகோ³ நிர்வ்ருதோ(அ)ஹம் யதா²லி: ॥ 4 ॥

ஶ்ரீஶங்கரம் பா⁴ஷ்யக்ருதம் ப்ரணம்ய வ்யாஸம் ஹரிம் ஸூத்ரக்ருதம் ச வச்மி ।
ஶ்ரீபா⁴ஷ்யதீர்தே² பரஹம்ஸதுஷ்ட்யை வாக்³ஜாலப³ந்த⁴ச்சி²த³மப்⁴யுபாயம் ॥ 5 ॥

விஸ்த்ருதக்³ரந்த²வீக்ஷாயாமலஸம் யஸ்ய மாநஸம் ।
வ்யாக்²யா தத³ர்த²மாரப்³தா⁴ பா⁴ஷ்யரத்நப்ரபா⁴பி⁴தா⁴ ॥ 6 ॥

ஶ்ரீமச்சா²ரீரகம் பா⁴ஷ்யம் ப்ராப்ய வாக்ஶுத்³தி⁴மாப்நுயாத் ।
இதி ஶ்ரமோ மே ஸப²லோ க³ங்கா³ம் ரத்²யோத³கம் யதா² ॥ 7 ॥

யத³ஜ்ஞாநஸமுத்³பூ⁴தமிந்த்³ரஜாலமித³ம் ஜக³த் ।
ஸத்யஜ்ஞாநஸுகா²நந்தம் தத³ஹம் ப்³ரஹ்ம நிர்ப⁴யம் ॥ 8 ॥

இஹ க²லு ‘ஸ்வாத்⁴யாயோ(அ)த்⁴யேதவ்ய:’(ஶ॰ப்³ரா॰ 11-57) இதி நித்யாத்⁴யயநவிதி⁴நாதீ⁴தஸாங்க³ஸ்வாத்⁴யாயே ‘தத்³விஜிஜ்ஞாஸஸ்வ’ (தை.உ. 3 । 1 । 1), ’ஸோ(அ)ந்வேஷ்டவ்ய: ஸ விஜிஜ்ஞாஸிதவ்ய:’ (சா².உ. 8 । 7 । 1), ’ஆத்மா வா அரே த்³ரஷ்டவ்ய: ஶ்ரோதவ்ய:’ (ப்³ரு.உ. 2 । 4 । 5) இதி ஶ்ரவணவிதி⁴ருபலப்⁴யதே । தஸ்யார்த²: அம்ருதத்வகாமேநாத்³வைதாத்மவிசார ஏவ வேதா³ந்தவாக்யை: கர்தவ்ய இதி । தேந காம்யேந நியமவிதி⁴நார்தா²த்³பி⁴ந்நாத்மஶாஸ்த்ரப்ரவ்ருத்தி:,* வைதி³காநாம் புராணாதி³ப்ராதா⁴ந்யம் வா நிரஸ்யத இதி வஸ்துக³தி: । தத்ர கஶ்சிதி³ஹ ஜந்மநி ஜந்மாந்தரே வாநுஷ்டிதயஜ்ஞாதி³பி⁴ர்நிதாந்தவிமலஸ்வாந்தோ(அ)ஸ்ய* ஶ்ரவணவிதே⁴: கோ விஷய:, கிம் ப²லம் , கோ(அ)தி⁴காரீ, க: ஸம்ப³ந்த⁴ இதி ஜிஜ்ஞாஸதே । தம் ஜிஜ்ஞாஸுமுபலப⁴மாநோ ப⁴க³வாந்பா³த³ராயணஸ்தத³நுப³ந்த⁴சதுஷ்டயம் ஶ்ரவணாத்மகஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ப்ரயோஜகம்* ந்யாயேந நிர்ணேதுமித³ம் ஸூத்ரம் ரசயாஞ்சகார ‘அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா’ (ப்³ர.ஸூ. 1 । 1 । 1) இதி ॥ நந்வநுப³ந்த⁴ஜாதம் விதி⁴ஸந்நிஹிதார்த²வாத³வாக்யைரேவ ஜ்ஞாதும் ஶக்யம் । ததா²ஹி - ‘தத்³யதே²ஹ கர்மசிதோ லோக: க்ஷீயத ஏவமேவாமுத்ர புண்யசிதோ லோக: க்ஷீயதே’ (சா². உ. 8 । 1 । 6) இதி ஶ்ருத்யா ‘யத்க்ருதகம் தத³நித்யம்’ இதி ந்யாயவத்யா ‘ந ஜாயதே ம்ரியதே வா விபஶ்சித்’ (க. உ. 1 । 2 । 18) ‘யோ வை பூ⁴மா தத³ம்ருதம்’ (சா².உ. 7 । 24 । 1) ‘அதோ(அ)ந்யதா³ர்தம்’ (ப்³ரு॰உ॰ 3-4-2) இத்யாதி³ ஶ்ருத்யா ச பூ⁴மாத்மா நித்யஸ்ததோ(அ)ந்யத³நித்யமஜ்ஞாநஸ்வரூபமிதி* விவேகோ லப்⁴யதே । கர்மணா க்ருஷ்யாதி³நா சித: ஸம்பாதி³த: ஸஸ்யாதி³லோக:* - போ⁴க்³ய இத்யர்த²: । விபஶ்சிந்நித்யஜ்ஞாநஸ்வரூப: । ‘பரீக்ஷ்ய லோகாந்கர்மசிதாந்ப்³ராஹ்மணோ நிர்வேத³மாயாந்நாஸ்த்யக்ருத: க்ருதேந’ (மு.உ. 1 । 2 । 12), ‘ஆத்மநஸ்து காமாய ஸர்வம் ப்ரியம் ப⁴வதி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 5) இத்யாதி³ஶ்ருத்யாநாத்மமாத்ரே தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஸகலபதா³ர்த²ஜாதே* வைராக்³யம் லப்⁴யதே । பரீக்ஷ்யாநித்யத்வேந நிஶ்சித்ய, அக்ருதோ மோக்ஷ: க்ருதேந கர்மணா நாஸ்தீதி கர்மதத்ப²லேப்⁴யோ வைராக்³யம் ப்ராப்நுயாதி³த்யர்த²: । ‘ஶாந்தோ தா³ந்த உபரதஸ்திதிக்ஷு:  ஸமாஹித: ஶ்ரத்³தா⁴வித்தோ பூ⁴த்வாத்மந்யேவாத்மாநம் பஶ்யேத்’ (ப்³ரு.உ. 4 । 4 । 23) இதி ஶ்ருத்யா ஶமாதி³ஷட்கம் லப்⁴யதே । ‘ஸமாஹிதோ பூ⁴த்வா’ இதி காண்வபாட²: । உபரதி: ஸந்ந்யாஸ: । ‘ந ஸ புநராவர்ததே’ (காலாக்³நிரு0 2) இதி ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிராநந்தா³த்மகமோக்ஷஸ்ய நித்யத்வஶ்ருத்யா முமுக்ஷா லப்⁴யதே । ததா² ச விவேகாதி³விஶேஷணவாநதி⁴காரீதி ஜ்ஞாதும் ஶக்யம் । யதா² ‘ய ஏதா ராத்ரீருபயந்தி’ இதி ராத்ரிஸத்ரவிதௌ⁴ ‘ப்ரதிதிஷ்ட²ந்தி’ இத்யர்த²வாத³ஸ்த²ப்ரதிஷ்டா²காமஸ்தத்³வத் ததா² ‘ஶ்ரோதவ்ய:’ (ப்³ரு.உ. 2 । 4 । 5) இத்யத்ர ப்ரத்யயார்த²ஸ்ய நியோக³ஸ்ய ப்ரக்ருத்யர்தோ² விசாரோ விஷய: விசாரஸ்ய வேதா³ந்தா விஷய இதி ஶக்யம் ஜ்ஞாதும் , ‘ஆத்மா த்³ரஷ்டவ்ய:’ இத்யத்³வைதாத்மத³ர்ஶநமுத்³தி³ஶ்ய ‘ஶ்ரோதவ்ய:’ இதி விசாரவிதா⁴நாத் । ந ஹி விசார: ஸாக்ஷாத்³த³ர்ஶநஹேது:, அப்ரமாணத்வாத் , அபி து ப்ரமாணவிஷயத்வேந । ப்ரமாணம் சாத்³வைதாத்மநி வேதா³ந்தா ஏவ, ‘தம் த்வௌபநிஷத³ம்ம் புருஷம்’, ‘வேதா³ந்தவிஜ்ஞாநஸுநிஶ்சிதார்தா²:’ (மு.உ. 3 । 2 । 6) இதி ஶ்ருதே: । வேதா³ந்தாநாம் ச ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மைக்யம் விஷய:, ‘தத்த்வமஸி’ (சா². உ. 6 । 8 । 7), ‘அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மி’ (ப்³ரு.உ. 1 । 4 । 10) இதி ஶ்ருதே: । ஏவம் விசாரவிதே⁴: ப²லமபி ஜ்ஞாநத்³வாரா முக்தி:, ‘தரதி ஶோகமாத்மவித்’ (சா².உ. 7 । 1 । 3), ‘ப்³ரஹ்மவித்³ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி’ (மு.உ. 3 । 2 । 9) இத்யாதி³ஶ்ருதே: । ததா² ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ப்யதி⁴காரிணா விசாரஸ்ய கர்தவ்யதாரூப:, ப²லஸ்ய ப்ராப்யதாரூப இதி யதா²யோக்³யம்* ஸுபோ³த⁴: । தஸ்மாதி³த³ம் ஸூத்ரம் வ்யர்த²மிதி சேத் । ந । தாஸாமதி⁴கார்யாதி³ஶ்ருதீநாம் ஸ்வார்தே² தாத்பர்யநிர்ணாயகந்யாயஸூத்ராபா⁴வே கிம் விவேகாதி³விஶேஷணவாநதி⁴காரீ உதாந்ய:, கிம் வேதா³ந்தா: பூர்வதந்த்ரேண அக³தார்தா² வா, கிம் ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யக³பி⁴ந்நம் ந வா, கிம் முக்தி: ஸ்வர்கா³தி³வல்லோகாந்தரம் , ஆத்மஸ்வரூபா வேதி ஸம்ஶயாநிவ்ருத்தே: । தஸ்மாதா³க³மவாக்யைராபாதத: ப்ரதிபந்நாதி⁴கார்யாதி³நிர்ணயார்த²மித³ம் ஸூத்ரமாவஶ்யகம் । தது³க்தம் ப்ரகாஶாத்மஶ்ரீசரணை: - ‘அதி⁴கார்யாதீ³நாமாக³மிகத்வே(அ)பி ந்யாயேந நிர்ணயார்த²மித³ம் ஸூத்ரம்’ இதி । யேஷாம் மதே ஶ்ரவணே விதி⁴ர்நாஸ்தி தேஷாமவிஹிதஶ்ரவணே(அ)தி⁴கார்யாதி³நிர்ணயாநபேக்ஷணாத்ஸூத்ரம் வ்யர்த²மித்யாபததீத்யலம் ப்ரஸங்கே³ந ॥ ததா² சாஸ்ய ஸூத்ரஸ்ய ஶ்ரவணவித்⁴யபேக்ஷிதாதி⁴கார்யாதி³ஶ்ருதிபி⁴: ஸ்வார்த²நிர்ணயாயோத்தா²பிதத்வாத்³தே⁴துஹேதுமத்³பா⁴வ: ஶ்ருதிஸங்க³தி:, ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ஹேத்வநுப³ந்த⁴நிர்ணாயகத்வேநோபோத்³கா⁴தத்வாச்சா²ஸ்த்ராதௌ³ ஸங்க³தி:, அதி⁴கார்யாதி³ஶ்ருதீநாம் ஸ்வார்தே² ஸமந்வயோக்தே: ஸமந்வயாத்⁴யாயஸங்க³தி:, ‘ஐததா³த்ம்யமித³ம் ஸர்வம்  தத்ஸத்யம் ஸ ஆத்மா தத்த்வமஸி’ (சா².உ. 6 । 8 । 7) இத்யாதி³ஶ்ருதீநாம் ஸர்வாத்மத்வாதி³ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் விஷயாதௌ³ ஸமந்வயோக்தே: பாத³ஸங்க³தி:, ஏவம் ஸர்வஸூத்ராணாம் ஶ்ருத்யர்த²நிர்ணாயகத்வாச்ச்²ருதிஸங்க³தி:, தத்தத³த்⁴யாயே தத்தத்பாதே³ ச ஸமாநப்ரமேயத்வேந ஸங்க³திரூஹநீயா । ப்ரமேயம் ச க்ருத்ஸ்நஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்³ரஹ்ம । அத்⁴யாயாநாம் து ஸமந்வயாவிரோத⁴ஸாத⁴நப²லாநி । தத்ர ப்ரத²மபாத³ஸ்ய ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் ஶ்ருதீநாம் ஸமந்வய: ப்ரமேய: । த்³விதீயத்ருதீயயோரஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் । சதுர்த²பாத³ஸ்ய பத³மாத்ரஸமந்வய இதி பே⁴த³: । அஸ்யாதி⁴கரணஸ்ய ப்ராத²ம்யாந்நாதி⁴கரணஸங்க³திரபேக்ஷிதா ॥ அதா²தி⁴கரணமாரச்யதே - ‘ஶ்ரோதவ்ய:’ (ப்³ரு.உ. 2 । 4 । 5) இதி விஹிதஶ்ரவணாத்மகம் வேதா³ந்தமீமாம்ஸாஶாஸ்த்ரம் விஷய: । தத்கிமாரப்³த⁴வ்யம் ந வேதி விஷயப்ரயோஜநஸம்ப⁴வாஸம்ப⁴வாப்⁴யாம் ஸம்ஶய: । தத்ர நாஹம் ப்³ரஹ்மேதி பே⁴த³க்³ராஹிப்ரத்யக்ஷேண கர்த்ருத்வாகர்த்ருத்வாதி³விருத்³த⁴த⁴ர்மவத்த்வலிங்க³காநுமாநேந ச விரோதே⁴ந ப்³ரஹ்மாத்மநோரைக்யஸ்ய விஷயஸ்யாஸம்ப⁴வாத் , ஸத்யப³ந்த⁴ஸ்ய ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திரூபப²லாஸம்ப⁴வாந்நாரம்ப⁴ணீயமிதி ப்ராப்தே ஸித்³தா⁴ந்த: ‘அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா’ இதி । அத்ர ஶ்ரவணவிதி⁴ஸமாநார்த²த்வாய ‘கர்தவ்யா’ இதி பத³மத்⁴யாஹர்தவ்யம் । அத்⁴யாஹ்ருதம் ச பா⁴ஷ்யக்ருதா ‘ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா கர்தவ்யா’ இதி । தத்ர ப்ரக்ருதிப்ரத்யயார்த²யோர்ஜ்ஞாநேச்ச²யோ: கர்தவ்யத்வாநந்வயாத்ப்ரக்ருத்யா ப²லீபூ⁴தம் ஜ்ஞாநமஜஹல்லக்ஷணயோச்யதே । ப்ரத்யயேநேச்சா²ஸாத்⁴யோ விசாரோ ஜஹல்லக்ஷணயா । ததா² ச ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய விசார: கர்தவ்ய இதி ஸூத்ரஸ்ய ஶ்ரௌதோ(அ)ர்த²: ஸம்பத்³யதே । தத்ர ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வத:ப²லத்வாயோகா³த்ப்ரமாத்ருத்வகர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வாத்மகாநர்த²நிவர்தகத்வேநைவ ப²லத்வம் வக்தவ்யம் । தத்ராநர்த²ஸ்ய ஸத்யத்வே ஜ்ஞாநமாத்ராந்நிவ்ருத்த்யயோகா³த³த்⁴யஸ்தத்வம் வக்தவ்யமிதி ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வமர்தா²த்ஸூசிதம் । தச்ச ஶாஸ்த்ரஸ்ய விஷயப்ரயோஜநவத்த்வஸித்³தி⁴ஹேது: । ததா²ஹி ஶாஸ்த்ரமாரப்³த⁴வ்யம் , விஷயப்ரயோஜநவத்த்வாத் , போ⁴ஜநாதி³வத் । ஶாஸ்த்ரம் ப்ரயோஜநவத் , ப³ந்த⁴நிவர்தகஜ்ஞாநஹேதுத்வாத் , ரஜ்ஜுரியமித்யாதி³வாக்யவத் । ப³ந்தோ⁴ ஜ்ஞாநநிவர்த்யோ(அ)த்⁴யஸ்தத்வாத் , ரஜ்ஜுஸர்பவத் । இதி ப்ரயோஜநஸித்³தி⁴: । ஏவமர்தா²த்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாஜ்ஜீவக³தாநர்த²ப்⁴ரமநிவ்ருத்திம் ப²லம் ஸூத்ரயந் ஜீவப்³ரஹ்மணோரைக்யம் விஷயமப்யர்தா²த்ஸூசயதி, அந்யஜ்ஞாநாத³ந்யத்ர ப்⁴ரமாநிவ்ருத்தே: । ஜீவோ ப்³ரஹ்மாபி⁴ந்ந:, தஜ்ஜ்ஞாநநிவர்த்யாத்⁴யாஸாஶ்ரயத்வாத் । யதி³த்த²ம் தத்ததா², யதா² ஶுக்த்யபி⁴ந்ந இத³மம்ஶ இதி விஷயஸித்³தி⁴ஹேதுரத்⁴யாஸ: । இத்யேவம் விஷயப்ரயோஜநவத்த்வாச்சா²ஸ்த்ரமாரம்ப⁴ணீயமிதி। । அத்ர பூர்வபக்ஷே ப³ந்த⁴ஸ்ய ஸத்யத்வேந ஜ்ஞாநாத³நிவ்ருத்தேருபாயாந்தரஸாத்⁴யா முக்திரிதி ப²லம் । ஸித்³தா⁴ந்தே ஜ்ஞாநாதே³வ முக்திரிதி விவேக: । இதி ஸர்வம் மநஸி நிதா⁴ய ப்³ரஹ்மஸூத்ராணி வ்யாக்²யாதுகாமோ ப⁴க³வாந் பா⁴ஷ்யகார: ஸூத்ரேண* விசாரகர்தவ்யதாரூபஶ்ரௌதார்தா²ந்யதா²நுபபத்த்யார்தா²த்ஸூத்ரிதம்* விஷயப்ரயோஜநவத்வமுபோத்³தா⁴தத்வாத்தத்ஸித்³தி⁴ஹேத்வத்⁴யாஸாக்ஷேப*ஸமாதா⁴நபா⁴ஷ்யாப்⁴யாம் ப்ரத²மம் வர்ணயதி -

யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி ।

ஏதேந ஸூத்ரார்தா²ஸ்பர்ஶித்வாத³த்⁴யாஸக்³ரந்தோ² ந பா⁴ஷ்யமிதி நிரஸ்தம் , ஆர்தி²கார்த²ஸ்பர்ஶித்வாத் ॥ யத்து மங்க³லாசரணாபா⁴வாத³வ்யாக்²யேயமித³ம் பா⁴ஷ்யமிதி, தந்ந । ‘ஸுதராமிதரேதரபா⁴வாநுபபத்தி:’ இத்யந்தபா⁴ஷ்யரசநார்த²ம் தத³ர்த²ஸ்ய ஸர்வோபப்லவரஹிதஸ்ய விஜ்ஞாநக⁴நப்ரத்யக³ர்த²ஸ்ய தத்த்வஸ்ய ஸ்ம்ருதத்வாத் । அதோ நிர்தோ³ஷத்வாதி³த³ம் பா⁴ஷ்யம் வ்யாக்²யேயம் ॥

லோகே ஶுக்தாவித³ம் ரஜதமிதி ப்⁴ரம:, ஸத்யரஜதே இத³ம் ரஜதமித்யதி⁴ஷ்டா²நஸாமாந்யாரோப்யவிஶேஷயோரைக்யப்ரமாஹிதஸம்ஸ்காரஜந்யோ த்³ருஷ்ட இத்யத்ராப்யாத்மந்யநாத்மாஹங்காராத்⁴யாஸே பூர்வப்ரமா வாச்யா, ஸா சாத்மாநாத்மநோர்வாஸ்தவைக்யமபேக்ஷதே, ந ஹி தத³ஸ்தி । ததா²ஹி ஆத்மாநாத்மாநாவைக்யஶூந்யௌ, பரஸ்பரைக்யாயோக்³யத்வாத் , தம:ப்ரகாஶவத் । இதி மத்வா ஹேதுபூ⁴தம் விரோத⁴ம் வஸ்துத: ப்ரதீதிதோ வ்யவஹாரதஶ்ச ஸாத⁴யதி -

யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி ।

ந ச ‘ப்ரத்யயோத்தரபத³யோஶ்ச’(பா॰ஸூ॰ 7-2-98) இதி ஸூத்ரேண ‘ப்ரத்யயே உத்தரபதே³ ச பரதோ யுஷ்மத³ஸ்மதோ³ர்மபர்யந்தஸ்ய த்வமாதே³ஶௌ ஸ்த:’ இதி விதா⁴நாத் , த்வதீ³யம் மதீ³யம் த்வத்புத்ரோ மத்புத்ர இதிவத் ‘த்வந்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோ:’ இதி ஸ்யாதி³தி வாச்யம் । ‘த்வமாவேகவசநே’(பா॰ஸூ॰ 7-2-97) இத்யேகவசநாதி⁴காராத் । அத்ர ச யுஷ்மத³ஸ்மதோ³ரேகார்த²*வாசித்வாபா⁴வாத³நாத்மநாம் யுஷ்மத³ர்தா²நாம் ப³ஹுத்வாத³ஸ்மத³ர்த²சைதந்யஸ்யாப்யுபாதி⁴தோ ப³ஹுத்வாத் ॥ நந்வேவம் ஸதி கத²மத்ர பா⁴ஷ்யே விக்³ரஹ: । ந ச யூயமிதி ப்ரத்யயோ யுஷ்மத்ப்ரத்யய:, வயமிதி ப்ரத்யயோ(அ)ஸ்மத்ப்ரத்யயஸ்தத்³கோ³சரயோரிதி விக்³ரஹ இதி வாச்யம் , ஶப்³த³ஸாது⁴த்வே(அ)ப்யர்தா²ஸாது⁴த்வாத் । ந ஹ்யஹங்காராத்³யநாத்மநோ யூயமிதி ப்ரத்யயவிஷயத்வமஸ்தீதி சேத் , ந । கோ³சரபத³ஸ்ய யோக்³யதாபரத்வாத் । சிதா³த்மா தாவத³ஸ்மத்ப்ரத்யயயோக்³ய:, தத்ப்ரயுக்தஸம்ஶயாதி³நிவ்ருத்திப²லபா⁴க்த்வாத் , ‘ந தாவத³யமேகாந்தேநாவிஷய:, அஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வாத்’ இதி பா⁴ஷ்யோக்தேஶ்ச । யத்³யப்யஹங்காராதி³ரபி தத்³யோக்³யஸ்ததா²பி சிதா³த்மந: ஸகாஶாத³த்யந்தபே⁴த³ஸித்³த்⁴யர்த²ம் யுஷ்மத்ப்ரத்யயயோக்³ய இத்யுச்யதே ॥ ஆஶ்ரமஶ்ரீசரணாஸ்து டீகாயோஜநாயாமேவமாஹு: ‘ஸம்போ³த்⁴யசேதநோ யுஷ்மத்பத³வாச்ய:, அஹங்காராதி³விஶிஷ்டசேதநோ(அ)ஸ்மத்பத³வாச்ய:, ததா² ச யுஷ்மத³ஸ்மதோ³: ஸ்வார்தே² ப்ரயுஜ்யமாநயோரேவ த்வமாதே³ஶநியமோ ந லாக்ஷணிகயோ:, ‘யுஷ்மத³ஸ்மதோ³: ஷஷ்டீ²சதுர்தீ²த்³விதீயாஸ்த²யோர்வாநாவௌ’(பா0ஸூ0 8-1-20) இதி ஸூத்ராஸாங்க³த்யப்ரஸட்³கா³த் । அத்ர ஶப்³த³லக்ஷகயோரிவ சிந்மாத்ரஜட³மாத்ரலக்ஷகயோரபி ந த்வமாதே³ஶோ* லக்ஷகத்வாவிஶேஷாத்’ இதி । யதி³ தயோ: ஶப்³த³போ³த⁴கத்வே ஸத்யேவ த்வமாதே³ஶாபா⁴வ இத்யநேந ஸூத்ரேண ஜ்ஞாபிதம் ததா³ஸ்மிந்பா⁴ஷ்யே யுஷ்மத்பதே³ந யுஷ்மச்ச²ப்³த³ஜந்யப்ரத்யயயோக்³ய: பராக³ர்தோ² லக்ஷ்யதே, அஸ்மச்ச²ப்³தே³ந அஸ்மச்ச²ப்³த³ஜந்யப்ரத்யயயோக்³ய: ப்ரத்யகா³த்மா । ததா² ச லக்ஷ்யதாவச்சே²த³கதயா ஶப்³தோ³(அ)பி போ³த்⁴யத இதி ந த்வமாதே³ஶ: । ந ச பராக்த்வப்ரத்யக்த்வயோரேவ லக்ஷ்யதாவச்சே²த³கத்வம் , ந ஶப்³த³யோக்³யத்வாம்ஶஸ்ய, கௌ³ரவாதி³தி வாச்யம் । பராக்ப்ரதீசோர்விரோத⁴ஸ்பு²ரணார்த²ம் விருத்³த⁴ஶப்³த³யோக்³யத்வஸ்யாபி வக்தவ்யத்வாத் । அத ஏவேத³மஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி வக்தவ்யே(அ)பீத³ம்ஶப்³தோ³(அ)ஸ்மத³ர்தே² லோகே வேதே³ ச ப³ஹுஶ:, இமே வயமாஸ்மஹே, இமே விதே³ஹா:, அயமஹமஸ்மீதி ச ப்ரயோக³த³ர்ஶநாந்நாஸ்மச்ச²ப்³த³விரோதீ⁴தி மத்வா யுஷ்மச்ச²ப்³த³: ப்ரயுக்த:, இத³ம்ஶப்³த³ப்ரயோகே³ விரோதா⁴ஸ்பூ²ர்தே: । ஏதேந சேதநவாசித்வாத³ஸ்மச்ச²ப்³த³: பூர்வம் ப்ரயோக்தவ்ய: ‘அப்⁴யர்ஹிதம் பூர்வ’ இதி ந்யாயாத் , ‘த்யதா³தீ³நி ஸர்வைர்நித்யம்’(பா0ஸூ0 1-2-72) இதி ஸூத்ரேண விஹித ஏகஶேஷஶ்ச ஸ்யாதி³தி நிரஸ்தம் । ‘யுஷ்மத³ஸ்மதோ³:’ இதி ஸூத்ர இவாத்ராபி பூர்வநிபாதைகஶேஷயோரப்ராப்தே:, ஏகஶேஷே விவக்ஷிதவிரோதா⁴ஸ்பூ²ர்தேஶ்ச । வ்ருத்³தா⁴ஸ்து ‘யுஷ்மத³ர்தா²த³நாத்மநோ நிஷ்க்ருஷ்ய ஶுத்³த⁴ஸ்ய சித்³தா⁴தோரத்⁴யாரோபாபவாத³ந்யாயேந க்³ரஹணம் த்³யோதயிதுமாதௌ³ யுஷ்மத்³க்³ரஹணம் ’ இத்யாஹு: । தத்ர யுஷ்மத³ஸ்மத்பதா³ப்⁴யாம் பராக்ப்ரத்யக்த்வேநாத்மாநாத்மநோர்வஸ்துதோ விரோத⁴ உக்த: । ப்ரத்யயபதே³ந ப்ரதீதிதோ விரோத⁴ உக்த: । ப்ரதீயத இதி ப்ரத்யயோ(அ)ஹங்காராதி³ரநாத்மா த்³ருஶ்யதயா பா⁴தி । ஆத்மா து ப்ரதீதித்வாத்ப்ரத்யய: ஸ்வப்ரகாஶதயா பா⁴தி । கோ³சரபதே³ந வ்யவஹாரதோ விரோத⁴ உக்த: । யுஷ்மத³ர்த²: ப்ரத்யகா³த்மதிரஸ்காரேண கர்தாஹமித்யாதி³வ்யவஹாரகோ³சர:, அஸ்மத³ர்த²ஸ்த்வநாத்மப்ரவிலாபேந, அஹம் ப்³ரஹ்மேதி வ்யவஹாரகோ³சர இதி த்ரிதா⁴ விரோத⁴: ஸ்பு²டீக்ருத: । யுஷ்மச்சாஸ்மச்ச யுஷ்மத³ஸ்மதீ³, தே ஏவ ப்ரத்யயௌ ச தௌ கோ³சரௌ சேதி யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரௌ, தயோஸ்த்ரிதா⁴ விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வயோரிதரேதரபா⁴வோ(அ)த்யந்தாபே⁴த³ஸ்தாதா³த்ம்யம் வா தத³நுபபத்தௌ ஸித்³தா⁴யாமித்யந்வய: ।

ஐக்யாஸம்ப⁴வே(அ)பி ஶுக்லோ க⁴ட இதிவத்தாதா³த்ம்யம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

விஷயவிஷயிணோரிதி ।

சிஜ்ஜட³யோர்விஷயவிஷயித்வாத்³தீ³பக⁴டயோரிவ ந தாதா³த்ம்யமிதி பா⁴வ: ।

யுஷ்மத³ஸ்மதீ³ பராப்ரத்யக்³வஸ்துநீ, தே ஏவ ப்ரத்யயஶ்ச கோ³சரஶ்சேதி வா விக்³ரஹ: । அத்ர ப்ரத்யயகோ³சரபதா³ப்⁴யாமாத்மாநாத்மநோ: ப்ரத்யக்பராக்³பா⁴வே சித³சித்த்வம் ஹேதுருக்தஸ்தத்ர ஹேதுமாஹ -

விஷயவிஷயிணோரிதி ।

அநாத்மநோ க்³ராஹ்யத்வாத³சித்த்வம் , ஆத்மநஸ்து க்³ராஹகத்வாச்சித்த்வம் வாச்யம் । அசித்த்வே ஸ்வஸ்ய ஸ்வேந க்³ரஹஸ்ய கர்மகர்த்ருத்வவிரோதே⁴நாஸம்ப⁴வாத³ப்ரத்யக்ஷத்வாபத்தேரித்யர்த²: । யதே²ஷ்டம் வா ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வ: ।

நந்வேவமாத்மாநாத்மநோ: பராக்ப்ரத்யக்த்வேந, சித³சித்த்வேந, க்³ராஹ்யக்³ராஹகத்வேந ச விரோதா⁴த்தம:ப்ரகாஶவதை³க்யஸ்ய தாதா³த்ம்யஸ்ய வாநுபபத்தௌ ஸத்யாம் , தத்ப்ரமித்யபா⁴வேநாத்⁴யாஸாபா⁴வே(அ)பி தத்³த⁴ர்மாணாம் சைதந்யஸுக²ஜாட்³யது³:கா²தீ³நாம் விநிமயேநாத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்த்வித்யத ஆஹ -

தத்³த⁴ர்மாணாமபீதி ।

தயோராத்மாநாத்மநோர்த⁴ர்மாஸ்தத்³த⁴ர்மாஸ்தேஷாமபீதரேதரபா⁴வாநுபபத்தி: । இதரத்ர த⁴ர்ம்யந்தரே இதரேஷாம் த⁴ர்மாணாம் பா⁴வ: ஸம்ஸர்க³ஸ்தஸ்யாநுபபத்திரித்யர்த²: । ந ஹி த⁴ர்மிணோ: ஸம்ஸர்க³ம் விநா த⁴ர்மாணாம் விநிமயோ அஸ்தி । ஸ்ப²டிகே லோஹிதவஸ்துஸாந்நித்⁴யால்லௌஹித்யத⁴ர்மஸம்ஸர்க³: ।

அஸங்கா³த்மத⁴ர்மிண: கேநாப்யஸம்ஸர்கா³த்³த⁴ர்மிஸம்ஸர்க³பூர்வகோ த⁴ர்மஸம்ஸர்க³:  குதஸ்த்ய இத்யபி⁴ப்ரேத்யோக்தம் -

ஸுதராமிதி ।

நந்வாத்மாநாத்மநோஸ்தாதா³த்ம்யஸ்ய தத்³த⁴ர்மஸம்ஸர்க³ஸ்ய சாபா⁴வே(அ)ப்யத்⁴யாஸ: கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

இத்யத இதி ।

இத்யுக்தரீத்யா தாதா³த்ம்யாத்³யபா⁴வேந தத்ப்ரமாயா அபா⁴வாத³த: ப்ரமாஜந்யஸம்ஸ்காரஸ்யாத்⁴யாஸஹேதோரபா⁴வாத் ‘அத்⁴யாஸோ மித்²யேதி ப⁴விதும் யுக்தம்’ இத்யந்வய: । மித்²யாஶப்³தோ³ த்³வ்யர்த²: அபஹ்நவவசந:, அநிர்வசநீயதாவசநஶ்சேதி । அத்ர சாபஹ்நவார்த²: ।

நநு குத்ர கஸ்யாத்⁴யாஸோ(அ)பஹ்நூயத இத்யாஶங்க்ய, ஆத்மந்யநாத்மதத்³த⁴ர்மாணாமநாத்மந்யாத்மதத்³த⁴ர்மாணாமத்⁴யாஸோ நிரஸ்யத இத்யாஹ -

அஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சர இத்யாதி³நா ।

அஹமிதிப்ரத்யயயோக்³யத்வம் பு³த்³த்⁴யாதே³ரப்யஸ்தீதி மத்வா தத ஆத்மாநம் விவேசயதி -

விஷயிணீதி ।

பு³த்³த்⁴யாதி³ஸாக்ஷிணீத்யர்த²: ।

ஸாக்ஷித்வே ஹேது: -

சிதா³த்மக இதி ।

அஹமிதி பா⁴ஸமாநே சித³ம்ஶாத்மநீத்யர்த²: ।

யுஷ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரஸ்யேதி ।

த்வங்காரயோக்³யஸ்ய । இத³மர்த²ஸ்யேதி யாவத் ।

நந்வஹமிதி பா⁴ஸமாநபு³த்³த்⁴யாதே³: கத²மித³மர்த²த்வமித்யத ஆஹ -

விஷயஸ்யேதி ।

ஸாக்ஷிபா⁴ஸ்யஸ்யேத்யர்த²: । ஸாக்ஷிபா⁴ஸ்யத்வரூபலக்ஷணயோகா³த்³பு³த்³த்⁴யாதே³ர்க⁴டாதி³வதி³த³மர்த²த்வம் ந ப்ரதிபா⁴ஸத இதி பா⁴வ: । அத²வா யதா³த்மநோ முக்²யம் ஸர்வாந்தரத்வரூபம் ப்ரத்யக்த்வம் ப்ரதீதித்வம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி வ்யவஹாரகோ³சரத்வம் சோக்தம் தத³ஸித்³த⁴ம் , அஹமிதி ப்ரதீயமாநத்வாத் ,

அஹங்காரவதி³த்யாஶங்க்யாஹ -

அஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சர இதி ।

அஸ்மச்சாஸௌ ப்ரத்யயஶ்சாஸௌ கோ³சரஶ்ச தஸ்மிந்நித்யர்த²: । அஹம்வ்ருத்திவ்யங்க்³யஸ்பு²ரணத்வம் ஸ்பு²ரணவிஷயத்வம் வா ஹேது: । ஆத்³யே த்³ருஷ்டாந்தே ஹேத்வஸித்³தி⁴: । த்³விதீயே து பக்ஷே தத³ஸித்³தி⁴ரித்யாத்மநோ முக்²யம் ப்ரத்யக்த்வாதி³ யுக்தமிதி பா⁴வ: ।

நநு யதா³த்மநோ விஷயித்வம் தத³ஸித்³த⁴ம் , அநுப⁴வாமீதி ஶப்³த³வத்வாத் , அஹங்காரவதி³த்யத ஆஹ -

விஷயிணீதி ।

வாச்யத்வம் லக்ஷ்யத்வம் வா ஹேது: । நாத்³ய:, பக்ஷே தத³ஸித்³தே⁴: । நாந்த்ய:, த்³ருஷ்டாந்தே தத்³வைகல்யாதி³தி பா⁴வ: ।

தே³ஹம் ஜாநாமீதி தே³ஹாஹங்காரயோர்விஷயவிஷயித்வே(அ)பி மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யபே⁴தா³த்⁴யாஸவதா³த்மாஹங்காரயோரப்யபே⁴தா³த்⁴யாஸ: ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

சிதா³த்மக இதி ।

தயோர்ஜாட்³யால்பத்வாப்⁴யாம் ஸாத்³ருஶ்யாத³த்⁴யாஸே(அ)பி சிதா³த்மந்யநவச்சி²ந்நே ஜடா³ல்பாஹங்காராதே³ர்நாத்⁴யாஸ இதி பா⁴வ: ।

அஹமிதி பா⁴ஸ்யத்வாதா³த்மவத³ஹங்காரஸ்யாபி ப்ரத்யக்த்வாதி³கம் முக்²யமேவ, தத: பூர்வோக்தபராக்த்வாத்³யஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யாஹ -

யுஷ்மதி³தி ।

அஹம்வ்ருத்திபா⁴ஸ்யத்வமஹங்காரே நாஸ்தி கர்த்ருகர்மத்வவிரோதா⁴த் , சித்³பா⁴ஸ்யத்வம் சிதா³த்மநி நாஸ்தீதி ஹேத்வஸித்³தி⁴: । அதோ பு³த்³த்⁴யாதே³: ப்ரதிபா⁴ஸத: ப்ரத்யக்த்வே(அ)பி பராக்த்வாதி³கம் முக்²யமேவேதி பா⁴வ: । யுஷ்மத்பராக்தச்சாஸௌ ப்ரதீயத இதி ப்ரத்யயஶ்சாஸௌ கர்த்ருத்வாதி³வ்யவஹாரகோ³சரஶ்ச தஸ்யேதி விக்³ரஹ: ।

தஸ்ய ஹேயத்வார்த²மாஹ -

விஷயஸ்யேதி ।

ஷிஞ் ப³ந்த⁴நே । விஸிநோதி ப³த்⁴நாதி இதி விஷயஸ்தஸ்யேத்யர்த²: ।

ஆத்மந்யநாத்மதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸோ மித்²யா ப⁴வது, அநாத்மந்யாத்மதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸ: கிம் ந ஸ்யாத் , அஹம் ஸ்பு²ராமி ஸுகீ²த்யாத்³யநுப⁴வாதி³த்யாஶங்க்யாஹ -

தத்³விபர்யயேணேதி ।

தஸ்மாத³நாத்மநோ விபர்யயோ விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வஶ்சைதந்யம் । இத்த²ம்பா⁴வே த்ருதீயா । சைதந்யாத்மநா விஷயிணஸ்தத்³த⁴ர்மாணாம் ச யோ(அ)ஹங்காராதௌ³ விஷயே(அ)த்⁴யாஸ: ஸ மித்²யேதி நாஸ்தீதி ப⁴விதும் யுக்தம் , அத்⁴யாஸஸாமக்³ர்யபா⁴வாத் । ந ஹ்யத்ர பூர்வப்ரமாஹிதஸம்ஸ்கார: ஸாத்³ருஶ்யமஜ்ஞாநம் வாஸ்தி । நிரவயவநிர்கு³ணஸ்வப்ரகாஶாத்மநி கு³ணாவயவஸாத்³ருஶ்யஸ்ய சாஜ்ஞாநஸ்ய* சாயோகா³த் ॥

நந்வாத்மநோ நிர்கு³ணத்வே தத்³த⁴ர்மாணாமிதி பா⁴ஷ்யம் கத²மிதி சேத் , உச்யதே । பு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யபி⁴வ்யக்தம் சைதந்யம் ஜ்ஞாநம் , விஷயாபே⁴தே³நாபி⁴வ்யக்தம் ஸ்பு²ரணம் , ஶுப⁴கர்மஜந்யவ்ருத்திவ்யக்தமாநந்த³ இத்யேவம் வ்ருத்த்யுபாதி⁴க்ருதபே⁴தா³த் ஜ்ஞாநாதீ³நாமாத்மத⁴ர்மத்வவ்யபதே³ஶ: । தது³க்தம் டீகாயாம் ‘ஆநந்தோ³ விஷயாநுப⁴வோ நித்யத்வம் சேதி ஸந்தி த⁴ர்மா அப்ருத²க்த்வே(அ)பி சைதந்யத்வாத்ப்ருத²கி³வாவபா⁴ஸந்தே*’ இதி । அதோ நிர்கு³ணப்³ரஹ்மாத்மத்வமதே, அஹம் கரோமீதி ப்ரதீதேரர்த²ஸ்ய சாத்⁴யாஸத்வாயோகா³த்ப்ரமாத்வம் ஸத்யத்வம் ச* அஹம் நர இதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யஸ்ய கௌ³ணத்வமிதி மதமாஸ்தே²யம் । ததா² ச ப³ந்த⁴ஸ்ய ஸத்யதயா ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திரூபப²லாஸம்ப⁴வாத்³ப³த்³த⁴முக்தயோர்ஜீவப்³ரஹ்மணோரைக்யாயோகே³ந விஷயாஸம்ப⁴வாத் ஶாஸ்த்ரம் நாரம்ப⁴ணீயமிதி பூர்வபக்ஷபா⁴ஷ்யதாத்பர்யம் । யுக்தக்³ரஹணாத்பூர்வபக்ஷஸ்ய து³ர்ப³லத்வம் ஸூசயதி । ததா²ஹி கிமத்⁴யாஸஸ்ய நாஸ்தித்வமயுக்தத்வாத³பா⁴நாத்³வா காரணாபா⁴வாத்³வா ? ஆத்³ய இஷ்ட இத்யாஹ -

ததா²பீதி ।

ஏதத³நுரோதா⁴தா³தௌ³ யத்³யபீதி படி²தவ்யம் । அத்⁴யாஸஸ்யாஸங்க³ஸ்வப்ரகாஶாத்மந்யயுக்தத்வமலங்கார இதி பா⁴வ: ।

ந த்³விதீய இத்யாஹ -

அயமிதி ।

அஜ்ஞ: கர்தா மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ப்ரத்யக்ஷாநுப⁴வாத³த்⁴யாஸஸ்யாபா⁴நமஸித்³த⁴மித்யர்த²: । ந சேத³ம் ப்ரத்யக்ஷம் கர்த்ருத்வாதௌ³ ப்ரமேதி வாச்யம் । அபௌருஷேயதயா நிர்தோ³ஷேண, உபக்ரமாதி³லிங்கா³வத்⁴ருததாத்பர்யேண ச தத்வமஸ்யாதி³வாக்யேநாகர்த்ருத்வப்³ரஹ்மத்வபோ³த⁴நேநாஸ்ய* ப்⁴ரமத்வநிஶ்சயாத் । ந ச ஜ்யேஷ்ட²ப்ரத்யக்ஷவிரோதா⁴தா³க³மஜ்ஞாநஸ்யைவ பா³த⁴ இதி வாச்யம் , தே³ஹாத்மவாத³ப்ரஸங்கா³த் , மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ப்ரத்யக்ஷவிரோதே⁴ந ‘அதா²யமஶரீர:’(ப்³ரு॰உ॰ 4-4-7) இத்யாதி³ஶ்ருத்யா தே³ஹாத³ந்யாத்மாஸித்³தே⁴: । தஸ்மாதி³த³ம் ரஜதமிதிவத்ஸாமாநாதி⁴கரண்யப்ரத்யக்ஷஸ்ய ப்⁴ரமத்வஶங்காகலங்கிதஸ்ய நாக³மாத்ப்ராப³ல்யமித்யாஸ்தே²யம் । கிஞ்ச ஜ்யேஷ்ட²த்வம் பூர்வபா⁴வித்வம் வா ஆக³மஜ்ஞாநம் ப்ரத்யுபஜீவ்யத்வம் வா ? ஆத்³யே ந ப்ராப³ல்யம் , ஜ்யேஷ்ட²ஸ்யாபி ரஜதப்⁴ரமஸ்ய பஶ்சாத்³பா⁴விநா ஶுக்திஜ்ஞாநேந பா³த⁴த³ர்ஶநாத் । ந த்³விதீய: । ஆக³மஜ்ஞாநோத்பத்தௌ ப்ரத்யக்ஷாதி³மூலவ்ருத்³த⁴வ்யவஹாரே* ஸங்க³திக்³ரஹத்³வாரா, ஶப்³தோ³பலப்³தி⁴த்³வாரா ச ப்ரத்யக்ஷாதே³ர்வ்யாவஹாரிகப்ராமாண்யஸ்யோபஜீவ்யத்வே(அ)பி தாத்த்விகப்ராமாண்யஸ்யாநபேக்ஷிதத்வாத் , அநபேக்ஷிதாம்ஶஸ்யாக³மேந பா³த⁴ஸம்ப⁴வாதி³தி । யத்து க்ஷணிகயாக³ஸ்ய ஶ்ருதிப³லாத்காலாந்தரபா⁴விப²லஹேதுத்வவத் ‘ததா² வித்³வாந்நாமரூபாத்³விமுக்த:’(மு॰உ॰ 3-2-7) இதி ஶ்ருதிப³லாத்ஸத்யஸ்யாபி ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திஸம்ப⁴வாத³த்⁴யாஸவர்ணநம் வ்யர்த²மிதி, தந்ந । ஜ்ஞாநமாத்ரநிவர்த்யஸ்ய க்வாபி ஸத்யத்வாத³ர்ஶநாத் , ஸத்யஸ்ய சாத்மநோ நிவ்ருத்த்யத³ர்ஶநாச்ச, அயோக்³யதாநிஶ்சயே ஸதி ஸத்யப³ந்த⁴ஸ்ய ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திஶ்ருதேர்போ³த⁴கத்வாயோகா³த் । ந ச ஸேதுத³ர்ஶநாத்ஸத்யஸ்ய பாபஸ்ய நாஶத³ர்ஶநாந்நாயோக்³யதாநிஶ்சய இதி வாச்யம் , தஸ்ய ஶ்ரத்³தா⁴நியமாதி³ஸாபேக்ஷஜ்ஞாநநாஶ்யத்வாத் । ப³ந்த⁴ஸ்ய ச ‘நாந்ய: பந்தா²’ இதி ஶ்ருத்யா ஜ்ஞாநமாத்ராந்நிவ்ருத்திப்ரதீதே:, அத: ஶ்ருதஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வநிர்வாஹார்த²மத்⁴யஸ்தத்வம் வர்ணநியம் । கிம் ச ஜ்ஞாநைகநிவர்த்யஸ்ய கிம் நாம ஸத்யத்வம் , ந தாவத³ஜ்ஞாநாஜந்யத்வம் । ‘மாயாம் து ப்ரக்ருதிம்’ இதி ஶ்ருதி விரோதா⁴ந்மாயாவித்³யயோரைக்யாத் । நாபி ஸ்வாதி⁴ஷ்டா²நே ஸ்வாபா⁴வஶூந்யத்வம் ‘அஸ்தூ²லம்’ இத்யாதி³நிஷேத⁴ஶ்ருதிவிரோதா⁴த் । நாபி ப்³ரஹ்மவத்³பா³தா⁴யோக்³யத்வம் , ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திஶ்ருதிவிரோதா⁴த் । அத² வ்யவஹாரகாலே பா³த⁴ஶூந்யத்வம் , தர்ஹி வ்யாவஹாரிகமேவ ஸத்யத்வமித்யாக³தமத்⁴யஸ்தத்வம் । தச்ச ஶ்ருத்யர்தே² யோக்³யதா ஜ்ஞாநார்த²ம் வர்ணநீயமேவ, யாக³ஸ்யாபூர்வத்³வாரத்வவத் । ந ச தத³ந்யத்வாதி⁴கரணே தஸ்ய வர்ணநாத்பௌநருக்த்யம் , தத்ரோக்தாத்⁴யாஸஸ்யைவ ப்ரவ்ருத்த்யங்க³விஷயாதி³ஸித்³த்⁴யர்த²மாதௌ³ ஸ்மார்யமாணத்வாதி³தி தி³க் ॥

அத்⁴யாஸம் த்³வேதா⁴ த³ர்ஶயதி -

லோகவ்யவஹார இதி ।

லோக்யதே மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யபி⁴மந்யத இதி லோகோ(அ)ர்தா²த்⁴யாஸ:, தத்³விஷயோ வ்யவஹாரோ(அ)பி⁴மாந இதி ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸோ த³ர்ஶித: ।

த்³விவிதா⁴த்⁴யாஸஸ்வரூபலக்ஷணமாஹ -

அந்யோந்யஸ்மிந் இத்யாதி³நா த⁴ர்மத⁴ர்மிணோ: இத்யந்தேந ।

ஜாட்³யசைதந்யாதி³த⁴ர்மாணாம் த⁴ர்மிணாவஹங்காராத்மாநௌ, தயோரத்யந்தம் பி⁴ந்நயோரிதரேதரபே⁴தா³க்³ரஹேணாந்யோந்யஸ்மிந் அந்யோந்யதாதா³த்ம்யமந்யோந்யத⁴ர்மாம்ஶ்ச வ்யத்யாஸேநாத்⁴யஸ்ய லோகவ்யவஹார இதி யோஜநா । அத: ஸோ(அ)யமிதி ப்ரமாயா நாத்⁴யாஸத்வம் , ததி³த³மர்த²யோ: காலபே⁴தே³ந கல்பிதபே⁴தே³(அ)ப்யத்யந்தபே⁴தா³பா⁴வாதி³தி வக்துமத்யந்தேத்யுக்தம் । ந ச த⁴ர்மிதாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸே த⁴ர்மாத்⁴யாஸஸித்³தே⁴: ‘த⁴ர்மாம்ஶ்ச’ இதி வ்யர்த²மிதி வாச்யம் , அந்த⁴த்வாதீ³நாமிந்த்³ரியத⁴ர்மாணாம் த⁴ர்ம்யத்⁴யாஸாஸ்பு²டத்வே(அ)ப்யந்தோ⁴(அ)ஹமிதி ஸ்பு²டோ(அ)த்⁴யாஸ இதி ஜ்ஞாபநார்த²த்வாத் ।

நந்வாத்மாநாத்மநோ: பரஸ்பராத்⁴யஸ்தத்வே ஶூந்யவாத³: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ -

ஸத்யாந்ருதே மிது²நீக்ருத்யேதி ।

ஸத்யமநித³ம் சைதந்யம் தஸ்யாநாத்மநி ஸம்ஸர்க³மாத்ராத்⁴யாஸோ ந ஸ்வரூபஸ்ய । அந்ருதம் யுஷ்மத³ர்த²: தஸ்ய ஸ்வரூபதோ(அ)ப்யத்⁴யாஸாத்தயோர்மிது²நீகரணமத்⁴யாஸ இதி ந ஶூந்யதேத்யர்த²: ॥

நந்வத்⁴யாஸமிது²நீகரணலோகவ்யவஹாரஶப்³தா³நாமேகார்த²த்வே(அ)த்⁴யஸ்ய மிது²ுநீக்ருத்யேதி பூர்வகாலத்வவாசிக்த்வாப்ரத்யயாதே³ஶஸ்ய ல்யப: கத²ம் ப்ரயோக³ இதி சேந்ந, அத்⁴யாஸவ்யக்திபே⁴தா³த் । தத்ர பூர்வபூர்வாத்⁴யாஸஸ்யோத்தரோத்தராத்⁴யாஸம் ப்ரதி ஸம்ஸ்காரத்³வாரா பூர்வகாலத்வேந ஹேதுத்வத்³யோதநார்த²ம் ல்யப: ப்ரயோக³: । ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி -

நைஸர்கி³க இதி ।

ப்ரத்யகா³த்மநி ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வேநாத்⁴யாஸப்ரவாஹோ(அ)நாதி³ரித்யர்த²: । நநு ப்ரவாஹஸ்யாவஸ்துத்வாத் , அத்⁴யாஸவ்யக்தீநாம் ஸாதி³த்வாத் , கத²மநாதி³த்வமிதி சேத் । உச்யதே அத்⁴யாஸத்வாவச்சி²ந்நவ்யக்தீநாம் மத்⁴யே(அ)ந்யதமயா வ்யக்த்யா விநா(அ)தி³காலஸ்யாவர்தநம் கார்யாநாதி³த்வமித்யங்கீ³காராத் । ஏதேந காரணாபா⁴வாதி³தி கல்போ நிரஸ்த:, ஸம்ஸ்காரஸ்ய நிமித்தஸ்ய நைஸர்கி³கபதே³நோக்தத்வாத் । ந ச பூர்வப்ரமாஜந்ய ஏவ ஸம்ஸ்காரோ ஹேதுரிதி வாச்யம் , லாக⁴வேந பூர்வாநுப⁴வஜந்யஸம்ஸ்காரஸ்ய ஹேதுத்வாத் । அத: பூர்வாத்⁴யாஸஜந்ய: ஸம்ஸ்காரோ(அ)ஸ்தீதி ஸித்³த⁴ம் ।

அத்⁴யாஸஸ்யோபாதா³நமாஹ -

மித்²யாஜ்ஞாநநிமித்த இதி ।

மித்²யா ச தத³ஜ்ஞாநம் ச மித்²யாஜ்ஞாநம் தந்நிமித்தமுபாதா³நம் யஸ்ய ஸ தந்நிமித்த: । தது³பாதா³நக இத்யர்த²: । அஜ்ஞாநஸ்யோபாதா³நத்வே(அ)பி ஸம்ஸ்பு²ரதா³த்மதத்வாவரகதயா தோ³ஷத்வேநாஹங்காராத்⁴யாஸகர்துரீஶ்வரஸ்யோபாதி⁴த்வேந ஸம்ஸ்காரகாலகர்மாதி³நிமித்தபரிணாமித்வேந ச நிமித்தத்வமிதி த்³யோதயிதும் நிமித்தபத³ம் । ஸ்வப்ரகாஶாத்மந்யஸங்கே³ கத²மவித்³யாஸங்க³:, ஸம்ஸ்காராதி³ஸாமக்³ர்யபா⁴வாத் , இதி ஶங்காநிராஸார்த²ம் மித்²யாபத³ம் । ப்ரசண்ட³மார்தண்ட³மண்ட³லே பேசகாநுப⁴வஸித்³தா⁴ந்த⁴காரவத் , அஹமஜ்ஞ இத்யநுப⁴வஸித்³த⁴மஜ்ஞாநம் து³ரபஹ்நவம் , கல்பிதஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நாஸ்பர்ஶித்வாத் , நித்யஸ்வரூபஜ்ஞாநஸ்யாவிரோதி⁴த்வாச்சேதி । யத்³வா அஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாநாபா⁴வ இதி ஶங்காநிராஸார்த²ம் மித்²யாபத³ம் । மித்²யாத்வே ஸதி ஸாக்ஷாஜ்ஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வமஜ்ஞாநஸ்ய லக்ஷணம் மித்²யாஜ்ஞாநபதே³நோக்தம் । ஜ்ஞாநேநேச்சா²ப்ராக³பா⁴வ: ஸாக்ஷாந்நிவர்த்யத இதி வத³ந்தம் ப்ரதி மித்²யாத்வே ஸதீத்யுக்தம் । அஜ்ஞாநநிவ்ருத்தித்³வாரா ஜ்ஞாநநிவர்த்யப³ந்தே⁴(அ)திவ்யாப்திநிராஸாய ஸாக்ஷாதி³தி । அநாத்³யுபாதா³நத்வே ஸதி மித்²யாத்வம் வா லக்ஷணம் । ப்³ரஹ்மநிராஸார்த²ம் மித்²யாத்வமிதி । ம்ருதா³தி³நிராஸார்த²மநாதீ³தி । அவித்³யாத்மநோ: ஸம்ப³ந்த⁴நிராஸார்த²முபாதா³நத்வே ஸதீதி ।

ஸம்ப்ரதி அத்⁴யாஸம் த்³ரட⁴யிதுமபி⁴லஷதி -

அஹமித³ம் மமேத³மிதி ।

ஆத்⁴யாத்மிககார்யாத்⁴யாஸேஷ்வஹமிதி ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாஸ: । ந சாதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யாம்ஶத்³வயாநுபலம்பா⁴த் நாயமத்⁴யாஸ இதி வாச்யம் , அயோ த³ஹதீதிவத³ஹமுபலப⁴ இதி த்³ருக்³த்³ருஶ்யாம்ஶயோருபலம்பா⁴த் । இத³ம் பதே³ந போ⁴க்³ய: ஸங்கா⁴த உச்யதே । அத்ராஹமித³மித்யநேந மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸோ த³ர்ஶித: । மமேத³ம் ஶரீரமிதி ஸம்ஸர்கா³த்⁴யாஸ: ॥ நநு தே³ஹாத்மநோஸ்தாதா³த்ம்யமேவ ஸம்ஸர்க³ இதி தயோ: கோ பே⁴த³ இதி சேத் , ஸத்யம் । ஸத்தைக்யே ஸதி மிதோ² பே⁴த³ஸ்தாதா³த்ம்யம் । தத்ர மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யைக்யாம்ஶபா⁴நம் மமேத³மிதி பே⁴தா³ம்ஶரூபஸம்ஸர்க³பா⁴நமிதி பே⁴த³: । ஏவம் ஸாமக்³ரீஸத்த்வாத³நுப⁴வஸத்த்வாத³த்⁴யாஸோ(அ)ஸ்தீத்யதோ ப்³ரஹ்மாத்மைக்யே விரோதா⁴பா⁴வேந விஷயப்ரயோஜநயோ: ஸத்த்வாத்ஶாஸ்த்ரமாரம்ப⁴ணீயமிதி ஸித்³தா⁴ந்தபா⁴ஷ்யதாத்பர்யம் ।

ஏவம் ச ஸூத்ரேணார்தா²த்ஸூசிதே விஷயப்ரயோஜநே ப்ரதிபாத்³ய தத்³தே⁴துமத்⁴யாஸம் லக்ஷணஸம்பா⁴வநாப்ரமாணை: ஸாத⁴யிதும் லக்ஷணம் ப்ருச்ச²தி -

ஆஹேதி ।

கிம்லக்ஷணகோ(அ)த்⁴யாஸ இத்யாஹ । பூர்வவாதீ³த்யர்த²: । அஸ்ய ஶாஸ்த்ரஸ்ய தத்த்வநிர்ணயப்ரதா⁴நத்வேந வாத³கதா²த்வத்³யோதநார்த²மாஹேதி பரோக்தி: । ‘ஆஹ’ இத்யாதி³ ‘கத²ம் புந:ப்ரத்யகா³த்மநி’ இத்யத: ப்ராக³த்⁴யாஸலக்ஷணபரம் பா⁴ஷ்யம் । ததா³ரப்⁴ய ஸம்பா⁴வநாபரம் । "தமேதமவித்³யாக்²யம்" இத்யாரப்⁴ய "ஸர்வலோகப்ரத்யக்ஷ:" இத்யந்தம் ப்ரமாணபரமிதி விபா⁴க³: ।

லக்ஷணமாஹ -

உச்யதே - ஸ்ம்ருதிரூப இதி ।

அத்⁴யாஸ இத்யநுஷங்க³: । அத்ர பரத்ராவபா⁴ஸ இத்யேவ லக்ஷணம் , ஶிஷ்டம் பத³த்³வயம் தது³பபாத³நார்த²ம் । ததா²ஹி அவபா⁴ஸ்யத இத்யவபா⁴ஸோ ரஜதாத்³யர்த²: தஸ்யாயோக்³யமதி⁴கரணம் பரத்ரபதா³ர்த²: । அதி⁴கரணஸ்யாயோக்³யத்வமாரோப்யாத்யந்தாபா⁴வத்வம் தத்³வத்வம் வா । ததா² சைகாவச்சே²தே³ந ஸ்வஸம்ஸ்ருஜ்யமாநே ஸ்வாத்யந்தாபா⁴வவதி அவபா⁴ஸ்யத்வமத்⁴யஸ்தத்வமித்யர்த²: । இத³ம் ச ஸாத்³யநாத்³யத்⁴யாஸஸாதா⁴ரணம் லக்ஷணம் । ஸம்யோகே³(அ)திவ்யாப்திநிராஸாயைகாவச்சே²தே³நேதி । ஸம்யோக³ஸ்ய ஸ்வஸம்ஸ்ருஜ்யமாநே வ்ருக்ஷே ஸ்வாத்யந்தாபா⁴வவத்யவபா⁴ஸ்யத்வே(அ)பி ஸ்வாத்யந்தாபா⁴வயோர்மூலாக்³ராவச்சே²த³கபே⁴தா³ந்நாதிவ்யாப்தி: । பூர்வம் ஸ்வாபா⁴வவதி பூ⁴தலே பஶ்சாதா³நீதோ க⁴டோ பா⁴தீதி க⁴டே(அ)திவ்யாப்திநிராஸாய ஸ்வஸம்ஸ்ருஜ்யமாந இதி பத³ம் , தேந ஸ்வாபா⁴வகாலே ப்ரதியோகி³ஸம்ஸர்க³ஸ்ய வித்³யமாநதோச்யதே இதி நாதிவ்யாப்தி: । பூ⁴த்வாவச்சே²தே³நாவபா⁴ஸ்யக³ந்தே⁴(அ)திவ்யாப்திவாரணாய ஸ்வாத்யந்தாபா⁴வவதீதி பத³ம் । ஶுக்தாவித³ந்த்வாவச்சே²தே³ந ரஜதஸம்ஸர்க³காலே(அ)த்யந்தாபா⁴வோ(அ)ஸ்தீதி நாவ்யாப்தி: ।

நந்வஸ்ய லக்ஷணஸ்யாஸம்ப⁴வ:, ஶுக்தௌ ரஜதஸ்ய ஸாமக்³ர்யபா⁴வேந ஸம்ஸர்கா³ஸத்வாத் । ந ச ஸ்மர்யமாணஸத்யரஜதஸ்யைவ பரத்ர ஶுக்தாவவபா⁴ஸ்யத்வேநாத்⁴யஸ்தத்வோக்திரிதி வாச்யம் , அந்யதா²க்²யாதிப்ரஸங்கா³தி³த்யத ஆஹ -

ஸ்ம்ருதிரூப இதி ।

ஸ்மர்யதே இதி ஸ்ம்ருதி: ஸத்யரஜதாதி³: தஸ்ய ரூபமிவ ரூபமஸ்யேதி ஸ்ம்ருதிரூப: । ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶ இத்யர்த²: । ஸாத்³ருஶ்யோக்த்யா ஸ்மர்யமாணாதா³ரோப்யஸ்ய பே⁴தா³த் , நாந்யதா²க்²யாதிரித்யுக்தம் ப⁴வதி ।

ஸாத்³ருஶ்யமுபபாத³யதி -

பூர்வத்³ருஷ்டேதி ।

த்³ருஷ்டம் த³ர்ஶநம் , ஸம்ஸ்காரத்³வாரா பூர்வத³ர்ஶநாத³வபா⁴ஸ்யத இதி பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ: । தேந ஸம்ஸ்காரஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வம் ஸ்மர்யமாணாரோப்யயோ: ஸாத்³ருஶ்யமுக்தம் ப⁴வதி, ஸ்ம்ருத்யாரோபயோ: ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வாத் । ந ச ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வாதா³ரோபஸ்ய ஸ்ம்ருதித்வாபத்திரிதி வாச்யம் , தோ³ஷஸம்ப்ரயோக³ஜந்யத்வஸ்யாபி விவக்ஷிதத்வேந ஸம்ஸ்காரமாத்ரஜந்யத்வாபா⁴வாத் । அத்ர ஸம்ப்ரயோக³ஶப்³தே³ந அதி⁴ஷ்டா²நஸாமாந்யஜ்ஞாநமுச்யதே, அஹங்காராத்⁴யாஸே இந்த்³ரியஸம்ப்ரயோகா³லாபா⁴த் । ஏவம் ச தோ³ஷஸம்ப்ரயோக³ஸம்ஸ்காரப³லாச்சு²க்த்யாதௌ³ ரஜதமுத்பந்நமஸ்தீதி பரத்ராவபா⁴ஸ்யத்வலக்ஷணமுபபந்நமிதி ஸ்ம்ருதிரூபபூர்வத்³ருஷ்டபதா³ப்⁴யாமுபபாதி³தம் । அந்யே து தாப்⁴யாம் தோ³ஷாதி³த்ரயஜந்யத்வம் கார்யாத்⁴யாஸலக்ஷணமுக்தமித்யாஹு: । அபரே து ஸ்ம்ருதிரூப: ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶ:, ஸாத்³ருஸ்யம் ச ப்ரமாணாஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வம் ஸ்ம்ருத்யாரோபயோ: ப்ரமாணாஜந்யத்வாத் । பூர்வத்³ருஷ்டபத³தஜ்ஜாதீயபரம் , அபி⁴நவரஜதாதே³: பூர்வத்³ருஷ்டத்வாபா⁴வாத் । ததா² ச ப்ரமாணாஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வே ஸதி பூர்வத்³ருஷ்டஜாதீயத்வம் ப்ராதீதிகாத்⁴யாஸலக்ஷணம் தாப்⁴யாமுக்தம் । பரத்ராவபா⁴ஸஶப்³தா³ப்⁴யாமத்⁴யாஸமாத்ரலக்ஷணம் வ்யாக்²யாதமேவ । தத்ர ஸ்மர்யமாணக³ங்கா³தௌ³ அபி⁴நவக⁴டே சாதிவ்யாப்திநிராஸாய ப்ரமாணேத்யாதி³ பத³த்³வயமித்யாஹு: । தத்ரார்தா²த்⁴யாஸே ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶ: பரத்ர பூர்வத³ர்ஶநாத³வபா⁴ஸ்யத இதி யோஜநா । ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸே து ஸ்ம்ருதிஸத்³ருஶ: பரத்ர பூர்வத³ர்ஶநாத³வபா⁴ஸ இதி வாக்யம் யோஜநீயமிதி ஸங்க்ஷேப: ।

நநு அத்⁴யாஸே வாதி³விப்ரதிபத்தே: கத²முக்தலக்ஷணஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யாதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யஸ்வரூபவிவாதே³(அ)பி பரத்ர பராவபா⁴ஸ இதி லக்ஷணே ஸம்வாதா³த்³யுக்திபி⁴: ஸத்யாதி⁴ஷ்டா²நே மித்²யார்தா²வபா⁴ஸஸித்³தே⁴: ஸர்வதந்த்ரஸித்³தா⁴ந்த இத³ம் லக்ஷணமிதி மத்வா அந்யதா²த்மக்²யாதிவாதி³நோர்மதமாஹ -

தம் கேசிதி³தி ।

கேசித³ந்யதா²க்²யாதிவாதி³நோ(அ)ந்யத்ர ஶுக்த்யாதா³வந்யத⁴ர்மஸ்ய ஸ்வாவயவத⁴ர்மஸ்ய தே³ஶாந்தரஸ்த²ரூப்யாதே³ரத்⁴யாஸ இதி வத³ந்தி । ஆத்மக்²யாதிவாதி³நஸ்து பா³ஹ்யஶுக்த்யாதௌ³ பு³த்³தி⁴ரூபாத்மநோ த⁴ர்மஸ்ய ரஜதஸ்யாத்⁴யாஸ:, ஆந்தரஸ்ய ரஜதஸ்ய ப³ஹிர்வத³வபா⁴ஸ இதி வத³ந்தீத்யர்த²: ।

அக்²யாதிமதமாஹ -

கேசிதி³தி ।

யத்ர யஸ்யாத்⁴யாஸோ லோகஸித்³த⁴ஸ்தயோரர்த²யோஸ்தத்³தி⁴யோஶ்ச பே⁴தா³க்³ரஹே ஸதி தந்மூலோ ப்⁴ரம:, இத³ம் ரூப்யமிதி விஶிஷ்டவ்யவஹார இதி வத³ந்தீத்யர்த²: । தைரபி விஶிஷ்டவ்யவஹாராந்யதா²நுபபத்த்யா விஶிஷ்டப்⁴ராந்தே: ஸ்வீகார்யத்வாத் , பரத்ர பராவபா⁴ஸஸம்மதிரிதி பா⁴வ: ।

ஶூந்யமதமாஹ -

அந்யே த்விதி ।

தஸ்யைவாதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய ஶுக்த்யாதே³ர்விபரீதத⁴ர்மத்வகல்பநாம் விபரீதோ விருத்³தோ⁴ த⁴ர்மோ யஸ்ய தத்³பா⁴வஸ்தஸ்ய ரஜதாதே³ரத்யந்தாஸத: கல்பநாமாசக்ஷத இத்யர்த²: ।

ஏதேஷு மதேஷு பரத்ர பராவபா⁴ஸத்வலக்ஷணஸம்வாத³மாஹ -

ஸர்வதா²பி த்விதி ।

அந்யதா²க்²யாதித்வாதி³ப்ரகாரவிவாதே³(அ)ப்யத்⁴யாஸ: பரத்ர பராவபா⁴ஸத்வலக்ஷணம் ந ஜஹாதீத்யர்த²: । ஶுக்தாவபரோக்ஷஸ்ய ரஜதஸ்ய தே³ஶாந்தரே பு³த்³தௌ⁴ வா ஸத்த்வாயோகா³த்ஶூந்யத்வே ப்ரத்யக்ஷத்வாயோகா³த் , ஶுக்தௌ ஸத்த்வே பா³தா⁴யோகா³த்மித்²யாத்வமேவேதி பா⁴வ: ।

ஆரோப்யமித்²யாத்வே ந யுக்த்யபேக்ஷா, தஸ்யாநுப⁴வஸித்³த⁴த்வாதி³த்யாஹ -

ததா² சேதி ।

பா³தா⁴நந்தரகாலீநோ(அ)யமநுப⁴வ:, தத்பூர்வம் ஶுக்திகாத்வஜ்ஞாநாயோகா³த் , ரஜதஸ்ய பா³த⁴ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴ம் மித்²யாத்வம் வச்ச²ப்³தே³நோச்யதே ।

ஆத்மநி நிருபாதி⁴கே(அ)ஹங்காராத்⁴யாஸே த்³ருஷ்டாந்தமுக்த்வா ப்³ரஹ்மஜீவாவாந்தரபே⁴த³ஸ்யாவித்³யாத்³யுபாதி⁴கஸ்யாத்⁴யாஸே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

ஏக இதி ।

த்³விதீயசந்த்³ரஸஹிதவதே³க ஏவாங்கு³ல்யா த்³விதா⁴ பா⁴தீத்யர்த²: । லக்ஷணப்ரகரணோபஸம்ஹாரார்த² இதி ஶப்³த³: ।

ப⁴வத்வத்⁴யாஸ: ஶுக்த்யாதௌ³, ஆத்மநி து ந ஸம்ப⁴வதீத்யாக்ஷிபதி -

கத²ம் புநரிதி ।

யத்ராபரோக்ஷாத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் தத்ரேந்த்³ரியஸம்யுக்தத்வம் விஷயத்வம் சேதி வ்யாப்தி: ஶுக்த்யாதௌ³ த்³ருஷ்டா । தத்ர வ்யாபகாபா⁴வாதா³த்மநோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -

ப்ரத்யகா³த்மநீதி ।

ப்ரதீசி பூர்ண இந்த்³ரியாக்³ராஹ்யே விஷயஸ்யாஹங்காராதே³ஸ்தத்³த⁴ர்மாணாம் சாத்⁴யாஸ: கத²மித்யர்த²: ।

உக்தவ்யாப்திமாஹ -

ஸர்வோ ஹீதி ।

புரோ(அ)வஸ்தி²தத்வமிந்த்³ரியஸம்யுக்தத்வம் ।

நந்வாத்மநோ(அ)ப்யதி⁴ஷ்டா²நத்வார்த²ம் விஷயத்வாதி³கமஸ்த்வித்யத ஆஹ -

யுஷ்மதி³தி ।

இத³ம்ப்ரத்யயாநர்ஹஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மநோ ‘ந சக்ஷுஷா க்³ருஹ்யதே’ இத்யாதி³ ஶ்ருதிமநுஸ்ருத்ய த்வமவிஷயத்வம் ப்³ரவீஷி । ஸம்ப்ரத்யத்⁴யாஸலோபே⁴ந விஷயத்வாங்கீ³காரே ஶ்ருதிஸித்³தா⁴ந்தயோர்பா³த⁴: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

ஆத்மந்யத்⁴யாஸஸம்பா⁴வநாம் ப்ரதிஜாநீதே -

உச்யத இதி ।

அதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யயோரேகஸ்மிந் ஜ்ஞாநே பா⁴ஸமாநத்வமாத்ரமத்⁴யாஸவ்யாபகம் , தச்ச பா⁴நப்ரயுக்தஸம்ஶயநிவ்ருத்த்யாதி³ப²லபா⁴க்த்வம் , ததே³வ பா⁴நபி⁴ந்நத்வக⁴டிதம் விஷயத்த்வம் , தந்ந வ்யாபகம் , கௌ³ரவாதி³தி மத்வாஹ -

ந தாவதி³தி ।

அயமாத்மா நியமேநாவிஷயோ ந ப⁴வதி ।

தத்ர ஹேதுமாஹ -

அஸ்மதி³தி ।

அஸ்மப்ரத்யயோ(அ)ஹமித்யத்⁴யாஸஸ்தத்ர பா⁴ஸமாநத்வாதி³த்யர்த²: । அஸ்மத³ர்த²சிதா³த்மா ப்ரதிபி³ம்பி³தத்வேந யத்ர ப்ரதீயதே ஸோ(அ)ஸ்மத்ப்ரத்யயோ(அ)ஹங்காரஸ்தத்ர பா⁴ஸமாநத்வாதி³தி வார்த²: । ந சாத்⁴யாஸே ஸதி பா⁴ஸமாநத்வம் தஸ்மிந்ஸதி ஸ இதி பரஸ்பராஶ்ரய இதி வாச்யம் , அநாதி³த்வாத் , பூர்வாப்⁴யாஸே பா⁴ஸமாநாத்மந உத்தராத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வஸம்ப⁴வாத் ॥

நந்வஹமித்யஹங்காரவிஷயகபா⁴நரூபஸ்யாத்மநோ பா⁴ஸமாநத்வம் கத²ம் , தத்³விஷயத்வம் விநா தத்ப²லபா⁴க்த்வாயோகா³தி³த்யத ஆஹ -

அபரோக்ஷத்வாச்சேதி ।

சஶப்³த³: ஶங்காநிராஸார்த²: । ஸ்வப்ரகாஶத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஸ்வப்ரகாஶத்வம் ஸாத⁴யதி -

ப்ரத்யகி³தி ।

ஆபா³லபண்டி³தமாத்மந: ஸம்ஶயாதி³ஶூந்யத்வேந ப்ரஸித்³தே⁴: ஸ்வப்ரகாஶத்வமித்யர்த²: । அத: ஸ்வப்ரகாஶத்வேந பா⁴ஸமாநத்வாதா³த்மநோ(அ)த்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।

யது³க்தமபரோக்ஷாத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வஸ்யேந்த்³ரியஸம்யுக்ததயா க்³ராஹ்யத்வம் வ்யாபகமிதி தத்ராஹ -

ந சாயமிதி ।

தத்ர ஹேதுமாஹ -

அப்ரத்யக்ஷே(அ)பீதி ।

இந்த்³ரியாக்³ராஹ்யே(அ)பீத்யர்த²: । பா³லா அவிவேகிந: தலமிந்த்³ரநீலகடாஹகல்பம் நபோ⁴ மலிநம் பீதமித்யேவமபரோக்ஷமத்⁴யஸ்யந்தி, தத்ரேந்த்³ரியக்³ராஹ்யத்வம் நாஸ்தீதி வ்யபி⁴சாராந்ந வ்யாப்தி: । ஏதேநாத்மாநாத்மநோ: ஸாத்³ருஶ்யாபா⁴வாந்நாத்⁴யாஸ இத்யபாஸ்தம் , நீலநப⁴ஸோஸ்தத³பா⁴வே(அ)ப்யத்⁴யாஸத³ர்ஶநாத் । ஸித்³தா⁴ந்தே ஆலோகாகாரசாக்ஷுஷவ்ருத்த்யபி⁴வ்யக்தஸாக்ஷிவேத்³யத்வம் நப⁴ஸி இதி ஜ்ஞேயம் ।

ஸம்பா⁴வநாம் நிக³மயதி -

ஏவமிதி ।

நநு ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநநாஶ்யத்வேந ஸூத்ரிதாமவித்³யாம் ஹித்வா அத்⁴யாஸ: கிமிதி வர்ண்யத இத்யத ஆஹ -

தமேதமிதி ।

ஆக்ஷிப்தம் ஸமாஹிதமுக்தலக்ஷணலக்ஷிதமத்⁴யாஸமவித்³யாகார்யத்வாத³வித்³யேதி மந்யந்த இத்யர்த²: ।

வித்³யாநிவர்த்யத்வாச்சாஸ்யாவித்³யாத்வமித்யாஹ -

தத்³விவேகேநேதி ।

அத்⁴யஸ்தநிஷேதே⁴நாதி⁴ஷ்டா²நஸ்வரூபநிர்தா⁴ரணம் வித்³யாமத்⁴யாஸநிவர்திகாமாஹுரித்யர்த²: ।

ததா²பி காரணாவித்³யாம் த்யக்த்வா கார்யாவித்³யா கிமிதி வர்ண்யதே தத்ராஹ -

தத்ரேதி ।

தஸ்மிந்நத்⁴யாஸே உக்தந்யாயேநாவித்³யாத்மகே ஸதீத்யர்த²: । மூலாவித்³யாயா: ஸஷுப்தாவநர்த²த்வாத³ர்ஶநாத்கார்யாத்மநா தஸ்யா அநர்த²த்வஜ்ஞாபநார்த²ம் தத்³வர்ணநமிதி பா⁴வ: । அத்⁴யஸ்தக்ருதகு³ணதோ³ஷாப்⁴யாமதி⁴ஷ்டா²நம் ந லிப்யத இத்யக்ஷரார்த²: ।

ஏவமத்⁴யாஸஸ்ய லக்ஷணஸம்பா⁴வநே உக்த்வா ப்ரமாணமாஹ -

தமேதமிதி ।

தம் வர்ணிதமேதம் ஸாக்ஷிப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴ம் புரஸ்க்ருத்ய ஹேதும் க்ருத்வா லௌகிக: கர்மஶாஸ்த்ரீயோ மோக்ஷஶாஸ்த்ரீயஶ்சேதி த்ரிவிதோ⁴ வ்யவஹார: ப்ரவர்தத இத்யர்த²: |

தத்ர விதி⁴நிஷேத⁴பராணி கர்மஶாஸ்த்ராண்ய்ருக்³வேதா³தீ³நி, விதி⁴நிஷேத⁴ஶூந்யப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மபராணி மோக்ஷஶாஸ்த்ராணி வேதா³ந்தவாக்யாநீதி விபா⁴க³: । ஏவம் வ்யவஹாரஹேதுத்வேநாத்⁴யாஸே ப்ரத்யக்ஷஸித்³தே⁴(அ)பி ப்ரமாணாந்தரம் ப்ருச்ச²தி -

கத²ம் புநரிதி ।

அவித்³யாவாநஹமித்யத்⁴யாஸவாநாத்மா ப்ரமாதா ஸ விஷய ஆஶ்ரயோ யேஷாம் தாநி அவித்³யாவத்³விஷயாணீதி விக்³ரஹ: । தத்தத்ப்ரமேயவ்யவஹாரஹேதுபூ⁴தாயா: ப்ரமாயா அத்⁴யாஸாத்மகப்ரமாத்ராஶ்ரிதத்வாத்ப்ரமாணாநாமவித்³யாவத்³விஷயத்வம் யத்³யபி ப்ரத்யக்ஷம் ததா²பி புநரபி கத²ம் கேந ப்ரமாணேநாவித்³யாவத்³விஷயத்வமிதி யோஜநா । யத்³வா(அ)வித்³யாவத்³விஷயாணி கத²ம் ப்ரமாணாநி ஸ்யு:, ஆஶ்ரயதோ³ஷாத³ப்ராமாண்யாபத்தேரித்யாக்ஷேப: ।

தத்ர ப்ரமாணப்ரஶ்நே வ்யவஹாரார்தா²பத்திம் , தல்லிங்கா³நுமாநம் சாஹ -

உச்யதே இத்யாதி³நா தஸ்மாதி³த்யந்தேந ।

தே³வத³த்தகர்த்ருகோ வ்யவஹார:, ததீ³யதே³ஹாதி³ஷ்வஹம்மமாத்⁴யாஸமூல:, தத³ந்வயவ்யதிரேகாநுஸாரித்வாத் , யதி³த்த²ம் தத்ததா², யதா² ம்ருந்மூலோ க⁴ட இதி ப்ரயோக³: ।

தத்ர வ்யதிரேகம் த³ர்ஶயதி -

தே³ஹேதி ।

தே³வத³த்தஸ்ய ஸுஷுப்தாவத்⁴யாஸாபா⁴வே வ்யவஹாராபா⁴வோ த்³ருஷ்ட:, ஜாக்³ரத்ஸ்வப்நயோரத்⁴யாஸே ஸதி வ்யவஹார இத்யந்வய: ஸ்பு²டத்வாந்நோக்த: । அநேந லிங்கே³ந காரணதயாத்⁴யாஸ: ஸித்⁴யதி, வ்யவஹாரரூபகார்யாநுபபத்த்யா வேதி பா⁴வ: ।

நநு மநுஷ்யத்வாதி³ஜாதிமதி தே³ஹே(அ)ஹமித்யாபி⁴மாநமாத்ராத்³வ்யவஹார: ஸித்⁴யது கிமிந்த்³ரியாதி³ஷு மமாபி⁴மாநேநேத்யாஶங்க்யாஹ -

நஹீதி ।

இந்த்³ரியபத³ம் லிங்கா³தே³ரப்யுபலக்ஷணம் , ப்ரத்யக்ஷாதீ³த்யாதி³பத³ப்ரயோகா³த் । ததா² ச ப்ரத்யக்ஷலிங்கா³தி³ப்ரயுக்தோ யோ வ்யவஹாரோ த்³ரஷ்டா அநுமாதா ஶ்ரோதாஹமித்யாதி³ரூப: ஸ இந்த்³ரியாதீ³நி மமதாஸ்பதா³ந்யக்³ருஹீத்வா ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: । யத்³வா தாநி மமத்வேநாநுபாதா³ய யோ வ்யவஹார: ஸ நேதி யோஜநா । பூர்வத்ராநுபாதா³நாஸம்ப⁴வக்ரியயோரேகோ வ்யவஹார: கர்தா இதி க்த்வாப்ரத்யய: ஸாது⁴: । உத்தரத்ராநுபாதா³நவ்யவஹாரயோரேகாத்மகர்த்ருகத்வாத் , தத்ஸாது⁴த்வமிதி பே⁴த³: । இந்த்³ரியாதி³ஷு மமேத்யத்⁴யாஸாபா⁴வே(அ)ந்தா⁴தே³ரிவ த்³ரஷ்ட்ருத்வாதி³வ்யவஹாரோ ந ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: ।

இந்த்³ரியாத்⁴யாஸேநைவ வ்யவஹாராத³லம் தே³ஹாத்⁴யாஸேநேத்யத ஆஹ -

ந சேதி ।

இந்த்³ரியாணாமதி⁴ஷ்டா²நமாஶ்ரய: । ஶரீரமித்யர்த²: ।

நந்வஸ்த்வாத்மநா ஸம்யுக்தம் ஶரீரம் தேஷாமாஶ்ரய: கிமத்⁴யாஸேநேத்யத்ராஹ -

ந சாநத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வேநேதி ।

அநத்⁴யஸ்த ஆத்மபா⁴வ: ஆத்மதாதா³த்ம்யம் யஸ்மிந் தேநேத்யர்த²: । ‘அஸங்கோ³ ஹி’ இதி ஶ்ருதே:, ஆத்⁴யாஸிக ஏவ தே³ஹாத்மநோ: ஸம்ப³ந்தோ⁴ ந ஸம்யோகா³தி³ரிதி பா⁴வ: ।

நந்வாத்மநோ தே³ஹாதி³பி⁴ராத்⁴யாஸிகஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி மாஸ்து, ஸ்வதஶ்சேதநதயா ப்ரமாத்ருத்வோபபத்தே: । ந ச ஸுஷுப்தௌ ப்ரமாத்ருத்வாபத்தி: கரணோபரமாதி³தி தத்ராஹ -

ந சைதஸ்மிந்நிதி ।

ப்ரமாஶ்ரயத்வம் ஹி ப்ரமாத்ருத்வம் । ப்ரமா யதி³ நித்யசிந்மாத்ரம் தர்ஹ்யாஶ்ரயத்வாயோக³: கரணவையர்த்²யம் ச । யதி³ வ்ருத்திமாத்ரம் , ஜக³தா³ந்த்⁴யப்ரஸங்க³:, வ்ருத்தேர்ஜட³த்வாத் । அதோ வ்ருத்தீத்³தோ⁴ போ³த⁴: ப்ரமா, ததா³ஶ்ரயத்வமஸங்க³ஸ்யாத்மநோ வ்ருத்திமந்மநஸ்தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸம் விநா ந ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: । தே³ஹாத்⁴யாஸே, தத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸே சாஸதீத்யக்ஷரார்த²: ।

தர்ஹ்யாத்மந: ப்ரமாத்ருத்வம் மாஸ்து இதி வத³ந்தம் ப்ரத்யாஹ -

ந சேதி ।

தஸ்மாதா³த்மந: ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரார்த²மத்⁴யாஸோ(அ)ங்கீ³கர்தவ்ய இத்யநுமாநார்தா²பத்த்யோ: ப²லமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரமாணஸத்த்வாதி³த்யர்த²: ।

யத்³வா ப்ரமாணப்ரஶ்நம் ஸமாதா⁴யாக்ஷேபம் பரிஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

அஹமித்யத்⁴யாஸஸ்ய ப்ரமாத்ரந்தர்க³தத்வேநாதோ³ஷத்வாத் , அவித்³யாவதா³ஶ்ரயாண்யபி ப்ரமாணாந்யேவேதி யோஜநா । ஸதி ப்ரமாதரி பஶ்சாத்³ப⁴வந் தோ³ஷ இத்யுச்யதே, யதா² காசாதி³: । அவித்³யா து ப்ரமாத்ரந்தர்க³தத்வாந்ந தோ³ஷ:, யேந ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாமப்ராமாண்யம் ப⁴வேதி³தி பா⁴வ: ।

நநு யது³க்தமந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் வ்யவஹாரோ(அ)த்⁴யாஸகார்ய இதி, தத³யுக்தம் விது³ஷாமத்⁴யாஸாபா⁴வே(அ)பி வ்யவஹாரத்³ருஷ்டேரித்யத ஆஹ -

பஶ்வாதி³பி⁴ஶ்சேதி ।

சஶப்³த³: ஶங்காநிராஸார்த²:, கிம் வித்³வத்த்வம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி ஸாக்ஷாத்கார: உத யௌக்திகமாத்மாநாத்மபே⁴த³ஜ்ஞாநம் । ஆத்³யே பா³தி⁴தாத்⁴யாஸாநுவ்ருத்த்யா வ்யவஹார இதி ஸமந்வயஸூத்ரே வக்ஷ்யதே । த்³விதீயே பரோக்ஷஜ்ஞாநஸ்யாபரோக்ஷப்⁴ராந்த்யநிவர்தகத்வாத் , விவேகிநாமபி வ்யவஹாரகாலே பஶ்வாதி³பி⁴ரவிஶேஷாத் அத்⁴யாஸவத்த்வேந துல்யத்வாத்³வ்யவஹாரோ(அ)த்⁴யாஸகார்ய இதி யுக்தமித்யர்த²: । அத்ராயம் ப்ரயோக³: விவேகிநோ(அ)த்⁴யாஸவந்த:, வ்யவஹாரவத்த்வாத் , பஶ்வாதி³வதி³தி ।

தத்ர ஸங்க்³ரஹவாக்யம் வ்யாகுர்வந் த்³ருஷ்டாந்தே ஹேதும் ஸ்பு²டயதி -

யதா²ஹீதி ।

விஜ்ஞாநஸ்யாநுகூலத்வம் ப்ரதிகூலத்வம் சேஷ்டாநிஷ்ட²ஸாத⁴நகோ³சரத்வம் , ததே³வோதா³ஹரதி -

யதே²தி ।

அயம் த³ண்டோ³ மத³நிஷ்டஸாத⁴நம் , த³ண்ட³த்வாத் , அநுபூ⁴தத³ண்ட³வத் , இத³ம் த்ருணமிஷ்டஸாத⁴நம் அநுபூ⁴தஜாதீயத்வாத் , அநுபூ⁴தத்ருணவதி³த்யநுமாய வ்யவஹாரந்தீத்யர்த²: ।

அது⁴நா ஹேதோ: பக்ஷத⁴ர்மதாமாஹ -

ஏவமிதி ।

வ்யுத்பந்நசித்தா அபீத்யந்வய: । விவேகிநோ(அ)பீத்யர்த²: ।

ப²லிதமாஹ -

அத இதி ।

அநுப⁴வப³லாதி³த்யர்த²: ।

ஸமாந இதி ।

அத்⁴யாஸகார்யத்வேந துல்யேத்யர்த²: ।

நந்வஸ்மாகம் ப்ரவ்ருத்திரத்⁴யாஸாதி³தி ந பஶ்வாத³யோ ப்³ருவந்தி, நாபி பரேஷாமேதத்ப்ரத்யக்ஷம் , அத: ஸாத்⁴யவிகலோ த்³ருஷ்டாந்த இதி நேத்யாஹ -

பஶ்வாதீ³நாம் சேதி ।

தேஷாமாத்மாநாத்மநோர்ஜ்ஞாநமாத்ரமஸ்தி ந விவேக:, உபதே³ஶாபா⁴வாத் । அத: ஸாமக்³ரீஸத்த்வாத³த்⁴யாஸஸ்தேஷாம் ப்ரஸித்³த⁴ இத்யர்த²: ।

நிக³மயதி -

தத்ஸாமாந்யேதி ।

தை: பஶ்வாதி³பி⁴: ஸாமாந்யம் வ்யவஹாரவத்த்வம் தஸ்ய த³ர்ஶநாத்³விவேகிநாமப்யயம் வ்யவஹார: ஸமாந இதி நிஶ்சீயத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸமாநத்வம் வ்யவஹாரஸ்யாத்⁴யாஸகார்யத்வேநேத்யுக்தம் புரஸ்தாத் ।

தத்ரோக்தாந்வயவ்யதிரேகௌ ஸ்மாரயதி -

தத்கால இதி ।

தஸ்யாத்⁴யாஸஸ்ய கால ஏவ காலோ யஸ்ய ஸ தத்கால: । யதா³ அத்⁴யாஸஸ்ததா³ வ்யவஹார:, தத³பா⁴வே ஸுஷுப்தௌ தத³பா⁴வ இத்யுக்தாந்வயாதி³மாநிதி யாவத் । அதோ வ்யவஹாரலிங்கா³த்³விவேகிநாமபி தே³ஹாதி³ஷ்வஹம்மமாபி⁴மாநோ(அ)ஸ்தீத்யநவத்³யம் ।

நநு லௌகிகவ்யவஹாரஸ்யாத்⁴யாஸிகத்வே(அ)பி ஜ்யோதிஷ்டோமாதி³வ்யவஹாரஸ்ய நாத்⁴யாஸஜந்யத்வம் , தஸ்ய தே³ஹாதிரிக்தாத்மஜ்ஞாநபூர்வகத்வாதி³த்யாஶங்க்ய ஹேதுமங்கீ³கரோதி -

ஶாஸ்த்ரீயே த்விதி ।

தர்ஹி கத²ம் வைதி³ககர்மணோ(அ)த்⁴யாஸஜந்யத்வஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்ய கிம் தத்ர தே³ஹாந்யாத்மதீ⁴மாத்ரமபேக்ஷிதமுத, ஆத்மதத்த்வஜ்ஞாநம் , ஆத்³யே தஸ்யாத்⁴யாஸாபா³த⁴கத்வாத்தத்ஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -

ததா²பீதி ।

ந த்³விதீய இத்யாஹ -

ந வேதா³ந்தேதி ।

க்ஷுத்பிபாஸாதி³க்³ரஸ்தோ ஜாதிவிஶேஷவாநஹம் ஸம்ஸாரீதி ஜ்ஞாநம் கர்மண்யபேக்ஷிதம் ந தத்³விபரீதாத்மதத்த்வஜ்ஞாநம் , அநுபயோகா³த்ப்ரவ்ருத்திபா³தா⁴ச்சேத்யர்த²: ।

ஶாஸ்த்ரீயகர்மணோ(அ)த்⁴யாஸஜந்யத்வம் நிக³மயதி -

ப்ராக்சேதி ।

அத்⁴யாஸே ஆக³மம் ப்ரமாணயதி -

ததா² ஹீதி ।

யதா² ப்ரத்யக்ஷாநுமாநார்தா²பத்தயோ(அ)த்⁴யாஸே ப்ரமாணம் ததா²க³மோ(அ)பீத்யர்த²: । ‘ப்³ராஹ்மணோ யஜேத’, ‘ந ஹ வை ஸ்நாத்வா பி⁴க்ஷேத’, ‘அஷ்டவர்ஷம் ப்³ராஹ்மணமுபநயீத’, ‘க்ருஷ்ணகேஶோ(அ)க்³நீநாத³தீ⁴த’ இத்யாக³மோ ப்³ராஹ்மணாதி³பதை³ரதி⁴காரிணம் வர்ணாத்³யபி⁴மாநிநமநுவத³ந்நத்⁴யாஸம் க³மயதீதி பா⁴வ: ।

ஏவமத்⁴யாஸே ப்ரமாணஸித்³தே⁴(அ)பி கஸ்ய குத்ராத்⁴யாஸ இதி ஜிஜ்ஞாஸாயாம் தமுதா³ஹர்தும் லக்ஷணம் ஸ்மாரயதி -

அத்⁴யாஸோ நாமேதி ।

உதா³ஹரதி -

தத்³யதே²தி ।

தல்லக்ஷணம் யதா² ஸ்பஷ்டம் ப⁴வதி ததோ²தா³ஹ்ரியத இத்யர்த²: । ஸ்வதே³ஹாத்³பே⁴தே³ந ப்ரத்யக்ஷா: புத்ராத³யோ பா³ஹ்யா: தத்³த⁴ர்மாந்ஸாகல்யாதீ³ந்தே³ஹவிஶிஷ்டாத்மந்யத்⁴யஸ்யதி, தத்³த⁴ர்மஜ்ஞாநாத்ஸ்வஸ்மிந்ஸ்தத்துல்யத⁴ர்மாநத்⁴யஸ்யதீத்யர்த²: । பே⁴தா³பரோக்ஷஜ்ஞாநே தத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸாயோகா³த் , அந்யதா²க்²யாத்யநங்கீ³காராச்சேதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

தே³ஹேந்த்³ரியத⁴ர்மாந்மநோவிஶிஷ்டாத்மந்யத்⁴யஸ்யதீத்யாஹ -

ததே²தி ।

க்ருஶத்வாதி³த⁴ர்மவதோ தே³ஹாதே³ராத்மநி தாதா³த்ம்யேந கல்பிதத்வாத்தத்³த⁴ர்மா: ஸாக்ஷாதா³த்மந்யத்⁴யஸ்தா இதி மந்தவ்யம் ।

அஜ்ஞாதப்ரத்யக்³ரூபே ஸாக்ஷிணி மநோத⁴ர்மாத்⁴யாஸமாஹ -

ததா²ந்த:கரணேதி ।

த⁴ர்மாத்⁴யாஸமுக்த்வா தத்³வதே³வ த⁴ர்ம்யத்⁴யாஸமாஹ -

ஏவமிதி ।

அந்த:கரணம் ஸாக்ஷிண்யபே⁴தே³நாத்⁴யஸ்ய தத்³த⁴ர்மாந் காமாதீ³நத்⁴யஸ்யதீதி மந்தவ்யம் । ஸ்வப்ரசாரா மநோவ்ருத்தய: । ப்ரதி - ப்ராதிலோம்யேநாஸஜ்ஜட³து³:கா²த்மகாஹங்காராதி³விலக்ஷணதயா ஸச்சித்ஸுகா²த்மகத்வேநாஞ்சதி ப்ரகாஶத இதி ப்ரத்யக் ।

ஏவமாத்மந்யநாத்மதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸமுதா³ஹ்ருத்யாநாத்மந்யாத்மநோ(அ)பி ஸம்ஸ்ருஷ்டத்வேநாத்⁴யாஸமாஹ -

தஞ்சேதி ।

அஹமித்யத்⁴யாஸே சிதா³த்மநோ பா⁴நம் வாச்யம் , அந்யதா² ஜக³தா³ந்த்⁴யாபத்தே: । ந சாநத்⁴யஸ்தஸ்யாத்⁴யாஸே பா⁴நமஸ்தி । தஸ்மாத்³ரஜதாதா³வித³ம் இவாத்மந: ஸம்ஸர்கா³த்⁴யாஸ ஏஷ்டவ்ய: ।

தத்³விபர்யயேணேதி ।

தஸ்யாத்⁴யஸ்தஸ்ய ஜட³ஸ்ய விபர்யயோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நத்வம் , சைதந்யம் ச ததா³த்மநா ஸ்தி²தமிதி யாவத் । தத்ராஜ்ஞாநே கேவலாத்மநா ஸம்ஸர்க³:, மநஸ்யஜ்ஞாநோபஹிதஸ்ய தே³ஹாதௌ³ மந உபஹிதஸ்யேதி விஶேஷ: । ஏவமாத்மநி பு³த்³த்⁴யாத்³யத்⁴யாஸாத்கர்த்ருத்வாதி³லாப⁴:, பு³த்³த்⁴யாதௌ³ சாத்மாத்⁴யாஸாச்சைதந்யலாப⁴ இதி பா⁴வ: ।

வர்ணிதாத்⁴யாஸமுபஸம்ஹரதி -

ஏவமயமிதி ।

அநாத்³யவித்³யாத்மகதயா கார்யாத்⁴யாஸஸ்யாநாதி³த்வமத்⁴யாஸாத்ஸம்ஸ்காரஸ்ததோ(அ)த்⁴யாஸ இதி । ப்ரவாஹதோ நைஸர்கி³கத்வம் । ஏவமுபாதா³நம் நிமித்தம் சோக்தம் ப⁴வதி । ஜ்ஞாநம் விநா த்⁴வம்ஸாபா⁴வாதா³நந்த்யம் । தது³க்தம் ப⁴க³வத்³கீ³தாஸு ‘ந ரூபமஸ்யேஹ ததோ²பலப்⁴யதே நாந்தோ ந சாதி³ர்ந ச ஸம்ப்ரதிஷ்டா²’ இதி ।

ஹேதுமுக்த்வா ஸ்வரூபமாஹ -

மித்²யேதி ।

மித்²யா மாயா தயா ப்ரதீயத இதி ப்ரத்யய: கார்யப்ரபஞ்ச: தத்ப்ரதீதிஶ்சேத்யேவம்ஸ்வரூப இத்யர்த²: ।

தஸ்ய கார்யமாஹ -

கர்த்ருத்வேதி ।

ப்ரமாணம் நிக³மயதி -

ஸர்வேதி ।

ஸாக்ஷிப்ரத்யக்ஷமேவாத்⁴யாஸத⁴ர்மிக்³ராஹகம் மாநம் , அநுமாநாதி³கம் து ஸம்பா⁴வாநார்த²மித்யபி⁴ப்ரேத்ய ப்ரத்யக்ஷோபஸம்ஹார: க்ருத: ।

ஏவமத்⁴யாஸம் வர்ணயித்வா தத்ஸாத்⁴யே விஷயப்ரயோஜநே த³ர்ஶயதி -

அஸ்யேதி ।

கர்த்ருத்வாத்³யநர்த²ஹேதோரத்⁴யாஸஸ்ய ஸமூலஸ்யாத்யந்திகநாஶோ மோக்ஷ: ஸ கேநேத்யத ஆஹ -

ஆத்மேதி ।

ப்³ரஹ்மாத்மைக்யஸாக்ஷாத்காரஸ்ய ப்ரதிபத்தி: ஶ்ரவணாதி³பி⁴ரப்ரதிப³ந்தே⁴ந லாப⁴ஸ்தஸ்யா இத்யர்த²: ।

வித்³யாயாம் காரணமாஹ -

ஸர்வ இதி ।

ஆரப்⁴யந்தே அதீ⁴த்ய விசார்யந்தே இத்யர்த²: । விசாரிதவேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மாத்மைக்யம் விஷய:, மோக்ஷ: ப²லமித்யுக்தம் ப⁴வதி । அர்தா²த்தத்³விசாராத்மகஶாஸ்த்ரஸ்யாபி தே ஏவ விஷயப்ரயோஜநே இதி ஜ்ஞேயம் ।

நநு வேதா³ந்தேஷு ப்ராணாத்³யுபாஸ்தீநாம் பா⁴நாதா³த்மைக்யமேவ தேஷாமர்த² இதி கத²மித்யத ஆஹ -

யதா² சேதி ।

ஶரீரமேவ ஶரீரகம் , குத்ஸிதத்வாத் , தந்நிவாஸீ ஶாரீரகோ ஜீவஸ்தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வவிசாரோ மீமாம்ஸா தஸ்யாமித்யர்த²: । உபாஸ்தீநாம் சித்தைகாக்³ர்யத்³வாராத்மைக்யஜ்ஞாநார்த²த்வாத்தத்³வாக்யாநாமபி மஹாதாத்பர்யமைக்யே இதி வக்ஷ்யதே । ஏவமத்⁴யாஸோக்த்யா ப்³ரஹ்மாத்மைக்யே விரோதா⁴பா⁴வேந விஷயப்ரயோஜநவத்வாச்சா²ஸ்த்ரமாரம்ப⁴ணீயமிதி த³ர்ஶிதம் ॥

॥ இதி ப்ரத²மவர்ணகம் ॥

விசாரஸ்ய ஸாக்ஷாத்³விஷயா வேதா³ந்தா:, தேஷாம் க³தார்த²த்வாக³தார்த²த்வாப்⁴யாமாரம்ப⁴ஸந்தே³ஹே க்ருத்ஸ்நஸ்ய வேத³ஸ்ய விதி⁴பரத்வாத் , விதே⁴ஶ்ச ‘அதா²தோ த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸா’ இத்யாதி³நா பூர்வதந்த்ரேண விசாரிதத்வாத் , அவக³தார்தா² ஏவ வேதா³ந்தா இத்யவ்யவஹிதவிஷயாபா⁴வாந்நாரம்ப⁴ இதி ப்ராப்தே ப்³ரூதே -

வேதா³ந்தேதி ।

வேதா³ந்தவிஷயகபூஜிதவிசாராத்மகஶாஸ்த்ரஸ்ய வ்யாக்²யாதுமிஷ்டஸ்ய ஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴ஸ்யேத³ம் ப்ரத²மஸூத்ரமித்யர்த²: । யதி³ விதி⁴ரேவ வேதா³ர்த²: ஸ்யாத்ததா³ ஸர்வஜ்ஞோ பா³த³ராயணோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ந ப்³ரூயாத் , ப்³ரஹ்மணி மாநாபா⁴வாத் । அதோ ப்³ரஹ்மணோ ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வோக்த்யா கேநாபி தந்த்ரேணாநவக³தப்³ரஹ்மபரவேதா³ந்தவிசார ஆரம்ப⁴ணீய இதி ஸூத்ரக்ருத்³த³ர்ஶயதி । தச்ச ‘வ்யாசிக்²யாஸிதஸ்ய’ இதி பதே³ந பா⁴ஷ்யகாரோ ப³பா⁴ஷே ॥

॥ இதி த்³விதீயவர்ணகம் ॥

ஏவம் வர்ணகத்³வயேந வேதா³ந்தவிசாரஸ்ய கர்தவ்யதாயாம் விஷயப்ரயோஜநவத்த்வமக³தார்த²த்வம் சேதி ஹேதுத்³வயம் ஸூத்ரஸ்யார்தி²கார்த²ம் வ்யாக்²யாயாக்ஷரவ்யாக்²யாமாரப⁴மாண: புநரப்யதி⁴காரிபா⁴வாபா⁴வாப்⁴யாம் ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ஸந்தே³ஹே ஸதி அத²ஶப்³த³ஸ்யாநந்தர்யார்த²கத்வோக்த்யா அதி⁴காரிணம் ஸாத⁴யதி -

தத்ராத²ஶப்³த³ இதி ।

ஸூத்ர இத்யர்த²: ।

‘மங்க³லாநந்தராரம்ப⁴ப்ரஶ்நகார்த்ஸ்ந்யேஷ்வதோ² அத²’ இத்யத²ஶப்³த³ஸ்ய ப³ஹவோ(அ)ர்தா²: ஸந்தி । தத்ர ‘அத² யோகா³நுஶாஸநம்’ இத்யத்ர ஸூத்ரே யதா² அத²ஶப்³த³ ஆரம்பா⁴ர்த²க: யோக³ஶாஸ்த்ரமாரப்⁴யத இதி தத்³வத³த்ர கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

நாதி⁴காரார்த² இதி ।

அயமாஶய: - கிம் ஜிஜ்ஞாஸாபத³ம் ஜ்ஞாநேச்சா²பரமுத விசாரலக்ஷகம் ? ஆத்³யே(அ)த²ஶப்³த³ஸ்யாரம்பா⁴ர்த²த்வே ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநேச்சா²ரப்⁴யத இதி ஸூத்ரார்த²: ஸ்யாத்ஸ சாஸங்க³த:, தஸ்யா அநாரப்⁴யத்வாத் । ந ஹி ப்ரத்யதி⁴கரணமிச்சா² க்ரியதே கிந்து தயா விசார: । ந த்³விதீய:, கர்தவ்யபதா³த்⁴யாஹாரம் விநா விசாரலக்ஷகத்வாயோகா³த் , அத்⁴யாஹ்ருதே ச தேநைவாரம்போ⁴க்தேரத²ஶப்³த³வையர்த்²யாத் । கிந்த்வதி⁴காரிஸித்³த்⁴யர்த²மாநந்தர்யார்த²தைவ யுக்தேதி ।

அது⁴நா ஸம்பா⁴விதமர்தா²ந்தரம் தூ³ஷயதி -

மங்க³லஸ்யேதி ।

வாக்யார்தோ² விசாரகர்தவ்யதா ந ஹி தத்ர மங்க³லஸ்ய கர்த்ருத்வாதி³நாந்வயோ(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।

நநு ஸூத்ரக்ருதா ஶாஸ்த்ராதௌ³ மங்க³லம் கார்யமித்யத²ஶப்³த³: ப்ரத்யுக்த இதி சேத்ஸத்யம் , ந தஸ்யார்தோ² மங்க³லம் கிந்து தச்ச்²ரவணமுச்சாரணம் ச மங்க³லக்ருத்யம் கரோதி । தத³ர்த²ஸ்த்வாநந்தர்யமேவேத்யாஹ -

அர்தா²ந்தரேதி ।

அர்தா²ந்தரமாநந்தர்யம் । ஶ்ருத்யா ஶ்ரவணேந ஶங்க²வீணாதி³நாத³ஶ்ரவணவதோ³ங்காராத²ஶப்³த³யோ: ஶ்ரவணம் மங்க³லப²லகம் ।
‘ஓங்காரஶ்சாத²ஶப்³த³ஶ்ச த்³வாவேதௌ ப்³ரஹ்மண: புரா ।
கண்ட²ம் பி⁴த்த்வா விநிர்யாதௌ தஸ்மாந்மாங்க³லிகாவிமௌ ॥ ’
இதி ஸ்மரணாதி³தி பா⁴வ: ।

நநு ப்ரபஞ்சோ மித்²யேதி ப்ரக்ருதே ஸதி, அத² மதம் ப்ரபஞ்ச: ஸத்ய இத்யத்ர பூர்வப்ரக்ருதார்தா²து³த்தரார்த²ஸ்யார்தா²ந்தரத்வார்தோ²(அ)த²ஶப்³தோ³ த்³ருஷ்ட:, ததா²த்ர கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

பூர்வேதி ।

ப²லத: ப²லஸ்யேத்யர்த²: । ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா: பூர்வம் அர்த²விஶேஷ: ப்ரக்ருதோ நாஸ்தி யஸ்மாத்தஸ்யா அர்தா²ந்தரத்வமத²ஶப்³தே³நோச்யேத । யத: குதஶ்சித³ர்தா²ந்தரத்வம் ஸூத்ரக்ருதா ந வக்தவ்யம் , ப²லாபா⁴வாத் । யதி³ ப²லஸ்ய ஜிஜ்ஞாஸாபதோ³க்தகர்தவ்யவிசாரஸ்ய ஹேதுத்வேந யத்பூர்வம் ப்ரக்ருதம் தத³பேக்ஷாஸ்தீத்யபேக்ஷாப³லாத்ப்ரக்ருதஹேதுமாக்ஷிப்ய ததோ(அ)ர்தா²ந்தரத்வமுச்யதே, ததா³ர்தா²ந்தரத்வமாநந்தர்யே(அ)ந்தர்ப⁴வதி ஹேதுப²லபா⁴வஜ்ஞாநாயாநந்தர்யஸ்யாவஶ்யம் வாச்யத்வாத் । தஸ்மாதி³த³மர்தா²ந்தரமித்யுக்தே தஸ்ய ஹேதுத்வாப்ரதீதே: । தஸ்மாதி³த³மநந்தரமித்யுக்தே ப⁴வத்யேவ ஹேதுத்வப்ரதீதி: । ந சாஶ்வாத³நந்தரோ கௌ³ரித்யத்ர ஹேதுத்வபா⁴நாபத்திரிதி வாச்யம் , தயோர்தே³ஶத: காலதோ வா வ்யவதா⁴நேநாநந்தர்யஸ்யாமுக்²யத்வாத் । அத: ஸாமக்³ரீப²லயோரேவ முக்²யமாநந்தர்யம் , அவ்யவதா⁴நாத் । தஸ்மிந்நுக்தே ஸத்யர்தா²ந்தரத்வம் ந வாச்யம் ஜ்ஞாநத்வாத்³வைப²ல்யாச்சேதி பா⁴வ: । ப²லஸ்ய விசாரஸ்ய பூர்வப்ரக்ருதஹேத்வபேக்ஷாயா ப³லாத்³யத³ர்தா²ந்தரத்வம் தஸ்யாநந்தர்யாபே⁴தா³த் ந ப்ருத²க³த²ஶப்³தா³ர்த²த்வமித்யத்⁴யாஹ்ருத்ய பா⁴ஷ்யம் யோஜநீயம் । யத்³வா பூர்வப்ரக்ருதே(அ)ர்தே²(அ)பேக்ஷா யஸ்யா அர்தா²ந்தரதாயாஸ்தஸ்யா: ப²லம் ஜ்ஞாநம் தத்³த்³வாராநந்தர்யாவ்யதிரேகாத்தஜ்ஜ்ஞாநே தஸ்யா: ஜ்ஞாநதோ(அ)ந்தர்பா⁴வாந்நாத²ஶப்³தா³ர்த²தேத்யர்த²: ।

நந்வாநந்தர்யார்த²கத்வே(அ)ப்யாநந்தர்யஸ்யாவதி⁴: க இத்யாஶங்க்யாஹ -

ஸதி சேதி ।

யந்நியமேந பூர்வவ்ருத்தம் பூர்வபா⁴வி அஸாதா⁴ரணகாரணம் புஷ்கலகாரணமிதி யாவத் , ததே³வாவதி⁴ரிதி வக்தவ்யமித்யர்த²: ।

நந்வஸ்து த⁴ர்மவிசார இவ ப்³ரஹ்மவிசாரே(அ)பி வேதா³த்⁴யயநம் புஷ்கலகாரணமித்யத ஆஹ -

ஸ்வாத்⁴யாயேதி ।

ஸமாநம் ப்³ரஹ்மவிசாரே ஸாதா⁴ரணகாரணம் ந புஷ்கலகாரணமித்யர்த²: ।

நநு ஸம்யோக³ப்ருத²க்த்வந்யாயேந ‘யஜ்ஞேந தா³நேந’ இத்யாதி³ஶ்ருத்யா ‘யஜ்ஞாதி³கர்மாணி ஜ்ஞாநாய விதீ⁴யந்தே’ இதி ஸர்வாபேக்ஷாதி⁴கரணே வக்ஷ்யதே । ததா² ச பூர்வதந்த்ரேண தத³வபோ³த⁴: புஷ்கலகாரணமிதி ஶங்கதே -

நந்விதி ।

இஹ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயாம் விஶேஷோ(அ)ஸாதா⁴ரணம் காரணம் । [‘ஏகஸ்ய தூப⁴யார்த²த்வே ஸம்யோக³ப்ருத²க்த்வ’ இதி ஜைமிநீஸூத்ரம் , தத³ர்த²ஸ்து - ஏகஸ்ய கர்மண உப⁴யார்த²த்வே(அ)நேகப²லஸம்ப³ந்தே⁴ ஸம்யோக³: உப⁴யஸம்ப³ந்த⁴போ³த⁴கம் வாக்யம் தஸ்ய ப்ருத²க்த்வம் பே⁴த³: ஸ ஹேது: । ததஶ்சாத்ராபி ஜ்யோதிஷ்டோமாதி³கர்மணாம் ஸ்வர்கா³தி³ப²லகாநாமபி ‘யஜ்ஞேந தா³நேந’ இத்யாதி³ வசநாத் ஜ்ஞாநார்த²த்வம் சேதி । ]

பரிஹரதி -

நேத்யாதி³நா ।

அயமாஶய: - ந தாவத்பூர்வதந்த்ரஸ்த²ம் ந்யாயஸஹஸ்ரம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே தத்³விசாரே வா புஷ்கலம் காரணம் , தஸ்ய த⁴ர்மநிர்ணயமாத்ரஹேதுத்வாத் । நாபி கர்மநிர்ணய:, தஸ்யாநுஷ்டா²நஹேதுத்வாத் । ந ஹி தூ⁴மாக்³ந்யோரிவ த⁴ர்மப்³ரஹ்மணோர்வ்யாப்திரஸ்தி, யயா த⁴ர்மஜ்ஞாநாத் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் ப⁴வேத் । யத்³யபி ஶுத்³தி⁴விவேகாதி³த்³வாரா கர்மாணி ஹேதவ:, ததா²பி தேஷாம் நாதி⁴காரிவிஶேஷணத்வம் , அஜ்ஞாதாநாம் தேஷாம் ஜந்மாந்தரக்ருதாநாமபி ப²லஹேதுத்வாத் । அதி⁴காரிவிஶேஷணம் ஜ்ஞாயமாநம் ப்ரவ்ருத்திபுஷ்கலகாரணமாநந்தர்யாவதி⁴த்வேந வக்தவ்யம் । அத: கர்மாணி, தத³வபோ³த⁴:, தந்ந்யாயவிசாரோ வா நாவதி⁴ரிதி ந ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாநந்தர்யமிதி ।

நநு த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: கார்யகாரணத்வாபா⁴வே(அ)ப்யாநந்தர்யோக்தித்³வாரா க்ரமஜ்ஞாநார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: । ‘ஹ்ருத³யஸ்யாக்³ரே(அ)வத்³யத்யத² ஜிஹ்வாயா அத² வக்ஷஸ:’ இத்யவதா³நாநாம் க்ரமஜ்ஞாநார்தா²த²ஶப்³த³வதி³த்யாஶங்க்யாஹ -

யதே²தி ।

அவதா³நாநாமாநந்தர்யநியம: க்ரமோ யதா²த²ஶப்³தா³ர்த²ஸ்தஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத் ந ததே²ஹ த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: க்ரமோ விவக்ஷித:, ஏககர்த்ருகத்வாபா⁴வேந தயோ: க்ரமாநபேக்ஷணாத் । அதோ ந க்ரமார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³ இத்யர்த²: ।

நநு தயோரேககர்த்ருகத்வம் குதோ நாஸ்தீத்யத ஆஹ -

ஶேஷேதி ।

யேஷாமேகப்ரதா⁴நஶேஷதா, யதா²வதா³நாநாம் ப்ரயாஜாதீ³நாம் ச । யயோஶ்ச ஶேஷஶேஷித்வம் , யதா² ப்ரயாஜத³ர்ஶயோ: । யஸ்ய சாதி⁴க்ருதாதி⁴காரத்வம் , யதா² அபாம் ப்ரணயநம் த³ர்ஶபூர்ணமாஸாங்க³மாஶ்ரித்ய ‘கோ³தோ³ஹநேந பஶுகாமஸ்ய’ இதி விஹிதஸ்ய கோ³தோ³ஹநஸ்ய । யதா² வா ‘த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாமிஷ்ட்வா ஸோமேந யஜேத’ இதி த³ர்ஶாத்³யுத்தரகாலே விஹிதஸ்ய ஸோமயாக³ஸ்ய த³ர்ஶாத்³யதி⁴க்ருதாதி⁴காரத்வம் தேஷாமேககர்த்ருகத்வம் ப⁴வதி । ததஶ்சைகப்ரயோக³வசநக்³ருஹீதாநாம் தேஷாம் யுக³பத³நுஷ்டா²நஸம்ப⁴வாத்க்ரமாகாங்க்ஷாயாம் ஶ்ருத்யாதி³பி⁴ர்ஹி க்ரமோ போ³த்⁴யதே, நைவம் ஜிஜ்ஞாஸயோ: ஶேஷஶேஷித்வே ஶ்ருதிலிங்கா³தி³கம் மாநமஸ்தி । நநு ‘ப்³ரஹ்மசர்யம் ஸமாப்ய க்³ருஹீ ப⁴வேத் க்³ருஹாத்³வநீ பூ⁴த்வா ப்ரவ்ரஜேச்ச’ இதி ஶ்ருத்யா,
‘அதீ⁴த்ய விதி⁴வத்³வேதா³ந் புத்ராநுத்பாத்³ய த⁴ர்மத: ।
இஷ்ட்வா ச ஶக்திதோ யஜ்ஞைர்மநோ மோக்ஷே நிவேஶயேத்’ ।
இதி ஸ்ம்ருத்யா சாதி⁴க்ருதாதி⁴காரத்வம் பா⁴தீதி தந்ந । ‘ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ப்ரவ்ரஜேத்’ । ‘ஆஸாத³யதி ஶுத்³தா⁴த்மா மோக்ஷம் வை ப்ரத²மாஶ்ரமே । ’ இதி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்⁴யாம் த்வயோதா³ஹ்ருதஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யோரஶுத்³த⁴சித்தவிஷயத்வாவக³மாத் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி யதி³ ஜந்மாந்தரக்ருதகர்மபி⁴: ஶுத்³த⁴ம் சித்தம் ததா³ ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ஸம்ந்யஸ்ய ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம் , யதா³ ந ஶுத்³த⁴மிதி ராகே³ண ஜ்ஞாயதே ததா³ க்³ருஹீ ப⁴வேத் , தத்ராப்யஶுத்³தௌ⁴ வநீப⁴வேத் , தத்ராப்யஶுத்³தௌ⁴ ததை²வ காலமாகலயேத் , வநே ஶுத்³தௌ⁴ ப்ரவ்ரஜேதி³தி । ததா² ச ஶ்ருதி: - ‘யத³ஹரேவ விரஜேத்தத³ஹரேவ ப்ரவ்ரஜேத்’ இதி । தஸ்மாந்நாநயோரதி⁴க்ருதாதி⁴காரத்வே கிஞ்சிந்மாநமிதி பா⁴வ: ।

நநு மீமாம்ஸயோ: ஶேஷஶேஷித்வமதி⁴க்ருதாதி⁴காரத்வம் ச மாஸ்து । ஏகமோக்ஷப²லகத்வேநைககர்த்ருகத்வம் ஸ்யாதே³வ । வத³ந்தி ஹி - ‘ஜ்ஞாநகர்மாப்⁴யாம் முக்தி:’ இதி ஸமுச்சயவாதி³ந: । ஏவமேகவேதா³ர்த²ஜிஜ்ஞாஸ்யகத்வாச்சைககர்த்ருகத்வம் । ததா² சாக்³நேயாதி³ஷட்³யாகா³நாமேகஸ்வர்க³ப²லகாநாம் , த்³வாத³ஶாத்⁴யாயாநாம் சைகத⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸ்யகாநாம் க்ரமவத்தயோ: க்ரமோ விவக்ஷித இதி க்ரமார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³ இத்யஶங்க்யாஹ -

ப²லேதி ।

ப²லபே⁴தா³ஜ்ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴தா³ச்ச ந க்ரமோ விவக்ஷித இத்யநுஷங்க³: । யதா² ஸௌர்யார்யம்ணப்ராஜாபத்யசரூணாம் ப்³ரஹ்மவர்சஸஸ்வர்கா³யு:ப²லபே⁴தா³த் , யதா² வா காமசிகித்ஸாதந்த்ரயோர்ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴தா³ந்ந க்ரமாபேக்ஷா தத்³வந்மீமாம்ஸயோர்ந க்ரமாபேக்ஷேதி பா⁴வ: ।

தத்ரப²லபே⁴த³ம் விவ்ருணோதி -

அப்⁴யுத³யேதி ।

விஷயாபி⁴முக்²யேநோதே³தீத்யப்⁴யுத³யோ விஷயாதீ⁴நம் ஸுக²ம் ஸ்வர்கா³தி³கம் தச்ச த⁴ர்மஜ்ஞாநஹேதோர்மீமாம்ஸாயா: ப²லமித்யர்த²: ।

ந கேவலம் ப²லஸ்ய ஸ்வரூபதோ பே⁴த³: கிந்து ஹேதுதோ(அ)பீத்யாஹ -

தச்சேதி ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஹேதோர்மீமாம்ஸாயா: ப²லம் து தத்³விருத்³த⁴மித்யாஹ -

நிஶ்ரேயஸேதி ।

நித்யம் நிரபேக்ஷம் ஶ்ரேயோ நிஶ்ரேயஸம் மோக்ஷஸ்தத்ப²லமித்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் ச ஸ்வோத்பத்திவ்யதிரிக்தமநுஷ்டா²நம் நாபேக்ஷத இத்யாஹ -

ந சேதி ।

ஸ்வரூபதோ ஹேதுதஶ்ச ப²லபே⁴தா³ந்ந ஸமுச்சய இதி பா⁴வ: ।

ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴த³ம் விவ்ருணோதி -

ப⁴வ்யஶ்சேதி ।

ப⁴வதீதி ப⁴வ்ய: । ஸாத்⁴ய இத்யர்த²: ।

ஸாத்⁴யத்வே ஹேதுமாஹ -

நேதி ।

தர்ஹி துச்ச²த்வம் , நேத்யாஹ -

புருஷேதி ।

புருஷவ்யாபார: ப்ரயத்நஸ்தந்த்ரம் ஹேதுர்யஸ்ய தத்த்வாதி³த்யர்த²: । க்ருதிஸாத்⁴யத்வாத்க்ருதிஜநகஜ்ஞாநகாலே த⁴ர்மஸ்யாஸத்வம் ந துச்ச²த்வாதி³த்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மணோ த⁴ர்மாத்³வைலக்ஷண்யமாஹ -

இஹ த்விதி ।

உத்தரமீமாம்ஸாயாமித்யர்த²: । பூ⁴தமஸாத்⁴யம் ।

தத்ர ஹேது: -

நித்யேதி ।

ஸதா³ ஸத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஸாத்⁴யாஸாத்⁴யத்வேந த⁴ர்மப்³ரஹ்மணோ: ஸ்வரூபபே⁴த³முக்த்வா ஹேதுதோ(அ)ப்யாஹ -

நேதி ।

த⁴ர்மவத்க்ருத்யதீ⁴நம் நேத்யர்த²: ।

மாநதோ(அ)பி பே⁴த³மாஹ -

சோத³நேதி ।

அஜ்ஞாதஜ்ஞாபகம் வாக்யமத்ர சோத³நா । தஸ்யா: ப்ரவ்ருத்திர்போ³த⁴கத்வம் தத்³வைலக்ஷண்யாச்ச ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴த³ இத்யர்த²: ।

ஸங்க்³ரஹவாக்யம் விவ்ருணோதி -

யா ஹீதி ।

லக்ஷணம் ப்ரமாணம் ‘ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இத்யாதி³வாக்யம் ஹி ஸ்வவிஷயே த⁴ர்மே யாகா³தி³கரணஸ்வர்கா³தி³ப²லகபா⁴வநாரூபே ப²லஹேதுயாகா³தி³கோ³சரநியோகே³ வா ஹிதஸாத⁴நே யாகா³தௌ³ வா புருஷம் ப்ரவர்தயதே³வாவபோ³த⁴யதி । ‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ இத்யாதி³ த்வமர்த²ம் கேவலமப்ரபஞ்சம் ப்³ரஹ்ம போ³த⁴யத்வேவ ந ப்ரவர்தயதி விஷயாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

நந்வவபோ³த⁴ ஏவ விஷயஸ்தத்ராஹ -

ந புருஷ இதி ।

ப்³ரஹ்மசோத³நயா புருஷோ(அ)வபோ³தே⁴ ந ப்ரவர்தத இத்யத்ர ஹேதும் பூர்வவாக்யேநாஹ -

அவபோ³த⁴ஸ்யேதி ।

ஸ்வஜந்யஜ்ஞாநே ஸ்வயம் ப்ரமாணம் ந ப்ரவர்தகமித்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

யதே²தி ।

மாநாதே³வ போ³த⁴ஸ்ய ஜாதத்வாத் , ஜாதே ச வித்⁴யயோகா³த் , ந வாக்யார்த²ஜ்ஞாநே புருஷப்ரவ்ருத்தி: । ததா² ச ப்ரவர்தகமாநமேயோ த⁴ர்ம:, உதா³ஸீநமாநமேயம் ப்³ரஹ்ம, இதி ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴தா³த் , ந தந்மீமாம்ஸயோ: க்ரமார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³ இதி பா⁴வ: ।

ஏவமத²ஶப்³த³ஸ்யார்தா²ந்தராஸம்ப⁴வாத் ஆநந்தர்யவாசித்வே ஸதி தத³வதி⁴த்வேந புஷ்கலகாரணம் வக்தவ்யமித்யாஹ -

தஸ்மாதி³தி ।

உபதி³ஶ்யதே ।

ஸூத்ரக்ருதேதி ஶேஷ: ।

தத்கிமித்யத ஆஹ -

உச்யத இதி ।

விவேகாதீ³நாமாக³மிகத்வேந ப்ராமாணிகத்வம் புரஸ்தாதே³வோக்தம் । லௌகிகவ்யாபாராத் மநஸ உபரம: ஶம: பா³ஹ்யகரணாநாமுபரமோ த³ம: । ஜ்ஞாநார்த²ம் விஹிதநித்யாதி³கர்மஸந்யாஸ உபரதி: । ஶீதோஷ்ணாதி³த்³வந்த்³வஸஹநம் திதிக்ஷா । நித்³ராலஸ்யப்ரமாத³த்யாகே³ந மந:ஸ்தி²தி: ஸமாதா⁴நம் । ஸர்வத்ராஸ்திகதா ஶ்ரத்³தா⁴ । ஏதத்ஷட்கப்ராப்தி: ஶமாதி³ஸம்பத் । அத்ர விவேகாதீ³நாமுத்தரோத்தரஹேதுத்வேநாதி⁴காரிவிஶேஷணத்வம் மந்தவ்யம் ।

தேஷாமந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஹேதுத்வமாஹ -

தேஷ்விதி ।

யதா²கத²ஞ்சித்குதூஹலிதயா ப்³ரஹ்மவிசாரப்ரவ்ருத்தஸ்யாபி ப²லபர்யந்தம் தஜ்ஜ்ஞாநாநுத³யாத்³வ்யதிரேகஸித்³தி⁴: ।

அத²ஶப்³த³வ்யாக்²யாநமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

நநூக்தவிவேகாதி³கம் ந ஸம்ப⁴வதி, ‘அக்ஷய்யம் ஹ வை சாதுர்மாஸ்யயாஜிந: ஸுக்ருதம்’ இத்யாதி³ஶ்ருத்யா கர்மப²லஸ்ய நித்யத்வேந ததோ வைராக்³யஸித்³தே⁴: । ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வரூபமோக்ஷஶ்சாயுக்த:, பே⁴தா³த்தஸ்ய லோஷ்டாதி³வத்புருஷார்த²த்வாயோகா³ச்ச । ததோ ந முமுக்ஷாஸம்ப⁴வ இத்யாக்ஷேபபரிஹாரார்தோ²(அ)த:ஶப்³த³: தம் வ்யாசஷ்டே -

அத:ஶப்³த³ இதி ।

அத²ஶப்³தே³நாநந்தர்யவாசிநா தத³வதி⁴த்வேநார்தா²த்³விவேகாதி³சதுஷ்டயஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஹேதுத்வம் யது³க்தம் தஸ்யார்தி²கஹேதுத்வஸ்யாக்ஷேபநிராஸாயாநுவாத³கோ(அ)த:ஶப்³த³ இத்யர்த²: ।

உக்தம் விவ்ருணோதி -

யஸ்மாதி³தி ।

தஸ்மாதி³த்யுத்தரேண ஸம்ப³ந்த⁴: । ‘யத³ல்பம் தந்மர்த்ய’ ‘யத்க்ருதகம் தத³நித்யம்’ இதி ந்யாயவதீ ‘தத்³யதே²ஹ’ இத்யாதி³ஶ்ருதி: கர்மப²லாக்ஷயத்வஶ்ருதேர்பா³த⁴கா । தஸ்மாத் அதோ(அ)ந்யதா³ர்தம்’ இதி ஶ்ருத்யா அநாத்மமாத்ரஸ்யாநித்யத்வவிவேகாத் வைராக்³யலாப⁴ இதி பா⁴வ: ।

முமுக்ஷாம் ஸம்பா⁴வயதி -

ததே²தி ।

யதா² வேத³: கர்மப²லாநித்யத்வம் த³ர்ஶயதி, ததா² ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாத் ப்ரஶாந்தஶோகாநிலமபாரம் ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிராநந்த³ம் த³ர்ஶயதீத்யர்த²: । ஜீவத்வாதே³ரத்⁴யாஸோக்த்யா ப்³ரஹ்மத்வஸம்ப⁴வ உக்த ஏவேதி பா⁴வ: ।

ஏவமதா²த:ஶப்³தா³ப்⁴யாம் புஷ்கலகாரணவதோ(அ)தி⁴காரிண: ஸமர்த²நாத் ஶாஸ்த்ரமாரப்³த⁴வ்யமித்யாஹ -

தஸ்மாதி³தி ।

ஸுத்ரவாக்யபூரணார்த²மத்⁴யாஹ்ருதகர்தவ்யபதா³ந்வயார்த²ம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாபதே³ந விசாரம் லக்ஷயிதும் தஸ்ய ஸ்வாபி⁴மதஸமாஸகத²நேநாவயவார்த²ம் த³ர்ஶயதி -

ப³ஹ்மண இதி ।

நநு த⁴ர்மாய ஜிஜ்ஞாஸா இதிவத் ப்³ரஹ்மணே ஜிஜ்ஞாஸேதி சதுர்தீ²ஸமாஸ: கிம் ந ஸ்யாதி³தி சேத் । உச்யதே ஜிஜ்ஞாஸா பத³ஸ்ய ஹி முக்²யார்த²மிச்சா², தஸ்யா: ப்ரத²மம் கர்மகாரகமபேக்ஷிதம் பஶ்சாத்ப²லம் , ததஶ்சாதௌ³ கர்மஜ்ஞாநார்த²ம் ஷஷ்டீ²ஸமாஸோ யுக்த: । கர்மண்யுக்தே ஸத்யர்தா²த்ப²லமுக்தம் ப⁴வதி, இச்சா²யா: கர்மண ஏவ ப²லத்வாத் । யதா² ஸ்வர்க³ஸ்யேச்சா² இத்யுக்தே ஸ்வர்க³ஸ்ய ப²லத்வம் லப்⁴யதே தத்³வத் । அத ஏவ ‘த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸா’ இத்யத்ராபி ‘ஸா ஹி தஸ்ய ஜ்ஞாதுமிச்சா²’ இதி இச்சா²ம் க்³ருஹீத்வா ஷஷ்டீ²ஸமாஸோ த³ர்ஶித: । விசாரலக்ஷணாயாம் து விசாரஸ்ய க்லேஶாத்மகதயா ப்ரத²மம் ப²லாகாங்க்ஷத்வாத் த⁴ர்மாய ஜிஜ்ஞாஸேதி சதுர்தீ²ஸமாஸ உக்த:, ததா² வ்ருத்திகாரைர்ப்³ரஹ்மணே ஜிஜ்ஞாஸா இத்யுக்தம் சேத³ஸ்து ஜ்ஞாநத்வேந ப்³ரஹ்மண: ப²லத்வாதி³தி ।

அது⁴நா ப்³ரஹ்மபதா³ர்த²மாஹ -

ப்³ரஹ்ம சேதி ।

நநு ‘ப்³ரஹ்மக்ஷத்ரமித³ம் ப்³ரஹ்ம ஆயாதி ப்³ரஹ்ம ஸ்வயம்பூ⁴ர்ப்³ரஹ்ம ப்ரஜாபதி:’ இதி ஶ்ருதிஷு லோகே ச ப்³ராஹ்மணத்வஜாதௌ ஜீவே வேதே³ கமலாஸநே ச ப்³ரஹ்மஶப்³த³: ப்ரயுஜ்யத இத்யாஶங்க்யாஹ -

அத ஏவேதி ।

ஜக³த்காரணத்வலக்ஷணப்ரதிபாத³கஸூத்ராஸாங்க³த்யப்ரஸங்கா³தே³வேத்யர்த²: ।

வ்ருத்த்யந்தரே ஶேஷே ஷஷ்டீ²த்யுக்தம் தூ³ஷயதி -

ப்³ரஹ்மண இதீதி ।

ஸம்ப³ந்த⁴ஸாமாந்யம் ஶேஷ: । ஜிஜ்ஞாஸேத்யத்ர ஸந்ப்ரத்யயவாச்யாயா இச்சா²யா ஜ்ஞாநம் கர்ம, தஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய ப்³ரஹ்ம கர்ம । தத்ர ஸகர்மகக்ரியாயா: கர்மஜ்ஞாநம் விநா ஜ்ஞாதுமஶக்யத்வாத் , இச்சா²யா விஷயஜ்ஞாநஜந்யத்வாச்ச ப்ரத²மாபேக்ஷிதம் கர்மைவ ஷஷ்ட்²யா வாச்யம் ந ஶேஷ இத்யர்த²: ।

நநு ப்ரமாணாதி³கமந்யதே³வ தத்கர்மாஸ்து ப்³ரஹ்ம து ஶேஷிதயா ஸம்ப³த்⁴யதாம் தத்ராஹ -

ஜிஜ்ஞாஸ்யாந்தரேதி ।

ஶ்ருதம் கர்ம த்யக்த்வாந்யத³ஶ்ருதம் கல்பயந் ‘பிண்ட³முத்ஸ்ருஜ்ய கரம் லேடி⁴’ இதி ந்யாயமநுஸரதீதி பா⁴வ: ।

கூ³டா⁴பி⁴ஸந்தி⁴: ஶங்க்யதே -

நந்விதி ।

‘ஷஷ்டீ² ஶேஷே’ இதி விதா⁴நாத் , ஷஷ்ட்²யா ஸம்ப³ந்த⁴மாத்ரம் ப்ரதீதமபி விஶேஷாகாங்க்ஷாயாம் ஸகர்மகக்ரியாஸம்நிதா⁴நாத் கர்மத்வே பர்யவஸ்யதீத்யர்த²: ।

அபி⁴ஸந்தி⁴மஜாநந்நிவோத்தரமாஹ -

ஏவமபீதி ।

கர்மலாபே⁴(அ)பி ப்ரத்யக்ஷம் ‘கர்த்ருகர்மணோ: க்ருதி’ இதி ஸூத்ரேண ஜிஜ்ஞாஸாபத³ஸ்யாகாரப்ரத்யயாந்தத்வேந க்ருத³ந்தஸ்ய யோகே³ விஹிதம் ப்ரத²மாபேக்ஷிதம் ச கர்மத்வம் த்யக்த்வா பரோக்ஷமஶாப்³த³ம் கல்பயத இத்யர்த²: ।

ஶேஷவாதீ³ ஸ்வாபி⁴ஸந்தி⁴முத்³தா⁴டயதி -

ந வ்யர்த² இதி ।

ஶேஷஷஷ்ட்²யாம் ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தி⁴நீ ஜிஜ்ஞாஸா ப்ரதிஜ்ஞாதா ப⁴வதி । தத்ர யாநி ப்³ரஹ்மாஶ்ரிதாநி லக்ஷணப்ரமாணயுக்திஜ்ஞாநஸாத⁴நப²லாநி தேஷாமபி விசார: ப்ரதிஜ்ஞாதோ ப⁴வதி । தஜ்ஜிஜ்ஞாஸாயா அபி ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநார்த²த்வேந ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தி⁴த்வாத் । கர்மணிஷஷ்ட்²யாம் து ப்³ரஹ்மகர்மக ஏவ விசார: ப்ரதிஜ்ஞாதோ ப⁴வதீத்யபி⁴ஸந்தி⁴நா ஶேஷஷஷ்டீ²த்யுச்யதே । அதோ மத்ப்ரயாஸோ ந வ்யர்த²: । ப்³ரஹ்மதத்ஸம்ப³ந்தி⁴நாம் ஸர்வேஷாம் விசாரப்ரதிஜ்ஞாநமர்த²: ப²லம் யஸ்ய தத்த்வாதி³த்யர்த²: ।

த்வத்ப்ரயாஸஸ்யேத³ம் ப²லம் ந யுக்தம் , ஸூத்ரேண முக²த: ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ விசாரே ப்ரதிஜ்ஞாதே ஸதி தது³பகரணாநாம் விசாரஸ்யார்தி²கப்ரதிஜ்ஞாயா உதி³தத்வாதி³த்யாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -

ந ப்ரதா⁴நேதி ।

ஸங்க்³ருஹீதமர்த²ம் ஸத்³ருஷ்டாந்தம் வ்யாகரோதி -

ப்³ரஹ்ம ஹீத்யாதி³நா ।

’தத்³விஜிஜ்ஞாஸஸ்வ’ இதி மூலஶ்ருத்யநுஸாராச்ச கர்மணி ஷஷ்டீ²த்யாஹ -

ஶ்ருத்யநுக³மாச்சேதி ।

ஶ்ருதிஸூத்ரயோரேகார்த²த்வலாபா⁴ச்சேத்யர்த²: ।

ஜிஜ்ஞாஸாபத³ஸ்யாவயவார்த²மாஹ -

ஜ்ஞாதுமிதி ।

நந்வநவக³தே வஸ்துநீச்சா²யா அத³ர்ஶநாத்தஸ்யா மூலம் விஷயஜ்ஞாநம் வக்தவ்யம் । ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் து ஜிஜ்ஞாஸாயா: ப²லம் , ததே³வ மூலம் கத²மித்யாஶங்க்யாஹ -

அவக³தீதி ।

ஆவரணநிவ்ருத்திரூபாபி⁴வ்யக்திமச்சைதந்யமவக³தி: பர்யந்தோ(அ)வதி⁴ர்யஸ்யாக²ண்ட³ஸாக்ஷாத்காரவ்ருத்திஜ்ஞாநஸ்ய ததே³வ ஜிஜ்ஞாஸாயா: கர்ம, ததே³வ ப²லம் । மூலம் த்வாபாதஜ்ஞாநமித்யது⁴நா வக்ஷ்யத இதி ப²லமூலஜ்ஞாநயோர்பே⁴தா³ந்ந ஜிஜ்ஞாஸாநுபபத்திரித்யர்த²: ।

நநு க³மநஸ்ய க்³ராம: கர்ம, தத்ப்ராப்தி: ப²லமிதி பே⁴தா³த்கர்ம ஏவ ப²லமித்யுக்தம் தத்ராஹ -

ப²லேதி ।

க்ரியாந்தரே தயோர்பே⁴தே³(அ)பி இச்சா²யா: ப²லவிஷயத்வாத்கர்மைவ ப²லமித்யர்த²: ।

நநு ஜ்ஞாநாவக³த்யோரைக்யாத்³பே⁴தோ³க்திரயுக்தேத்யத ஆஹ -

ஜ்ஞாநேநேதி ।

ஜ்ஞாநம் வ்ருத்தி: அவக³திஸ்தத்ப²லமிதி பே⁴த³ இதி பா⁴வ: । அவக³ந்துமபி⁴வ்யஞ்ஜயிதும் ।

அவக³தே: ப²லத்வம் ஸ்பு²டயதி -

ப்³ரஹ்மேதி ।

ஹிஶப்³தோ³க்தம் ஹேதுமாஹ -

நி:ஶேஷேதி ।

பீ³ஜமவித்³யா ஆதி³ர்யஸ்யாநர்த²ஸ்ய தந்நாஶகத்வாதி³த்யர்த²: ।

அவயவார்த²முக்த்வா ஸூத்ரவாக்யார்த²மாஹ -

தஸ்மாதி³தி ।

அத்ர ஸந்ப்ரத்யயஸ்ய விசாரலக்ஷகத்வம் தவ்யப்ரத்யயேந ஸூசயதி । அதா²தஶப்³தா³ப்⁴யாமதி⁴காரிண: ஸாதி⁴தத்த்வாத்தேந ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய விசார: கர்தவ்ய இத்யர்த²: ॥

॥ இதி த்ருதீயம் வர்ணகம் ॥

ப்ரத²மவர்ணகே ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யாஸத்வோக்த்யா விஷயாதி³ப்ரஸித்³தா⁴வபி ப்³ரஹ்மப்ரஸித்³த்⁴யப்ரஸித்³த்⁴யோர்விஷயாதி³ஸம்ப⁴வாஸம்ப⁴வாப்⁴யாம் ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ஸந்தே³ஹே பூர்வபக்ஷமாஹ -

தத்புநரிதி । -

புந:ஶப்³தோ³ வர்ணகாந்தரத்³யோதநார்த²: । யதி³ வேதா³ந்தவிசாராத்ப்ராகே³வ ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் தர்ஹ்யஜ்ஞாதத்வரூபவிஷயத்வம் நாஸ்தி, அஜ்ஞாநாபா⁴வேந தந்நிவ்ருத்திரூபப²லமபி நாஸ்தீதி ந விசாரயிதவ்யம் । அதா²ஜ்ஞாதம் கேநாபி தர்ஹி தது³த்³தே³ஶேந விசார: கர்தும் ந ஶக்யதே, அஜ்ஞாதஸ்யோத்³தே³ஶாயோகா³த் । ததா² ச பு³த்³தா⁴வநாரூட⁴ஸ்ய விசாராத்மகஶாஸ்த்ரேண வேதா³ந்தைஶ்ச ப்ரதிபாத³நாயோகா³த் । தத்ப்ரதிபாத்³யத்வரூப: ஸம்ப³ந்தோ⁴ நாஸ்தீதி ஜ்ஞாநாநுத்பத்தே: ப²லமபி நாஸ்தீத்யநாரப்⁴யம் ஶாஸ்த்ரமித்யர்த²: ॥

ஆபாதப்ரஸித்³த்⁴யா விஷயாதி³லாபா⁴தா³ரம்ப⁴ணீயமிதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி -

உச்யத இத்யாதி³நா ।

ப்ரஸித்³த⁴ம் தாவதி³த்யர்த²: । அஸ்தித்வஸ்யாப்ரக்ருதத்வேநாஸ்திபத³ஸ்ய ப்ரஸித்³தி⁴பரத்வாத் ।

நநு கேந மாநேந ப்³ரஹ்மண: ப்ரஸித்³தி⁴: । ந ச ‘ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்³ரஹ்ம’ இதி ஶ்ருத்யா ஸேதி வாச்யம் । ப்³ரஹ்மபத³ஸ்ய லோகே ஸங்க³திக்³ரஹாபா⁴வேந தத்³க⁴டிதவாக்யஸ்யாபோ³த⁴கத்வாதி³த்யாஶங்க்ய ப்³ரஹ்மபத³வ்யுத்பத்த்யா ப்ரத²மம் தஸ்ய நிர்கு³ணஸ்ய ஸகு³ணஸ்ய ச ப்ரஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -

ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ஹீதி ।

அஸ்யார்த²: ஶ்ருதௌ ஸூத்ரே ச ப்³ரஹ்மபத³ஸ்ய ப்ரயோகா³ந்யதா²நுபபத்த்யா கஶ்சித³ர்தோ²(அ)ஸ்தீதி ஜ்ஞாயதே, ப்ரமாணவாக்யே நிரர்த²கஶப்³த³ப்ரயோகா³த³ர்ஶநாத் । ஸ சார்தோ² மஹத்வரூப இதி வ்யாகரணாந்நிஶ்சீயதே, ‘ப்³ருஹி வ்ருத்³தௌ⁴’ இதி ஸ்மரணாத் । ஸா ச வ்ருத்³தி⁴ர்நிரவதி⁴கமஹத்வமிதி ஸங்கோசகாபா⁴வாத் , ஶ்ருதாவநந்தபதே³ந ஸஹ ப்ரயோகா³ச்ச ஜ்ஞாயதே । நிரவதி⁴கமஹத்வம் சாந்தவத்த்வாதி³தோ³ஷவத்த்வே ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³கு³ணஹீநத்வே ச ந ஸம்ப⁴வதி, லோகே கு³ணஹீநதோ³ஷவதோரல்பத்வப்ரஸித்³தே⁴: । அதோ ப்³ரும்ஹணாத்³ப்³ரஹ்மேதி வ்யுத்பத்த்யா தே³ஶகாலவஸ்துத: பரிச்சே²தா³பா⁴வரூபம் நித்யத்வம் ப்ரதீயதே । அவித்³யாதி³தோ³ஷஶூந்யத்வம் ஶுத்³த⁴த்வம் । ஜாட்³யராஹித்யம் பு³த்³த⁴த்வம் । ப³ந்த⁴காலே(அ)பி ஸ்வதோப³ந்தா⁴பா⁴வோ முக்தத்வம் ச ப்ரதீயதே । ஏவம் ஸகலதோ³ஷஶூந்யம் நிர்கு³ணம் ப்ரஸித்³த⁴ம் । ததா² ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³கு³ணகம் ச தத்பத³வாச்யம் ப்ரஸித்³த⁴ம் । ஜ்ஞேயஸ்ய கார்யஸ்ய வா பரிஶேஷே(அ)ல்பத்வப்ரஸங்கே³ந ஸர்வஜ்ஞத்வஸ்ய ஸர்வகார்யஶக்திமத்த்வஸ்ய ச லாபா⁴தி³தி ।

ஏவம் தத்பதா³த்ப்ரஸித்³தே⁴ரப்ரமாணத்வேநாபாதத்வாத³ஜ்ஞாநாநிவர்தகத்வாஜ்ஜிஜ்ஞாஸோபபத்திரித்யுக்த்வா த்வம்பதா³ர்தா²த்மநாபி ப்³ரஹ்மண: ப்ரஸித்³த்⁴யா தது³பபத்திரத்யாஹ -

ஸர்வஸ்யேதி ।

ஸர்வஸ்ய லோகஸ்ய யோ(அ)யமாத்மாதத³பே⁴தா³த்³ப்³ரஹ்மண: ப்ரஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

நந்வாத்மந: ப்ரஸித்³தி⁴: கேத்யத ஆஹ -

ஸர்வோ ஹீதி ।

அஹமஸ்மீதி ந ப்ரத்யேதீதி ந கிந்து ப்ரத்யேத்யேவ । ஸைவ ஸச்சிதா³த்மந: ப்ரஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ஆத்மந: குத: ஸத்தேதி ஶூந்யமதமாஶங்க்யாஹ -

யதி³ ஹீதி ।

ஆத்மந: ஶூந்யஸ்ய ப்ரதீதௌ அஹம் நாஸ்மீதி லோகோ ஜாநீயாத் । லோகஸ்து அஹமஸ்மீதி ஜாநாதி தஸ்மாதா³த்மநோ(அ)ஸ்தித்வப்ரஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ஆத்மப்ரஸித்³தா⁴வபி ப்³ரஹ்மண: கிமாயாதம் தத்ராஹ -

ஆத்மா சேதி ।

‘அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ இத்யாதி³ஶ்ருதேரிதி பா⁴வ: ।

ப்ரஸித்³தி⁴பக்ஷோக்தம் தோ³ஷம் பூர்வபக்ஷேண ஸ்மாரயதி -

யதீ³தி ।

அஜ்ஞாதத்வாபா⁴வேந விஷயாத்³யபா⁴வாத³விசார்யத்வம் ப்ராப்தமித்யர்த²: । யதா² இத³ம் ரஜதமிதி வஸ்துத: ஶுக்திப்ரஸித்³தி⁴ஸ்தத்³வத் அஹமஸ்மீதி ஸத்த்வசைதந்யரூபத்வஸாமாந்யேந வஸ்துதோ ப்³ரஹ்மண: ப்ரஸித்³தி⁴:, நேயம் பூர்ணாநந்த³ப்³ரஹ்மத்வரூபவிஶேஷகோ³சரா, வாதி³நாம் விவாதா³பா⁴வப்ரஸங்கா³த் ।

ந ஹி ஶுக்தித்வவிஶேஷத³ர்ஶநே ஸதி ரஜதம் ரங்க³மந்யத்³வேதி விப்ரதிபத்திரஸ்தி । அதோ விப்ரதிபத்த்யந்யதா²நுபபத்த்யா ஸாமாந்யத: ப்ரஸித்³தா⁴வபி விஶேஷஸ்யாஜ்ஞாதத்வாத்³விஷயாதி³ஸித்³தி⁴ரிதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி -

ந இத்யாதி³நா ।

ஸாமாந்யவிஶேஷபா⁴வ: ஸ்வாத்மநி ஸச்சித்பூர்ணாதி³பத³வாச்யபே⁴தா³த்கல்பித இதி மந்தவ்யம் ।

தத்ர ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மக்ரமேண விப்ரதிபத்தீருபந்யஸ்யதி -

தே³ஹமாத்ரமித்யாதி³நா ।

ஶாஸ்த்ரஜ்ஞாநஶூந்யா: ப்ராக்ருதா: ।

வேத³பா³ஹ்யமதாந்யுக்த்வா தார்கிகாதி³மதமாஹ -

அஸ்தீதி ।

ஸாங்க்²யமதமாஹ -

போ⁴க்தேதி ।

கிமாத்மா தே³ஹாதி³ரூப: உத தத்³பி⁴ந்ந இதி விப்ரதிபத்திகோடித்வேந தே³ஹேந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴ஶூந்யாந்யுக்த்வா தத்³பி⁴ந்நோ(அ)பி கர்த்ருத்வாதி³மாந்ந வேதி விப்ரதிபத்திகோடித்வேந தார்கிகஸாங்க்²யபக்ஷாவுபந்யஸ்யாகர்தாபீஶ்வராத்³பி⁴ந்நோ ந வேதி விவாத³கோடித்வேந யோகி³மதமாஹ -

அஸ்தி தத்³வ்யதிரிக்த ஈஶ்வர இதி ।

நிரதிஶயத்வம் க்³ருஹீத்வா ஈஶ்வர: ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³ஸம்பந்ந இதி யோகி³நோ வத³ந்தி ।

பே⁴த³கோடிமுக்த்வா ஸித்³தா⁴ந்தகோடிமாஹ -

ஆத்மா ஸ போ⁴க்துரிதி ।

போ⁴க்துர்ஜீவஸ்யாகர்து: ஸாக்ஷிண: ஸ ஈஶ்வர ஆத்மாஸ்வரூபமிதி வேதா³ந்திநோ வத³ந்தீத்யர்த²: ।

விப்ரதிபத்தீருபஸம்ஹரதி -

ஏவம் ப³ஹவ: இதி ।

விப்ரதிபத்தீநாம் ப்ரபஞ்சோ நிராஸஶ்ச விவரணோபந்யாஸேந த³ர்ஶித: ஸுக²போ³தா⁴யேதீஹோபரம்யதே । தத்ர யுக்திவாக்யாஶ்ரய: ஸித்³தா⁴ந்திந: ஜீவோ ப்³ரஹ்மைவ ஆத்மத்வாத் , ப்³ரஹ்மவத் இத்யாதி³ யுக்தே:, ‘தத்த்வமஸி’ இத்யாதி³ஶ்ருதேஶ்சாபா³தி⁴தாயா: ஸத்த்வாத் । அந்யே து தே³ஹாதி³ராத்மா, அஹம்ப்ரத்யயகோ³சரத்வாத் , வ்யதிரேகேண க⁴டாதி³வதி³த்யாதி³யுக்த்யாபா⁴ஸம் , ‘ஸ வா ஏஷ புருஷோந்நரஸமய:’ இந்த்³ரியஸம்வாதே³ ‘சக்ஷுராத³யஸ்தே ஹ வாசமூசு:’ ‘மந உவாச’, ‘யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய:’, ‘அஸதே³வேத³மக்³ர ஆஸீத்’, ‘கர்தா போ³த்³தா⁴', ‘அநஶ்நந்நந்ய:’, ‘ஆத்மாநமந்தரோ யமயதி’ இதி வாக்யாபா⁴ஸம் சாஶ்ரிதா இதி விபா⁴க³: । தே³ஹாதி³ரநாத்மா, பௌ⁴திகத்வாத் , த்³ருஶ்யத்வாத் இத்யாதி³ந்யாயை:, ‘ஆநந்த³மயோ(அ)ப்⁴யாஸாத்’ இத்யாதி³ஸூத்ரைஶ்சாபா⁴ஸத்வம் வக்ஷ்யதே ।

நநு ஸந்து விப்ரதிபத்தயஸ்ததா²பி யஸ்ய யந்மதே ஶ்ரத்³தா⁴ ததா³ஶ்ரயணாத்தஸ்ய ஸ்வார்த²: ஸேத்ஸ்யதி கிம் ப்³ரஹ்மவிசாராரம்பே⁴ணேத்யத ஆஹ -

தத்ராவிசார்யேதி ।

ப்³ரஹ்மாத்மைக்யவிஜ்ஞாநாதே³வ முக்திரிதி வஸ்துக³தி: । மதாந்தராஶ்ரயணே தத³பா⁴வாந்மோக்ஷஸித்³தி⁴: । கிஞ்சாத்மாநமந்யதா² ஜ்ஞாத்வா தத்பாபேந ஸம்ஸாராந்த⁴கூபே பதேத் , ‘அந்த⁴ம் தம: ப்ரவிஶந்தி’ ‘யே கே சாத்மஹநோ ஜநா:’ இதி ஶ்ருதே:, ‘யோ(அ)ந்யதா² ஸந்தமாத்மாநமந்யதா² ப்ரதிபத்³யதே । கிம் தேந ந க்ருதம் பாபம் சௌரேணாத்மாபஹாரிணா ॥ ’ இதி வசநாச்சேத்யர்த²: ।

அத: ஸர்வேஷாம் முமுக்ஷூணாம் நி:ஶ்ரேயஸப²லாய வேதா³ந்தவிசார: கர்தவ்ய இதிஸூத்ரார்த²முபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வேந விஷயாதி³ஸத்³பா⁴வாத³க³தார்த²த்வாத் , அதி⁴காரிலாபா⁴தா³பாதப்ரஸித்³த்⁴யா விஷயாதி³ஸம்ப⁴வாச்ச வேதா³ந்தவிஷயா மீமாம்ஸாபூஜிதா விசாரணா, வேதா³ந்தாவிரோதி⁴நோ யே தர்காஸ்தந்த்ராந்தரஸ்தா²ஸ்தாந்யுபகரணாநி யஸ்யா: ஸா நிஶ்ரேயஸாயாரப்⁴யத இத்யர்த²: ।

நநு ஸூத்ரே விசாரவாசிபதா³பா⁴வாத்ததா³ரம்ப⁴: கத²ம் ஸூத்ரார்த² இத்யத ஆஹ -

ப்³ரஹ்மேதி ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநேச்சோ²க்தித்³வாரா விசாரம் லக்ஷயித்வா தத்கர்தவ்யதாம் ப்³ரவீதீதி பா⁴வ: । ஏவம் ப்ரத²மஸூத்ரஸ்ய சத்வாரோ(அ)ர்தா²: வ்யாக்²யாநசதுஷ்டயேந த³ர்ஶிதா: । ஸூத்ரஸ்ய சாநேகார்த²த்வம் பூ⁴ஷணம் । நந்வித³ம் ஸூத்ரம் ஶாஸ்த்ராத்³ப³ஹி: ஸ்தி²த்வா ஶாஸ்த்ரமாரம்ப⁴யதி அந்தர்பூ⁴த்வா வா । ஆத்³யே தஸ்ய ஹேயதா, ஶாஸ்த்ராஸம்ப³ந்தா⁴த் । த்³விதீயே தஸ்யாரம்ப⁴கம் வாச்யம் । ந ச ஸ்வயமேவாரம்ப⁴கம் , ஸ்வஸ்மாத்ஸ்வோத்பத்தேரித்யாத்மாஶ்ரயாத் । ந சாரம்ப⁴காந்தரம் பஶ்யாம இதி । உச்யதே - ஶ்ரவணவிதி⁴நா ஆரப்³த³மித³ம் ஶாஸ்த்ரம் ஶாஸ்த்ராந்தர்க³தமேவ ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ம் ப்ரதிபாத³யதி । யதா²த்⁴யயநவிதி⁴ர்வேதா³ந்தர்க³த ஏவ க்ருத்ஸ்நவேத³ஸ்யாத்⁴யயநே ப்ரயுங்க்தே தத்³வதி³த்யநவத்³யம் ॥ 1 ॥

ப்ரத²மஸூத்ரேண ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴முபபாத்³ய ஶாஸ்த்ரமாரப⁴மாண: பூர்வோத்தராதி⁴கரணயோ: ஸங்க³திம் வக்தும் வ்ருத்தம் கீர்தயதி -

ப்³ரஹ்மேதி ।

முமுக்ஷுணா ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய வேதா³ந்தவிசார: கர்தவ்ய இத்யுக்தம் । ப்³ரஹ்மணோ விசார்யத்வோக்த்யா அர்தா²த்ப்ரமாணாதி³ விசாராணாம் ப்ரதிஜ்ஞாதத்வே(அ)பி ப்³ரஹ்மப்ரமாணம் விநா கர்துமஶக்யத்வாத் , தத்ஸ்வரூபஜ்ஞாநாயாதௌ³ லக்ஷணம் வக்தவ்யம் , தந்ந ஸம்ப⁴வதீத்யாக்ஷிப்ய ஸூத்ரக்ருதம் பூஜயந்நேவ லக்ஷணஸூத்ரமவதா⁴ரயதி -

கிம் லக்ஷணகமிதி ।

கிமாக்ஷேபே । நாஸ்த்யேவ லக்ஷணமித்யர்த²: । ஆக்ஷேபேணாஸ்யோத்தா²நாதா³க்ஷேபஸங்க³தி: । லக்ஷணத்³யோதிவேதா³ந்தாநாம் ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் லக்ஷ்யே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயோக்தே: ஶ்ருதிஶாஸ்த்ராத்⁴யாயபாத³ஸங்க³தய: । ததா² ஹி ‘யதோ வா இமாநி பூ⁴தாநி ஜாயந்தே’ இத்யாதி³வாக்யம் விஷய: । தத்கிம் ப்³ரஹ்மணோ லக்ஷணம் ந வேதி ஸந்தே³ஹ: । தத்ர பூர்வபக்ஷே ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸித்³த்⁴யா முக்த்யஸித்³தி⁴: ப²லம் , ஸித்³தா⁴ந்தே தத்ஸித்³தி⁴ரிதி பே⁴த³: । யத்³யப்யாக்ஷேபஸங்க³தௌ பூர்வாதி⁴கரணப²லமேவ ப²லமிதி க்ருத்வா ப்ருத²ங்ந வக்தவ்யம் । தது³க்தம் -
‘ஆக்ஷேபே சாபவாதே³ ச ப்ராப்த்யாம் லக்ஷணகர்மணி ।
ப்ரயோஜநம் ந வக்தவ்யம் யச்ச க்ருத்வா ப்ரவர்ததே’ இதி । ததா²பி ஸ்பஷ்டார்த²முக்தமிதி மந்தவ்யம் । யத்ர பூர்வாதி⁴கரணஸித்³தா⁴ந்தேந பூர்வபக்ஷ: தத்ராபவாதி³கீ ஸங்க³தி: ப்ராப்திஸ்தத³ர்தா² சிந்தா । தத்ர நேதி ப்ராப்தம் , ஜந்மாதே³ர்ஜக³த்³த⁴ர்மத்வேந ப்³ரஹ்மலக்ஷணத்வாயோகா³த் । ந ச ஜக³து³பாதா³நத்வே ஸதி கர்த்ருத்வம் லக்ஷணமிதி வாச்யம் , கர்துருபாதா³நத்வே த்³ருஷ்டாந்தாபா⁴வேநாநுமாநாப்ரவ்ருத்தே: । ந ச ஶ்ரௌதஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஶ்ருத்யைவ லக்ஷணஸித்³தே⁴: கிமநுமாநேநேதி வாச்யம் , அநுமாநஸ்ய ஶ்ருத்யநுக்³ராஹகத்வேந தத³பா⁴வே தத்³விரோதே⁴ வா ஶ்ருத்யர்தா²ஸித்³தே⁴: । -

ந ச ஜக³த்கர்த்ருத்வமுபாதா³நத்வம் வா ப்ரத்யேகம் லக்ஷணமஸ்த்விதி வாச்யம் , கர்த்ருமாத்ரஸ்யோபாதா³நாத்³பி⁴ந்நஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வாயோகா³த் , வஸ்துத: பரிச்சே²தா³தி³தி ப்ராப்தே புருஷாப்⁴யூஹமாத்ரஸ்யாநுமாநஸ்யாப்ரதிஷ்டி²தஸ்யாதீந்த்³ரியார்தே² ஸ்வாதந்த்ர்யாயோகா³த் , அபௌருஷேயதயா நிர்தோ³ஷஶ்ருத்யுக்தோப⁴யகாரணத்வஸ்ய ஸுகா²தி³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸம்பா⁴வயிதும் ஶக்யத்வாத் , ததே³வ லக்ஷணமிதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி -

ஜந்மாத்³யஸ்ய யத: இதி ।

அத்ர யத்³யபி ஜக³ஜ்ஜந்மஸ்தி²திலயகாரணத்வம் லக்ஷணம் ப்ரதிபாத்³யதே ததா²ப்யக்³ரே ‘ப்ரக்ருதிஶ்ச’ இத்யதி⁴கரணே தத்காரணத்வம் ந கர்த்ருத்வமாத்ரம் கிந்து கர்த்ருத்வோபாதா³நத்வோப⁴யரூபத்வமிதி வக்ஷ்யமாணம் ஸித்³த⁴வத்க்ருத்யோப⁴யகாரணத்வம் லக்ஷணமித்யுச்யத இதி ந பௌநருக்த்யம் । நநு ஜிஜ்ஞாஸ்யநிர்கு³ணப்³ரஹ்மண: காரணத்வம் கத²ம் லக்ஷணமிதி சேத் , உச்யதே - யதா² ரஜதம் ஶுக்தேர்லக்ஷணம் யத்³ரஜதம் ஸா ஶுக்திரிதி, ததா² யஜ்ஜக³த்காரணம் தத்³ப்³ரஹ்மேதி கல்பிதம் காரணத்வம் தடஸ்த²ம் ஸதே³வ ப்³ரஹ்மணோ லக்ஷணமித்யநவத்³யம் ॥

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே -

ஜந்மேத்யாதி³நா ।

ப³ஹுவ்ரீஹௌ பதா³ர்தா²: ஸர்வே வாக்யார்த²ஸ்யாந்யபதா³ர்த²ஸ்ய விஶேஷணாநி । யதா² சித்ரகோ³ர்தே³வத³த்தஸ்ய சித்ரா கா³வ: தத்³வத³த்ராபி ஜந்மாதீ³தி நபும்ஸகைகவசநத்³யோதிதஸ்ய ஸமாஹாரஸ்ய ஜந்மஸ்தி²திப⁴ங்க³ஸ்ய ஜந்ம விஶேஷணம் , ததா² ச ஜந்மந: ஸமாஸார்தை²கதே³ஶஸ்ய கு³ணத்வேந ஸம்விஜ்ஞாநம் யஸ்மிந் ப³ஹுவ்ரீஹௌ ஸ தத்³கு³ணஸம்விஜ்ஞாந இத்யர்த²: । தத்ர யஜ்ஜந்மகாரணம் தத்³ப்³ரஹ்மேதி ப்³ரஹ்மத்வவிதா⁴நமயுக்தம் , ஸ்தி²திலயகாரணாத்³பி⁴ந்நத்வேந ஜ்ஞாதே ப்³ரஹ்மத்வஸ்ய ஜ்ஞாதுமஶக்யத்வாத் । அதோ ஜந்மஸ்தி²திப⁴ங்கை³ர்நிரூபிதாநி த்ரீணி காரணத்வாநி மிலிதாந்யேவ லக்ஷணமிதி மத்வா ஸூத்ரே ஸமாஹாரோ த்³யோதித இதி த்⁴யேயம் ।

நந்வாதி³த்வம் ஜந்மந: கத²ம் ஜ்ஞாதவ்யம் , ஸம்ஸாரஸ்யாநாதி³த்வாதி³த்யத ஆஹ -

ஜந்மநஶ்சேதி ।

மூலஶ்ருத்யா வஸ்துக³த்யா சாதி³த்வம் ஜ்ஞாத்வா தத³பேக்ஷ்ய ஸூத்ரக்ருதா ஜந்மந ஆதி³த்வமுக்தமித்யர்த²: ।

இத³ம: ப்ரத்யக்ஷார்த²மாத்ரவாசித்வமாஶங்க்யோபஸ்தி²தஸர்வகார்யவாசித்வமாஹ -

அஸ்யேதீதி ।

வியதா³தி³ஜக³தோ நித்யத்வாத் ந ஜந்மாதி³ஸம்ப³ந்த⁴ இத்யத ஆஹ -

ஷஷ்டீ²தி ।

விஷயாதி³மஹாபூ⁴தாநாம் ஜந்மாதி³ஸம்ப³ந்தோ⁴ வக்ஷ்யத இதி பா⁴வ: ।

நநு ஜக³தோ ஜந்மாதே³ர்வா ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வாந்ந லக்ஷணத்வமித்யாஶங்க்ய தத்காரணத்வம் லக்ஷணமிதி பஞ்சம்யர்த²மாஹ -

யத இதீதி ।

யச்ச²ப்³தே³ந ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தமாநந்த³ரூபம் வஸ்தூச்யதே ‘ஆநந்தா³த்³த்⁴யேவ’ இதி நிர்ணீதத்வாத் । ததா² ச ஸ்வரூபலக்ஷணஸித்³தி⁴ரிதி மந்தவ்யம் ।

பதா³ர்த²முக்த்வா பூர்வஸூத்ரஸ்த²ப்³ரஹ்மபதா³நுஷங்கே³ண தச்ச²ப்³தா³த்⁴யாஹாரேண ச ஸூத்ரவாக்யார்த²மாஹ -

அஸ்யேத்யாதி³நா ।

காரணஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³ஸம்பா⁴வநார்தா²நி ஜக³தோ விஶேஷணாநி । யதா² கும்ப⁴கார: ப்ரத²மம் கும்ப⁴ஶப்³தா³பே⁴தே³ந விகல்பிதம் ப்ருது²பு³த்⁴நோத³ராகாரஸ்வரூபம் பு³த்³தா⁴வாலிக்²ய ததா³த்மநா கும்ப⁴ம் வ்யாகரோதி - ப³ஹி: ப்ரகடயதி, ததா² பரமகாரணமபி ஸ்வேப்ஸிதநாமரூபாத்மநா வ்யாகரோதீத்யநுமீயத இதி மத்வாஹ -

நாமரூபாப்⁴யாமிதி ।

இத்த²ம்பா⁴வே த்ருதீயா । ஆத்³யகார்யம் சேதநஜந்யம் , கார்யத்வாத் , கும்ப⁴வதி³தி ப்ரதா⁴நஶூந்யயோர்நிராஸ: ।

ஹிரண்யக³ர்பா⁴தி³ஜீவஜந்யத்வம் நிரஸ்யதி -

அநேகேதி ।

ஶ்ராத்³த⁴வைஶ்வாநரேஷ்ட்யாதௌ³ பிதாபுத்ரயோ: கர்த்ருபோ⁴க்த்ரோர்பே⁴தா³த்ப்ருத²கு³க்தி: । ‘யோ ப்³ரஹ்மாணம் வித³தா⁴தி பூர்வம் ஸர்வ ஏத ஆத்மநோ வ்யுச்சரந்தி’ இதி ஶ்ருத்யா ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மதே³ஹோபாதி⁴த்³வாரா ஜீவாநாம் கார்யத்வேந ஜக³ந்மத்⁴யபாதித்வாந்ந ஜக³த்காரணத்வமித்யர்த²: ।

காரணஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸம்பா⁴வயதி -

ப்ரதிநியதேதி ।

ப்ரதிநியதாநி வ்யவஸ்தி²தாநி தே³ஶகாலநிமித்தாநி யேஷாம் க்ரியாப²லாநாம் ததா³ஶ்ரயஸ்யேத்யர்த²: । ஸ்வர்க³ஸ்ய க்ரியாப²லஸ்ய மேருப்ருஷ்ட²ம் தே³ஶ: । தே³ஹபாதாதூ³ர்த்⁴வம் கால உத்தராயணமரணாதி³நிமித்தம் ச ப்ரதிநியதம் । ஏவம் ராஜஸேவாப²லே க்³ராமாதே³ர்தே³ஶாதி³வ்யவஸ்தா² ஜ்ஞேயா । ததா² ச யதா² ஸேவாப²லம் தே³ஶாத்³யபி⁴ஜ்ஞதா³த்ருகம் ததா² கர்மப²லம் , ப²லத்வாதி³தி ஸர்வஜ்ஞத்வஸித்³தி⁴ரிதி பா⁴வ: ।

ஸர்வஶக்தித்வம் ஸம்பா⁴வயதி -

மநஸாபீதி ।

நந்வந்யே(அ)பி வ்ருத்³தி⁴பரிணாமாத³யோ பா⁴வவிகாரா: ஸந்தீதி கிமிதி ஜந்மாதீ³த்யாதி³பதே³ந ந க்³ருஹ்யந்தே தத்ராஹ -

அந்யேஷாமிதி ।

வ்ருத்³தி⁴பரிணாமயோர்ஜந்மநி அபக்ஷயஸ்ய நாஶே(அ)ந்தர்பா⁴வ: இதி பா⁴வ: ।

நநு தே³ஹோ ‘ஜாயதே, அஸ்தி, வர்த⁴தே, விபரிணமதே, அபக்ஷீயதே, விநஶ்யதி’ இதி யாஸ்கமுநிவாக்யமேதத்ஸூத்ரமூலம் கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ -

யாஸ்கேதி ।

யாஸ்கமுநி: கில மஹாபூ⁴தாநாமுத்பந்நாநாம் ஸ்தி²திகாலே பௌ⁴திகேஷு ப்ரத்யக்ஷேண ஜந்மாதி³ஷட்கமுபலப்⁴ய நிருக்தவாக்யம் சகார । தந்மூலீக்ருத்ய ஜந்மாதி³ஷட்ககாரணத்வம் லக்ஷணம் ஸூத்ரார்த² இதி க்³ரஹணே ஸூத்ரக்ருதா ப்³ரஹ்மலக்ஷணம் ந ஸங்க்³ருஹீதம் கிந்து மஹாபூ⁴தாநாம் லக்ஷணமுக்தமிதி ஶங்கா ஸ்யாத்ஸா மா பூ⁴தி³தி யே ஶ்ருத்யுக்தா ஜந்மாத³யஸ்த ஏவ க்³ருஹ்யந்த இத்யர்த²: । யதி³ நிருக்தஸ்யாபி ஶ்ருதிர்மூலமிதி மஹாபூ⁴தஜந்மாதி³கமர்த²ஸ்தர்ஹி ஸா ஶ்ருதிரேவ ஸூத்ரஸ்ய மூலமஸ்து, கிமந்தர்க³டு³நா நிருக்தேநேதி பா⁴வ: । யதி³ ஜக³தோ ப்³ரஹ்மாதிரிக்தம் காரணம் ஸ்யாத்ததா³ ப்³ரஹ்மலக்ஷணஸ்ய தத்ராதிவ்யாப்த்யாதி³தோ³ஷ: ஸ்யாத் , அதஸ்தந்நிராஸாய லக்ஷணஸூத்ரேண ப்³ரஹ்ம விநா ஜக³ஜ்ஜந்மாதி³கம் ந ஸம்ப⁴வதி, காரணாந்தராஸம்ப⁴வாதி³தி யுக்தி: ஸூத்ரிதா । ஸா தர்கபாதே³ விஸ்தரேண வக்ஷ்யதே ।

அது⁴நா ஸங்க்ஷேபேண தாம் த³ர்ஶயதி -

ந யதோ²க்தேத்யாதி³நா ।

நாமரூபாப்⁴யாம் வ்யாக்ருதஸ்யேத்யாதீ³நாம் ச சதுர்ணாம் ஜக³த்³விஶேஷணாநாம் வ்யாக்²யாநாவஸரே ப்ரதா⁴நஶூந்யயோ: ஸம்ஸாரிணஶ்ச நிராஸோ த³ர்ஶித: । பரமாணூநாமசேதநாநாம் ஸ்வத: ப்ரவ்ருத்த்யயோகா³த் , ஜீவாந்யஸ்ய ஜ்ஞாநஶூந்யத்வநியமேநாநுமாநாத்ஸர்வஜ்ஞேஶ்வராஸித்³தௌ⁴ தேஷாம் ப்ரேரகாபா⁴வாத் , ஜக³தா³ரம்ப⁴கத்வாஸம்ப⁴வ இதி பா⁴வ: ।

ஸ்வபா⁴வாதே³வ விசித்ரம் ஜக³தி³தி லோகாயதஸ்தம் ப்ரத்யாஹ -

ந சேதி ।

ஜக³த உத்பத்த்யாதி³ ஸம்பா⁴வயிதும் ந ஶக்யமித்யந்வய: ।

கிம் ஸ்வயமேவ ஸ்வஸ்ய ஹேதுரிதி ஸ்வபா⁴வ உத காரணாநபேக்ஷத்வம் । நாத்³ய:, ஆத்மாஶ்ரயாத் । ந த்³விதீய இத்யாஹ -

விஶிஷ்டேதி ।

விஶிஷ்டாந்யஸாதா⁴ரணாநி தே³ஶகாலநிமித்தாநி । தேஷாம் கார்யார்தி²பி⁴ருபாதீ³யமாநத்வாத்கார்யஸ்ய காரணாநபேக்ஷத்வம் ந யுக்தமித்யர்த²: । அநேபேக்ஷத்வே தா⁴ந்யார்தி²நாம் பூ⁴விஶேஷே வர்ஷாதி³காலே பீ³ஜாதி³நிமித்தே ச ப்ரவ்ருத்திர்ந ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: ।

பூர்வோக்தஸர்வஜ்ஞத்வாதி³விஶேஷணகமீஶ்வரம் முக்த்வா ஜக³த உத்பத்யாதி³கம் ந ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴ஷ்யேண கர்தாரம் விநா கார்யம் நாஸ்தீதி வ்யதிரேக உக்த: । தேந யத்கார்யம் தத்ஸகர்த்ருகமிதி வ்யாப்திர்ஜ்ஞாயதே । ஏததே³வ வ்யாப்திஜ்ஞாநம் ஜக³தி பக்ஷே கர்தாரம் ஸாத⁴யத்ஸர்வஜ்ஞேஶ்வரம் ஸாத⁴யதி கிம் ஶ்ருத்யேதி தார்கிகாணாம் ப்⁴ராந்திமுபந்யஸ்யதி -

ஏததே³வேதி ।

ஏததே³வாநுமாநமேவ ஸாத⁴நம் ந ஶ்ருதிரிதி மந்யந்த இதி யோஜநா । அத²வா ஏதத்³வ்யாப்திஜ்ஞாநமேவ ஶ்ருத்யநுக்³ராஹகயுக்திமாத்ரத்வேநாஸ்மத்ஸம்மதம் ஸத³நுமாநம் ஸ்வதந்த்ரமிதி மந்யந்த இத்யர்த²: । ஸர்வஜ்ஞத்வமாதி³ஶப்³தா³ர்த²: । யத்³வா வ்யாப்திஜ்ஞாநஸஹக்ருதமேதல்லக்ஷணமேவாநுமாநம் ஸ்வதந்த்ரம் மந்யந்த இத்யர்த²: । தத்ராயம் விபா⁴க³: வ்யாப்திஜ்ஞாநாத் ஜக³த: கர்தாஸ்தீத்யஸ்தித்வஸித்³தி⁴: । பஶ்சாத்ஸ கர்தா, ஸர்வஜ்ஞ:, ஜக³த்காரணத்வாத் , வ்யதிரேகேண குலாலாதி³வதி³தி ஸர்வஜ்ஞத்வஸித்³தி⁴ர்லக்ஷணாதி³தி । அத்ர மந்யந்த இத்யநுமாநஸ்யாபா⁴ஸத்வம் ஸூசிதம் । ததா²ஹி - அங்குராதௌ³ தாவஜ்ஜீவ: கர்தா ந ப⁴வதி ஜீவாத்³பி⁴ந்நஸ்ய க⁴டவத³சேதநத்வநியமாத³ந்ய: கர்தா நாஸ்த்யேவேதி வ்யதிரேகநிஶ்சயாத் , யத்கார்யம் தத்ஸகர்த்ருகமிதி வ்யாப்திஜ்ஞாநாஸித்³தி⁴: । லக்ஷணலிங்க³காநுமாநே து பா³த⁴: அஶரீரஸ்ய ஜந்மஜ்ஞாநாயோகா³த் , யஜ்ஜ்ஞாநம் தந்மநோஜந்யமிதி வ்யாப்திவிரோதே⁴ந நித்யஜ்ஞாநாஸித்³தே⁴ர்ஜ்ஞாநாபா⁴வநிஶ்சயாத் , தஸ்மாத³தீந்த்³ரியார்தே² ஶ்ருதிரேவ ஶரணம் । ஶ்ருத்யர்த²ஸம்பா⁴வநார்த²த்வேநாநுமாநம் யுக்திமாத்ரம் ந ஸ்வதந்த்ரமிதி பா⁴வ: ।

நந்வித³மயுக்தம் , ஶ்ருதேரநுமாநாந்தர்பா⁴வமபி⁴ப்ரேத்ய ப⁴வதீ³யஸூத்ரக்ருதாநுமாநஸ்யைவோபந்யஸ்யத்வாதி³தி வைஶேஷிக: ஶங்கதே -

நந்விதி ।

அதோ மந்யந்தே இத்யநுமாநஸ்யாபா⁴ஸோக்திரயுக்தேதி பா⁴வ: ।

யதி³ ஶ்ருதீநாம் ஸ்வதந்த்ரமாநத்வம் ந ஸ்யாத்தர்ஹி ‘தத்து ஸமந்வயாத்’ இத்யாதி³நா தாஸாம் தாத்பர்யம் ஸூத்ரக்ருந்ந விசாரயேத் , தஸ்மாது³த்தரஸூத்ராணாம் ஶ்ருதிவிசாரார்த²த்வாத் ஜந்மாதி³ஸூத்ரே(அ)பி ஶ்ருதிரேவ ஸ்வாதந்த்ர்யேண விசார்யதே நாநுமாநமிதி பரிஹரதி -

நேதி ।

கிம் ச முமுக்ஷோர்ப்³ரஹ்மாவக³திரபீ⁴ஷ்டா யத³ர்த²மஸ்ய ஶாஸ்த்ரஸ்யாரம்ப⁴:, ஸா ச நாநுமாநாத் , ‘தம் த்வௌபநிஷத³ம்’ இதி ஶ்ருதே: । அதோ நாநுமாநம் விசார்யமித்யாஹ -

வாக்யார்தே²தி ।

வாக்யஸ்ய தத³ர்த²ஸ்ய ச விசாராத்³யத்⁴யவஸாநம் தாத்பர்யநிஶ்சய: ப்ரமேயஸம்ப⁴வநிஶ்சயஶ்ச தேந ஜாதா ப்³ரஹ்மாவக³திர்முக்தயே ப⁴வதீத்யர்த²: । ஸம்ப⁴வோ பா³தா⁴பா⁴வ: ।

நநு கிமநுமாநமுபேக்ஷிதமேவ நேத்யாஹ -

ஸத்ஸு த்விதி ।

விமதமபி⁴ந்நநிமித்தோபாதா³நகம் , கார்யத்வாதூ³ர்ணநாப்⁴யாரப்³த⁴தந்த்வாதி³வத் , விமதம் சேதநப்ரக்ருதிகம் , கார்யத்வாத் , ஸுகா²தி³வதி³த்யநுமாநம் ஶ்ருத்யர்த²தா³ர்ட்⁴யாய அபேக்ஷிதமித்யர்த²: । தா³ர்ட்⁴யம் ஸம்ஶயவிபர்யாஸநிவ்ருத்தி: । ‘மந்தவ்ய:’ இதி ஶ்ருதார்த²ஸ்தர்கேண ஸம்பா⁴வநீய இத்யர்த²: । யதா² கஶ்சித் கா³ந்தா⁴ரதே³ஶேப்⁴யஶ்சோரைரந்யத்ராரண்யே ப³த்³த⁴நேத்ர ஏவ த்யக்த: கேநசிந்முக்தப³ந்த⁴ஸ்தது³க்தமார்க³க்³ரஹணஸமர்த²: பண்டி³த: ஸ்வயம் தர்ககுஶலோ மேதா⁴வீ ஸ்வதே³ஶாநேவ ப்ராப்நுயாத் ஏவமேவேஹாவித்³யாகாமாதி³பி⁴: ஸ்வரூபாநந்தா³த் ப்ரச்யாவ்யஸ்மிந்நரண்யே ஸம்ஸாரே க்ஷிப்த: கேநசித்³த³யாபரவஶேநாசார்யேண நாஸி த்வம் ஸம்ஸாரீ கிந்து ‘தத்த்வமஸி’ இத்யுபதி³ஷ்டஸ்வரூப: ஸ்வயம் தர்ககுஶலஶ்சேத்ஸ்வரூபம் ஜாநீயாந்நாந்யதே²தி ।

ஶ்ருதி: ஸ்வஸ்யா: புருஷமதிரூபதர்காபேக்ஷாம் த³ர்ஶயதீத்யாஹ -

பண்டி³த இதி ।

ஆத்மந: ஶ்ருதேரித்யர்த²: ।

நநு ப்³ரஹ்மணோ மநநாத்³யபேக்ஷா ந யுக்தா, வேதா³ர்த²த்வாத் , த⁴ர்மவத் । கிந்து ஶ்ருதிலிங்க³வாக்யாத³ய ஏவாபேக்ஷிதா இத்யத ஆஹ -

நேதி ।

ஜிஜ்ஞாஸ்யே த⁴ர்ம இவ ஜிஜ்ஞாஸ்யே ப்³ரஹ்மணீதி வ்யாக்²யேயம் । அநுப⁴வோ ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காராக்²யோ வித்³வத³நுப⁴வ: । ஆதி³பதா³ந்மநநநிதி³த்⁴யாஸநயோர்க்³ரஹ: ।

தத்ர ஹேதுமாஹ -

அநுப⁴வேதி ।

முக்த்யர்த²ம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்ய ஶாப்³த³ஸ்ய ஸாக்ஷாத்காராவஸாநத்வாபேக்ஷணாத்ப்ரத்யக்³பூ⁴தஸித்³த⁴ப்³ரஹ்மகோ³சரத்வேந ஸாக்ஷாத்காரப²லகத்வஸம்ப⁴வாத் , தத³ர்த²ம் மநநாத்³யபேக்ஷா யுக்தா । த⁴ர்மே து நித்யபரோக்ஷே ஸாத்⁴யே ஸாக்ஷாத்காரஸ்யாநபேக்ஷிதத்வாத³ஸம்ப⁴வாச்ச ஶ்ருத்யா நிர்ணயமாத்ரமநுஷ்டா²நாயாபேக்ஷிதம் । லிங்கா³த³யஸ்து ஶ்ருத்யந்தர்பூ⁴தா ஏவ ஶ்ருதித்³வாரா நிர்ணயோபயோகி³த்வேநாபேக்ஷ்யந்தே ந மநநாத³ய: அநுபயோகா³தி³த்யர்த²: । நிரபேக்ஷ: ஶப்³த³: ஶ்ருதி: । ஶப்³த³ஸ்யார்த²ப்ரகாஶநஸாமர்த்²யம் லிங்க³ம் । பத³ம் யோக்³யேதரபதா³காங்க்ஷம் வாக்யம் । அங்க³வாக்யஸாபேக்ஷம் ப்ரதா⁴நவாக்யம் ப்ரகரணம் । க்ரமபடி²தாநாமர்தா²நாம் க்ரமபடி²தைர்யதா²க்ரமம் ஸம்ப³ந்த⁴: ஸ்தா²நம் । யதா² ஐந்த்³ராக்³ந்யாத³ய இஷ்டயோ த³ஶ க்ரமேண படி²தா: த³ஶமந்த்ராஶ்ச ‘இந்த்³ராக்³நீ ரோசநா தி³வி’ இத்யாத்³யா: தத்ர ப்ரத²மேஷ்டௌ ப்ரத²மமந்த்ரஸ்ய விநியோக³ இத்யாத்³யூஹநீயம் । ஸம்ஜ்ஞாஸாம்யம் ஸமாக்²யா । யதா²த்⁴வர்யவஸம்ஜ்ஞகாநாம் மந்த்ராணாமாத்⁴வர்யவஸம்ஜ்ஞகே கர்மணி விநியோக³ இதி விவேக: । ஏவம் தாவத்³ப்³ரஹ்ம மநநாத்³யபேக்ஷம் , வேதா³ர்த²த்வாத் , த⁴ர்மவத் , இத்யநுமாநே ஸாத்⁴யத்வேந த⁴ர்மஸ்யாநுப⁴வாயோக்³யத்வம் , அநபேக்ஷிதாநுப⁴வத்வம் சோபாதி⁴ரித்யுக்தம் । உபாதி⁴வ்யதிரேகாத்³ப்³ரஹ்மணி மநநாத்³யபேக்ஷத்வம் சோக்தம் । தத்ர யதி³ வேதா³ர்த²த்வமாத்ரேண ப்³ரஹ்மணோ த⁴ர்மேண ஸாம்யம் த்வயோச்யேத தர்ஹி க்ருதிஸாத்⁴யத்வம் விதி⁴நிஷேத⁴விகல்போத்ஸர்கா³பவாதா³ஶ்ச ப்³ரஹ்மணி த⁴ர்மவத் ஸ்யுரிதி ।

விபக்ஷே பா³த⁴கமாஹ -

புருஷேத்யாதி³நா ।

புருஷக்ருத்யதீ⁴நா ஆத்மலாப⁴ உத்பத்திர்யஸ்ய தத்³பா⁴வாச்ச த⁴ர்மே ஶ்ருத்யாதீ³நாமேவ ப்ராமாண்யமித்யந்வய: ।

த⁴ர்மஸ்ய ஸாத்⁴யத்வம் லௌகிககர்மத்³ருஷ்டாந்தேந ஸ்பு²டயதி -

கர்துமிதி ।

லௌகிகவதி³த்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டாந்தம் ஸ்பு²டயதி -

யதே²தி ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ -

ததே²தி ।

தத்³வத்³த⁴ர்மஸ்ய கர்துமகர்தும் ஶக்யத்வமுக்த்வா அந்யதா²கர்தும் ஶக்யத்வமாஹ -

உதி³த இதி ।

த⁴ர்மஸ்ய ஸாத்⁴யத்வமுபபாத்³ய தத்ர வித்⁴யாதி³யோக்³யதாமாஹ -

விதீ⁴தி ।

விதி⁴ப்ரதிஷேதா⁴ஶ்ச விகல்பாத³யஶ்ச த⁴ர்மே ஸாத்⁴யே யே(அ)ர்த²வந்த: ஸாவகாஶா ப⁴வந்தி தே ப்³ரஹ்மண்யபி ஸ்யுரித்யர்த²: ।

‘யஜேத’ ‘ந ஸுராம் பிபே³த்’ இத்யாத³யோ விதி⁴நிஷேதா⁴: । வ்ரீஹிபி⁴ர்யவைர்யா யஜேதேதி ஸம்பா⁴விதோ விகல்ப: க்³ரஹணாக்³ரஹணயோரைச்சி²க: । உதி³தாநுதி³தஹோமயோர்வ்யவஸ்தி²தவிகல்ப: । ‘ந ஹிம்ஸ்யாத்’ இத்யுத்ஸர்க³:, ‘அக்³நீஷோமீயம் பஶுமாலபே⁴த’ இத்யபவாத³: । ததா² ‘ஆஹவநீயே ஜுஹோதி’ இத்யுத்ஸர்க³:, ‘அஶ்வஸ்ய பதே³ பதே³ ஜுஹோதி’ இத்யபவாத³ இதி விவேக: । ஏதே ப்³ரஹ்மணி ஸ்யுரித்யத்ரேஷ்டாபத்திம் வாரயதி -

ந இத்யாதி³நா பூ⁴தவஸ்துவிஷயத்வாத் இத்யந்தேந ।

இத³ம் வஸ்து, ஏவம் , நைவம் , க⁴ட: படோ வேதி ப்ரகாரவிகல்ப: । அஸ்தி நாஸ்தி வேதி ஸத்தாஸ்வரூபவிகல்ப: ।

நநு வஸ்துந்யபி ஆத்மாதௌ³ வாதி³நாமஸ்தி நாஸ்தீத்யாதி³விகல்பா த்³ருஶ்யந்தே தத்ராஹ -

விகல்பநாஸ்த்விதி ।

அஸ்தித்வாதி³கோடிஸ்மரணம் புருஷபு³த்³தி⁴ஸ்தந்மூலா மந:ஸ்பந்தி³தமாத்ரா: ஸம்ஶயவிபர்யயவிகல்பா ந ப்ரமாரூபா இத்யக்ஷரார்த²: । அயம் பா⁴வ: த⁴ர்மோ ஹி யதா² யதா² ஜ்ஞாயதே ததா² ததா² கர்தும் ஶக்யதே இதி யதா²ஶாஸ்த்ரம் புருஷபு³த்³த்⁴யபேக்ஷா விகல்பா: ஸர்வே ப்ரமாரூபா ஏவ ப⁴வந்தி, தத்ஸாம்யேந ப்³ரஹ்மண்யபி ஸர்வே விகல்பா யதா²ர்தா²: ஸ்யுரிதி ।

தத்ராப்யேவமிதி வத³ந்தம் ப்ரத்யாஹ -

நேதி ।

யதி³ ஸித்³த⁴வஸ்துஜ்ஞாநமபி ஸாத்⁴யஜ்ஞாநவத்புருஷபு³த்³தி⁴மபேக்ஷ்ய ஜாயேத ததா³ ஸித்³தே⁴ விகல்பா யதா²ர்தா²: ஸ்யு:, ந ஸித்³த⁴வஸ்துஜ்ஞாநம் பௌருஷம் கிம் தர்ஹி ப்ரமாணவஸ்துஜந்யம் , ததா² ச வஸ்துந ஏகரூபத்வாதே³கமேவ ஜ்ஞாநம் ப்ரமா, அந்யே விகல்பா அயதா²ர்தா² ஏவேத்யர்த²: ।

அத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

நஹி ஸ்தா²ணாவிதி ।

ஸ்தா²ணுரேவேத்யவதா⁴ரணே ஸித்³தே⁴ ஸர்வே விகல்பா யதா²ர்தா² ந ப⁴வந்தீத்யர்த²: ।

தத்ர யத்³வஸ்துதந்த்ரம் ஜ்ஞாநம் தத்³யதா²ர்த²ம் , யத்புருஷதந்த்ரம் தந்மித்²யேதி விப⁴ஜதே -

தத்ரேதி ।

ஸ்தா²ணாவித்யர்த²: ।

ஸ்தா²ணாவுக்தந்யாயம் க⁴டாதி³ஷ்வதிதி³ஶதி -

ஏவமிதி ।

ப்ரக்ருதமாஹ -

தத்ரைவம் ஸதீதி ।

ஸித்³தே⁴(அ)ர்தே² ஜ்ஞாநப்ரமாத்வஸ்ய வஸ்த்வதீ⁴நத்வே ஸதி ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமபி வஸ்துஜந்யமேவ யதா²ர்த²ம் ந புருஷதந்த்ரம் பூ⁴தார்த²விஷத்வாத் , ஸ்தா²ணுஜ்ஞாநவதி³த்யர்த²: । அத: ஸாத்⁴யே(அ)ர்தே² ஸர்வே விகல்பா: புந்தந்த்ரா ந ஸித்³தே⁴(அ)ர்தே² இதி வைலக்ஷண்யாத் ந த⁴ர்மஸாம்யம் ப்³ராஹ்மண இதி மநநாத்³யபேக்ஷா ஸித்³தே⁴தி பா⁴வ: ।

நநு தர்ஹி ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யக்ஷாதி³கோ³சரம் , த⁴ர்மவிலக்ஷணத்வாத் , க⁴டாதி³வத் । ததா² ச ஜந்மாதி³ஸூத்ரே ஜக³த்காரணாநுமாநம் விசார்யம் , ஸித்³தா⁴ர்தே² தஸ்ய மாநத்வாத் , ந ஶ்ருதி:, ஸித்³தா⁴ர்தே² தஸ்யா அமாநத்வேந தத்³விசாரஸ்ய நிஷ்ப²லத்வாதி³தி ஶங்கதே -

நந்விதி ।

ப்ரமாணாந்தரவிஷயத்வமேவ ப்ராப்தமிதி க்ருத்வா ப்ரமாணாந்தரஸ்யைவ விசாரப்ராப்தாவிதி ஶேஷ: ।

அத்ர பூர்வபக்ஷீ ப்ரஷ்டவ்ய:, கிம் யத்கார்யம் தத்³ப்³ரஹ்மஜமித்யநுமாநம் ப்³ரஹ்மஸாத⁴கம் கிம் வா யத்கார்யம் தத்ஸகாரணமிதி । நாத்³ய:, வ்யாப்த்யஸித்³தே⁴ரித்யாஹ -

நேதி ।

ப்³ரஹ்மண இந்த்³ரியாக்³ராஹ்யத்வாத்ப்ரத்யக்ஷேண வ்யாப்திக்³ரஹாயோகா³ந்ந ப்ரமாணாந்தரவிஷயத்வமித்யர்த²: ।

இந்த்³ரியாக்³ராஹ்யத்வம் குத இத்யத ஆஹ -

ஸ்வபா⁴வத இதி ।

‘பராஞ்சி கா²நி வ்யத்ருணத்ஸ்வயம்பூ⁴:’ இதி ஶ்ருதே:, ப்³ரஹ்மணோ ரூபாதி³ஹீநத்வாச்சேத்யர்த²: ।

இந்த்³ரியாக்³ராஹ்யத்வே(அ)பி வ்யாப்திக்³ரஹ: கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ -

ஸதி ஹீதி ।

தந்நாஸ்தீதி ஶேஷ: । இத³ம் கார்யம் ப்³ரஹ்மஜமிதி வ்யாப்திப்ரத்யக்ஷம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)தீந்த்³ரியத்வாந்ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

த்³விதீயே காரணஸித்³தா⁴வபி காரணஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம் ஶ்ருதிம் விநா ஜ்ஞாதுமஶக்யமித்யாஹ -

கார்யமாத்ரமிதி ।

ஸம்ப³த்³த⁴ம் க்ருதம் யஸ்மாத் ஶ்ருதிமந்தரேண ஜக³த்காரணம் ப்³ரஹ்மேதி நிஶ்சயாலாப⁴ஸ்தஸ்மாத்தல்லாபா⁴ய ஶ்ருதிரேவ ப்ராதா⁴ந்யேந விசாரணீயா, அநுமாநம் தூபாதா³நத்வாதி³ஸாமாந்யத்³வாரா ம்ருதா³தி³வத் ப்³ரஹ்மண: ஸ்வகார்யாத்மகத்வாதி³ஶ்ரௌதார்த²ஸம்பா⁴வநார்த²ம் கு³ணதயா விசார்யமித்யுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

ஏதத்ஸூத்ரஸ்ய விஷயவாக்யம் ப்ருச்ச²தி -

கிம் புநரிதி ।

இஹ ப்³ரஹ்மணி லக்ஷணார்த²த்வேந விசாரயிதுமிஷ்டம் வாக்யம் கிமித்யர்த²: ।

அத்ர ஹி ப்ரத²மஸூத்ரே விஶிஷ்டாதி⁴காரிணோ ப்³ரஹ்மவிசாரம் ப்ரதிஜ்ஞாய ப்³ரஹ்மஜ்ஞாதுகாமஸ்ய த்³விதீயஸூத்ரே லக்ஷணமுச்யதே । ததை²வ ஶ்ருதாவபி முமுக்ஷோர்ப்³ரஹ்மஜ்ஞாதுகாமஸ்ய ஜக³த்காரணத்வோபலக்ஷணாநுவாதே³ந ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞாப்யத இதி ஶ்ரௌதார்த²க்ரமாநுஸாரித்வம் ஸூத்ரஸ்ய த³ர்ஶயிதும் ஸோபக்ரமம் வாக்யம் பட²தி -

ப்⁴ருகு³ரிதி ।

அதீ⁴ஹி ஸ்மாரய உபதி³ஶேத்யர்த²: । அத்ர யேநேத்யேகத்வம் விவக்ஷிதம் , நாநாத்வே ப்³ரஹ்மத்வவிதா⁴நாயோகா³த் । யஜ்ஜக³த்காரணம் ததே³கமித்யவாந்தரவாக்யம் । யதே³கம் காரணம் தத்³ப்³ரஹ்மேதி வா யத்காரணம் ததே³கம் ப³ஹ்மேதி வா மஹாவாக்யமிதி பே⁴த³: ।

கிம் தர்ஹி ஸ்வரூபலக்ஷணமித்யாஶங்க்ய வாக்யஶேஷாந்நிர்ணிதோ யத:ஶப்³தா³ர்த²: ஸத்யஜ்ஞாநாநந்த³ இத்யாஹ -

தஸ்ய சேதி ।

‘ய: ஸர்வஜ்ஞ:’ ‘தஸ்மாதே³தத்³ப்³ரஹ்ம நாம ரூபமந்நம் ச ஜாயதே’ ‘விஜ்ஞாநமாநந்த³ம் ப்³ரஹ்ம’ இத்யாதி³ ஶாகா²ந்தரீயவாக்யாந்யப்யஸ்ய விஷய இத்யாஹ -

அந்யாந்யபீதி ।

ஏவம் ஜாதீயகத்வமேவாஹ -

நித்யேதி ।

ததே³வம் ஸர்வாஸு ஶாகா²ஸு லக்ஷணத்³வயவாக்யாநி ஜிஜ்ஞாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்விதாநி, தத்³தி⁴யா முக்திரிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 2 ॥

யஸ்ய நி:ஶ்வஸிதம் வேதா³: ஸர்வார்த²ஜ்ஞாநஶக்தய: ।
ஶ்ரீராமம் ஸர்வவேத்தாரம் வேத³வேத்³யமஹம் ப⁴ஜே ॥ 1 ॥

வ்ருத்தாநுவாதே³ந ஸங்க³திம் வத³ந்நுத்தரஸுத்ரமவதாரயதி -

ஜக³தி³தி ।

சேதநஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ஜக³த்காரணத்வோக்த்யா ஸர்வஜ்ஞத்வமர்தா²த்ப்ரதிஜ்ஞாதம் ஸூத்ரக்ருதா, சேதநஸ்ருஷ்டேர்ஜ்ஞாநபூர்வகத்வாத் । ததா² ச ப்³ரஹ்ம ஸர்வஜ்ஞம் , ஸர்வகாரணத்வாத் , யோ யத்கர்தா ஸ தஜ்ஜ்ஞ:, யதா² குலால இதி ஸ்தி²தம் । ததே³வார்தி²கம் ஸர்வஜ்ஞத்வம் ப்ரதா⁴நாதி³நிராஸாய வேத³கர்த்ருத்வஹேதுநா த்³ரட⁴யந்நாஹேத்யர்த²: । ஹேதுத்³வயஸ்யைகார்த²ஸாத⁴நத்வாத் , ஏகவிஷயத்வமவாந்தரஸங்க³தி: । யத்³வா வேத³ஸ்ய நித்யத்வாத்³ப்³ரஹ்மண: ஸர்வஹேதுதா நாஸ்தீத்யாக்ஷேபஸங்க³த்யா வேத³ஹேதுத்வமுச்யதே ‘அஸ்ய மஹதோ பூ⁴தஸ்ய நி:ஶ்வஸிதமேதத்³யத்³ருக்³வேதோ³ யஜுர்வேத³: ஸாமவேதோ³(அ)த²ர்வாங்கி³ரஸ:’ இதி வாக்யம் விஷய: தத்கிம் வேத³ஹேதுத்வேந ப்³ரஹ்மண: ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸாத⁴யதி உத ந ஸாத⁴யதி இதி ஸந்தே³ஹ: । தத்ர வ்யாகரணாதி³வத்³வேத³ஸ்ய பௌருஷேயத்வே மூலப்ரமாணஸாபேக்ஷத்வேநாப்ராமாண்யாபாதாந்ந ஸாத⁴யதீதி பூர்வபக்ஷே ஜக³த்³தே⁴தோஶ்சேதநத்வாஸித்³தி⁴: ப²லம் । ஸித்³தா⁴ந்தே தத்ஸித்³தி⁴: । அஸ்ய வேதா³ந்தவாக்யஸ்ய ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³ஸ்ய வேத³கர்தரி ஸமந்வயோக்தே: ஶ்ருதிஶாஸ்த்ராத்⁴யாயபாத³ஸங்க³தய: । ஏவமாபாத³ம் ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய ஊஹ்யா: ।

வேதே³ ஹி ஸர்வார்த²ப்ரகாஶநஶக்திருபலப்⁴யதே, ஸா தது³பாதா³நப்³ரஹ்மக³தஶக்திபூர்விகா தத்³க³தா வா, ப்ரகாஶநஶக்தித்வாத் । கார்யக³தஶக்தித்வாத்³வா, ப்ரதீ³பஶக்திவதி³தி வேதோ³பாதா³நத்வேந ப்³ரஹ்மண: ஸ்வஸம்ப³த்³தா⁴ஶேஷார்த²ப்ரகாஶநஸாமர்த்²யரூபம் ஸர்வஸாக்ஷித்வம் ஸித்⁴யதி । யத்³வா யதா² அத்⁴யேதார: பூர்வக்ரமம் ஜ்ஞாத்வா வேத³ம் குர்வந்தி, ததா² விசித்ரகு³ணமாயாஸஹாயோ(அ)நாவ்ருதாநந்தஸ்வப்ரகாஶசிந்மாத்ர: பரமேஶ்வர: ஸ்வக்ருதபூர்வகல்பீயக்ரமஸஜாதீயக்ரமவந்தம் வேத³ராஶிம் தத³ர்தா²ம்ஶ்ச யுக³பஜ்ஜாநந்நேவ கரோதீதி ந வேத³ஸ்ய பௌருஷேயதா । யத்ர ஹ்யர்த²ஜ்ஞாநபூர்வகம் வாக்யஜ்ஞாநம் வாக்யஸ்ருஷ்டௌ காரணம் தத்ர பௌருஷேயதா, அத்ர ச யௌக³பத்³யாந்ந ஸா, அதோ வேத³கர்தா வேத³மிவ தத³ர்த²மபி ஸ்வஸம்ப³த்³த⁴ம் நாந்தரீயகதயா ஜாநாதீதி ஸர்வஜ்ஞ இதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி -

ஶாஸ்த்ரேதி ।

ஶாஸ்த்ரம் ப்ரதி ஹேதுத்வாத் , ப்³ரஹ்ம ஸர்வஜ்ஞம் ஸர்வகாரணம் ச இதி ஸங்க³தித்³வயாநுஸாரேண ஸூத்ரயோஜநாமபி⁴ப்ரேத்ய பதா³நி வ்யாசஷ்டே -

மஹத இதி ।

ஹேதோ: ஸர்வஜ்ஞத்வஸித்³த⁴யே வேத³ஸ்ய விஶேஷணாநி । தத்ர க்³ரந்த²தோ(அ)ர்த²தஶ்ச மஹத்த்வம் , ஹிதஶாஸநாத்ஶாஸ்த்ரத்வம் ।

ஶாஸ்த்ரஶப்³த³: ஶப்³த³மாத்ரோபலக்ஷணார்த² இதி மத்வாஹ -

அநேகேதி ।

புராணந்யாயமீமாம்ஸாத⁴ர்மஶாஸ்த்ராணி ஶிக்ஷாகல்பவ்யாகரணநிருக்தச்ச²ந்தோ³ஜ்யோதிஷாணி ஷட³ங்கா³நி இதி த³ஶ வித்³யாஸ்தா²நாநி வேதா³ர்த²ஜ்ஞாநஹேதவ: । தைருபக்ருதஸ்யேத்யர்த²: । அநேந மந்வாதி³பி⁴: பரிக்³ருஹீதத்வேந வேத³ஸ்ய ப்ராமாண்யம் ஸூசிதம் ।

அபோ³த⁴கத்வாபா⁴வாத³பி ப்ராமாண்யமித்யாஹ -

ப்ரதீ³பவதி³தி ।

ஸர்வார்த²ப்ரகாஶநஶக்திமத்வே(அ)ப்யசேதநத்வாத்ஸர்வஜ்ஞகல்பத்வம் யோநிருபாதா³நம் கர்த்ரு ச ।

நநு ஸர்வஜ்ஞஸ்ய யோ கு³ண: ஸர்வார்த²ஜ்ஞாநஶக்திமத்வம் வேத³ஸ்ய தத³ந்விதத்வே(அ)பி தத்³யோநே: ஸர்வஜ்ஞத்வம் குத இத்யத ஆஹ -

ந ஹீதி ।

உபாதா³நே தச்ச²க்திம் விநா கார்யே தத³யோகா³த்³வேதோ³பாதா³நஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வம் , அநுமாநம் து பூர்வம் த³ர்ஶிதம் । ந சாவித்³யாயாஸ்ததா³பத்தி: । ஶக்திமத்வே(அ)ப்யசேதநத்வாதி³தி பா⁴வ: ।

வேத³: ஸ்வவிஷயாத³தி⁴கார்த²ஜ்ஞாநவஜ்ஜந்ய: ப்ரமாணவாக்யத்வாத் , வ்யாகரணராமாயணாதி³வதி³த்யநுமாநாந்தரம் । தத்ர வ்யாப்திமாஹ -

யத்³யதி³தி ।

விஸ்தர: ஶப்³தா³தி⁴க்யம் , அநேநார்த²தோ(அ)ல்பத்வம் வத³ந் கர்துர்ஜ்ஞாநஸ்யார்தா²தி⁴க்யம் ஸூசயதி, த்³ருஶ்யதே சார்த²வாதா³தி⁴க்யம் வேதே³ । அத்ரைஷா யோஜநா - யத்³யச்சா²ஸ்த்ரம் யஸ்மாதா³ப்தாத்ஸம்ப⁴வதி ஸ தத: ஶாஸ்த்ராத³தி⁴கார்த²ஜ்ஞாந இதி ப்ரஸித்³த⁴ம் , யதா² ஶப்³த³ஸாது⁴த்வாதி³ர்ஜ்ஞேயைகதே³ஶோ(அ)ர்தோ² யஸ்ய தத³பி வ்யாகரணாதி³ பாணிந்யாதே³ரதி⁴கார்த²ஜ்ஞாத்ஸம்ப⁴வதி । யத்³யல்பார்த²மபி ஶாஸ்த்ரமதி⁴கார்த²ஜ்ஞாத்ஸம்ப⁴வதி ததா³ ‘அஸ்ய மஹத:’ இத்யாதி³ஶ்ருதேர்யஸ்மாந்மஹதோ(அ)பரிச்சி²ந்நாத்³பூ⁴தாத்ஸத்யாத்³யோநே: ஸகாஶாத் அநேகஶாகே²த்யாதி³விஶிஷ்டஸ்ய வேத³ஸ்ய புருஷநி:ஶ்வாஸவத³ப்ரயத்நேநைவ ஸம்ப⁴வ: தஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸர்வஶக்திமத்வம் சேதி கிமு வக்தவ்யமிதி ।

தத்ர வேத³ஸ்ய பௌருஷேயத்வஶங்காநிரஸார்த²ம் ஶ்ருதிஸ்த²நி:ஶ்வஸிதபதா³ர்த²மாஹ -

அப்ரயத்நேநேதி ।

ப்ரமாணாந்தரேணார்த²ஜ்ஞாநப்ரயாஸம் விநா நிமேஷாதி³ந்யாயேநேத்யர்த²: । அத்ராநுமாநேந ‘ய: ஸர்வஜ்ஞ:’ இதி ஶ்ருத்யுக்தஸர்வஜ்ஞத்வதா³ர்ட்⁴யாய பாணிந்யாதி³வத்³வேத³கர்தரி அதி⁴கார்த²ஜ்ஞாநஸத்தாமாத்ரம் ஸாத்⁴யதே ந த்வர்த²ஜ்ஞாநஸ்ய வேத³ஹேதுத்வம் நி:ஶ்வஸிதஶ்ருதிவிரோதா⁴த் , வேத³ஜ்ஞாநமாத்ரேணாத்⁴யேத்ருவத்³வேத³கர்த்ருத்வோபபத்தேஶ்ச । இயாந் விஶேஷ: - அத்⁴யேதா பராபேக்ஷ:, ஈஶ்வரஸ்து ஸ்வக்ருதவேதா³நுபூர்வீம் ஸ்வயமேவ ஸ்ம்ருத்வா ததை²வ கல்பாதௌ³ ப்³ரஹ்மாதி³ஷ்வாவிர்பா⁴வயந் அநாவ்ருதஜ்ஞாநத்வாத்தத³ர்த²மத்யவர்ஜநீயதயா ஜாநாதீதி ஸர்வஜ்ஞ இத்யநவத்³யம் ॥

அது⁴நா ப்³ரஹ்மணோ லக்ஷணாநந்தரம் ப்ரமாணஜிஜ்ஞாஸாயாம் வர்ணகாந்தரமாஹ -

அத²வேதி ।

லக்ஷணப்ரமாணயோர்ப்³ரஹ்மநிர்ணயார்த²த்வாதே³கப²லகத்வம் ஸங்க³தி: ।

‘தம் த்வௌபநிஷத³ம் புருஷம்’ இதி ஶ்ருதிர்ப்³ரஹ்மணோ வேதை³கவேத்³யத்வம் ப்³ரூதே ந வேதி ஸம்ஶயே, கார்யலிங்கே³நைவ லாக⁴வாத்கர்துரேகஸ்ய ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸித்³தே⁴ர்ந ப்³ரூதே இதி ப்ராப்தே வேத³ப்ரமாணகத்வாத் ப்³ரஹ்மணோ ந ப்ரமாணாந்தரவேத்³யத்வமிதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி -

ஶாஸ்த்ரயோநித்வாதி³தி ।

தத்³வ்யாசஷ்டே -

யதோ²க்தமிதி ।

ஸர்வத்ர பூர்வோத்தரபக்ஷயுக்தித்³வயம் ஸம்ஶயபீ³ஜம் த்³ரஷ்டவ்யம் । அத்ர பூர்வபக்ஷே அநுமாநஸ்யைவ விசார்யதாஸித்³தி⁴: ப²லம் ஸித்³தா⁴ந்தே வேதா³ந்தாநாமிதி பே⁴த³: । அநுமாநாதி³நா ப்³ரஹ்மஸித்³தி⁴: பூர்வஸூத்ரே ப்ரஸங்கா³ந்நிரஸ்தா । கிஞ்ச விசித்ரப்ரபஞ்சஸ்ய ப்ராஸாதா³தி³வதே³ககர்த்ருகதாபா³தா⁴ந்ந லாக⁴வாவதார: ।

ந ச ஸர்வஜ்ஞத்வாத்கர்துரேகத்வஸம்ப⁴வ: । ஏகத்வஜ்ஞாநாத்ஸர்வஜ்ஞத்வஜ்ஞாநம் ததஸ்ததி³த்யந்யோந்யாஶ்ரயமபி⁴ப்ரேத்யாஹ -

ஶாஸ்த்ராதே³வேதி ।

கிம் தச்சா²ஸ்த்ரமிதி ததா³ஹ -

ஶாஸ்த்ரமிதி ।

ப்ருத²கா³ரம்ப⁴மாக்ஷிபதி -

கிமர்த²மிதி ।

யேந ஹேதுநா த³ர்ஶிதம் தத: கிமர்த²மித்யர்த²: ।

ஜந்மாதி³லிங்க³காநுமாநஸ்ய ஸ்வாதந்த்ர்யேணோபந்யாஸஶங்காநிராஸார்த²ம் ப்ருத²க்ஸூத்ரமித்யாஹ -

உச்யத இதி ॥ 3 ॥

வேதா³ந்தா: ஸித்³த⁴ப்³ரஹ்மபரா உத கார்யபரா இதி நிஷ்ப²லத்வஸாபேக்ஷத்வயோ: ப்ரஸங்கா³ப்ரஸங்கா³ப்⁴யாம் ஸம்ஶயே பூர்வஸூத்ரே த்³விதீயவர்ணகேநாக்ஷேபஸங்க³த்யா பூர்வபக்ஷமாஹ

கத²ம் புநரித்யாதி³நா ।

‘ஸதே³வ ஸோம்ய’ இத்யாதீ³நாம் ஸர்வாத்மத்வாதி³ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயோக்தே:, ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । பூர்வபக்ஷே வேதா³ந்தேஷு முமுக்ஷுப்ரவ்ருத்த்யஸித்³தி⁴:, ஸித்³தா⁴ந்தே தத்ஸித்³தி⁴ரிதி விவேக: ।

கத²மித்யாக்ஷேபே ஹேது: -

யாவதேதி ।

யதோ ஜைமிநிஸூத்ரேண ஶாஸ்த்ரஸ்ய வேத³ஸ்ய க்ரியாபரத்வம் த³ர்ஶிதமதோ(அ)க்ரியார்த²த்வாத்³வேதா³ந்தநாமாநர்த²க்யம் ப²லவத³ர்த²ஶூந்யத்வம் ப்ராப்தமித்யந்வய: । ஸூத்ரஸ்யாயமர்த²: - ப்ரத²மஸூத்ரே தாவத்³வேத³ஸ்யாத்⁴யயநகரணகபா⁴வநாவிதி⁴பா⁴வ்யஸ்ய ப²லவத³ர்த²பரத்வமுக்தம் । ‘சோத³நாலக்ஷணோ(அ)ர்தோ² த⁴ர்ம:’ இதி த்³விதீயஸூத்ரே த⁴ர்மே கார்யே சோத³நா ப்ரமாணமிதி வேத³ப்ராமாண்யவ்யாபகம் கார்யபரத்வமவஸிதம் । தத்ர ‘வாயுர்வை க்ஷேபிஷ்டா²’ இத்யாத்³யர்த²வாதா³நாம் த⁴ர்மே ப்ராமாண்யமஸ்தி ந வேதி ஸம்ஶயே ஆம்நாயப்ராமாண்யஸ்ய க்ரியார்த²த்வேந வ்யாப்தத்வாத் , அர்த²வாதே³ஷு த⁴ர்மஸ்யாப்ரதீதே: அக்ரியார்தா²நாம் தேஷாமாநர்த²க்யம் நிஷ்ப²லார்த²த்வம் ।

ந சாத்⁴யயநவித்⁴யுபாத்தாநாம் நிஷ்ப²லே ஸித்³தே⁴(அ)ர்தே² ப்ராமாண்யம் யுக்தம் , தஸ்மாத³நித்யமேஷாம் ப்ராமாண்யமுச்யதே । வ்யாபகாபா⁴வாத்³வ்யாப்யம் ப்ராமாண்யம் நாஸ்த்யேவேதி யாவத் । ஏவம் பூர்வபக்ஷே(அ)பி ‘விதி⁴நா த்வேகவாக்யத்வாத்ஸ்துத்யர்தே²ந விதீ⁴நாம் ஸ்யு:’ இதி ஸூத்ரேண ஸித்³தா⁴ந்தமாஹ -

க்ரியாபரத்வமிதி ।

அநித்யமிதி ப்ராப்தே த³ர்ஶிதமித்யர்த²: । வாயுர்வை க்ஷிப்ரதமகா³மிநீ தே³வதா தத்³தே³வதாகம் கர்ம க்ஷிப்ரமேவ ப²லம் தா³ஸ்யதி, இத்யேவம் விதே⁴யார்தா²நாம் ஸ்துதிரூபார்தே²ந த்³வாரேண ‘வாயவ்யம் ஶ்வேதமாலபே⁴த’ இத்யாதி³விதி⁴வாக்யேநைகவாக்யத்வாத³ர்த²வாதா³: ஸப²லா: ஸ்யு: । ஸ்துதிலக்ஷணயா ஸப²லகார்யபரத்வாத்ப்ரமாணமர்த²வாதா³ இதி யாவத் ।

நந்வத்⁴யயநவிதி⁴க்³ருஹீதாநாம் வேதா³ந்தாநாமாநர்த²க்யம் ந யுக்தமித்யத ஆஹ -

கர்த்ரிதி ।

ந வயம் வேதா³ந்தாநாமாநர்த²க்யம் ஸாத⁴யாம: கிந்து லோகே ஸித்³த⁴ஸ்ய மாநாந்தரவேத்³யத்வாந்நிஷ்ப²லத்வாச்ச ஸித்³த⁴ப்³ரஹ்மபரத்வே தேஷாம் மாநாந்தரஸாபேக்ஷத்வநிஷ்ப²லத்வயோ: ப்ரஸங்கா³த³ப்ராமாண்யாபாதாத் , கார்யஶேஷகர்த்ருதே³வதாப²லாநாம் ப்ரகாஶநத்³வாரா கார்யபரத்வம் வக்தவ்யமிதி ப்³ரூம: । தத்ர த்வந்தத்பதா³ர்த²வாக்யாநாம் கர்த்ருதே³வதாஸ்தாவகத்வம் , விவிதி³ஷாதி³வாக்யாநாம் ப²லஸ்தாவகத்வம் ।

நநு கர்மவிஶேஷமநாரப்⁴ய ப்ரகரணாந்தராதீ⁴தாநாம் வேதா³ந்தாநாம் கத²ம் தச்சே²ஷத்வம் , மாநாபா⁴வாதி³த்யருச்யா பக்ஷாந்தரமாஹ -

உபாஸநேதி ।

மோக்ஷகாமோ(அ)ஸத்³ப்³ரஹ்மாபே⁴த³மாரோப்ய அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீத்யுபாஸீத இத்யுபாஸநாவிதி⁴:, ஆதி³ஶப்³தா³ச்ச்²ரவணாத³ய: । தத்கார்யபரத்வம் வா வக்தவ்யமித்யர்த²: ।

நநு ஶ்ருதம் ப்³ரஹ்ம விஹாயாஶ்ருதம் கார்யபரத்வம் கிமர்த²ம் வக்தவ்யமிதி தத்ராஹ -

நஹீதி ।

பரித: ஸமந்தாந்நிஶ்சயேந ஸ்தி²தம் பரிநிஷ்டி²தம் க்ருத்யநபேக்ஷம் । ஸித்³த⁴மிதி யாவத் । தஸ்ய ப்ரதிபாத³நமஜ்ஞாதஸ்ய வேதே³ந ஜ்ஞாபநம் , தந்ந ஸம்ப⁴வதி, மாநந்தரயோக்³யே(அ)ர்தே² வாக்யஸ்ய ஸம்வாதே³ ஸத்யநுவாத³கத்வாத் , ‘அக்³நிர்ஹிமஸ்ய பே⁴ஷஜம்’ இதி வாக்யவத் । விஸம்வாதே³ ச போ³த⁴கத்வாத் , ‘ஆதி³த்யோ யூப:’ இதி வாக்யவதி³த்யர்த²: ।

ஸித்³தோ⁴ ந வேதா³ர்த²:, மாநாந்தரயோக்³யத்வாத்³க⁴டவதி³த்யுக்த்வா நிஷ்ப²லத்வாச்ச ததே²த்யாஹ -

ததி³தி ।

ஸித்³த⁴ஜ்ஞாபநே ஹேயோபாதே³யாகோ³சரே ப²லாபா⁴வாச்ச தந்ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: । ப²லம் ஹி ஸுகா²வ்யாப்திர்து³:க²ஹாநிஶ்ச । தச்ச ப்ரவ்ருத்தி நிவ்ருத்திப்⁴யாம் ஸாத்⁴யம் । தே சோபாதே³யஸ்ய ப்ரவ்ருத்திப்ரயத்நகார்யஸ்ய ஹேயஸ்ய நிவ்ருத்திப்ரயத்நகார்யஸ்ய ஜ்ஞாநாப்⁴யாம் ஜாயேதே, ந ஸித்³த⁴ஜ்ஞாநாதி³தி பா⁴வ: ।

தர்ஹி ஸித்³த⁴போ³தி⁴வேத³வாதா³நாம் ஸாப²ல்யம் கத²மித்யாஶங்க்ய ‘ஆம்நாயஸ்ய’ இத்யாதி³ஸங்க்³ரஹவாக்யம் விவ்ருணோதி -

அத ஏவேதி ।

ஸித்³த⁴வஸ்துஜ்ஞாநாத்ப²லாபா⁴வாதே³வேத்யர்த²: । ‘தே³வைர்நிருத்³த⁴: ஸோ(அ)க்³நிரரோதீ³த்’ இதி வாக்யஸ்யாஶ்ருஜத்வேந ரஜதஸ்ய நிந்தா³த்³வாரா ‘ப³ர்ஹிஷி ந தே³யம்’ இதி ஸப²லநிஷேத⁴ஶேஷத்வவத் வேதா³ந்தாநாம் வித்⁴யாதி³ஶேஷத்வம் வாச்யமித்யர்த²: ।

நநு தேஷாம் மந்த்ரவத்ஸ்வாதந்த்ர்யமஸ்து நார்த²வாத³வத்³வித்⁴யேகவாக்யத்வமித்யாஶங்க்ய த்³ருஷ்டாந்தாஸித்³தி⁴மாஹ -

மந்த்ராணாம் சேதி ।

ப்ரத²மாத்⁴யாயே ப்ரமாணலக்ஷணே(அ)ர்த²வாத³சிந்தாநந்தரம் மந்த்ரசிந்தா க்ருதா ‘இஷே த்வா’ இதி மந்த்ரே ‘சி²நத்³மி’ இத்யத்⁴யாஹாராச்சா²கா²ச்சே²த³நக்ரியாப்ரதீதே:, ‘அக்³நிர்மூர்தா⁴’ இத்யாதௌ³ ச க்ரியாஸாத⁴நதே³வதாதி³ப்ரதீதே: மந்த்ரா: ஶ்ருத்யாதி³பி⁴: க்ரதௌ விநியுக்தா:, தே கிமுச்சாரணமாத்ரேணாத்³ருஷ்டம் குர்வந்த: க்ரதாவுபகுர்வந்தி உத த்³ருஷ்டேநைவார்த²ஸ்மரணேநேதி ஸந்தே³ஹே சிந்தாதி³நாப்யத்⁴யயநகாலாவக³தமந்த்ரார்த²ஸ்ய ஸ்ம்ருதிஸம்ப⁴வாத³த்³ருஷ்டார்தா² மந்த்ரா இதி ப்ராப்தே ஸித்³தா⁴ந்த: - ‘அவிஶிஷ்டஸ்து வாக்யார்த²:’ இதி லோகவேத³யோர்வாக்யார்த²ஸ்யாவிஶேஷாந்மந்த்ரவாக்யாநாம் த்³ருஷ்டேநைவ ஸ்வார்த²ப்ரகாஶநேந க்ரதூபகாரகத்வஸம்ப⁴வாத் , த்³ருஷ்டே ஸம்ப⁴வதி அத்³ருஷ்டகல்பநாநுபபத்தே:, ப²லவத³நுஷ்டா²நாபேக்ஷிதேந க்ரியாதத்ஸாத⁴நஸ்மரணேந த்³வாரேண மந்த்ராணாம் கர்மாங்க³த்வம் । ‘மந்த்ரைரேவார்த²: ஸ்மர்தவ்ய:’ இதி நியமஸ்த்வத்³ருஷ்டார்த² இதி । ததா² சார்த²வாதா³நாம் ஸ்துதிபதா³ர்த²த்³வாரா பதை³கவாக்யத்வம் விதி⁴பி⁴:, மந்த்ராணாம் து வாக்யார்த²ஜ்ஞாநத்³வாரா தைர்வாக்யைகவாக்யத்வமிதி விபா⁴க³: ।

நந்வஸ்து கர்மப்ரகரணஸ்த²வாக்யாநாம் வித்⁴யேகவாக்யத்வம் , வேதா³ந்தாநாம் து ஸித்³தே⁴ ப்ராமாண்யம் கிம் ந ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -

ந க்வசிதி³தி ।

வேதா³ந்தா வித்⁴யேகவாக்யத்வேநைவார்த²வந்த:, ஸித்³தா⁴ர்தா²வேத³கத்வாத் , மந்த்ரார்த²வாதா³தி³வதி³த்யர்த²: ।

அந்யத்ராத்³ருஷ்டாபி வேதா³ந்தேஷு கல்ப்யதாமிதி தத்ராஹ -

உபபந்நா வேதி ।

நேத்யநுஷங்க³: । ஸித்³தே⁴ ப²லாபா⁴வாஸ்யோக்தத்வாதி³தி பா⁴வ: ।

தர்ஹி ப்³ரஹ்மண்யேவ ஸ்வார்தே² விதி⁴: கல்ப்யதாம் க்ருதம் வேதா³ந்தாநாம் வித்⁴யந்தரஶேஷத்வேநேத்யத ஆஹ -

ந சேதி ।

நநு ‘த³த்⁴நா ஜுஹோதி’ இதி ஸித்³தே⁴ த³த⁴நி விதி⁴ர்த்³ருஷ்டஸ்தத்ராஹ -

க்ரியேதி ।

த³த்⁴ந: க்ரியாஸாத⁴நஸ்ய ப்ரயுஜ்யமாநதயா ஸாத்⁴யத்வாத்³விதே⁴யதா, நிஷ்க்ரியப்³ரஹ்மண: கத²மப்யஸாத்⁴யத்வாந்ந விதே⁴யத்வமித்யர்த²: ।

பா⁴ட்டமதமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

ஸ்வயமேவாருசிம் வத³ந்பக்ஷாந்தரமாஹ -

அதே²தி ।

ஸித்³தா⁴ந்தஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே -

துஶப்³த³ இதி ।

தத்³ப்³ரஹ்ம வேதா³ந்தப்ரமாணகமிதி ப்ரதிஜ்ஞாதே(அ)ர்தே² ஹேதும் ப்ருச்ச²தி -

கத²மிதி ।

ஹேதுமாஹ -

ஸமிதி ।

அந்வயதாத்பர்யவிஷயத்வம் தஸ்மாதி³த்யேவ ஹேது: । தாத்பர்யஸ்ய ஸம்யக்த்வமக²ண்டா³ர்த²விஷயகத்வம் ஸூசயிதும் ஸம் - பத³ம் ப்ரதிஜ்ஞாந்தர்க³தமேவ । ததா² சாக²ண்ட³ம் ப்³ரஹ்ம வேதா³ந்தஜப்ரமாவிஷய:, வேதா³ந்ததாத்பர்யவிஷயத்வாத் , யோ யத்³வாக்யதாத்பர்யவிஷய: ஸ தத்³வாக்யப்ரமேய:, யதா² கர்மவாக்யப்ரமேயோ த⁴ர்ம இதி ப்ரயோக³: । வாக்யார்த²ஸ்யாக²ண்ட³த்வம் - அஸம்ஸ்ருஷ்டத்வம் । வாக்யஸ்ய சாக²ண்டா³ர்த²கத்வம் - ஸ்வபதோ³பஸ்தி²தா யே பதா³ர்தா²ஸ்தேஷாம் ய: ஸம்ஸர்க³ஸ்தத்³கோ³சரப்ரமாஜநகத்வம் । ந சேத³மப்ரஸித்³த⁴ம் । ப்ரக்ருஷ்டப்ரகாஶஶ்சந்த்³ர இத்யாதி³ லக்ஷணவாக்யாநாம் லோகே லக்ஷணயா சந்த்³ராதி³வ்யக்திமாத்ரப்ரமாஹேதுத்வாத் । ஸர்வபத³லக்ஷணா சாவிருத்³தா⁴ ஸர்வைரர்த²வாத³பதை³ரேகஸ்யா: ஸ்துதேர்லக்ஷ்யத்வாங்கீ³காராத் । ததா² ஸத்யஜ்ஞாநாதி³பதை³ரக²ண்ட³ம் ப்³ரஹ்ம பா⁴தீதி ந பக்ஷாஸித்³தி⁴: । நாபி ஹேத்வஸித்³தி⁴:, உபக்ரமாதி³லிங்கை³ர்வேதா³ந்தாநாமத்³விதீயாக²ண்ட³ப்³ரஹ்மணி தாத்பர்யநிர்ணயாத் ।

தத்ர சா²ந்தோ³க்³யஷஷ்டே² உபக்ரமம் த³ர்ஶயதி -

ஸதே³வேதி ।

உத்³தா³லக: புத்ரமுவாச - ஹே ஸோம்ய ப்ரியத³ர்ஶந, இத³ம் ஸர்வம் ஜக³த் , அக்³ரே உத்பத்தே: ப்ராக்காலே ஸத³பா³தி⁴தம் ப்³ரஹ்மைவாஸீத் । ஏவகாரேண ஜக³த: ப்ருத²க்ஸத்தா நிஷித்⁴யதே । ஸஜாதீயவிஜாதீயஸ்வக³தபே⁴த³நிராஸார்த²ம் ‘ஏகமேவாத்³விதீயம்’ இதி பத³த்ரயம் । ஏவமத்³விதீயம் ப்³ரஹ்மோபக்ரம்ய ‘ஐததா³த்ம்யமித³ம் ஸர்வம்’ இத்யுபஸம்ஹரதி । இத³முபக்ரமோபஸம்ஹாரைகரூப்யம் தாத்பர்யலிங்க³ம் , யதா² ‘தத்த்வமஸி’ இதி நவக்ருத்வோ(அ)ப்⁴யாஸ: । ரூபாதி³ஹீநாத்³விதீயப்³ரஹ்மணோ மாநாந்தராயோக்³யத்வாத³பூர்வத்வமுக்தம் - ‘அத்ர வாவ கில ஸத்ஸோம்ய ந நிபா⁴லயஸே’ இதி । ஸங்கா⁴தே ஸ்தி²தம் ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்ம ந ஜாநாஸீத்யர்த²: । ‘தஸ்ய தாவதே³வ சிரம் யாவந்ந விமோக்ஷ்யே அத² ஸம்பத்ஸ்யே’ இதி ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாத்ப²லமுக்தம் விது³ஷ: । தஸ்ய யாவத்காலம் தே³ஹோ ந விமோக்ஷ்யதே தாவதே³வ தே³ஹபாதபர்யந்தோ விலம்ப³: । அத² தே³ஹபாதாநந்தரம் வித்³வாந் ப்³ரஹ்ம ஸம்பத்ஸ்யதே । விதே³ஹகைவல்யமநுப⁴வதீத்யர்த²: । ‘அநேந ஜீவேநாத்மநாநுப்ரவிஶ்ய’ இத்யாத்³யத்³விதீயஜ்ஞாநார்தோ²(அ)ர்த²வாத³: । ம்ருதா³தி³த்³ருஷ்டாந்தை: ப்ரக்ருத்யதிரேகேண விகாரோ நாஸ்தீத்யுபபத்திருக்தா ।

ஏவம் ஷங்விதா⁴நி தாத்பர்யலிங்கா³நி வ்யஸ்தாநி ஸமஸ்தாநி வா ப்ரதிவேதா³ந்தம் த்³ருஶ்யந்த இத்யைதரேயோபக்ரமவாக்யம் பட²தி -

ஆத்மா வா இதி ।

ப்³ருஹதா³ரண்யகே மது⁴காண்டோ³பஸம்ஹாரவாக்யம் ஸதா³த்மநோ நிர்விஶேஷத்வார்த²மாஹ -

ததே³ததி³தி ।

மாயாபி⁴ர்ப³ஹுரூபம் தத்³ப்³ரஹ்ம । ஏதத³பரோக்ஷம் । அபூர்வம் காரணஶூந்யம் । அநபரம் கார்யரஹிதம் । அநந்தரம் ஜாத்யந்தரமஸ்ய நாஸ்தீத்யநந்தரம் । ஏகரஸமித்யர்த²: । அபா³ஹ்யமத்³விதீயம் ।

தஸ்யாபரோக்ஷத்வமுபபாத³யதி -

அயமிதி ।

ஸர்வமநுப⁴வதீதி ஸர்வாநுபூ⁴: । சிந்மாத்ரமித்யர்த²: ।

ருக்³யஜு:ஸாமவாக்யாநுக்த்வா ஆத²ர்வணவாக்யமாஹ -

ப்³ரஹ்மைவேத³மிதி ।

யத்புரஸ்தாத்பூர்வதி³க்³வஸ்துஜாதமித³மப்³ரஹ்மேவ விது³ஷாம் பா⁴தி தத³ம்ருதம் ப்³ரஹ்மைவ வஸ்து இத்யர்த²: । ஆதி³பதே³ந ‘ஸத்யம் ஜ்ஞாநம்’ இத்யாதி³வாக்யாநி க்³ருஹ்யந்தே ।

நந்வஸ்து ப்³ரஹ்மணஸ்தாத்பர்யவிஷயத்வம் , வேதா³ந்தாநாம் கார்யமேவார்த²: கிம் ந ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -

ந சேதி ।

வேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மணி தாத்பர்யே நிஶ்சீயமாநே கார்யார்த²த்வம் ந யுக்தம் ‘யத்பர: ஶப்³த³: ஸ ஶப்³தா³ர்த²:’ இதி ந்யாயாதி³த்யர்த²: ।

யது³க்தமர்த²வாத³ந்யாயேந வேதா³ந்தாநாம் கர்த்ராதி³ஸ்தாவகத்வமிதி தத்ராஹ -

ந ச தேஷாமிதி ।

தேஷாம் கர்மஶேஷஸ்தாவகத்வம் ந பா⁴தி கிந்து ஜ்ஞாநத்³வாரா கர்ம தத்ஸாத⁴நநாஶகத்வமேவ । தத்தத்ர வித்³யாகாலே க: கர்தா கேந கரணேந கம் விஷயம் பஶ்யேத் இதி ஶ்ருதேரித்யர்த²: । அர்த²வாதா³நாம் து ஸ்வார்தே² ப²லாபா⁴வாத்ஸ்துதிலக்ஷணதேதி பா⁴வ: ।

யது³க்தம் ஸித்³த⁴த்வேந மாநாந்தரவேத்³யம் ப்³ரஹ்ம ந வேதா³ர்த² இதி தத்ராஹ -

ந ச பரீதி ।

’தத்த்வமஸி’ இதி ஶாஸ்த்ரமந்தரேணேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । த⁴ர்மோ ந வேதா³ர்த²:, ஸாத்⁴யத்வேந பாகவந்மாநாந்தரவேத்³யத்வாத் । யதி³ வேத³ம் விநா த⁴ர்மஸ்யாநிர்ணயாந்ந மாநாந்தரவேத்³யதா ததா³ ப்³ரஹ்மண்யபி துல்யம் ।

யச்சோக்தம் நிஷ்ப²லத்வாத்³ப்³ரஹ்ம ந வேதா³ர்த² இதி தத³நூத்³ய பரிஹரதி -

யத்த்வித்யாதி³நா ।

ரஹிதத்வாத்³பி⁴ந்நத்வாத் । ப்³ரஹ்மண இதி ஶேஷ: ।

யத³ப்யுக்தம் - ‘உபாஸநாபரத்வம் வேதா³ந்தாநாம்’ இதி தத்ர கிம் ப்ராணபஞ்சாக்³ந்யாதி³வாக்யாநாமுத ஸர்வேஷாமிதி । தத்ராத்³யமங்கீ³கரோதி -

தே³வதாதீ³தி ।

ஜ்யேஷ்ட²த்வாதி³கு³ண: ப²லம் சாதி³ஶப்³தா³ர்த²: । ந த்³விதீய:, விதி⁴ஶூந்யாநாம் ‘ஸத்யம் ஜ்ஞாநம்’ இத்யாதீ³நாம் ஸ்வார்தே² ப²லவதாமுபாஸநாபரத்வகல்பநாயோகா³த் ।

கிஞ்ச தத³ர்த²ஸ்ய ப்³ரஹ்மணஸ்தச்சே²ஷத்வம் ஜ்ஞாநாத்ப்ராகூ³ர்த்⁴வம் வா । ஆத்³யே, அத்⁴யஸ்தகு³ணவதஸ்தஸ்ய தச்சே²ஷத்வே(அ)பி ந த்³விதீய இத்யாஹ -

ந து ததே²தி ।

ப்ராணாதி³தே³வதாவதி³த்யர்த²: ।

‘அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மி’ இத்யேகத்வே ஜ்ஞாதே ஸதி ஹேயோபாதே³யஶூந்யதயா ப்³ரஹ்மாத்மந: ப²லாபா⁴வாத் , உபாஸ்யோபாஸகத்³வைதஜ்ஞாநஸ்ய காரணஸ்ய நாஶாச்ச நோபாஸநாஶேஷத்வமித்யாஹ -

ஏகத்வ இதி ।

த்³வைதஜ்ஞாநஸ்ய ஸம்ஸ்காரப³லாத்புநருத³யே விதா⁴நமிதி நேத்யாஹ -

நஹீதி ।

த்³ருட⁴ஸ்யேதி ஶேஷ: । ப்⁴ராந்தித்வாநிஶ்சயோ தா³ர்ட்⁴யம் , ஸம்ஸ்காரோத்த²ம் து ப்⁴ராந்தித்வேந நிஶ்சிதம் ந விதி⁴நிமித்தம் ।

யேநேதி ।

உபாஸநாயாம் காரணஸ்ய ஸத்வேநேத்யர்த²: ।

வேத³ப்ராமாண்யஸ்ய வ்யாபகம் க்ரீயார்த²கத்வமநுவத³தி -

யத்³யபீதி ।

கர்மகாண்டே³(அ)ர்த²வாதா³தீ³நாமித்யர்த²: । ததா² ச வ்யாபகாபா⁴வாத்³வேதா³ந்தேஷு வ்யாப்யாபா⁴வாநுமாநமிதி பா⁴வ: ।

வேதா³ந்தா ந ஸ்வார்தே² மாநம் , அக்ரியார்த²த்வாத் ‘ஸோ(அ)ரோதீ³த்’ இத்யாதி³வதி³த்யநுமாநே நிஷ்ப²லார்த²கத்வமுபாதி⁴ரித்யாஹ -

ததா²பீதி ।

அர்த²வாதா³நாம் நிஷ்ப²லஸ்வார்தா²மாநத்வே(அ)பீத்யர்த²: । தத்³விஷயஸ்ய தத்கரணஸ்ய । ஸ்வார்தே² ப்³ரஹ்மாத்மநீதி ஶேஷ: । ஸப²லஜ்ஞாநகரணத்வேந வேதா³ந்தாநாம் ஸ்வார்தே² மாநத்வஸித்³தே⁴ர்ந க்ரியார்த²கத்வம் தத்³வ்யாபகமிதி பா⁴வ: ।

நநு மாபூ⁴த்³வேத³ப்ராமாண்யஸ்ய வ்யாபகம் க்ரியார்த²கத்வம் , வ்யாப்யம் து ப⁴விஷ்யதி, தத³பா⁴வாத்³வேதா³ந்தாநாம் ப்ராமாண்யம் து³ர்ஜ்ஞாநமிதி, நேத்யாஹ -

ந சேதி ।

யேந வேத³ப்ராமாண்யம் ஸ்வஸ்யாநுமாநக³ம்யத்வேநாந்யத்ர க்வசித்³த்³ருஷ்டம் த்³ருஷ்டாந்தமபேக்ஷேத ததே³வ நாஸ்தீத்யர்த²: । சக்ஷுராதி³வத்³வேத³ஸ்ய ஸ்வத:ப்ராமாண்யஜ்ஞாநாந்ந தத்³வ்யாப்திலிங்கா³த்³யபேக்ஷா । ப்ராமாண்யஸம்ஶயே து ப²லவத³ஜ்ஞாதாபா³தி⁴தார்த²தாத்பர்யாத்ப்ராமாண்யநிஶ்சயோ ந க்ரியார்த²த்வேந । கூபே பதேதி³தி வாக்யே வ்யபி⁴சாராதி³தி பா⁴வ: ।

வர்ணகார்த²முபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

ஸமந்வயாதி³த்யர்த²: ।

விதி⁴வாக்யாநாமபி ப²லவத³ஜ்ஞாதார்த²த்வேந ப்ராமாண்யம் தத்துல்யம் வேதா³ந்தாநாமபீதி ஸ்தி²தம் । ஏவம் பதா³நாம் ஸித்³தே⁴(அ)ர்தே² வ்யுத்பத்திமிச்ச²தாம் ப்³ரஹ்மநாஸ்திகாநாம் மதம் , ப்³ரஹ்மணோ மாநாந்தராயோக்³யத்வாத் , ஸப²லத்வாச்ச வேதா³ந்தைகமேயத்வமித்யுக்த்யா நிரஸ்தம் । ஸம்ப்ரதி ஸர்வேஷாம் பதா³நாம் கார்யாந்விதார்தே² ஶக்திமிச்ச²தாம் விதி⁴ஶேஷத்வேந ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்ம வேதா³ந்தைர்போ³த்⁴யதே ந ஸ்வாதந்த்ர்யேணேதி வத³தாம் வ்ருத்திகாராணாம் மதநிராஸாய ஸூத்ரஸ்ய வர்ணகாந்தரமாரப்⁴யதே । தத்ர வேதா³ந்தா: கிமுபாஸநாவிதி⁴ஶேஷத்வேந ப்³ரஹ்ம போ³த⁴யந்தி உத ஸ்வாதந்த்ர்யேணேதி ஸித்³தே⁴ வ்யுத்பத்த்யபா⁴வபா⁴வாப்⁴யாம் ஸம்ஶயே பூர்வபக்ஷமாஹ -

அத்ராபர இதி ।

ப்³ரஹ்மணோ வேதா³ந்தவேத்³யத்வோக்தௌ வ்ருத்திகாரா: பூர்வபக்ஷயந்தீத்யர்த²: । உபாஸநாதோ முக்தி: பூர்வபக்ஷே, தத்த்வஜ்ஞாநாதே³வேதி ஸித்³தா⁴ந்தே ப²லம் । விதி⁴ர்நியோக³: தஸ்ய விஷய: ப்ரதிபத்திருபாஸநா ।

அஸ்யா: கோ விஷய இத்யாகாங்க்ஷாயாம் ஸத்யாதி³வாக்யைர்விதி⁴பரைரேவ ப்³ரஹ்மஸமர்ப்யத இத்யாஹ -

ப்ரதிபத்தீதி ।

விதி⁴விஷயப்ரதிபத்திவிஷயதயேத்யர்த²: ।

விதி⁴பராத்³வாக்யாத்தச்சே²ஷலாபே⁴ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

யதே²தி ।

‘யூபே பஶும் ப³த்⁴நாதி’ ‘ஆஹவநீயே ஜுஹோதி’ ‘இந்த்³ரம் யஜேத’ இதி விதி⁴ஷு கே யூபாத³ய இத்யாகாங்க்ஷாயாம் ‘யூபம் தக்ஷதி, அஷ்டாஶ்ரீகரோதி’ இதி தக்ஷணாதி³ஸம்ஸ்க்ருதம் தா³ரு யூப: । ‘அக்³நீநாத³தீ⁴த’ இத்யாதா⁴நஸம்ஸ்க்ருதோ(அ)க்³நிராஹவநீய: । ‘வஜ்ரஹஸ்த: புரந்த³ர:’ இதி விதி⁴பரைரேவ வாக்யை: ஸமர்ப்யந்தே தத்³வத்³ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: । விதி⁴பரவாக்யஸ்யாபி அந்யார்த²போ³தி⁴த்வே வாக்யபே⁴த³: ஸ்யாதி³தி ஶங்காநிராஸார்த²மபிஶப்³த³: । மாநாந்தராஜ்ஞாதாந்யபி ஶேஷதயோச்யந்தே ந ப்ரதா⁴நத்வேநேதி ந வாக்யபே⁴த³: । ப்ரதா⁴நார்த²பே⁴த³ஸ்யைவ வாக்யபே⁴த³கத்வாதி³தி பா⁴வ: ।

நநூக்தஷட்³வித⁴லிங்கை³ஸ்தாத்பர்யவிஷயஸ்ய ப்³ரஹ்மண: குதோ விதி⁴ஶேஷத்வமிதி ஶங்கதே -

குத இதி ।

வ்ருத்³த⁴வ்யவஹாரேண ஹி ஶாஸ்த்ரதாத்பர்யநிஶ்சய: । வ்ருத்³த⁴வ்யவஹாரே ச ஶ்ரோது: ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ உத்³தி³ஶ்யாபூர்வப்ரயோகோ³ த்³ருஶ்யதே । அத: ஶாஸ்த்ரஸ்யாபி தே ஏவ ப்ரயோஜநே । தே ச கார்யஜ்ஞாநஜந்யே இதி கார்யபரத்வம் ஶாஸ்த்ரஸ்ய । தத: கார்யஶேஷத்வம் ப்³ரஹ்மண இத்யாஹ -

ப்ரவ்ருத்தீதி ।

ஶாஸ்த்ரஸ்ய நியோக³பரத்வே வ்ருத்³த⁴ஸம்மதிமாஹ -

ந ததா²ஹீத்யாதி³நா ।

க்ரியா, கார்யம் , நியோகோ³, விதி⁴: த⁴ர்மோ(அ)பூர்வமித்யநர்தா²ந்தரம் ।

கோ வேதா³ர்த² இத்யாகாங்க்ஷாயாம் ஶாப³ரபா⁴ஷ்யக்ருதோக்தம் -

த்³ருஷ்டோ ஹீதி ।

தஸ்ய வேத³ஸ்ய ।

கார்யம் வேதா³ர்த² இத்யத்ர சோத³நாஸூத்ரஸ்த²ம் பா⁴ஷ்யமாஹ -

சோத³நேதி ।

க்ரியாயா நியோக³ஸ்ய ஜ்ஞாநத்³வாரா ப்ரவர்தகம் வாக்யம் சோத³நேத்யுச்யத இத்யர்த²: ।

ஶப³ரஸ்வாமிஸம்மதிமுக்த்வா ஜைமிநிஸம்மதிமாஹ -

தஸ்ய ஜ்ஞாநமிதி ।

தஸ்ய த⁴ர்மஸ்ய ஜ்ஞாபகமபௌருஷேயவிதி⁴வாக்யமுபதே³ஶ: । தஸ்ய த⁴ர்மேணாவ்யதிரேகாதி³த்யர்த²: ।

பதா³நாம் கார்யாந்விதார்தே² ஶக்திரித்யத்ர ஸூத்ரம் பட²தி -

தத்³பூ⁴தாநாமிதி ।

தத்தத்ர வேதே³ பூ⁴தாநாம் ஸித்³தா⁴ர்த²நிஷ்டா²நாம் பதா³நாம் க்ரியார்தே²ந கார்யவாசிநா லிஙாதி³பதே³ந ஸமாம்நாய: ஸஹோச்சாரணம் கர்தவ்யம் । பதா³ர்த²ஜ்ஞாநஸ்ய வாக்யார்த²ரூபகார்யதீ⁴நிமித்தத்வாதி³த்யர்த²: । கார்யாந்விதார்தே² ஶக்தாநி பதா³நி கார்யவாசிபதே³ந ஸஹ பதா³ர்த²ஸ்ம்ருதித்³வாரா கார்யமேவ வாக்யார்த²ம் போ³த⁴யந்தீதி பா⁴வ: ।

ப²லிதமாஹ -

அத இதி ।

யதோ வ்ருத்³தா⁴ ஏவமாஹு:, அதோ விதி⁴நிஷேத⁴வாக்யமேவ ஶாஸ்த்ரம் । அர்த²வாதா³தி³கம் து தச்சே²ஷதயோபக்ஷீணம் । தேந கர்மஶாஸ்த்ரேண ஸாமாந்யம் ஶாஸ்த்ரத்வம் । தஸ்மாத்³வேதா³ந்தாநாம் கார்யபரத்வேநைவ அர்த²வத்வம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

நநு வேதா³ந்தேஷு நியோஜ்யஸ்ய விதே⁴யஸ்ய சாத³ர்ஶநாத்கத²ம் கார்யதீ⁴ரிதி । தத்ராஹ -

ஸதி சேதி ।

நநு த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஸூத்ரகாராப்⁴யாமிஹ காண்ட³த்³வயே(அ)ர்த²பே⁴த³ உக்த:, ஏககார்யார்த²த்வே ஶாஸ்த்ரபே⁴தா³நுபபத்தே: । தத்ர காண்ட³த்³வயே ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴தே³ ஸதி ப²லவைலக்ஷண்யம் வாச்யம் । ததா² ச ந முக்திப²லாய ஜ்ஞாநஸ்ய விதே⁴யதா, முக்தேர்விதே⁴யக்ரியாஜந்யத்வே கர்மப²லாத³விஶேஷப்ரஸங்கா³த³விஶேஷே ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴தா³ஸித்³தே⁴: । அத: கர்மப²லவிலக்ஷணத்வாந்நித்யஸித்³த⁴முக்தேஸ்தத்³வ்யஞ்ஜகஜ்ஞாநவிதி⁴ரயுக்த இத்யாஶங்கதே -

நந்விஹேதி ।

முக்தே: கர்மப²லாத்³வைலக்ஷண்யமஸித்³த⁴மிதி தத³ர்த²ம் ஜ்ஞாநம் விதே⁴யம் ।

ந ச தர்ஹி ஸப²லம் கார்யமேவ வேதா³ந்தேஷ்வபி ஜிஜ்ஞாஸ்யமிதி தத்³பே⁴தா³ஸித்³தி⁴ரிதி வாச்யம் , இஷ்டத்வாத் । ந ச ப்³ரஹ்மணோ ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வஸூத்ரவிரோத⁴:, ஜ்ஞாநவிதி⁴ஶேஷத்வேந ஸூத்ரக்ருதா ப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³நாதி³தி பரிஹரதி -

நேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ விதி⁴ப்ரயுக்தத்வம் ஸ்பு²டயதி -

ஆத்மா வா இதி ।

‘ப்³ரஹ்ம வேத³’ இத்யத்ர ப்³ரஹ்மபா⁴வகாமோ ப்³ரஹ்மவேத³நம் குர்யாதி³தி விதி⁴: பரிணம்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் । லோகம் ஜ்ஞாநஸ்வரூபம் ।

வேதா³ந்தாநேவார்த²தோ த³ர்ஶயதி -

நித்ய இதி ।

நநு கிம் விதி⁴ப²லமிதி ததா³ஹ -

தது³பாஸநாதி³தி ।

ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மோபாஸநாத் ‘ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி பரம்’ இதி ஶாஸ்த்ரோக்தோ மோக்ஷ: ஸ்வர்க³வல்லோகாப்ரஸித்³த⁴: ப²லமித்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மண: கர்தவ்யோபாஸநாவிஷயகவிதி⁴ஶேஷத்வாநங்கீ³காரே பா³த⁴கமாஹ -

கர்தவ்யேதி ।

வித்⁴யஸம்ப³த்³த⁴ஸித்³த⁴போ³தே⁴ ப்ரவ்ருத்த்யாதி³ப²லாபா⁴வாத்³வேதா³ந்தாநாம் வைப²ல்யம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: । நந்விதி ஶங்கா ஸ்பஷ்டார்தா² ।

த்³ருஷ்டாந்தவைஷம்யேண பரிஹரதி -

ஸ்யாதி³தி ।

ஏதத³ர்த²வத்வமேவம்சேத்ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

ஏவம் ஶப்³தா³ர்த²மாஹ -

யதி³தி ।

கிஞ்ச யதி³ ஜ்ஞாநாதே³வ முக்திஸ்ததா³ ஶ்ரவணஜந்யஜ்ஞாநாநந்தரம் மநநாதி³விதி⁴ர்ந ஸ்யாத் , தத்³விதே⁴ஶ்ச கார்யஸாத்⁴யா முக்திரித்யாஹ -

ஶ்ரோதவ்ய இதி ।

ஶப்³தா³நாம் கார்யாந்விதஶக்தே:, ப்ரவ்ருத்த்யாதி³ப²லஸ்யைவ ஶாஸ்த்ரத்வாத் , ஸித்³தே⁴ ப²லாபா⁴வாத் , மநநாதி³விதே⁴ஶ்ச கார்யபரா வேதா³ந்தா இதி பூர்வபக்ஷமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

வேதா³ந்தா ந விதி⁴பரா: ஸ்வார்தே² ப²லவத்வே ஸதி நியோஜ்யவிது⁴ரத்வாத் , நாயம் ஸர்ப இதி வாக்யவத் ।

‘ஸோ(அ)ரோதீ³த்’ ‘ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இதி வாக்யயோர்நிராஸாய ஹேதௌ விஶேஷணத்³வயமிதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி -

அத்ரேதி ।

யது³க்தம் மோக்ஷகாமஸ்ய நியோஜ்யஸ்ய ஜ்ஞாநம் விதே⁴யமிதி, தந்நேத்யாஹ -

நேதி ।

மோக்ஷோ ந விதி⁴ஜந்ய:, கர்மப²லவிலக்ஷணத்வாத் , ஆத்மவதி³த்யர்த²: ।

உக்தஹேதுஜ்ஞாநாய கர்மதத்ப²லே ப்ரபஞ்சயதி -

ஶாரீரமித்யாதி³நா வர்ணிதம் ஸம்ஸாரரூபமநுவத³தி இத்யந்தேந ।

அத² வேதா³த்⁴யயநாநந்தரம் , அதோ - வேத³ஸ்ய ப²லவத³ர்த²பரத்வாத் , த⁴ர்மநிர்ணயாய கர்மவாக்யவிசார: கர்தவ்ய இதி ஸூத்ரார்த²: ।

ந கேவலம் த⁴ர்மாக்²யம் கர்ம கிந்து அத⁴ர்மோ(அ)பீத்யாஹ -

அத⁴ர்மோ(அ)பீதி ।

நிஷேத⁴வாக்யப்ரமாணத்வாதி³த்யர்த²: ।

கர்மோக்த்வா ப²லமாஹ -

தயோரிதி ।

மோக்ஷஸ்து அதீந்த்³ரியோ விஶோக: ஶரீராத்³யபோ⁴க்³யோ விஷயாத்³யஜந்யோ(அ)நாத்மவித்ஸ்வப்ரஸித்³த⁴ இதி வைலக்ஷண்யஜ்ஞாநாய ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி விஶேஷணாநி ।

ஸாமாந்யேந கர்மப²லமுக்த்வா த⁴ர்மப²லம் ப்ருத²க்ப்ரபஞ்சயதி -

மநுஷ்யத்வாதீ³தி ।

‘ஸ ஏகோ மாநுஷ ஆநந்த³:’ தத: ஶதகு³ணோ க³ந்த⁴ர்வாதீ³நாமிதி ஶ்ருதேரநுப⁴வாநுஸாரித்வமநுஶப்³தா³ர்த²: ।

ததஶ்ச ।

ஸுக²தாரதம்யாதி³த்யர்த²: । மோக்ஷஸ்து நிரதிஶய:, தத்ஸாத⁴நம் ச தத்வஜ்ஞாநமேகரூபமிதி வைலக்ஷண்யம் ।

கிம் ச ஸாத⁴நசதுஷ்டயஸம்பந்ந ஏகரூப ஏவ மோக்ஷவித்³யாதி⁴காரீ, கர்மணி து நாநாவித⁴ இதி வைலக்ஷண்யமாஹ -

த⁴ர்மேதி ।

க³ம்யதே ந கேவலம் கிம் து ப்ரஸித்³த⁴ம் சேத்யர்த²: । அர்தி²த்வம் ப²லகாமித்வம் । ஸாமர்த்²யம் லௌகிகம் புத்ராதி³ । ஆதி³பதா³த்³வித்³வத்த்வம் ஶாஸ்த்ராநிந்தி³தத்வம் ச ।

கிம் ச கர்மப²லம் மார்க³ப்ராப்யம் , மோக்ஷஸ்து நித்யாப்த இதி பே⁴த³மாஹ -

ததே²தி ।

உபாஸநாயாம் சித்தஸ்தை²ர்யப்ரகர்ஷாத³ர்சிராதி³மார்கே³ண ப்³ரஹ்மலோகக³மநம் ‘தே(அ)ர்சிஷம்’ இத்யாதி³நா ஶ்ரூயத இத்யர்த²: ।
‘அக்³நிஹோத்ரம் தப: ஸத்யம் வேதா³நாம் சாநுபாலநம் ।
ஆதித்²யம் வைஶ்வதே³வம் ச இஷ்டமித்யபி⁴தீ⁴யதே ॥
வாபீகூபதடா³கா³தி³ தே³வதாயதநாநி ச ।
அந்நப்ரதா³நமாராம: பூர்தமித்யபி⁴தீ⁴யதே ॥
ஶரணாக³தஸந்த்ராணம் பூ⁴தாநாம் சாப்யஹிம்ஸநம் ।
ப³ஹிர்வேதி³ ச யத்³தா³நம் த³த்தமித்யபி⁴தீ⁴யதே ॥ ’

தத்ராபி ।

சந்த்³ரலோகே(அ)பீத்யர்த²: । ஸம்பததி க³ச்ச²தி அஸ்மால்லோகாத³மும் லோகமநேநேதி ஸம்பாத: கர்ம । யாவத்கர்ம போ⁴க்தவ்யம் தாவத்ஸ்தி²த்வா புநராயாந்தீத்யர்த²: ।

மநுஷ்யத்வாதூ³ர்த்⁴வங்க³தேஷு ஸுக²ஸ்ய தாரதம்யமுக்த்வா அதோ⁴க³தேஷு ததா³ஹ -

ததே²தி ।

இதா³நீம் து³:க²தத்³தே⁴துதத³நுஷ்டா²யிநாம் தாரதம்யம் வத³ந்நத⁴ர்மப²லம் ப்ரபஞ்சயதி -

ததோ²ர்த்⁴வமிதி ।

த்³விவித⁴ம் கர்மப²லம் மோக்ஷஸ்ய தத்³வைவலக்ஷண்யஜ்ஞாநாய ப்ரபஞ்சிதமுபஸம்ஹரதி -

ஏவமிதி ।

அஸ்மிதாகாமக்ரோத⁴ப⁴யாந்யாதி³ஶப்³தா³ர்த²: । ‘தே தம் முக்த்வா ஸ்வர்க³லோகம் விஶாலம்’ இத்யாத்³யா ஸ்ம்ருதி: । காஷ்டோ²பசயாஜ்ஜ்வாலோபசயத³ர்ஶநாத் , ப²லதாரதம்யேந ஸாத⁴நதாரதம்யாநுமாநம் ந்யாய: ।

ஶ்ருதிமாஹ -

ததா²சேதி ।

மோக்ஷோ ந கர்மப²லம் , கர்மப²லவிருத்³தா⁴தீந்த்³ரியத்வவிஶோகத்வஶரீராத்³யபோ⁴க்³யத்வாதி³த⁴ர்மவத்வாத் , வ்யதிரேகேண ஸ்வர்கா³தி³வதி³தி ந்யாயாநுக்³ராஹ்யாம் ஶ்ருதிமாஹ -

அஶரீரமிதி ।

வாவேத்யவதா⁴ரணே । தத்த்வதோ விதே³ஹம் ஸந்தமாத்மாநம் வைஷயிகே ஸுக²து³:கே² நைவ ஸ்ப்ருஶத இத்யர்த²: ।

மோக்ஷஶ்சேது³பாஸநாரூபத⁴ர்மப²லம் , ததே³வ ப்ரியமஸ்தீதி தந்நிஷேதா⁴யோக³ இத்யாஹ -

த⁴ர்மகார்யத்வே ஹீதி ।

நநு ப்ரியம் நாம வைஷயிகம் ஸுக²ம் தந்நிஷித்⁴யதே, மோக்ஷஸ்து த⁴ர்மப²லமேவ, கர்மணாம் விசித்ரதா³நஸாமர்த்²யாதி³தி ஶங்கதே -

அஶரீரத்வமேவேதி ।

ஆத்மநோ தே³ஹாஸங்கி³த்வமஶரீரத்வம் , தஸ்யாநாதி³த்வாந்ந கர்மஸாத்⁴யதேத்யாஹ -

நேதி ।

அஶரீரம் ஸ்தூ²லதே³ஹஶூந்யம் , தே³ஹேஷ்வநேகேஷு அநித்யேஷு ஏகம் நித்யமவஸ்தி²தம் , மஹாந்தம் வ்யாபிநம் ।

ஆபேக்ஷிகமஹத்த்வம் வாரயதி -

விபு⁴மிதி ।

தமாத்மாநம் ஜ்ஞாத்வா தீ⁴ர: ஸந் ஶோகோபலக்ஷிதம் ஸம்ஸாரம் நாநுப⁴வதீத்யர்த²: ।

ஸூக்ஷ்மதே³ஹாபா⁴வே ஶ்ருதிமாஹ -

அப்ராண இதி ।

ப்ராணமநஸோ: க்ரியாஜ்ஞாநஶக்த்யோர்நிஷேதா⁴த் , தத³தீ⁴நாநாம் கர்மஜ்ஞாநேந்த்³ரியாணாம் நிஷேதோ⁴ ஹி யத:, அத: ஶுத்³த⁴ இத்யர்த²: । தே³ஹத்³வயாபா⁴வே ஶ்ருதி: ‘அஸங்கோ³ ஹி’ இதி ।

நிர்தே³ஹாத்மஸ்வரூபமோக்ஷஸ்யாநாதி³பா⁴வத்வே ஸித்³தே⁴ ப²லிதமாஹ -

அத ஏவேதி ।

நித்யத்வே(அ)பி பரிணாமிதயா த⁴ர்மகார்யத்வம் மோக்ஷஸ்யேத்யாஶங்க்ய நித்யம் த்³வேதா⁴ விப⁴ஜதே -

தத்ர கிஞ்சிதி³தி ।

நித்யவஸ்துமத்⁴ய இத்யர்த²: । பரிணாமி ச தந்நித்யம் சேதி பரிணாமிநித்யம் ।

ஆத்மா து கூடஸ்த²நித்ய இதி ந கர்மஸாத்⁴ய இத்யாஹ -

இத³ம் த்விதி ।

பரிணாமிநோ நித்யத்வம் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாகல்பிதம் மித்²யைவ । கூடஸ்த²ஸ்ய து நாஶகாபா⁴வாந்நித்யத்வம் பாரமார்தி²கம் ।

கூடஸ்த²த்வஸித்⁴யர்த²ம் பரிஸ்பந்தா³பா⁴வமாஹ -

வ்யோமவதி³தி ।

பரிணாமாபா⁴வமாஹ -

ஸர்வவிக்ரியாரஹிதமிதி ।

ப²லாநபேக்ஷித்வாந்ந ப²லார்தா²பி க்ரியேத்யாஹ -

நித்யத்ருப்தமிதி ।

த்ருப்திரநபேக்ஷத்வம் , விஶோகம் ஸுக²ம் வா । நிரவயவத்வாந்ந க்ரியா । தஸ்ய பா⁴நார்த²மபி ந க்ரியா, ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிஷ்ட்வாத் । அத: கூடஸ்த²த்வாந்ந கர்மஸாத்⁴யோ மோக்ஷ இத்யுக்தம் ।

கர்மதத்கார்யாஸங்கி³த்வாச்ச ததே²த்யாஹ -

யத்ரேதி ।

காலாநவச்சி²ந்நத்வாச்சேத்யாஹ -

காலேதி ।

காலத்ரயம் ச நோபாவர்தத இதி யோக்³யதயா ஸம்ப³ந்த⁴நீயம் ।

த⁴ர்மாத்³யநவச்சே²தே³ மாநமாஹ -

அந்யத்ரேதி ।

அந்யதி³த்யர்த²: । க்ருதாத்கார்யாத் , அக்ருதாச்ச காரணாத் , பூ⁴தாத்³ப⁴வ்யாச்ச, சகாராத்³வர்தமாநாச்ச அந்யத்³யத்பஶ்யஸி தத்³வதே³த்யர்த²: ।

நநு உக்தா: ஶ்ருதயோ ப்³ரஹ்மண: கூடஸ்தா²ஸங்கி³த்வம் வத³ந்து, மோக்ஷஸ்ய நியோக³ப²லத்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³தி, தத்ராஹ -

அத இதி ।

தத்கைவல்யம் ப்³ரஹ்மைவ । கர்மப²லவிலக்ஷணத்வாதி³த்யர்த²: । ப்³ரஹ்மாபே⁴தா³ந்மோக்ஷஸ்ய கூடஸ்த²த்வம் த⁴ர்மாத்³யஸங்கி³த்வம் சேதி பா⁴வ: । யத்³வா தஜ்ஜிஜ்ஞாஸ்யம் தத்³ப்³ரஹ்ம அத: ப்ருத²க்³ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வாத்³த⁴ர்மாத்³யஸ்ப்ருஷ்டமித்யர்த²: । அத: ஶப்³தா³பா⁴வபாடே²(அ)ப்யயமேவார்த²: । ப்³ரஹ்மணோ விதி⁴ஸ்பர்ஶோ ஶாஸ்த்ரப்ருத²க்த்வம் ந ஸ்யாத் , கார்யவிலக்ஷணாநதி⁴க³தவிஷயலாபா⁴த் । நஹி ப்³ரஹ்மாத்மைக்யம் பே⁴த³ப்ரமாணே ஜாக்³ரதி விதி⁴பரவாக்யால்லப்³து⁴ம் ஶக்யம் । ந வா தத்³விநா விதே⁴ரநுபபத்தி: । யோஷித³க்³ந்யைக்யோபாஸ்திவிதி⁴த³ர்ஶநாதி³தி பா⁴வ: ।

அத²வா மோக்ஷஸ்ய நியோகா³ஸாத்⁴யத்வே ப²லிதம் ஸூத்ரார்த²மாஹ -

அத இதி ।

யத³த்ர ஜிஜ்ஞாஸ்யம் ப்³ரஹ்ம தத்ஸ்வதந்த்ரமேவ வேதா³ந்தைருபதி³ஶ்யதே । ஸமந்வயாதி³த்யர்த²: ।

விபக்ஷே த³ண்ட³ம் பாதயதி -

தத்³யதீ³தி ।

தத்ரைவம் ஸதீதி ।

மோக்ஷே ஸாத்⁴யத்வேநாநித்யே ஸதீத்யர்த²: ।

அத இதி ।

முக்தேர்நியோகா³ஸாத்⁴யத்வேந நியோஜ்யாலாபா⁴த் । கர்தவ்யநியோகா³பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

ப்ரதீ³பாத்தமோநிவ்ருத்திவஜ்ஜ்ஞாநாத³ஜ்ஞாநநிவ்ருத்திரூபமோக்ஷஸ்ய த்³ருஷ்டப²லத்வாச்ச ந நியோக³ஸாத்⁴யத்வமித்யாஹ -

அபிசேதி ।

யோ ப்³ரஹ்மாஹமிதி வேத³ ஸ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி । பரம் காரணமவரம் கார்யம் தத்³ரூபே தத³தி⁴ஷ்டா²நே தஸ்மிந்த்³ருஷ்டே ஸதி அஸ்ய த்³ரஷ்டுரநாரப்³த⁴ப²லாநி கர்மாணி நஶ்யந்தி । ப்³ரஹ்மண: ஸ்வரூபமாநந்த³ம் வித்³வாந்நிர்ப⁴யோ ப⁴வதி, த்³விதீயாபா⁴வாத் । அப⁴யம் ப்³ரஹ்ம ப்ராப்தோ(அ)ஸி, அஜ்ஞாநஹாநாத்தஜ்ஜீவாக்²யம் ப்³ரஹ்ம கு³ரூபதே³ஶாதா³த்மாநமேவ அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீத்யவேத் விதி³தவத் । தஸ்மாத்³வேத³நாத்தத்³ப்³ரஹ்ம பூர்ணமப⁴வத் । பரிச்சே²த³ப்⁴ராந்திஹாநாதே³கத்வம் , அஹம் ப்³ரஹ்ம இத்யநுப⁴வதஸ்தத்ராநுப⁴வகாலே மோஹஶோகௌ ந ஸ்த இதி ஶ்ருதீநாமர்த²: ।

தாஸாம் தாத்பர்யமாஹ -

ப்³ரஹ்மேதி ।

வித்³யாதத்ப²லயோர்மத்⁴ய இத்யர்த²: । மோக்ஷஸ்ய விதி⁴ப²லத்வே ஸ்வர்கா³தி³வத்காலாந்தரபா⁴வித்வம் ஸ்யாத் , ததா² ச ஶ்ருதிபா³த⁴ இதி பா⁴வ: ।

இதஶ்ச மோக்ஷோ வைதோ⁴ நேத்யாஹ -

ததே²தி ।

தத்³ப்³ரஹ்மைதத்ப்ரத்யக³ஸ்மீதி பஶ்யந் தஸ்மாஜ்ஜ்ஞாநாத் வாமதே³வோ முநீந்த்³ர: ஶுத்³த⁴ம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபேதே³ ஹ தத்ர ஜ்ஞாநே திஷ்ட²ந் த்³ருஷ்டவாநாத்மமந்த்ராந் ஸ்வஸ்ய ஸர்வாத்மத்வப்ரகாஶகாந் ‘அஹம் மநு:’ இத்யாதீ³ந்த³த³ர்ஶேத்யர்த²: ।

யத்³யபி ஸ்தி²திர்கா³நக்ரியாயா லக்ஷணம் , ப்³ரஹ்மத³ர்ஶநம் து ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்திக்ரியாயா ஹேதுரிதி வைஷம்யமஸ்தி ததா²பி ‘லக்ஷணஹேத்வோ: க்ரியாயா:’ இதி ஸூத்ரேண க்ரியாம் ப்ரதி லக்ஷணஹேத்வோரர்த²யோர்வர்தமாநாத்³தா⁴தோ: பரஸ்ய லட: ஶத்ருஶாநசாவாதே³ஶௌ ப⁴வத இதி விஹிதஶத்ருப்ரத்யயஸாமர்த்²யாத்திஷ்ட²ந்கா³யதி இத்யுக்தே தத்கர்த்ருகம் கார்யாந்தரம் மத்⁴யே ந பா⁴தீத்யேதாவதா பஶ்யந் ப்ரதிபேதே³ இத்யஸ்ய த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

யதே²தி ।

கிம் ச ஜ்ஞாநாத³ஜ்ஞாநநிவ்ருத்தி: ஶ்ரூயதே । ஜ்ஞாநஸ்ய விதே⁴யத்வே கர்மத்வாத³வித்³யாநிவர்தகத்வம் ந யுக்தம் , அதோ போ³த⁴கா ஏவ வேதா³ந்தா ந விதா⁴யகா இத்யாஹ -

த்வம் ஹீதி ।

பா⁴ரத்³வாஜாத³ய: ஷட்³ருஷய: பிப்பலாத³ம் கு³ரும் பாத³யோ: ப்ரணம்ய ஊசிரே - த்வம் க²ல்வஸ்மாகம் பிதா । யஸ்த்வமவித்³யாமஹோத³தே⁴: பரம் புநராவ்ருத்திஶூந்யம் பாரம் ப்³ரஹ்ம வித்³யாப்லவேநாஸ்மாம்ஸ்தாரயஸி ப்ராபயஸி । ஜ்ஞாநேநாஜ்ஞாநம் நாஶயஸீதி யாவத் ।

ப்ரஶ்நவாக்யமுக்த்வா சா²ந்தோ³க்³யமாஹ -

ஶ்ருதமிதி ।

அத்ர ‘தாரயது’ இத்யந்தமுபக்ரமஸ்த²ம் , ஶேஷமுபஸம்ஹாரஸ்த²மிதி பே⁴த³: । ஆத்மவிச்சோ²கம் தரதீதி ப⁴க³வத்துல்யேப்⁴யோ மயா ஶ்ருதமேவ ஹி ந த்³ருஷ்டம் , ஸோ(அ)ஹமஜ்ஞத்வாத் ஹே ப⁴க³வ:, ஶோசாமி, தம் ஶோசந்தம் மாம் ப⁴க³வாநேவ ஜ்ஞாநப்லவேந ஶோகஸாக³ரஸ்ய பரம் பாரம் ப்ராபயத்விதி நாரதே³நோக்த: ஸநத்குமாரஸ்தஸ்மை தபஸா த³க்³த⁴கில்பி³ஷாய நாரதா³ய தமஸ: ஶோகநிதா³நாஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞாநேந நிவ்ருத்திரூபம் பாரம் ப்³ரஹ்ம த³ர்ஶிதவாநித்யர்த²: । ‘ஏதத்³யோ வேத³ஸோ(அ)வித்³யாக்³ரந்தி²ம் விகிரதி’ இதி வாக்யமாதி³ஶப்³தா³ர்த²: ।

ஏவம் ஶ்ருதேஸ்தத்த்வப்ரமா முக்திஹேதுர்ந கர்மேத்யுக்தம் । தத்ராக்ஷபாத³கௌ³தமமுநிஸம்மதிமாஹ -

ததா² சேதி ।

கௌ³ரோ(அ)ஹமிதி மித்²யாஜ்ஞாநஸ்யாபாயே ராக³த்³வேஷமோஹாதி³தோ³ஷாணாம் நாஶ:, தோ³ஷாபாயாத்³த⁴ர்மாத⁴ர்மஸ்வரூபப்ரவ்ருத்தேரபாய:, ப்ரவ்ருத்யபாயாத்புநர்தே³ஹப்ராப்திரூபஜந்மாபாய:, ஏவம் பாட²க்ரமேணோத்தரோத்தரஸ்ய ஹேதுநாஶாந்நாஶே ஸதி தஸ்ய ப்ரவ்ருத்திரூபஹேதோரநந்தரஸ்ய கார்யஸ்ய ஜந்மநோ(அ)பாயாத்³து³:க²த்⁴வம்ஸரூபோ(அ)பவர்கோ³ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

நநு பூர்வஸூத்ரே ‘தத்த்வஜ்ஞாநாந்நி:ஶ்ரேயஸாதி⁴க³ம:’ இத்யுக்தே ஸதீதரபதா³ர்த²பி⁴ந்நாத்மதத்த்வஜ்ஞாநம் கத²ம் மோக்ஷம் ஸாத⁴யதீத்யாகாங்க்ஷாயாம் மித்²யாஜ்ஞாநநிவ்ருத்தித்³வாரேணேதி வக்துமித³ம் ஸூத்ரம் ப்ரவ்ருத்தம் । ததா² ச பி⁴ந்நாத்மஜ்ஞாநாந்முக்திம் வத³த்ஸூத்ரம் ஸம்மதம் சேத்பரமதாநுஜ்ஞா ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

மித்²யேதி ।

தத்த்வஜ்ஞாநாந்முக்திரித்யம்ஶே ஸம்மதிருக்தா பே⁴த³ஜ்ஞாநம் து ‘யத்ர ஹி த்³வைதமிவ ப⁴வதி’ இதி ஶ்ருத்யா ப்⁴ராந்தித்வாத் ‘ம்ருத்யோ: ஸ ம்ருத்யுமாப்நோதி ய இஹ நாநேவ பஶ்யதி’ இதி ஶ்ருத்யா அநர்த²ஹேதுத்வாச்ச ந முக்திஹேதுரிதி பா⁴வ: ।

நநு ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வவிஜ்ஞாநமபி பே⁴த³ஜ்ஞாநவந்ந ப்ரமா, ஸம்பதா³தி³ரூபத்வேந ப்⁴ராந்தித்வாதி³த்யத ஆஹ -

ந சேத³மித்யாதி³நா ।

அல்பாலம்ப³நதிரஸ்காரேணோத்க்ருஷ்டவஸ்த்வபே⁴த³த்⁴யாநம் ஸம்பத் , யதா² மந:ஸ்வவ்ருத்த்யாநந்த்யாத³நந்தம் , தத உத்க்ருஷ்டா விஶ்வேதே³வா அப்யநந்தா இத்யநந்தத்வஸாம்யாத் விஶ்வேதே³வா ஏவ மந இதி ஸம்பத்தயாநந்தப²லப்ராப்திர்ப⁴வதி ததா² சேதநத்வஸாம்யாஜ்ஜீவே ப்³ரஹ்மாபே⁴த³: ஸம்பதி³தி ந சேத்யர்த²: ।

ஆலம்ப³நஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யேந த்⁴யாநம் ப்ரதீகோபாஸ்திரத்⁴யாஸ: । யதா² ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யா மநஸ ஆதி³த்யஸ்ய வா । ததா² அஹம் ப்³ரஹ்மேதி ஜ்ஞாநமத்⁴யாஸோ நேத்யாஹ -

ந சேதி ।

ஆதே³ஶ உபதே³ஶ: ।

க்ரியாவிஶேஷோ விஶிஷ்டக்ரியா ததா² யோகோ³ நிமித்தம் யஸ்ய த்⁴யாநஸ்ய தத்ததா² । யதா² ப்ரலயகாலே வாயுரக்³ந்யாதீ³ந்ஸம்வ்ருணோதி ஸம்ஹரதீதி ஸம்வர்க³:, ஸ்வாபகாலே ப்ராணோ வாகா³தீ³ந்ஸம்ஹரதீதி ஸம்ஹாரக்ரியாயோகா³த்ஸம்வர்க³ இதி த்⁴யாநம் சா²ந்தோ³க்³யே விஹிதம் , ததா² வ்ருத்³தி⁴க்ரியாயோகா³ஜ்ஜீவோ ப்³ரஹ்மேதி ஜ்ஞாநமிதி நேத்யாஹ -

நாபீதி ।

யதா² ‘பத்ந்யவேக்ஷிதமாஜ்யம் ப⁴வதி’ இதி உபாம்ஶுயாஜாத்³யங்க³ஸ்யாஜ்யஸ்ய ஸம்ஸ்காரகமவேக்ஷணம் விஹிதம் ததா² கர்மணி கர்த்ருத்வேநாங்க³ஸ்யாத்மந: ஸம்ஸ்காரார்த²ம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் நேத்யாஹ -

நாப்யாஜ்யேதி ।

ப்ரதிஜ்ஞாசதுஷ்டயே ஹேதுமாஹ -

ஸம்பதா³தீ³தி ।

உபக்ரமாதி³லிங்கை³ர்ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வவஸ்துநி ப்ரமிதிஹேதுர்ய: ஸமாநாதி⁴கரணவாக்யாநாம் பத³நிஷ்ட²: ஸமந்வயஸ்தாத்பர்யம் நிஶ்சிதம் தத்பீட்³யேத । கிம் ச ஏகத்வஜ்ஞாநாதா³ஜ்ஞாநிகஹ்ருத³யஸ்யாந்த:கரணஸ்ய யோ ராகா³தி³க்³ரந்தி²ஶ்சிந்மயஸ்தாதா³த்ம்யரூபாஹங்காரக்³ரந்தி²ர்வா நஶ்யதீத்யஜ்ஞாநநிவ்ருத்திப²லவாக்யபா³த⁴: ஸ்யாத் , ஸம்பதா³தி³ஜ்ஞாநஸ்யாப்ரமாத்வேநாஜ்ஞாநாநிவர்தகத்வாத் । கிஞ்ச ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வஸம்பதா³ கத²ம் தத்³பா⁴வ: । பூர்வரூபே ஸ்தி²தே நஷ்டே வாந்யஸ்யாந்யாத்மதாயோகா³த் । தஸ்மாந்ந ஸம்பதா³தி³ரூபமித்யர்த²: ।

ஸம்பதா³தி³ரூபத்வாபா⁴வே ப²லிதமாஹ -

அத இதி ।

ப்ரமாத்வாந்ந க்ருதிஸாத்⁴யா கிம் தர்ஹி நித்யைவ । ந ப்ரமாணஸாத்⁴யேத்யர்த²: ।

உக்தரீத்யா ஸித்³த⁴ப்³ரஹ்மரூபமோக்ஷஸ்ய கார்யஸாத்⁴யத்வம் தஜ்ஜ்ஞாநஸ்ய நியோக³விஷயத்வம் ச கல்பயிதுமஶக்யம் க்ருத்யஸாத்⁴யத்வாதி³த்யாஹ -

ஏவம்பூ⁴தஸ்யேதி ।

நநு ப்³ரஹ்ம கார்யாங்க³ம் , காரகத்வாத்பத்ந்யவேக்ஷணகர்மகாரகாஜ்யவதி³தி சேத் , கிம் ஜ்ஞாநே ப்³ரஹ்மண: கர்மகாரகத்வமுதோபாஸநாயாம் । நாத்³ய இத்யாஹ -

ந சேதி ।

ஶாப்³த³ஜ்ஞாநம் விதி³க்ரியாஶப்³தா³ர்த²: - விதி³தம் கார்யமவிதி³தம் காரணம் தஸ்மாத³தி⁴ அந்யதி³த்யர்த²: । யேநாத்மநா இத³ம் ஸர்வம் த்³ருஶ்யம் லோகோ ஜாநாதி தம் கேந கரணேந ஜாநீயாத் । தஸ்மாத³விஷய ஆத்மேத்யர்த²: ।

ந த்³விதீய இத்யாஹ -

ததே²தி ।

‘யந்மநஸா ந மநுதே’ இதி ஶ்ருத்யா லோகோ மநஸா யத்³ப்³ரஹ்ம ந ஜாநாதீத்யவிஷயத்வமுக்த்வா ததே³வாவேத்³யம் ப்³ரஹ்ம த்வம் வித்³தி⁴ । தத்தூபாதி⁴விஶிஷ்டம் தே³வதாதி³கமித்யுபாஸதே ஜநா நேத³ம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மண: ஶாப்³த³போ³தா⁴விஷயத்வே ப்ரதிஜ்ஞாஹாநிரிதி ஶங்கதே -

அவிஷயத்வ இதி ।

வேதா³ந்தஜந்யவ்ருத்திக்ருதாவித்³யாநிவ்ருத்திப²லஶாலிதயா ஶாஸ்த்ரப்ரமாணகத்வம் வ்ருத்திவிஷயத்வே(அ)பி ஸ்வப்ரகாஶப்³ரஹ்மணோ வ்ருத்த்யபி⁴வ்யக்தஸ்பு²ரணாவிஷயத்வாத³ப்ரமேயத்வமிதி பரிஹரதி -

நேதி ।

பரத்வாத்ப²லத்வாதி³த்யர்த²: । நிவ்ருத்திரூபப்³ரஹ்மதாத்பர்யாதி³தி வார்த²: ।

உக்தம் விவ்ருணோதி -

நஹீதி ।

சித்³விஷயத்வமித³ந்த்வம் । அவிஷயதா அநித³ந்தயா ।

அத்³ருஶ்யத்வே ஶ்ருதிமாஹ -

ததா² சேதி ।

யஸ்ய ப்³ரஹ்மாமதம் சைதந்யவிஷய இதி நிஶ்சயஸ்தேந ஸம்யக³வக³தம் । யஸ்ய த்வஜ்ஞஸ்ய ப்³ரஹ்ம சைதந்யவிஷய இதி மதம் ஸ ந வேத³ ।

உக்தமேவ தா³ர்ட்⁴யார்த²மநுவத³தி -

அவிஜ்ஞாதமிதி ।

அவிஷயதயா ப்³ரஹ்ம விஜாநதாமவிஜ்ஞாதமத்³ருஶ்யமிதி பக்ஷ: । அஜ்ஞாநாம் து ப்³ரஹ்ம விஜ்ஞாதம் த்³ருஶ்யமிதி பக்ஷ இத்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டேர்த்³ரஷ்டாரம் சாக்ஷுஷமநோவ்ருத்தே: ஸாக்ஷிணம் , அநயா த்³ருஶ்யயா த்³ருஷ்ட்யா ந பஶ்யேர்விஜ்ஞாதேர்பு³த்³தி⁴வ்ருத்தேர்நிஶ்சயரூபாயா: ஸாக்ஷிணம் ததா² ந விஷயீகுர்யாதி³த்யாஹ -

நேதி ।

நந்வவித்³யாதி³நிவர்தகத்வேந ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ராமாண்யே(அ)பி நிவ்ருத்தேராக³ந்துகத்வாந்மோக்ஷஸ்யாநித்யத்வம் ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -

அத இதி ।

தத்த்வஜ்ஞாநாதி³த்யர்த²: । த்⁴வம்ஸஸ்ய நித்யத்வாதா³த்மரூபத்வாச்ச நாநித்யத்வப்ரஸங்க³ இத்யர்த²: ।

உத்பத்திவிகாராப்திஸம்ஸ்காரரூபம் சதுர்வித⁴மேவ க்ரியாப²லம் தத்³பி⁴ந்நத்வாந்மோக்ஷஸ்ய நோபாஸநாஸாத்⁴யத்வமித்யாஹ -

யஸ்ய து இத்யாதி³நா தஸ்மாஜ்ஜ்ஞாநமேகம் முக்த்வா இத்யந்தேந ।

ததா² உத்பாத்³யத்வவத்விகார்யத்வே சாபேக்ஷத இதி யுக்தமித்யந்வய: ।

தூ³ஷயதி -

தயோரிதி ।

ஸ்தி²தஸ்யாவஸ்தா²ந்தரம் விகார: ।

நந்வநித்யத்வநிராஸாய க்ரியயா ஸ்தி²தஸ்யைவ ப்³ரஹ்மணோ க்³ராமவதா³ப்திரஸ்து, நேத்யாஹ -

ந சேதி ।

ப்³ரஹ்ம ஜீவாபி⁴ந்நம் ந வா । உப⁴யதா²ப்யாப்தத்வாந்ந க்ரியாபேக்ஷேத்யாஹ -

ஸ்வாத்மேத்யாதி³நா ।

யதா² வ்ரீஹீணாம் ஸம்ஸ்கார்யத்வேந ப்ரோக்ஷணாபேக்ஷா ததா² மோக்ஷஸ்ய நேத்யாஹ -

நாபீத்யாதி³நா ।

கு³ணாதா⁴நம் வ்ரீஹிஷு ப்ரோக்ஷணாதி³நா, க்ஷாலநாதி³நா வஸ்த்ராதௌ³ மலாபநய: ।

ஶங்கதே -

ஸ்வாத்மத⁴ர்ம இதி ।

ப்³ரஹ்மாத்மஸ்வரூப ஏவ மோக்ஷோ(அ)நாத்³யவித்³யாமலாவ்ருத உபாஸநயா மலே நஷ்டே(அ)பி⁴வ்யஜ்யத இத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்த: -

யதே²தி ।

ஸம்ஸ்காரோ மலநாஶ: । கிமாத்மநி மல: ஸத்ய: கல்பிதோ வா । த்³விதீயே ஜ்ஞாநாதே³வ தந்நாஶோ ந க்ரியயா । ஆத்³யே க்ரியா கிமாத்மநிஷ்டா² அந்யநிஷ்டா² வா । நாத்³ய இத்யாஹ -

ந, க்ரியேதி ।

அநுபபத்திம் ஸ்பு²டயதி -

யதி³தி ।

க்ரியா ஹி ஸ்வாஶ்ரயே ஸம்யோகா³தி³விகாரமகுர்வதீ ந ஜாயத இத்யர்த²: । தச்ச வாக்யபா³த⁴நம் ।

ந த்³விதீய இத்யாஹ -

அந்யேதி ।

அவிஷயத்வாத் । க்ரியாஶ்ரயத்³ரவ்யாஸம்யோகி³த்வாதி³தி யாவத் । த³ர்பணம் து ஸாவயவம் க்ரியாஶ்ரயேஷ்டகாசூர்ணாதி³த்³ரவ்யஸம்யோகி³த்வாத்ஸம்ஸ்க்ரியத இதி பா⁴வ: ।

அந்யக்ரியயாந்யோ ந ஸம்ஸ்க்ரியத இத்யத்ர வ்யபி⁴சாரம் ஶங்கதே -

நந்விதி ।

ஆத்மநோ மூலாவித்³யாப்ரதிபி³ம்பி³தத்வேந க்³ருஹீதஸ்ய நரோ(அ)ஹமிதி ப்⁴ராந்த்யா தே³ஹதாதா³த்ம்யமாபந்நஸ்ய க்ரியாஶ்ரயத்வப்⁴ராந்த்யா ஸம்ஸ்கார்யத்வப்⁴ரமாந்ந வ்யபி⁴சார இத்யாஹ -

நேதி ।

கஶ்சிதி³தி ।

அநிஶ்சிதப்³ரஹ்மஸ்வரூப இத்யர்த²: । யத்ராத்மநி விஷயே ஆரோக்³யபு³த்³தி⁴ருத்பத்³யதே தஸ்ய தே³ஹஸம்ஹதஸ்யைவாரோக்³யப²லமித்யந்வய: ।

நநு தே³ஹாபி⁴ந்நஸ்ய கத²ம் ஸம்ஸ்கார:, தஸ்யாமுஷ்மிகப²லபோ⁴க்த்ருத்வாயோகா³தி³த்யத ஆஹ -

தேநேதி ।

தே³ஹஸம்ஹதேநைவாந்த:கரணப்ரதிபி³ம்பா³த்மநா கர்தாஹமிதி பா⁴ஸமாநேந ப்ரத்யயா: காமாத³யோ மநஸ்தாதா³த்ம்யாத³ஸ்ய ஸந்தீதி ப்ரத்யயிநா க்ரியாப²லம் பு⁴ஜ்யத இத்யர்த²: । மநோவிஶிஷ்டஸ்யாமுஷ்மிகபோ⁴க்து: ஸம்ஸ்காரோ யுக்த இதி பா⁴வ: ।

விஶிஷ்டஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வம் ந கேவலஸ்ய ஸாக்ஷிண இத்யத்ர மாநமாஹ -

தயோரிதி ।

ப்ரமாத்ருஸாக்ஷிணோர்மத்⁴யே ஸத்த்வஸம்ஸர்க³மாத்ரேண கல்பிதகர்த்ருத்வாதி³மாந் ப்ரமாதா பிப்பலம் கர்மப²லம் பு⁴ங்க்தே, ஸ ஏவ ஶோதி⁴தத்வேநாந்ய: ஸாக்ஷிதயா ப்ரகாஶத இத்யர்த²: । ஆத்மா தே³ஹ: । தே³ஹாதி³யுக்தம் ப்ரமாத்ராத்மாநமித்யர்த²: ।

ஏவம் ஸோபாதி⁴கஸ்ய சித்³தா⁴தோர்மித்²யாஸம்ஸ்கார்யத்வமுக்த்வா நிருபாதி⁴கஸ்யாஸம்ஸ்கார்யத்வே மாநமாஹ -

ஏக இதி ।

ஸர்வபூ⁴தேஷ்வத்³விதீய ஏகோ தே³வ: ஸ்வப்ரகாஶ: ।

ததா²பி மாயாவ்ருதத்வாந்ந ப்ரகாஶத இத்யாஹ -

கூ³ட⁴ இதி ।

நநு ஜீவேநாஸம்ப³ந்தா⁴த்³பி⁴ந்நத்வாத்³வா தே³வஸ்யாபா⁴நம் ந து மாயாகூ³ஹநாதி³தி, நேத்யாஹ -

ஸர்வவ்யாபீ ஸர்வபூ⁴தாந்தராத்மேதி ।

தே³வஸ்ய விபு⁴த்வாத்ஸர்வப்ராணிப்ரத்யக்த்வாச்சாவரணாதே³வாபா⁴நமித்யர்த²: । ப்ரத்யக்த்வே கர்த்ருத்வம் ஸ்யாதி³தி சேந்ந, கர்மாத்⁴யக்ஷ: । க்ரியாஸாக்ஷீத்யர்த²: । தர்ஹி ஸாக்ஷ்யமஸ்தீதி த்³வைதாபத்தி: । ந ஸர்வபூ⁴தாநாமதி⁴ஷ்டா²நம் பூ⁴த்வா ஸாக்ஷீ ப⁴வதி । ஸாக்ஷ்யமதி⁴ஷ்டா²நே ஸாக்ஷிணி கல்பிதமிதி பா⁴வ: ।

ஸாக்ஷிஶப்³தா³ர்த²மாஹ -

சேதா கேவல இதி ।

போ³த்³த்⁴ருத்வே ஸதி அகர்தா ஸாக்ஷீதி லோகப்ரஸித்³த⁴ம் । சகாரோ தோ³ஷாபா⁴வஸமுச்சயார்த²: । நிர்கு³ணத்வாந்நிர்தோ³ஷத்வாச்ச கு³ணோ தோ³ஷநாஶோ வா ஸம்ஸ்காரோ நேத்யர்த²: । ‘ஸ:’ இத்யுபக்ரமாச்சு²க்ராதி³ஶப்³தா³: பும்ஸ்த்வேந வாச்யா: । ஸ ஏவ ஆத்மா பரி ஸர்வமகா³த் வ்யாப்த:, ஶுக்ரோ தீ³ப்திமாந் , அகாயோ லிங்க³ஶூந்ய:, அவ்ரணோ(அ)க்ஷத:, அஸ்நாவிர: ஶிராவிது⁴ர: அநஶ்வர இதி வா । ஆப்⁴யாம் பதா³ப்⁴யாம் ஸ்தூ²லதே³ஹஶூந்யத்வமுக்தம் । ஶுத்³தோ⁴ ராகா³தி³மலஶூந்ய: । அபாபவித்³த⁴: புண்யபாபாப்⁴யாமஸம்ஸ்ப்ருஷ்ட இத்யர்த²: ।

அத இதி ।

உத்பத்த்யாப்திவிகாரஸம்ஸ்காரேப்⁴யோ(அ)ந்யத்பஞ்சமம் க்ரியாப²லம் நாஸ்தி, யந்மோக்ஷஸ்ய க்ரியாஸாத்⁴யத்வே த்³வாரம் ப⁴வேதி³த்யர்த²: ।

நநு மோக்ஷஸ்யாஸாத்⁴யத்வே ஶாஸ்த்ராரம்போ⁴ வ்ருதா² । ந । ஜ்ஞாநார்த²த்வாதி³த்யாஹ -

தஸ்மாதி³தி ।

த்³வாராபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

வ்யாகா⁴தம் ஶங்கதே -

நந்விதி ।

ததா² ச மோக்ஷே க்ரியாநுப்ரவேஶோ நாஸ்தீதி வ்யாஹதமிதி பா⁴வ: ।

மாநஸமபி ஜ்ஞாநம் ந விதி⁴யோக்³யா க்ரியா, வஸ்துதந்த்ரத்வாத் , க்ருத்யஸாத்⁴யத்வாச்சேத்யாஹ -

நேதி ।

வைலக்ஷண்யம் ப்ரபஞ்சயதி -

க்ரியா ஹீதி ।

யத்ர விஷயே தத³நபேக்ஷயைவ யா சோத்³யதே தத்ர ஸா ஹி க்ரியேதி யோஜநா ।

விஷயவஸ்த்வநபேக்ஷா, க்ருதிஸாத்⁴யா ச க்ரியேத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

யதே²தி ।

க்³ருஹீதமத்⁴வர்யுணேதி ஶேஷ: । வஷட்கரிஷ்யந்ஹோதா, ஸந்த்⁴யாம் தே³வதாமிதி சைவமாதி³வாக்யேஷு யதா² யாத்³ருஶீ த்⁴யாநக்ரியா வஸ்த்வநபேக்ஷா புந்தந்த்ரா ச சோத்³யதே தாத்³ருஶீ க்ரியேத்யர்த²: ।

த்⁴யாநமபி மாநஸத்வாஜ்ஜ்ஞாநவந்ந க்ரியேத்யத ஆஹ -

த்⁴யாநமித்யாதி³நா ।

ததா²பி க்ரியைவேதி ஶேஷ: । க்ருத்யஸாத்⁴யத்வமுபாதி⁴ரிதி பா⁴வ: ।

த்⁴யாநக்ரியாமுக்த்வா ததோ வைலக்ஷண்யம் ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்பு²டயதி -

ஜ்ஞாநம் த்விதி ।

அத: ப்ரமாத்வாந்ந சோத³நாதந்த்ரம் ந விதே⁴ர்விஷய: । புருஷ: க்ருதித்³வாரா தந்த்ரம் ஹேதுர்யஸ்ய தத்புருஷதந்த்ரம் , தஸ்மாத்³வஸ்த்வவ்யபி⁴சாராத³புந்தந்த்ரத்வாச்ச த்⁴யாநாஜ்ஜ்ஞாநஸ்ய மஹாந்பே⁴த³ இத்யர்த²: ।

பே⁴த³மேவ த்³ருஷ்டாந்தாந்தரேணாஹ -

யதா² சேதி ।

அபே⁴த³ஸத்த்வே(அ)பி விதி⁴தோ த்⁴யாநம் கர்தும் ஶக்யம் , ந ஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।

நநு ப்ரத்யக்ஷஜ்ஞாநஸ்ய விஷயஜந்யதயா தத்தந்த்ரத்வே(அ)பி ஶாப்³த³போ³த⁴ஸ்ய தத³பா⁴வாத்³விதே⁴யக்ரியாத்வமிதி நேத்யாஹ -

ஏவம் ஸர்வேதி ।

ஶப்³தா³நுமாநாத்³யர்தே²ஷ்வபி ஜ்ஞாநமவிதே⁴யக்ரியாத்வேந ஜ்ஞாதவ்யம் । தத்ராபி மாநாதே³வ ஜ்ஞாநஸ்ய ப்ராப்தேர்வித்⁴யயோகா³தி³த்யர்த²: ।

தத்ரைவம் ஸதி ।

லோகே ஜ்ஞாநஸ்யாவிதே⁴யத்வே ஸதீத்யர்த²: । யதா²பூ⁴தத்வமபா³தி⁴தத்வம் ।

நநு ‘ஆத்மாநம் பஶ்யேத்’ ‘ப்³ரஹ்ம த்வம் வித்³தி⁴’ ‘ஆத்மா த்³ரஷ்டவ்ய:’ இதி விஜ்ஞாநே லிங்லோட்தவ்யப்ரத்யயா விதா⁴யகா: ஶ்ரூயந்தே, அதோ ஜ்ஞாநம் விதே⁴யமித்யத ஆஹ -

தத்³விஷய இதி ।

தஸ்மிந் ஜ்ஞாநரூபவிஷயே வித⁴ய: புருஷம் ப்ரவர்தயிதுமஶக்தா ப⁴வந்தி । அநியோஜ்யம் க்ருத்யஸாத்⁴யம் நியோஜ்யஶூந்யம் வா ஜ்ஞாநம் தத்³விஷயகத்வாதி³த்யர்த²: । மமாயம் நியோக³ இதி போ³த்³தா⁴ நியோஜ்யோ விஷயஶ்ச விதே⁴ர்நாஸ்தீதி பா⁴வ: ।

தர்ஹி ஜ்ஞேயம் ப்³ரஹ்ம விதீ⁴யதாம் , நேத்யாஹ -

அஹேயேதி ।

வஸ்துஸ்வரூபோ விஷயஸ்தத்த்வாத் । ப்³ரஹ்மணோ நிரதிஶயஸ்யாஸாத்⁴யத்வாந்ந விதே⁴யத்வமித்யர்த²: । உதா³ஸீநவஸ்துவிஷயகத்வாச்ச ஜ்ஞாநம் ந விதே⁴யம் , ப்ரவ்ருத்யாதி³ப²லாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

விதி⁴பதா³நாம் க³திம் ப்ருச்ச²தி -

கிமர்தா²நீதி ।

விதி⁴ச்சா²யாநி ப்ரஸித்³த⁴யாகா³தி³விதி⁴துல்யாநீத்யர்த²: ।

விதி⁴ப்ரத்யயைராத்மஜ்ஞாநம் பரமபுருஷார்த²ஸாத⁴நமிதி ஸ்தூயதே । ஸ்துத்யா ஆத்யந்திகேஷ்டஹேதுத்வப்⁴ராந்த்யா யா விஷயேஷு ப்ரவ்ருத்திராத்மஶ்ரவணாதி³ப்ரதிப³ந்தி⁴கா தந்நிவ்ருத்திப²லாநி விதி⁴பதா³நீத்யாஹ -

ஸ்வாபா⁴விகேதி ।

விவ்ருணோதி -

யோ ஹீத்யாதி³நா ।

தத்ர விஷயேஷு । ஸங்கா⁴தஸ்ய யா ப்ரவ்ருத்தி: தத்³கோ³சராச்ச²ப்³தா³தே³ரித்யர்த²: । ஸ்ரோதஶ்சித்தவ்ருத்திப்ரவாஹ: । ப்ரவ்ருத்தயந்தி ஜ்ஞாநஸாத⁴நஶ்ரவணாதா³விதி ஶேஷ: ।

ஶ்ரவணஸ்வரூபமாஹ -

தஸ்யேதி ।

அந்வேஷணம் ஜ்ஞாநம் । யதி³த³ம் ஜக³த்தத்ஸர்வமாத்மைவேத்யநாத்மபா³தே⁴நாத்மா போ³த்⁴யதே । அத்³விதீயாத்³ருஶ்யாத்மபோ³தே⁴ விதி⁴ஸ்தபஸ்வீ த்³வைதவநோபஜீவந: க்வ ஸ்தா²ஸ்யதீதி பா⁴வ: ।

ஆத்மஜ்ஞாநிந: கர்தவ்யாபா⁴வே மாநமாஹ -

ததா² சேதி ।

அயம் ஸ்வயம் பரமாநந்த³: பரமாத்மாஹமஸ்மி இதி யதி³ கஶ்சித்புருஷ ஆத்மாநம் ஜாநீயாத்ததா³ கிம் ப²லமிச்ச²ந் , கஸ்ய வா போ⁴க்து: ப்ரீதயே, ஶரீரம் தப்யமாநமநுஸஞ்ஜ்வரேத்தப்யேத । போ⁴க்த்ருபோ⁴க்³யத்³வைதாபா⁴வாத்க்ருதக்ருத்ய ஆத்மவிதி³த்யபி⁴ப்ராய: । ஜ்ஞாநதௌ³ர்லப்⁴யார்த²ஶ்சேச்ச²ப்³த³: । ஏதத்³கு³ஹ்யதமம் தத்த்வம் ।

வ்ருத்திகாரமதநிராஸமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ராபா⁴கரோக்தமுபந்யஸ்யதி -

யத³பி கேசிதி³தி ।

கர்தாத்மா லோகஸித்³த⁴த்வாந்ந வேதா³ந்தார்த²: । தத³ந்யத்³ப்³ரஹ்ம நாஸ்த்யேவ, வேத³ஸ்ய கார்யபரத்வேந மாநாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

மாநாபா⁴வே(அ)ஸித்³த⁴ இத்யாஹ -

தந்நேதி ।

அஜ்ஞாதஸ்ய ப²லஸ்வரூபஸ்யாத்மந உபநிஷதே³கவேத்³யஸ்யாகார்யஶேஷத்வாத்க்ருத்ஸ்நவேத³ஸ்ய கார்யபரத்வமஸித்³த⁴ம் । ந ச ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திலிங்கா³ப்⁴யாம் ஶ்ரோதுஸ்தத்³தே⁴தும் கார்யபோ³த⁴மநுமாய வக்த்ருவாக்யஸ்ய கார்யபரத்வம் நிஶ்சித்ய வாக்யஸ்த²பதா³நாம் கார்யாந்விதே ஶக்திக்³ரஹாந்ந ஸித்³த⁴ஸ்யாபதா³ர்த²ஸ்ய வாக்யார்த²த்வமிதி வாச்யம் , புத்ரஸ்தே ஜாத இதி வாக்யஶ்ரோது: பிதுர்ஹர்ஷலிங்கே³நேஷ்டம் புத்ரஜந்மாநுமாய புத்ராதி³பதா³நாம் ஸித்³தே⁴ ஸங்க³திக்³ரஹாத் , கார்யாந்விதாபேக்ஷயாந்விதார்தே² ஶக்திரித்யங்கீ³காரே லாக⁴வாத் , ஸித்³த⁴ஸ்யாபி வாக்யார்த²த்வாதி³த்யலம் ।

கிஞ்ச ப்³ரஹ்மணோ நாஸ்தித்வாதே³வ க்ருத்ஸ்நவேத³ஸ்ய கார்யபரத்வமுத வேதா³ந்தேஷு தஸ்யாபா⁴நாத் , அத² வா கார்யஶேஷத்வாத் , கிம் வா லோகஸித்³த⁴த்வாதா³ஹோஸ்வித் மாநாந்தரவிரோதா⁴த் । தத்ராத்³யம் பக்ஷத்ரயம் நிராசஷ்டே -

யோ(அ)ஸாவிதி ।

அநந்யஶேஷத்வார்த²ம் ‘அஸம்ஸாரீ’ இத்யாதி³ விஶேஷணம் ।

நாஸ்தித்வாபா⁴வே ஹேதும் வேதா³ந்தமாநஸித்³த⁴த்வமுக்த்வா ஹேத்வந்தரமாத்மத்வமாஹ -

ஸ ஏஷ இதி ।

இதிரித³மர்தே² । இத³ம் ந இத³ம் ந இதி ஸர்வத்³ருஶ்யநிஷேதே⁴ந ய ஆத்மா உபதி³ஷ்ட: ஸ ஏஷ இத்யர்த²: ।

சதுர்த²ம் ஶங்கதே -

நந்வாத்மாஹமிதி ।

ஆத்மநோ(அ)ஹங்காராதி³ஸாக்ஷித்வேநாஹந்தீ⁴விஷயத்வஸ்ய நிரஸ்தத்வாந்ந லோகஸித்³த⁴தேத்யாஹ -

நேதி ।

யம் தீர்த²காரா அபி ந ஜாநந்தி தஸ்யாலௌகிகத்வம் கிமு வாச்யமித்யாஹ -

நஹீதி ।

ஸமஸ்தாரதம்யவர்ஜித: । தத்தந்மதே ஆத்மாநதி⁴க³தித்³யோதகாநி விஶேஷணாநி ।

பஞ்சமம் நிரஸ்யதி -

அத இதி ।

கேநசித்³வாதி³நா ப்ரமாணேந யுக்த்யா வேத்யர்த²: । அக³ம்யத்வாந்ந மாநாந்தரவிரோத⁴ இதி பா⁴வ: ।

ஸாக்ஷீ கர்மாங்க³ம் , சேதநத்வாத் , கர்த்ருவதி³தி, தத்ராஹ -

விதீ⁴தி ।

அஜ்ஞாதஸாக்ஷிணோ(அ)நுபயோகா³ஜ்ஜ்ஞாதஸ்ய வ்யாகா⁴தகத்வாந்ந கர்மஶேஷத்வமித்யர்த²: ।

ஸாக்ஷிண: ஸர்வஶேஷித்வாத³ஹேயாநுபாதே³யத்வாச்ச ந கர்மஶேஷத்வமித்யாஹ -

ஆத்மத்வாதி³தி ।

அநித்யத்வேநாத்மநோ ஹேயத்வமாஶங்க்யாஹ -

ஸர்வம் ஹீதி ।

பரிணாமித்வேந ஹேயதாம் நிராசஷ்டே -

விக்ரியேதி ।

உபாதே³யத்வம் நிராசஷ்டே -

அத ஏவேதி ।

நிர்விகாரித்வாதி³த்யர்த²: । உபாதே³யத்வம் ஹி ஸாத்⁴யஸ்ய ந த்வாத்மந: । நித்யஸித்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: ।

பரப்ராப்த்யர்த²மாத்மா ஹேய இத்யத ஆஹ -

தஸ்மாத் , புருஷாந்ந பரம் கிஞ்சிதி³தி ।

காஷ்டா² ஸர்வஸ்யாவதி⁴: ।

ஏவமாத்மநோ(அ)நந்யஶேஷத்வாத் , அபா³த்⁴யத்வாத் , அபூர்வத்வாத் , வேதா³ந்தேஷு ஸ்பு²டபா⁴நாச்ச வேதா³ந்தைகவேத்³யத்வமுக்தம் । தத்ர ஶ்ருதிமாஹ -

தம் த்வேதி ।

தம் ஸகாரணஸூத்ரஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நம் புருஷம் பூர்ணம் ஹே ஶாகல்ய, த்வா த்வாம் ப்ருச்சா²மீத்யர்த²: ।

அத இதி ।

உக்தலிங்கை³: ஶ்ருத்யா ச வேதா³ந்தாநாமாத்மவஸ்துபரத்வநிஶ்சயாதி³த்யர்த²: ।

பூர்வோக்தமநுவத³தி -

யத³பீதி ।

வேத³ஸ்ய நைரர்த²க்யே ஶங்கிதே தஸ்யார்த²வத்தாபரமித³ம் பா⁴ஷ்யம் -

த்³ருஷ்டோ ஹீதி ।

தத்ர ‘ப²லவத³ர்தா²வபோ³த⁴நம்’ இதி வக்தவ்யே த⁴ர்மவிசாரப்ரக்ரமாத் ‘கர்மாவபோ³த⁴நம்’ இத்யுக்தம் நைதாவதா வேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மபரத்வநிராஸ: । அத ஏவ ‘அநுபலப்³தே⁴(அ)ர்தே² தத்ப்ரமாணம்’ இதி ஸூத்ரகாரோ த⁴ர்மஸ்ய ப²லவத³ஜ்ஞாதத்வேநைவ வேதா³ர்த²தாம் த³ர்ஶயதி । தச்சாவஶிஷ்டம் ப்³ரஹ்மண இதி ந வ்ருத்³த⁴வாக்யைர்விரோத⁴ இத்யாஹ -

தத்³த⁴ர்மேதி ।

நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரஸ்யாபி நிவ்ருத்திகார்யபரத்வமஸ்தி, தத்ஸூத்ரபா⁴ஷ்யவாக்யஜாதம் கர்மகாண்ட³ஸ்ய கார்யபரத்வாபி⁴ப்ராயமித்யர்த²: । வஸ்துதஸ்து லிஙர்தே² கர்மகாண்ட³ஸ்ய தாத்பர்யம் , லிஙர்த²ஶ்ச, லோகே ப்ரவர்தகஜ்ஞாநகோ³சரத்வேந க்லுப்தம் யாகா³தி³க்ரியாக³தமிஷ்டஸாத⁴நத்வமேவ ந க்ரியாதோ(அ)திரிக்தம் கார்யம் தஸ்ய கூர்மலோமவத³ப்ரஸித்³த⁴த்வாதி³தி தஸ்யாபி பராபி⁴மதகார்யவிலக்ஷணே ஸித்³தே⁴ ப்ராமாண்யம் கிமுத ஜ்ஞாநகாண்ட³ஸ்யேதி மந்தவ்யம் ।

கிம் ச வேதா³ந்தா: ஸித்³த⁴வஸ்துபரா:, ப²லவத்³பூ⁴தஶப்³த³த்வாத் , த³த்⁴யாதி³ஶப்³த³வதி³த்யாஹ -

அபி சேதி ।

கிமக்ரியார்த²கஶப்³தா³நாமாநர்த²க்யமபி⁴தே⁴யாபா⁴வ:, ப²லாபா⁴வோ வா । ஆத்³ய ஆஹ -

ஆம்நாயஸ்யேதி ।

இதி ந்யாயேந ஏதத³பி⁴தே⁴யராஹித்யம் நியமேநாங்கீ³குர்வதாம் ‘ஸோமேந யஜேத’ ‘த³த்⁴நா ஜுஹோதி’ இத்யாதி³ வாக்யேஷு த³தி⁴ஸோமாதி³ஶப்³தா³நாமர்த²ஶூந்யத்வம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

நநு கேநோக்தமபி⁴தே⁴யராஹித்யமித்யாஶங்க்யாஹ -

ப்ரவ்ருத்தீதி ।

கார்யாதிரேகேண ப⁴வ்யார்த²த்வேந கார்யஶேஷத்வேந த³த்⁴யாதி³ஶப்³தோ³ பூ⁴தம் வக்தி சேத் , தர்ஹி ஸத்யாதி³ஶப்³த³: கூடஸ்த²ம் ந வக்தீத்யத்ர கோ ஹேது:, கிம் கூடஸ்த²ஸ்யாக்ரியத்வாது³தாக்ரியாஶேஷத்வாத்³வேதி ப்ரஶ்ந: ।

நநு த³த்⁴யாதே³: கார்யாந்வயித்வேந கார்யத்வாது³பதே³ஶ:, ந கூடஸ்த²ஸ்யாகார்யத்வாதி³த்யாத்³யமாஶங்க்ய நிரஸ்யதி -

நஹீதி ।

த³த்⁴யாதே³: கார்யத்வே கார்யஶேஷத்வஹாநி: । அதோ பூ⁴தஸ்ய கார்யாத்³பி⁴ந்நஸ்ய த³த்⁴யாதே³: ஶப்³தா³ர்த²த்வம் லப்³த⁴மிதி பா⁴வ: ।

த்³விதீயம் ஶங்கதே -

அக்ரியாத்வே(அ)பீதி ।

க்ரியார்த²: கார்யஶேஷபர: । கூடஸ்த²ஸ்ய த்வகார்யஶேஷத்வாந்நோபதே³ஶ இதி பா⁴வ: ।

பூ⁴தஸ்ய கார்யஶேஷத்வம் ஶப்³தா³ர்த²த்வாய ப²லாய வா, நாத்³ய இத்யாஹ -

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

த³த்⁴யாதே³: கார்யஶேஷத்வே ஸத்யபி ஶப்³தே³ந வஸ்துமாத்ரமேவோபதி³ஷ்டம் ந கார்யாந்வயீ ஶப்³தா³ர்த²: । அந்விதார்த²மாத்ரே ஶப்³தா³நாம் ஶக்திரித்யர்த²: ।

த்³விதீயமங்கீ³கரோதி -

க்ரியார்த²த்வம் த்விதி ।

தஸ்ய பூ⁴தவிஶேஷஸ்ய த³த்⁴யாதே³: க்ரியாஶேஷத்வம் ப²லமுத்³தி³ஶ்யாங்கீ³க்ரியத இத்யர்த²: । ந து ப்³ரஹ்மண இதி துஶப்³தா³ர்த²: ।

நநு பூ⁴தஸ்ய கார்யஶேஷத்வாங்கீ³காரே ஸ்வாதந்த்ர்யேண கத²ம் ஶப்³தா³ர்த²தேதி, தத்ராஹ -

ந சேதி ।

ப²லார்த²ம் ஶேஷத்வாங்கீ³காரமாத்ரேண ஶப்³தா³ர்த²த்வப⁴ங்கோ³ நாஸ்தி ஶேஷத்வஸ்ய ஶப்³தா³ர்த²தாயாமப்ரவேஶாதி³த்யர்த²: ।

ஆநர்த²க்யம் ப²லாபா⁴வ இதி பக்ஷம் ஶங்கதே -

யதீ³தி ।

யத்³யபி த³த்⁴யாதி³ ஸ்வதோ நிஷ்ப²லமபி க்ரியாத்³வாரா ஸப²லத்வாது³பதி³ஷ்டம் ததா²பி கூடஸ்த²ப்³ரஹ்மவாதி³ந: க்ரியாத்³வாராபா⁴வாத்தேந த்³ருஷ்டாந்தேந கிம் ப²லம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

பூ⁴தஸ்ய ஸாப²ல்யே க்ரியைவ த்³வாரமிதி ந நியம:, ரஜ்ஜ்வா: ஜ்ஞாநமாத்ரேண ஸாப²ல்யத³ர்ஶநாதி³த்யாஹ -

உச்யத இதி ।

ததை²வ ।

த³த்⁴யாதி³வதே³வேத்யர்த²: । த³த்⁴யாதே³: க்ரியாத்³வாரா ஸாப²ல்யம் ப்³ரஹ்மணஸ்து ஸ்வத இதி விஶேஷே ஸத்யபி வேதா³ந்தாநாம் ஸப²லபூ⁴தார்த²கத்வமாத்ரேண த³த்⁴யாத்³யுபதே³ஶஸாம்யமித்யநவத்³யம் ।

இதா³நீம் வேதா³ந்தாநாம் நிஷேத⁴வாக்யவத்ஸித்³தா⁴ர்த²பரத்வமித்யாஹ -

அபி சேதி ।

நஞ: ப்ரக்ருத்யர்தே²ந ஸம்ப³ந்தா⁴த் ஹநநாபா⁴வோ நஞர்த²:, இஷ்டஸாத⁴நத்வம் தவ்யாதி³ப்ரத்யயார்த²:, இஷ்டஶ்சாத்ர நரகது³:கா²பா⁴வ:, தத்பரிபாலகோ ஹநநாபா⁴வ இதி நிஷேத⁴வாக்யார்த²: । ஹநநாபா⁴வோ து³:கா²பா⁴வஹேதுரித்யுக்தாவர்தா²த்³த⁴நநஸ்ய து³:க²ஸாத⁴நத்வதி⁴யா புருஷோ நிவர்ததே । நாத்ர நியோக³: கஶ்சிதி³தி, தஸ்ய க்ரியாதத்ஸாத⁴நத³த்⁴யாதி³விஷயத்வாத் । ந ச ஹநநாபா⁴வரூபா நஞ்வாச்யா நிவ்ருத்தி: க்ரியா, அபா⁴வத்வாத் । நாபி க்ரியாஸாத⁴நம் । அபா⁴வஸ்ய பா⁴வார்தா²ஹேதுத்வாத்³பா⁴வார்தா²ஸத்த்வாச்சேத்யர்த²: । அதோ நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸித்³தா⁴ர்தே² ப்ராமாண்யமிதி பா⁴வ: ।

விபக்ஷே த³ண்ட³மாஹ -

அக்ரியேதி ।

நநு ஸ்வபா⁴வதோ ராக³த: ப்ராப்தேந ஹந்த்யர்தே²நாநுராகே³ண நஞ்ஸம்ப³ந்தே⁴ந ஹேதுநா ஹநநவிரோதி⁴நீ ஸங்கல்பக்ரீயா போ³த்⁴யதே, ஸா ச நஞர்த²ரூபா தத்ராப்ராப்தத்வாத்³விதீ⁴யதே, அஹநநம் குர்யாதி³தி । ததா² ச கார்யார்த²கமித³ம் வாக்யமித்யாஶங்க்ய நிஷேத⁴தி -

ந சேதி ।

ஔதா³ஸீந்யம் புருஷஸ்ய ஸ்வரூபம் தச்ச ஹநநக்ரியாநிவ்ருத்த்யுபலக்ஷிதம் நிவ்ருத்த்யௌதா³ஸீந்யம் ஹநநாபா⁴வ இதி யாவத் । தத்³வ்யதிரேகேண நஞ: க்ரியார்த²த்வம் கல்பயிதும் ந ச ஶக்யமிதி யோஜநா । முக்²யார்த²ஸ்யாபா⁴வஸ்ய நஞர்த²த்வஸம்ப⁴வே தத்³விரோதி⁴க்ரியாலக்ஷணாயா அந்யாய்யத்வாத் நிஷேத⁴வாக்யஸ்யாபி கார்யார்த²கத்வே விதி⁴நிஷேத⁴பே⁴த³விப்லவாபத்தேஶ்சேதி பா⁴வ: ।

நநு தத³பா⁴வவத்தத³ந்யதத்³விருத்³த⁴யோரபி நஞ: ஶக்தி: கிம் ந ஸ்யாத் , அப்³ராஹ்மண: அத⁴ர்ம இதி ப்ரயோக³த³ர்ஶநாதி³தி சேந்ந, அநேகார்த²த்வஸ்யாந்யாய்யத்வாதி³த்யாஹ -

நஞஶ்சேதி ।

க³வாதி³ஶப்³தா³நாம் து அக³த்யா நாநார்த²கத்வம் , ஸ்வர்கே³ஷுவாக்³வஜ்ராதீ³நாம் ஶக்யபஶுஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வேந லக்ஷணாநவதாராத் । அந்யவிருத்³த⁴யோஸ்து லக்ஷ்யத்வம் யுக்தம் , ஶக்யஸம்ப³ந்தா⁴த் । ப்³ராஹ்மணாத³ந்யஸ்மிந் க்ஷத்ரியாதௌ³, த⁴ர்மவிருத்³தே⁴ வா பாபே ப்³ராஹ்மணாத்³யபா⁴வஸ்ய நஞ்ஶக்யஸ்ய ஸம்ப³ந்தா⁴த் । ப்ரக்ருதே ச ஆக்²யாதயோகா³ந்நஞ்ப்ரஸஜ்யப்ரதிஷேத⁴க ஏவ ந பர்யுதா³ஸலக்ஷக: இதி மந்தவ்யம் । யத்³வா நஞ: ப்ரக்ருத்யா ந ஸம்ப³ந்த⁴: ப்ரக்ருதே: ப்ரத்யயார்தோ²பஸர்ஜநத்வாத் , ப்ரதா⁴நஸம்ப³ந்தா⁴ச்சாப்ரதா⁴நாநாம் கிந்து ப்ரக்ருத்யர்த²நிஷ்டே²ந ப்ரத்யயார்தே²நேஷ்டஸாத⁴நத்வேந ஸம்ப³ந்தோ⁴ நஞ:, இஷ்டம் ச ஸ்வாபேக்ஷயா ப³லவத³நிஷ்டாநநுப³ந்தி⁴ யத்ததே³வ ந தாத்காலிகஸுக²மாத்ரம் , விஷஸம்யுக்தாந்நபோ⁴க³ஸ்யாபி இஷ்டத்வாபத்தே: । ததா² ச ‘ந ஹந்தவ்ய:’ ஹநநம் ப³லவத³நிஷ்டாஸாத⁴நத்வே ஸதி இஷ்டஸாத⁴நம் ந ப⁴வதீத்யர்த²: । அத்ர ச ‘ஹந்தவ்ய:’ இதி ஹநநே விஶிஷ்டேஷ்டஸாத⁴நத்வம் ப்⁴ராந்திப்ராப்தமநூத்³ய நேத்யபா⁴வபோ³த⁴நே ப³லவத³நிஷ்டஸாத⁴நம் ஹநநமிதி பு³த்³தி⁴ர்ப⁴வதி, ஹநநே தாத்காலிகேஷ்டஸாத⁴நத்வரூபவிஶேஷ்யஸத்வேந விஶிஷ்டாபா⁴வாபு³த்³தே⁴ர்விஶேஷணாபா⁴வபர்யவஸாநாத் । விஶேஷணம் ப³லவத³நிஷ்டாஸாத⁴நத்வமிதி தத³பா⁴வோ ப³லவத³நிஷ்டஸாத⁴நத்வம் நஞர்த² இதி பர்யவஸந்நம் ।

தத்³பு³த்³தி⁴ரௌதா³ஸீந்யபரிபாலிகேத்யாஹ -

அபா⁴வேதி ।

சோ(அ)ப்யர்த²: பக்ஷாந்தரத்³யோதீ । ப்ரக்ருத்யர்தா²பா⁴வபு³த்³தி⁴வத்ப்ரத்யயார்தா²பா⁴வபு³த்³தி⁴ரபீத்யர்த²: ।

பு³த்³தே⁴: க்ஷணிகத்வாத்தத³பா⁴வே ஸத்யௌதா³ஸீந்யாத்ப்ரச்யுதிரூபா ஹநநாதௌ³ ப்ரவ்ருத்தி: ஸ்யாதி³தி, அத்ராஹ -

ஸா சேதி ।

யதா²க்³நிரிந்த⁴நம் த³க்³த்⁴வா ஶாம்யதி ஏவம் ஸா நஞர்தா²பா⁴வபு³த்³தி⁴: ஹநநாதா³விஷ்டஸாத⁴நத்வப்⁴ராந்திமூலம் ராகே³ந்த⁴நம் த³க்³த்⁴வைவ ஶாம்யதீத்யக்ஷரார்த²: । ராக³நாஶே க்ருதே ப்ரச்யுதிரிதி பா⁴வ: । யத்³வா ராக³த: ப்ராப்தா ஸா க்ரியா ராக³நாஶே ஸ்வயமேவ ஶாம்யதீத்யர்த²: ।

பரபக்ஷே து ஹநநவிரோதி⁴க்ரியா கார்யேத்யுக்தே(அ)பி ஹநநஸ்யேஷ்டஸாத⁴நத்வப்⁴ராந்த்யநிராஸாத்ப்ரச்யுதிர்து³ர்வாரா । தஸ்மாத்தத³பா⁴வ ஏவ நஞர்த² இத்யுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

பா⁴வார்தா²பா⁴வேந தத்³விஷயகக்ருத்யபா⁴வாத்கார்யாபா⁴வஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: । யத்³வேத்யுக்தபக்ஷே நிவ்ருத்த்யுபலக்ஷிதமௌதா³ஸீந்யம் யஸ்மாத்³விஶிஷ்டாபா⁴வாயத்தமேவேதி வ்யாக்²யேயம் । ஸ்வத:ஸித்³த⁴ஸ்யௌதா³ஸீந்யஸ்ய நஞர்த²ஸாத்⁴யத்வோபபாத³நார்த²ம் நிவ்ருத்த்யுபலக்ஷிதத்வமிதி த்⁴யேயம் । ‘தஸ்ய ப³டோர்வ்ரதம்’ இத்யநுஷ்டே²யக்ரியாவாசிவ்ரதஶப்³தே³ந கார்யமுபக்ரம்ய ‘நேக்ஷேதோத்³யந்தமாதி³த்யம்’ இதி ப்ரஜாபதிவ்ரதமுக்தம் । அத உபக்ரமப³லாத்தத்ர நஞ ஈக்ஷணவிரோதி⁴ஸங்கல்பக்ரியாலக்ஷணாங்கீ³க்ருதா । ஏவமகௌ³ரஸுரா அத⁴ர்ம இத்யாதௌ³ நாமதா⁴த்வர்த²யுக்தஸ்ய நஞ: ப்ரதிஷேத⁴வாசித்வாயோகா³த் அந்யவிருத்³த⁴லக்ஷகத்வம் । ஏதேப்⁴ய: ப்ரஜாபதிவ்ரதாதி³ப்⁴யோ(அ)ந்யத்ராபா⁴வமேவ நஞர்த²ம் மந்யாமஹ இத்யர்த²: । து³:கா²பா⁴வப²லகே நஞர்தே² ஸித்³தே⁴ நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரமாநத்வவத்³வேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மணி மாநத்வமிதி பா⁴வ: ।

தர்ஹ்யக்ரியார்தா²நாமாநர்த²க்யமிதி ஸூத்ரம் கிம்விஷயமிதி, தத்ராஹ -

தஸ்மாதி³தி ।

வேதா³ந்தாநாம் ஸ்வார்தே² ப²லவத்வாத்³வ்யர்த²கதா²விஷயம் ததி³த்யர்த²: । யத³பீத்யாதி³ ஸ்பஷ்டார்த²ம் ।

ஶ்ரவணஜ்ஞாநமாத்ராத்ஸம்ஸாராநிவ்ருத்தாவபி ஸாக்ஷாத்காராஜ்ஜீவத ஏவ முக்திர்து³ரபஹ்நவேதி ஸத்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

அத்ரோச்யத இத்யாதி³நா ।

ப்³ரஹ்மாஹமிதி ஸாக்ஷாத்காரவிரோதா⁴தி³த்யர்த²: ।

தத்த்வவிதோ³ ஜீவந்முக்தௌ மாநமாஹ -

தது³க்தம் ஶ்ருத்யேதி ।

ஜீவதோ(அ)ஶரீரத்வம் விருத்³த⁴மிதி ஶங்கதே -

ஶரீர இதி ।

ஆத்மநோ தே³ஹஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ப்⁴ராந்திப்ரயுக்தத்வாத்தத்த்வதி⁴யா தந்நாஶரூபமஶரீரத்வம் ஜீவதோ யுக்தமித்யாஹ -

நேத்யாதி³நா ।

அஸங்கா³த்மரூபம் த்வஶரீரத்வம் தத்த்வதி⁴யா ஜீவதோ வ்யஜ்யத இத்யாஹ -

நித்யமிதி ।

தே³ஹாத்மநோ: ஸம்ப³ந்த⁴: ஸத்ய இதி ஶங்கதே -

தத்க்ருதேதி ।

தந்நாஶார்த²ம் கார்யாபேக்ஷேதி பா⁴வ: ।

ஆத்மந: ஶரீரஸம்ப³ந்தே⁴ ஜாதே த⁴ர்மாத⁴ர்மோத்பத்தி:, தஸ்யாம் ஸத்யாம் ஸம்ப³ந்த⁴ஜந்மேத்யந்யோந்யாஶ்ரயாதே³கஸ்யாஸித்³த்⁴யா த்³விதீயஸ்யாப்யஸித்³தி⁴: ஸ்யாதி³தி பரிஹரதி -

நேத்யாதி³நா ।

நந்வேதத்³தே³ஹஜந்யத⁴ர்மாத⁴ர்மகர்மண ஏதத்³தே³ஹஸம்ப³ந்த⁴ஹேதுத்வே ஸ்யாத³ந்யோந்யாஶ்ரய: । பூர்வதே³ஹகர்மண ஏதத்³தே³ஹஸம்ப³ந்தோ⁴த்பத்தி:, பூர்வதே³ஹஶ்ச தத்பூர்வதே³ஹக்ருதகர்மண இதி பீ³ஜாங்குரவத³நாதி³த்வாந்நாயம் தோ³ஷ இத்யத ஆஹ -

அந்தே⁴தி ।

அப்ராமாணிகீத்யர்த²: । ந ஹி பீ³ஜாத³ங்குர: ததோ பீ³ஜாந்தரம் ச யதா² ப்ரத்யக்ஷேண த்³ருஶ்யதே தத்³வதா³த்மநோ தே³ஹஸம்ப³ந்த⁴: பூர்வகர்மக்ருத: ப்ரத்யக்ஷ: । நாப்யஸ்தி கஶ்சிதா³க³ம: । ப்ரத்யுத ‘அஸங்கோ³ ஹி’ இத்யாதி³ஶ்ருதி: ஸர்வகர்த்ருத்வம் வாரயதீதி பா⁴வ: ।

தத்ர யுக்திமாஹ -

க்ரியேதி ।

கூடஸ்த²ஸ்ய க்ருத்யயோகா³ந்ந கர்த்ருத்வமித்யர்த²: ।

ஸ்வதோ நிஷ்க்ரியஸ்யாபி காரகஸந்நிதி⁴நா கர்த்ருத்வமிதி ஶங்காம் த்³ருஷ்டாந்தவைஷம்யேண நிரஸ்யதி -

நேதி ।

ராஜாதீ³நாம் ஸ்வக்ரீதப்⁴ருத்யகார்யே கர்த்ருத்வம் யுக்தம் நாத்மந இத்யர்த²: ।

தே³ஹகர்மணோரவித்³யாபூ⁴மௌ பீ³ஜாங்குரவதா³வர்தமாநயோராத்மநா ஸம்ப³ந்தோ⁴ ப்⁴ராந்திக்ருத ஏவேத்யாஹ -

மித்²யேதி ।

நநு ‘யஜேத’ இதி வித்⁴யநுபபத்த்யாத்மந: கர்த்ருத்வமேஷ்டவ்யமிதி, தத்ராஹ -

ஏதேநேதி ।

ப்⁴ராந்திக்ருதேந தே³ஹாதி³ஸம்ப³ந்தே⁴ந யாகா³தி³கர்த்ருத்வமாப்³ரஹ்மபோ³தா⁴த்³வ்யாக்²யாதமித்யர்த²: ।

அத்ராஹு: ।

ப்ராபா⁴கரா இத்யர்த²: । ப்⁴ராந்த்யபா⁴வாத்³தே³ஹஸம்ப³ந்தா⁴தி³கம் ஸத்யமிதி பா⁴வ: ।

பே⁴த³ஜ்ஞாநாபா⁴வாந்ந கௌ³ண இத்யாஹ -

நேதி ।

ப்ரஸித்³தோ⁴ ஜ்ஞாதோ வஸ்துநோர்பே⁴தோ³ யேந தஸ்ய கௌ³ணமுக்²யஜ்ஞாநாஶ்ரயத்வ ப்ரஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: । யஸ்ய தஸ்ய பும்ஸோ கௌ³ணௌ ப⁴வத இத்யந்வய: । ஶௌர்யாதி³கு³ணவிஷயாவித்யர்த²: ।

தஸ்ய த்விதி ।

பே⁴த³ஜ்ஞாநஶூந்யஸ்ய பும்ஸ இத்யர்த²: ।

ஶப்³த³ப்ரத்யயாவிதி ।

ஶப்³த³: ஶாப்³த³போ³த⁴ஶ்சேத்யர்த²: ।

ஸம்ஶயமூலௌ தாவுதா³ஹரதி -

யதா² மந்தே³தி ।

யதா³ ஸம்ஶயமூலயோர்ந கௌ³ணத்வம் ததா³ ப்⁴ராந்திமூலயோ: கிம் வாச்யமித்யாஹ -

யதா² வேதி ।

அகஸ்மாதி³தி ।

அதர்கிதாத்³ருஷ்டாதி³நா ஸம்ஸ்காரோத்³போ³தே⁴ ஸதீத்யர்த²: । நிருபசாரேண கு³ணஜ்ஞாநம் விநேத்யர்த²: ।

தே³ஹாதி³வ்யதிரிக்தாத்மவாதி³நாமிதி ।

தே³ஹாத்மவாதி³நாம் து ப்ரமேத்யபி⁴மாந இதி பா⁴வ: ।

ஜீவந்முக்தௌ ப்ரமாணமாஹ -

ததா² சேதி ।

தத்தத்ர ஜீவந்முக்தஸ்ய தே³ஹே । யதா² த்³ருஷ்டாந்த: அஹிநிர்ல்வயநீ ஸர்பத்வக் வல்மீகாதௌ³ ப்ரத்யஸ்தா நிக்ஷிப்தா ம்ருதா ஸர்பேண த்யக்தாபி⁴மாநா வர்ததே, ஏவமேவேத³ம் விது³ஷா த்யக்தாபி⁴மாநம் ஶரீரம் திஷ்ட²தி । அத² ததா² த்வசா நிர்முக்தஸர்பவதே³வாயம் தே³ஹஸ்தோ²(அ)ஶரீர: விது³ஷோ தே³ஹே ஸர்பஸ்ய த்வசீவாபி⁴மாநாபா⁴வாத³ஶரீரத்வாத³ம்ருத: ப்ராணிதீதி ப்ராணோ ஜீவந்நபி ப்³ரஹ்மைவ, கிம் தத்³ப்³ரஹ்ம தேஜ: ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிராநந்த³ ஏவேத்யர்த²: । வஸ்துதோ(அ)சக்ஷுரபி பா³தி⁴தசக்ஷுராத்³யநிவ்ருத்யா ஸசக்ஷுரிவேத்யாதி³ யோஜ்யம் ।

இத்யநவத்³யமிதி ।

ப்³ரஹ்மாத்மஜ்ஞாநாந்முக்திலாபா⁴த்ஸித்³த⁴ம் வேதா³ந்தாநாம் ப்ராமாண்யம் , ஹிதஶாஸநாச்சா²ஸ்த்ரத்வம் ச நிர்தோ³ஷதயா ஸ்தி²தமித்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமுத்³தி³ஶ்ய ஶ்ரவணவந்மநநநிதி³த்⁴யாஸநயோரப்யவாந்தரவாக்யபே⁴தே³ந வித்⁴யங்கீ³காராந்ந ப்³ரஹ்மணோ விதி⁴ஶேஷத்வமுத்³தே³ஶ்யஜ்ஞாநலப்⁴யதயா ப்ராதா⁴ந்யாதி³த்யாஹ -

நேதி ।

ஶ்ரவணம் ஜ்ஞாநகரணவேதா³ந்தகோ³சரத்வாத்ப்ரதா⁴நம் , மநநநிதி³த்⁴யாஸநயோ: ப்ரமேயகோ³சரத்வாத்தத³ங்க³த்வம் , நியமாத்³ருஷ்டஸ்ய ஜ்ஞாந உபயோக³: ஸர்வாபேக்ஷாந்யாயாதி³தி மந்தவ்யம் ।

தர்ஹி ஜ்ஞாநே விதி⁴: கிமிதி த்யக்த:, தத்ராஹ -

யதி³ ஹீதி ।

யதி³ ஜ்ஞாநே விதி⁴மங்கீ³க்ருத்ய வேதா³ந்தைரவக³தம் ப்³ரஹ்ம விதே⁴யஜ்ஞாநே கர்மகாரகத்வேந விநியுஜ்யேத ததா³ விதி⁴ஶேஷத்வம் ஸ்யாத் । ந த்வவக³தஸ்ய விநியுக்தத்வமஸ்தி, ப்ராப்தாவக³த்யா ப²லலாபே⁴ வித்⁴யயோகா³தி³த்யர்த²: ।

தஸ்மாத்

வித்⁴யஸம்ப⁴வாத் । அத: ஶேஷத்வாஸம்ப⁴வாத் । ஸத்யாதி³வாக்யைர்லப்³த⁴ஜ்ஞாநேநாஜ்ஞாநநிவ்ருத்திரூபப²லலாபே⁴ ஸதீத்யர்த²: ।

ஸூத்ரம் யோஜயதி -

ஸ்வதந்த்ரமிதி ।

ஏவம் ச ஸதீதி ।

சோ(அ)வதா⁴ரணே । உக்தரீத்யா ப்³ரஹ்மண: ஸ்வாதந்த்ர்யே ஸத்யேவ ப⁴க³வதோ வ்யாஸஸ்ய ப்ருத²க்ஶாஸ்த்ரக்ருதிர்யுக்தா, த⁴ர்மவிலக்ஷணப்ரமேயலாபா⁴த் । வேதா³ந்தாநாம் கார்யபரத்வே து ப்ரமேயாபே⁴தா³ந்ந யுக்தேத்யர்த²: ।

நநு மாநஸத⁴ர்மவிசாரார்த²ம் ப்ருத²கா³ரம்ப⁴ இத்யாஶங்க்யாஹ -

ஆரப்⁴யமாணம் சேதி ।

அத² பா³ஹ்யஸாத⁴நத⁴ர்மவிசாராநந்தரம் । அதோ பா³ஹ்யத⁴ர்மஸ்ய ஶுத்³தி⁴த்³வாரா மாநஸோபாஸநாத⁴ர்மஹேதுத்வாத்பரிஶிஷ்டோ மாநஸத⁴ர்மோ ஜிஜ்ஞாஸ்ய இதி ஸூத்ரம் ஸ்யாதி³தி ।

அத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

அதே²தி ।

த்ருதீயாத்⁴யாயே ஶ்ருத்யாதி³பி⁴: ஶேஷஶேஷித்வநிர்ணயாநந்தரம் ஶேஷிணா ஶேஷஸ்ய ப்ரயோக³ஸம்ப⁴வாத்க: க்ரதுஶேஷ: கோ வா புருஷஶேஷ: இதி விஜ்ஞாஸ்யத இத்யர்த²: ।

ஏவமாரப்⁴யேத ।

நத்வாரப்³த⁴ம் , தஸ்மாத³வாந்தரத⁴ர்மார்த²மாரம்ப⁴ இத்யயுக்தமிதி பா⁴வ: ।

ஸ்வமதே ஸூத்ராநுகு³ண்யமஸ்தீத்யாஹ -

ப்³ரஹ்மேதி ।

ஜைமிநிநா ப்³ரஹ்ம ந விசாரிதமிதி தஜ்ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வஸூத்ரணம் யுக்தமித்யர்த²: ।

வேதா³ந்தார்த²ஶ்சேத³த்³வைதம் தர்ஹி த்³வைதஸாபேக்ஷவித்⁴யாதீ³நாம் கா க³திரித்யாஶங்க்ய ஜ்ஞாநாத்ப்ராகே³வ தேஷாம் ப்ராமாண்யம் ந பஶ்சாதி³த்யாஹ -

தஸ்மாதி³தி ।

ஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரமேயப்ரமாத்ருபா³த⁴கத்வாதி³த்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்ம ந கார்யஶேஷ:, தத்³போ³தா⁴த்ப்ராகே³வ ஸர்வவ்யவஹார இத்யத்ர ப்³ரஹ்மவிதா³ம் கா³தா²முதா³ஹரதி -

அபிசேதி ।

ஸத³பா³தி⁴தம் ப்³ரஹ்ம பூர்வமாத்மா விஷயாநாத³த்த இதி ஸர்வஸாக்ஷ்யஹமித்யேவம்போ³தே⁴ ஜாதே ஸதி புத்ரதே³ஹாதே³: ஸத்தாபா³த⁴நாத் மாயாமாத்ரத்வநிஶ்சயாத்புத்ரதா³ராதி³பி⁴ரஹமிதி ஸ்வீயது³:க²ஸுக²பா⁴வத்வகு³ணயோகா³த்³கௌ³ணாத்மாபி⁴மாநஸ்ய நரோ(அ)ஹம் கர்தா மூட⁴ இதி மித்²யாத்மாபி⁴மாநஸ்ய ச ஸர்வவ்யவஹாரஹேதோரஸத்வே கார்யம் விதி⁴நிஷேதா⁴தி³வ்யவஹார: கத²ம் ப⁴வேத் , ஹேத்வபா⁴வாந்ந கத²ஞ்சித்³ப⁴வேதி³த்யர்த²: ।

நந்வஹம் ப்³ரஹ்மேதி போ³தோ⁴ பா³தி⁴த:, அஹமர்த²ஸ்ய ப்ரமாது: ப்³ரஹ்மத்வாயோகா³தி³த்யாஶங்க்ய ப்ரமாத்ருத்வஸ்யாஜ்ஞாநவிலஸிதாந்த:கரணதாதா³த்ம்யக்ருதத்வாந்ந பா³த⁴ இத்யாஹ -

அந்வேஷ்டவ்யேதி ।

‘ய ஆத்மாபஹதபாப்மா விஜரோ விம்ருத்யுர்விஶோக: ஸோ(அ)ந்வேஷ்டவ்ய’ இதி ஶ்ருதே: ஜ்ஞாதவ்யபரமாத்மவிஜ்ஞாநாத்ப்ராகே³வாஜ்ஞாநாச்சித்³தா⁴தோராத்மாந: ப்ரமாத்ருத்வம் ப்ரமாதைவ ஜ்ஞாத: ஸந் பாப்மராக³த்³வேஷமரணவிவர்ஜித: பரமாத்மா ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

ப்ரமாத்ருத்வஸ்ய கல்பிதத்வே ததா³ஶ்ரிதாநாம் ப்ரமாணாநாம் ப்ராமாண்யம் கத²மித்யத ஆஹ -

தே³ஹேதி ।

யதா² தே³ஹாத்மத்வப்ரத்யய: கல்பிதோ ப்⁴ரமோ(அ)பி வ்யவஹாராங்க³தயா மாநத்வேநேஷ்யதே வைதி³கை:, தத்³வல்லௌகிகமத்⁴யக்ஷாதி³கமாத்மபோ³தா⁴வதி⁴ வ்யவஹாரகாலே பா³தா⁴பா⁴வாத் வ்யாவஹாரிகம் ப்ராமாண்யமிஷ்யதாம் , வேதா³ந்தாநாம் து காலத்ரயாபா³த்⁴யபோ³தி⁴த்வாத்தத்த்வாவேத³கம் ப்ராமாண்யமிதி துஶப்³தா³ர்த²: ।

ஆ(அ)(அ)த்மநிஶ்சயாத் ।

ஆ(அ)(அ)த்மநிஶ்சயாதி³த்யாங்மர்யாதா³யாம் । ப்ரமாத்ருத்வஸ்ய கல்பிதத்வே(அ)பி விஷயாபா³தா⁴த்ப்ராமாண்யமிதிபா⁴வ: ॥

ராமநாம்நிபரே தா⁴ம்நி க்ருத்ஸ்நாம்நாயஸமந்வய: ।
கார்யதாத்பர்யபா³தே⁴ந ஸாதி⁴த: ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴யே ॥ 4 ॥

வ்ருத்தமநூத்³யாக்ஷேபலக்ஷணாமவாந்தரஸங்க³திமாஹ

ஸாங்க்²யாத³யஸ்த்விதி ।

ப⁴வது ஸித்³தே⁴ வேதா³ந்தாநாம் ஸமந்வய:, ததா²பி மாநாந்தராயோகே³ ப்³ரஹ்மணி ஶக்திக்³ரஹாயோகா³த் , கூடஸ்த²த்வேநாவிகாரித்வேந காரணத்வாயோகா³ச்ச ந ஸமந்வய: । கிந்து ஸர்கா³த்³யம் கார்யம் ஜட³ப்ரக்ருதிகம் , கார்யத்வாத் , க⁴டவதித்யநுமாநக³ம்யே த்ரிகு³ணே ப்ரதா⁴நே ஸமந்வய இத்யாக்ஷிபந்தீத்யர்த²: । ஸித்³த⁴ம் மாநாந்தரக³ம்யமேவேத்யாக்³ரஹ: ஶக்திக்³ரஹார்த²: । அத ஏவ ப்ரதா⁴நாத³வநுமாநோபஸ்தி²தே ஶக்திக்³ரஹஸம்ப⁴வாத்தத்பரதயா வாக்யாநி யோஜயந்தீத்யுக்தம் । கிம் ச 'தேஜஸா ஸோம்யஶுங்கே³ந ஸந்மூலமந்விச்ச²' இத்யாத்³யா: ஶ்ருதய: ।

ஶுங்கே³ந லிங்கே³ந காரணஸ்ய ஸ்வதோ(அ)ந்வேஷணம் த³ர்ஶயந்தோ மாநாந்தரஸித்³த⁴மேவ ஜக³த்காரணம் வத³ந்தீத்யாஹ

ஸர்வேஷ்விதி ।

நந்வதீந்த்³ரியத்வேந ப்ரதா⁴நாதே³ர்வ்யாப்திக்³ரஹாயோகா³த்கத²மநுமாநம் , தத்ராஹ

ப்ரதா⁴நேதி ।

யத்கார்யம் தஜ்ஜட³ப்ரக்ருதிகம் , யதா² க⁴ட: । யஜ்ஜட³ம் தச்சேதநஸம்யுக்தம் , யதா² ரதா²தி³ரிதி ஸாமாந்யதோத்³ருஷ்டாநுமாநக³ம்யா: ப்ரதா⁴நபுருஷ ஸம்யோகா³ இத்யர்த²: ।

அத்³விதீயப்³ரஹ்மண: காரணத்வவிரோதி⁴மதாந்தரமாஹ

காணாதா³ஸ்த்விதி ।

ஸ்ருஷ்டிவாக்யேப்⁴ய ஏவ பரார்தா²நுமாநரூபேப்⁴யோ யத்கார்யம் தத்³பு³த்³தி⁴மத்கர்த்ருகமிதீஶ்வரம் கர்தாரம் , பரமாணூம்ஶ்ச யத்கார்யத்³ரவ்யம் தத்ஸ்வந்யூநபரிமாணத்³ரவ்யாரப்³த³மித்யநுமிமத இத்யர்த²: ।

அந்யே(அ)பி பௌ³த்³தா⁴த³ய: । 'அஸத்³வா இத³மக்³ர ஆஸீத்' இத்யாதி³ வாக்யாபா⁴ஸ: । யத்³வஸ்து தச்சூ²ந்யாவஸாநம் , யதா² தீ³ப இதி யுக்த்யாபா⁴ஸ: । ஏவம் வாதி³விப்ரதிபத்திமுக்த்வா தந்நிராஸாயோத்தரஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴மவதாரயதி

தத்ரேதி ।

வாதி³விவாதே³ ஸதீத்யர்த²: ।

வ்யாகரணமீமாம்ஸாந்யாயநிதி⁴த்வாத்பத³வாக்யப்ரமாணஜ்ஞத்வம் । யஜ்ஜக³த்காரணம் தச்சேதநமசேதநம் வேதி ஈக்ஷணஸ்யமுக்²யத்வகௌ³ணத்வாப்⁴யாம் ஸம்ஶயே பூர்வபக்ஷமாஹ

தத்ர ஸாங்க்²யா இதி ।

அபிஶப்³தா³வேவகாரார்தௌ² । 'ஸதே³வ' இத்யாதி³ ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³வாக்யாநாம் ப்ரதா⁴நபரத்வநிராஸேந ப்³ரஹ்மபரத்வோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । பூர்வபக்ஷே ஜீவஸ்யப்ரதா⁴நைக்யோபாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தேப்³ரஹ்மைக்யஜ்ஞாநமிதி விவேக: ।

அசேதநஸத்வஸ்யைவ ஸர்வஜ்ஞத்வம் , ந சேதநஸ்யேத்யாஹ

தேந ச ஸத்வத⁴ர்மேணேதி ।

ந கேவலஸ்யேதி ।

ஜந்யஜ்ஞாநஸ்ய ஸத்வத⁴ர்மத்வாந்நித்யோபலப்³தே⁴ரகார்யத்வாச்சிந்மாத்ரஸ்ய ந ஸர்வஜ்ஞாநகர்த்ருத்வமித்யர்த²: ।

நநு கு³ணாநாம் ஸாம்யாவஸ்தா²யாம் ஸத்வஸ்யோத்கர்ஷாபா⁴வாத்கத²ம் ஸர்வஜ்ஞதேத்யாஹ

த்ரிகு³ணத்வாதி³தி ।

த்ரயோ கு³ணா ஏவ ப்ரதா⁴நம் தஸ்யஸாம்யாவஸ்தா² தத³பே⁴தா³த் ப்ரதா⁴நமித்யுச்யதே । தத³வஸ்தா²யாமபி ப்ரலயே ஸர்வஜ்ஞாநஶக்திமத்வரூபம் ஸர்வஜ்ஞத்வமக்ஷதமித்யர்த²: ।

நநு மயா கிமிதி ஶக்திமத்வரூபம் கௌ³ணம் ஸர்வஜ்ஞத்வமங்கீ³கார்யமிதி, தத்ராஹ

நஹீதி ।

அநித்யஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரலயே நாஶாச்ச²க்திமத்வம் வாச்யம் காரகாபா⁴வாச்சேத்யாஹ

அபி சேதி ।

மதத்³வயஸாம்யமுக்த்வா ஸ்வமதே விஶேஷமாஹ

அபி சேதி ।

ப்³ரஹ்மண: காரணத்வம் ஸ்ம்ருதிபாதே³ ஸமர்த்²யதே । ப்ரதா⁴நாதே³: காரணத்வம் தர்கபாதே³ யுக்திபி⁴ர்நிரஸ்யதி । அது⁴நா து ஶ்ருத்யா நிரஸ்யதி

ஈக்ஷதேர்நாஶப்³த³மிதி ।

ஈக்ஷணஶ்ரவணாத்³வேத³ஶப்³தா³வாச்யமஶப்³த³ம் ப்ரதா⁴நம் । அஶப்³த³த்வாந்ந காரணமிதி ஸூத்ரயோஜநா । தத்ஸச்ச²ப்³த³வாச்யம் காரணமைக்ஷத ।

ஈக்ஷணமேவாஹ

ப³ஹ்விதி ।

ப³ஹு ப்ரபஞ்சரூபேண ஸ்தி²த்யர்த²மஹமேவோபாதா³நதயா கார்யாபே⁴தா³ஜ்ஜநிஷ்யாமீத்யாஹ

ப்ரஜேதி ।

ஏவம் தத்ஸதீ³க்ஷித்வா ஆகாஶம் வாயும் ச ஸ்ருஷ்ட்வா தேஜ: ஸ்ருஷ்டவதி³த்யாஹ

ததி³தி ।

மிஷச்சலத் । ஸத்வாக்ராந்தமிதி யாவத் ஸ ஜீவாபி⁴ந்ந: பரமாத்மா 'ப்ராணமஸ்ருஜத ப்ராணாச்ச்²ரத்³தா⁴ம் க²ம் வாயுர்ஜ்யோதிராப: ப்ருதி²வீந்த்³ரியம் மநோ அந்நமந்நாத்³வீர்யம் தபோ மந்த்ரா: கர்மலோகாலோகேஷு நாம ச' இத்யுக்தா: ஷோட³ஶகலா: ।

நநு 'இக்ஶ்திபோ தா⁴துநிர்தே³ஶே' இதி காத்யாயநஸ்மரணாதீ³க்ஷதேரிதி பதே³ந ஶ்திப³ந்தேந தா⁴துருச்யதே । தேந தா⁴த்வர்த²மீக்ஷணம் கத²ம் வ்யாக்²யாயத இத்யாஶங்க்ய லக்ஷணயேத்யாஹ

ஈக்ஷிதேரிதிசேதி ।

'இதிகர்தவ்யதாவிதே⁴ர்யஜதே: பூர்வவத்வம்' இதி ஜைமிநிஸூத்ரே யதா² யஜதிபதே³ந லக்ஷணயா தா⁴த்வர்தோ² யாக³ உச்யதே தத்³வதி³ஹாபீத்யர்த²: । ஸௌர்யாதி³விக்ருதியாக³ஸ்யாங்கா³நாமவிதா⁴நாத்பூர்வத³ர்ஶாதி³ப்ரக்ருதிஸ்தா²ங்க³வத்வமிதி ஸூத்ரார்த²: ।

தா⁴த்வர்த²நிர்தே³ஶேந லாப⁴மாஹ

தேநேதி ।

ஸாமாந்யத: ஸர்வஜ்ஞோ விஶேஷத: ஸர்வவிதி³தி பே⁴த³: । ஜ்ஞாநமீக்ஷணமேவ தப: । தபஸ்விந: ப²லமாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

ஏதத்கார்யம் ஸூத்ராக்²யம் ப்³ரஹ்ம । கேவலஸத்த்வவ்ருத்தேர்ஜ்ஞாநத்வமங்கீ³க்ருத்ய ப்ரதா⁴நஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வம் நிரஸ்தம் । ஸம்ப்ரதி ந கேவலஜட³வ்ருத்திர்ஜ்ஞாநஶப்³தா³ர்த²:, கிந்து ஸாக்ஷிபோ³த⁴விஶிஷ்டா வ்ருத்திர்வ்ருத்திவ்யக்தபோ³தோ⁴ வா ஜ்ஞாநம் । தச்சாந்த⁴ஸ்ய ப்ரதா⁴நஸ்ய நாஸ்தீத்யாஹ

அபிசேதி ।

ஸாக்ஷித்வமஸ்தி, யேநோக்தஜ்ஞாநவத்வம் ஸ்யாதி³தி ஶேஷ: ।

நநு ஸத்த்வவ்ருத்திமாத்ரேண யோகி³நாம் ஸர்வஜ்ஞத்வமுக்தமித்யத ஆஹ

யோகி³நாந்த்த்விதி ।

ஸேஶ்வரஸாங்க்²யமதமாஹ

அதே²தி ।

ஸர்வஜ்ஞத்வம் நாம ஸர்வகோ³சரஜ்ஞாநவத்வம் , ந ஜ்ஞாநகர்த்ருத்வம் , ஜ்ஞாநஸ்ய க்ருத்யஸாத்⁴யத்வாதி³தி ஹ்ருதி³க்ருத்வா ப்ருச்ச²தி

இத³ம் தாவதி³தி ।

ஸர்வம் ஜாநாதீதி ஶப்³தா³ஸாது⁴த்வம் ஶங்கதே

ஜ்ஞாநநித்யத்வ இதி ।

நித்யஸ்யாபி ஜ்ஞாநஸ்ய தத்தத³ர்தோ²பஹிதத்வேந ப்³ரஹ்மஸ்வரூபாத்³பே⁴த³ம் கல்பயித்வா கார்யத்வோபசாராத்³ப்³ரஹ்மணஸ்தத்கர்த்ருத்வவ்யபதே³ஶ: ஸாது⁴ரிதி ஸத்³ருஷ்டாந்தமாஹ

ந, ப்ரததேதி ।

ஸந்ததேத்யர்த²: । அஸத்யபி அவிவக்ஷிதே(அ)பி ।

நநு ப்ரகாஶதேரகர்மகத்வாத்ஸவிதா ப்ரகாஶத இதி ப்ரயோகே³(அ)பி ஜாநாதே: ஸகர்மகத்வாத்கர்மாபா⁴வே 'ததை³க்ஷத' இத்யயுக்தமிதி, தத்ராஹ

கர்மாபேக்ஷாயாம் த்விதி ।

கர்மாவிவக்ஷாயாமபி ப்ரகாஶரூபே ஸவிதரி ப்ரகாஶத இதி கத²ஞ்சித்ப்ரகாஶக்ரியாஶ்ரயத்வேந கர்த்ருத்வோபசாரவச்சிதா³த்மந்யபி சித்³ரூபேக்ஷணகர்த்ருத்வோபசாராந்ந வைஷம்யமித்யுக்தம் பூர்வம் । அது⁴நா து கும்ப⁴காரஸ்ய ஸ்வோபாத்⁴யந்த:கரணவ்ருத்திரூபேக்ஷணவதீ³ஶ்வரஸ்யாபி ஸ்வோபாத்⁴யவித்³யாயா: விவித⁴ஸ்ருஷ்டிஸம்ஸ்காராயா: ப்ரலயாவஸாநேநோத்³பு³த்³த⁴ஸம்ஸ்காராயா: ஸர்கோ³ந்முக²: கஶ்சித்பரிணாம: ஸம்ப⁴வதி, அத: தஸ்யாம் ஸூக்ஷ்மரூபேண நிலீந ஸர்வகார்யவிஷயகமீக்ஷணம் , தஸ்ய கார்யத்வாத் கர்மஸத்³பா⁴வாச்ச தத்கர்த்ருத்வம் முக்²யமிதி த்³யோதயதி

ஸுதராமிதி ।

நநு மாயோபாதி⁴கபி³ம்ப³சிந்மாத்ரஸ்யேஶ்வரஸ்ய கத²மீக்ஷணம் ப்ரதி முக்²யம் கர்த்ருத்வம் , க்ருத்யபா⁴வாதி³தி சேந்ந, கார்யாநுகூலஜ்ஞாநவத ஏவ கர்த்ருத்வாதீ³ஶ்வரஸ்யாபி ஈக்ஷணாநுகூலநித்யஜ்ஞாநவத்த்வாத் । ந ச நித்யஜ்ஞாநேநைவ கர்த்ருத்வநிர்வாஹாத்கிமீக்ஷணேநேதி வாச்யம் , வாய்வாதே³ரேவ ஶப்³த³வத்த்வஸம்ப⁴வாத்கிமாகாஶேநேத்யதிப்ரஸங்கா³த் । அத: ஶ்ருதத்வாத்³வாய்வாதி³காரணத்வேநாகாஶவதை³க்ஷதேத்யாக³ந்துகத்வேந ஶ்ருதமீக்ஷணமாகாஶாதி³ஹேதுத்வேநாங்கீ³கார்யமித்யலம் । அவ்யாக்ருதே ஸூக்ஷ்மாத்மநா ஸ்தி²தே வ்யாகர்தும் ஸ்தூ²லீகர்துமிஷ்டே இத்யர்த²: ।

அவ்யாக்ருதகார்யோபரக்தசைதந்யரூபேக்ஷணஸ்ய காரகாநபேக்ஷத்வே(அ)பி வ்ருத்திரூபேக்ஷணஸ்ய காரகம் வாச்யமித்யாஶங்க்யாஹ

அபிசாவித்³யாதி³மத இதி ।

யதை²கஸ்ய ஜ்ஞாநம் ததா²ந்யஸ்யாபீதி நியமாபா⁴வாந்மாயிநோ(அ)ஶரீரஸ்யாபி ஜந்யேக்ஷணகாரகத்வமிதி பா⁴வ: ।

நநு யஜ்ஜந்யஜ்ஞாநம் தச்ச²ரீரஸாத்⁴யமிதி வ்யாப்திரஸ்தீத்யாஶங்க்ய ஶ்ருதிபா³த⁴மாஹ

மந்த்ரௌ சேதி ।

கார்யம் ஶரீரம் । காரணமிந்த்³ரியம் । அஸ்யேஶ்வரஸ்ய ஶக்திர்மாயா ஸ்வகார்யாபேக்ஷயா பரா, விசித்ரகார்யகாரித்வாத்³த்³விவிதா⁴ । ஸா த்வைதிஹ்யமாத்ரஸித்³தா⁴ ந ப்ரமாணஸித்³தே⁴த்யாஹ

ஶ்ரூயத இதி ।

ஜ்ஞாநரூபேண ப³லேந யா ஸ்ருஷ்டிக்ரியா ஸா ஸ்வாபா⁴விகீ । அநாதி³மாயாத்மகத்வாதி³த்யர்த²: । ஜ்ஞாநஸ்ய சைதந்யஸ்ய ப³லம் மாயாவ்ருத்திப்ரதிபி³ம்பி³தத்த்வேந ஸ்பு²டத்வம் தஸ்ய க்ரியாநாம பி³ம்ப³த்வேந ப்³ரஹ்மணோ ஜநகதா ஜ்ஞாத்ருதாபி ஸ்வாபா⁴விகீதி வார்த²: । அபாணிரபி க்³ரஹீதா । அபாதோ³(அ)பி ஜவந: । ஈஶ்வரஸ்யஸ்வகார்யே லௌகிகஹேத்வபேக்ஷா நாஸ்தீதி பா⁴வ: । அக்³ர்யமநாதி³ம் , புருஷமநந்தம் , மஹாந்தம் விபு⁴மித்யர்த²: ।

அபஸித்³தா⁴ந்தம் ஶங்கதே

நந்விதி ।

ஜ்ஞாநே ப்ரதிப³ந்த⁴ககாரணாந்யவித்³யாராகா³தீ³நி ஶ்ருதாவத ஈஶ்வராத³ந்யோ நாஸ்தீத்யந்வய: ।

ஔபாதி⁴கஸ்ய ஜீவேஶ்வரபே⁴த³ஸ்யமயோக்தத்வாந்நாபஸித்³தா⁴ந்த இத்யாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

தத்க்ருத உபாதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴க்ருத: ஶப்³த³தஜ்ஜந்யப்ரத்யயரூபோ வ்யவஹார: । அஸங்கீர்ண இதி ஶேஷ: ।

அவ்யதிரேகே கத²மஸங்கரஸ்தத்ராஹ

தத்க்ருதா சேதி ।

உபாதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴க்ருதேத்யர்த²: ।

ததே²தி ।

தே³ஹாதி³ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ஹேதுரவிவேகோ(அ)நாத்³யவித்³யா தயா க்ருத இத்யர்த²: । அவித்³யாயாம் ஹி ப்ரதிபி³ம்போ³ ஜீவ:, பி³ம்ப³சைதந்யமீஶ்வர இதி பே⁴தோ³(அ)வித்³யாதீ⁴நஸத்தாக:, அநாதி³பே⁴த³ஸ்ய கார்யத்வாயோகா³த் । கார்யபு³த்³த்⁴யாதி³க்ருதப்ரமாத்ராதி³பே⁴த³ஶ்ச கார்ய ஏவேதி விவேக: ।

நந்வக²ண்ட³ஸ்வப்ரகாஶாத்மநி கத²மவிவேக:, தத்ராஹ

த்³ருஶ்யதே சேதி ।

வஸ்துதோ தே³ஹாதி³பி⁴ந்நஸ்வப்ரகாஶஸ்யைவ ஸத ஆத்மநோ நரோ(அ)ஹமிதி ப்⁴ரமோத்³ருஷ்டத்வாத்³து³ரபஹ்நவ: । ஸ ச மித்²யாபு³த்³த்⁴யா மீயத இதி மித்²யாபு³த்³தி⁴மாத்ரேண ப்⁴ராந்திஸித்³தா⁴ஜ்ஞாநேந கல்பித இதி சகாரார்த²: ।

யத்³வோக்தமித்²யாபு³த்³தௌ⁴ லோகாநுப⁴வமாஹ

த்³ருஶ்யதே சேதி ।

இத்த²ம்பா⁴வே த்ருதீயா । ப்⁴ராந்த்யாத்மநா த்³ருஶ்யத இத்யர்த²: । பூர்வபூர்வப்⁴ராந்திமாத்ரேண த்³ருஶ்யதே ந ச ப்ரமேயதயேதி வார்த²: ।

கூட²ஸ்த²ஸ்யாபி மாயிகம் காரணத்வம் யுக்தமித்யாஹ

யதா² த்விதி ।

யத்த்வவேத்³யே ஶப்³த³ஶக்திக்³ரஹாயோக³ இதி, தந்ந । ஸத்யாதி³பதா³நாமபா³தி⁴தாத்³யர்தே²ஷு லோகாவக³தஶக்திகாநாம் வாச்சைகதே³ஶத்வேநோபஸ்தி²தாக²ண்ட³ப்³ரஹ்மலக்ஷகத்வாதி³தி ஸ்தி²தம் ॥ 5 ॥

ஸம்ப்ரத்யுத்தரஸூத்ரநிரஸ்யாஶங்காமாஹ

அத்ராஹேதி ।

அந்யதா²பி அசேதநத்வே(அ)பி ।

நநு ப்ரதா⁴நஸ்ய சேதநேந கிம் ஸாம்யம் யேந கௌ³ணமீக்ஷணமிதி தத்ராஹ

யதே²தி ।

நியதக்ரமவத்கார்யகாரித்வம் ஸாம்யமித்யர்த²: । ‘உபசாரப்ராயே வசநாத்’ இதி கௌ³ணார்த²ப்ரசுரே ப்ரகரணே ஸமாம்நாநாதி³த்யர்த²: ।

அப்தேஜஸோரிவாசேதநே ஸதி கௌ³ணீ ஈக்ஷதிரிதி சேந்ந, ஆத்மஶப்³தா³த்ஸதஶ்சேதநத்வநிஶ்சயாதி³தி ஸூத்ரார்த²மாஹ

யது³க்தமித்யாதி³நா ।

ஸா ப்ரக்ருதா ஸச்ச²ப்³த³வாச்யா இயமீக்ஷித்ரீ தே³வதா பரோக்ஷா ஹந்த இதா³நீம் பூ⁴தஸ்ருஷ்ட்யநந்தரமிமா: ஸ்ருஷ்டாஸ்திஸ்ரஸ்தேஜோ(அ)ப³ந்நரூபா: । பரோக்ஷத்வாத்³தே³வதா இதி த்³விதீயாப³ஹுவசநம் । அநேந பூர்வகல்பாநுபூ⁴தேநஜீவேநாத்மநா மம ஸ்வரூபேண தா அநுப்ரவிஶ்ய தாஸாம் போ⁴க்³யத்வாய நாம ச ரூபம் ச ஸ்தூ²லம் கரிஷ்யாமீத்யைக்ஷதேத்யந்வய: । லௌகிகப்ரஸித்³தே⁴:, 'ஜீவ ப்ராணதா⁴ரணே' இதி தா⁴தோர்ஜீவதிப்ராணாந்தா⁴ரயதீதி நிர்வசநாச்சேத்யர்த²: ।

அத த்விதி ।

ஸ்வபக்ஷே து பி³ம்ப³ப்ரதிபி³ம்ப³யோர்லோகே பே⁴த³ஸ்யகல்பிதத்வத³ர்ஶநாஜ்ஜீவோ ப்³ரஹ்மண: ஸத ஆத்மேதி யுக்தமித்யர்த²: ।

ஜீவஸ்ய ஸச்ச²ப்³தா³ர்த²ம் ப்ரத்யாத்மஶப்³தா³த்ஸந்ந ப்ரதா⁴நமித்யுக்த்வா ஸதௌ ஜீவம் ப்ரத்யாத்மஶப்³தா³ந்ந ப்ரதா⁴நமிதி விதா⁴ந்தரேண ஹேதும் வ்யாசஷ்டே

ததே²தி ।

ஸ ய:ஸதா³க்²ய ஏஷோ(அ)ணிமாபரம ஸூக்ஷ்ம:, ஐததா³த்மகமித³ம் ஸர்வம் ஜக³த் , தத்ஸதே³வ ஸத்யம் , விகாரஸ்ய மித்²யாத்வாத் । ஸ: ஸத்பதா³ர்த²: ஸர்வஸ்யாத்மா । ஹே ஶ்வேதகேதோ, த்வம் ச நாஸி ஸம்ஸாரீ, கிந்து ததே³வ ஸத³பா⁴தி⁴தம் ஸர்வாத்மகம் ப்³ரஹ்மாஸீதி ஶ்ருத்யர்த²: । இத்யத்ரோபதி³ஶதி । அதஶ்சேதநாத்மாகத்வாத் ஸச்சேதநமேவேதி வாக்யஶேஷ: ।

யது³க்தமப்தேஜஸோரிவ ஸத ஈக்ஷணம் கௌ³ணமிதி, தத்ராஹ

அத்தேஜஸோஸ்த்விதி ।

நாமரூபயோர்வ்யாகரணம் ஸ்ருஷ்டி: । ஆதி³பதா³ந்நியமநம் । அப்தேஜஸோர்த்³ருக்³விஷயத்வாத்ஸ்ருஜ்யத்வாந்நியம்யத்வாச்சாசேதநத்வமீக்ஷணஸ்ய முக்²யத்வே பா³த⁴கமஸ்தி, ஸாத⁴கம் ச நாஸ்தீதி ஹேதோர்யுக்தமீக்ஷணஸ்ய கௌ³ணத்வமிதி யோஜநா । சேதநவத்கார்யகாரித்வம் கு³ண: 'தேஜ ஐக்ஷத' சேதநவத்கார்யகாரீத்யர்த²: ।

யத்³வா தேஜ:பதே³ந தத³தி⁴ஷ்டா²நம் ஸல்லக்ஷ்யதே । ததா²ச முக்²யமீக்ஷணமித்யாஹ

தயோரிதி ।

ஸ்யாதே³தத்³யதி³ ஸத ஈக்ஷணம் முக்²யம் ஸ்யாத்ததே³வ குத இத்யத ஆஹ

ஸதஸ்த்விதி ।

கௌ³ணமுக்²யயோரதுல்யயோ: ஸம்ஶயாபா⁴வேந கௌ³ணப்ராயபாட²ஸ்யாநிஶ்சாயகத்வாதா³த்மஶப்³தா³ச்ச ஸத ஈக்ஷணம் முக்²யமித்யர்த²: ॥ 6 ॥

ஆத்மஹிதகாரித்வகு³ணயோகா³தா³த்மஶப்³தோ³(அ)பி ப்ரதா⁴நே கௌ³ண இதி ஶங்கதே

அதே²த்யாதி³நா ।

ஆத்மஶப்³த³: ப்ரதா⁴நே(அ)பி முக்²யோ நாநார்த²கத்வாதி³த்யாஹ

அத²வேதி ।

நாநார்த²த்வே த்³ருஷ்டாந்த:

யதே²தி ।

'அதை²ஷ ஜ்யோதி:’ ஶ்ருத்யா ஸஹஸ்ரத³க்ஷிணாகே க்ரதௌ ஜ்யோதிஷ்டோமே லோகப்ரயோகா³த³க்³நௌ ச ஜ்யோதி:ஶப்³தோ³ யதா² முக்²யஸ்தத்³வதி³த்யர்த²: ।

தஸ்மிந்ஸத்பதா³ர்தே² நிஷ்டா அபே⁴த³ஜ்ஞாநம் யஸ்ய ஸ ஸந்நிஷ்ட²ஸ்தஸ்ய முக்திஶ்ரவணாதி³தி ஸூத்ரார்த²மாஹ

நேத்யாதி³நா ।

ஶ்ருதி: ஸமந்வயஸூத்ரேவ்யாக்²யாதா । அநர்தா²யேத்யுக்தம் ப்ரபஞ்சயதி

யதி³ சாஜ்ஞஸ்யேதி ।

கஶ்சித்கில து³ஷ்டாத்மா மஹாரண்யமார்கே³ பதிதமந்த⁴ம் ஸ்வப³ந்து⁴நக³ரம் ஜிக³மிஷும் ப³பா⁴ஷே, கிமாத்ராயுஷ்மதா து³:கி²தேந ஸ்தீ²யத இதி । ஸ சாந்த⁴: ஸுகா²ம் வாணீமாகர்ண்ய தமாப்தம் மத்வோவாச, அஹோ மத்³பா⁴க³தே⁴யம் , யத³த்ர ப⁴வாந்மாம் தீ³நம் ஸ்வாபீ⁴ஷ்டநக³ரப்ராப்யஸமர்த²ம் பா⁴ஷத இதி । ஸ ச விப்ரலிப்ஸுர்து³ஷ்டகோ³யுவாநமாநீய ததீ³யலாங்கூ³லமந்த⁴ம் க்³ராஹயாமாஸ । உபதி³தே³ஶ ச ஏநமந்த⁴ம் , ஏஷ கோ³யுவா த்வாம் நக³ரம் நேஷ்யதி, மா த்யஜ லாங்கூ³லமிதி । ஸ சாந்த⁴: ஶ்ரத்³தா⁴லுதயா தத³த்யஜந்ஸ்வாபீ⁴ஷ்டமப்ராப்யாநர்த²பரம்பராம் ப்ராப்த: । தேந ந்யாயேநேத்யர்த²: ।

ததா² ஸதீதி ।

ஆத்மஜ்ஞாநாபா⁴வே ஸதி விஹந்யேத மோக்ஷம் ந ப்ராப்நுயாத்ப்ரத்யுதாநர்த²ம் ஸம்ஸாரம் ச ப்ராப்நுயாதி³த்யர்த²: ।

நநு ஜீவஸ்ய ப்ரதா⁴நைக்யஸம்பது³பாஸநார்த²மித³ம் வாக்யாமஸ்த்விதி, தத்ராஹ

ஏவம் ச ஸதீதி ।

அபா³தி⁴தாத்மப்ரமாயாம் ஸத்யாமித்யார்த²: ।

கஸ்யசிதா³ரோபிதசோரத்வஸ்ய ஸத்யேந தப்தம் பரஶும் க்³ருஹ்ணதோ மோக்ஷோ த்³ருஷ்ட:, தத்³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸத்யே ப்³ரஹ்மணி அஹமித்யபி⁴ஸந்தி⁴மதோ மோக்ஷோ யதா² 'ஸத்யாபி⁴ஸந்த⁴ஸ்தப்தம் பரஶும் க்³ருஹ்ணாதி ஸ ந த³ஹ்யதே(அ)த² முச்யதே' இதி ஶ்ருத்யோபதி³ஷ்ட: । ஸ உபதே³ஶ: ஸம்பத்பக்ஷே ந யுக்த: இத்யாஹ

அந்யதே²தி ।

தே³ஹமுத்தா²பயதீத்யுக்த²ம் ப்ராண: । தஸ்மாந்மோக்ஷோபதே³ஶாந்முக்²யே ஸம்ப⁴வதி கௌ³ணத்வஸ்யாந்யாய்யத்வாச்சாத்மஶப்³த³: ஸதி முக்²ய இத்யாஹ

அபி சேதி ।

க்வசித்³ப்⁴ருத்யாதௌ³ । ஸர்வத்ராஹமாத்மேத்யத்ராபி முக்²ய ஆத்மஶப்³தோ³ ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

சேதநத்வோபசாராத்³பூ⁴தாதி³ஷு ।

ஸர்வத்ர சைதந்யதாதா³த்ம்யாதி³த்யர்த²: ।

ஆத்மஶப்³த³ஶ்சேதநஸ்யைவாஸாதா⁴ரண இத்யுக்தம் । அஸ்துவா(அ)வ்யாபிவஸ்தூநாம் ஸாதா⁴ரணஸ்ததா²பி தஸ்யாத்ர ஶ்ருதௌ ப்ரதா⁴நபரத்வே(அ)பி நிஶ்சாயகாபா⁴வாந்ந ப்ரதா⁴நவ்ருத்திதேத்யாஹ

ஸாதா⁴ரணத்வே(அ)பீதி ।

சேதநவாசித்வே து ப்ரகரணம் ஶ்வேதகேதுபத³ம் ச நிஶ்சாயகமஸ்தீத்யாஹ

ப்ரக்ருதம் த்விதி ।

உபபத³ஸ்ய நிஶ்சாயகத்வம் ஸ்பு²டயதி

நஹீதி ।

தத: கிம் , தத்ராஹ

தஸ்மாதி³தி ।

ஆத்மஶப்³தோ³ ஜ்யோதி:ஶப்³த³வந்நாநார்த²க இத்யுக்தம் த்³ருஷ்டாந்தம் நிரஸ்யதி

ஜ்யோதிரிதி ।

கத²ம் தர்ஹி 'ஜ்யோதிஷா யஜேத' இதி ஜ்யோதிஷ்டோமே ப்ரயோக³:, தத்ராஹ

அர்த²வாதே³தி ।

'ஏதாநி வாவ தாநி ஜ்யோதீம்ஷி ய ஏதஸ்ய ஸ்தோமா:' இத்யர்த²வாதே³ந கல்பிதம் ஜ்வலநேந ஸாத்³ருஶ்யம் । த்ரிவ்ருத்பஞ்சத³ஶஸ்த்ரிவ்ருத்ஸப்தத³ஶஸ்த்ரிவ்ருதே³கவிம்ஶ இதி ஸ்தோமாஸ்தத்தத³ர்த²ப்ரகாஶகத்வேந கு³ணேந ஜ்யோதிஷ்பதோ³க்தா ருக்ஸங்கா⁴: । ததா² ச ஜ்யோதீம்ஷி ஸ்தோமா அஸ்யேதி ஜ்யோதிஷ்டோம இத்யத்ர ஜ்யோதி:ஶப்³தோ³ கௌ³ண இத்யர்த²: ।

நந்வாத்மஶப்³தா³தி³தி பூர்வஸூத்ர ஏவாத்மஶப்³த³ஸ்ய ப்ரதா⁴நே கௌ³ணத்வஸாதா⁴ரணத்வஶங்காநிராஸ: கர்துமுசித:, முக்²யார்த²ஸ்ய லாக⁴வேநோக்திஸம்ப⁴வே கௌ³ணத்வநாநார்த²கத்வஶங்காயா து³ர்ப³லத்வேந தந்நிராஸார்த²ம் ப்ருத²க்ஸூத்ராயாஸாநபேக்ஷணாத் । ததா² ச ஶங்கோத்தரத்வேந ஸூத்ரவ்யாக்²யாநம் நாதீவ ஶோப⁴த இத்யருசேராஹ

அத²வேதி ।

நிரஸ்தா ஸமஸ்தா கௌ³ணத்வநாநார்த²கத்வஶங்கா யஸ்யாத்மஶப்³த³ஸ்ய ஸ தச்ச²ங்கஸ்தஸ்ய பா⁴வஸ்தத்தா தயேத்யர்த²: ।

தத இதி ।

ஸத ஆத்மஶப்³தே³ ஜீவாபி⁴ந்நத்வாதி³தி ஹேத்வபேக்ஷயா மோக்ஷோபதே³ஶ: ஸ்வதந்த்ர ஏவ ப்ரதா⁴நகாரணத்வநிராஸே ஹேதுரித்யர்த²: ॥ 7 ॥

நநு யதா² கஶ்சித³ருந்த⁴தீம் த³ர்ஶயிதும் நிகடஸ்தா²ம் ஸ்தூ²லாம் தாராமருந்த⁴தீத்வேநோபதி³ஶதி, தத்³வத³நாத்மந ஏவ ப்ரதா⁴நஸ்ய ஸத்பதா³ர்த²ஸ்யாத்மத்வோபதே³ஶ இதி ஶங்கதே

குதஶ்சேதி ।

ப்ரதா⁴நம் ஸச்ச²ப்³த³வாச்யம் நேதி குத இத்யர்த²: ।

ஸௌத்ரஶ்சகாரோ(அ)நுக்தஸமுச்சயார்த² இத்யாஹ

சஶப்³த³ இதி ।

விவ்ருணோதி

ஸத்யபீதி ।

அபிஶப்³தா³ந்நாஸ்த்யேவேதி ஸூசயதி । வேதா³நதீ⁴த்யாக³தம் ஸ்தப்³த⁴ம் புத்ரம் பிதோவாச ஹே புத்ர, உத அபி, ஆதி³ஶ்யத இத்யாதே³ஶ உபதே³ஶைகலப்⁴ய: ஸதா³த்மா தமப்யப்ராக்ஷ்ய: கு³ருநிகடேப்ருஷ்டவாநஸி, யஸ்ய ஶ்ரவணேந மநநேந விஜ்ஞாநேநாந்யஸ்ய ஶ்ரவணாதி³கம் ப⁴வதீத்யந்வய: ।

நந்வந்யேந ஜ்ஞாதேந கத²மந்யத³ஜ்ஞாதமபி ஜ்ஞாதம் ஸ்யாதி³தி புத்ர: ஶங்கதே

கத²மிதி ।

ஹே ப⁴க³வ:, கத²ம் நு க²லு ஸ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

கார்யஸ்ய காரணாந்யத்வம் நாஸ்தீத்யாஹ

யதே²தி ।

பிண்ட³: ஸ்வரூபம் தேந । விஜ்ஞாதேநேதி ஶேஷ: ।

தத்ர யுக்திமாஹ

வாசேதி ।

வாசா வாகி³ந்த்³ரியேணாரப்⁴யத இதி விகாரோ வாசாரம்ப⁴ணம் । நநு வாசா நாமைவாரப்⁴யதே, ந க⁴டாதி³ரித்யாஶங்க்ய நாமமாத்ரமேவ விகார இத்யாஹ

நாமதே⁴யமிதி ।

'நாமதே⁴யம் விகாரோ(அ)யம் வாசா கேவலமுச்யதே । வஸ்துத: காரணாத்³பி⁴ந்நோ நாஸ்தி தஸ்மாந்ம்ருஷைவ ஸ: ॥ ‘ இதி பா⁴வ: ।

விகாரஸ்ய மித்²யாத்வே தத³பி⁴ந்நகாரணஸ்யாபி மித்²யாத்வமிதி, நேத்யாஹ

ம்ருத்திகேதி ।

காரணம் கார்யாத்³பி⁴ந்நஸத்தாகம் ந கார்யம் காரணாத்³பி⁴ந்நம் , அத: காரணாதிரிக்தஸ்ய கார்யஸ்வரூபஸ்யாபா⁴வாத்காரணஜ்ஞாநேந தஜ்ஜ்ஞாநம் ப⁴வதீதி ஸ்தி²தே தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ

ஏவமிதி ।

ம்ருத்³வத்³ப்³ரஹ்மைவ ஸத்யம் வியதா³தி³விகாரோ ம்ருஷேதி ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே ஸதி ஜ்ஞேயம் கிஞ்சிந்நாவஶிஷ்யத இத்யர்த²: ।

யத்³யபி ப்ரதா⁴நே ஜ்ஞாதே தாதா³த்ம்யாத்³விகாராணாம் ஜ்ஞாநம் ப⁴வதி ததா²பி ந புருஷாணாம் , தேஷாம் ப்ரதா⁴நவிகாரத்வாபா⁴வாதி³த்யாஹ

நசேதி ।

அஸ்மாகம் ஜீவாநாம் ஸத்³ரூபத்வாத்தஜ்ஜ்ஞாநே ஜ்ஞாநமிதி பா⁴வ: ॥ 8 ॥

குதஶ்சேதி ।

புநரபி கஸ்மாத்³தே⁴தோரித்யர்த²: । ஸுஷுப்தௌ ஜீவஸ்ய ஸதா³த்மநி ஸ்வஸ்மிந்நப்யயஶ்ரவணாத்ஸச்சேதநமேவேதி ஸூத்ரயோஜநா ।

ஏதத்ஸ்வபநம் யதா² ஸ்யாத்ததா² யத்ர ஸுஷுப்தௌ ஸ்வபிதீதி நாம ப⁴வதி ததா³ புருஷ: ஸதா ஸம்பந்ந ஏகீப⁴வதி । ஸதை³க்யே(அ)பி நாமப்ரவ்ருத்தி: கத²ம் , தத்ராஹ

ஸ்வமிதி ।

தத்ர லோகப்ரஸித்³தி⁴மாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

ஹி யஸ்மாத்ஸ்வம் ஸதா³த்மாநமபீதோ ப⁴வதி தஸ்மாதி³த்யர்த²: ।

ஶ்ருதேஸ்தாத்பர்யமாஹ

ஏஷேத்யாதி³நா ।

கத²மேதாவதா ப்ரதா⁴நநிராஸ இத்யத ஆஹ

ஸ்வஶப்³தே³நேதி ।

ஏதேர்தா⁴தோர்க³த்யர்த²ஸ்யாபிபூர்வஸ்ய லயார்த²த்வே(அ)பி கத²ம் நித்யஸ்ய ஜீவஸ்ய லய இத்யாஶங்க்ய உபாதி⁴லயாதி³தி வக்தும் ஜாக்³ரத்ஸ்வப்நயோருபாதி⁴மாஹ

மந இதி ।

ஐந்த்³ரியகமநோவ்ருத்தய உபாத⁴ய:, தைர்க⁴டாதி³ஸ்தூ²லார்த²விஶேஷாணாமாத்மநா ஸம்ப³ந்தா⁴தா³த்மா தாநிந்த்³ரியார்தா²ந்பஶ்யந்ஸ்தூ²லவிஶேஷேண தே³ஹேநைக்யப்⁴ராந்திமாபந்நோ விஶ்வஸம்ஜ்ஞோ ஜாக³ர்தி । ஜாக்³ரத்³வாஸநாஶ்ரயமநோவிஶிஷ்ட: ஸம்ஸ்தைஜஸஸம்ஜ்ஞ: ஸ்வப்நே விசித்ரவாஸநாஸஹக்ருதமாயாபரிணாமாந் பஶ்யந் 'ஸோம்ய தந்மந:' இதி ஶ்ருதிஸ்த²மந:ஶப்³த³வாச்யோ ப⁴வதி । ஸ ஆத்மா ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மோபாதி⁴த்³வயோபரமே(அ)ஹம் நர: கர்தேதி விஶேஷாபி⁴மாநாபா⁴வால்லீந இத்யுபசர்யத இத்யர்த²: ।

நநு ஸ்வபிதீதி நாமநிருக்தேரர்த²வாத³த்வாந்ந யதா²ர்த²தேத்யத ஆஹ

யதே²தி ।

தஸ்ய ஹ்ருத³யஶப்³த³ஸ்யைதந்நிர்வசநம் ।

தத³ஶிதமந்நம் த்³ரவீக்ருத்ய நயந்தே ஜரயந்தீத்யாப ஏவாஶநாயாபதா³ர்த²: । தத்பீதமுத³கம் நயதே ஶோஷயதீதி தேஜ ஏவோத³ந்யம் । அத்ர தீ³ர்க⁴ஶ்சா²ந்த³ஸ: । ஏவமித³மபி நிர்வசநம் யதா²ர்த²மித்யாஹ

ஏவமிதி ।

இத³ம் ச ப்ரதா⁴நபக்ஷே ந யுக்தமித்யாஹ

ந சேதி ।

ஸ்வஶப்³த³ஸ்யாத்மநீவாத்மீயே(அ)பி ஶக்திரஸ்தீத்யாஶங்க்யாஹ

யதீ³தி ।

ப்ராஜ்ஞேந பி³ம்ப³சைதந்யேநேஶ்வரேண ஸம்பரிஷ்வங்கோ³ பே⁴த³ப்⁴ரமாபா⁴வேநாபே⁴த³ இத்யர்த²: ॥ 9 ॥

தத்தத்³வேதா³ந்தஜந்யாநாமவக³தீநாம் சேதநகாரணவிஷயகத்வேந ஸாமாந்யாந்நாசேதநம் ஜக³த: காரணமிதி ஸூத்ரார்த²ம் வ்யதிரேகமுகே²நாஹ

யதி³ தார்கிகேத்யாதி³நா ।

அந்யத்பரமாண்வாதி³கம் ।

ந த்வேததி³தி ।

அவக³திவைஷம்யமித்யர்த²: । விப்ரதிஷ்டே²ரந்விவித⁴ம் நாநாதி³ஶ: ப்ரதி க³ச்சே²யு: । ப்ராணாஶ்சக்ஷுராத³யோ யதா²கோ³லகம் ப்ராது³ர்ப⁴வந்தி, ப்ராணேப்⁴யோ(அ)நந்தரம் , தே³வா: ஸூர்யாத³யஸ்தத³நுக்³ராஹகா:, தத³நந்தரம் லோக்யந்த இதி லோகா விஷயா இத்யர்த²: ।

நநு வேதா³ந்தாநாம் ஸ்வதப்ராமாண்யத்வேந ப்ரத்யேகம் ஸ்வார்த²நிஶ்சாயகத்வஸம்ப⁴வாத்கிம் க³திஸாமாந்யேநேத்யத ஆஹ

மஹச்சேதி ।

ஏகரூபாவக³திஹேதுத்வம் வேதா³ந்தாநாம் ப்ராமாண்யஸம்ஶயநிவ்ருத்திஹேதுரித்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ

சக்ஷுரிதி ।

யதா² ஸர்வேஷாம் சக்ஷுஷாமேகரூபாவக³திஹேதுத்வம் , ஶ்ரவணாநாம் ஶப்³தா³வக³திஹேதுத்வம் , க்⁴ராணாதீ³நாம் க³ந்தா⁴தி³ஷு, ஏவம் ப்³ரஹ்மணி வேதா³ந்தாநாம் க³திஸாமாந்யம் ப்ராமாண்யதா³ர்ட்⁴யே ஹேதுரித்யர்த²: ॥ 10 ॥

ஏவமீக்ஷத்யாதி³லிங்கை³ரசேதநே வேதா³ந்தாநாம் ஸமந்வயம் நிரஸ்ய சேதநவாசகஶப்³தே³நாபி நிரஸ்யதி

ஶ்ருதத்வாச்சேதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

ஸ்வஶப்³தே³நேதி ।

ஸ்வஸ்ய சேதநஸ்ய வாசக: ஸர்வவிச்ச²ப்³த³: । 'ஜ்ஞ: காலகாலோ கு³ணீ ஸர்வவித்³ய:' இதி ஸர்வஜ்ஞம் பரமேஶ்வரம் ப்ரக்ருத்ய 'ஸ ஸர்வவித்காரணம்' இதி ஶ்ருதத்வாந்நாசேதநம் காரணமிதி ஸூத்ரார்த²: । கரணாதி⁴பா ஜீவாஸ்தேஷாமதி⁴ப: ।

அதி⁴கரணார்த²முபஸம்ஹரதி ।

தஸ்மாதீ³தி

ஈக்ஷணாத்மஶப்³தா³தி³கம் பரமாண்வாதா³வப்யயுக்தமிதி மத்வாஹ

அந்யத்³வேதி ॥ 11 ॥

வ்ருத்தாநுவாதே³நோத்தரஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴மாக்ஷிபதி

ஜந்மாதி³தி ।

ப்ரத²மஸூத்ரஸ்ய ஶாஸ்த்ரோபோத்³கா⁴தத்வாஜ்ஜந்மாதி³ஸூத்ரமாரப்⁴யேத்யுக்தம் । ஸர்வவேதா³ந்தாநாம் கார்யே ப்ரதா⁴நாத்³யசேதநே ச ஸமந்வயநிராஸேந ப்³ரஹ்மபரத்வம் வ்யாக்²யாதம் । அத: ப்ரத²மாத்⁴யாயார்த²ஸ்யஸமாப்தத்வாது³த்தரக்³ரந்தா²ரம்பே⁴ கிம் காரணமித்யர்த²: ।

வேதா³ந்தேஷு ஸகு³ணநிர்கு³ணப்³ரஹ்மவாக்யாநாம் ப³ஹுலமுபலப்³தே⁴:, தத்ர கஸ்ய வாக்யஸ்ய ஸகு³ணோபாஸநாவிதி⁴த்³வாரா நிர்கு³ணே ஸமந்வய: கஸ்ய வா கு³ணவிவக்ஷாம் விநா ஸாக்ஷாதே³வ ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வய இத்யாகாங்க்ஷைவ காரணமித்யாஹ

உச்யத இதி ।

ஸங்க்ஷிப்ய ஸகு³ணநிர்கு³ணவாக்யார்த²மாஹ

த்³விரூபம் ஹீதி ।

நாமரூபாத்மகோ விகார: ஸர்வம் ஜக³த் , தத்³பே⁴தோ³ ஹிரண்யஶ்மஶ்ருத்வாதி³விஶேஷ இதி வாக்யார்த²: ।

வாக்யாந்யுதா³ஹரதி

யத்ர ஹீத்யாதி³நா ।

யஸ்யாம் க²ல்வஜ்ஞாநாவஸ்தா²யாம் த்³வைதமிவ கல்பிதம் ப⁴வதி தத்ததே³தர: ஸந்நிதரம் பஶ்யதீதி த்³ருஶ்யோபாதி⁴கம் வஸ்து பா⁴தி । யத்ர ஜ்ஞாநகாலே விது³ஷ: ஸர்வம் ஜக³தா³த்மமாத்ரமபூ⁴த்தத்ததா³ து கேந கம் பஶ்யேதி³த்யாக்ஷேபாந்நிருபாதி⁴கம் தத்த்வம் பா⁴தி । யத்ர பூ⁴ம்நி நிஶ்சிதோ வித்³வாந் த்³விதீயம் கிமபி ந வேத்தி ஸோ(அ)த்³விதீயோ பூ⁴மா பரமாத்மா நிர்கு³ண: । அத² நிர்கு³ணோக்த்யநந்தரம் ஸகு³ணமுச்யதே । யத்ர ஸகு³ணே ஸ்தி²தோ த்³விதீயம் வேத்தி தத³ல்பம் பரிச்சி²ந்நம் , யஸ்து பூ⁴மா தத³ம்ருதம் நித்யம் ।

அதே²தி ।

பூர்வவத்³வ்யாக்²யேயம் । தீ⁴ர: பரமாத்மைவ ஸர்வாணி ரூபாணி விசித்ய ஸ்ருஷ்ட்வா நாமாநி ச க்ருத்வா பு³த்³த்⁴யாதௌ³ ப்ரவிஶ்ய ஜீவஸம்ஜ்ஞோ வ்யவஹரந்யோ வர்ததே ஸ ஸகு³ணஸ்தம் நிர்கு³ணத்வேந வித்³வாநப்யம்ருதோ ப⁴வதி । நிர்க³தா: கலா அம்ஶா யஸ்மாத்தந்நிஷ்கலம் । அதோ நிரம்ஶத்வாந்நிஷ்க்ரியம் । அத: ஶாந்தமபரிணாமி । நிரவத்³யம் ராகா³தி³தோ³ஷஶூந்யம் । அஞ்ஜநம் மூலதம:ஸம்ப³ந்தோ⁴ த⁴ர்மாதி³கம் வா தச்சூ²ந்யம் நிரஞ்ஜநம் । கிஞ்சாம்ருதஸ்ய மோக்ஷஸ்ய ஸ்வயமேவ வாக்யோத்த²வ்ருத்திஸ்த²த்வேந பரமுத்க்ருஷ்டம் ஸேதும் லௌகிகஸேதுவத்ப்ராபகம் । யதா² த³க்³தே⁴ந்த⁴நோ(அ)நல: ஶாம்யதி தமிவாவித்³யாம் தஜ்ஜம் ச த³க்³த்⁴வா ப்ரஶாந்தம் நிர்கு³ணமாத்மாநம் வித்³யாதி³த்யர்த²: ।

நேதி நேதீதி ।

வ்யாக்²யாதம் । ஸ்தூ²லாதி³த்³வைதஶூந்யம் ।

ரூபத்³வயே ஶ்ருதிமாஹ -

ந்யூநமிதி ।

த்³வைதஸ்தா²நம் ந்யூநமல்பம் ஸகு³ணரூபம் நிர்கு³ணாத³ந்யத் , ததா² ஸம்பூர்ணம் நிர்கு³ணம் ஸகு³ணாத³ந்யதி³த்யர்த²: ।

ஏகஸ்ய த்³விரூபத்வம் விருத்³த⁴மித்யத ஆஹ

வித்³யேதி ।

வித்³யாவிஷயோ ஜ்ஞேயம் நிர்கு³ணத்வம் ஸத்யம் அவித்³யாவிஷய உபாஸ்யம் ஸகு³ணத்வம் கல்பிதமித்யவிரோத⁴: ।

தத்ராவித்³யாவிஷயம் விவ்ருணோதி

தத்ரேதி ।

நிர்கு³ணஜ்ஞாநார்த²மாரோபிதப்ரபஞ்சமாஶ்ரித்யபா³தா⁴த்ப்ராக்காலே கு³ட³ஜிஹ்விகாந்யாயேந தத்தத்ப²லார்தா²ந்யுபாஸநாநி விதீ⁴யந்தே, தேஷாம் சித்தைகாக்³ர்யத்³வாரா ஜ்ஞாநம் முக்²யம் ப²லமிதி தத்³வாக்யாநாமபி மஹாதாத்பர்யம் ப்³ரஹ்மணீதி மந்தவ்யம் । 'நாம ப்³ரஹ்ம' இத்யாத்³யுபாஸ்தீநாம் காமசாராதி³ரப்⁴யுத³ய: ப²லம் , த³ஹராத்³யுபாஸ்தீநாம் காமாசாராதி³ரப்⁴யுத³ய: ப²லம் , த³ஹராத்³யுபாஸ்தீநாம் க்ரமமுக்தி:, உத்³பீ⁴தா²தி³த்⁴யாநஸ்ய கர்மஸம்ருத்³தி⁴: ப²லமிதி பே⁴த³: । த்⁴யாநாநாம் மாநஸத்வாத் , ஜ்ஞாநாந்தரங்க³த்வாச்ச, ஜ்ஞாநகாண்டே³ விதா⁴நமிதி பா⁴வ: ।

நநூபாஸ்யப்³ரஹ்மண ஏகத்வாத்கத²முபாஸநாநாம் பே⁴த³:, தத்ராஹ

தேஷாமிதி ।

கு³ணவிஶேஷா: ஸத்யகாமத்வாத³ய: । ஹ்ருத³யாதி³ருபாதி⁴: । அத்ர ஸ்வயமேவாஶங்க்ய பரிஹரதி

ஏக இதி ।

பரமாத்மஸ்வரூபாபே⁴தே³(அ)ப்யுபாதி⁴பே⁴தே³நோபஹிதோபாஸ்யரூபபே⁴தா³து³பாஸநநாம் பே⁴தே³ ஸதி ப²லபே⁴த³ இதி பா⁴வ: ।

தம் பரமாத்மாநம் யத்³யத்³கு³ணத்வேந லோகா ராஜாநமிவோபாஸதே தத்தத்³கு³ணவத்வமேவ தேஷாம் ப²லம் ப⁴வதி । க்ரது: ஸங்கல்போ த்⁴யாநம் । இஹ யாத்³ருஶத்⁴யாநவாந் ப⁴வதி ம்ருத்வா தாத்³ருஶோபாஸ்யரூபோ ப⁴வதி । அத்ரைவ ப⁴க³வத்³வாக்யமாஹ

ஸ்ம்ருதேஶ்சேதி ।

நநு ஸர்வபூ⁴தேஷு நிரதிஶயாத்மந ஏகத்வாது³பாஸ்யோபாஸகயோஸ்தாரதம்யஶ்ருதய: கத²மித்யாஶங்க்ய பரிஹரதி

யத்³யப்யேக இதி ।

உக்தாநாமுபாதீ⁴நாம் ஶுத்³தி⁴தாரதம்யாதை³ஶ்வர்யஜ்ஞாநஸுக²ரூபஶக்தீநாம் தாரதம்யரூபா விஶேஷா ப⁴வந்தி தைரேகரூபஸ்யாத்மந உத்தரோத்தரம் மநுஷ்யாதி³ஹிரண்யக³ர்பா⁴ந்தேபஷ்வாவிர்பா⁴வவதாரதம்யம் ஶ்ரூயதே । தஸ்யாத்மந ஆத்மாநம் ஸ்வரூபமாவிஸ்தராம் ப்ரகடதரம் யோ வேத³ உபாஸ்தே ஸோ(அ)ஶ்நுதே ததி³தி தரப்ப்ரத்யயாதி³த்யர்த²: । ததா²ச நிக்ருஷ்டோபாதி⁴ராத்மைவோபாஸக:, உத்க்ருஷ்டோபாதி⁴ரீஶ்வர உபாஸ்ய இத்யௌபாதி⁴கம் தாரதம்யமவிருத்³த⁴மிதி பா⁴வ: ।

அத்ரார்தே² ப⁴க³வத்³கீ³தாமுதா³ஹரதி

ஸ்ம்ருதாவிதி ।

அத்ர ஸூர்யாதே³ரபி ந ஜீவத்வேநோபாஸ்யதா கிந்த்வீஶ்வரத்வேநேத்யுக்தம் ப⁴வதி । தத்ர ஸூத்ரகாரஸம்மதிமாஹ

ஏவமிதி ।

உத³ய: அஸம்ப³ந்த⁴: । ஏவம் யஸ்மிந்வாக்யே உபாதி⁴ர்விவக்ஷித: தத்³வாக்யமுபாஸநபரமிதி வக்துமுத்தரஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴ஸ்யாரம்ப⁴ இத்யுக்த்வா யத்ர ந விவக்ஷித: தத்³வாக்யம் ஜ்ஞேயப்³ரஹ்மபரமிதி நிர்ணயார்த²மாரம்ப⁴ இத்யாஹ

ஏவம் ஸத்³ய இதி ।

அந்நமயாதி³கோஶா உபாதி⁴விஶேஷா: । வாக்யக³திஸ்தாத்பர்யம் ।

ஆரம்ப⁴ஸமர்த²நமுபஸம்ஹரதி

ஏவமேகமபீதி ।

ஸித்³த⁴வது³க்தக³திஸாமாந்யஸ்ய ஸாத⁴நார்த²மப்யுத்தராரம்ப⁴ இத்யாஹ

யச்சேதி ।

அந்நம் ப்ரஸித்³த⁴ம் , ப்ராணமநோபு³த்³த்⁴ய: ஹிரண்யக³ர்ப⁴ரூபா: பி³ம்ப³சைதந்யமீஶ்வர ஆநந்த³: । தேஷாம் பஞ்சாநாம் விகாரா ஆத்⁴யாத்மிகா தே³ஹப்ராணமநோபு³த்³தி⁴ஜீவா அந்நமயாத³ய: பஞ்சகோஶா: இதி ஶ்ருதே: பரமார்த²: ।

பூர்வாதி⁴கரணே கௌ³ணமுக்²யேக்ஷணயோரதுல்யத்வேந ஸம்ஶயாபா⁴வாத்³கௌ³ணப்ராயபாடோ² ந நிஶ்சாயக இத்யுக்தம் தர்ஹி மயடோ விகாரே ப்ராசுர்யே ச முக்²யத்வாத்ஸம்ஶயே விகாரப்ராயபாடா²தா³நந்தா³தி⁴காரோ ஜீவ ஆநந்த³மய இதி நிஶ்சயோ(அ)ஸ்தீதி ப்ரத்யுதா³ஹரணஸங்க³த்யா பூர்வபக்ஷமாஹ கிம் தாவதி³த்யாகாங்க்ஷாபூர்வகம்

கிமிதி ।

ஆநந்த³மயபத³ஸ்யாமுக்²யார்த²க்³ரஹே ஹேதும் ப்ருச்ச²தி

கஸ்மாதி³தி ।

விகாரப்ராயபாட²ஹேதுமாஹ

அந்நமயாதீ³தி ।

ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: ஸ்பு²டா ஏவ । பூர்வபக்ஷே வ்ருத்திகாரமதேஜீவோபாஸ்த்யா ப்ரியாதி³ப்ராப்தி: ப²லம் , ஸித்³தா⁴ந்தே து ப்³ரஹ்மோபாஸ்த்யேதி பே⁴த³: ।

ஶங்கதே

அதா²பீதி ।

பரிஹரதி

ந ஸ்யாதி³தி ।

ஸங்க்³ருஹீதம் விவ்ருணோதி

முக்²ய இதி ।

பரமாத்மேத்யர்த²: ।

ஶாரீரத்வே(அ)பீஶ்வரத்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

நசேதி ।

ஜீவத்வம் து³ர்வாரமித்யர்த²: ।

நந்வாநந்த³பதா³ப்⁴யாஸே(அ)ப்யாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம் கத²மித்யாஶங்க்ய ஜ்யோதிஷ்டோமாதி⁴காரே ஜ்யோதிஷ்பத³ஸ்ய ஜ்யோதிஷ்டோமபரத்வவதா³நந்த³மயப்ரகரணஸ்தா²நந்த³மயபத³ஸ்யாநந்த³மயபரத்வாத்தத³ப்⁴யாஸஸ்தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வஸாத⁴க இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ

ஆநந்த³மயம் ப்ரஸ்துத்யேதி ।

ரஸ: ஸார: । ஆநந்த³ இத்யர்த²: । அயம் லோக: । யத்³யபி ஏஷ ஆகாஶ: பூர்ண: ஆநந்த³: ஸாக்ஷிப்ரேரகோ ந ஸ்யாத்ததா³ கோ வாந்யாச்சலேத் , கோ வா விஶிஷ்யா ப்ராண்யாஜ்ஜீவேத் , தஸ்மாதே³ஷ ஏவாநந்த³யாதி, ஆநந்த³யதீத்யர்த²: । 'யுவா ஸ்யாத்ஸாது⁴யுவா' இத்யாதி³நா வக்ஷ்யமாணா மநுஷ்யயுவாநந்த³மாரப்⁴ய ப்³ரஹ்மாநந்தா³வஸாநா ஏஷா ஸம்நிஹிதா ஆநந்த³ஸ்ய தாரதம்யமீமாம்ஸா ப⁴வதி । உபஸங்க்ராமதி வித்³வாந்ப்ராப்நோதி இத்யேகதே³ஶிநாமர்த²: । முக்²யஸித்³தா⁴ந்தே தூபஸங்க்ரமணம் விது³ஷ: கோஶாநாம் ப்ரத்யங்மாத்ரத்வேந விலாபநமிதி ஜ்ஞேயம் । ஶிஷ்டமுக்தார்த²ம் ।

ஆநந்த³ஶப்³தா³த்³ப்³ரஹ்மாவக³தி: ஸர்வத்ர ஸமாநேதி க³திஸாமாந்யார்த²மாஹ

ஶ்ருத்யந்தரே சேதி ।

லிங்கா³த³முக்²யாத்மஸம்நிதே⁴ர்பா³த⁴ இதி மத்வாஹ

நாஸாவிதி ।

ஸர்வாந்தரத்வம் ந ஶ்ருதமித்யாஶங்க்ய ததோ(அ)ந்யஸ்யாநுக்தேஸ்தஸ்ய ஸர்வாந்தரத்வமிதி விவ்ருணோதி

முக்²யமிதி ।

லோகபு³த்³தி⁴மிதி ।

தஸ்யா: ஸ்தூ²லக்³ராஹிதாமநுஸரதி³த்யர்த²: ।

தாம்ரஸ்ய மூஷாகாரத்வவத்ப்ராணஸ்ய தே³ஹாகாரத்வம் தே³ஹேந ஸாமாந்யம் , ததா² மந: ப்ராணாகாரம் தேந ஸமமித்யாஹ

பூர்வேணேதி ।

அதீதோ யோ(அ)நந்தர உபாதி⁴ர்விஜ்ஞாநகோஶஸ்தத்க்ருதா ஸாவயவத்வகல்பநா, ஶரீரேண ஜ்ஞேயத்வாச்சா²ரீரத்வமிதி லிங்க³த்³வயம் து³ர்ப³லம் । அத: ஸஹாயாபா⁴வாத³ப்⁴யாஸஸர்வாந்தரத்வாப்⁴யாம் விகாரஸம்நிதே⁴ர்பா³த⁴ இதி பா⁴வ: ॥ 12 ॥

விகாரார்த²கமயட்ஶ்ருதிஸஹாய இத்யாஶங்க்ய மயட: ப்ராசுர்யே(அ)பி விதா⁴நாந்மைவமித்யாஹ

விகாரேத்யாதி³நா ।

தத்ப்ரக்ருதவசநே மயடி³தி ।

ததி³திப்ரத²மாஸமர்தா²ச்ச²ப்³தா³த்ப்ராசுர்யவிஶிஷ்டஸ்ய ப்ரஸ்துதஸ்ய வசநே(அ)பி⁴தா⁴நே க³ம்யமாநே மயட்ப்ரத்யயோ ப⁴வதீதி ஸூத்ரார்த²: । அத்ர வசநக்³ரஹணாத்ப்ரக்ருதஸ்ய ப்ராசுர்யவைஶிஷ்ட்யஸித்³தி⁴:, தாத்³ருஶஸ்ய லோகே மயடோ(அ)பி⁴தா⁴நாத் , யதா² 'அந்நமயோ யஜ்ஞ:' இதி । அத்ர ஹ்யந்நம் ப்ரசுரமஸ்மிந்நித்யந்நஶப்³த³: ப்ரத²மாவிப⁴க்திஶக்தஸ்தஸ்மாந்மயட்யஜ்ஞஸ்ய ப்ரக்ருத்யர்தா²ந்நப்ராசுர்யவாசீ த்³ருஶ்யதே ந ஶுத்³த⁴ப்ரக்ருதவசந இதி த்⁴யேயம் ॥ 13 ॥

ஸூத்ரஸ்த²சஶப்³தோ³(அ)நுக்தஸமுச்சயார்த² இதி மத்வா வ்யாசஷ்டே

இதஶ்சேதி ।

தச்சாநுக்தம் ப்³ரஹ்மாநந்த³ஸ்ய நிரதிஶயத்வாவதா⁴ரணம் பூர்வமுக்தம் ॥ 14 ॥

ஆநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே லிங்க³முக்த்வா ப்ரகரணமாஹ

மாந்த்ரேதி ।

யஸ்மாதே³வம் ப்ரக்ருதம் தஸ்மாத்தந்மாந்த்ராவர்ணிகமேவ ப்³ரஹ்மாநந்த³மய இதி வாக்யே கீ³யத இதி யோஜநா ।

நநு மந்த்ரோக்தமேவாத்ர க்³ராஹ்மமிதி கோ நிர்ப³ந்த⁴:, தத்ராஹ

மந்த்ரேதி ।

ப்³ராஹ்மணஸ்ய மந்த்ரவ்யாக்²யாநத்வாது³பாயத்வமஸ்தி, மந்த்ரஸ்தூபேய:, ததி³த³முக்தம்

அவிரோதா⁴தி³தி ।

தயோருபாயோபேயபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

தர்ஹ்யந்நமயாதீ³நாமபி மாந்த்ரவர்ணிகப்³ரஹ்மத்வம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

ந சேதி ।

கிஞ்ச ப்⁴ருக³வே ப்ரோக்தா, வருணேநோபதி³ஷ்டா ப்⁴ருகு³வல்லீ பஞ்சமபர்யாயஸ்தா²நந்தே³ ப்ரதிஷ்டி²தா । தத்ர ஸ்தா²நந்யாயேந ததே³கார்த²ப்³ரஹ்மவல்ல்யா ஆநந்த³மயே நிஷ்டே²த்யாஹ

ஏதந்நிஷ்டை²வேதி ॥ 15 ॥

ஸ ஈஶ்வர: தப: ஸ்ருஷ்ட்யாலோசநமதப்யத க்ருதவாநித்யர்த²: । அபி⁴த்⁴யாநம் காமநா । 'ப³ஹு ஸ்யாம்' இத்யவ்யதிரேக: ॥ 16 ॥

அதி⁴காரே ப்ரகரணே । ஸ ஆநநத³மயோ ரஸ: । நநு லப்³த்⁴ருலப்³த⁴வ்யபா⁴வே(அ)ப்யபே⁴த³: கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ

நஹி லப்³தை⁴வேதி ।

நநுலப்³த்⁴ருலப்³த⁴வ்யயோர்பே⁴த³ஸ்யாவஶ்யகத்வே ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யோர்பா³த⁴: ஸ்யாதி³த்யாஶங்கதே

கத²மிதி ।

யாவதா யதஸ்த்வயேத்யுக்தமத: ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீ கத²மித்யந்வய: ।

உக்தாம் ஶங்காமங்கீ³கரோதி

பா³ட⁴மிதி ।

தர்ஹ்யாத்மந ஏவாத்மநா லப்⁴யத்வோக்திபா³த⁴: அபே⁴தா³தி³த்யாஶங்க்ய கல்பிதபே⁴தா³ந்ந பா³த⁴ இத்யாஹ

ததா²பீதி ।

அபே⁴தே³(அ)பீத்யர்த²: । லௌகிக: ப்⁴ரம: । ஆத்மந: ஸ்வாஜ்ஞாநஜப்⁴ரமேண தே³ஹாத்³யபி⁴ந்நஸ்ய பே⁴த³ப்⁴ராந்த்யா பரமாத்மநோ ஜ்ஞேயத்வாத்³யுக்திரித்யர்த²: । அந்வேஷ்டவ்யோ தே³ஹாதி³விவிக்ததயா ஜ்ஞேய:, விவேகஜ்ஞாநேந லப்³த⁴வ்ய: ஸாக்ஷாத்கர்தவ்ய:, தத³ர்த²ம் ஶ்ரோதவ்ய:, விஜ்ஞாநம் நிதி³த்⁴யாநம் ஸாக்ஷாத்காரோ வா ஶ்ருத்யந்தரஸ்யார்தா²நுவாதா³த³பௌநருக்த்யம் ।

நநு பே⁴த³: ஸத்ய ஏவாஸ்து, தத்ராஹ

ப்ரதிஷித்⁴யத இதி ।

அத ஈஶ்வராத்³த்³ரஷ்டா ஜீவோ(அ)ந்யோ நாஸ்தீதி சேஜ்ஜீவாபே⁴தா³தீ³ஶ்வரஸ்யாபி மித்²யாத்வம் ஸ்யாத³த ஆஹ

பரமேஶ்வர இதி ।

அவித்³யாப்ரதிபி³ம்ப³த்வேந கல்பிதாஜ்ஜீவாச்சிந்மாத்ர ஈஶ்வர: ப்ருத²க³ஸ்தீதி ந மித்²யாத்வம் । கல்பிதஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நாபே⁴தே³(அ)ப்யதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய ததோ பே⁴த³ இத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ

யதே²தி ।

ஸூத்ராரூட⁴: ஸ்வதோ(அ)பி மித்²யா, ந ஜீவ இத்யருச்யாபே⁴த³மாத்ரமித்²யாத்வே த்³ருஷ்டாந்தாந்தரமாஹ

யதா²வேதி ।

நநு ஸூத்ரப³லாத்³பே⁴த³: ஸத்ய இத்யத ஆஹ

ஈத்³ருஶம் சேதி ।

கல்பிதமேவேத்யர்த²: । ஸூத்ரே பே⁴த³: ஸத்ய இதி பதா³பா⁴வாத் , 'தத³நந்யத்வ' ஆதி³ஸூத்ராணாச்ச்²ருத்யநுஸாராச்சேதி பா⁴வ: ॥ 17 ॥

நந்வாநந்தா³த்மகஸத்த்வப்ரசுரம் ப்ரதா⁴நமாநந்த³மயமஸ்து, தத்ராஹ

காமாச்சேதி ।

அநுமாநக³ம்யமாநுமாநிகம் ।

புநருக்திமாஶங்க்யாஹ

ஈக்ஷதேரிதி ॥ 18 ॥

அஸ்மிந்நிதி

விஷயஸப்தமீ ஆநந்த³மயவிஷயகப்ரபோ³த⁴வதோ ஜீவஸ்ய தத்³யோக³ம் யஸ்மாச்சா²ஸ்தி தஸ்மாந்ந ப்ரதா⁴நமிதி யோஜநா ।

ஜீவஸ்ய ப்ரதா⁴நயோகோ³(அ)ப்யஸ்தீத்யத ஆஹ

ததா³த்மநேதி ।

ஜீவஸ்ய ஜீவாபே⁴தோ³(அ)ஸ்தீத்யத ஆஹ

முக்திரிதி ।

அத்³ருஶ்யே ஸ்தூ²லப்ரபஞ்சஶூந்யே, ஆத்மஸம்ப³ந்த⁴மாத்ம்யம் லிங்க³ஶரீரம் தத்³ரஹிதே, நிருக்தம் ஶப்³த³ஶக்யம் தத்³பி⁴ந்நே, நி:ஶேஷலயஸ்தா²நம் நிலயநம் மாயா தச்சூ²ந்யே ப்³ரஹ்மணி, அப⁴யம் யதா² ஸ்யாத்ததா² யதை³வ ப்ரதிஷ்டா²ம் மநஸ: ப்ரக்ருஷ்டாம் வ்ருத்திமேஷ வித்³வாம்ல்லப⁴தே அத² ததை³வாப⁴யம் ப்³ரஹ்ம ப்ராப்நோதீத்யர்த²: । உதபி அரமல்பமப்யந்தரம் பே⁴த³ம் யதை³வைஷ நர: பஶ்யதி அத² ததா³ தஸ்ய ப⁴யமிதி யோஜநா இதி ।

வ்ருத்திகாரமதம் தூ³ஷயதி

இத³ம் த்விதி ।

இஹ பரவ்யாக்²யாயாம் விகாரார்த²கே மயடிபு³த்³தி⁴ஸ்தே² ஸத்யகஸ்மாத்காரணம் விநா ஏகப்ரகரணஸ்த²ஸ்ய மயட: பூர்வம் விகாரார்த²கத்வம் , அந்தே ப்ராசுர்யார்த²கத்வமித்யர்த⁴ஜரதீயம் கத²மிவ கேந த்³ருஷ்டாந்தேநாஶ்ரீயத இதீத³ம் வக்தவ்யமித்யந்வய: ।

ப்ரஶ்நம் மத்வாஶங்க்யதே

மாந்த்ரேதி ।

ஸ்புடமுத்தரம் ।

கிமாந்தர இதி ந ஶ்ரூயதே, கிம்வா வஸ்துதோ(அ)ப்யாந்தரம் ப்³ரஹ்ம ந ஶ்ரூயத இதி விகல்ப்ய ஆத்³யமங்கீ³கரோதி

அத்ரோச்யதேயத்³யபீதி ।

விகாரப்ராயபாடா²நுக்³ரஹீதமயட்ஶ்ருதே: ஸாவயவத்வலிங்கா³ச்சேத்யாஹ

ததா²பீதி ।

இஷ்டார்த²ஸ்ய த்³ருஷ்ட்யா ஜாதம் ஸுக²ம் ப்ரியம் , ஸ்ம்ருத்யா மோத³:, ஸ சாப்⁴யாஸாத்ப்ரக்ருஷ்ட: ப்ரமோத³:, ஆநந்த³ஸ்து காரணம் , பி³ம்ப³சைதந்யமாத்மா, ஶிர:புச்ச²யோர்மத்⁴யகாய: ப்³ரஹ்ம ஶுத்³த⁴மிதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

த்³விதீயம் ப்ரத்யாஹ

தத்ர யதி³தி ।

யந்மந்த்ரே ப்ரக்ருதம் கு³ஹாநிஹிதத்வேந ஸர்வாந்தரம் ப்³ரஹ்ம, ததி³ஹ புச்ச²வாக்யே ப்³ரஹ்மஶப்³தா³த்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயதே । தஸ்யைவ விஜ்ஞாபநேச்ச²யா பஞ்சகோஶரூபா கு³ஹா ப்ரபஞ்சிதா । தத்ர தாத்பர்யம் நாஸ்தீதி வக்தும் கல்ப்யந்த இத்யுக்தம் । ஏவம் புச்ச²வாக்யே ப்ரக்ருதஸ்வப்ரதா⁴நப்³ரஹ்மபரே ஸதி ந ப்ரக்ருதஹாந்யாதி³தோ³ஷ இத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மண: ப்ரதா⁴நத்வம் புச்ச²ஶ்ருதிவிருத்³த⁴மிதி ஶங்கதே

நந்விதி ।

அத்ர ப்³ரஹ்மஶப்³தா³த்ப்ரக்ருதஸ்வப்ரதா⁴நப்³ரஹ்மப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநே ஸதி புச்ச²ஶப்³த³விரோத⁴ப்ராப்தௌ, ஏகஸ்மிந்வாக்யே ப்ரத²மசரமஶ்ருதஶப்³த³யோராத்³யஸ்யாநுபஸஞ்ஜாதவிரோதி⁴நோ ப³லீயஸ்த்வாத் , புச்ச²ஶப்³தே³ந ப்ராப்தகு³ணத்வஸ்ய பா³த⁴ இதி மத்வாஹ

ப்ரக்ருதத்வாதி³தி ।

ப்ரகரணஸ்யாந்யதா²ஸித்³தி⁴மாஹ

நந்விதி ।

ஏகஸ்யைவகு³ணத்வம் ப்ரதா⁴நத்வம் ச விருத்³த⁴மித்யாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

தத்ர விரோத⁴நிராஸாயாந்யதரஸஸ்மிந்வாக்யே ப்³ரஹ்மஸ்வீகாரே புச்ச²வாக்யே ப்³ரஹ்ம ஸ்வீகார்யமித்யாஹ

அந்யதரேதி ।

வாக்யஶேஷாச்சைவமித்யாஹ

அபிசேதி ।

தத்தத்ரப்³ரஹ்மணிஶ்லோகோ(அ)பீத்யர்த²: ।

புச்ச²ஶப்³த³ஸ்ய க³திம் ப்ருச்ச²தி

கத²ம் புநரிதி ।

த்வயாபி புச்ச²ஶப்³த³ஸ்ய முக்²யார்தோ² வக்துமஶக்ய:, ப்³ரஹ்மண ஆநந்த³மயலாங்கூ³லத்வாபா⁴வாத் । புச்ச²த்³ருஷ்டிலக்ஷணாயாம் சாதா⁴ரலக்ஷணா யுக்தா, ப்ரதிஷ்டா²பத³யோகா³த் , ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய முக்²யார்த²லாபா⁴ச்ச । த்வத்பக்ஷே ப்³ரஹ்மபத³ஸ்யாப்யவயவலக்ஷகத்வாதி³த்யாஹ

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

புச்ச²மித்யாதா⁴ரத்வமாத்ரமுக்தம் । ப்ரதிஷ்டே²த்வேகநீட³த்வம் । ஏகம் முக்²யம் நீட³மதி⁴ஷ்டா²நம் ஸோபாதா³நஸ்ய ஜக³த இத்யர்த²: ।

நநு வ்ருத்திகாரைரபி தைத்திரீயவாக்யம் ப்³ரஹ்மணிஸமந்விதமிஷ்டம் , தத்ர கிமுதா³ஹரணபே⁴தே³நேத்யாஶங்க்யாஹ

அபிசேதி ।

யத்ர ஸவிஶேஷத்வம் தத்ர வாங்மநஸகோ³சரத்வமிதி வ்யாப்தேரத்ர வ்யாபகாபா⁴வோக்த்யா நிர்விஶேஷமுச்யத இத்யாஹ

நிர்விஶேஷமிதி ।

நிவர்தந்தே அஶக்தா இத்யர்த²: । ஸவிஶேஷஸ்ய ம்ருஷாத்வாத³ப⁴யம் சாயுக்தம் । அதோ நிர்விஶேஷஜ்ஞாநார்த²ம் புச்ச²வாக்யமேவோதா³ஹரணமிதி பா⁴வ: । ப்ராசுர்யார்த²கமயடா ஸவிஶேஷோக்தௌ நிர்விஶேஷஶ்ருதிபா³த⁴ உக்த: ।

தோ³ஷாந்தரமாஹ

அபிசேதி ।

ப்ரத்யயார்த²த்வேந ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்ராசுர்யஸ்ய ப்ரக்ருத்யர்தோ² விஶேஷணம் , விஶேஷணஸ்ய ய: ப்ரதியோகீ³ விரோதீ⁴தி தஸ்யால்பத்வமபேக்ஷதே, யதா² விப்ரமயோ க்³ராம இதி ஶூத்³ரால்பத்வம் । அஸ்து கோ தோ³ஷ:, தத்ராஹ

ததா²சேதி ।

ப்ரக்ருத்யர்த²ப்ராதா⁴ந்யே த்வயம் தோ³ஷோ நாஸ்தி, ப்ரசுரப்ரகாஶ: ஸவிதேத்யத்ர தமஸோ(அ)ல்பஸ்யாப்யபா⁴நாத் । பரந்த்வாநந்த³மயபத³ஸ்ய ப்ரசுராநந்த³லக்ஷணாதோ³ஷ: ஸ்யாதி³தி மந்தவ்யம் ।

கிஞ்ச பி⁴ந்நத்வாத்³க⁴டவந்ந ப்³ரஹ்மதேத்யாஹ

ப்ரதிஶரீரமிதி ।

நந்வப்⁴யஸ்யமாநாநந்த³பத³ம் லக்ஷணயாநந்த³மயபரமித்யப்⁴யாஸஸித்³தி⁴ரித்யத ஆஹ

யதி³ சேதி ।

ஆநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே நிர்ணீதே ஸத்யாநந்த³பத³ஸ்ய தத்பரத்வஜ்ஞாநாத³ப்⁴யாஸஸித்³தி⁴:, தத்ஸித்³தௌ⁴ தந்நிர்ணய இதி பரஸ்பராஶ்ரய இதி பா⁴வ: ।

அயமப்⁴யாஸ: புச்ச²ப்³ரஹ்மண இத்யாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

உபஸங்க்ரமணம் பா³த⁴: ।

நநு 'ஸ ய ஏவம்வித்' இதி ப்³ரஹ்மவித³ம் ப்ரக்ரம்யோபஸங்க்ரமணவாக்யேந ப²லம் நிர்தி³ஶ்யதே தத்தஸ்யாப்³ரஹ்மத்வே ந ஸித்⁴யதீதி ஶங்கதே

நந்விதி ।

உபஸங்க்ரமணம் ப்ராப்திரித்யங்கீ³க்ருத்ய விஶிஷ்டப்ராப்த்யுக்த்யா விஶேஷணப்ராப்திப²லமுக்தமித்யாஹ

நைஷ இதி ।

ஜ்ஞாநேந கோஶாநாம் பா³த⁴ஸ்ததி³தி ஸித்³தா⁴ந்தே பா³தா⁴வதி⁴ப்ரத்யகா³நந்த³லாபோ⁴(அ)ர்தா²து³க்த உத்தரஶ்லோகேந ஸ்பு²டீக்ருத இத்யாஹ

தத³பீதி ।

தத³பேக்ஷத்வாதி³தி ।

காமயித்ருபுச்ச²ப்³ரஹ்மவிஷயத்வாதி³த்யர்த²: ।

யது³க்தம் பஞ்சமஸ்தா²நஸ்த²த்வாதா³நந்த³மயே ப்³ரஹ்மவல்லீ ஸமாப்தா, ப்⁴ருகு³வல்லீவதி³தி, தத்ராஹ

யத்த்விதி ।

யா த்வித்யர்த²: । மயட்ஶ்ருத்யா ஸாவயவத்வாதி³லிங்கே³ந ச ஸ்தா²நம் பா³த்⁴யமிதி பா⁴வ: । கோ³சராதி க்ரமோ கோ³சரத்வாபா⁴வ: ।

வேத³ஸூத்ரயோர்விரோதே⁴ 'கு³ணே த்வந்யாய்யகல்பநா' இதி ஸூத்ராண்யந்யதா² நேதவ்யாநீத்யாஹ

ஸூத்ராணீதி ।

பூர்வமீக்ஷதே: ஸம்ஶயாபா⁴வாதி³தி யுக்த்யா ப்ராயபாடோ² ந நிஶ்சாயக இத்யுக்தம் । தர்ஹ்யத்ர புச்ச²பத³ஸ்யாதா⁴ராவயவயோர்லக்ஷணாஸாம்யாத்ஸம்ஶயோ(அ)ஸ்தீத்யவயவப்ராயபாடோ² நிஶ்சாயக இதி பூர்வாதி⁴கரணஸித்³தா⁴ந்தயுக்த்யபா⁴வேந பூர்வபக்ஷயதி

புச்ச²ஶப்³தா³தி³தி ।

ததா²ச ப்ரத்யுதா³ஹரணஸங்க³தி: । பூர்வபக்ஷே ஸகு³ணோபாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே நிர்கு³ணப்ரமிதி: ப²லம் । வேதா³ந்தவாக்யஸமந்வயோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: ஸ்பு²டா ஏவ । ஸூத்ரஸ்தா²நந்த³மயபதே³ந தத்³வாக்யஸ்த²ம் ப்³ரஹ்மபத³ம் லக்ஷ்யதே । விக்ரியதே(அ)நேநேதி விகாரோ(அ)வயவ: ।

ப்ராயாபத்திரிதி ।

அவயவக்ரமஸ்ய பு³த்³தௌ⁴ ப்ராப்திரித்யர்த²: । அத்ர ஹி ப்ரக்ருதஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாநார்த²ம் கோஶா: பக்ஷித்வேந கல்ப்யந்தே, நாத்ர தாத்பர்யமஸ்தி । தத்ராநந்த³மயஸ்யாபி அவயவாந்தரோக்த்யநந்தரம் கஸ்மிம்ஶ்சித்புச்சே² வக்தவ்யே ப்ரக்ருதம் ப்³ரஹ்ம புச்ச²பதே³நோக்தம் । தஸ்யாநந்த³மயாதா⁴ரத்வேநாவஶ்யம்வக்தவ்யத்வாதி³த்யர்த²: ।

தத்³தே⁴துவ்யபதே³ஶாச்ச ॥ 14 ॥

தஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸர்வகார்யஹேதுத்வவ்யபதே³ஶாத் । ப்ரியாதி³விஶிஷ்டத்வாகாரேணாநந்த³மயஸ்ய ஜீவஸ்ய கார்யத்வாத்தம் ப்ரதி ஶேஷத்வம் ப்³ரஹ்மணோ ந யுக்தமித்யர்த²: ।

மாந்த்ரவர்ணிகமேவ ச கீ³யதே ॥ 15 ॥

'ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி பரம்' இதி யஸ்ய ஜ்ஞாநாந்முக்திருக்தா, யத் 'ஸத்யம் ஜ்ஞாநம்' இதி மந்த்ரோக்தம் ப்³ரஹ்ம, தத³த்ரைவ புச்ச²வாக்யே கீ³யதே, ப்³ரஹ்மபத³ஸம்யோகா³த் । நாநந்தமயவாக்ய இத்யர்த²: ।

நேதரோ அநுபபத்தே: ॥ 16 ॥

இதரா ஆநந்த³மயோ ஜீவோ(அ)த்ர ந ப்ரதிபாத்³ய: । ஸர்வஸ்ரஷ்ட்ருத்வாத்³யநுபபத்தேரித்யர்த²: ।

பே⁴த³வ்யபதே³ஶாச்ச ॥ 17 ॥

அயமாநந்த³மயோ ப்³ரஹ்மரஸம் லப்³த்⁴வாநந்தீ³ ப⁴வதீதி பே⁴தோ³க்தேஶ்ச தஸ்யாப்ரதிபாத்³யதேத்யர்த²: ।

ஆநந்த³மயோ ப்³ரஹ்ம, தைத்தரீயகபஞ்சமஸ்தா²நஸ்த²த்வாத்ப்⁴ருகு³வல்லீஸ்தா²நந்த³வதி³த்யாஶங்க்யாஹ

காமாச்ச நாநுமாநாபேக்ஷா ॥ 18 ॥

காம்யத இதி காம ஆநந்த³: தஸ்ய ப்⁴ருகு³வல்ல்யாம் பஞ்சமஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வத்³ருஷ்டேராநந்த³மயஸ்யாபி ப்³ரஹ்மத்வாநுமாநாபேக்ஷா ந கார்யா, விகாரார்த²கமயட்³விரோதா⁴தி³த்யர்த²: ।

பே⁴த³வ்யபதே³ஶாச்சேத்ஸகு³ணம் ப்³ரஹ்மாத்ர வேத்³யம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ

அஸ்மிந்நஸ்ய ச தத்³யோக³ம் ஶாஸ்தி ॥ 19 ॥

கு³ஹாநிஹிதத்வேந ப்ரதீசி 'ஸ ஏக:' இத்யுபஸம்ஹ்ருதே புச்ச²வாக்யோக்தே ப்³ரஹ்மண்யஹமேவ பரம் ப்³ரஹ்மேதி ப்ரபோ³த⁴வத ஆநந்த³மயஸ்ய 'யதா³ ஹி' இதி ஶாஸ்த்ரம் ப்³ரஹ்மபா⁴வம் ஶாஸ்தி, அதோ நிர்கு³ணப்³ரஹ்மைக்யஜ்ஞாநார்த²ம் ஜீவபே⁴தா³நுவாத³ இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ

அபராண்யபீதி ॥ 19 ॥

அந்தஸ்தத்³த⁴ர்மோபதே³ஶாத் ।

சா²ந்தோ³க்³யவாக்யமுதா³ஹரதி

அத² ய இதி ।

அதே²த்யுபாஸ்திப்ராரம்பா⁴ர்த²: ।

ஹிரண்மயோ ஜ்யோதிர்விகார:, புருஷ: பூர்ணோ(அ)பி மூர்திமாநுபாஸகைர்த்³ருஶ்யதே । மூர்திமாஹ

ஹிரண்யேதி ।

ப்ரணகோ² நாகா²க்³ரம் தேந ஸஹேத்யபி⁴விதா⁴வாங் ।

நேத்ரயோர்விஶேஷமாஹதஸ்யேதி ।

கபேர்மர்கடஸ்ய ஆஸ: புச்ச²பா⁴கோ³(அ)த்யந்ததேஜஸ்வீ தத்துல்யம் புண்ட³ரீகம் யதா² தீ³ப்திமதே³வம் தஸ்ய புருஷஸ்யாக்ஷிணீ, ஸத்³யோவிகஸிதரக்தாம்போ⁴ஜநயந இத்யர்த²: ।

உபாஸநார்த²மாதி³த்யமண்ட³லம் ஸ்தா²நம் , ரூபம் சோக்த்வா நாம கரோதி

தஸ்யோதி³தி ।

தந்நாம நிர்வக்தி

ஸ இதி ।

உதி³த உத்³க³த: । ஸர்வபாப்மாஸ்ப்ருஷ்ட இத்யர்த²: ।

நாமஜ்ஞாந ப²லமாஹ

உதே³தி ஹேதி ।

தே³வதாஸ்தா²நமாதி³த்யமதி⁴க்ருத்யோபாஸ்த்யுக்த்யநந்தரமாத்மாநம் தே³ஹமதி⁴க்ருத்யாபி தது³க்திரித்யாஹ

அதே²தி ।

பூர்வத்ர ப்³ரஹ்மபத³மாநந்த³மயபத³மாநந்த³பதா³ப்⁴யாஸஶ்சேதி முக்²யத்ரிதயாதி³ப³ஹுப்ரமாணவஶாந்நிர்கு³ணநிர்ணயவத் , ரூபவத்த்வாதி³ப³ஹுப்ரமாணவஶாஜ்ஜீவோ ஹிரண்மய இதிபூர்வஸித்³தா⁴ந்தத்³ருஷ்டாந்தஸங்க³த்யா பூர்வமுத்ஸர்க³த: ஸித்³த⁴நிர்கு³ணஸமந்வயஸ்யாபவாதா³ர்த²ம் பூர்வபக்ஷயதி

ஸம்ஸாரீதி ।

அத்ர பூர்வோத்தரபக்ஷயோர்ஜீவப்³ரஹ்மணோருபாஸ்தி: ப²லம் । அக்ஷிணீத்யாதா⁴ரஶ்ரவணாச்ச ஸம்ஸாரீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஶ்ருதிமாஹ

ஸ ஏஷ இதி ।

ஆதி³த்யஸ்த²: புருஷ:, அமுஷ்மாதா³தி³த்யாதூ³ர்த்⁴வகா³ யே கேசந லோகாஸ்தேஷாமீஶ்வரோ தே³வபோ⁴கா³நாம் சேத்யர்த²: । ஸ ஏஷோ(அ)க்ஷிஸ்த²: புருஷ ஏதஸ்மாத³க்ஷ்ணோ(அ)த⁴ஸ்தநா யே லோகா:, யே ச மநுஷ்யகாமா போ⁴கா³ஸ்தேஷாமீஶ்வர இதி மர்யாதா³ ஶ்ரூயதே । அத: ஶ்ருதேஶ்ச ஸம்ஸாரீத்யர்த²: । 'ஏஷ ஸர்வேஶ்வர:' இத்யவிஶேஷஶ்ருதேரிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । பூ⁴தாதி⁴பதிர்யம:, பூ⁴தபால இந்த்³ராதி³ஶ்ச ஏஷ ஏவ । கிஞ்ச ஜலாநாமஸங்கராய லோகே விதா⁴ரகோ யதா² ஸேது:, ஏவமேஷாம் லோகாநாம் வர்ணாஶ்ரமாதீ³நாம் மர்யாதா³ஹேதுத்வாத்ஸேதுரேஷ ஏவ । அத: ஸர்வேஶவர இத்யர்த²: ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

ய ஏஷ இதி ।

யத்³யப்யேகஸ்மிந்வாக்யே ப்ரத²மஶ்ருதாநுஸாரேண சரமம் நேயம் , ததா²ப்யத்ர ப்ரத²மம் ஶ்ருதம் ரூபவத்வம் நிஷ்ப²லம் , த்⁴யாநார்த²மீஶ்வரே நேதும் ஶக்யம் ச । ஸர்வபாப்மாஸங்கி³த்வம் ஸர்வாத்மைகத்வம் து ஸப²லம் , ஜீவே நேதுமஶக்யஞ்சேதி ப்ரப³லம் ।

நச 'ந ஹ வை தே³வாந்பாபம் க³ச்ச²தி' இதி ஶ்ருதேராதி³த்யஜீவஸ்யாபி பாப்மாஸ்பர்ஶித்வமிதி வாச்யம் । ஶ்ருதேரது⁴நா கர்மாநதி⁴காரிணாம் தே³வாநாம் க்ரியமாணபாப்மாஸம்ம்ப³ந்தே⁴ தத்ப²லாஸ்பர்ஶே வா தாத்பர்யாத் , தேஷாம் ஸஞ்சிதபாபாபா⁴வே 'க்ஷீணே புண்யே மர்த்யலோகம் விஶந்தி' இத்யயோகா³தி³த்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ

ஸர்வபாப்மாபக³மஶ்ச பரமாத்மந ஏவேதி ।

ஸார்வாத்ம்யமாஹ

ததே²தி ।

அத்ர தச்ச²ப்³தை³ஶ்சாக்ஷுஷ: புருஷ உச்யதே । ருகா³த்³யபேக்ஷயா லிங்க³வ்யத்யய: । உக்த²ம் ஶஸ்த்ரவிஶேஷ:, தத்ஸாஹசர்யாத்ஸாம ஸ்தோத்ரம் , உக்தா²த³ந்யச்ச²ஸ்த்ரம்ருகு³ச்யதே, யஜுர்வேதோ³ யஜு:, ப்³ரஹ்ம த்ரயோ வேதா³ இத்யர்த²: ।

ப்ருதி²வ்யாக்³ந்யாத்³யாத்மக இதி ।

ஆதி⁴தை³வதம்ருக்ப்ருதி²வ்யந்தரிக்ஷத்³யுநக்ஷத்ராதி³த்யக³தஶுக்லபா⁴ரூபா பஞ்சவிதா⁴ ஶ்ருத்யுக்தா, ஸாம சாக்³நிவாய்வாதி³த்யசந்த்³ராதி³த்யக³தாதிக்ருஷ்ணரூபமுக்தம் பஞ்சவித⁴ம் । அத்⁴யாத்மம் து ருக் , வாக்சக்ஷு:ஶ்ரோத்ராக்ஷிஸ்த²ஶுக்லபா⁴ரூபா சதுர்விதா⁴, ஸாம ச ப்ராணச்சா²யாத்மமநோ(அ)க்ஷிக³தாதிநீலரூபம் சதுர்வித⁴முக்தம் ।

ஏவம் க்ரமேண ருக்ஸாமே அநுக்ரம்யாஹ

ஶ்ருதி:தஸ்யேதி ।

யௌ ஸர்வாத்மகர்க்ஸாமாத்மகௌ கே³ஷ்ணாவமுஷ்யாதி³த்யஸ்த²ஸ்ய, தாவேவாக்ஷிஸ்த²ஸ்ய கே³ஷ்ணௌ பர்வணீத்யர்த²: ।

தச்சேதி ।

ருத்க்ஸாமகே³ஷ்ணத்வமித்யர்த²: ।

ஸர்வகா³நகே³யத்வம் லிங்கா³ந்தரமாஹ

தத்³ய இதி ।

தத்தத்ர லோகே, த⁴நஸ்ய ஸநிர்லாபோ⁴ யேஷாம் தே த⁴நஸநய:, விபூ⁴திமந்த இத்யர்த²: ।

நநு லோகே ராஜாநோ கீ³யந்தே நேஶ்வர இத்யத ஆஹ

யத்³யதி³தி ।

பஶுவித்தாதி³ர்விபூ⁴தி:, ஶ்ரீ: காந்தி:, ஊர்ஜிதத்வம் ப³லம் , தத்³யுக்தம் ஸத்வம் ராஜாதி³கம் மத³ம்ஶ ஏவேதி தத்³கா³நமீஶ்வரஸ்யைவேத்யர்த²: । நிரங்கு³ஶமநந்யாதீ⁴நம் । ஏஷா விசித்ரரூபா மூர்திர்மாயாவிக்ருதித்வாந்மாயா மயா ஸ்ருஷ்டேத்யர்த²: ।

தது³க்தம் 'அஶப்³த³ம்' இத்யாதி³வாக்யம் தம்ஜ்ஞேயபரமித்யாஹ

அபிசேதி ।

தர்ஹி ரூபம் குத:, தத்ராஹ

ஸர்வேதி ।

யத்ர தூபாஸ்யத்வேநோச்யதே தத்ரேத்யத்⁴யாஹ்ருத்ய ஸர்வகாரணத்வாத்ப்ராப்தரூபவத்வம் 'ஸர்வகர்மா' இத்யாதி³ஶ்ருத்யா நிர்தி³ஶ்யத இதி யோஜநா ।

மர்யாதா³வதை³ஶ்வர்யமீஶ்வரஸ்ய நேத்யுக்தம் நிராகரோதி

ஐஶ்வர்யேதி ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴தை³வதத்⁴யாநயோர்விபா⁴க³: ப்ருத²க்ப்ரயோக³ஸ்தத³பேக்ஷமேவ, நத்வைஶ்வர்யஸ்ய பரிச்சே²தா³ர்த²மித்யர்த²: ॥ 20 ॥

நநு உபாஸ்யோத்³தே³ஶேநோபாஸ்திவிதே⁴ர்விதே⁴யக்ரியாகர்மணோர்வ்ரீஹ்யாதி³வத³ந்யத: ஸித்³தி⁴ர்வாச்யேத்யாஶங்க்யாஹ

பே⁴தே³தி ।

ஆதி³த்யஜீவாதீ³ஶ்வரஸ்ய பே⁴தோ³க்தே: ஶ்ருத்யந்தரே ஜீவாத³ந்ய ஈஶ்வர: ஸித்³த⁴ இதி ஸூத்ரார்த²மாஹ

அஸ்தீதி ।

ஆதி³த்யே ஸ்தி²தரஶ்மிநிராஸார்த²மாதி³த்யாத³ந்தர இதி ஜீவம் நிரஸ்யதி

யமிதி ।

அஶரீரஸ்ய கத²ம் நியந்த்ருத்வம் , தத்ராஹ

யஸ்யேதி ।

அந்தர்யாமிபதா³ர்த²மாஹ

ய இதி ।

தஸ்யாநாத்மத்வநிராஸாயாஹ

ஏஷ த இதி ।

தே தவ ஸ்வரூபமித்யர்த²: । ஆதி³த்யாந்தரத்வஶ்ருதே: ஸமாநத்வாதி³த்யர்த²: । தஸ்மாத்பர ஏவாதி³த்யாதி³ஸ்தா²நக உத்³கீ³தே² உபாஸ்ய இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 21 ॥

ப⁴வது ரூபவத்த்வாதி³து³ர்ப³லலிங்கா³நாம் பாபாஸ்பர்ஶித்வாத்³யவ்யபி⁴சாரிப்³ரஹ்மலிங்கை³ரந்யதா²நயநம் । இஹ த்வாகாஶபத³ஶ்ருதிர்லிங்கா³த்³ப³லீயஸீதி ப்ரத்யுதா³ஹணேந ப்ராப்தே ப்ரத்யாஹ

ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³தி³தி ।

சா²ந்தோ³க்³யவாக்யமுதா³ஹரதி

இத³மிதி ।

ஶாலாவத்யோ ப்³ராஹ்மணோ ஜைவலிம் ராஜாநம் ப்ருச்ச²தி, அஸ்ய ப்ருத்²வீலோகஸ்யாந்யஸ்ய ச க ஆதா⁴ர இதி । ராஜாப்³ரூதே, 'ஆகாஶ இதி ஹ' இதி । 'யதே³ஷ ஆகாஶ:' இத்யாநந்த³த்வஸ்யாஸாதா⁴ரணஸ்ய ஶ்ரவணாதா³காஶோ ப்³ரஹ்மேத்யவதா⁴ரிதம் । 'ஆகாஶோ வை நாம' இத்யத்ர 'தத்³ப்³ரஹ்ம' இதி வாக்யஶேஷாதி³தி விபா⁴க³: ।

நிர்வஹிதா

உத்பத்திஸ்தி²திஹேது: । தே நாமரூபே, யத³ந்தரா யஸ்மாத்³பி⁴ந்நே । யத்ர கல்பிதத்வேந மத்⁴யே ஸ்த இதி வார்த²: । அத்ர பூர்வபக்ஷே பூ⁴தாகாஶாத்மநோத்³கீ³தோ²பாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே ப்³ரஹ்மாத்மநா இதி ப²லம் । உபாஸ்யே ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³வாக்யஸமந்வயோக்தேராபாத³ம் ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । ஸ்பஷ்டமத்ர பா⁴ஷ்யம் ।

தேஜ:ப்ரப்⁴ருதிஷு வாய்வாதே³ரபி காரணத்வாதே³வகாரஶ்ருதிபா³த⁴:, ஸர்வஶ்ருதேஶ்சாகாஶாதிரிக்தவிஷயத்வேந ஸங்கோச: ஸ்யாதி³த்யாஹ

ஸத்யம் த³ர்ஶிதமிதி ।

ப்³ரஹ்மணஸ்து ஸர்வாத்மகத்வாத் 'தஸ்மாதே³வ ஸர்வம்' இதி ஶ்ருதிர்யுக்தேதி பா⁴வ: ।

ததா² ஸர்வலயாதா⁴ரத்வம் , நிரதிஶயமஹத்த்வம் , ஸ்தி²தாவபி பரமாஶ்ரயத்வமித்யேதாநி ஸ்பஷ்டாநி ப்³ரஹ்மலிங்கா³நீத்யாஹ

ததா² ஆகாஶமித்யாதி³நா ।

ராதேர்த⁴நஸ்ய தா³து: । ராதிரிதி பாடே² ப³ந்து⁴ரித்யர்த²: ।

லிங்கா³ந்தரமாஹ

அபி சேதி ।

தா³ல்ப்⁴யஶாலாவத்யௌ ப்³ராஹ்மணௌ ராஜா சேதி த்ரய உத்³கீ³த²வித்³யாகுஶலா விசாரயாமாஸு:, கிமுத்³கீ³த²ஸ்ய பராயணமிதி । தத்ர ஸ்வர்கா³தா³க³தாபி⁴ரத்³பி⁴ர்ஜீவிதேந ப்ராணேந க்ரியமாணோத்³கீ³த²ஸ்ய ஸ்வர்க³ ஏவ பராயணமிதி தா³ல்ப்⁴யபக்ஷமப்ரதிஷ்டா²தோ³ஷேண ஶாலாவத்யோ நிந்தி³த்வா ஸ்வர்க³ஸ்யாபி கர்மத்³வாரா ஹேதுரயம் லோக: ப்ரதிஷ்டே²த்யுவாச । தம் ஶாலாவத்யஸ்ய பக்ஷம் 'அந்தவத்³வை தே கில ஶாலாவத்யஸாம' இதி ராஜா நிந்தி³த்வாநந்தமேவாகாஶம் வக்தி । பூ⁴தாகாஶோக்தாவந்தவத்த்வதோ³ஷதாத³வஸ்த்²யாதி³த்யர்த²: ।

நந்வாகாஶோ(அ)நந்த இதி ந ஶ்ருதமித்யாஶங்க்யாஹ

தம் சேதி ।

உத்³கீ³த² ஆகாஶ ஏவேதி ஸம்பாத³நாது³த்³கீ³த²ஸ்யாநந்தத்வாதி³கம் ந ஸ்வத இதி பா⁴வ: । ஸ உத்³கீ³தா²வயவ ஓங்கார:, ஏஷ ஆகாஶாத்மக:, பர: ரஸதமத்வாதி³ர்கு³ணைருத்க்ருஷ்ட:, அதோ(அ)க்ஷராந்தரேப்⁴யோ வரீயாந் । ஶ்ரேஷ்ட² இத்யர்த²: । பர: இத்யவ்யயம் ஸகாராந்தம் வா, பர: க்ருத்ஸ்நமிதி ப்ரயோகா³த் । பரஶ்சாஸௌ வரேப்⁴யோ(அ)திஶயேந வர: । பரோவரீயாநித்யர்த²: ।

ப்ராத²ம்யாத் , ஶ்ருதத்வாச்சாகாஶஶப்³தோ³ ப³லீயாநித்யுக்தம் ஸ்மாரயதி

யத்புநரிதி ।

ஏவகாரஸர்வஶப்³தா³நுக்³ருஹீதாநந்த்யாதி³ப³ஹுலிங்கா³நாமநுக்³ரஹாய 'த்யஜேதே³கம் குலஸ்யார்தே²' இதி ந்யாயேநைகஸ்யா: ஶ்ருதேர்பா³தோ⁴ யுக்த இத்யாஹ

அத்ர ப்³ரூம இதி ।

ஆகாஶபதா³த்³பூ⁴தஸ்யைவ ப்ரத²மப்ரதீதிரிதி நியமோ நாஸ்தீத்யபிஶப்³தே³ந த்³யோதிதம் । தத்ர யுக்திமாஹ

த³ர்ஶிதஶ்சேதி ।

ஆகாஶபதா³த்³கௌ³ணார்த²ஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ப்ரத²மப்ரதீதிரஸ்தி, தஸ்ய தத்பர்யாயாணாம் ச ப்³ரஹ்மணி ப்ரயோக³ப்ராசுர்யாதி³தி பா⁴வ: । அக்ஷரே கூடஸ்தே² வ்யோமந் வ்யோம்நி ருசோ வேதா³: ஸந்தி । ப்ரமாணத்வேந யஸ்மிந்நக்ஷரே விஶ்வே தே³வா அதி⁴ஷ்டி²தா இத்யர்த²: ।

ஓங்கார: கம் ஸுக²ம் ப்³ரஹ்ம க²ம் வ்யாபகமித்யுபாஸீத । ஶ்ருத்யந்தரப்ரயோக³மாஹ

க²ம் புராணமிதி ।

வ்யாப்யநாதி³ ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: । 'கம் ப்³ரஹ்ம க²ம் ப்³ரஹ்ம' இதி சா²ந்தோ³க்³யம் , 'ஓம் க²ம் ப்³ரஹ்ம க²ம் புராணம்' இதி ப்³ருஹதா³ரண்யகமிதி பே⁴த³: । கிஞ்ச தத்ரைவ ப்ரத²மாநுஸாரேணோத்தரம் நேயம் , யத்ர தந்நேதும் ஶக்யம் ।

யத்ர த்வஶக்யம் தத்ரோத்தராநுஸாரேண ப்ரத²மம் நேயமித்யாஹ

வாக்யேதி ।

தஸ்மாது³பாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி வாக்யம் ஸமந்விதமித்யுபஸம்ஹரதி

தஸ்மாதி³தி ॥ 22 ॥

ஆகாஶவாக்யோக்தந்யாயம் தது³த்தரவாக்யே(அ)திதி³ஶதி

அத ஏவ ப்ராண: ।

உத்³கீ³த²ப்ரகரணமிதி ஜ்ஞாபநார்த²முத்³கீ³த² இதி பா⁴ஷ்யபத³ம் । உத்³கீ³த²ப்ரகரணே ஶ்ரூயத இத்யந்வய: । கஶ்சித்³ருஷிஶ்சாக்ராயண: ப்ரஸ்தோதாரமுவாச, ஹே ப்ரஸ்தோத:, யா தே³வதா ப்ரஸ்தாவம் ஸாமப⁴க்திமநுக³தா த்⁴யாநார்த²ம் , தாம் சேத³ஜ்ஞாத்வா மம விது³ஷோ நிகடே ப்ரஸ்தோஷ்யஸி மூர்தா⁴ தே பதிஷ்யதீதி । ததோ பீ⁴த: ஸந் பப்ரச்ச², கதமா ஸா தே³வதேதி । உத்தரம் , ப்ராண இதி । ப்ராணமபி⁴லக்ஷ்ய ஸம்யக்³விஶந்தி லீயந்தே, தமபி⁴லக்ஷ்யோஜ்ஜிஹதே உத்பத்³யந்த இத்யர்த²: ।

அதிதே³ஶத்வாத்பூர்வவத்ஸம்ஶயாதி³ த்³ரஷ்டவ்யமித்யுக்தம் விவ்ருணோதி

ப்ராணேதி ।

மநௌபாதி⁴கோ ஜீவ: ப்ராணேந ப்³ரஹ்மணா ப³த்⁴யதே ஸுஷுப்தாவேகீப⁴வதி । ப்ராணஸ்ய வாயோ: ப்ராணம்ப்ரேரகம் தஸ்ய ஸத்தாஸ்பூ²ர்திப்ரத³மாத்மாநம் யே விது³ஸ்தே ப்³ரஹ்மவித³ இத்யர்த²: ।

பூர்வேண க³தர்தா²த்வாத்ப்ருத²க்ஸூத்ரம் வ்யர்த²மிதி ஶங்கதே

நநு பூர்வவதி³தி ।

அதி⁴காஶங்காநிராஸார்த²மதிதே³ஶஸூத்ரமிதி மத்வா ஶங்காமாஹ

ந । முக்²யே(அ)பீதி ।

தர்ஹி ததா³ சக்ஷுரப்யேதீத்யேவம்ப்ரகாரேண ஸர்வத்ர ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நந்வத்ரேந்த்³ரியாணாம் ப்ராணே லயோத³யௌ ஶ்ரூயேதே, தாவதா மஹாபூ⁴தலயாதி³ப்ரதிபாத³கவாக்யஶேஷோபபத்தி: கத²மித்யத ஆஹ

இந்த்³ரியஸாரத்வாதி³தி ।

'தஸ்ய ஹ்யேஷ ரஸ:' இதி ஶ்ருதே: । இந்த்³ரியாணி லிங்கா³த்மரூபாணி அபஞ்சீக்ருதபூ⁴தாநாம் ஸாராணி தேஷாம் லயாத்³யுக்த்யா பூ⁴தாநாமபி ப்ராணே லயாதி³ஸித்³தே⁴: வாக்யஶேஷோபபத்திரித்யர்த²: ।

அப்³ரஹ்மஸஹபாடா²ச்ச ப்ராணோ ந ப்³ரஹ்மேத்யாஹ

அபி சேதி ।

உத்³கா³த்ருப்ரதிஹர்த்ருப்⁴யாமுத்³கீ³தே² ப்ரதிஹாரே ச கா தே³வதேதி ப்ருஷ்டேந சாக்ராயணேநாதி³த்யோ(அ)ந்நம் ச நிர்தி³ஶ்யதே । 'ஆதி³த்ய இதி ஹோவாச' 'அந்நமிதி ஹோவாச' இதி ஶ்ருதாவித்யர்த²: । ஸாமாந்யம் ஸந்நிதா⁴நம் । ஸம்நித்⁴யநுக்³ரஹீதப்ரத²மஶ்ருதப்ராணஶ்ருத்யா முக்²யப்ராணநிர்ணயே தத்³த்³ருஷ்ட்யா ப்ரஸ்தாவோபாஸ்திரிதி பூர்வபக்ஷப²லம் , ஸித்³தா⁴ந்தே ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிரூபோபாஸ்தி: । தஸ்யாதி⁴கரணஸ்யாதிதே³ஶத்வமேவ பூர்வேண ஸங்க³திரிதி விபா⁴க³: ।

ப⁴வந்தீதி பூ⁴தாநீதி வ்யுத்பத்யா யத்கிஞ்சித்³ப⁴வநத⁴ர்மகம் கார்யமாத்ரம் , தஸ்ய லயோத³யௌ வாயுவிகாரே ப்ராணே ந யுக்தாவித்யுக்த்வா பூ⁴தஶப்³த³ஸ்ய ரூடா⁴ர்த²க்³ரஹே(அ)பி லயாதே³ர்ப்³ரஹ்மநிர்ணாயகத்வமித்யாஹ

யதா³பீதி ।

பை⁴திகப்ராணஸ்ய பூ⁴தயோநித்வாயோகா³தி³த்யர்த²: ।

தஸ்ய தத்³யோநித்வம் ஶ்ருத்யாஶங்கதே

நந்விதி ।

அத² யதா³ ஸுஷுப்தோ ஜீவ: ப்ராணே ப்³ரஹ்மண்யேகீப⁴வதி ததா³ ஏநம் ப்ராணம் ஸவிஷயவாகா³த³யோ(அ)பியந்தீத்யர்த²: ।

அத்ர ஜீவாபி⁴ந்நத்வே ஸர்வலயாதா⁴ரத்வலிங்கா³ந்ந முக்²ய: ப்ராண இத்யாஹ

தத்ராபீதி ।

வாக்யாந்தரஸம்நித்⁴யபேக்ஷயா ஸ்வவாக்யக³தம்லிங்க³ம் ப³லீய இத்யாஹ

தத³யுக்தமிதி ।

ஏகவாக்யத்வம் வாக்யஶேஷ: தஸ்ய ப³லம் தத்³க³தம் லிங்க³ம் தேநேத்யர்த²: ।

ப்ராணமேவேத்யவதா⁴ரணேந ஸர்வபூ⁴தப்ரக்ருதித்வலிங்கே³ந ச ப்ராணபதே³ந தத்காரணம் ப்³ரஹ்ம லக்ஷ்யமித்யாஹ

ததா³காஶஶப்³த³ஸ்யேவேதி ।

வ்ருத்திக்ருதாமுதா³ஹரணம் ஸம்ஶயாபா⁴வேநாயுக்தமித்யாஹ

அத்ரேத்யாதி³நா ।

ஶப்³த³பே⁴த³முக்த்வா ப்ரகரணம் ப்ரபஞ்சயதி

யஸ்ய சேதி ॥ 23 ॥

ஜ்யோதிஶ்சரணாபி⁴தா⁴நாத் । சா²ந்தோ³க்³யமேவோதா³ஹரதி

இத³மிதி ।

கா³யத்ர்யுபாதி⁴கப்³ரஹ்மோபாஸ்த்யாநந்தர்யார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: । அதோ தி³வோ த்³யுலோகாத்பர: பரஸ்தாத்³யஜ்ஜ்யோதிர்தீ³ப்யதே தத்³யததி³த³மிதி ஜாட²ராக்³நாவத்⁴யஸ்யதே ।

குத்ர தீ³ப்யதே, தத்ராஹ

விஶ்வத இதி ।

விஶ்வஸ்மாத்ப்ராணிவர்கா³து³பரி ஸர்வஸ்மாத்³பூ⁴ராதி³லோகாது³பரி யே லோகாஸ்தேஷூத்தமேஷு ந வித்³யந்தே உத்தமா யேப்⁴ய இத்யநுத்தமேஷு ஸர்வஸம்ஸாரமண்ட³லாதீதம் பரம் ஜ்யோதிரித³மேவ, யத்³தே³ஹஸ்த²மித்யர்த²: ।

அஸ்ய பூர்வேணாக³தார்த²த்வம் வத³ந்ப்ரத்யுதா³ஹரணஸங்க³திமாஹ

அர்தா²ந்தரேதி ।

அத்ர ஸ்வவாக்யே ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³பா⁴வே(அ)பி 'பாதோ³ஸ்ய' இதி பூர்வவாக்யே பூ⁴தபாத³த்வம் லிங்க³மஸ்தீதி பாத³ஸங்க³தி: । பூர்வோத்தரபக்ஷயோர்ஜட³ப்³ரஹ்மஜ்யோதிஷோருபாஸ்தி: ப²லமிதி பே⁴த³: ।

நந்வஜ்ஞாநதமோவிரோதி⁴த்வாத்³ப்³ரஹ்மாபி ஜ்யோதி:பத³ஶக்யதயா ப்ரஸித்³த⁴மஸ்தி, நேத்யாஹ

சக்ஷுரிதி ।

ஶர்வர்யாம் ராத்ரௌ ப⁴வம் ஶார்வரம் । நீலமிதி யாவத் । அநேநாவரகத்வாத்³ரூபவத்த்வாச்ச குட்³யவத்³பா⁴வரூபம் தம இத்யர்தா²து³க்தம் ப⁴வதி ।

ஜ்யோதி:ஶ்ருதேரநுக்³ராஹகலிங்கா³ந்யாஹ

ததே²த்யாதி³நா ।

பா⁴ஸ்வரரூபாத்மிகா தீ³ப்திஸ்தேஜஸ ஏவ லிங்க³மித்யாஹ

ந ஹீதி ।

மாஸ்து மர்யாதே³த்யாஶங்க்ய ஶ்ருதத்வாந்மைவமித்யாஹ

பரோ தி³வ இதி ।

மர்யாதா³ம் ப்³ரூத இதி ஶேஷ: ।

ப்³ரஹ்மவத்கார்யஸ்யாபி மர்யாதா³யோகா³ந்நிரர்த²கம் ப்³ராஹ்மணமிதி கஶ்சிதா³க்ஷிபதி

நந்விதி ।

ஏகதே³ஶீ ப்³ரூதே

அஸ்த்விதி ।

ஸ்வர்கா³தௌ³ ஜாதம் கிஞ்சித³தீந்த்³ரியம் தேஜோ தி³வ: பரஸ்தாத³ஸ்தி, ஶ்ருதிப்ராமாண்யாதி³த்யர்த²: ।

அத்⁴யயநவித்⁴யுபாத்தஶ்ருதேர்நிஷ்ப²லம் வஸ்து நார்த² இத்யாக்ஷிப்ய ப்³ரூதே

நேதி ।

த்⁴யாநம் ப²லமித்யாஶங்க்ய நிஷ்ப²லஸ்ய க்வாபி த்⁴யாநம் நாஸ்தீத்யாஹ

இத³மேவேத்யாதி³நா ।

ப்ரயோஜநாந்தரம் தமோநாஶாதி³கம் ।

அத்ரிவ்ருத்க்ருதம் தேஜோ(அ)ங்கீ³க்ருத்யாப²லத்வமுக்த்வா ததே³வ நாஸ்தீத்யாஹ

தாஸாமிதி ।

தேஜோ(அ)ப³ந்நாநாம் தே³வதாநாமேகைகம் த்³விதா⁴ விப⁴ஜ்ய புநஶ்சைகைகம் பா⁴க³ம் த்³வேதா⁴ க்ருத்வா ஸ்வபா⁴கா³தி³தரபா⁴க³யோர்நிக்ஷிப்ய தந்த்ரிகு³ணரஜ்ஜுவந்த்ரிவ்ருத்தம் கரவாணீத்யவிஶேஷோக்தேர்நாஸ்த்யத்ரிவ்ருத்க்ருதம் கிஞ்சிதி³த்யர்த²: । கிஞ்சாத்ர 'யத³த: பர:' இதி யச்ச²ப்³தே³நாந்யத: ப்ரஸித்³த⁴ம் த்³யுமர்யாத³த்வம் த்⁴யாநாயாநூத்³யதே

ந சாத்ரிவ்ருத்க்ருதஸ்ய தஸ்ய தத்க்வசித்ப்ரஸித்³த⁴மித்யாஹ

ந சேதி ।

ஏகதே³ஶிமதே நிரஸ்தே ஸாக்ஷாத்பூர்வபக்ஷீ ப்³ரூதே

அஸ்து தர்ஹீதி ।

ப்ரதே³ஶவிஶேஷ: தி³வ: பரஸ்தாத்³தே³தீ³ப்யமாந: ஸூர்யாதி³தேஜோவயவவிஶேஷ:, தஸ்ய பரிக்³ரஹ உபஸநார்தோ² ந விருத்³த்⁴யத இத்யந்வய: । ஸ ஏவ கௌக்ஷேயே ஜ்யோதிஷி உபாஸ்யதே । தஸ்யாபி தேஜஸ்த்வாதி³தி பா⁴வ: ।

ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி த்⁴யாநார்த²ம் ப்ரதே³ஶஸ்த²த்வம் கல்ப்யதாம் , நேத்யாஹ

நத்விதி ।

நிஷ்ப்ரதே³ஶஸ்ய நிரவயவஸ்ய விஶேஷே(அ)பி தி³வ: பரஸ்தாத்³தே³தீ³ப்யமாநப்³ரஹ்மாவயவகல்பநா பா⁴கி³நீ யுக்தா ந த்வித்யந்வய: । அப்ரமாணிககௌ³ரவாபாதாதி³தி பா⁴வ: ।

தத: கிம் , தத்ராஹ

ஸாரூப்யேதி ।

யதா² ஏகத்வஸாம்யாத்³பூ⁴ரிதிவ்யாஹ்ருதௌ ப்ரஜாபதே: ஶிரோத்³ருஷ்டி: ஶ்ருதா ததா² ஜாட²ராக்³நாவப்³ரஹ்மத்வம் கோ⁴ஷாதி³ஶ்ருத்யா ப்ரஸித்³த⁴மிதி ஜட³ஜ்யோதிஷ்ட்வம் ஸாம்யம் வாச்யமித்யர்த²: । யத்³தே³ஹஸ்பர்ஶநேநௌஷ்ண்யஜ்ஞாநம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ஸைஷா தஸ்ய ஜாட²ராக்³நேர்த்³ருஷ்டி:, யத்கர்ணபிதா⁴நேந கோ⁴ஷஶ்ரவணம் , ஸைஷா தஸ்ய ஶ்ருதிரித்யர்த²: ।

ஜ்யோதிஷோ ஜட³த்வே லிங்கா³ந்தரமாஹ

ததே³ததி³தி ।

ஜ்யோதிரித்யர்த²: । சக்ஷுஷ்யஶ்சக்ஷுர்ஹித: ஸுந்த³ர:, ஶ்ருதோ விக்²யாத: ।

ந சாந்யத³பீதி ।

ப்³ரஹ்மலிங்க³மபி கிஞ்சித³ந்யந்நாஸ்தீத்யந்வய: ।

நநு 'த்ரிபாத³ஸ்யாம்ருதம் தி³வி' இதி பூர்வவாக்யோக்தம் ப்³ரஹ்மாத்ர ஜ்யோதி:பதே³ந க்³ருஹ்யதாமித்யாஶங்க்யாஹ

ந சேதி ।

நநு ஸர்வாத்மகத்வாம்ருதத்வாப்⁴யாம் ப்³ரஹ்மோக்தமித்யத ஆஹ

அதா²பீதி ।

கத²ஞ்சிச்ச²ந்தோ³த்³வாரேத்யர்த²: । தி³வி தி³வ இதி விப⁴க்திபே⁴தா³ந்ந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேத்யர்த²: । ப்ரக்ருதேர்ஜாதம் ப்ராக்ருதம் , கார்யமித்யர்த²: ।

ஆசாரம் நிரஸ்யதி

பாதே³தி ।

'கா³யத்ரீ வா இத³ம் ஸர்வம் பூ⁴தம்' 'வாக்³வை கா³யத்ரீ' 'யேயம் ப்ருதி²வீ' 'யதி³த³ம் ஶரீரம்' 'யத³ஸ்மிந்புருஷே ஹ்ருத³யம்' 'இமே ப்ராணா:' இதி பூ⁴தவாக்ப்ருதி²வீஶரீரஹ்ருத³யப்ராணாத்மிகா ஷட்³விதா⁴ ஷட்³பி⁴ரக்ஷரைஶ்சதுஷ்பதா³ கா³யத்ரீதி । யது³க்தம் தாவாந் தத்பரிமாண: ஸர்வ: ப்ரபஞ்சோ(அ)ஸ்ய கா³யத்ர்யநுக³தஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ மஹிமா விபூ⁴தி:, புருஷஸ்து பூர்ணப்³ரஹ்மரூப:, அத: ப்ரபஞ்சாஜ்ஜ்யாயாநதி⁴க: ।

ஆதி⁴க்யமேவாஹ

பாத³ இதி ।

ஸர்வம் ஜக³தே³க: பாதோ³(அ)ம்ஶ:, 'விஷ்டப்⁴யாஹமித³ம் க்ருத்ஸ்நமேகாம்ஶேந ஸ்தி²தோ ஜக³த்' இதி ஸ்ம்ருதே: । அஸ்ய புருஷஸ்ய தி³வி ஸ்வப்ரகாஶஸ்வரூபே த்ரிபாத³ம்ருதம் ரூபமஸ்தி, தி³வி ஸூர்யமண்ட³லே வா த்⁴யநார்த²மஸ்தி, கல்பிதாஜ்ஜக³தோ ப்³ரஹ்மஸ்வரூபாமநந்தமஸ்தீத்யர்த²: । யதா² லோகே பாதா³த்பாத³த்ரயமதி⁴கம் ததே²த³மதி⁴கமிதி போ³த⁴நார்த²ம் த்ரிபாத³ம்ருதமித்யுக்தம் , ந த்ரிபாத³த்வம் விவக்ஷிதமிதி மந்தவ்யம் ।

'யத³த: பர:' இதி யச்ச²ப்³த³ஸ்ய ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²வாசித்வாத்பூர்வவாக்யப்ரஸித்³த⁴ம் ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்மமித்யாஹ

தத்ரேதி ।

நநு 'யதா³க்³நேயோ(அ)ஷ்டாகபால:' இத்யத்ர யத்பத³ஸ்யாப்ரக்ருதார்த²கத்வம் த்³ருஷ்டமித்யத ஆஹ

தத்பரித்யஜ்யேதி ।

தத்ர யாக³ஸ்யாந்யத: ப்ரஸித்³தே⁴ரபா⁴வேநாபூர்வத்வாத³க³த்யா யதோ³(அ)ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²த்வமாஶ்ரிதம் । இஹ து பூர்வவாக்யப்ரஸித்³த⁴ஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ த்³யுஸம்ப³ந்தே⁴ந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாதஸ்ய யத³ர்த²த்வநிஶ்சயாத்³யத்பதை³கார்த²கஜ்யோதி:பத³ஸ்யாபி ஸ ஏவார்த² இத்யர்த²: ।

ஸந்த³ம்ஶந்யாயாத³ப்யேவமித்யாஹ

ந கேவலமிதி ।

'ஸர்வம் க²ல்வித³ம் ப்³ரஹ்ம' இத்யுத்தரத்ர ப்³ரஹ்மாநுவ்ருத்தேர்மத்⁴யஸ்த²ம் ஜ்யோதிர்வாக்யம் ப்³ரஹ்மபரமித்யர்த²: ।

ப்ரகரணாதி³தி ।

ப்ரக்ருதாபேக்ஷயத்பத³ஶ்ருத்யா த்³யுஸம்ப³ந்த⁴பூ⁴தபாத³த்வாதி³லிங்கை³ஶ்சேத்யர்த²: । அத: ப்ரகரணாஜ்ஜ்யோதி:ஶ்ருதிபா³தோ⁴ ந யுக்த இதி நிரஸ்தம் ।

அவிஶேஷகத்வாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மவ்யாவர்தகத்வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: । யேந சேதஸா சைதந்யேநேத்³த⁴: ப்ரகாஶித: ஸூர்யஸ்தபதி ப்ரகாஶயதி தம் ப்³ருஹந்தமவேத³விந்ந மநுத இத்யர்த²: ।

ஜ்யோதி:ஶப்³த³ஸ்ய கார்யஜ்யோதிஷ்யேவ ஶக்திரித்யங்கீ³க்ருத்ய காரணப்³ரஹ்மலக்ஷகத்வமுக்த்வா ப்³ரஹ்மண்யபி ஶக்திமாஹ

யத்³வேதி ।

கா³டா⁴ந்த⁴காரே வாசைவ ஜ்யோதிஷா லோக ஆஸநாதி³வ்யவஹாரம் கரோதீத்யர்த²: । ஆஜ்யம் ஜுஷதாம் பிப³தாம் மநோ ஜ்யோதி: ப்ரகாஶகம் ப⁴வதி இத்யாஜ்யஸ்துதி: ।

யதா² க³ச்ச²ந்தமநுக³ச்ச²த: ஸ்வஸ்யாபி க³திரஸ்தி ததா² ஸர்வஸ்ய ஸ்வநிஷ்ட²ம் பா⁴நம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

தஸ்ய பா⁴ஸேதி ।

தத்காலாநவச்சி²ந்நம் ப்³ரஹ்ம ஸூர்யாதி³ஜ்யோதிஷாம் ஸாக்ஷிபூ⁴தமாயுரம்ருதமிதி ச தே³வா உபாஸத இத்யர்த²: ।

யோஷிதோ(அ)க்³நித்வவத்த்³யுமர்யாத³த்வாதி³கம் த்⁴யாநார்த²ம் கல்பிதம் ப்³ரஹ்மணோ யுக்தமித்யாஹ

அத்ரோச்யத இத்யாதி³நா ।

தி³வ: பரமபீத்யந்வய: ।

ஆரோப்யஸ்ய த்⁴யேயஸ்யாலம்ப³நஸ்ய ச ஸாத்³ருஶ்யநியமோ நாஸ்தீத்யாஹ

பரஸ்யாபீதி ।

ப⁴விஷ்யதி ப்³ரஹ்மஜ்யோதிஷ இதி ஶேஷ: ।

'தம் யதா² யதோ²பாஸதே ததா² ததா² ப²லம் ப⁴வதி' இதி ஶ்ருதேரித்யாஹ

ந ஹீயத இதி ।

ஜ்ஞாநப²லவது³பாஸ்திப²லமேகரூபம் கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ

யத்ர ஹீதி ।

ஜ்ஞேயைகத்வாதி³த்யர்த²: ।

த்⁴யேயம் து நாநேத்யாஹ

யத்ர த்விதி ।

ஈஶ்வரோ ஜீவரூபேணாந்நமத்தீத்யந்நாத³: அந்நஸ்யாஸமந்தாத்³தா³தா வா வஸு ஹிரண்யம் த³தா³தீதி வஸுதா³ந இதி கு³ணவிஶேஷஸம்ப³ந்த⁴ம் யோ வேத³ ஸ த⁴நம் விந்த³தே, தீ³ப்தாக்³நிஶ்ச ப⁴வதி । நாம்நோ வாகு³த்தமா, மநோ வா ப்ரதீகம் வாசோ பூ⁴ய இதி ப்ரதீகவிஶேஷத்⁴யாநஶ்ருதிஸங்க்³ரஹார்த²மாத்³யபத³ம் ।

ஸம்நிதே⁴: ஶ்ருதிர்ப³லீயஸீதி ஶங்கதே

கத²ம் புநரிதி ।

அத² ப்ரத²மஶ்ருத்யநுஸாரேண சரமஶ்ருதிர்நீயத இத்யாஹ

நைஷ இதி ।

ஸர்வநாம்நா ஸ்வஸாமர்த்²யேந ஸ்வஸ்ய ஸர்வநாம்ந: ஸாமர்த்²யம் ஸம்நிஹிதவாசித்வம் தத்³ப³லேந பராம்ருஷ்டே ஸதீதி யோஜநா । அர்தா²த்³யத்பத³ஸாமாநாதி⁴கரண்யாதி³த்யர்த²: ॥ 24 ॥

ச²ந்தோ³பி⁴தா⁴நாத்³ப்³ரஹ்ம ப்ரக்ருதம் நாஸ்தீதி ஶங்காமேகதே³ஶீ தூ³ஷயதி

கத²மிதி ।

ஶங்காம் ஸாத⁴யதி

நைததி³த்யாதி³நா ।

சதுஷ்பத³த்வாதி³கம் பூர்வமேவ வ்யாக்²யாதம் ।

ய ஏதாமேவமிதி ।

வேத³ரஹஸ்யபூ⁴தாம் மது⁴வித்³யாமேவமுக்தரீத்யா ய: கஶ்சித்³வேத³ தஸ்யோத³யாஸ்தமயரஹிதப்³ரஹ்மாப்ராப்திர்ப⁴வதீத்யர்த²: । ததா²ச வேத³த்வாத்³கா³யத்ர்யாம் ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³ யுக்த இதி பா⁴வ: ।

கா³யத்ரீஶப்³தே³ந தது³பாதா³நத்வேநாநுக³தப்³ரஹ்மலக்ஷணாயாம் பீ³ஜமநுபபத்திமாஹ

ந ஹ்யக்ஷரேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி கத²ம் ஸர்வாத்மகத்வம் , தத்ராஹ

கார்யம் சேதி ।

நச கா³யத்ர்யா த்⁴யாநார்த²ம் ஸர்வாத்மத்வாரோப இதி வாச்யம் , ஸ்வத: ஸர்வாத்மநோ த்⁴யாநஸம்ப⁴வேநாஸதா³ரோபாயோகா³தீ³தி பா⁴வ: ।

'ததா²ஹி த³ர்ஶநம்' இதி ஸூத்ரஶேஷம் வ்யாசஷ்டே

ததா²ந்யத்ரேதி ।

த்³ருஶ்யத இதி த³ர்ஶநம் । த்³ருஷ்டமித்யர்த²: । ஏதம் பரமாத்மாநம் ப³ஹ்வ்ருசா ருக்³வேதி³நோ மஹத்யுக்தே² ஶஸ்த்ரே தத³நுக³தமுபாஸதே । ஏதமேவாக்³நிரஹஸ்யே 'தமேதமக்³நிரித்யத்⁴வர்யவ உபாஸதே' இதி ஶ்ருதே: யஜுர்வேதி³நோ(அ)க்³நௌ உபாஸதே । ஏதமேவ ச²ந்தோ³கா³: ஸாமவேதி³நோ மஹாவ்ரதே க்ரதௌ உபாஸத இத்யைதரேயகே த்³ருஷ்டமித்யர்த²: ।

கா³யத்ரீஶப்³தோ³ ப்³ரஹ்மலக்ஷக இதி வ்யாக்²யாய கௌ³ண இத்யாஹ

அபர இதி ।

ஸாக்ஷாதே³வ । வாச்யார்த²க்³ரஹணம் விநைவேதி யாவத் । பூர்வம் தூபாஸ்யதயா கா³யத்ரீபதே³நாஜஹல்லக்ஷணயா கா³யத்ரீப்³ரஹ்மணீ த்³வே அபி லக்ஷிதே । நச கா³யத்ரீ ஸர்வமித்யந்வயாஸம்ப⁴வ:, க⁴டோ ரூபீதி பதா³ர்தை²கதே³ஶே வ்யக்தௌ ரூபாந்வயவத் , கா³யத்ரீபதா³ர்தை²கதே³ஶே கா³யத்ர்யநுக³தே ப்³ரஹ்மணி ப்ரதா⁴நே ஸர்வாத்மகத்வாந்வயஸம்ப⁴வாதி³தி பா⁴வ: । ததா²ச ஸூத்ரே ஸித்³தா⁴ந்தபா⁴க³ஸ்யாயமர்த²:- ததா² கா³யத்ரீவச்சதுஷ்பாத்வகு³ணஸாமாந்யாத் , சேதோ ப்³ரஹ்மணி ஸமர்ப்யதே யேந ஸ சேதோர்பணோ கா³யத்ரீஶப்³த³ஸ்தேந ப்³ரஹ்மண ஏவ நிக³தா³த³பி⁴தா⁴நாத் ச²ந்தோ³பி⁴தா⁴நமஸித்³த⁴மிதி ।

அது⁴நா 'ததா²ஹி த³ர்ஶநம்' இதி ஶேஷம் வ்யாசஷ்டே

ததே²தி ।

ஸம்வர்க³வித்³யாயாமாதி⁴தை³வமக்³நிஸூர்யசந்த்³ராம்பா⁴ம்ஸி வாயௌ லீயந்தே, அத்⁴யாத்மம் வாக்சக்ஷு:ஶ்ரோத்ரமநாம்ஸி ப்ராணமபியந்தீத்யுக்தம் । தே வா ஏதே பஞ்சாந்யே ஆதி⁴தை³விகா:, பஞ்சாந்யே ஆத்⁴யாத்மிகாஸ்தே மிலித்வா த³ஶஸங்க்²யாகா: ஸந்த: க்ருதமித்யுச்யந்தே । ஸந்தி ஹி க்ருதத்ரேதாத்³வாபரகலிஸம்ஜ்ஞகாநி சத்வாரி த்³யுதாநி க்ரமேண சதுரங்கத்ர்யங்கத்³வ்யங்கைகாங்காநி । தத்ர க்ருதம் த³ஶாத்மகம் ப⁴வதி, சதுர்ஷ்வங்கேஷு த்ரயாணாம் த்ரிஷு த்³வயோர்த்³வயோரேகஸ்ய சாந்தர்பா⁴வாத் । ததா²ச த³ஶத்வகு³ணேந வாய்வாத³ய: க்ருதஶப்³தே³நோச்யந்தே ।

ஏவம் க்ருதத்வம் வாய்வாதீ³நாமுபக்ரம்யாஹ

ஸைஷேதி ।

விதே⁴யாபேக்ஷயா ஸ்த்ரீலிங்க³நிர்தே³ஶ: । விராட்பத³ம் ச²ந்தோவாசகம் , 'த³ஶாக்ஷரா விராட்' இதி ஶ்ருதே: । த³ஶத்வஸாம்யேந வாய்வாத³யோ விராடி³த்யுச்யந்தே । ஏவம்ச த³ஶத்வத்³வாரா வாய்வாதி³ஷு க்ருதத்வம் விராட்த்வம் ச த்⁴யேயம் । தத்ர விராட்த்வத்⁴யாநாத்ஸர்வமஸ்யாந்நம் ப⁴வதி, 'அந்நம் விராட்' இதி ஶ்ருதே: । க்ருதத்வத்⁴யாநாத³ந்நாதோ³ ப⁴வதி, க்ருதத்³யூதஸ்யாந்நாத³த்வாத் । க்ருதம் ஹி ஸ்வீயசதுரங்கே³ஷு த்ர்யங்காதி³கமந்தர்பா⁴வயத³ந்நமத்தீவ லக்ஷ்யதே । அத ஏவ க்ருதஜயாதி³தரத்³யூதஜய: ஶ்ருத்யுக்த: 'க்ருதாயவிஜிதாயாத⁴ரேயா: ஸம்யந்தி' இதி । அயோ த்³யூதம் , க்ருதஸம்ஜ்ஞோ(அ)ய: க்ருதாய: ஸ விஜிதோ யேந தஸ்மை, அத⁴ரேயாஸ்த்ர்யங்காத³ய: அயா: ஸம்யந்தி உபநமந்தே । தேந ஜிதா ப⁴வந்தீத்யர்த²: । ஏவம்ச ஸா வாய்வாதி³த³ஶாத்மிகா ஏஷா க்ருதஶப்³தி³தா விராட³ந்நம் , க்ருதத்வாத³ந்நாதி³நீத்யர்த²: ।

ஸர்வதா²பீதி ।

கா³யத்ரீதி பத³ஸ்ய லக்ஷகத்வே கௌ³ணத்வே(அ)பி சேத்யர்த²: । அத்ராபர ஆஹேத்யபரபதே³ந கௌ³ணத்வே ஸ்வமதம் நேதி த்³யோதயதி । அஜஹல்லக்ஷணாபக்ஷே ஹி 'வாக்³வை கா³யத்ரீ' இதி வாகா³த்மத்வம் கா³யதி ச த்ராயதே ச இதி நிருக்தநாமகத்வம் ச கா³யத்ர்யா உபாதி⁴த்வேநோபாஸ்யத்வாது³பபந்நதரம் । கௌ³ணபக்ஷே கா³யத்ரீத்யாகா³த்தது³ப⁴யம் ஸர்வாத்மகத்வமாத்ரேணோபபாத³நீயம் । ஏவம் கா³யத்ரீபத³ஸ்ய ஸ்வார்த²த்யாக³:, அப்ரஸித்³த⁴சதுஷ்பாத்த்வகு³ணத்³வாரா விப்ரக்ருஷ்டலக்ஷணா சேதி ப³ஹ்வஸமஞ்ஜஸம் ॥ 25 ॥

நநு 'கா³யத்ரீ வா இத³ம் ஸர்வம்' இதி ப்ரத²ம கா³யத்ரீஶ்ருதே: கத²ம் லக்ஷணேத்யாஶங்க்ய வாக்யஶேஷக³தஸர்வாத்மகத்வாத்³யநேகப³லவத்ப்ரமாணஸம்வாதே³ந ப்³ரஹ்மணி தாத்பர்யாவக³மாதி³த்யாஹ

பூ⁴தாதி³பாதே³தி ।

ஏவம் பதா³ர்த²மாஹ

இதஶ்சேதி ।

ஸூத்ரஸ்தா²தி³பதா³ர்த²ம் த³ர்ஶயதி

பூ⁴தப்ருதி²வீதி ।

அத்ர ஸூத்ரபா⁴ஷ்யகாரயோர்பூ⁴தாதி³பி⁴ஶ்சதுஷ்பதா³ கா³யத்ரீதி ஸம்மதம் , ஷட³க்ஷரைஶ்சதுஷ்பாத்வம் வ்ருத்திகாரோக்தமப்ரஸித்³த⁴ம் சகாரஸூசிதம் ।

யுக்த்யந்தரமாஹ

அபி சேதி ।

ப்³ரஹ்மபரஸூக்தோத்பந்நத்வாச்ச தஸ்யாஸ்தத்பரத்வமித்யாஹ

புருஷேதி ।

ப்³ரஹ்மபத³ஸ்ய ச²ந்தோ³வாசித்வமுக்தம் நிரஸ்யதி

யத்³வை தத்³ப்³ரஹ்மேதி ।

பூர்வஸ்யாம்ருசி ப்³ரஹ்மோக்தாவித்யர்த²: ।

ஹ்ருத³யஸ்ய சதுர்தி³க்ஷூர்த்⁴வம் ச பஞ்ச ஸுஷய: ஸந்தி । தேஷு ப்³ரஹ்மஸ்தா²நஹ்ருந்நக³ரஸ்ய ப்ராகா³தி³த்³வாரேஷு க்ரமேண ப்ராணவ்யாநாபாநஸமாநோதா³நா: பஞ்சத்³வாரபாலா இதி த்⁴யாநார்த²ம் ஶ்ருத்யா கல்பிதம் । தத்ர ஹ்ருத³யச்சி²த்³ரஸ்த²ப்ராணேஷு ப்³ரஹ்மபுருஷத்வஶ்ருதிர்ஹ்ருதி³ கா³யத்ர்யாக்²யப்³ராஹ்மண உபாஸநாஸம்ப³ந்தி⁴தாயாம் ப்³ரஹ்மணோ த்³வாரபாலத்வாத்³ப்³ரஹ்மபுருஷா இதி ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ

பஞ்ச ப்³ரஹ்மேதி ॥ 26 ॥

தி³வி தி³வ இதி விப⁴க்திபே⁴தா³த்ப்ரக்ருதப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞா நாஸ்தீத்யுக்தம் நோபக்ஷணீயமித்யாஹ

தத்பரிஹர்தவ்யமிதி ।

பரிஹாரம் ப்ரதீஜாநீதே

அத்ரேதி ।

ஸூத்ரே நஞர்த²ம் வத³ந்பரிஹாரமாஹ

நாயமிதி ।

ஏவம் ஸர்வத்ர வ்யாக்²யேயம் । ப்ரதா⁴நப்ராதிபதி³கார்த²த்³யுஸம்ப³ந்தே⁴ந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயா விப⁴க்த்யர்த²பே⁴தோ³ ந ப்ரதிப³ந்த⁴க:, கத²ஞ்சிதா³தா⁴ரஸ்யாபி மர்யாதா³த்வஸம்ப⁴வாத் । யதா² வ்ருக்ஷாக்³ரம் ஸ்வலக்³நபா⁴கா³வச்சி²ந்நஶ்யேநஸ்யாதா⁴ர: ஸந்நேவ ஸ்வாலக்³நபா⁴கா³வச்சி²ந்நஸ்ய தஸ்யைவ மர்யாதா³ ப⁴வதி, ஏவம் தி³வி ஸூர்யே ஹார்தா³காஶே வா முக்²யே ஆதா⁴ரே ஸப்³ரஹ்மதி³வோ மர்யதா³த்வம் தத³லக்³நாகாஶாவச்சி²ந்நம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதி கல்பயித்வா தி³வ: பரமித்யுச்யத இத்யர்த²: ।

யத்³யாகாஶேந அநவச்சி²ந்நம் ப்³ரஹ்ம க்³ருஹீத்வா பஞ்சம்யா தி³வோ மர்யாதா³த்வமேவ முக்²யம் ததா³ க³ங்கா³யாம் கே⁴ஷ இதிவத்ஸப்தம்யா ஸாமீப்யலக்ஷணயாதா⁴ரத்வம் வ்யாக்²யேயமித்யாஹ

அபர இதி ।

ஸம்ப³த்³த⁴ம் ப்ரத்யாதா⁴ரத்வம் முக்²யம் பூர்வமுக்தம் தி³வ்யேவ ஸதி³தி । அஸம்ப³த்³த⁴ம் ப்ரதி மர்யாதா³த்வம் முக்²யமது⁴நோச்யதே தி³வ: பரமபீதி பே⁴த³: । தஸ்மாஜ்ஜ்யோதிர்வாக்யமுபாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்விதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 27 ॥

ப்ராணஸ்ததா²நுக³மாத் ।

தி³வோதா³ஸஸ்யாபத்யம் தை³வோதா³ஸி: ப்ரதர்த³நோ நாம ராஜா யுத்³தே⁴ந புருஷகாரேண ச காரணேநேந்த்³ரஸ்ய ப்ரேமாஸ்பத³ம் க்³ருஹம் ஜகா³ம । தம் ஹ இந்த்³ர உவாச, ப்ரதர்த³ந வரம் தே த³தா³நீதி । ஸ ஹோவாச ப்ரதர்த³ந:, யம் த்வம் மர்த்யாய ஹிததமம் மந்யஸே தம் வரம் த்வமேவாலோச்ய மஹ்யம் தே³ஹீதி । தத இந்த்³ர இத³மாஹ 'ப்ராணோ(அ)ஸ்மி' இத்யாதி³ । முக்²யம் ப்ராணம் நிரஸிதும் ப்ரஜ்ஞாத்மத்வமுக்தம் ।

நிர்விஶேஷசிந்மாத்ரம் நிரஸ்யதி

தம் மாமிதி ।

இத³ம் ப்ராணஸ்யேந்த்³ரதே³வதாத்வே லிங்க³ம் ।

முக்²யப்ராணத்வே லிங்க³மாஹ

அதே²தி ।

வாகா³தீ³நாம் தே³ஹதா⁴ரணஶக்த்யபா⁴வநிஶ்சயாநந்தரமித்யர்த²: ।

ப்ராணஸ்ய தே³ஹதா⁴ரகத்வமுத்தா²பகத்வம் ச ப்ரஸித்³த⁴மிதி வக்தும் க²ல்வித்யுக்தம் । ப்ராணஸ்ய ஜீவத்வே வக்த்ருத்வம் லிங்க³மாஹ

ந வாசமிதி ।

ஆநந்த³த்வாதி³கம் ப்³ரஹ்மலிங்க³மாஹ

அந்தே சேதி ।

அநேகேஷு லிங்கே³ஷு த்³ருஶ்யமாநேஷு ப³லாப³லநிர்ணயார்த²மித³மதி⁴கரணமமித்யக³தார்த²மாஹ

அநேகலிங்கே³தி ।

பூவர்த்ர ப்ரக்ருதப்³ரஹ்மவாசகயச்ச²ப்³த³ப³லாஜ்ஜ்யோதி:ஶ்ருதி:ப்³ரஹ்மபரேத்யுக்தம் , ந ததே²ஹ ப்ராணஶ்ருதிப⁴ங்கே³ கிஞ்சித்³ப³லமஸ்தி, மிதோ² விருத்³தா⁴நேகலிங்கா³நாமநிஶ்சாயகத்வாதி³தி ப்ரத்யுதா³ஹரணஸங்க³த்யா பூர்வபக்ஷயதி

தத்ரேதி ।

பூர்வம் ப்ரதா⁴நப்ராதிபதி³கார்த²ப³லாத்விப⁴க்த்யர்த²பா³த⁴வத்³வாக்யார்த²ஜ்ஞாநம் ப்ரதி ஹேதுத்வேந ப்ரதா⁴நாநேகபதா³ர்த²ப³லாதே³கவாக்யதாப⁴ங்க³ இதி த்³ருஷ்டாந்தஸங்க³திர்வாஸ்து । பூர்வபக்ஷே ப்ராணாத்³யநேகோபாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மதீ⁴ரிதி விவேக: ।

ததா² ப்³ரஹ்மபரத்வேந பதா³நாமந்வயாவக³மாதி³தி ஹேத்வர்த²மாஹ

ததா²ஹீதி ।

ஹிததமத்வகர்மக்ஷயாதி³பதா³ர்தா²நாம் ஸம்ப³ந்தோ⁴ ப்³ரஹ்மணி தாத்பர்யநிஶ்சாயக உபலப்⁴யத இத்யுக்தம் விவ்ருணோதி

உபக்ரம இத்யாதி³நா ।

யம் மந்யஸே தம் வரம் த்வமேவ ப்ரயச்சே²த்யர்த²: ।

ஸ ய: கஶ்சிந்மாம் ப்³ரஹ்மரூபம் வேத³ஸாக்ஷாத³நுப⁴வதி, தஸ்ய விது³ஷோ லோகோ மோக்ஷோ மஹதாபி பாதகேந ந ஹ மீயதே நைவ ஹிம்ஸ்யதே ந ப்ரதிப³த்⁴யதே ஜ்ஞாநாக்³நிநா கர்மதூலராஶேர்த³க்³த⁴த்வாதி³த்யாஹ

ஸ ய இதி ।

ஸாத்⁴வஸாது⁴நீ புண்யபாபே । தாப்⁴யாமஸ்ப்ருஷ்டத்வம் , தத்காரயித்ருத்வம் , நிரங்குஶைஶ்வர்யம் ச ஸர்வமேததி³த்யர்த²: ॥ 28 ॥

அஹங்காரவாதே³ந ஸ்வாத்மவாசகஶப்³தை³ராசசக்ஷே, உக்தவாநித்யர்த²: । வாக்யஸ்ய இந்த்³ரோபாஸநாபரத்வே லிங்கா³ந்தரமாஹ

ததா² விக்³ரஹேதி ।

த்ரீணி ஶீர்ஷாணி யஸ்யேதி த்ரிஶீர்ஷா த்வஷ்டு: புத்ரோ விஶ்வரூபோ நாம ப்³ராஹ்மண: தம் ஹதவாநஸ்மி । ரௌதி யதா²ர்த²ம் ஶப்³த³யதீதி ருத் வேதா³ந்தவாக்யம் , தந்முகே² யேஷாம் தே ருந்முகா²ஸ்தேப்⁴யோ(அ)ந்யாந்வேதா³ந்தப³ஹிர்முகா²ந் யதீநரண்யஶ்வப்⁴யோ த³த்தவாநஸ்மீத்யர்த²: ।

இந்த்³ரே ப்ராணஶப்³தோ³பபத்திமாஹ

ப்ராணத்வம் சேதி ।

வத³ந்தி லௌகிகா அபீத்யர்த²: । ப³லவாசிநா ப்ராணஶப்³தே³ந ப³லதே³வதா லக்ஷ்யத இதி பா⁴வ: ।

இந்த்³ரோ ஹிதப்ரதா³த்ருத்வாத்³தி⁴ததம:, கர்மாநதி⁴காராத³பாப இத்யேவம் வ்யாக்²யேயாநீத்யாஹ

நிஶ்சிதே சேதி ।

கிமிந்த்³ரபதே³ந விக்³ரஹோபலக்ஷிதம் சிந்மாத்ரமுச்யதே உத விக்³ரஹ: । ஆத்³யே வாக்யஸ்ய ப்³ரஹ்மபரத்வம் ஸித்³த⁴ம் । ந த்³விதீய இத்யாஹ

அத்⁴யாத்மேதி ।

ஆத்மநி தே³ஹே(அ)தி⁴க³த இத்யத்⁴யாத்மம் ப்ரத்யகா³த்மா । ஸ ஸம்ப³த்⁴யதே யை: ஶரீரஸ்த²த்வாதி³பி⁴ரிந்த்³ரதநாவஸம்பா⁴விதைர்த⁴ர்மைஸ்தே அத்⁴யாத்மஸம்ப³ந்தா⁴ஸ்தேஷாம் பூ⁴மேத்யர்த²: ।

ஆயுரத்ர தே³ஹே ப்ராணவாயுஸஞ்சார: । அஸ்தித்வே ப்ராணஸ்தி²தௌ ப்ராணாநாமிந்த்³ரியாணாம் ஸ்தி²திரித்யர்த²த: ஶ்ருதிமாஹ

அஸ்தித்வ இதி ।

'அதா²தோ நிஶ்ரேயஸாதா³நம்' இத்யாத்³யா ஶ்ருதி: ।

இந்த்³ரியஸ்தா²பகத்வவத்³தே³ஹோத்தா²பகத்வமாஹ

ததே²தி ।

வக்த்ருத்வமுக்த்வா ஸர்வாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் த³ர்ஶிதமித்யாஹ

இதி சோபக்ரம்யேதி ।

தத்தத்ர நாநாப்ரபஞ்சஸ்யாத்மநி கல்பநாயாம் யதா² த்³ருஷ்டாந்த:, லோகே ப்ரஸித்³த⁴ஸ்ய ரத²ஸ்யாரேஷு நேமிநாப்⁴யோர்மத்⁴யஸ்த²ஶலாகாஸு சக்ரோபாந்தரூபா நேமிரர்பிதா, நாபௌ⁴சக்ரபிண்டி³காயாமரா அர்பிதா:, ஏவம் பூ⁴தாநி பஞ்ச ப்ருதி²வ்யாதீ³நி மீயந்த இதி, மாத்ரா: போ⁴க்³யா: ஶப்³தா³த³ய: பஞ்சேதி த³ஶ பூ⁴தமாத்ரா: ப்ரஜ்ஞாமாத்ராஸு த³ஶஸ்வர்பிதா: । இந்த்³ரியஜா: பஞ்ச ஶப்³தா³தி³விஷயப்ரஜ்ஞா: மீயந்தே ஆபி⁴ரிதி மாத்ரா: பஞ்ச தீ⁴ந்த்³ரியாணி । நேமிவத்³க்³ராஹ்யம் க்³ராஹகேஷு அரேஷு கல்பிதமித்யுக்த்வா நாபி⁴ஸ்தா²நீயே ப்ராணே ஸர்வம் கல்பிதமித்யாஹ

ப்ராணே(அ)ர்பிதா இதி ।

ஸ ப்ராணோ மம ஸ்வரூபமித்யாஹ

ஸ ம இதி ।

தர்ஹி ப்ரத்யகா³த்மநி ஸமந்வயோ ந து ப்³ரஹ்மணி, தத்ராஹ

அயமிதி ॥ 29 ॥

அஹங்காரவாத³ஸ்ய க³திம் ப்ருச்ச²தி

கத²மிதி ।

ஸூத்ரமுத்தரம் । தத்³வ்யாக்²யாதி

இந்த்³ர இதி ।

ஜந்மாந்தரக்ருதஶ்ரவணாதி³நா அஸ்மிஞ்ஜந்மநி ஸ்வத:ஸித்³த⁴ம் த³ர்ஶநமார்ஷம் । விஜ்ஞேயேந்த்³ரஸ்துத்யர்த² உபந்யாஸோ ந சேத்கத²ம் தர்ஹி ஸ இதி ப்ருச்ச²தி

கத²மிதி ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்துத்யர்த²: ஸ இத்யாஹ

விஜ்ஞாநேதி ।

நியாமகம் ப்³ரூதே

யதி³தி ।

பரேண ।

'தஸ்ய மே' இத்யாதி³நா வாக்யேநேத்யந்வய: ।

ஸ்துதிமாஹ

ஏதது³க்தமிதி ।

தஸ்மாஜ்ஜ்ஞாநம் ஶ்ரேஷ்ட²மிதி ஶேஷ: ।

ஸ்துதஜ்ஞாநவிஷய இந்த்³ர இத்யத ஆஹ

விஜ்ஞேயம் த்விதி ॥ 30 ॥

தே³ஹோத்தா²பநம் ஜீவலிங்க³ம் கிம் ந ஸ்யாத் , தத்ராஹ

ஶரீரதா⁴ரணம் சேதி ।

ஸர்வே வாகா³த³ய: ப்ராணா அஹமஹம் ஶ்ரேஷ்ட² இதி விவத³மாநா: ப்ரஜாபதிமுபஜக்³மு: । ஸ ச தாநுவாச, யஸ்மிந்நுத்க்ராந்தே ஶரீரம் பாபிஷ்ட²தரம் பதிஷ்யதி ஸ வ: ஶ்ரேஷ்ட² இதி ததா²க்ரமேண வாகா³தி³ஷூத்க்ராந்தேஷ்வபி மூகாதி³பா⁴வேந ஶரீரம் ஸ்வஸ்த²மஸ்தா²த் । முக்²யப்ராணஸ்ய து உச்சிக்ரமிஷாயாம் ஸர்வேஷாம் வ்யாகுலத்வாப்தௌ தாந்வாகா³தீ³ந்வரிஷ்ட²: ப்ராண உவாச, யூயம் மோஹம் மாபத்³யத² யதோ(அ)ஹமேவைதத்கரோமி । கிம் தத் , பஞ்சதா⁴ ப்ராணாபாநாதி³பா⁴வேநாத்மாநம் விப⁴ஜ்ய ஏதத்³வாதி க³ச்ச²தீதி வாநம் ததே³வ பா³ணமஸ்தி²ரம் ஶரீரமவஷ்டப்⁴யாஶ்ரித்ய தா⁴ரயாமீத்யர்த²: ।

த்³விவசநஸஹவாஸோத்க்ராந்திஶ்ருதேஶ்ச ந ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யமித்யாஹ

ஜீவமுக்²யேதி ।

அபே⁴த³நிர்தே³ஶமாஹ

யோ வா இதி ।

பே⁴த³மாஹ

ஸஹேதி ।

யதி³ ஜீவமுக்²யப்ராணயோர்லிங்கா³து³பாஸ்யத்வம் தர்ஹி ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி லிங்கா³நாமுக்தத்வாது³பாஸநம் ஸ்யாத் । ந சேஷ்டாபத்தி: । உபக்ரமாதி³ந நிஶ்சிதைகவாக்யதாப⁴ங்க³ப்ரஸங்கா³தி³த்யாஹ

நைததே³வமித்யாதி³நா ।

நச ஸ்வதந்த்ரபதா³ர்த²பே⁴தா³த்³வாக்யபே⁴த³: கிம் ந ஸ்யாதி³தி வாச்யம் , ஜீவமுக்²யப்ராணயோருக்தலிங்கா³நாம் ப்³ரஹ்மணிநேதும் ஶக்யதயா ஸ்வாதந்த்ர்யாஸித்³தே⁴:, அப²லபதா³ர்த²ஸ்ய ப²லவத்³வாக்யார்த²ஶேஷத்வேந ப்ரதா⁴நவாக்யார்தா²நுஸாரேண தல்லிங்க³நயஸ்யோசிதத்வாச்ச । நஹி ப்ரதா⁴நவாக்யார்த²ப்³ரஹ்மலிங்க³மந்யதா² நேதும் ஶக்யம் , ந வா தது³சிதமித்யாஹ

நச ப்³ரஹ்மலிங்க³மிதி ।

ஸூத்ரஶேஷம் வ்யாசஷ்டே

ஆஶ்ரிதத்வாச்சேதி ।

அந்யத்ர 'அத ஏவ ப்ராண:' இத்யாதௌ³ வ்ருத்தேராஶ்ரிதத்வாதி³ஹாபி தஸ்ய ப்³ரஹ்மலிங்க³ஸ்ய யோகா³த்³ப்³ரஹ்மபர ஏவ ப்ராணஶப்³த³ இத்யர்த²: ।

ப்ராணாதி³லிங்கா³நி ஸர்வாத்மகே ப்³ரஹ்மண்யநாயாஸேந நேதும் ஶக்யநீத்யாஹ

யத்த்வித்யாதி³நா ।

யஸ்மிந்நேதௌ ப்ரேர்யத்வேந ஸ்தி²தௌ தேநேதரேண ப்³ரஹ்மணா ஸர்வே ப்ராணாதி³வ்யாபாரம் குர்வந்தீத்யர்த²: । விஶேஷம் பரிச்சே²தா³பி⁴மாநமித்யர்த²: ।

'வக்தாரம் வித்³யாத்' இதி ந வக்துர்ஜ்ஞேயத்வமுச்யதே, தஸ்ய லோகஸித்³த⁴த்வாத் , கிந்து தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம் போ³த்⁴யதே । தத்³போ³தா⁴பி⁴முக்²யாய லிங்கா³த³ய இத்யத்ர ஶ்ருத்யந்தரமாஹ

யத்³வாசேதி ।

யேந சைதந்யேந வாக³ப்⁴யுத்³யதே ஸ்வகார்யாபி⁴முக்²யேந ப்ரேர்யதே ததே³வ வாகா³தி³ரக³ம்யம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ।

தத்த்வம்பத³வாச்யயோ: ஸ்வரூபதோ பே⁴த³ஸ்தாப்⁴யாமுபலக்ஷ்யாத்மஸ்வரூபாபே⁴தா³தே³கத்வம் நிர்தி³ஶ்யத இத்யாஹ

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

ஸ்வமதேந ஸூத்ரம் வ்யாக்²யாய வ்ருத்திக்ருந்மதேந வ்யாசஷ்டே

அத²வேதி ।

உபாஸநாத்ரித்வப்ரஸங்கா³தி³தி பூர்வமுக்தம் । அத்ர த்ரிப்ரகாரகஸ்யைகப்³ரஹ்மவிஶேஷேகஸ்யைகஸ்யோபாஸநஸ்ய விவக்ஷிதத்வாதி³த்யர்த²: । அதோ ந வாக்யபே⁴த³ இதி பா⁴வ: ।

தே³ஹசேஷ்டாத்மகஜீவநஹேதுத்வம் ப்ராணஸ்யாயுஷ்ட்வம் தே³ஹாபேக்ஷயா தஸ்ய ஆமுக்தேரவஸ்தா²நாத³ம்ருதத்வம் , உத்தா²பயதீத்யுக்த²த்வமிதி ப்ராணத⁴ர்ம: । ஜீவத⁴ர்மாநாஹ

அதே²தி ।

பு³த்³தி⁴ப்ராணயோ: ஸஹஸ்தி²த்யுத்க்ராந்த்யுக்த்யநந்தரமித்யர்த²: ।

அத்ர ப்ரஜ்ஞாபதே³ந ஸாபா⁴ஸா ஜீவாக்²யா பு³த்³தி⁴ருச்யதே । தஸ்யா: ஸம்ப⁴ந்தீ⁴நி த்³ருஶ்யாநி ஸர்வாணி பூ⁴தாநி யதை²கம் ப⁴வந்த்யதி⁴ஷ்டா²நசிதா³த்மநா ததா² வ்யாக்²யாஸ்யாம இத்யுபக்ரம்யோக்தம்

'வாகே³வ' இத்யாதி³ ।

சக்ஷுரேவாஸ்யா ஏகமங்க³மதூ³து³ஹதி³த்யாதி³பர்யாயாணாம் ஸங்க்ஷிப்தார்த²முச்யதே । உத்பந்நாயா அஸத்கல்பநாயா: ஸாபா⁴ஸபு³த்³தே⁴ர்நாமப்ரபஞ்சவிஷயித்வமர்த⁴ம் ஶரீரம் , அர்தா²த்மகரூபப்ரபஞ்சவிஷயித்வமர்த⁴ம் ஶரீரமிதி மிலித்வா விஷயித்வாக்²யம் பூர்ணம் ஶரீரமிந்த்³ரியஸாத்⁴யம் । தத்ர கர்மேந்த்³ரியேஷு வாகே³வாஸ்யா: ப்ரஜ்ஞாயா ஏகமங்க³ம் தே³ஹார்த⁴மதூ³து³ஹத்பூரயாமாஸ । வாகி³ந்த்³ரியத்³வாரா நாமப்ரபஞ்சவிஷயித்வம் பு³த்³தி⁴ர்லப⁴த இத்யர்த²: । சதுர்தீ² ஷஷ்ட்²யர்தா² । தஸ்யா: புநர்நாம கில சக்ஷுராதி³நா ப்ரதிவிஹிதா ஜ்ஞாபிதாபூ⁴தமாத்ரா ரூபாத்³யர்த²ரூபா பரஸ்தாத³பரார்தே⁴ காரணம் ப⁴வதி । ஜ்ஞாநகாரணத்³வரார்த²ப்ரபஞ்சவிஷயித்வம் பு³த்³தி⁴: ப்ராப்நோதீத்யர்த²: ।

ஏவம் பு³த்³தே⁴: ஸர்வார்த²த்³ரஷ்ட்ருத்வமுபபாத்³ய தந்நிஷ்ட²சித்ப்ரதிபி³ம்ப³த்³வாரா ஸாக்ஷிணி த்³ரஷ்ட்ருத்வாத்⁴யாஸமாஹ

ப்ரஜ்ஞயேதி ।

பு³த்³தி⁴த்³வாரா சிதா³த்மா வாசமிந்த்³ரியம்ஸமாருஹ்ய தஸ்யா: ப்ரேரகோ பூ⁴த்வா வாசா கரணேந ஸர்வாணி நாமாநி வக்தவ்யத்வேநாப்நோதி, சக்ஷுஷா ஸர்வாணி ரூபாணி பஶ்யதீத்யேவம் த்³ரஷ்டா ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ததா²ச ஸர்வத்³ரஷ்ட்ருத்வம் சிதா³த்மநி த்³ரஷ்ட்ருத்வாத்⁴யாஸநிமித்தத்வம் ச பு³த்³தே⁴ர்த⁴ர்ம இத்யுக்தம் ப⁴வதி ஸர்வாதா⁴ரத்வாநந்த³த்வாதி³: ப்³ரஹ்மத⁴ர்ம இத்யாஹ

தா வா இதி ।

த³ஶத்வம் வ்யாக்²யாதம் ।

ப்ரஜ்ஞா இந்த்³ரியஜாத்யா அதி⁴க்ருத்ய க்³ராஹ்யா பூ⁴தமாத்ரா வர்தந்தே, ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா இந்த்³ரியாணி க்³ராஹ்யம் பூ⁴தஜாதமதி⁴க்ருத்ய வர்தந்த இதி க்³ராஹ்ய க்³ராஹகயோர்மித²: ஸாபேக்ஷத்வமுக்தம் ஸாத⁴யதி

யதி³தி ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி

ந ஹீதி ।

க்³ராஹ்யேண க்³ராஹ்யஸ்வரூபம் ந ஸித்⁴யதி கிந்து க்³ராஹகேண । ஏவம் க்³ராஹகமபி க்³ராஹ்யமநபேக்ஷ்ய ந ஸித்⁴யதி । தஸ்மாத்ஸாபேக்ஷத்வாதே³தத்³க்³ராஹ்யக்³ராஹகத்³வயம் வஸ்துதோ ந பி⁴ந்நம் கிந்து சிதா³த்மந்யரோபிதமித்யாஹ

நோ இதி ।

தத்³யதே²த்யாதி³ க்ருதவ்யாக்²யாநம் ।

ஸூத்ரார்த²முபஸம்ஹரதி

தஸ்மாதி³தி ।

அந்யத⁴ர்மேணாந்யஸ்யோபாஸநம் கத²மித்யாஶங்க்யாஶ்ரிதத்வாதி³த்யாஹ

அந்யத்ராபீதி ।

உபாதி⁴ர்ஜீவ: । தத் அந்யத⁴ர்மேணோபாஸநம் । இயமஸங்க³தா வ்யாக்²யா । ததா²ஹிந தாவதா³ருண்யாத்³யநேககு³ணவிஶிஷ்டப்ராப்தக்ரயணவது³பாஸாத்ரயவிஶிஷ்டஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ விதி⁴: ஸம்ப⁴வதி, ஸித்³த⁴ஸ்ய வித்⁴யநர்ஹத்வாத் । நாபி ப்³ரஹ்மாநுவாதே³நோபாஸாத்ரயவிதி⁴:, வாக்யபே⁴தா³த் । நச நாநாத⁴ர்மவிஶிஷ்டமேகமுபாஸநம் விதீ⁴யத இதி வாச்யம் , தாத்³ருஶவிதி⁴வாக்யஸ்யாத்ராஶ்ரவணாத் । நச 'தம் மாமாயுரம்ருதமித்யுபா:ஸ்வ' இத்யத்ர மாமிதி ஜீவேந, ஆயுரிதி ப்ராணேந, அம்ருதமிதி ப்³ரஹ்மணா ஸ்வஸ்வத⁴ர்மவதா விஶிஷ்டோபாஸநாவிதி⁴ரிதி வாச்யம் , ஸர்வேஷாம் த⁴ர்மாணாமஶ்ரவணாத் , ப்³ரஹ்மாஶ்ருதேஶ்ச । 'ப்ராணோ வா அம்ருதம்' இதி ப்ராணஸ்யைவாம்ருதத்வஶ்ருதே: । அத உபாஸநாவிதி⁴லுப்³தே⁴ந 'வக்தாரம் வித்³யாத்' 'ஏததே³வோக்த²முபாஸீத' 'ஸ ம ஆத்மேதி வித்³யாத்' இதி ஜீவப்ராணப்³ரஹ்மோபாஸநவித⁴ய:, அந்யே கு³ணவித⁴ய இதி ஸ்வீக்ருத்யைகவாக்யத்வம் த்யாஜ்யம் , தச்சாயுக்தம் , உபக்ரமாதி³நைகவாக்யதாநிர்ணயாதி³தி ।

தஸ்மாஜ்ஜ்ஞேயப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மபரமித³ம் வாக்யமித்யுபஸம்ஹரதி

தஸ்மாதி³தி ॥ 31 ॥

இதி ஶ்ரீமத்பரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்யஶ்ரீகோ³விந்தா³நந்த³ப⁴க³வத்பாத³க்ருதௌ ஶ்ரீமச்சா²ரீரகமீமாம்ஸாவ்யாக்²யாயாம் பா⁴ஷ்யரத்நப்ரபா⁴யாம் ப்ரத²மாத்⁴யாயஸ்ய ப்ரத²ம: பாத³: ॥ 1 ॥

ப்ரத²மாத்⁴யாயே த்³விதீய: பாத³: ।

ஶ்ரீராமம் ஸித்³த⁴மத்தாரம் கு³ஹாஶாயிநமாந்தரம் । அந்தர்யாமிணமஜ்ஞேயம் வைஶ்வாநரமஹம் ப⁴ஜே ॥ 1 ॥

பூர்வபாதே³நோத்தரபாத³யோ: ஸங்க³திம் வக்தும் வ்ருத்தமநுவத³தி

ப்ரத²ம இதி ।

ஜக³த்காரணத்வோக்த்யா வ்யாபித்வாதி³கமர்தா²த்ஸித்³த⁴ம் । தது³பஜீவ்யோத்தரம் பாத³த்³வயம் ப்ரவர்தத இதி ஹேதுஹேதுமத்³வாவ: ஸங்க³தி: ।

கத²ம் பாத³பே⁴த³ இத்யாஶங்க்ய பாதா³நாம் ப்ரமேயபே⁴த³மாஹ

அர்தா²ந்தரேதி ।

ஆகாஶாதி³ஶப்³தா³நாம் ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கை³ர்ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயோ த³ர்ஶித: । அஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³வாக்யஸமந்வய: பாத³த்³வயே வக்ஷ்யதே । ப்ராயேணோபாஸ்யஜ்ஞேயப்³ரஹ்மபே⁴தா³த்பாத³யோரவாந்தரபே⁴த³ இதி பா⁴வ: ।

சா²ந்தோ³க்³யவாக்யமுதா³ஹரதி

இத³மிதி ।

தஸ்மாஜ்ஜாயத இதி தஜ்ஜம் , தஸ்மிம்ல்லீயத இதி தல்லம் , தஸ்மிந்நநிதி சேஷ்டத இதி தத³நம் , தஜ்ஜம் ச தல்லம் ச தத³நம் சேதி தஜ்ஜலாந் । கர்மதா⁴ரயே(அ)ஸ்மிந் ஶாகபார்தி²வந்யாயேந மத்⁴யமபத³ஸ்ய தச்ச²ப்³த³ஸ்ய லோப: । தஜ்ஜலாநமிதி வாச்யே சா²ந்த³ஸோ(அ)வயவலோப: । இதிஶப்³தோ³ ஹேதௌ । ஸர்வமித³ம் ஜக³த்³ப்³ரஹ்மைவ, தத்³விவர்தத்வாதி³த்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மணி மித்ராமித்ரபே⁴தா³பா⁴வாச்சா²ந்தோ ராகா³தி³ரஹிதோ ப⁴வேதி³தி கு³ணவிதி⁴: । ஸக்ரதுமுபாஸநம் குர்வீதேதி விஹிதோபாஸநஸ்ய 'உபாஸீத' இத்யநுவாதா³த்ப²லமாஹ

அதே²தி ।

க்ரதுமய: ஸங்கல்பவிகார இத்யர்த²: ।

புருஷஸ்ய த்⁴யாநவிகாரத்வம் ஸ்பு²டயதி

யதே²தி ।

இஹ யத்⁴யாயதி, ம்ருத்வா த்⁴யாநமஹிம்நா தத்⁴யேயரூபேண ஜாயத இத்யர்த²: । க்ரதுமய: ஸங்கல்பப்ரதா⁴ந இதி வார்த²: ।

க்ரதோர்விஷயமாஹ

மந இதி ।

ப்³ரஹ்மேத்யுபக்ரமாந்மநோமயம் ப்ராணஶரீரம் பா⁴ரூபம் ஸத்யஸங்கல்பமந்தர்ஹ்ரத³யே த்⁴யேயமித்யர்த²: ।

பூர்வத்ர ப்³ரஹ்மலிங்கை³ரப்³ரஹ்மலிங்க³பா³த⁴ உக்த:, ந ததே²ஹோபக்ரமே ப்³ரஹ்மணோ லிங்க³மஸ்தி, கிந்து ப்ரகரணம் । தச்ச ஶாந்திகு³ணவிதா⁴நார்த²மந்யதா²ஸித்³வம் । அதோ ஜீவலிங்க³ம் ப³லீய இதி ப்ரத்யுதா³ஹரணேந பூர்வபக்ஷயதி

ஶாரீர இத்யாதி³நா ।

ஶ்ருதிமாஶங்க்யாந்யதா²ஸித்³த்⁴யா பரிஹரதி

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

ஶமவிதி⁴பரத்வே ஹேதுமாஹ

யத்காரணமிதி ।

யத ஏவமாஹ தஸ்மாச்ச²மவிதி⁴பரமித்யந்வய: । [அத்ரேத³ம்ஶப்³த³: ப்ரக்ருதப்³ரஹ்மபராமர்ஶார்தோ² நது ஜக³த்பராமர்ஶார்த²:, ஜக³த்³விஶேஷணே ப்ரயோஜநாபா⁴வாத் । அத்ர ப்ரயோஜநாபா⁴வே(அ)பி யத்ர ப்ரயோஜநம் தத்ர ப⁴வத்யேவ ஜக³த்³விஶேஷணம் , யதா² 'ஆத்மைவேத³ம் ஸர்வம்' । அத்ர பா³தா⁴யாம் ஸமாநாதி⁴கரணதா³ர்ட்⁴யார்த²ம் விஶேஷணமாவஶ்யகம் , தத்³வாக்யஸ்ய ஜ்ஞேயப்³ரஹ்மவிஷயத்வாத் । அத்ர தூபாஸநாயாம் பா³தா⁴நாவஶ்யகத்வாத்³விஷயாபே⁴தே³ந ப்³ரஹ்மண உபாஸ்யத்வாத் । ]

நச ஶமேதி ।

ஶமத்⁴யாநயோர்விதௌ⁴ வாக்யபே⁴தா³பத்தேரித்யர்த²: ।

ஜந்மபரம்பரயா ஜீவஸ்யாபி ஸர்வகர்மத்வாதி³ஸம்ப⁴வமாஹ

ஸர்வகர்மேதி ।

ஸர்வாணி கர்மாணி யஸ்ய । ஸர்வே காமா போ⁴க்³யா யஸ்ய । ஸர்வக³ந்த⁴: ஸர்வரஸ இத்யாதி³ராதி³ஶப்³தா³ர்த²: ।

ஆராக்³ரமாத்ரஸ்யேதி ।

தோத்ரப்ரோதாய:ஶலாகாக்³ரபரிமாணஸ்யேத்யர்த²: ।

ஸர்வத்ர ப்ரஸித்³வப்³ரஹ்மண ஏவாத்ரோபாஸ்யத்வோபதே³ஶாந்ந ஜீவ உபாஸ்ய இதி ஸூத்ரார்த²மாஹ

ஸர்வத்ரேதி ।

யத்ர ப²லம் நோச்யதே தத்ர பூர்வோத்தரபக்ஷஸித்³வி: ப²லமிதி மந்தவ்யம் । யத்³யபி நிராகாங்க்ஷம் ப்³ரஹ்ம ததா²பி மந:ப்ரசுரமுபதி⁴ரஸ்ய, ப்ராண: ஶரீரமஸ்யேதி ஸமாஸாந்தர்க³தஸர்வநாம்ந: ஸம்நிஹிதவிஶேஷ்யாகாங்க்ஷத்வாத்³ப்³ரஹ்ம ஸம்ப³த்⁴யதே ।

'ஸ்யோநம் தே ஸத³நம் கரோமி' இதி ஸம்ஸ்காரார்த²ஸத³நஸ்ய நிராகாங்க்ஷஸ்யாபி 'தஸ்மிந்ஸீத³' இதி ஸாகாங்க்ஷதச்ச²ப்³தே³ந பராமர்ஶத³ர்ஶநாதி³த்யாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

ஸ்யோநம் பாத்ரம் தே புரோடா³ஶஸ்யேதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

ஜீவோ(அ)பி லிங்கா³த்ஸம்நிஹித இத்யத ஆஹ

ஜீவஸ்த்விதி ।

இத³ம் ஹி லிங்க³த்³வயம் லோகஸித்³வம் ஜீவம் ந ஸம்நிதா⁴பயதி, து³:கி²ந உபாஸ்த்யயோக்³யத்வாத்ப²லாபா⁴வாச்ச । அதோ விஶ்வஜிந்ந்யாயேந ஸர்வாபி⁴லஷிதமாநந்த³ரூபம் ப்³ரஹ்மைவோபாஸநாக்ரியாநுப³ந்தீ⁴தி பா⁴வ: ।

கிஞ்ச ப்³ரஹ்மபத³ஶ்ருத்யா லிங்க³பா³த⁴ இத்யாஹ

நசேதி ।

அந்யதராகாங்க்ஷாநுக்³ருஹீதம் ப²லவத்ப்ரகரணம் விப²லலிங்கா³த்³வலீய இதி ஸமுதா³யார்த²: ॥ 1 ॥

வஸ்துநோ விவக்ஷாயா: ப²லமுபாதா³நம் ஸ்வீகார:, ஸ ச ப்ரக்ருதேஷு கு³ணேஷ்வஸ்தீதி விவக்ஷோபசார இத்யாஹ

ததா²ப்யுபாதா³நேநேதி ।

நந்வித³ம் க்³ராஹ்யமித³ம் த்யாஜ்யமிதி தீ⁴ர்விவக்ஷாதீ⁴நா வேதே³ குத: ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

உபாதா³நாநுபாதா³நே த்விதி ।

தாத்பர்யம் நாம ப²லவத³ர்த²ப்ரதீத்யநுகூலத்வம் ஶப்³த³த⁴ர்ம: । உபக்ரமாதி³நா தஸ்ய ஜ்ஞாநாத்தயோரவக³ம இத்யர்த²: ।

ததி³ஹேதி ।

தத்தஸ்மாத் । தாத்பர்யவத்த்வாதி³த்யர்த²: ।

ஸர்வாத்மத்வே ப்ரமாணமாஹ

ததா²சேதி ।

ஜீர்ண: ஸ்த²விரோ யோ த³ண்டே³ந வஞ்சதி க³ச்ச²தி ஸோ(அ)பி த்வமேவ । யோ ஜாதோ பா³ல: ஸ த்வமேவ । ஸர்வத: ஸர்வாஸு தி³க்ஷு ஶ்ருதய: ஶ்ரோத்ராண்யஸ்யேதி ஸர்வத: ஶ்ருதிமத் । ஸர்வஜந்தூநாம் ப்ரஸித்³வா: பாண்யாத³யஸ்தஸ்யேதி ஸர்வாத்மத்வோக்தி: ॥ 2 ॥

நநு ஜீவத⁴ர்மா:ஶ்சேத்ப்³ரஹ்மணி யோஜ்யந்தே தர்ஹி ப்³ரஹ்மத⁴ர்மா ஏவ ஜீவே கிமிதி ந யோஜ்யந்தே, தத்ராஹ

அநுபபத்தேரிதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

பூர்வேணேதி ।

ஸர்வாத்மத்வாதி³ரூக்தந்யாய: । கல்பிதஸ்ய த⁴ர்மா அதி⁴ஷ்டா²நே ஸம்ப³த்⁴யந்தே, நாதி⁴ஷ்டா²நத⁴ர்மா: கல்பித இதி பா⁴வ: । அதி⁴ஷ்டா²நஜ்ஞாநகாலே கல்பிதத⁴ர்மாபா⁴வாத் । வாகே³வ வாக: ஸோ(அ)ஸ்யாஸ்தீதி வாகீ, ந வாகீ அவாகீ । அநிந்த்³ரிய இத்யர்த²: । குத்ராப்யாத³ர: காமோ(அ)ஸ்ய நாஸ்தீத்யநாத³ர: । நித்யத்ருப்த இத்யர்த²: ।

ஜ்யாயஸ்த்வாத்³யநுபபத்தௌ ஶாரீர இதி பரிச்சே²தோ³ ஹேது: ஸூத்ரோக்த: । ஸ து ஜீவஸ்யைவ நோஶ்வரஸ்யேத்யாஹ

ஸத்யமித்யாதி³நா ॥ 3 ॥

ப்ராபகத்வேந வ்யபதி³ஶதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: । கர்மகர்த்ருவ்யபதே³ஶபத³ஸ்யார்தா²ந்தரமாஹ

ததோ²பாஸ்யேதி ॥ 4 ॥

ஏகார்த²த்வம் ப்ரகரணஸ்ய ஸமாநத்வம் । அந்தராத்மந்நிதி விப⁴க்திலோபஶ்சா²ந்த³ஸ: । ஶப்³த³யோர்விஶேஷோ விப⁴க்திபே⁴த³: । தஸ்மாத்தத³ர்த²யோர்பே⁴த³ இதி ஸூத்ரார்த²: ॥ 5 ॥

ஸ்ம்ருதௌ ஹ்ருதி³ஸ்த²ஸ்ய ஜீவாத்³பே⁴தோ³க்தேரத்ராபி ஹ்ருதி³ஸ்தோ² மநோமய ஈஶ்வர இத்யாஹ

ஸ்ம்ருதேஶ்சேதி ।

பூ⁴தாநி ஜீவாந் । யந்த்ரம் ஶரீரம் ।

அத்ர ஸூத்ரக்ருதா ஸத்யபே⁴த³ உக்த இதி ப்⁴ராந்திநிராஸாயேக்ஷத்யதி⁴கரணே நிரஸ்தமபி சோத்³யமுத்³பா⁴வ்ய நிரஸ்யதி

அத்ராஹேத்யாதி³நா ।

த்வது³க்தரீத்யா வஸ்துத ஏகத்வமேவ, பே⁴த³ஸ்து கல்பித: ஸூத்ரேஷ்வநூத்³யத இத்யாஹ

ஸத்யமிதி ॥ 6 ॥

அர்ப⁴கமோகோ யஸ்ய ஸோ(அ)ர்ப⁴கௌகா: தஸ்ய பா⁴வஸ்தத்த்வம் தஸ்மாதா³ர்தி²கமல்பத்வம் । அணீயாநித்யல்பத்வவாசகஶப்³தே³நாபி ஶ்ருதமித்யாஹ

ஸ்வஶப்³தே³நேதி ।

நாயம் தோ³ஷ இத்யுக்தம் விவ்ருணோதி

ந தாவதி³தி ।

கத²மபி ।

ப்³ரஹ்மபா⁴வாபேக்ஷயாபீத்யர்த²: । பரிச்சே²த³த்யாக³ம் விநா ப்³ரஹ்மத்வாஸம்ப⁴வாத்தத்த்யாகே³ ச ப்³ரஹ்மண ஏவோபாஸ்யத்வமாயாதீதி பா⁴வ: ।

விபோ⁴: பரிச்சே²தோ³க்தௌ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ

யதா² ஸமஸ்யேதி ।

ஸர்வேஶ்வரஸ்யாயோத்⁴யாயாம் ஸ்தி²த்யபேக்ஷயா பரிச்சே²தோ³க்திவத³ல்பஹ்ருதி³ த்⁴யேயத்வேந ததோ²க்திரித்யர்த²: ।

நநு கிமிதி ஹ்ருத³யமேவ ப்ராயேணோச்யதே, தத்ராஹ

தத்ரேதி ।

ஹ்ருத³யே பரமாத்மநோ பு³த்³விவ்ருத்திரர்க்³ராஹிகா ப⁴வதி । அத ஈஶ்வராபி⁴வ்யக்திஸ்தா²நத்வாத்தது³க்திரித்யர்த²: ।

வ்யோமத்³ருஷ்டாந்தாஸிநா ஶங்காலதாபி காசிச்சி²ந்நேத்யாஹ

தத்ர யதா³ஶங்க்யத இத்யாதி³நா ।

பி⁴ந்நாயதநத்வே(அ)பி வ்யோம்ந: ஸத்யபே⁴தா³த்³யபா⁴வாதி³தி பா⁴வ: ॥ 7 ॥

ப்³ரஹ்மணோ ஹார்த³த்வே(அ)நிஷ்டஸம்போ⁴கா³பத்தேர்ஜீவ ஏவ ஹார்த³ உபாஸ்ய இதி ஶங்காம் வ்யாசஷ்டே

வ்யோமவதி³தி ।

ப்³ரஹ்ம போ⁴க்த்ரு ஸ்யாத், ஹார்த³த்வே ஸதி சேதநத்வாத் , ஜீவாபி⁴ந்நத்வாச்ச ஜீவவதி³த்யுக்தம் நிரஸ்யதி

ந । வைஶேஷ்யாதி³தி ।

த⁴ர்மாத⁴ர்மவத்த்வமுபாதி⁴ரித்யர்த²: । அயமேவ விஶேஷோ வைஶேஷ்யம் । ஸ்வார்தே² ஷ்யஞ்ப்ரத்யய: । விஶேஷஸ்யாதிஶயார்தோ² வா । த⁴ர்மாதே³: ஸ்வாஶ்ரயே ப²லஹேதுத்வமதிஶய:, தஸ்மாதி³தி ஸூத்ரார்த²: ।

கிஞ்ச விப⁴வோ ப³ஹவ ஆத்மாந இதி வாதி³நாமேகஸ்மிந்தே³ஹே ஸர்வாத்மநாம் போ⁴க்த்ருத்வப்ரஸங்க³:, ஸ்வகர்மார்ஜித ஏவ தே³ஹே போ⁴க³ இதி பரிஹாரஶ்ச துல்ய இதி ந வயம் பர்யநுயோஜ்யா இத்யாஹ

ஸர்வக³தேதி ।

வஸ்துதஸ்தேஷாமேவ போ⁴க³ஸாங்கர்யமித்யக்³ரே வக்ஷ்யதே ।

ப்³ரஹ்மணோ ஜீவாபி⁴ந்நத்வம் ஶ்ருத்யா நிஶ்சித்ய தேந போ⁴க்த்ருத்வாநுமாநே உபஜீவ்யஶ்ருதிபா³த⁴மாஹ

யதா²ஶாஸ்த்ரமிதி ।

அர்த²ம் முக²மாத்ரம் ஜரத்யா வ்ருத்³தா⁴யா: காமயதே நாங்கா³நீதி ஸோ(அ)யமர்த⁴ஜரதீயந்யாய: । ஸ சாத்ர ந யுக்த: ।

ந ஹ்யபே⁴த³மங்கீ³க்ருத்யாபோ⁴க்த்ருத்வம் த்யக்தும் யுக்தம் , ஶ்ருத்யைவாபே⁴த³ ஸித்³த்⁴யர்த²ம் போ⁴க்த்ருத்வவாரணாதி³த்யாஹ

ஶாஸ்த்ரம் சேதி ।

நந்வேகத்வம் மயா ஶ்ருத்யா ந க்³ருஹீதம் , யோநோபஜீவ்யபா³த⁴: ஸ்யாத் । கிந்து த்வது³க்த்யா க்³ருஹீதமித்யாஶங்க்ய பி³ம்ப³ப்ரதிபி³ம்ப³யோ: கல்பிதபே⁴தே³ந போ⁴க்த்ருத்வாபோ⁴க்த்ருத்வவ்யவஸ்தோ²பபத்தேரப்ரயோஜகோ ஹேதுரித்யாஹ

அதா²க்³ருஹீதமித்யாதி³நா ।

கல்பிதாஸங்கி³த்வமதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய வைஶேஷ்யமித்யஸ்மிந்நர்தே²(அ)பி ஸூத்ரம் பாதயதி

ததா³ஹேதி ।

ப்³ரஹ்மணோ ஹார்த³த்வே பா³த⁴காபா⁴வச்சா²ண்டி³ல்யவித்³யாவாக்யம் ப்³ரஹ்மண்யுபாஸ்யே ஸமந்விதமிதி ஸித்³வம் ॥ 8 ॥

அத்தாசராசரக்³ரஹணாத் ।

'யஸ்ய ப்³ரஹ்மக்ஷத்ராதி³ஜக³தோ³த³ந:, ம்ருத்யு: ஸர்வப்ராணிமாரகோ(அ)பி யஸ்யோபஸேசநமோத³நஸம்ஸ்காரகக்⁴ருதப்ராய:', ஸோ(அ)த்தா யத்ர ஶுத்³தே⁴ சிந்மாத்ரே(அ)பே⁴த³கல்பநயா வர்ததே தச்சு²த்³த⁴ம் ப்³ரஹ்ம இத்தா² இத்த²மீஶ்வரஸ்யாப்யதி⁴ஷ்டா²நபூ⁴தம் கோ வேத³ । சித்தஶுத்³த்⁴யாத்³யுபாயம் விநா கோ(அ)பி ந ஜாநாதீத்யர்த²: ।'

ஸம்ஶயபீ³ஜமாஹ

விஶேஷேதி ।

'ஸ த்வமக்³நிம் ப்ரப்³ரூஹி' இத்யக்³நே:, 'யேயம் ப்ரேதே விசிகித்ஸா' இதி ஜீவஸ்ய, 'அந்யத்ர த⁴ர்மாத்'இதி ப்³ரஹ்மண: ப்ரஶ்ந: । 'லோகாதி³மக்³நிம் தமுவாச' இத்யக்³நே:, 'ஹந்த த இத³ம் ப்ரவக்ஷ்யாமி' இதீதரயோ: ப்ரதிவசநமுபலப்⁴யத இத்யர்த²: ।

பூர்வத்ர ப்³ரஹ்மணோ போ⁴க்த்ருத்வம் நாஸ்தீத்யுக்தம் , தது³பஜீவ்ய பூர்வபக்ஷயதி

கிம் தாவதி³தி ।

அக்³நிப்ரகரணமதீதமித்யருசேராஹ

ஜீவோ வேதி ।

பூர்வபக்ஷே ஜீவோபாஸ்தி:, ஸித்³வாந்தே நிர்விஶேஷப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமிதி ப²லபே⁴த³: ।

ஓத³நஶப்³தோ³ போ⁴க்³யவாசீதி பூர்வபக்ஷ: । ஸித்³வாந்தஸ்து ப்³ரஹ்மக்ஷத்ரஶப்³தை³ரூபஸ்தா²பிதகார்யமாத்ரே கௌ³ண ஓத³நஶப்³த³: । கு³ணஶ்சாத்ர ம்ருத்யூபஸேசநபதே³ந ஸம்நிதா⁴பிதம் ப்ரஸித்³வௌத³நக³தம் விநாஶ்யத்வம் க்³ருஹ்யதே, கௌ³ணஶப்³த³ஸ்ய ஸம்நிஹிதகு³ணக்³ராஹித்வாத் । ததா²ச ஸர்வஸ்ய விநாஶ்யத்வேந பா⁴நால்லிங்கா³தீ³ஶ்வரோ(அ)த்தேத்யா ஹ

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

தஸ்ய ஸம்நிஹிதத்வாதி³தி ।

'பிப்பலம் ஸ்வாத்³வத்தி' இதி போ⁴க³ஸ்ய பூர்வோக்தத்வாதி³த்யர்த²: ॥ 9 ॥ ॥ 10 ॥

அத்த்ருவாக்யாநந்தரவாக்யஸ்யாபி ஜ்ஞேயாத்மநி ஸமந்வயமாஹ

கு³ஹாமிதி ।

ருதமவஶ்யம்பா⁴வி கர்மப²லம் பிப³ந்தௌ பு⁴ஞ்ஜாநௌ, ஸுக்ருதஸ்ய கர்மணோ லோகே கார்யே தே³ஹே பரஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)ர்த⁴ம் ஸ்தா²நமர்ஹதீதி பரார்த⁴ம் ஹ்ருத³யம் பரமம் ஶ்ரேஷ்ட²ம் தஸ்மிந்யா கு³ஹா நபோ⁴ரூபா பு³த்³விரூபா வா தாம் ப்ரவிஶ்ய ஸ்தி²தௌ சா²யாதபவத் மிதோ² விருத்³வௌ தௌ ச ப்³ரஹ்மவித³: கர்மிணஶ்ச வத³ந்தி । த்ரிர்நாசிகேதோ(அ)க்³நிஶ்சிதோ யைஸ்தே த்ரிணாசிகேதா: தே(அ)பி வத³ந்தீத்யர்த²: । நாசிகேதவாக்யாநாமத்⁴யயநம் , தத³ர்த²ஜ்ஞாநம் , தத³நுஷ்டா²நம் சேதி த்ரித்வம் போ³த்⁴யம் ।

பு³த்³த்⁴யவச்சி²ந்நஜீவஸ்ய பரமாத்மநஶ்ச ப்ரக்ருதத்வாத்ஸம்ஶயமாஹ

தத்ரேதி ।

பூர்வோத்தரபக்ஷயோ: ப²லம் ஸ்வயமேவாஹ

யதீ³த்யாதி³நா ।

தத³பி ஜீவஸ்ய பு³த்³விவைலக்ஷண்யமபீத்யர்த²: । மநுஷ்யே ப்ரேதே ம்ருதே ஸதி யேயம் விசிகித்ஸா ஸம்ஶய: பரலோகே போ⁴க்தாஸ்தீத்யேகே, நாஸ்தீத்யந்யே । அதஸ்த்வயோபதி³ஷ்டோ(அ)ஹமேததா³த்மதத்த்வம் ஜாநீயாமித்யர்த²: । தத³பி பரமாத்மஸ்வரூபமபீத்யர்த²: ।

உப⁴யோர்போ⁴க்த்ருத்வாயோகே³ந ஸம்ஶயமாக்ஷிபதி

அத்ராஹேதி ।

ச²த்ரிபதே³ந க³ந்தார இவ பிப³த்பதே³நாஜஹல்லக்ஷணயா ப்ரவிஷ்டாவுச்யேதே இத்யாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

பாநகர்த்ருவாசிபதே³ந பாநாநுகூலௌ வா லக்ஷ்யாவித்யாஹ

யத்³வேதி ।

நியதபூர்வபா⁴விக்ருதிமத்த்வரூபமநுகூலத்வம் கர்த்ருகாரயித்ரோ: ஸாதா⁴ரணம் । ய: காரயதி ஸ கரோத்யேவேதி ந்யாயாதி³தி பா⁴வ: । அத்ர ப்ரக்ருதிர்முக்²யார்தா² ஶத்ருப்ரத்யயே லக்ஷணா । மிஶ்ராஸ்து க்ருதி:, ப்ரத்யயார்தோ² முக்²ய: । ப்ரக்ருத்யா த்வஜஹல்லக்ஷணயா பாயநம் லக்ஷ்யமித்யாஹு: ।

பூர்வபக்ஷே 'பிப³ந்தௌ' இதி கர்த்ருவாசிஶத்ருப்ரத்யயேந பு³த்³தி⁴ஜீவஸாதா⁴ரணம் காரகத்வம் லக்ஷ்யமித்யாஹ

பு³த்³வீதி ।

ஏதா⁴ம்ஸி காஷ்டா²நி பசந்தீத்யாக்²யாதேந காரகத்வம் லக்ஷ்யம் , ப்ரக்ருதிஸ்து முக்²யைவேதி பா⁴வ: ।

முக்²யபாதாரௌ ப்ரஸித்³வபக்ஷிணௌ க்³ராஹ்யாவித்யத ஆஹ

ந சேதி ।

ப்³ரஹ்மக்ஷத்ரபத³ஸ்ய ஸம்நிஹிதம்ருத்யுபதா³த³நித்யவஸ்துபரத்வவதி³ஹாபி பிப³த்பத³ஸ்ய ஸம்நிஹிதகு³ஹாபதா³த்³பு³த்³தி⁴ஜீவபரதேதி த்³ருஷ்டாந்தேந பூர்வபக்ஷயதி

கிம் தாவதி³தி ।

கோ³சர: ப²லம் ।

ஏகஸ்மிஞ்ஜாதிமதி க்லுப்தே ஸஜாதீயமேவ த்³விதீயம் க்³ராஹ்யம் , வ்யக்திமாத்ரக்³ரஹே லாக⁴வாத் । ந விஜாதீயம் , ஜாதிவ்யக்த்யுப⁴யகல்பநாகௌ³ரவாத் । ந சாஸ்து காரகத்வேந ஸஜாதீயா பு³த்³விரேவ ஜீவஸ்ய த்³விதீயேதி வாச்யம் , சேதநத்வஸ்ய ஜீவஸ்வபா⁴வஸ்ய காரகத்வாத³ந்தரங்க³த்வாத் । ததா²ச லோகே த்³விதீயஸ்யாந்தரங்க³ஜாதிமத்த்வத³ர்ஶநாஜ்ஜீவஸ்ய த்³விதீயஶ்சேதந ஏவேதி ஸூத்ரார்த²மாஹ

ஸங்க்²யாஶ்ரவணே சேதி ।

கு³ஹாயாம் பு³த்³வௌ ஸ்தி²தம் , க³ஹ்வரே(அ)நேகாநர்த²ஸங்குலே தே³ஹே ஸ்தி²தம் புராணமநாதி³புருஷம் விதி³த்வா ஹர்ஷஶோகௌ ஜஹாதி । பரமே ஶ்ரேஷ்டே², வ்யோமந் ஹார்தா³காஶே யா கு³ஹா பு³த்³தி⁴: தஸ்யாம் நிஹிதம் ப்³ரஹ்ம யோ வேத³ ஸோ(அ)ஶ்நுதே ஸர்வாந்காமாநித்யந்வய: । அந்விச்ச² விசாரயேத்யர்த²: ॥ 11 ॥

விஶேஷணம் க³ந்த்ருக³ந்தவ்யத்வாதி³கம் லிங்க³மாஹ

விஶேஷணாச்சேதி ।

ஸ ஜீவோ(அ)த்⁴வந: ஸம்ஸாரமார்க³ஸ்ய பரமம் பாரம் , கிம் தத் , விஷ்ணோர்வ்யாபநஶீலஸ்ய பரமாத்மந: பத³ம் ஸ்வரூபமாப்நோதீத்யர்த²: । து³ர்த³ர்ஶம் து³ர்ஜ்ஞாநம் , தத்ர ஹேதுர்கூ³ட⁴ம் மாயாவ்ருதம் மாயாநுப்ரவிஷ்டம் பஶ்சாத்³கு³ஹாஹிதம் கு³ஹாத்³வாரா க³ஹ்வரேஷ்ட²ம் , ஏவம் ப³ஹிராக³தமாத்மாநம் , அத்⁴யாத்மயோக³: ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மகாரணதே³ஹலயக்ரமேண ப்ரத்யகா³த்மநி சித்தஸமாதா⁴நம் தேநாதி⁴க³மோ மஹாவாக்யஜா வ்ருத்திஸ்தயா விதி³த்வேத்யர்த²: ।

ருதபாநமந்த்ரே ஜீவாநுவாதே³ந வாக்யார்த²ஜ்ஞாநாய தத்பதா³ர்தோ² ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபாத்³யத இத்யுபஸம்ஹரதி

தஸ்மாதி³ஹேதி ।

உக்தந்யாயமதிதி³ஶதி

ஏஷ இதி ।

த்³வா த்³வௌ । சா²ந்த³ஸோ த்³விவசநஸ்யாகார: । ஸுபர்ணாவிவ ஸஹைவ யுஜ்யேதே நியம்யநியாமகபா⁴வேநேதி ஸயுஜௌ । ஸகா²யௌ சேதநத்வேந துல்யஸ்வபா⁴வௌ । ஸமாநமேகம் வ்ருக்ஷம் சே²த³நயோக்³யம் ஶரீரமாஶ்ரித்ய ஸ்தி²தாவித்யர்த²: । கு³ஹாம் ப்ரவிஷ்டாவிதி யாவத் ।

ஏதாவாத்மாநௌ, தல்லிங்க³த³ர்ஶநாதி³த்யாஹ

தயோரந்ய இதி ।

விஶேஷணாச்சேத்யாஹ

அநந்தரே சேதி ।

அநீஶயா ஸ்வஸ்யேஶ்வரத்வாப்ரதீத்யா தே³ஹே நிமக்³ந: புருஷோ ஜீவ: ஶோசதி । நிமக்³நபதா³ர்த²மாஹ

முஹ்யமாந இதி ।

நரோ(அ)ஹமிதி ப்⁴ராந்த இத்யர்த²: । ஜுஷ்டம் த்⁴யாநாதி³நா ஸேவிதம் யதா³ த்⁴யாநபரிபாகத³ஶாயாமீஶமந்யம் விஶிஷ்டரூபாத்³பி⁴ந்நம் ஶோதி⁴தசிந்மாத்ரம் ப்ரத்யக்த்வேந பஶ்யதி ததா³ஸ்ய மஹிமாநம் ஸ்வரூபமேதி ப்ராப்நோதீவ । ததோ வீதஶோகோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

'த்³வா ஸுபர்ணா' இதி வாக்யம் ஜீவேஶ்வரபரம் க்ருத்வா சிந்திதம் । அது⁴நாக்ருத்வாசிந்தாமுத்³தா⁴டயதி

அபர இதி ।

அந்யதா² பு³த்³தி⁴விலக்ஷணத்வம் பத³லக்ஷ்யபரத்வேநேத்யர்த²: ।

ஸத்த்வம் பு³த்³தி⁴ரிதி ஶங்கதே

ஸத்த்வஶப்³த³ இதி ।

பு³த்³தி⁴ஜீவௌ சேத்பூர்வபக்ஷார்த²: ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

நாபீதி ।

பூர்வபக்ஷார்த²ஸ்ததா³ ஸ்யாத் , யத்³யத்ர பு³த்³தி⁴பி⁴ந்ந: ஸம்ஸாரீ ப்ரதிபாத்³யேத । நஹ்யத்ர ஸம்ஸாரீ விவக்ஷ்யதே கிந்து ஶோதி⁴தஸ்த்வமர்தோ² ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: । ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்⁴யஶ்சாயமர்தோ² யுக்த இதி ஶேஷ: । தாவதா மந்த்ரவ்யாக்²யாமாத்ரேண । ஏவமேவ ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வோக்தாவேவ । நாஹி ஜீவோ பு³த்³தி⁴பி⁴ந்ந இதி விவேகமாத்ரேணோபஸம்ஹாரோ யுக்த: । பே⁴த³ஜ்ஞாநஸ்ய ப்⁴ரந்தித்வாத்³வைப²ல்யாச்சேதி பா⁴வ: । அவித்³யா விது³ஷி கிமபி ஸ்வகார்யம் நாத்⁴வம்ஸதே ந ஸம்பாத³யதி, ஜ்ஞாநாக்³நிநா ஸ்வஸ்யா ஏவ த³க்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: । அவித்³யா நாக³ச்ச²தீதி வார்த²: ।

ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வபரமித³ம் வாக்யமிதி பக்ஷே ஶங்கதே

கத²மிதி ।

பு³த்³தே⁴ர்பௌ⁴க்த்ருத்வோக்தாவதாத்பர்யாந்நாத்ர யுக்திசிந்தயா மந: கே²த³நீயமித்யாஹ

உச்யத இதி ।

தத³ர்த²ம் ப்³ரஹ்மத்வபோ⁴த⁴நார்த²ம் போ⁴க்த்ருத்வமுபாதி⁴மஸ்தகே நிக்ஷிபதீத்யர்த²: ।

வஸ்துதோ ஜீவஸ்யாபோ⁴க்த்ருத்வே போ⁴க்த்ருத்வதீ⁴: கத²மித்யத ஆஹ

இத³ம் ஹீதி ।

சித்தாதா³த்ம்யேந கல்பிதா பு³த்³தி⁴: ஸுகா²தி³ரூபேண பரிணமதே । பு³த்³த்⁴யவிவேகாச்சிதா³த்மந: ஸுகா²தி³ரூபவ்ருத்திவ்யக்தசைதந்யவத்த்வம் போ⁴க்த்ருத்வம் பா⁴தீத்யர்த²: ।

போ⁴க்த்ருத்வமாவித்³யகம் , ந வஸ்துத இத்யத்ர மாநமாஹ

ததா²சேதி ।

யத்ராவித்³யாகாலே சைதந்யம் பி⁴ந்நமிவ ப⁴வதி ததா³ । த்³ரஷ்ட்ருத்வாதி³கம் ந வஸ்துநி ஜ்ஞாத இத்யர்த²: । தஸ்மாத் 'ருதம் பிப³ந்தௌ' இதி வாக்யமேவ கு³ஹாதி⁴கரணவிஷய இதி ஸ்தி²தம் ॥ 12 ॥

அந்தர உபபத்தே: । உபகோஸலவித்³யாவாக்யமுதா³ஹரதி

ய இதி ।

தத³க்ஷிஸ்தா²நமஸங்க³த்வேந ப்³ரஹ்மணோ(அ)நுரூபம் யதோ(அ)ஸ்மிந்க்ஷிப்தம் வர்த்மநீ பக்ஷ்மணீ ஏவ க³ச்ச²தீத்யர்த²: ।

த³ர்ஶநஸ்ய லௌகிகத்வஶாஸ்த்ரீயத்வாப்⁴யாம் ஸம்ஶயமாஹ

தத்ரேதி ।

பூர்வம் 'பிப³ந்தௌ' இதி ப்ரத²மஶ்ருதசேதநத்வாநுஸாரேண சரமஶ்ருதா கு³ஹாப்ரவேஶாத³யோ நீதா:, தத்³வதி³ஹாபி த்³ருஶ்யத இதி சாக்ஷுஷத்வாநுஸாரேணாம்ருதத்வாத³யோ த்⁴யாநார்த²ம் கல்பிதத்வேந நேயா இதி த்³ருஷ்டாந்தேந பூர்வபக்ஷயதி

சா²யாத்மேதி ।

பூர்வபக்ஷே ப்ரதிபி³ம்போ³பாஸ்தி:, ஸித்³வாந்தே ப்³ரஹ்மோபாஸ்திரிதி ப²லம் ।

ப்ரஸித்³வவதி³தி ।

சாக்ஷுஷத்வேநேத்யர்த²: ।

ஸம்பா⁴வநாமாத்ரேண பக்ஷாந்தரமாஹ

விஜ்ஞாநாத்மந இத்யாதி³நா ।

'மநோ ப்³ரஹ்ம' இதிவத் , 'ஏதத்³ப்³ரஹ்மேதி' இதி வாக்யஸ்யேதிபத³ஶிரஸ்கத்வாந்ந ஸ்வார்த²பரத்வமிதி பூர்வபக்ஷ: ।

'மநோ ப்³ரஹ்மேத்யுபாஸீத' இத்யத்ர இதிபத³ஸ்ய ப்ரத்யயபரத்வாத் , இஹ ச ப்³ரஹ்மேத்யுவாசேத்யந்வயேந இதிபத³ஸ்யோக்திஸம்ப³ந்தி⁴நோ(அ)ர்த²பரத்வாத்³வைஷம்யமிதி ஸித்³வாந்தயதி

பரமேஶ்வர ஏவேதி ।

ப³ஹுப்ரமாணஸம்வாத³ஸ்தாத்பர்யாநுக்³ராஹக இதி ந்யாயாநுக்³ருஹீதாப்⁴யாமாத்மப்³ரஹ்மஶ்ருதிப்⁴யாம் த்³ருஶ்யலிங்க³ம் பா³த்⁴யமித்யாஹ

ஸம்யத்³வாமேதி ।

வாமாநி கர்மப²லாந்யேதமக்ஷிபுருஷமபி⁴லக்ஷ்ய ஸம்யந்தி உத்பத்³யந்தே । ஸர்வப²லோத³யஹேதுரித்யர்த²: ।

லோகாநாம் ப²லதா³தாப்யயமேவேத்யாஹ

வாமநீரிதி ।

நயதி ப²லாநி லோகாந்ப்ராபயதீத்யர்த²: ।

பா⁴மாநி பா⁴நாநி நயத்யயமித்யாஹ

பா⁴மநீரிதி ।

ஸர்வார்த²ப்ரகாஶக இத்யர்த²: ॥ 13 ॥

ஸ்தா²நநாமரூபாணாம் த்⁴யாநார்த²ம் ஶ்ருத்யந்தரே(அ)ப்யுபதே³ஶாத³க்ஷிஸ்தா²நத்வோக்திரத்ர ந தோ³ஷ இதி ஸூத்ரயோஜநா । அநவக்லுப்தி: அக்லுப்தகல்பநா ததா³ ப⁴வேத் , யத்³யத்ரைவ நிர்தி³ஷ்டம் ப⁴வேதி³த்யந்வய: । நந்வநுசிதபா³ஹுல்யோக்திரஸமாதா⁴நமித்யாஶங்க்ய யுக்திமாஹ

நிர்கு³ணமபீதி ॥ 14 ॥

ப்ரகரணாத³பி ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யமித்யாஹ

ஸுக²விஶிஷ்டேதி ।

த்⁴யாநார்த²ம் பே⁴த³கல்பநயா ஸுக²கு³ணவிஶிஷ்டஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ப்ரக்ருதஸ்ய ய ஏஷ இதி ஸர்வநாம்நாபி⁴தா⁴நாத³ந்தர: பரமாத்மா ஸ்யாதி³தி ஸூத்ரார்த²: ।

நநு ப்ரகரணாத்ப்ரப³லேந த்³ருஶ்யத்வலிங்கே³நோபஸ்தா²பிதஶ்சா²யாத்மா ஸர்வநாமார்த² இத்யத ஆஹ

ஆசார்யஸ்த்விதி ।

உபகோஸலோ நாம கஶ்சித்³ப்³ரஹ்மசாரீ ஜாபா³லஸ்யாசார்யஸ்யாக்³நீந்த்³வாத³ஶவத்ஸராந்பரிசசார । தமநுபதி³ஶ்ய தே³ஶாந்தரக³தே ஜாபா³லே கா³ர்ஹபத்யாத்³யக்³நிபி⁴ர்த³யயா 'ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம' இத்யாத்மவித்³யாமுபதி³ஶ்யோக்தம்

ஆசார்யஸ்த்விதி ।

தவாத்மவித்³யாப²லாவாப்தயே மார்க³மர்சிராதி³கம் வதி³ஷ்யதீத்யர்த²: । பஶ்சாதா³சார்யேணாக³த்ய 'ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி' இத்யுக்தார்சிராதி³கா க³திருக்தா । ததா² சாக்³நிபி⁴ருக்தாத்மவித்³யாவாக்யஸ்ய க³திவாக்யேநைகவாக்யதா வாச்யா, ஸா ச ஸர்வநாம்நா ப்ரக்ருதாத்மக்³ரஹே நிர்வஹதீத்யேகவாக்யதாநிர்வாஹகம் ப்ரகரணம் வாக்யபே⁴த³கால்லிங்கா³த்³ப³லவதி³தி பா⁴வ: ।

ஶ்ருதிம் வ்யசஷ்டே

உச்யத இதி ।

ப்ராணஶ்ச ஸூத்ராத்மா ப்³ருஹத்த்வாத்³ப்³ரஹ்மேதி யத்தஜ்ஜாநாமி, கம் விஷயஸுக²ம் க²ம் ச பூ⁴தாகாஶம் ப்³ரஹ்மத்வேந ஜ்ஞாதும் ந ஶக்நோமீத்யர்த²: ।

க²ம் கத²ம்பூ⁴தம் , யத்கம் ததே³வ க²மிதி ஸுகே²ந விஶேஷிதஸ்ய க²ஸ்ய பூ⁴தத்வநிராஸ: । ததா² கம் கத²ம்பூ⁴தம் , யத்க²ம் ததே³வ கமிதி விபு⁴த்வேந விஶேஷிதஸ்ய கஸ்ய ஜந்யத்வநிராஸ இதி வ்யதிரேகமுகே²நாஹ

தத்ர க²மித்யாதி³நா ।

'ஆத்மவித்³யா' இதி ஶ்ருதிவிரோதா⁴த்ப்ரதீகத்⁴யாநமத்ராநிஷ்டமிதி பா⁴வ: ।

ஸாமய இதி ।

ஆமயோ தோ³ஷ: ஸாத⁴நபாரதந்த்ர்யாநித்யத்வாதி³:, தத்ஸஹித இத்யர்த²: ।

ப்ரத்யேகக்³ரஹணே தோ³ஷமுக்த்வா த்³வயோர்க்³ரஹணே ப²லிதமாஹ

இதரேதரேதி ।

விஶேஷிதார்த²காவித்யர்த²: ।

நந்வேகம் ப்³ரஹ்மைவாத்ர த்⁴யேயம் சேத்³ப்³ரஹ்மபதா³ந்தரம் கிமர்த²மித்யத ஆஹ

தத்ரேதி ।

விஶேஷணத்வேந க²ஸ்ய பூ⁴தத்வவ்யாவர்தகத்வேநேத்யர்த²: । ப்³ரஹ்மஶப்³த³: ஶிரோ யயோஸ்தத்த்வமிதி விக்³ரஹ: ।

அத்⁴யேயத்வே கோ தோ³ஷ:, தத்ராஹ

இஷ்டம் ஹீதி ।

மார்கோ³க்த்யா ஸுகு³ணவித்³யாத்வாவக³மாதி³தி பா⁴வ: ।

ஆத்மவித்³யாபதே³நோபஸம்ஹாராத³பி ப்ரக்ருதம் ப்³ரஹ்மேத்யாஹ

ப்ரத்யேகம் சேதி ।

ப்ருதி²வ்யக்³நிரந்நமாதி³த்ய இதி மம சதஸ்ரஸ்தநவோ விபூ⁴திரிதி கா³ர்ஹபத்ய உபதி³தே³ஶ । ஆபோ தி³ஶோ நக்ஷத்ராணி சந்த்³ரமா இத்யந்வாஹார்யபசந உவாச । ப்ராண ஆகாஶோ த்³யௌர்வித்³யுதி³தி ஸ்வமஹிமாநமாஹவநீயோ ஜகா³தே³தி விபா⁴க³: । இயமஸ்மாகமக்³நீநாம் வித்³யா ப்ரத்யேகமுக்தா । ஆத்மவித்³யா து பூர்வமஸ்மாபி⁴ர்மிலித்வா 'ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம' இத்யுக்தேத்யர்த²: ।

உச்யதாமக்³நிபி⁴ர்ப்³ரஹ்ம, சா²யாத்மா கு³ருணோச்யதாம் வக்த்ருபே⁴தா³தி³தி தத்ராஹ

ஆசார்யஸ்த்விதி ।

ஏகவாக்யதாநிஶ்சயாத்³வக்த்ருபே⁴தே³(அ)பி நார்த²பே⁴த³ இத்யர்த²: ॥ 15 ॥

ஶ்ருதா அநுஷ்டி²தா உபநிஷத்ரஹஸ்யம் ஸகு³ணப்³ரஹ்மோபாஸநம் யேந தஸ்ய யா க³தி: ஶ்ருதௌ ஸ்ம்ருதௌ ச ப்ரஸித்³வா தஸ்யா அத்ராபி⁴தா⁴நால்லிங்கா³தி³தி ஸூத்ரார்த²மாஹ

இதஶ்சேதி ।

யஸ்மாத்³ருஶ்யதே தத்தஸ்மாதி³ஹேத்யந்வய: ।

ஶ்ருதிமாஹ

அதே²தி ।

தே³ஹபாதாநந்தரமித்யர்த²: । ஸ்வத⁴ர்மஸ்தப: தபோப்³ரஹ்மசர்யஶ்ரத்³தா⁴வித்³யாபி⁴ராத்மாநம் த்⁴யாத்வா தயா த்⁴யாநவித்³யயோத்தரம் தே³வயாநமார்க³ம் ப்ராப்யதே நோத்தரேண பதா² । ஆதி³த்யத்³வாரா ஸகு³ணப்³ரஹ்மஸ்தா²நம் க³ச்ச²ந்தி, ஏதத்³வை ப்³ரஹ்ம ப்ராணாநாம் வ்யஷ்டிஸமஷ்டிரூபாணாமாயதநம் லிங்கா³த்மகம் ஹிரண்யக³ர்ப⁴ரூபம் , வஸ்துதஸ்த்வேதத³ம்ருதாதி³ரூபம் நிர்கு³ணம் ஸர்வாதி⁴ஷ்டா²நம் । அத: கார்யம் ப்³ரஹ்ம ப்ராப்ய தத்ஸ்வரூபம் நிர்கு³ணம் ஜ்ஞாத்வா முச்யந்த இத்யர்த²: । அக்³நிரேவ ஜ்யோதிர்தே³வதா ஏவமஹராத்³யா தே³வதா ஏவ ஸ்ம்ருதாவுக்தா: । அஸ்மிந்நுபாஸகே ம்ருதே ஸதி யதி³ புத்ராத³ய: ஶவ்யம் ஶவஸம்ஸ்காராதி³கம் குர்வந்தி யதி³ ச ந குர்வந்தி உப⁴யதா²ப்யுபாஸ்திமஹிம்நா அர்சிராதி³தே³வாந்க்ரமேண க³ச்ச²ந்தி । ஆர்சிஷமக்³நிம் , ததோ(அ)ஹ:, அஹ்ந: ஶுக்லபக்ஷம் , தத்ர உத்தராயணம் , தஸ்மாத்ஸம்வத்ஸரம் , ததோ தே³வலோகம் , ததோ வாயும் , வாயோராதி³த்யம் , ததஶ்சந்த்³ரம் , சந்த்³ராத்³வித்³யுதம் க³த்வா தத்ர வித்³யுல்லோகே ஸ்தி²தாநுபாஸகாநமாநவ: புருஷோ ப்³ரஹ்மலோகாதா³க³த்ய கார்யம் ப்³ரஹ்மலோகம் ப்ராபயதி । ஏஷோ(அ)ர்சிராதி³பி⁴ர்தே³வைர்விஶிஷ்டோ தே³வபதோ² க³ந்தவ்யேந ப்³ரஹ்மணா யோகா³த்³ப்³ரஹ்மபத²ஶ்ச । த ஏதத்கார்யம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபத்³யமாநா உபாஸகா இமம் மாநவம் மநோ: ஸர்க³மாவர்தம் ஜந்மமரணாவ்ருத்தியுக்தம் நாவர்தந்தே நாக³ச்ச²ந்தீத்யர்த²: ॥ 16 ॥

சக்ஷுராஸீத³தீதி ।

உபக³ச்ச²தீத்யர்த²: । அநவஸ்தி²தஸ்யோபாஸ்யத்வம் ஸதா³ ந ஸித்³த்⁴யதீதி பா⁴வ: । கிஞ்சாவ்யவதா⁴நாத்ஸ்வாக்ஷிஸ்த² உபாஸ்ய: ।

நச தஸ்ய ஸ்வசக்ஷுஷா த³ர்ஶநம் ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ

ய ஏஷ இதி ।

அஸ்து தர்ஹி பரேண த்³ருஶ்யமாநஸ்யோபாஸ்திரித்யத ஆஹ

நசேதி ।

கல்பநாகௌ³ரவாதி³த்யர்த²: ।

யுக்திஸித்³தா⁴நவஸ்தி²தத்வே ஶ்ருதிமாஹ

அஸ்யேதி ।

சா²யாகரஸ்ய பி³ம்ப³ஸ்ய நாஶமத³ர்ஶநமநுஸ்ருத்யைஷ சா²யாத்மா நஶ்யதீத்யர்த²: ।

ஜீவம் நிரஸ்யதி

ததே²தி ।

ஜாத்யந்த⁴ஸ்யாப்யஹமித்யவிஶேஷண ஜீவஸ்யாபி⁴வ்யக்தேஶ்சக்ஷுரேவ ஸ்தா²நமித்யயுக்தமித்யர்த²: ।

த்³ருஷ்ட இதி ।

ஶ்ருதாவிதி ஶேஷ: ।

நநு 'சக்ஷோ: ஸூர்யோ அஜாயத' 'ஸூர்யோ(அ)ஸ்தமேதி' இதி வாக்யமமரா தே³வா இதி ப்ரஸித்³தி⁴பா³தி⁴தமித்யாஶங்க்யாஹ

அமரத்வமபீதி ।

பீ⁴ஷா ப⁴யேநாஸ்மாதீ³ஶ்வராத்³வாயுஶ்சலதி । அக்³நிஶ்சேந்த்³ரஶ்ச ஸ்வஸ்வகார்யம் குருத: । உக்தாபேக்ஷயா பஞ்சமோ ம்ருத்யு: ஸமாப்தாயுஷாம் நிகடே தா⁴வதீத்யர்த²: ।

ஈஶ்வரபக்ஷே த்³ருஶ்யத இத்யுக்தம் , தத்ராஹ

அஸ்மிந்நிதி ।

த³ர்ஶநமநுப⁴வ: । தஸ்யஶாஸ்த்ரே ஶ்ருதஸ்ய ஶாஸ்த்ரமேவ கரணம் கல்ப்யம் , ஸம்நிதா⁴நாத் । ததா²ச ஶாஸ்த்ரகரணகோ வித்³வத³நுப⁴வ உபாஸநாஸ்துத்யர்த² உச்யத இத்யர்த²: । தஸ்மாது³பகோஸலவித்³யாவாக்யமுபாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்விதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 17 ॥

அந்தர்யாம்யதி⁴தை³வாதி³ஷு தத்³த⁴ர்மவ்யபதே³ஶாத் । ப்³ருஹதா³ரண்யகவாக்யமுதா³ஹரதி

ய இதி ।

அந்தர்யாமிப்³ரஹ்மணே ப்ரதீயமாநார்த²மாஹ

அத்ரேதி ।

'ய: ப்ருதி²வ்யாம்' இத்யாதி³நா தே³வதா: ப்ருதி²வ்யாத்³யா அதி⁴க்ருத்ய யமயிதா ஶ்ரூயதே । ததா² 'ய: ஸர்வேஷு லோகேஷு' இத்யதி⁴லோகம் , 'ய: ஸர்வேஷு வேதே³ஷு' இத்யதி⁴வேத³ம் , 'ய: ஸர்வேஷு யஜ்ஞேஷு' இத்யதி⁴யஜ்ஞம் , 'ய: ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு' இத்யதி⁴பூ⁴தம் , 'ய: ப்ராணே திஷ்ட²ந்' இத்யாதி³ 'ய ஆத்மாநி' இத்யந்தமத்⁴யாத்மம் சேதி விபா⁴க³: । அஶரீரஸ்ய நியந்த்ருத்வஸம்ப⁴வாஸம்ப⁴வாப்⁴யாம் ஸம்ஶய: । பூர்வத்ரேஶ்வரஸ்யாக்ஷிஸ்தா²நத்வஸித்³த⁴யே ப்ருதி²வ்யாதி³ஸ்தா²நநிர்தே³ஶோ த்³ருஷ்டாந்த உக்த:, தஸ்ய த்³ருஷ்டாந்தவாக்யஸ்யேஶ்வரபரத்வமத்ராக்ஷிப்ய ஸமாதீ⁴யத இத்யாக்ஷேபஸங்க³தி: । அத: பூர்வப²லேநாஸ்ய பலவத்த்வம் । அவாந்தரப²லம் து பூர்வபக்ஷே அநீஶ்வரோபாஸ்தி:, ஸித்³வாந்தே ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமிதி மந்தவ்யம் ।

ஸ்வயமேவாருசிம் வத³ந்பக்ஷாந்தரமாஹ

அத²வேதி ।

அநிஶ்சிதார்தே² ப²லாபா⁴வேநாப²லஸ்ய வேதா³ர்த²த்வாயோகா³தி³தி பா⁴வ: । ததா²ச ஶ்ரூயதே வேதே³ । ப்ருதி²வீ யஸ்ய தே³வஸ்யாயதநம் ஶரீரம் , லோக்யதே(அ)நேநேதி லோகஶ்சக்ஷு:, ஜ்யோதி: ஸர்வார்த²ப்ரகாஶகம் மந இத்யர்த²: ।

உபக்ரமாதி³நாந்தர்யாம்யைக்யநிஶ்சயாத³நேகதே³வபக்ஷோ ந யுக்த இத்யருசேராஹ

யோகி³நோ வேதி ।

ஆக³ந்துகஸித்³த⁴ஸ்யாந்தர்யாமித்வே(அ)ப்ரஸித்³த⁴ஸாத⁴நகல்பநாகௌ³ரவாந்நித்யஸித்³த⁴ ஏவாந்தர்யாமீதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி

ஏவம் ப்ராப்த இதி ।

தே³வதாநிராஸே ஹேத்வந்தரமாஹ

யம் ப்ருதி²வீதி ।

ஈஶ்வரோ ந நியந்தா, அஶரீரத்வாத் , க⁴டவதி³யுக்தம் நிரஸ்யதி

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

நியம்யாதிரிக்தஶரீரஶூந்யத்வம் வா ஹேது:, ஶரீராஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் வா । ஆத்³யே, ஸ்வதே³ஹநியந்தரி ஜீவே வ்யபி⁴சார: । த்³விதீயஸ்த்வஸித்³த⁴:, ஈஶ்வரஸ்ய ஸ்வாவித்³யோபார்ஜிதஸர்வஸம்ப³ந்தி⁴த்வாதி³த்யாஹ

யாந்நியச்ச²தீதி ।

ஸஶரீரோ நியந்தேதிலோகத்³ருஷ்டிமநுஸ்ருத்யைதது³க்தம் । வஸ்துதஸ்து சேதநஸாம்நித்⁴யாஜ்ஜட³ஸ்ய வ்யாபாரோ நியமநம் தச்ச²க்திமத்த்வம் நியந்த்ருத்வம் । தச்சாசிந்த்யமாயாஶக்தேஶ்சிதா³த்மந: ஶரீரம் விநைவோபபந்நம் ।

நநு தே³ஹநியந்துர்ஜீவஸ்யாந்யோ நியந்தா சேத்தஸ்யாப்யந்ய இத்யநவஸ்தே²த்யத ஆஹ

தஸ்யாபீதி ।

நிரங்குஶம் ஸர்வநியந்த்ருத்வமீஶ்வரஸ்ய ஶ்ருதம் , தஸ்ய நியந்த்ரந்தராநுமாநே ஶ்ருதிபா³த⁴ த³தி நாநவஸ்தே²த்யர்த²: । யத்³வா ஈஶ்வராத்³பே⁴த³கல்பநயா ஜீவஸ்ய நியந்த்ருத்வோக்தே: ஸத்யபே⁴தா³பா⁴வாந்நாநவஸ்தே²த்யர்த²: ॥ 18 ॥

ப்ரதா⁴நம் மஹதா³தி³க்ரமேண கத²ம் ப்ரவர்தத இதி தர்கஸ்யாவிஷய இத்யாஹ

அப்ரதர்க்யமிதி ।

ரூபாதி³ஹீநத்வாத³விஜ்ஞேயம் , ஸர்வதோ தி³க்ஷு ப்ரஸுப்தமிவ திஷ்ட²தி ஜட³த்வாதி³த்யர்த²: । அதத் அப்ரதா⁴நம் சேதநம் , தஸ்ய த⁴ர்மாணாமபி⁴தா⁴நாதி³தி ஹேத்வர்த²: ॥ 19 ॥

உத்தரஸூத்ரநிரஸ்யாஶங்காமாஹ

யதி³ ப்ரதா⁴நமித்யாதி³நா ।

அம்ருதஶ்சேதி ।

விநாஶிநோ தே³ஹாந்தரபோ⁴கா³நுபபத்தேரித்யர்த²: ।

யதா² தே³வத³த்தகர்த்ருகக³மநக்ரியாயா க்³ராம: கர்ம ந தே³வத³த்த:, ததா²த்மகர்த்ருகத³ர்ஶநாதி³க்ரியாயா அநாத்மா விஷய: ந த்வாத்மா, க்ரியாயா: கர்த்ருவிஷயத்வாயோகா³தி³த்யாஹ

கர்தரீதி ।

க்ரியாயாம் கு³ண: கர்தா, ப்ரதா⁴நம் கர்ம, தத்ரைகஸ்யாம் க்ரியாயாமேகஸ்ய கு³ணத்வப்ரதா⁴நத்வயோர்விரோதா⁴ந்ந கர்து: கர்மத்வமித்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டேர்த்³ரஷ்டாரமாத்மாநம் தயா த்³ருஶ்யயா த்³ருஷ்ட்யா ந விஷயீகுர்யா இத்யாதி³ஶ்ருதேஶ்சாத்³ருஷ்டத்வாதி³த⁴ர்மா: ஶாரீரஸ்யேத்யாஹ

நேதி ।

அபிஶப்³த³ஸூசிதம் ஹேதுமுக்த்வா கண்டோ²க்தம் ஹேதுமாஹ

அபி சோப⁴யே(அ)பீதி ।

பே⁴தே³நேதி ஸூத்ராத்தாத்த்விகபே⁴த³ப்⁴ராந்திம் நிரஸிதும் ஶங்கதே

கத²மிதி ।

நந்வத்ரைகோ போ⁴க்தா ஜீவ:, ஈஶ்வரஸ்த்வபோ⁴க்தேதி ந விரோத⁴ இதி ஶங்கதே

கா புநரிதி ।

தயோர்பே⁴த³: ஶ்ருதிவிருத்³த⁴ இதி பூர்வவாத்³யாஹ

நாந்ய இதி ।

ஸ ஏவ ஶ்ருத்யர்த²மாஹ

அத்ரேதி ।

ஶ்ருதேரர்தா²ந்தரமாஶங்க்ய நிஷேத⁴தி

நியந்த்ரந்தரேத்யாதி³நா ।

ந கேவலமப்ரஸக்தப்ரதிஷேத⁴:, கிந்த்வவிஶேஷேண த்³ரஷ்ட்ரந்தரநிஷேத⁴ஶ்ருதேரந்தர்யாம்யந்தரநிஷேதா⁴ர்த²த்வே பா³த⁴ஶ்சேத்யாஹ

அவிஶேஷேதி ।

தஸ்மாத்ஸூத்ரே, 'ய ஆத்மாநி திஷ்ட²ந்' இதி ஶ்ருதௌ ச த்³ரஷ்ட்ருபே⁴தோ³க்திரயுக்தா, 'நாந்ய:' இதி வாக்யஶேஷே பே⁴த³நிராஸாதி³தி ப்ராப்தே, பே⁴த³ உபாதி⁴கல்பித: ஶ்ருதிஸூத்ராப்⁴யாமநூத்³யத இதி ஸமாத⁴த்தே

அத்ரோச்யத இதி ।

பே⁴த³: ஸத்ய: கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ

ஏகோ ஹீதி ।

கௌ³ரவேண த்³வயோரஹந்தீ⁴கோ³சரத்வாஸம்பா⁴வதே³க ஏவ தத்³கோ³சர: । தத³கோ³சரஸ்ய க⁴டவத³நாத்மத்வாந்நாத்மபே⁴த³: ஸத்ய இத்யர்த²: ।

ததஶ்சேதி ।

கல்பிதபே⁴தா³ங்கீ³காராத்³பே⁴தா³பேக்ஷம் ஸர்வம் யுஜ்யத இத்யர்த²: । தஸ்மாத³ந்தர்யாமிப்³ராஹ்மணம் ஜ்ஞேயே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்விதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 20 ॥

அத்³ருஶ்யத்வாதி³கு³ணகோ த⁴ர்மோக்தே: । முண்ட³கவாக்யமுதா³ஹரதி

அதே²தி ।

கர்ம வித்³யாரூபாபரவித்³யோக்த்யநந்தரம் யயா நிர்கு³ணம் ஜ்ஞாயதே பரா ஸோச்யதே । தாமைவ விஷயோக்த்யா நிர்தி³ஶதி

யத்ததி³தி ।

அத்³ரேஶ்யமத்³ருஶ்யம் ஜ்ஞாநேந்த்³ரியை:, அக்³ராஹ்யம் கர்மேந்த்³ரியை:, கோ³த்ரம் வம்ஶ:, வர்ணோ ப்³ராஹ்மணத்வாதி³ஜாதி:, சக்ஷு:ஶ்ரோத்ரஶூந்யமசக்ஷு:ஶ்ரோத்ரம் , பாணிபாத³ஶூந்யமபாணிபாத³ம் , ஜ்ஞாநகர்மேந்த்³ரியவிகலமித்யர்த²: । விபு⁴ம் ப்ரபு⁴ம் , ஸுஸூக்ஷ்மம் து³ர்ஜ்ஞேயத்வாத் । நித்யாவ்யயபதா³ப்⁴யாம் நாஶாபக்ஷயயோர்நிராஸ: । பூ⁴தாநாம் யோநிம் ப்ரக்ருதிம் யத்பஶ்யந்தி தீ⁴ரா: பண்டி³தாஸ்தத³க்ஷரம் தத்³வித்³யா பரேத்யந்வய: । அத்³ரேஶ்யத்வாதி³கு³ணாநாம் ப்³ரஹ்மப்ரதா⁴நஸாதா⁴ரணத்வாத்ஸம்ஶய: ।

பூர்வவத்³ரஷ்ட்ருத்வாதீ³நாம் சேதநத⁴ர்மாணாமத்ராஶ்ருதேரஸ்து ப்ரதா⁴நமிதி ப்ரத்யுதா³ஹரணேந பூர்வபக்ஷயதி

தத்ரேதி ।

பூர்வபக்ஷே ப்ரதா⁴நாத்³யுபாஸ்தி:, ஸித்³வாந்தே நிர்கு³ணதீ⁴ரிதி ப²லம் । ஊர்ணநாபி⁴ர்லூதாகீட: தந்தூந்ஸ்வதே³ஹாத்ஸ்ருஜதி, உபஸம்ஹரதி சேத்யர்த²: । ஸதோ ஜீவத: ।

நநு பூர்வம் நிரஸ்தம் ப்ரதா⁴நம் கத²முத்தா²ப்யதே, தத்ராஹ

அபிசேதி ।

அத்ர ப்ரதா⁴நே விருத்⁴யமாநோ(அ)ஸம்பா⁴விதோ வாக்யஶேஷ: ஶ்ருத இதி ஶங்கதே

நநு ய இதி ।

பஞ்சம்யந்தாக்ஷரஶ்ருத்யா பூ⁴தப்ரக்ருதே: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்ப்ரத²மாந்தபரஶப்³தோ³க்தஸ்ய ஜக³ந்நிமித்தேஶ்வரஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³கமித்யாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

'ஸந்தி³க்³தே⁴ து வாக்யஶேஷாத்' இதி ந்யாயேந ஸித்³தா⁴ந்தயதி

ஏவம் ப்ராப்த இதி ।

சேதநாசேதநத்வேந ஸந்தி³க்³தே⁴ பூ⁴தயோநௌ 'ய: ஸர்வஜ்ஞ:' இதி வாக்யஶேஷாதீ³ஶ்வரத்வநிர்ணய இத்யயுக்தம் , வாக்யஶேஷே பூ⁴தயோநே: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாபகாபா⁴வாதி³தி ஶங்கதே

நந்விதி ।

'ஜநிகர்து: ப்ரக்ருதி:' இதி ஸூத்ரேண ப்ரக்ருதேரபாதா³நஸம்ஜ்ஞாயாம் பஞ்சமீஸ்மரணாத³க்ஷராத்ஸம்ப⁴வதீதி ப்ரக்ருதித்வேநோக்தாக்ஷரஸ்ய பூ⁴தயோநேர்வாக்யஶேஷே தஸ்மாதி³தி ப்ரக்ருதித்வலிங்கே³ந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமஸ்தீதி ஸமாத⁴த்தே

அத்ரோச்யத இதி ।

ஏதத்கார்யம் ப்³ரஹ்ம ஸூக்ஷ்மாத்மகம் நாம ரூபம் , ஸ்தூ²லம் ததோ(அ)ந்நம் வ்ரீஹ்யாதீ³த்யர்த²: ।

யது³க்தம் பஞ்சம்யந்தாக்ஷரஶ்ருத்யா பூ⁴தயோநே: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத³சேதநத்வமிதி, தத்ராஹ

அக்ஷராத்பரத இதி ।

நாயமக்ஷரஶப்³தோ³ பூ⁴தயோநிம் பராம்ருஶதி, பரவித்³யாதி⁴க³ம்யத்வேநோக்தஸ்யாக்ஷரஸ்ய பூ⁴தயோநே: 'அக்ஷரம் புருஷம் வேதா³' இத்யக்ஷரஶ்ருத்யா வேத்³யத்வலிங்க³வத்யா பூர்வமேவ ப்³ரஹ்மத்வேந பராமர்ஶாதி³த்யாஹ

யேநேதி ।

யேந ஜ்ஞாநேநாக்ஷரம் பூ⁴தயோநிம் ஸர்வஜ்ஞம் புருஷம் வேத³ தாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாம் யோக்³யாய ஶிஷ்யாய ப்ரப்³ரூயாதி³த்யுபக்ரம்ய 'அப்ராணோ ஹ்யமநா: ஶுப்⁴ர:' 'அக்ஷராத்பரத: பர:' இத்யுச்யமாந: பரோ பூ⁴தயோநிரிதி க³ம்யத இத்யர்த²: ।

தர்ஹி பஞ்சம்யந்தாக்ஷரஶப்³தா³ர்த²: க இத்யாஶங்க்யாஜ்ஞாநமிதி வக்ஷ்யத இத்யாஹ

கத²மிதி ।

பரவித்³யேதி ஸமாக்²யயாபி தத்³விஷயஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வமித்யாஹ

அபிசேதி ।

நநு ப்ரதா⁴நவித்³யாபி காரணவிஷயத்வாத்பரேத்யத ஆஹ

பராபரவிபா⁴கோ³ ஹீதி ।

அநித்யப²லத்வேநாபரவித்³யாம் நிந்தி³த்வா முக்த்யர்தி²நே ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ப்ரோவாசேதி வாக்யஶேஷோக்தேரித்யர்த²: ।

அஸ்து ப்ரதா⁴நவித்³யாபி முக்திப²லத்வேந பரேத்யத ஆஹ

நசேதி ।

நநு 'ய: ஸர்வஜ்ஞ:' இத்யக்³ரே பரவித்³யாவிஷய உச்யதே, அத்³ரேஶ்யவாக்யேந து ப்ரதா⁴நவித்³யோச்யத இத்யத ஆஹ

திஸ்ரஶ்சேதி ।

இதஶ்ச பூ⁴தயோநேர்ப்³ரஹ்மத்வமித்யாஹ

கஸ்மிந்நிதி ।

அசேதநமாத்ரஸ்யைகாயதநமுபாதா³நம் தஜ்ஜ்ஞாநாத்கார்யஜ்ஞாநே(அ)பி தத³கார்யாணாமாத்மநாம் ஜ்ஞாநம் ந ப⁴வதி । ஏவம் ஜீவே ஜ்ஞாதே தத³கார்யஸ்ய போ⁴க்³யஸ்ய ஜ்ஞாநம் ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மவித்³யாஶப்³தா³ச்ச பூ⁴தயோநிர்ப்³ரஹ்மேத்யாஹ

அபிசேதி ।

ஸ ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ஸர்வவித்³யாநாம் ப்ரதிஷ்டா²ம் ஸமாப்திபூ⁴மிம் ப்³ரஹ்மவித்³யாமுவாச । ப்³ரஹ்மணி ஸர்வவித்³யாநாம் வித்³யாப²லாநாம் சாந்தர்பா⁴வாத்³ப்³ரஹ்மவித்³யா ஸர்வவித்³யாப்ரதிஷ்டா² ।

நந்வபரவித்³யா பரப்ரகரணே கிமர்த²முக்தேத்யத ஆஹ

அபரேதி ।

ப்லவந்தே க³ச்ச²ந்தீதி ப்லவா விநாஶிந:, அத்³ருடா⁴நித்யப²லஸம்பாத³நாஶக்தா:, ஷோட³ஶர்த்விஜ: பத்நீயஜமாநஶ்சேத்யஷ்டாத³ஶ । யஜ்ஞேந நாமநிமித்தேந நிரூப்யந்த இதி யஜ்ஞரூபா: । ததா²ஹி ருதுஷு யாசயந்தி யஜ்ஞம் காரயந்தீத்ய்ருத்விஜ:, யஜத இதி யஜமாந:, 'பத்யுர்நோ யஜ்ஞஸம்யோகே³' இதி ஸூத்ரேண பதிஶப்³த³ஸ்ய நகாரோ(அ)ந்தாதே³ஶோ யஜ்ஞஸம்ப³ந்தே⁴ விஹித இதி பத்நீ, ஏவம்ருத்விகா³தி³நாமப்ரவ்ருத்திநிமித்தம் யஜ்ஞ இதி யஜ்ஞரூபா: । யேஷ்வவரமநித்யப²லகம் கர்ம ஶ்ருத்யுக்தம் , ஏததே³வ கர்ம ஶ்ரேயோ நாந்யதா³த்மஜ்ஞாநமிதி யே மூடா⁴ஸ்துஷ்யந்தி தே புந: புநர்ஜந்மமரணமாப்நுவந்தீத்யர்த²: । தத்³விஜ்ஞாநார்த²ம் ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநார்த²ம் கு³ருமபி⁴க³ச்சே²தே³வேதி நியம: ।

ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²ஸ்யாப்யநதீ⁴தவேத³ஸ்ய கு³ருத்வம் வாரயதி

ஶ்ரோத்ரியமிதி ।

கார்யமுபாதா³நாபி⁴ந்நமித்யம்ஶே த்³ருஷ்டாந்த: ।

ஸர்வஸாம்யே தவாப்யநிஷ்டாபத்தேரித்யாஹ

அபிச ஸ்தூ²லா இதி ॥ 21 ॥

விஶேஷணாந்ந ஜீவோ பே⁴தோ³க்தேர்ந ப்ரதா⁴நமிதி ஹேதுத்³வயம் விப⁴ஜ்ய வ்யாசஷ்டே

விஶிநஷ்டி ஹீத்யாதி³நா ।

தி³வ்யோ த்³யோதநாத்மக: ஸ்வயஞ்ஜ்யோதி:, அமூர்த: பூர்ண:, புருஷ: புரிஶய: ப்ரத்யகா³த்மா, பா³ஹ்யம் ஸ்தூ²லமாப்⁴யந்தரம் காரணம் ஸூக்ஷ்மம் தாப்⁴யாம் ஸஹாதி⁴ஷ்டா²நத்வேந திஷ்ட²தீதி ஸபா³ஹ்யாப்⁴யந்தர:, ஹி ததா² ஶ்ருதிஷு ப்ரஸித்³த⁴ இத்யர்த²: । அவித்³யாக்ருதம் நாமரூபாத்மகம் ஶரீரம் தேந பரிச்சே²தோ³(அ)ல்பத்வம் । தஸ்ய ஶரீரஸ்ய த⁴ர்மாஜ்ஜாட்³யமூர்தத்வாதீ³நித்யர்த²: ।

நந்வக்ஷரஶப்³தே³ந ப்ரதா⁴நோக்தாவஶப்³த³த்வம் ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்ரதிஜ்ஞாதம் பா³த்⁴யேத, தத்ராஹ

அக்ஷரமவ்யாக்ருதமிதி ।

அஶ்நோதி வ்யாப்நோதி ஸ்வவிகாரஜாதமித்யக்ஷரம் । அவ்யாக்ருதமவ்யக்தம் । அநாதீ³தி யாவத் । நாமரூபயோர்பீ³ஜமீஶ்வர: தஸ்ய ஶக்திரூபம் । பரதந்த்ரத்வாது³பாதா³நமபி ஶக்திரித்யுக்தம் । பூ⁴தாநாம் ஸூக்ஷ்மா: ஸம்ஸ்காரா யத்ர தத்³பூ⁴தஸூக்ஷ்மமீஶ்வரஶ்சிந்மாத்ர ஆஶ்ரயோ யஸ்ய தத்ததா² । தஸ்யைவ சிந்மாத்ரஸ்ய ஜீவேஶ்வரபே⁴தோ³பாதி⁴பூ⁴தம் । யத்து ஈஶ்வர ஆஶ்ரயோ விஷயோ யஸ்யேதி நாநாஜீவவாதி³நாம் வ்யாக்²யாநம் தத்³பா³ஷ்யப³ஹிர்பூ⁴தம் , 'ஏதஸ்மிந்க²ல்வக்ஷரே கா³ர்கி³ ஆகாஶ ஓதஶ்ச ப்ரோதஶ்ச' இத்யோதப்ரோதபா⁴வேநாவ்யாக்ருதஸ்ய சிதா³ஶ்ரயத்வஶ்ருதேராஶ்ரயபத³லக்ஷணாயா நிர்மூலத்வாத் । நஹி மூலப்ரக்ருதேர்பே⁴தே³ கிஞ்சிந்மாநமஸ்தி । நச 'இந்த்³ரோ மாயாபி⁴:' இதி ஶ்ருதிர்மாநம் , 'அஜாமேகாம்' இத்யாத்³யநேகஶ்ருதிப³லேந லாக⁴வதர்கஸஹாயேந தஸ்யா: ஶ்ருதேர்பு³த்³தி⁴பே⁴தே³ந மாயாபே⁴தா³நுவாதி³த்வாத் । தது³க்தம் ஸுரேஶ்வராசார்யை: 'ஸ்வதஸ்த்வவித்³யாபே⁴தோ³(அ)த்ர மநாக³பி ந வித்³யதே' இதி । ஸாங்க்²யயோகா³சார்யா: புராணேதிஹாஸகர்தாரஶ்ச மூலப்ரக்ருத்யைக்யம் வத³ந்தி । நந்வவித்³யைக்யே ப³ந்த⁴முக்திவ்யவஸ்தா² கத²ம் । நச வ்யவஸ்தா² நாஸ்தீதி வாச்யம் , ஶ்ரவணே ப்ரவ்ருத்த்யாதி³பா³தா⁴பாதாதி³தி சேத் , உச்யதேயே ஹ்யவித்³யாநாநாத்வமிச்ச²ந்தி தைரபி பரிணாமித்வேந ஸாம்ஶத்வமவித்³யாயா அங்கீ³கார்யம் , ததா² சாநர்தா²த்மகஸ்வீயஸங்கா⁴தாத்மநா பரிணதாவித்³யாம்ஶோபஹிதஜீவபே⁴தா³த்³வ்யவஸ்தா² ஸித்⁴யதி । யஸ்ய ஜ்ஞாநமந்த:கரணே ஜாயதே தஸ்யாந்த: கரணபரிணாம்யஜ்ஞாநாம்ஶநஶோ முக்திரிதி । ஏவம் ச ஶ்ரோது: ஸ்வரூபாநந்த³ப்ராப்தி:, ஶ்ரவணாதோ³ ப்ரவ்ருத்தி:, வித்³வத³நுப⁴வ:, ஜீவந்முக்திஶாஸ்த்ரம் சேதி ஸர்வமபா³தி⁴தம் ப⁴வதி । நசைவம் நாநாஜீவபக்ஷாத³விஶேஷ:, மூலப்ரக்ருதிநாநாத்வாபா⁴வாதி³த்யலம் ।

பரத்வேஹேது:

அவிகார இதி ।

நநு ஸூத்ரக்ருதா ஶ்ருதௌ ப்ரதா⁴நாத்³பே⁴த³வ்யபதே³ஶ உக்தஸ்தத்ர கத²மஜ்ஞாநாத்³பே⁴தோ³க்திர்வ்யாக்²யாயதே, தத்ராஹ

நாத்ரேதி ।

கார்யாத்மநா ப்ரதீ⁴யத இதி ப்ரதா⁴நமஜ்ஞாநமேவ । ததோ(அ)ந்யஸ்யாப்ராமாணிகத்வாதி³த்யர்த²: । அதோ(அ)த்ராஜ்ஞாநமேவ பூ⁴தயோநிரிதி பூர்வபக்ஷம் க்ருத்வா நிரஸ்யதே । தந்நிராஸேநார்தா²த்ஸாங்க்²யாகல்பிதப்ரதா⁴நநிராஸ இதி மந்தவ்யம் ॥ 22 ॥

வ்ருத்திக்ருந்மதேநாதௌ³ ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

அபிசேத்யாதி³நா ।

'ப்ராணோ மந: ஸர்வேந்த்³ரியாணி ச க²ம் வாயுர்ஜ்யோதிராப: ப்ருதி²வீ' இதி ஶ்ருதி: । அக்³நிர்து⁴லோக:, 'அஸௌ வாவ லோகோ கௌ³தமாக்³நி:' இதி ஶ்ருதே: । விவ்ருதா வேதா³: வாகி³த்யந்வய: । பத்³ப்⁴யாம் பாதா³வித்யர்த²: । யஸ்யேத³ம் ரூபம் ஸ ஏஷ ஸர்வப்ராணிநாமந்தராத்மேத்யர்த²: ।

தநுமஹிம்ந இதி ।

அல்பஶக்தேரித்யர்த²: ।

யதா² கஶ்சிப்³ரஹ்மவித்ஸ்வஸ்ய ஸர்வாத்மத்வப்ரகடநார்த²மஹமந்நமிதி ஸாம கா³யதி ந த்வந்நத்வாதி³கமாத்மநோ விவக்ஷதி, அப²லத்வாத் , ததே²ஹாபீத்யாஹ

அஹமந்நமிதி ।

வ்ருத்திக்ருத்³வ்யாக்²யாம் தூ³ஷயதி

அந்யே புநரிதி ।

ஏஷ ஸர்வபூ⁴தாந்தராத்மா ஸூத்ராத்மா ஏதஸ்மாத்³பூ⁴தயோநேர்ஜாயத இதி ஶ்ருத்யந்வயேந ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்யாத்ர ஜாயமாநத்வேநோபந்யாஸாதி³த்யர்த²: । நிரதி³க்ஷத³வோசதி³த்யர்த²: । அக்³நிர்த்³யுலோகோ யஸ்ய, யஸ்ய ஸமித்³ரூப: ஸூர்ய: ஸோ(அ)பித்³யுலோகாக்³நிஸ்தஸ்மாத³ஜாயதேத்யர்த²: । 'தஸ்மாதி³த்ய ஏவ ஸமித்' இதி ஶ்ருத்யந்தராத் । அதோ மத்⁴யே(அ)பி ஸ்ருஷ்டிரேவ வாச்யா ந ரூபமிதி பா⁴வ: ।

யது³க்தம் 'அக்³நிர்மூர்தா⁴' இத்யத்ர பூ⁴தயோநே: ஸர்வாத்மத்வம் விவக்ஷிதமிதி, தத்ரேத்யாஹ

ஸர்வாத்மத்வமபீதி ।

நநு ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய ஜந்மாந்யத்ராநுக்தம் கத²மத்ர வக்தவ்யம் , தத்ராஹ

ஶ்ருதீதி ।

அக்³ரே ஸமவர்தத ஜாத: ஸந்பூ⁴தக்³ராமஸ்யைக: பதிரீஶ்வரப்ரஸாதா³த³ப⁴வத் । ஸ ஸூத்ராத்மா த்³யாமிமாம் ப்ருதி²வீம் ச ஸ்தூ²லம் ஸர்வமதா⁴ரயத் । கஶப்³த³ஸ்ய ப்ரஜாபதிஸம்ஜ்ஞாத்வே ஸர்வநாமத்வாபா⁴வேந ஸ்மா இத்யயோகா³தே³காரலோபேநைகஸ்மை தே³வாய ப்ராணாத்மநே ஹவிஷா விதே⁴ம பரிசரேமேதி வ்யாக்²யேயம் , 'கதம ஏகோ தே³வ இதி ப்ராண:' இதி ஶ்ருதே: । யத்³வா யஸ்மாத³யம் ஜாதஸ்தஸ்மா ஏகஸ்மை தே³வாயேத்யர்த²:, 'ஏகோ தே³வ: ஸர்வபூ⁴தேஷு கூ³ட⁴:' இதி ஶ்ருத்யந்தராத் ।

நநு தஸ்ய பூ⁴தாந்தராத்மத்வம் கத²ம் , தத்ராஹ

விகாரேதி ।

பூர்வகல்பே ப்ரக்ருஷ்டோபாஸநாகர்மஸமுச்சயாநுஷ்டா²நத³ஸ்மிந்கல்பே ஸர்வப்ராணிவ்யஷ்டிலிங்கா³நாம் வ்யாபகம் ஸர்வப்ராண்யந்தர்க³தம் ஜ்ஞாநகர்மேந்த்³ரியப்ராணாத்மகம் ஸமஷ்டிலிங்க³ஶரீரம் ஜாயதே தத்³ரூபஸ்ய ஸூத்ராத்மந: ஸர்வபூ⁴தாந்தராத்மத்வம் யுக்தமித்யர்த²: ।

ஸ்வபக்ஷே ஸூத்ரார்த²மாஹ

அஸ்மிந்பக்ஷ இதி ।

கர்ம ஸப²லம் ஸர்வம் ஶ்ரௌதஸ்மார்தாதி³கம் தபஶ்ச புருஷ ஏவேதி ஸர்வாந்தரத்வரூபோபந்யாஸாச்ச பூ⁴தயோநௌ ஜ்ஞேயே வாக்யம் ஸமந்விதமித்யர்த²: ॥ 23 ॥

வைஶ்வாநர: । சா²ந்தோ³க்³யமுதா³ஹரதி

கோ ந இதி ।

ப்ராசீநஶாலஸத்யயஜ்ஞேந்த்³ரத்³யும்நஜநபு³டி³லா மிலித்வா மீமாம்ஸாம் சக்ரு: 'கோ ந ஆத்மா கிம் ப்³ரஹ்ம' இதி । ஆத்மைவ ப்³ரஹ்மேதி ஜ்ஞாபநார்த²ம் பத³த்³வயம் ।

தே பஞ்சாபி நிஶ்சயார்த²முத்³தா³லகமாஜக்³மு: । ஸோ(அ)பி ஸம்யங்ந வேதே³தி தேநோத்³தா³லகேந ஸஹ ஷட³ப்யஶ்வபதிம் கைகேயம் ராஜாநமாக³த்யோசு:

ஆத்மாநமிதி ।

அத்⁴யேஷி ஸ்மரஸி தமேவ நோ ப்³ரூஹீதி । ராஜா து தேஷாம் ப்⁴ராந்திநிராஸார்த²ம் தாந்ப்ரத்யேகமப்ருச்ச²த் 'கம் த்வமாத்மாநமுபா:ஸே' இதி । தே ச ப்ராசீநஶாலாத³ய: க்ரமேண ப்ரத்யேகமூசு:தி³வமேவாஹம் வைஶ்வாநரம் வேத்³மி । ஆதி³த்யமேவாஹம் வேத்³மி । வாயுமேவ । ஆகாஶமேவ । அப ஏவ । ப்ருதி²வீமேவாஹம் வேத்³மீதி । ததோ ராஜா த்³யுஸூர்யாதீ³நாம் ஷண்ணாம் யதா²க்ரமேண ஸுதேஜஸ்த்வவிஶ்வரூபத்வப்ருத²க்³வர்த்மாத்மத்வப³ஹுலத்வரயித்வப்ரதிஷ்டா²த்வகு³ணாந்விதா⁴ய ப⁴வந்தோ யதி³ மாமப்ருஷ்ட்வா த்³யுஸூர்யாதி³ஷு ப⁴க³வதோ வைஶ்வாநரஸ்யாங்கே³ஷ்வேவ ப்ரத்யேகம் வைஶ்வாநரத்வத்³ருஷ்டயோ ப⁴வேயுஸ்ததா³ க்ரமேண மூர்த⁴பாதாந்த⁴த்வப்ராணோத்க்ரமணதே³ஹவிஶீர்ணத்வப³ஸ்திபே⁴த³பாத³ஶோஷா ப⁴வதாம் ஸ்யுரிதி ப்ரத்யேகோபாஸநம் நிந்தி³த்வா, ஸுதேஜஸ்த்வகு³ணகோ த்³யுலோகோ(அ)ஸ்யாத்மநோ வைஶ்வாநரஸ்ய மூர்தா⁴, விஶ்வரூபத்வகு³ணக: ஸூர்யோ(அ)ஸ்ய சக்ஷுரித்யேவம் த்³யுஸூர்யாதீ³நாம் மூர்தா⁴தி³பா⁴வமுபதி³ஶ்ய ஸமஸ்தவைஶ்வாநரத்⁴யாநவிதி⁴ராம்நாயதே

யஸ்த்வேதமிதி ।

ஆபி⁴முக்²யேநாபரோக்ஷதயா விஶ்வம் மிமீதே ஜாநாதீத்யபி⁴விமாந: । தம் ஸர்வஜ்ஞம் ஸ தது³பாஸக: ஸர்வத்ர போ⁴க³ம் பு⁴ங்க்த இத்யர்த²: । லோகா பூ⁴ராத³ய:, பூ⁴தாநி ஶரீராணி, ஆத்மாநோ ஜீவா இதி பே⁴த³: ।

ஸுஷ்டு² தேஜ: காந்திர்யஸ்ய த்³யுலோகஸ்ய ஸ ஸுதேஜா: । விஶ்வாநி ரூபாண்யஸ்ய ஸூர்யஸ்ய, 'ஏஷ ஶுக்ல ஏஷ நீல:' இதி ஶ்ருதே: । ப்ருத²க்நாநாவித⁴ம் வர்த்ம க³மநமாத்மா ஸ்வபா⁴வோ யஸ்ய வாயோ: ஸ நாநாக³தித்வகு³ணகோ(அ)ஸ்ய ப்ராண: । ப³ஹுலத்வம் வ்யாபித்வம் தத்³கு³ண ஆகாஶோ(அ)ஸ்ய ஸந்தே³ஹோ தே³ஹமத்⁴யம் । ரயித்வம் த⁴நத்வம் தத்³கு³ணா ஆபோ யஸ்ய ப³ஸ்திர்மூத்ரஸ்தா²நம் । ப்ரதிஷ்டா²த்வகு³ணா ப்ருதி²வீ தஸ்ய பாதௌ³ । தஸ்ய ஹோமாதா⁴ரத்வம் ஸம்பாத³யதி

உர ஏவேத்யாதி³நா ।

பூர்வமுபக்ரமஸ்தா²த்³ருஶ்யத்வாதி³ஸாதா⁴ரணத⁴ர்மஸ்ய வாக்யஶேஷஸ்த²ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³லிங்கே³ந ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²த்வமுக்தம் , தத்³வத³த்ராப்யுபக்ரமஸ்த²ஸாதா⁴ரணவைஶ்வாநரஶப்³த³ஸ்ய வாக்யஶேஷஸ்த²ஹோமாதா⁴ரத்வலிங்கே³ந ஜாட²ரநிஷ்ட²த்வமிதி த்³ருஷ்டாந்தேந பூர்வபக்ஷயதி

கிந்தாவதி³த்யாதி³நா ।

பூர்வோத்தரபக்ஷயோர்ஜாட²ரப்³ரஹ்மணோர்த்⁴யாநம் ப²லம் । யத³த்³யதே தத³ந்நம் , யேந பச்யதே ஸோ(அ)யம் புருஷஶரீரே(அ)ந்தரஸ்தீத்யர்த²: ।

பக்ஷாந்தரமாஹ

அக்³நிமாத்ரம் வேதி ।

விஶ்வஸ்மை பு⁴வநாய வைஶ்வாநரமக்³நிமஹ்நாம் கேதும் சிஹ்நம் ஸூர்யம் தே³வா அக்ருண்வந் க்ருதவந்த: । ஸூர்யோத³யே தி³நவ்யவஹாராதி³த்யர்த²: । ஸ்யாத்³வைஶ்வாநர இத்யநுஷங்க³: । ஹி யஸ்மாத்கம் ஸுக²ப்ரதோ³ பு⁴வநாநாம் ராஜா வைஶ்வாநரோ(அ)பி⁴முகா² ஶ்ரீரஸ்யேத்யபி⁴ஶ்ரீரீஶ்வர:, தஸ்மாத்தஸ்ய வைஶ்வாநரஸ்ய ஸுமதௌ வயம் ஸ்யாம தஸ்யாஸ்மத்³விஷயா ஶுப⁴மதிர்ப⁴வத்வித்யர்த²: ।

பக்ஷத்ரயே(அ)ப்யருசிம் வத³ந்கல்பாந்தரமாஹ

அதே²த்யாதி³நா ।

'ஆத்மா வைஶ்வாநர:' இதி ஶ்ருதேரித்யர்த²: । கேவலத்வம் வைஶ்வாநரஶப்³த³ஶூந்யத்வம் । அத்ர ஜாட²ரோ வைஶ்வாநர இதி முக்²ய: பூர்வபக்ஷ:, ப்ராணாக்³நிஹோத்ரஹோமாதா⁴ரத்வலிங்கா³த் । தஸ்ய தே³ஹவ்யாபித்வாதா³த்மத்வம் ஶ்ருத்யா த்³யுமூர்த⁴த்வாதி³கல்பநயா ப்³ருஹத்த்வாத்³ப்³ரஹ்மத்வமிதி த்⁴யேயம் ।

ஸித்³வாந்தயதி

தத இத³மிதி ।

ஸாதா⁴ரணஶ்ருத்யோரூபக்ரமஸ்த²யோர்விஶேஷாத்ப்ரத²மஶ்ருதமுக்²யத்ரைலோக்யஶரீரலிங்கா³த்ஸர்வாத்மகேஶ்வரபரத்வம் யுக்தம் , ந சரமஶ்ருதகல்பிதஹோமாதா⁴ரத்வலிங்கே³ந ஜாட²ரத்வமித்யர்த²: ।

நநு நிர்விஶேஷஸ்ய குதோ விஶேஷ இத்யத ஆஹ

அத்ர ஹீதி ।

அவஸ்தா²ந்தரக³த: த்ரைலோக்யாத்மநா ஸ்தி²த இத்யர்த²: ।

ஜாட²ரஸ்யாபி த்⁴யாநார்த²ம் விஶேஷகல்பநேதி சேத் , ந, அஸத்கல்பநாபத்தே: । ஈஶ்வரஸ்ய து உபாதா³நத்வாத்³விஶேஷ: ஸந்நேவ த்⁴யாநார்த²முச்யதாமித்யாஹ

காரணத்வாதி³தி ।

லிங்கா³ந்தராண்யாஹ

ஸ ஸர்வேஷ்வித்யாதி³நா ।

யதா²க்³நௌ நிக்ஷிப்தமிஷீகாதூலம் த³ஹ்யதே ஏவம் ஹாஸ்ய விது³ஷ இத்யர்த²: ॥ 24 ॥

நந்வஸதா³ரோபேணாபி ஸ்துதிஸம்ப⁴வாந்ந மூலஶ்ருத்யபேக்ஷேத்யாஶங்க்யாஹ

யத்³யபி ஸ்துதிரிதி ।

ததா²பீதிபத³மர்த²த: பட²தி

ஸ்துதித்வமபீதி ।

த்³யுமூர்த⁴த்வாதி³ரூபேண ஸ்துதிர்நரமாத்ரேண கர்துமஶக்யா விநா ஶ்ருதிமித்யர்த²: । ஸதா ரூபேண ஸ்துதி ஸம்ப⁴வாந்நாஸதா³ரோப இதி பா⁴வ: ॥ 25 ॥

ஶப்³தா³தீ³நாம் க³திம் வக்துமுக்தஸித்³வாந்தமாக்ஷிப்ய ஸமாத⁴த்தே

ஶப்³தா³தி³ப்⁴ய இதி ।

'ஸ ஏஷோ(அ)க்³நிர்வைஶ்வாநர:' இத்யக்³நிரஹஸ்யே வைஶ்வாநரவித்³யாயாம் ஶ்ருதோ(அ)க்³நிஶப்³த³ ஈஶ்வரே ந ஸம்ப⁴வதீத்யந்வய: ।

ஸூத்ரஸ்தா²தி³ஶப்³தா³ர்த²மாஹ

ஆதி³ஶப்³தா³தி³தி ।

ப⁴க்தமந்நம் , ஹோமீயம் ஹோமஸாத⁴நம் , தேந ப்ராணாக்³நிஹோத்ரம் கார்யமித்யர்த²: ।

வாஜஸநேயிநாமக்³நிரஹஸ்யே ஸப்ரபஞ்சாம் வைஶ்வாநரவித்³யாமுக்த்வா 'ஸ யோ ஹைதமக்³நிம் வைஶ்வாநரம் புருஷவித⁴ம் புருஷே(அ)ந்த:ப்ரதிஷ்டி²தம் வேத³ ஸ ஸர்வத்ராந்நமத்தி' இத்யுக்தம் தே³ஹாந்த:ஸ்த²த்வம் ஜாட²ரே ஸம்ப⁴வதி, ப்ரஸித்³தே⁴ரித்யாஹ

ததே²தி ।

அத்ர ஸூத்ரே ஆதி³பதே³நைவாந்த:ப்ரதிஷ்டா²நஸ்ய க்³ரஹே ஸம்ப⁴வதி ப்ருத²கு³க்தி: ஸாதா⁴ரணலிங்க³த்வத்³யோதநார்தா² । ஶப்³தா³தி³ப³லாதி³த³மபி ஜாட²ரம் க³மயதீத்யப்⁴யுச்சய: ।

யத்³யபி த்³யுமூர்த⁴த்வாதி³விஶேஷ ஈஶ்வரபக்ஷபாதீ ஹோமாதா⁴ரத்வாதி³ர்ஜாட²ரபக்ஷபாதீதி ப்ரதிபா⁴நம் ஸமம் ததா²பி பாரமேஶ்வரோ விஶேஷோ ஜாட²ரே ந ஸம்ப⁴வதீதி ப³லவாநித்யத ஆஹ

அத²வேதி ।

ஏஷ த்³யுமூர்த⁴த்வாதி³நிர்தே³ஶ இத்யர்த²: । இமாம் ப்ருதி²வீம் த்³யாமபி தே ஏவ த்³யாவாப்ருதி²வ்யௌ ரோத³ஸீ ததோ²ர்மத்⁴யமந்தரிக்ஷம் ச யோ பூ⁴தாக்³நிர்பா⁴நுரூபேணாததாந வ்யாப்தவாந் ஸ த்⁴யாதவ்ய இத்யர்த²: ।

ஜட³மாத்ரஸ்ய ந த்⁴யேயத்வமித்யத ஆஹ

அத²வேதி ।

ஸித்³தா⁴ந்தயதி

ந ததா²த்³ருஷ்ட்யுபதே³ஶாதி³தீதி ।

பரமேஶ்வரத்³ருஷ்ட்யோபாஸ்யஜாட²ராக்³நிப்ரதீகவாசகாப்⁴யாமக்³நிவைஶ்வாநரஶப்³தா³ப்⁴யாம் த்³யுமூர்த⁴த்வாதி³மாநீஶ்வரோ லக்ஷ்ய இத்யுக்த்வா கல்பாந்தரமாஹ

அத²வா ஜாட²ரேதி ।

அஸ்மிந்பக்ஷே ப்ராதா⁴ந்யேநேஶ்வரோபாஸ்யதா பூர்வத்ர கு³ணதயேதி பே⁴த³: । உபாதி⁴வாசிப்⁴யாம் பதா³ப்⁴யாமுபஹிதோ லக்ஷ்ய இத்யர்த²: ।

லக்ஷணாபீ³ஜமஸம்ப⁴வம் வ்யாசஷ்டே

யதி³ சேதி ।

புருஷமபீத்யாதி³ஸூத்ரஶேஷம் வ்யாசஷ்டே

யதி³ ச கேவல இதி ।

ஈஶ்வரப்ரதீகத்வோபாதி⁴த்வஶூந்யைத்யர்தோ² விவக்ஷ்யேத ததே³தி ஶேஷ: । யத்ய:, புருஷ:, ஸ ஏஷோ(அ)க்³நிர்வைஶ்வாநரஶப்³தி³தஜாட²ரோபாதி⁴க இதி ஶ்ருத்யர்த²: । யோ வேத³ ஸ ஸர்வத்ர பு⁴ங்க்த இத்யர்த²: ।

புருஷத்வம் பூர்ணத்வமசேதநஸ்ய ஜாட²ரஸ்ய நேத்யுக்த்வா பாடா²ந்தரே புருஷவித⁴த்வம் தே³ஹாகாரத்வம் தஸ்ய நேத்யாஹ

யே த்விதி ।

நநு ஜாட²ரஸ்யாபி தே³ஹவ்யாபித்வாத்தத்³வித⁴த்வம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

புருஷவித⁴த்வம் ச ப்ரகரணாதி³தி ।

ந தே³ஹவ்யாபித்வம் புருஷவித⁴த்வம் கிந்து விராட்³தே³ஹாகாரத்வம் , அதி⁴தை³வம் புருஷவித⁴த்வமத்⁴யாத்மம் சோபாஸகமூர்தா⁴தி³சுபு³காந்தேஷ்வங்கே³ஷு ஸம்பந்நத்வமீஶ்வரஸ்ய புருஷவித⁴த்வமித்யர்த²: ॥ 26 ॥

ஈஶ்வரஸ்யாங்கே³ஷு ஸம்பத்திர்வக்ஷ்யதே । ஏவம் ஜாட²ரம் நிரஸ்ய பக்ஷத்³வயம் நிரஸ்யதி

அத ஏவேதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

யத்புநரித்யாதி³நா ।

த்³யுமூர்த⁴த்வாதி³:, ஸர்வலோகப²லபா⁴க்த்வம் , ஸர்வபாப்மப்ரதா³ஹ:, ஆத்மப்³ரஹ்மஶப்³தோ³பக்ரம உக்தஹேதவ: ।

தாநேவ ஸ்மாரயதி

ந ஹி பூ⁴தாக்³நேரித்யாதி³நா ।

'யோ பா⁴நுநா' இதி மந்த்ரேணேஶ்வரத்³ருஷ்ட்யா மஹிமோக்த இதி பா⁴வ: ॥ 27 ॥

பூர்வமக்³நிவைஶ்வாநரஶப்³தா³வீஶ்வரலக்ஷகாவித்யுக்தம் । அது⁴நா ப்ரதீகோபாதி⁴பரித்யாகே³ந விராட்புருஷாகாரஸ்ய ப⁴க³வதோ வைஶ்வாநரஸ்யாத்⁴யாத்மம் மூர்தா⁴தி³சுபு³காந்தேஷு ஸம்பாத்³யோபாஸ்யத்வாங்கீ³காரே(அ)பி ந ஶப்³தா³தி³விரோத⁴: ஶப்³த³யோரீஶ்வரே யோக³வ்ருத்த்யா முக்²யத்வாத் , அந்த:ஸ்த²த்வாதீ³நாம் ச தத்ர ஸம்ப⁴வாதி³த்யாஹ

ஸாக்ஷாத³பீதி ।

ஸாக்ஷாத்பத³ஸ்யார்த²மாஹ

விநைவேதி ।

ஜாட²ராக்³நிஸம்ப³ந்த⁴ம் விநேஶ்வரஸ்யோபாஸ்யத்வே(அ)பி ஶப்³தா³த்³யவிரோத⁴ம் ஜைமிநிர்மந்யத இத்யர்த²: । இத³மந்தஸ்த²த்வமுத³ரஸ்த²த்வரூபம் நோச்யதே கிந்து நகா²தி³ஶிகா²ந்தாவயவஸமுதா³யாத்மகபுருஷஶரீரே மூர்தா⁴தி³சிபு³காந்தாங்கா³நி வ்ருக்ஷே ஶாகா²வத்ப்ரதிஷ்டி²தாநி, தேஷு ஸம்பந்நோ வைஶ்வாநர: புருஷே(அ)ந்த:ப்ரதிஷ்டி²த இத்யுச்யதே ।

அதோ யதா² ஶாகா²ஸ்த²ஸ்ய பக்ஷிணோ வ்ருக்ஷாந்த:ஸ்த²த்வம் ததா² வைஶ்வாநரஸ்ய புருஷாந்த:ஸ்த²த்வமித்யாஹ

ந ஹீஹ புருஷவித⁴மித்யாதி³நா ।

அக்³ந்யாதி³ஶப்³த³ஸ்யேஶ்வரவாசித்வாஜ்ஜாட²ராக்³நேரஸம்ஶப்³தி³தத்வம் । அத்ரேஶ்வரஸ்ய புருஷாவயவேஷு ஸம்பாத³நாத்புருஷவித⁴த்வமந்த:ஸ்த²த்வம் சேத்யர்த²: ।

பக்ஷாந்தரமாஹ

அத²வேதி ।

புருஷவித⁴த்வம் பூர்வவத் । அந்த:ஸ்த²த்வம் மாத்⁴யஸ்த்²யம் ஸாக்ஷித்வமித்யர்த²: ।

ஏவமந்த:ஸ்த²த்வமீஶ்வரே வ்யாக்²யாய ஶப்³தா³தீ³நி வ்யாசஷ்டே

நிஶ்சிதே சேதி ।

விஶ்வஶ்சாயம் நரோ ஜீவஶ்ச ஸர்வாத்மத்வாத் । விஶ்வேஷாம் விகாராணாம் வா நர: கர்தா । விஶ்வே ஸர்வே நரா ஜீவா அஸ்யாத்மத்வேந நியம்யத்வேந வா ஸந்தீதி விஶ்வாநர: । ரக்ஷ ஏவ ராக்ஷஸ இதிவத்ஸ்வார்தே² தத்³தி⁴தப்ரத்யய: । 'நரே ஸம்ஜ்ஞாயாம்' இதி பூர்வபத³ஸ்ய தீ³ர்க⁴தா । அகி³தா⁴தோர்க³த்யர்த²ஸ்ய நிப்ரத்யயாந்தஸ்ய ரூபமக்³நிரிதி । அங்க³யதி க³மயத்யக்³ரம் கர்மண: ப²லம் ப்ராபயதீதி அக்³நிரக்³ரணீருக்த: । அபி⁴தோ(அ)க³ இதி வா அக்³நி: ।

வைஶ்வாநரோபாஸகஸ்யாதிதி²போ⁴ஜநாத்பூர்வம் ப்ராணாக்³நிஹோத்ரம் வித்³யாங்க³த்வேந விஹிதம் , தத³ர்த²மக்³நித்ரேதாதி³கல்பநம் ப்ரதா⁴நாவிரோதே⁴ந நேதவ்யமித்யாஹ

கா³ர்ஹபத்யேதி ॥ 28 ॥

மாத்ராம் பரிமாணமதிக்ராந்தோ(அ)திமாத்ர: தஸ்ய விபோ⁴ரித்யர்த²: । உபாஸகாநாம் க்ருதே(அ)நுக்³ரஹாய ப்ராதே³ஶமாத்ரோ(அ)பி⁴வ்யஜ்யதே, ப்ரதே³ஶேஷு வா மீயதே(அ)பி⁴வ்யஜ்யத இதி ப்ராதே³ஶமாத்ர: ॥ 29 ॥

மதாந்தரமாஹ

அநுஸ்ம்ருதேரிதி ।

ப்ராதே³ஶேந மநஸா மித: ப்ராதே³ஶமாத்ர இத்யர்த²: ।

யதா²கத²ஞ்சிதி³தி ।

மந:ஸ்த²ம் ப்ராதே³ஶமாத்ரத்வம் ஸ்ம்ருதித்³வாரா ஸ்மர்யமாணே கல்பிதம் ஶ்ருதேராலம்ப³நமித்யர்த²: ।

ஸூத்ரஸ்யார்தா²ந்தரமாஹ

ப்ராதே³ஶேதி ॥ 30 ॥

ஸம்ப்ரதி ஶ்ருத்யுக்தாம் ப்ராதே³ஶமாத்ரஶ்ருதேர்க³திமாஹ

ஸம்பத்தேரிதி ।

ப்³ராஹ்மணம் பட²தி

ப்ராதே³ஶமாத்ரமிவேதி ।

அபரிச்சி²ந்நமபீஶ்வரம் ப்ராதே³ஶமாத்ரத்வேந ஸம்பத்த்யா கல்பிதம் ஸம்யக்³விதி³தவந்தோ தே³வாஸ்தமேவேஶ்வரமபி⁴ ப்ரத்யக்த்வேந ஸம்பந்நா: ப்ராப்தவந்த:, ஹ வை பூர்வகாலே, ததோ வோ யுஷ்மப்⁴யம் , ததா² த்³யுப்ரப்⁴ருதீநவயவாந்வக்ஷ்யாமி யதா² ப்ராதே³ஶமாத்ரம் ப்ராதே³ஶபரிமாணமநதிக்ரம்ய மூர்தா⁴த்³யத்⁴யாத்மாங்கே³ஷு வைஶ்வாநரம் ஸம்பாத³யிஷ்யாமீதி ப்ராசீநஶாலதீ³ந்ப்ரதி ராஜா ப்ரதிஜ்ஞாய ஸ்வகீயமூர்தா⁴நமுபதி³ஶந் கரேண த³ர்ஶயந்நுவாசஏஷ வை மே மூர்தா⁴ பூ⁴ராதீ³ம்ல்லோகாநதீத்ய உபரி திஷ்ட²தீத்யதிஷ்டா²ாஸௌ த்³யுலோகோ வைஶ்வாநர: । தஸ்ய மூர்தே⁴தி யாவத் । அத்⁴யாத்மமூர்தா⁴பே⁴தே³நாதி⁴தை³வமூர்தா⁴ ஸம்பாத்³ய த்⁴யேய இத்யர்த²: । ஏவம் சக்ஷுராதி³ஷூஹநீயம் ।

ஸ்வகீயசக்ஷுஷீ த³ர்ஶயந் 'ஏஷ வை ஸுதேஜா: ஸூர்யோ வைஶ்வாநரஸ்ய சக்ஷுரித்யுவாச' । நாஸிகாபதே³ந தந்நிஷ்ட²: ப்ராணோ லக்ஷ்யதே தஸ்மிந்நாத்⁴யாத்மிகப்ராணே(அ)தி⁴தை³வப்ராணஸ்ய வாயோர்த்³ருஷ்டிமாஹ

நாஸிக இதி ।

அத்ர ஸர்வத்ர வைஶ்வாநரஶப்³த³ஸ்தத³ங்க³பர: । முக²ஸ்த²ம் முக்²யம் தஸ்மிந்நதி⁴தை³வம் ப³ஹுலாகஶத்³ருஷ்டி: முக²ஸ்த²லாலாரூபாஸ்வப்ஸு ரைஶப்³தி³தததீ³யப³ஸ்திஸ்தோ²த³கத்³ருஷ்டி: சிபு³கே ப்ரதிஷ்டா² பாத³ரூபா ப்ருதி²வீ த்³ரஷ்டவ்யா ।

நநு கு³ணவைஷம்யேண வித்³யயோர்பே⁴தா³த³க்³நிரஹஸ்யே ஶ்ருத்யநுஸாரேண சா²ந்தோ³க்³யஸ்த²ப்ராதே³ஶமாத்ரக்ஷுதி: கத²ம் வ்யாக்²யேயேத்யாஶங்க்யாஹ

யத்³யபீத்யாதி³நா ।

ஏதாவதால்பவைஷம்யேண ப³ஹுதரப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாஸித்³த⁴ம் வித்³யைக்யம் ந ஹீயதே । ஶாகா²பே⁴தே³(அ)பி ஸர்வஶாகா²ஸு ப்ரதீயமாநம் வைஶ்வாநராத்³யுபாஸநமேகமிதி ந்யாயஸ்ய வக்ஷ்யமாணத்வாச்ச । அதிஷ்டா²த்வகு³ணஶ்சா²ந்தோ³க்³ய உபஸம்ஹர்தவ்ய: । விஶ்வரூபத்வகு³ணஶ்ச வாஜிபி⁴ர்க்³ராஹ்ய: । ததா²ச த்³யுஸூர்யயோ: ஸுதேஜஸ்த்வம் ஸமமதிஷ்டா²த்வவிஶ்வரூபத்வயோர்வ்யவஸ்தா² । யத்³வா ஶாகா²பே⁴தே³ந கு³ணவ்யவஸ்தா²ஸ்து ந வித்³யாபே⁴த³ இதி பா⁴வ: ॥ 31 ॥

ப்ராதே³ஶத்வஸ்ய ஸம்பத்திப்ரயுக்தத்வே ஶ்ருத்யந்தரம் ஸம்வாத³யதி

ஆமநந்தீதி ।

ய ஏஷோ(அ)நந்தோ(அ)பரிச்சி²ந்ந: அதோ(அ)வ்யக்தோ து³ர்விஜ்ஞேயஸ்தம் கத²ம் ஜாநீயாமித்யத்ரே: ப்ரஶ்நே யாஜ்ஞவல்க்யஸ்யோத்தரம் , ஸ ஈஶ்வரோ(அ)விமுக்தே காமாதி³பி⁴ர்ப³த்³தே⁴ ஜீவே பே⁴த³கல்பநயா ப்ரதிஷ்டி²த உபாஸ்ய: । புநரத்ரிப்ரஶ்ந: ஸ இதி, உத்தரம் வரணாயாமிதி । ஏவம் ப்ரஶ்நோத்தரே அக்³ரே(அ)பி ஜ்ஞேயே । தத்ர ச ஶ்ருதௌ இமாமேவ ப்⁴ரூஸஹிதாம் நாஸிகாம் நிருச்யேதி பா⁴ஷ்யயோஜநா । ஸர்வாநிந்த்³ரயக்ருதாந்தோ³ஷாந்வாரயதீதி வரணா ப்⁴ரூ:, ஸர்வாந்தோ³ஷாந்நாஶயதீதி நாஸீ நாஸிகேதி நிர்வசநம் ஶ்ருதம் । நாஸாப்⁴ருவோர்ஜீவத்³வாரேஶ்வரஸ்தா²நத்வத்⁴யாநாத்பாபவாரகத்வமிதி மந்தவ்யம் । தயோர்மத்⁴யே(அ)பி விஶிஷ்ய ஜீவஸ்ய ஸ்தா²நம் ப்ருச்ச²தி கதமதி³தி, ப்⁴ருவோரித்யுத்தரம் । ப்ராணஸ்யேதி பாடே²(அ)பி க்⁴ராணஸ்யேத்யர்த²: ।

ஸ ஏஷ ஸந்தி⁴ர்த்³யுலோகஸ்ய ஸ்வர்க³ஸ்ய பரஸ்ய ச ப்³ரஹ்மலோகஸ்ய ஸந்தி⁴த்வேந த்⁴யேய இத்யாஹ

ஸ ஏஷ இதி ।

ஆபி⁴முக்²யேநாஹம் ப்³ரஹ்மேதி விமீயதே ஜ்ஞாயதே இத்யபி⁴விமாந: ப்ரத்யகா³த்மா । அபி⁴க³தஶ்சாஸௌ விமாநஶ்ச, ஸர்வஸ்வரூபத்வே ஸத்யாநந்த்யாத் । மாநமத்ர பரிமாணம் । அபி⁴விமிமீதே நிர்மிமீதே । தஸ்மாத்³வைஶ்வாநரவாக்யமுபாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்விதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 32 ॥

இதி ஶ்ரீமத்பரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்யஶ்ரீகோ³விந்தா³நந்த³ப⁴க³வத்பாத³க்ருதௌ ஶ்ரீமச்சா²ரீரகமீமாம்ஸாவ்யாக்²யாயாம் பா⁴ஷ்யரத்நப்ரபா⁴யாம் ப்ரத²மாத்⁴யாயஸ்ய த்³விதீய: பாத³: ॥ 2 ॥

ப்ரத²மாத்⁴யாயே த்ருதீய: பாத³:

த்³யுப்⁴வோதபூ⁴மபத³மக்ஷரமீக்ஷணீயம் ஶ்ரீராமமல்பஹ்ரதி³ பா⁴ந்தமதீ⁴ஶிதாரம் । இந்த்³ராதி³வேத்³யமகி²லஸ்ய ச ஶாஸிதாரம் ஜ்யோதிர்நப⁴: பத³மநித்³ரமஜம் ப⁴ஜே(அ)ஹம் ॥ 1 ॥

ஏவம் ரூடி⁴பத³ப³ஹுலாநாம் ப்ராயேண ஸவிஶேஷவாக்யாநாம் ஸமந்வயோ த்³விதீயபாதே³ த³ர்ஶித: । அது⁴நா யௌகி³கபத³ப³ஹுலாநாம் நிர்விஶேஷப்ரதா⁴நாநாம் வாக்யாநாம் ஸமந்வயம் வக்தும் த்ருதீய: பாத³ ஆரப்⁴யதே । அதோ(அ)த்ராதி⁴கரணாநாம் ஶ்ருத்யத்⁴யாயபாத³ஸங்க³தய: । தத்ர பூர்வமுபக்ரமஸ்த²ஸாதா⁴ரணஶப்³த³ஸ்ய வாக்யஶேஷஸ்த²த்³யுமூர்த⁴த்வாதி³நா ப்³ரஹ்மபரத்வமுக்தம் , தத்³வத³த்ராப்யுபக்ரமஸ்த²ஸாதா⁴ரணாயதநத்வஸ்ய வாக்யஶேஷஸ்த²ஸேதுஶ்ருத்யா வஸ்துத: பரிச்சி²ந்நே ப்ரதா⁴நாதௌ³ வ்யவஸ்தே²தி த்³ருஷ்டாந்தலக்ஷணாதி⁴கரணஸங்க³தி: । பூர்வபக்ஷே ப்ரதா⁴நாத்³யுபாஸ்தி:, ஸித்³வாந்தே நிர்விஶேஷப்³ரஹ்மதீ⁴ரிதி ப²லம் । முண்ட³கவாக்யமுதா³ஹரதி

இத³மிதி ।

யஸ்மிந் லோகத்ரயாத்மா விராட் , ப்ராணை: ஸர்வை: ஸஹ மந: ஸூத்ராத்மகம் , சகாராத³வ்யாக்ருதம் காரணமோதம் கல்பிதம் தத³பவாதே³ந தமேவாதி⁴ஷ்டா²நாத்மாநம் ப்ரத்யக³பி⁴ந்நம் ஜாநத² ஶ்ரவணாதி³நா । அந்யா அநாத்மவாசோ விமுஞ்சத² விஶேஷேண நி:ஶேஷம் த்யஜத² । ஏஷ வாக்³விமோகபூர்வகாத்மஸாக்ஷாத்காரோ(அ)ம்ருதஸ்ய மோக்ஷஸ்யாஸாராபாரது³ர்வாரஸம்ஸாரவாரிதே⁴: பரபாரஸ்ய ஸேதுரிவ ஸேது: ப்ராபக இதி மாத்ருவச்ச்²ருதிர்முமுக்ஷூநுபதி³ஶதி ।

தத்ராயதநத்வஸ்ய ஸாதா⁴ரணத⁴ர்மஸ்ய த³ர்ஶநாத்ஸம்ஶயமாஹ

தத்கிமிதி ।

அம்ருதஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸேதுரிதி ஷஷ்ட்²யா ப்³ரஹ்மணோ பி⁴ந்நத்வேந ஸேதோ: ஶ்ருதத்வாதே³ஷஶப்³த³பராம்ருஷ்டம் த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநமப்³ரஹ்மைவ ஸேதுரிவ ஸேதுரித்யாஹ

அம்ருதஸ்யேதி ।

பே⁴த³ஶ்ரவணாத்ஸேதுரிதி ஶ்ரவணச்சேத்யர்த²: ।

தத்ர பே⁴த³ஶ்ரவணம் வ்யாக்²யாதம் । ஸேதுஶ்ரவணம் ஸ்வயம் விவ்ருணோதி

பாரவாநிதி ।

அநந்தம் காலத: । அபாரம் தே³ஶத: । ஜலவிதா⁴ரகமுக்²யஸேதோர்க்³ரஹணாஸம்ப⁴வாத்³கௌ³ணஸேதுக்³ரஹே கர்தவ்யே முக்²யஸேத்வவிநாபூ⁴தபாரவத்த்வகு³ணவாநேவ கஶ்சித்³க்³ராஹ்ய: । நது முக்²யஸ்யாநியதவிதா⁴ரணகு³ணவாநீஶ்வர இதி பா⁴வ: । யதா² லோகே மணய: ஸூத்ரேண க்³ரதி²தா ஏவம் ஹே கௌ³தம, ஸமஷ்டிலிங்கா³த்மகவாயுநா ஸ்தூ²லாநி ஸர்வாணி ஸந்த்³ருப்³தா⁴நி க்³ரதி²தாநி ப⁴வந்தீதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

ஆத்மஶப்³தா³த்பக்ஷத்³வயமப்யயுக்தமித்யத ஆஹ

ஶாரீரோ வேதி ।

ஸத்³விதீயத்வேந ஸேதுஶப்³தோ³பபத்தேஶ்சேத்யர்த²: ।

நந்வாத்மஶப்³தோ³ ஜீவே ஸம்ப⁴வதீத்யத ஆஹ

ஆத்மஶப்³த³ஶ்சேதி ।

உபாதி⁴பரிச்சி²ந்நஸ்ய ஜீவஸ்ய ஸர்வவஸ்து ப்ரத்யேகம் முக்²யம் நாஸ்தீத்யர்த²: । உபக்ரமஸ்த²ஸாதா⁴ரணாயதநஸ்ய கௌ³ணஸேதுத்வலிங்கா³த்ப்ரத²மஶ்ருதாத்மஶ்ருத்யா ப்³ரஹ்மநிஶ்சய இதி பா⁴வ: ।

ஸ்வஶப்³தா³தி³த்யஸ்யார்தா²ந்தரமாஹ

க்வசிச்சேதி ।

ப்ரஜாநாமுத்பத்தௌ ஸதே³வ மூலம் , ஸ்தி²தாவாயதநம் , லயே ப்ரதிஷ்டே²தி ப்³ரஹ்மவாசிஸத்பதே³ந சா²ந்தோ³க்³யே ப்³ரஹ்மண ஆயதநத்வஶ்ருதேரத்ராபி ததே²த்யர்த²: ।

அர்தா²ந்தரமாஹ

ஸ்வஶப்³தே³நைவேதி ।

'யஸ்மிந் த்³யௌ:' இதி வாக்யாத்பூர்வோத்தரவாக்யயோ: புருஷப்³ரஹ்மாதி³ஶப்³தே³ந ப்³ரஹ்மஸங்கீர்தநாந்மத்⁴யே(அ)பி ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யமித்யர்த²: । புருஷ இதி பூர்வவாக்யம் , ப்³ரஹ்மைவேத்யுத்தரவாக்யம் , ஸர்வாஸு தி³க்ஷு ஸ்தி²தம் ஸர்வம் ப்³ரஹ்மைவேத்யர்த²: । உத்தரேணோத்தரஸ்யாம் தி³ஶி ।

உதா³ஹ்ருதவாக்யஸ்ய ஸவிஶேஷப்³ரஹ்மபரத்வமாஶங்க்ய வாக்யம் வ்யாசஷ்டே

தத்ரேத்யாதி³நா ।

ஸாமாநாதி⁴கரண்யாத்³விசித்ர ஆத்மேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

யஸ்மிந் ஸர்வமோதம் தமேவைகமித்யேவகாரைகஶப்³தா³ப்⁴யாம் நிர்விஶேஷம் ஜ்ஞேயமித்யுக்த்வா ஹேத்வந்தரமாஹ

விகாராந்ருதேதி ।

விகாரே(அ)ந்ருதே கல்பிதே அபி⁴ஸந்தோ⁴(அ)பி⁴மாநோ யஸ்ய தஸ்யாநர்த²பா⁴க்த்வேந நிந்தா³ஶ்ருதேஶ்ச கூடஸ்த²ஸத்யம் ஜ்ஞேயமித்யர்த²: ।

கத²ம் தர்ஹி ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் , தத்ராஹ

ஸர்வம் ப்³ரஹ்மேதி ।

யஶ்சோர: ஸ ஸ்தா²ணுரிதிவத்யத்ஸர்வம் தத்³ப்³ரஹ்மேதி ஸர்வோத்³தே³ஶேந ப்³ரஹ்மத்வவிதா⁴நாத்³பா³த⁴நார்த²ம் , ந து யத்³ப்³ரஹ்ம தத்ஸர்வமிதி நாநாரஸத்வார்த²மித்யர்த²: ।

தத்ர நியாமகமாஹ

ஸ யதே²தி ।

லவணபிண்டோ³(அ)ந்தர்ப³ஹிஶ்ச ரஸாந்தரஶூந்ய: ஸர்வோ லவணைகரஸோ யதா², ஏவமரே மைத்ரேயி, சிதே³கரஸ ஆத்மேத்யர்த²: ।

யத்³யபி பாரவத்த்வஸாவயவத்வாதி³கம் முக்²யஸேத்வவ்யபி⁴சாரி ததா²பி ஸேதோர்ஜலாதி³ப³ந்த⁴நரூபம் யத்³விதா⁴ரணம் ததே³வ வ்யபி⁴சாரித்வே(அ)பி ஸேதுபதா³ர்தை²கதே³ஶத்வாத்³கு³ணத்வேந க்³ராஹ்யம் நது பதா³ர்த²ப³ஹிர்பூ⁴தம் பாரவத்த்வாதி³கமித்யாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

த்³ருஷ்டத்வாத்தத்³க்³ரஹே(அ)திப்ரஸங்க³மாஹ

நஹீதி ।

அத்ர ஶ்ருதௌ பரேணேதி ஶேஷ: ।

விதா⁴ரணஸ்ய ஶப்³தா³ர்த²த்வம் ஸ்பு²டயதி

ஷிஞிதி ।

ஸிநோதி ப³த்⁴நாதீதி ஸேதுபதா³ர்தை²கதே³ஶோ விதா⁴ரணமித்யர்த²: । ததா² சாம்ருதபத³ஸ்ய பா⁴வப்ரதா⁴நத்வாத³ம்ருதத்வஸ்ய ஸேதுர்விதா⁴ரகம் ப்³ரஹ்ம । அஸ்யைவாம்ருதத்வம் நாந்யஸ்யேத்யர்த²: ।

யத்³வா த்³யுப்⁴வாத்³யாதா⁴ரோ ப்³ரஹ்ம ந ஸேதுஶப்³தா³ர்த²: கிந்த்வவ்யவஹிதம் ஜ்ஞாநமித்யாஹ

அபர இதி ।

ப²லிதமாஹ

தத்ர யது³க்தமிதி ।

ஜ்ஞாநே ஸேதௌ க்³ருஹீதே ஸதீத்யர்த²: ॥ 1 ॥

முக்தைரூபஸ்ருப்யம் ப்ரத்யக்த்வேந ப்ராப்யம் யத்³ப்³ரஹ்ம தஸ்யாத்ரோக்தேரிதி ஸூத்ரார்த²: । முக்திப்ரதியோகி³நம் ப³ந்த⁴ம் த³ர்ஶயதி

தே³ஹாதி³ஷ்விதி ।

தத்³விபர்யயேணேதி ।

உக்தபஞ்சக்லேஶாத்மகப³ந்த⁴நிவ்ருத்த்யாத்மநா ஸ்தி²தமித்யர்த²: ।

யதா² நத்³யோ க³ங்கா³த்³யா நாமரூபே விஹாய ஸமுத்³ராத்மநா திஷ்ட²ந்தி ததா² ப்³ரஹ்மாத்மவித³பி ஸம்ஸாரம் விஹாய பராத்காரணாத³வ்யக்தாத்பரம் பூர்ணம் ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிராநந்த³ம் ப்ரத்யக்த்வேந ப்ராப்ய திஷ்ட²தீத்யாஹ

ததா² வித்³வாநிதி ।

இத³ம் ப்ரதா⁴நாதே³: கிம் ந ஸ்யாத³த ஆஹ

ப்³ரஹ்மணஶ்சேதி ।

அஸ்ய முமுக்ஷோ:, ஹ்ருதீ³தி பதே³நாத்மத⁴ர்மத்வம் காமாநாம் நிரஸ்தம் । யதா³ காமநிவ்ருத்திரத² ததா³ம்ருதோ ப⁴வதி, மரணஹேத்வபா⁴வாத் । ந கேவலமநர்த²நிவ்ருத்தி: கிந்த்வத்ர தே³ஹே திஷ்ட²ந்நேவ ப்³ரஹ்மாநந்த³மஶ்நுத இத்யர்த²: ।

லிங்கா³ந்தரமாஹ

அபிசேதி ।

தீ⁴ரோ விவேகீ தமேவாத்மாநம் விஜ்ஞாய விஶுத்³த³ம் லக்ஷ்யபதா³ர்த²ம் ஜ்ஞாத்வா வாக்யார்த²ஜ்ஞாநம் குர்யாத் । ஜ்ஞாநார்தி²நோ ஜ்ஞாநப்ரதிப³ந்த⁴ககர்மகாண்டா³தே³ர்வைமுக்²யமாஹ

நேதி ।

ப³ஹூநித்யுக்த்யா அல்பாந்வேதா³ந்தஶப்³தா³நங்கீ³கரோதி । 'அஷ்டௌ ஸ்தா²நாநி வர்ணாநாமுர: கண்ட²: ஶிரஸ்த²தா । ஜிஹ்வாமூலம் ச த³ந்தாஶ்ச நாஸிகோஷ்டௌ² ச தாலு ச' ॥ இத்யேதாநி வாகி³ந்த்³ரியஸ்தா²நத்வாத்³வாக்ஶப்³தே³நோச்யந்தே । தேஷாம் ஶோஷணமாத்ரமநாத்மஶப்³தோ³ச்சாரணப²லம் தத்³த்⁴யாநாந்மநஸோ க்³லாநிமாத்ரமித்யர்த²: ॥ 2 ॥

வைஶேஷிக இதி ।

அஸாதா⁴ரண ஆத்மஶப்³தா³தி³ரித்யர்த²: ।

அதச்ச²ப்³தா³தி³த்யஸ்யார்தா²ந்தரமாஹ

தத்³விபரீதஸ்யேதி ।

அத ஏவாதச்ச²ப்³தா³தே³வ ॥ 3 ॥

ப்ராணப்⁴ருச்சேதி ।

ஸூத்ரே சகார: பூர்வஸூத்ரஸ்த²நஞோ(அ)நுஷங்கா³ர்த²: । ஸர்வஜ்ஞபத³ஸமாநாதி⁴கரணமாத்மஶப்³தோ³ ந ஜீவவாசீத்யதச்ச²ப்³த³ஸ்தஸ்மாதி³த்யர்த²: ।

நநு 'நாநுமாநப்ராணப்⁴ருதாவதச்ச²ப்³தா³த்' இத்யேகமேவ ஸூத்ரம் கிமர்த²ம் ந க்ருதமுப⁴யநிராஸஹேதோரேகத்வாதி³த்யத ஆஹ

ப்ருத²கி³தி ।

யோக³: ஸூத்ரம் । உத்தரஸூத்ரஸ்த²ஹேதூநாம் ஜீவமாத்ரநிராஸேநாந்வயே(அ)பி ஸுபோ³தா⁴ர்த²ம் ப்ராணப்⁴ருச்சேதி ப்ருத²க்ஸூத்ரகரணமித்யர்த²: ॥ 4 ॥

தாநேவ ஹேதூநாகாங்க்ஷாத்³வாரா வ்யாசஷ்டே

குதஶ்சேத்யாதி³நா ।

யத்³யபி விஶுத்³த⁴: ப்ரத்யகா³த்மைவாத்ர ஜ்ஞேய: ததா²பி ஜீவத்வாகாரேண ஜ்ஞாதுர்ஜ்ஞேயாத்³பே⁴தா³ந்ந ஜ்ஞேயரூபத்வமித்யர்த²: ।

ஏவம் ச ஜீவத்வலிங்க³விஶிஷ்டத்வேந ஜீவஸ்ய த்³யுப்⁴வாதி³வாக்யார்த²த்வம் நிரஸ்யதே ந ஶுத்³த⁴ரூபேணேதி மந்தவ்யம் ॥ 5 ॥ ॥ 6 ॥

நநு ஸ்தி²த்யேஶ்வரஸ்யாத³நாஜீவஸ்ய 'த்³வா ஸுபர்ணா' இத்யத்ரோக்தாவபி ஈஶ்வர ஆயதநவாக்யேந கிமர்த²ம் க்³ராஹ்ய இத்யத ஆஹ

யதி³ சேஶ்வர இதி ।

அத்ர சேஶ்வர: ஶுத்³த⁴சிந்மாத்ரோ க்³ராஹ்ய:, ந ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³விஶிஷ்ட:, தஸ்யாத்ராப்ரதிபாத்³யத்வாத் । ததா² சாப்ரதிபாத்³யார்த²ஸ்யாகஸ்மாந்மத்⁴யே வசநாஸம்ப⁴வாதா³த்³யவாக்யேந க்³ரஹணம் கார்யமித்யபி⁴ஸந்தி⁴: ।

தமஜ்ஞாத்வா ஶங்கதே

நநு தவாபீதி ।

ப்³ரஹ்மஸ்வரூபப்ரதிபாத³நார்த²மகஸ்மாத³ப்ரக்ருதஸ்யாபி லோகப்ரஸித்³த⁴ஸ்ய ஜீவஸ்யாநுவாத³ஸம்ப⁴வ இதி பரிஹரதி

நேதி ।

நநு 'த்³வா ஸுபர்ணா' இத்யத்ர பு³த்³தி⁴ஜீவயோருக்தே: கத²மித³ம் ஸூத்ரமித்யத ஆஹ

கு³ஹாமிதி ।

ஸ்தி²த்யத³நாப்⁴யாமீஶ்வரக்ஷேத்ரஜ்ஞயோரநுவாதே³நைக்யம் த³ர்ஶிதமித்யர்த²: ।

நந்வத்ர ஜீவேஶௌ நாநுவாத்³யௌ, பைங்கி³வ்யாக்²யாவிரோதா⁴த³த: ஸூத்ராஸங்க³திரித்யத ஆஹ

யதா³பீதி ।

ததா³பி ஸூத்ரஸ்யாஸங்க³திர்நாஸ்தீத்யர்த²: ।

அத³நவாக்யேந பு³த்³தி⁴மநூத்³ய ஸ்தி²திவாக்யேந பு³த்³த்⁴யாதி³விலக்ஷணஶுத்³த⁴ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞேயஸ்யோக்தேர்த்³யுப்⁴வாதி³வாக்யே ததே³வ க்³ராஹ்யம் , ந பு³த்³த்⁴யுபஹிதோ ஜீவ இதி ஸூத்ரஸங்க³திமாஹ

கத²மித்யாதி³நா ।

நந்வத்ராநுபஹிதோ ஜீவ உக்தோ ந பரம் ப்³ரஹ்மேத்யத ஆஹ

யஸ்த்விதி ।

பௌநருக்த்யம் ஶங்கதே

ததே³ததி³தி ।

த்³யுப்⁴வாதி³வாக்யஸ்ய ப்³ரஹ்மபரத்வமித்யர்த²: ।

ஸமாத⁴த்தே

ப்ரபஞ்சார்த²மிதி ।

ஸேதுஶப்³த³வ்யாக்²யாநேந பூ⁴தயோநே: ப்ரத்யகா³த்மத்வஸ்பு²டீகரணார்த²மித்யர்த²: । தஸ்மாந்முண்ட³கோபநிஷத்³ப்³ரஹ்மணி ஸமந்விதேதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 7 ॥

பூ⁴மா । சா²ந்தோ³க்³யமுதா³ஹரதி

இத³மிதி ।

நால்பே ஸுக²மஸ்தி பூ⁴மைவ ஸுக²ம் , தஸ்மாந்நிரதிஶயஸுகா²ர்தி²நா பூ⁴மைவ விசார்ய இதி நாரத³ம் ப்ரதி ஸநத்குமாரேணோக்தே ஸதி நாரதோ³ ப்³ரூதே

பூ⁴மாநமிதி ।

பூ⁴ம்நோ லக்ஷணமத்³விதீயத்வமாஹ

யத்ரேதி ।

பூ⁴மலக்ஷணம் பரிச்சி²ந்நலக்ஷணோக்த்யா ஸ்பு²டயதி

அதே²தி ।

அத்ர ஸம்ஶயபீ³ஜம் ப்ரஶ்நபூர்வகமாஹ

குத இத்யாதி³நா ।

ப³ஹோர்பா⁴வ இதி விக்³ரஹே 'ப்ருத்²வாதி³ப்⁴ய இமநிச்' இதீமந்ப்ரத்யயே க்ருதே 'ப³ஹோர்லோபோ பூ⁴ ச ப³ஹோ:' இதி ஸூத்ரேண ப³ஹோ: பரஸ்யேமநிச்ப்ரத்யயஸ்யாதே³ரிகாரஸ்ய லோப: ஸ்யாத் , ப³ஹோ: ஸ்தா²நே பூ⁴ரித்யாதே³ஶஶ்ச ஸ்யாதி³த்யுக்தேர்பூ⁴மந்நிதி ஶப்³தோ³ நிஷ்பந்ந: । தஸ்ய பா⁴வார்த²கேமந்ப்ரத்யயாந்தத்வாத்³ப³ஹுத்வம் வாச்யம் । தத்கிந்த⁴ர்மிகமித்யாகாங்க்ஷாயாம் ஸம்நிஹிதப்ரகரணஸ்த²: ப்ராணோ த⁴ர்மோ பா⁴தி । வாக்யோபக்ரமஸ்த² ஆத்மாபி ஸ்வப்ரதிபாத³நாபேக்ஷோ த⁴ர்மித்வேந பா⁴தீதி ஸம்நிஹிதவ்யவஹிதப்ரகரணாப்⁴யாம் ஸம்ஶய இத்யர்த²: ।

பூர்வமாத்மஶப்³தா³த்த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம் ப்³ரஹ்மேத்யுக்தம் , தத³யுக்தம் , 'தரதி ஶோகமாத்மவித்' இத்யப்³ரஹ்மண்யப்யாத்மஶப்³த³ப்ரயோகா³தி³த்யாக்ஷேபஸங்க³த்யா பூர்வபக்ஷ்யதி

ப்ராணோ பூ⁴மேதி ।

த⁴ர்மத⁴ர்மிணோரபே⁴தா³த்ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் த்³ருஷ்டவ்யம் । பூர்வோத்தரபக்ஷயோ: ப்ராணோபாஸ்தி: ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் ச ப²லம் க்ரமேண மந்தவ்யம் ।

அத்ராத்⁴யாயே பூ⁴ய: ப்ரஶ்நோத்தரபே⁴தா³த³ர்த²பே⁴தோ³ த்³ருஶ்யதே । பூ⁴மா து ப்ராணாத்பரம் பூ⁴ய:ப்ரஶ்நம் விநைவோக்தலிங்கே³ந ப்ராணாத³பி⁴ந்ந இத்யாஹ

கஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

ப்ராணாத்³பூ⁴ய இதி ந த்³ருஶ்யத இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நநு 'ஏஷ து வா அதிவத³தி' இதி துஶப்³தே³ந ப்ராணப்ரகரணவிச்சே²தா³ந்ந ப்ராணோ பூ⁴மேத்யத ஆஹ

ப்ராணமேவேதி ।

நாமாத்³யாஶாந்தாநுபாஸ்யாநதீத்ய ப்ராணம் ஶ்ரேஷ்ட²ம் வத³தீத்யதிவாதி³ ப்ராணவித்³தம் ப்ரதி அதிவாத்³யஸீதி கேநசித்ப்ரஶ்நே க்ருதே அஸ்மீதி ப்³ரூயாத் , நாஹமதிவாதீ³த்யபஹ்நவம் ந குர்யாதி³த்யுக்தம் । ப்ராணவித³மேஷ இதி பராம்ருஶ்ய ஸத்யவசநத்⁴யாநமநநஶ்ரத்³தா⁴தி³த⁴ர்மபரம்பராம் விதா⁴ய பூ⁴மோபதே³ஶாந்ந ப்ரகரணவிச்சே²த³: । துஶப்³தோ³ நாமாத்³யுபாஸகஸ்யாதிவாதி³த்வநிராஸார்த² இத்யர்த²: ।

பூ⁴ம்நோ லக்ஷணவசநம் ஸுக²த்வமம்ருதத்வம் ச ப்ராணே ப்ரஶ்நபூர்வகம் யோஜயதி

கத²ம் புநரித்யாதி³நா ।

ப்ராணக்³ரஸ்தேஷு ப்ராணே லீநேஷு ந ஶ்ருணோதி ஸுஷுப்தபுருஷ இதி ஶேஷ: । 'கா³ர்ஹபத்யோ ஹ வா ஏஷோ(அ)பாநோ வ்யாநோ(அ)ந்வாஹார்யபசந ஆஹவநீய: ப்ராண:' இதி ஶ்ருதே: ப்ராணா அக்³நய இஹ புரே ஶரீரே ஜாக்³ரதி ஸவ்யாபாரா ஏவ திஷ்ட²ந்தீத்யர்த²: । தே³வோ ஜீவ: । அத² ததா³ ஸ்வப்நாத³ர்ஶநகாலே ஸுக²ஶ்ரவணாத்ப்ராணஸ்ய ஸுக²த்வமவிருத்³த⁴மித்யந்வய: ।

ஆத்மபதே³நோபக்ரமவிரோத⁴ம் பரிஹரதி

ப்ராண ஏவேதி ।

ப்ராணஸ்யாத்மத்வம் கத²மித்யாஶங்க்ய ஶ்ருதத்வாதி³த்யாஹ

ததா² ஹீதி ।

ஸர்வம் ஸமர்பிதமிதி ச ஸர்வாதி⁴ஷ்டா²நம் ப்ராணம் ஸ்வீகரோதி ஶ்ருதிரித்யந்வய: । அத ஆத்மத்வம் ப்ராணேபி முக்²யமிதி பா⁴வ: ।

பூ⁴மரூபத்வம் யோஜயதி -

ஸர்வாத்மத்வேதி ।

ஸம்ப்ரஸாத³ஶப்³தே³ந ப்ராணம் லக்ஷயிதும் முக்²யார்த²ம் த³ர்ஶயதி

ஸம்ப்ரஸாத³ இதி ।

ஸ வா ஏஷ ஏதஸ்மிந்ஸம்ப்ரஸாதே³ ஸ்தி²த்வா புநராத்³ரவதீதி ப்ரயோகா³ச்ச ।

தத்பத³ம் ஸுஷுப்திவாசகமித்யாஹ

ப்³ருஹதி³தி ।

வாச்யார்த²ஸம்ப³ந்தா⁴த்ப்ராணோ லக்ஷ்ய இத்யாஹ

தஸ்யாம் சேதி ।

அத்ர ஸூத்ர இத்யர்த²: । பூ⁴மா ப்ராணாத்³பி⁴ந்நோ(அ)த்ராத்⁴யாயே, தஸ்மாதூ³ர்த்⁴வமுபதி³ஷ்டத்வாத் , நாமாதே³ரூர்த்⁴வமுபதி³ஷ்டவாகா³தி³வதி³த்யர்த²: ।

விபக்ஷஹேதூச்சே²த³ம் பா³த⁴கமாஹ

ப்ராண ஏவ சேதி³தி ।

ஸ்வஸ்யைவ ஸ்வஸ்மாதூ³ர்த்⁴வமுபதி³ஷ்டத்வமயுக்தம் , நாமாதி³ஷ்வத்³ருஷ்டம் சேத்யர்த²: ।

ஹேத்வஸித்³தி⁴ம் ஶங்கதே

நந்விஹேதி ।

ப்ரக்ருதப்ராணவித்பராமர்ஶக ஏஷஶப்³தோ³ ந ப⁴வதி, தஸ்ய யச்ச²ப்³த³பரதந்த்ரத்வேந ஸத்யவாதி³வாசித்வாத் । அத: ப்ராணப்ரகரணம் விச்சி²ந்நமிதி ஹேதுஸித்³விரித்யாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

ஸத்யேநாதிவாதி³த்வம் விஶேஷ:, தத்³வதோ ய ஏஷ இத்யுக்தேர்ந பூர்வாநுகர்ஷ இத்யர்த²: ।

ய ஏஷ ப்ராணவித³திவத³தீத்யநூத்³ய ஸ ஸத்யம் வதே³தி³தி விதா⁴நாந்ந ப்ராணப்ரகரணவிச்சே²த³ இதி த்³ருஷ்டாந்தேந ஶங்கதே

நந்விதி ।

ஸத்யஶப்³தோ³ ஹ்யபா³தி⁴தே ரூடோ⁴ ப்³ரஹ்மவாசக:, தத³ந்யஸ்ய மித்²யாத்வாத் । ஸத்யவசநே த்வபா³தி⁴தார்த²ஸம்ப³ந்தா⁴ல்லாக்ஷணிக இதி நாத்ர லக்ஷ்யவசநவிதி⁴ரித்யாஹ

நேதி ப்³ரூம இதி ।

கிஞ்ச ஸத்யேந ப்³ரஹ்மணாதிவத³தீதி த்ருதீயாஶ்ருத்யா ப்³ரஹ்மகரணகமதிவாதி³த்வம் ஶ்ருதம் , தஸ்ய ப்ரகரணாத்³பா³தோ⁴ ந யுக்த இத்யாஹ

ஶ்ருத்யா ஹீத்யாதி³நா ।

அத்ரேதி ।

ஸத்யவாக்ய இத்யர்த²: ।

ஏவம் ஸத்யேநேதி ஶ்ருத்யா ப்ரகரணம் பா³த்⁴யமித்யுக்த்வா துஶப்³தே³நாபி பா³த்⁴யமாஹ

ப்ரக்ருதேதி ।

விஜிஜ்ஞாஸ்யத்வலிங்கா³ச்ச பூர்வோக்தாத்³பி⁴ந்நமித்யாஹ

ஸத்யம் த்வேவேதி ।

ப்ரகரணவிச்சே²தே³ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

ஶ்ருதிலிங்க³ப³லாதே³தத்ஸத்யம் ப்ரக்ருதாத்ப்ராணாத்ப்ராதா⁴ந்யேந பி⁴ந்நம் த்³ரஷ்டவ்யமித்யர்த²: ।

ஏவமதிவாதி³த்வஸ்ய ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தோ⁴க்த்யா ப்ராணலிங்க³த்வம் நிரஸ்தம் । யத்து ப்ரஶ்நம் விநோக்தத்வலிங்கா³த்³பூ⁴மா ப்ராண இதி, தந்ந, தஸ்யாப்ரயோஜகத்வாதி³த்யாஹ

ந சேதி ।

ப்ரஶ்நபே⁴தா³த³ர்த²பே⁴த³ இதி ந நியம:, ஏகஸ்யாத்மநோ மைத்ரேய்யா ப³ஹுஶ: ப்ருஷ்டத்வாத் । ப்ரஶ்நம் விநோக்தசாதுர்வேத³ஸ்ய ப்ரக்ருதைகவேதா³த்³பி⁴ந்நத்வத³ர்ஶநாச்சேத்யர்த²: ।

தத்ர யதா² சதுர்வேத³த்வஸ்ய ப்ரக்ருதாஸம்ப³ந்தா⁴த³ர்த²பே⁴த³:, ஏவமிஹாபீதி ஸ்பு²டயதி

தத்ரேத்யதி³நா ।

ஸத்யபதே³ந ப்ராணோக்திரித்யத ஆஹ

தத்ர ஸத்யமிதி ।

விஜ்ஞாநம் நிதி³த்⁴யாஸநம் । ஆதி³பதா³ந்மநநஶ்ரத்³தா⁴ஶ்ரவணமந:ஶுத்³தி⁴நிஷ்டாதத்³தே⁴துகர்மாணி க்³ருஹ்யந்தே । இமாந்யபி ஶ்ரவணாதீ³நி ஜ்ஞேயஸ்ய ஸத்யஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே லிங்கா³நி । ஏவம் ஶ்ருதிலிங்கை³: ப்ராணஸ்யாவாந்தரப்ரகரணம் பா³தி⁴த்வா ப்ரஸ்துதம் ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம பூ⁴மபதோ³க்தப³ஹுத்வத⁴ர்மீத்யாஹ

தத்ர யதி³தி ।

கிஞ்ச 'ஸம்நிஹிதாத³பி வ்யவஹிதம் ஸாகாங்க்ஷம் ப³லீய:' இதி ந்யாயேந ஸம்நிஹிதம் நிராகாங்க்ஷம் ப்ராணம் த்³ருஷ்ட்வா வாக்யோபக்ரமஸ்த² ஆத்மா ஸ்வப்ரதிபாத³நாய பூ⁴மவாக்யாபேக்ஷ இஹ பூ⁴மா க்³ராஹ்ய இத்யாஹ

ஏவம் சேதி ।

கிஞ்ச ஶோகஸ்ய பாரமித்யுபக்ரம்ய தமஸ: பாரமித்யுபஸம்ஹாராத் , ஶோகஸ்ய மூலோச்சே²த³ம் விநா தரணாயோகா³ச்ச, ஶோகபதே³ந மூலதமோ க்³ருஹ்யதே । தந்நிவர்தகஜ்ஞாநக³ம்யத்வலிங்கா³தா³த்மா ப்³ரஹ்மேத்யாஹ

ந சாந்யத்ரேதி ।

ப்³ராஹ்மணமாத்மாயத்தத்வம் ப்ராணஸ்ய வத³தீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

நந்வித³ம் சரமம் ப்³ராஹ்மணம் ப்³ரஹ்மபரமஸ்து, தத: ப்ராகு³க்தோ பூ⁴மா ப்ராண இதி ஶங்கதே

ப்ரகரணாந்த இதி ।

தச்ச²ப்³தே³ந பூ⁴மாநுகர்ஷாந்மைவமித்யாஹ

நேதி ॥ 8 ॥

பூ⁴ம்நோ ப்³ரஹ்மத்வே லிங்கா³ந்தரமாஹ

த⁴ர்மேதி ।

ஸூத்ரம் ।

யது³க்தம் பூ⁴ம்நோ லக்ஷணம் ஸுக²த்வமம்ருதத்வம் ச ப்ராணேஷு யோஜ்யமிதி தத³நூத்³ய விக⁴டயதி

யோ(அ)ப்யஸாவித்யாதி³நா ।

ஸதி பு³த்³த்⁴யாத்³யுபாதா⁴வாத்மநோ த்³ரஷ்ட்ருத்வாதி³:, தத³பா⁴வே ஸுஷுப்தௌ தத³பா⁴வ இத்யஸங்க³த்வஜ்ஞாநார்த²ம் ப்ரஶ்நோபநிஷதி³ 'ந ஶ்ருணோதி ந பஶ்யதி' இதி பரமாத்மாநம் ப்ரக்ருத்யோக்தம் । ததா² தத்ரைவாத்மந: ஸுக²த்வமுக்தம் ந ப்ராணஸ்ய । யத: ஶ்ருத்யந்தரமாத்மந ஏவ ஸுக²த்வமாஹ தஸ்மாதி³த்யர்த²: । ஆமயோ நாஶாதி³தோ³ஷ: தத்ஸஹிதம் ஸாமயம் । ஆர்தம் நஶ்வரம் । 'ஸ ஏவாத⁴ஸ்தாத்ஸ உபரிஷ்டாத்' இதி ஸர்வக³தத்வம் , 'ஸ ஏவேத³ம் ஸர்வம்' இதி ஸர்வாத்மத்வம் ச ஶ்ருதம் , தஸ்மாத்³பூ⁴மாத்⁴யாயோ நிர்கு³ணே ஸமந்வித இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 9 ॥

அக்ஷரமம்ப³ராந்தத்⁴ருதே: । ப்³ருஹதா³ரண்யகம் பட²தி

கஸ்மிந்ந்விதி ।

யத்³பூ⁴தம் ப⁴வச்ச ப⁴விஷ்யச்ச தத்ஸர்வம் கஸ்மிந்நோதமிதி கா³ர்க்³யா ப்ருஷ்டேந முநிநா யாஜ்ஞவல்க்யேநாவ்யாக்ருதாகாஶ: கார்யமாத்ராஶ்ரய உக்த: । ஆகாஶ: கஸ்மிந்நோத இதி த்³விதீயப்ரஶ்நே ஸ முநிருவாச, தத³வ்யாக்ருதஸ்யாதி⁴கரணமேதத³க்ஷரமஸ்தூ²லாதி³ரூபமித்யர்த²: । உப⁴யத்ராக்ஷரஶப்³த³ப்ரயோகா³த்ஸம்ஶய: । யதா² ஸத்யஶப்³தோ³ ப்³ரஹ்மணி ரூட⁴ இதி ப்³ரஹ்ம பூ⁴மேத்யுக்தம் ததா²க்ஷரஶப்³தோ³ வர்ணே ரூட⁴ இதி த்³ருஷ்டாந்தேந பூர்வபக்ஷ: । தத்ர ஓங்காரோபாஸ்தி: ப²லம் , ஸித்³தா⁴ந்தே நிர்கு³ணப்³ரஹ்மதீ⁴ரிதி விவேக: ।

நநு ந க்ஷரதீத்யசலத்வாநாஶித்வயோகா³த்³ப்³ரஹ்மண்யப்யக்ஷரஶப்³தோ³ முக்²ய இத்யத ஆஹ

ப்ரஸித்³த்⁴யதிக்ரமஸ்யேதி ।

'ரூடி⁴ர்யோக³மபஹரதி' இதி ந்யாயாதி³த்யர்த²: ।

வர்ணஸ்ய ஓங்காரஸ்ய ஸர்வாஶ்ரயத்வம் கத²மித்யாஶங்க்ய த்⁴யாநார்த²மித³ம் யதா² ஶ்ருத்யந்தரே ஸர்வாத்மத்வமித்யாஹ

ஓங்கார இதி ।

ப்ரஶ்நப்ரதிவசநாப்⁴யாமாகாஶாந்தஜக³தா³தா⁴ரத்வே தாத்பர்யநிஶ்சயாந்ந த்⁴யாநார்த²தா, அதஸ்தல்லிங்க³ப³லாத்³ரூடி⁴ம் பா³தி⁴த்வா யோக³வ்ருத்திர்க்³ராஹ்யேதி ஸித்³வாந்தயதி

ஏவமித்யாதி³நா ॥ 10 ॥

ஆகாஶம் பூ⁴தம் க்ருத்வா ஶங்கதே

ஸ்யாதே³ததி³தி ।

சேதநகர்த்ருகஶிக்ஷாயா அத்ர ஶ்ருதேர்மைவமித்யாஹ

ஸா சேதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

ஸா சேதி ।

சகார ஆகாஶஸ்ய பூ⁴தத்வநிராஸார்த²: । பூ⁴தாகாஶஸ்ய கார்யந்த:பாதிந: ஶ்ருதஸர்வகார்யாஶ்ரயத்வாயோகா³த³வ்யாக்ருதமஜ்ஞாநமேவாகாஶ: ப்ரதா⁴நஶப்³தி³த இதி ததா³ஶ்ரயத்வாச்சாக்ஷரம் ந ப்ரதா⁴நமித்யர்த²: । வித்⁴ருதௌ விஷயத்வேந த்⁴ருதௌ ॥ 11 ॥

ப்ரஶ்நபூர்வகம் ஸூத்ரம் வ்யாகரோதி

கிமித³மிதி ।

க⁴டத்வாத்³வ்யாவ்ருத்திரிதி ப்⁴ராந்திம் நிரஸ்யதி

ஏததி³தி ।

அம்ப³ராந்தஸ்யாதா⁴ரமக்ஷரம் ஶ்ருதிரசேதநத்வாத்³வ்யாவர்தயதீத்யர்த²: ।

ஜீவநிராஸபரத்வேநாபி ஸூத்ரம் யோஜயதி

ததே²தி ।

அந்யபா⁴வோ பே⁴த³ஸ்தந்நிஷேதா⁴தி³தி ஸூத்ரார்த²: ।

தர்ஹி ஶோதி⁴தோ ஜீவ ஏவாக்ஷரம் ந பர இத்யத ஆஹ

நஹீதி ।

ஶோதி⁴தே ஜீவத்வம் நாஸ்தீத்யர்த²: । தஸ்மாத்³கா³ர்கி³ப்³ராஹ்மணம் நிர்கு³ணாக்ஷரே ஸமந்விதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 12 ॥

ஈக்ஷதிகர்மவ்யபதே³ஶாத்ஸ: । ப்ரஶ்நோபநிஷத³முதா³ஹரதி

ஏததி³தி ।

பிப்பலாதோ³ கு³ரு: ஸத்யகாமேந ப்ருஷ்டோ ப்³ரூதே, ஹே ஸத்யகாம, பரம் நிர்கு³ணமபரம் ஸகு³ணம் ப்³ரஹ்மைததே³வ யோ(அ)யமோங்கார: । ஸ ஹி ப்ரதிமேவ விஷ்ணோஸ்தஸ்ய ப்ரதீக: । தஸ்மாத்ப்ரணவம் ப்³ரஹ்மாத்மநா வித்³வாநேதேநைவ ஓங்காரத்⁴யாநேநாயதநேந ப்ராப்திஸாத⁴நேந யதா²த்⁴யாநம் பரமபரம் வாந்வேதி ப்ராப்நோதீதி ப்ரக்ருத்ய மத்⁴யே ஏகமாத்ரத்³விமாத்ரோங்காரயோர்த்⁴யாநமுக்த்வா ப்³ரவீதி

ய: புநரிதி ।

இத்த²ம்பா⁴வே த்ருதீயா, ப்³ரஹ்மோங்காரயோரபே⁴தோ³பக்ரமாத் । யோ ஹ்யகாராதி³மாத்ராத்ரயே ஏகஸ்யா மாத்ராயா அகாரஸ்ய ருஷ்யாதி³கம் ஜாக்³ரதா³தி³விபூ⁴திம் ச ஜாநாதி தேந ஸம்யக்³ஜ்ஞாதா ஏகா மாத்ரா யஸ்யோங்காரஸ்ய ஸ ஏகமாத்ர: । ஏவம் மாத்ராத்³வயஸ்ய ஸம்யக்³விபூ⁴திஜ்ஞாநே த்³விமாத்ரஸ்ததா² த்ரிமாத்ர: । தமோங்காரம் புருஷம் யோ(அ)பி⁴த்⁴யாயீத ஸ ஓங்காரவிபூ⁴தித்வேந த்⁴யாதை: ஸாமபி⁴: ஸூர்யத்³வாரா ப்³ரஹ்மலோகம் க³த்வா பரமாத்மாநம் புருஷமீக்ஷத இத்யர்த²: ।

ஸம்ஶயம் தத்³பீ³ஜம் சாஹ

கிமித்யாதி³நா ।

அஸ்மிந் த்ரிமாத்ரவாக்ய இத்யர்த²: । பூர்வத்ர பூர்வபக்ஷத்வேநோக்தே ஓங்காரே பு³த்³தி⁴ஸ்த²ம் த்⁴யாதவ்யம் நிஶ்சீயத இதி ப்ரஸங்க³ஸங்க³தி: ।

யத்³வா பூர்வத்ர வர்ணே ரூட⁴ஸ்யாக்ஷரஶப்³த³ஸ்ய லிங்கா³த்³ப்³ரஹ்மணி வ்ருத்திருக்தா, தத்³வத³த்ராபி ப்³ரஹ்மலோகப்ராப்திலிங்கா³த்பரஶப்³த³ஸ்ய ஹிரண்யக³ர்பே⁴ வ்ருத்திரிதி த்³ருஷ்டாந்தேந பூர்வபக்ஷயதி

தத்ராபரமிதி ।

கார்யபரப்³ரஹ்மணோரூபாஸ்திரூப⁴யத்ர ப²லம் । ஸ உபாஸக: । ஸூர்யே ஸம்பந்ந: ப்ரவிஷ்ட: ।

நநு வஸுதா³ந ஈஶ்வர இதி த்⁴யாநாத்³விந்த³தே வஸ்வித்யல்பமபி ப²லம் ப்³ரஹ்மோபாஸகஸ்ய ஶ்ருதமித்யத ஆஹ

நஹீதி ।

அந்யத்ர ததா²த்வே(அ)பி அத்ர பரவித்பரமபரவித³பரமந்வேதீத்யுபக்ரமாத்பரவிதோ³(அ)பரப்ராப்திரயுக்தா, உபக்ரமவிரோதா⁴த் । ந சாத்ர பரப்ராப்திரேவோக்தேதி வாச்யம் , பரஸ்ய ஸர்வக³தத்வாத³த்ரைவ ப்ராப்திஸம்ப⁴வேந ஸூர்யத்³வாரா க³திவையர்த்²யாத் । தஸ்மாது³பக்ரமாநுக்³ருஹீதாத³பரப்ராப்திரூபால்லிங்கா³த்பரம் புருஷமிதி பரஶ்ருதிர்பா³த்⁴யேத்யர்த²: ।

பரஶ்ருதேர்க³திம் ப்ருச்ச²தி

நந்விதி ।

பிண்ட³: ஸ்தூ²லோ விராட்தத³பேக்ஷயா ஸூத்ரஸ்ய பரத்வமிதி ஸமாத்⁴யர்த²: ।

ஸூத்ரே ஸஶப்³த³ ஈஶ்வரபர இதி ப்ரதிஜ்ஞதத்வேந தம் வ்யாசஷ்டே

பரமேவேதி ।

ஸ உபாஸக ஏதஸ்மாத்³தி⁴ரண்யக³ர்பா⁴த்பரம் புருஷம் ப்³ரஹ்மாஹமிதீக்ஷத இத்யர்த²: ।

நந்வீக்ஷணவிஷயோ(அ)ப்யபரோஸ்து, தத்ராஹ

தத்ராபி⁴த்⁴யாயதேரிதி ।

நந்வீக்ஷணம் ப்ரமாத்வாத்³விஷயஸத்யதாமபேக்ஷத இதி ப⁴வது ஸத்ய: பர ஈக்ஷணீய: । த்⁴யாதவ்யஸ்த்வஸத்யோ(அ)பர: கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

ஸ ஏவேதி ।

ஶ்ருதிப்⁴யாம் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்ஸ ஏவாயமிதி ஸௌத்ர: ஸஶப்³தோ³ வ்யாக்²யாத: । அத்ரைவம் ஸூத்ரயோஜநா ஓங்காரே யோ த்⁴யேய: ஸ பர ஏவாத்மா, வாக்யஶேஷே ஈக்ஷணீயத்வோக்தே: । அத்ர ச ஶ்ருதிப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்ஸ ஏவாயமிதி ।

நநு ஶப்³த³பே⁴தா³ந்ந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேதி ஶங்கதே

நந்விதி ।

பராத்பர இதி ஶப்³த³பே⁴த³மங்கீ³க்ருத்ய ஶ்ருதிப்⁴யாமுக்தப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயா அவிரோத⁴மாஹ

அத்ரேதி ।

நநு 'ஏதஸ்மாஜ்ஜீவக⁴நாத்பராத்' இத்யேதத்பதே³நோபக்ராந்தத்⁴யாதவ்யபராமர்ஶாதீ³க்ஷணீய: பராத்மா த்⁴யேயாத³ந்ய இத்யத ஆஹ

ந சாத்ரேதி ।

த்⁴யாநஸ்ய தத்ப²லேக்ஷணஸ்ய ச லோகே ஸமாநவிஷயத்வாத்³த்⁴யேய ஏவேக்ஷணீய: । ஏவம் சோபக்ரமோபஸம்ஹாரயோரேகவாக்யதா ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।

''ஸ ஸாமபி⁴ரூந்நீயதே ப்³ரஹ்மலோகம்” 'ஸ ஏதஸ்மாஜ்ஜீவக⁴நாத்' இத்யேதத்பதே³ந ஸம்நிஹிததரோ ப்³ரஹ்மலோகஸ்வாமீ பராம்ருஶ்யத இதி ப்ரஶ்நபூர்வகம் வ்யாசஷ்டே

கஸ்தர்ஹீத்யாதி³நா ।

'மூர்தௌ க⁴ந:' இதி ஸூத்ராதி³தி பா⁴வ: । ஸைந்த⁴வகி²ல்யோ லவணபிண்ட³: । கி²ல்யவத³ல்போ பா⁴வ: பரிச்சே²தோ³ யஸ்ய ஸ கி²ல்யபா⁴வ: ।

ஏதத்பதே³ந ப்³ரஹ்மலோகோ வா பராம்ருஶ்யத இத்யாஹ

அபர இதி ।

ஜீவக⁴நஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மலோகே லக்ஷணாம் த³ர்ஶயதி

ஜீவாநாம் ஹீதி ।

வ்யஷ்டிகரணாபி⁴மாநிநாம் ஜீவாநாம் க⁴ந: ஸங்கா⁴தோ யஸ்மிந்ஸர்வகரணாபி⁴மாநிநி ஸ ஜீவக⁴ந: தத்ஸ்வாமிகத்வாத்பரம்பராஸம்ப³ந்தே⁴ந லோகோ லக்ஷ்ய இத்யர்த²: । தஸ்மாத்பர: ஸர்வலோகாதீத: ஶுத்³த⁴ இத்யர்த²: ।

பரபுருஷஶப்³த³ஸ்ய பரமாத்மநி முக்²யத்வாச்ச ஸ ஏவ த்⁴யேய இத்யாஹ

பரமிதி ।

யஸ்மாத்பரம் நாபரமஸ்தி கிஞ்சித்ஸ ஏவம் முக்²ய: பர: ந து பிண்டா³த்பர: ஸூத்ராத்மேத்யர்த²: ।

கிஞ்ச பரஶப்³தே³நோபக்ரமே நிஶ்சிதம் பரம் ப்³ரஹ்மைவாத்ர வாக்யஶேஷே த்⁴யாதவ்யமித்யாஹ

பரம் சாபரம் சேதி ।

பாபநிவ்ருத்திலிங்கா³ச்சேத்யாஹ

யதே²தி ।

பாதோ³த³ர: ஸர்ப: ।

ஓங்காரே பரப்³ரஹ்மோபாஸநயா ஸூர்யத்³வாரா ப்³ரஹ்மலோகம் க³த்வா பரப்³ரஹ்மேக்ஷித்வா ததே³வ ஶாந்தமப⁴யம் பரம் ப்ராப்நோதீத்யவிரோத⁴மாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

ஏவமேகவாக்யதாஸமர்த²நப்ரகரணாநுக்³ருஹீதபரபுருஷஶ்ருதிப்⁴யாம் பரப்³ரஹ்மப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயா ப்³ரஹ்மலோகப்ராப்திலிங்க³ம் பா³தி⁴த்வா வாக்யம் ப்ரணவத்⁴யேயே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்விதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 13 ॥

த³ஹர உத்தரேப்⁴ய: । சா²ந்தோ³க்³யமுதா³ஹரதி

அதே²தி ।

பூ⁴மவித்³யாநந்தரம் த³ஹரவித்³யாப்ராரம்பா⁴ர்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: । ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி⁴வ்யக்திஸ்தா²நத்வாத்³ப்³ரஹ்மபுரம் ஶரீரம் । அஸ்மிந் யத்ப்ரஸித்³த⁴ம் த³ஹரமல்பம் ஹ்ருத்பத்³மம் தஸ்மிந்ஹ்ருத³யே யத³ந்தராகாஶஶப்³தி³தம் ப்³ரஹ்ம தத³ந்வேஷ்டவ்யம் விசார்ய ஜ்ஞேயமித்யர்த²: ।

அத்ராகாஶோ ஜிஜ்ஞாஸ்ய:, தத³ந்த:ஸ்த²ம் வேதி ப்ரத²மம் ஸம்ஶய: கல்ப்ய: । தத்ர யத்³யாகாஶஸ்ததா³ ஸம்ஶயத்³வயம் । தத்ராகாஶஶப்³தா³தே³கம் ஸம்ஶயமுக்த்வா ப்³ரஹ்மபுரஶப்³தா³த்ஸம்ஶயாந்தரமாஹ

ததா² ப்³ரஹ்மபுரமிதீதி ।

அத்ர ஶப்³தே³ । ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ வா புரமிதி ஸம்ஶய: । தத்ர தஸ்மிந்ஸம்ஶயே ஸதீதி யோஜநா ।

பரபுருஷஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணி முக்²யத்வாத்³ப்³ரஹ்ம த்⁴யேயமித்யுக்தம் । ததே²ஹாப்யாகாஶபத³ஸ்ய பூ⁴தாகாஶே ரூட⁴த்வாத்³பூ⁴தாகாஶோ த்⁴யேய இதி த்³ருஷ்டாந்தேந பூர்வபக்ஷயதி

தத்ராகாஶேத்யாதி³நா ।

த³ஹரவாக்யஸ்யாநந்தரப்ரஜாபதிவாக்யஸ்ய ச ஸகு³ணே நிர்கு³ணே ச ஸமந்வயோக்தே: ஶ்ருத்யாதி³ஸங்க³தய: । பூர்வபக்ஷே பூ⁴தாகாஶாத்³யுபாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே ஸகு³ணப்³ரஹ்மோபாஸ்த்யா நிர்கு³ணதீ⁴ரிதி ப²லபே⁴த³: । நச 'ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³த்' இத்யநேநாஸ்ய புநருக்ததா ஶங்கநீயா । அத்ர தஸ்மிந் 'யத³ந்தஸ்தத³ந்வேஷ்டவ்யம்' இத்யாகாஶாந்த: ஸ்த²ஸ்யாந்வேஷ்டவ்யத்வாதி³லிங்கா³ந்வயேந த³ஹராகாஶஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே ஸ்பஷ்டலிங்கா³பா⁴வாத் ।

நநு பூ⁴தாகாஶஸ்யால்பத்வம் கத²ம் , ஏகஸ்யோபமாநத்வமுபமேயத்வம் ச கத²ம் , 'உபே⁴ அஸ்மிந் த்³யாவாப்ருதி²வீ அந்தரேவ ஸமாஹிதே । உபா⁴வக்³நிஶ்ச வாயுஶ்ச' இத்யாதி³நா ஶ்ருதஸர்வாஶ்ரயத்வம் ச கத²மித்யாஶங்க்ய க்ரமேண பரிஹரதி

தஸ்யேத்யாதி³நா ।

ஹ்ருத³யாபேக்ஷயா அல்பத்வம் , த்⁴யாநார்த²ம் கல்பிதபே⁴தா³த்ஸாத்³ருஶ்யம் , ஸ்வத ஏகத்வாத்ஸர்வாஶ்ரயத்வமித்யர்த²: ।

நநு 'ஏஷ ஆத்மா' இத்யாத்மஶப்³தோ³ பூ⁴தே ந யுக்த இத்யரூசேராஹ

அத²வேதி ।

ப⁴க்த்யேதி ।

சைதந்யகு³ணயோகே³நேத்யர்த²: ।

முக்²யம் ப்³ரஹ்ம க்³ருஹ்யதாமித்யத ஆஹ

ந ஹீதி ।

அஸ்து புரஸ்வாமீஜீவ:, ஹ்ருத³யஸ்தா²காஶஸ்து ப்³ரஹ்மேத்யத ஆஹ

தத்ரேதி ।

புரஸ்வாமிந ஏவ தத³ந்த:ஸ்த²த்வஸம்ப⁴வாந்நாந்யாபேக்ஷேத்யர்த²: ।

வ்யாபிநோ(அ)ந்த:ஸ்த²த்வம் கத²மித்யத ஆஹ

மந இதி ।

ஆகாஶபதே³ந த³ஹரமநுக்ருஷ்யோக்தோபமாதி³கம் ப்³ரஹ்மாபே⁴த³விவக்ஷயா ப⁴விஷ்யதீத்யாஹ

ஆகாஶேதி ।

நநு ஜீவஸ்யாகாஶபதா³ர்த²த்வமயுக்தமித்யாஶங்க்ய தர்ஹி பூ⁴தாகாஶ ஏவ த³ஹரோ(அ)ஸ்து தஸ்மிந்நந்த:ஸ்த²ம் கிஞ்சித்³த்⁴யேயமிதி பக்ஷாந்தரமாஹ

ந சாத்ரேதி ।

பரமந்த:ஸ்த²ம் வஸ்து, தத்³விஶேஷணத்வேநாதா⁴ரத்வேந த³ஹராகாஶஸ்ய தச்ச²ப்³தே³நோபாதா³நாதி³த்யர்த²: । யத்³வா அந்வேஷ்யத்வாதி³லிங்கா³த்³த³ஹரஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வநிஶ்சயாத் 'ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³த்' இத்யநேந க³தார்த²த்வமிதி ஶங்காத்ர நிரஸநீயா । அந்வேஷ்யத்வாதே³: பரவிஶேஷணத்வேந க்³ரஹணாத்³த³ரஹஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே லிங்க³ம் நாஸ்தீத்யர்த²: ।

அபஹதபாப்மத்வாதி³லிங்கோ³பேதாத்மகஶ்ருத்யா கேவலாகாஶஶ்ருதிர்பா³த்⁴யேதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி

பரமேஶ்வர இத்யாதி³நா ।

ஆகாஶஸ்யாக்ஷேபபூர்வகமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । தமாசார்யம் ப்ரதி யதி³ ப்³ரூயு:, ஹ்ருத³யமேவ தாவத³ல்பம் தத்ரத்யாகாஶோ(அ)ல்பதர: கிம் தத³த்ரால்பே வித்³யதே யத்³விசார்ய ஜ்ஞேயமிதி, ததா³ ஸ ஆசார்யோ ப்³ரூயாதா³காஶஸ்யால்பதாநிவ்ருத்திமித்யர்த²: ।

வாக்யஸ்ய தாத்பர்யமாஹ

தத்ரேதி ।

நிவர்தயதி । ஆசார்ய இதி ஶேஷ: ।

நந்வாகாஶஶப்³தே³ந ரூட்⁴யா பூ⁴தாகாஶஸ்ய பா⁴நாத்கத²ம் தந்நிவ்ருத்திரித்யாஶங்க்யாஹ

யத்³யபீதி ।

நநு 'ராமராவணயோர்யுத்³த⁴ம் ராமராவணயோரிவ' இத்யபே⁴தே³(அ)ப்யுபமா த்³ருஷ்டேதிசேத் , ந அபே⁴தே³ ஸாத்³ருஶ்யஸ்யாநந்வயேந யுத்³த⁴ஸ்ய நிரூபமத்வே தாத்பர்யாத³யமநந்வயாலங்கார இதி காவ்யவித³: ।

பூர்வோக்தமநூத்³ய நிரஸ்யதி

நந்வித்யாதி³நா ।

'ஸீதாஶ்லிஷ்ட இவாபா⁴தி கோத³ண்ட³ப்ரப⁴யா யுத:' இத்யாதௌ³ ப்ரபா⁴யோக³ஸீதாஶ்லேஷரூபவிஶேஷணபே⁴தா³த்³பே⁴தா³ஶ்ரயணமேகஸ்யைவ ஶ்ரீராமஸ்யோபமாநோபமேயபா⁴வஸித்³த்⁴யர்த²மக³த்யா க்ருதமித்யநுதா³ஹரணம் த்³ரஷ்டவ்யம் । நைவமத்ராஶ்ரயணம் யுக்தம் । வாக்யஸ்யால்பத்வநிவ்ருத்திபரத்வேந க³திஸத்³பா⁴வாத் ।

கிஞ்ச ஹார்தா³காஶஸ்யாந்தரத்வாத்யாகே³ அல்பத்வேந வ்யாபகபா³ஹ்யாகாஶஸாத்³ருஶ்யம் ந யுக்தமித்யாஹ

அபிசேதி ।

ஆந்தரத்வத்யாகே³ து அத்யந்தாபே⁴தா³ந்ந ஸாத்³ருஶ்யமிதி பா⁴வ: ।

நநு ஹார்தா³காஶஸ்யால்பத்வநிவ்ருத்தௌ தாவத்த்வே ச தாத்பர்யம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

உப⁴யேதி ।

அதோ(அ)ல்பாவநிவ்ருத்தாவேவ தாத்பர்யமிதி பா⁴வ: ।

ஏவமாகாஶோபமிதத்வாத்³த³ஹராகாஶோ ந பூ⁴தமித்யுக்தம் । ஸர்வாஶ்ரயத்வாதி³லிங்கே³ப்⁴யஶ்ச ததே²த்யாஹ

நசேத்யாதி³நா ।

விக³தா ஜிக⁴த்ஸா ஜக்³து⁴மிச்சா² யஸ்ய ஸோ(அ)யம் விஜிக⁴த்ஸ: । பு³பு⁴க்ஷாஶூந்ய இத்யர்த²: ।

ப்ரத²மஶ்ருதப்³ரஹ்மஶப்³தே³ந தத்ஸாபேக்ஷசரமஶ்ருதஷஷ்டீ²விப⁴க்த்யர்த²: ஸம்ப³ந்தோ⁴ நேய:, ந து ப்³ரஹ்மண: புரமிதி ஷஷ்ட்²யர்த²: ஸ்வஸ்வாமிபா⁴வோ க்³ராஹ்ய: 'நிரபேக்ஷேண தத்ஸாபேக்ஷம் பா³த்⁴யம்' இதி ந்யாயாதி³த்யாஹ

அத்ர ப்³ரூம இதி ।

ஶரீரஸ்ய ப்³ரஹ்மண தது³பலப்³தி⁴ஸ்தா²நத்வரூபே ஸம்ப³ந்தே⁴ மாநமாஹ

ஸ இதி ।

பூர்ஷு ஶரீரேஷு, புரி ஹ்ருத³யே ஶய இதி புருஷ இத்யந்வய: ।

நநு ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ஜீவே(அ)ப்யந்நாதி³நா ஶரீரவ்ருத்³தி⁴ஹேதௌ முக்²யத்வாந்ந ஷஷ்ட்²யர்த²: கத²ஞ்சிந்நேய இத்யத ஆஹ

அத²வேதி ।

ப்³ரும்ஹயதி தே³ஹமிதி ப்³ரஹ்ம ஜீவ: தத்ஸ்வாமிகே புரே ஹ்ருத³யம் ப்³ரஹ்மவேஶ்ம ப⁴வது, ராஜபுரே மைத்ரஸத்³பா⁴வதி³த்யர்த²: ।

அநந்தப²லலிங்கா³த³பி த³ஹர: பரமாத்மேத்யாஹ

தத்³யதே²தி ।

அத² கர்மப²லாத்³வௌராக்³யாநந்தரமிஹ ஜீவத³ஶாயாமாத்மாநம் த³ஹரம் ததா³ஶ்ரிதாம்ஶ்ச ஸத்யகாமாதி³கு³ணாநாசார்யோபதே³ஶமநுவித்³ய த்⁴யாநேநாநுபூ⁴ய யே பரலோகம் க³ச்ச²ந்தி தேஷாம் ஸர்வலோகேஷ்வநந்தமைஶ்வர்யம் ஸ்வேச்ச²யா ஸஞ்சலநாதி³கம் ப⁴வதீத்யர்த²: ।

த³ஹரே உக்தலிங்கா³ந்யந்யதா²ஸித்³தா⁴நி தேஷாம் தத³ந்த:ஸ்த²கு³ணத்வாதி³யுக்தம் ஸ்மாரயித்வா தூ³ஷயதி

யத³பீத்யாதி³நா ।

உத்தரத்ராகாஶஸ்வரூபப்ரதிபாத³நாந்யதா²நுபபத்த்யா பூர்வம் தஸ்யாந்வேஷ்யத்வாதி³கமித்யத்ராந்யதோ²பபத்திம் ஶங்கதே

நந்விதி ।

ஏதத் ஆகாஶஸ்வரூபம் । ஆக்ஷேபபீ³ஜமாகாஶஸ்யால்பத்வமுபமயா நிரஸ்யாந்த:ஸ்த²வஸ்தூக்தேஸ்தத³ந்த:ஸ்த²மேவ த்⁴யேயமித்யர்த²: ।

தர்ஹி ஜக³தே³வ த்⁴யேயம் ஸ்யாதி³த்யாஹ

நைததே³வமிதி ।

அஸ்து கோ தோ³ஷ:, தத்ராஹ

தத்ரேதி ।

ஸர்வநாமப்⁴யாம் த³ஹராகாஶமாக்ருஷ்யாத்மத்வாதி³கு³ணாநுக்த்வா கு³ணை: ஸஹ தஸ்யைவ த்⁴யேயத்வம் வாக்யஶேஷோ ப்³ரூதே தத்³விரோத⁴ இத்யர்த²: ।

'தஸ்மிந் யத³ந்த:'இதி தத்பதே³ந வ்யவஹிதமபி ஹ்ருத³யம் யோக்³யதயா க்³ராஹ்யமித்யாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

யத்³வா ஆகாஶஸ்தஸ்மிந் யத³ந்தஸ்தது³ப⁴யமந்வேஷ்டவ்யமிதி யோஜநாம் ஸூசயதி

ஸஹாந்த:ஸ்தை²ரிதி ॥ 14 ॥

த³ஹராகாஶஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ

க³தீதி ।

ப்ரஜா ஜீவா ஏதம் ஹ்ருத³யஸ்த²ம் த³ஹரம் ப்³ரஹ்மஸ்வரூபம் லோகமஹரஹ: ப்ரத்யஹம் ஸ்வாபே க³ச்ச²ந்த்யஸ்ததா³த்மநா ஸ்தி²தா அப்யந்ருதாஜ்ஞாநேநாவ்ருதாஸ்தம் ந ஜாநந்தி அத: புநருத்திஷ்ட²ந்தீத்யர்த²: ।

நந்வேதத்பத³பராம்ருஷ்டத³ஹரஸ்ய ஸ்வாபே ஜீவக³ம்யத்வே(அ)பி ப்³ரஹ்மத்வே கிமாயாதமித்யஶங்க்ய 'ததா² ஹி த்³ருஷ்டம்' இதி வ்யாசஷ்டே

ததா² ஹீதி ।

லோகே(அ)பி த்³ருஷ்டமித்யர்தா²ந்தரமாஹ

லோகே(அ)பீதி ।

க³திலிங்க³ம் வ்யாக்²யாய ஶப்³த³ம் வ்யாசஷ்டே

ததே²தி ।

ஜீவபூ⁴தாகாஶயோர்ப்³ரஹ்மலோகஶப்³த³ஸ்யாப்ரஸித்³தே⁴ரிதி பா⁴வ: ।

ப்³ரஹ்மண்யபி தஸ்யாப்ரஸித்³தி⁴ம் ஶங்கதே

நந்விதி ।

நிஷாத³ஸ்த²பதிந்யாயேந ஸமாத⁴த்தே

க³மயேதி³தி ।

ஷஷ்டே² சிந்திதம் ஸ்த²பதிர்நிஷாத³:, ஶப்³த³ஸாமர்த்²யாத் । ரௌத்³ரீமிஷ்டிம் விதா⁴ய 'ஏதயா நிஷாத³ஸ்த²பதிம் யாஜயேத்' இத்யாம்நாயதே । தத்ர நிஷாதா³நாம் ஸ்த²பதி: ஸ்வாமீதி ஷஷ்டீ²ஸமாஸேந த்ரைவர்ணிகோ க்³ராஹ்ய:, அக்³நிவித்³யாதி³ஸாமர்த்²யாத் । ந து நிஷாத³ஶ்சாஸௌ ஸ்த²பதிரிதி கர்மதா⁴ரயேண நிஷாதோ³ க்³ராஹ்ய:, அஸாமர்த்²யாதி³தி ப்ராப்தே ஸித்³தா⁴ந்த: । நிஷாத³ ஏவ ஸ்த²பதி: ஸ்யாத் , நிஷாத³ஶப்³த³ஸ்ய நிஷாதே³ ஶக்தத்வாத் , தஸ்யாஶ்ருதஷஷ்ட்²யர்த²ஸம்ப³ந்த⁴லக்ஷகத்வகல்பநாயோகா³த்ஶ்ருதத்³விதீயாவிப⁴க்தே: பூர்வபத³ஸம்ப³ந்த⁴கல்பநாயாம் லாக⁴வாத் , அதோ நிஷாத³ஸ்யேஷ்டிஸாமர்த்²யமாத்ரம் கல்ப்யமிதி । தத்³வத்³ப்³ரஹ்மலோகஶப்³தே³ கர்மதா⁴ரய இத்யர்த²: ।

கர்மதா⁴ரயே லிங்க³ம் சாஸ்தீதி வ்யாசஷ்டே

ஏததே³வேதி ।

ஸூத்ரே சகார உக்தந்யாயஸமுச்சயார்த²: ॥ 15 ॥

ஸர்வஜக³த்³தா⁴ரணலிங்கா³ச்ச த³ஹர: பர இத்யாஹ

த்⁴ருதேரிதி ।

நந்வத²ஶப்³தா³த்³த³ஹரப்ரகரணம் விச்சி²த்³ய ஶ்ருதா த்⁴ருதிர்ந த³ஹரலிங்க³மிதி ஶங்கதே

கத²மிதி ।

'ய ஆத்மா’ இதி ப்ரக்ருதாகர்ஷாத³த²ஶப்³தோ³ த³ஹரஸ்ய த்⁴ருதிகு³ணவிதி⁴ப்ராரம்பா⁴ர்த² இத்யாஹ

த³ஹரோ(அ)ஸ்மிந்நித்யாதி³நா ।

ஶ்ருதௌ வித்⁴ருதிஶப்³த³: கர்த்ருவாசித்வாத் க்திஜந்த: । ஸூத்ரே து மஹிமஶப்³த³ஸாமாநாதி⁴கரண்யாத்³த்⁴ருதிஶப்³த³: க்திந்நந்தோ விதா⁴ரணம் ப்³ரூதே, 'ஸ்த்ரியாம் க்திந்' இதி பா⁴வே க்திநோ விதா⁴நாதி³தி விபா⁴க³: ।

ஸேதுரஸங்கரஹேது:, வித்⁴ருதிஸ்து ஸ்தி²திஹேதுரித்யபௌநருக்த்யமாஹ

யதோ²த³கேதி ।

ஸூத்ரம் யோஜயதி

ஏவமிஹேதி ।

த்⁴ருதேஶ்ச த³ஹர: பர: அஸ்ய த்⁴ருதிரூபஸ்ய நியமநஸ்ய ச மஹிம்நோ(அ)ஸ்மிந்பரமாத்மந்யேவ ஶ்ருத்யந்தர உபலப்³தே⁴ரிதி ஸூத்ரார்த²: ।

த்⁴ருதேஶ்சேதி சகாராத்ஸேதுபதோ³க்தநியாமகத்வலிங்க³ம் க்³ராஹ்யம் । தத்ர நியமநே ஶ்ருத்யந்தரோபலப்³தி⁴மாஹ

ஏதஸ்யேதி ।

த்⁴ருதௌ தமாஹ

ததே²தி ॥ 16 ॥

ஆ ஸமந்தாத்காஶதே தீ³ப்யத இதி ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிஷி ப்³ரஹ்மண்யாகாஶஶப்³த³ஸ்ய விபு⁴த்வகு³ணதோ வா ப்ரஸித்³தி⁴: ப்ரயோக³ப்ராசுர்யம் ॥ 17 ॥

யதி³ 'ஏஷ ஆத்மாபஹதபாப்மா' இத்யாதி³வாக்யஶேஷப³லேந த³ஹர: பரஸ்தர்ஹி ஜீவோ(அ)பீத்யாஶங்க்ய நிஷேத⁴தி

இதரேதி ।

ஜீவஸ்யாபி வாக்யஶேஷமாஹ

அதே²தி ।

த³ஹரோக்த்யநந்தரம் முக்தோபஸ்ருப்யம் ஶுத்³த⁴ம் ப்³ரஹ்மோச்யதே । ய ஏஷ ஸம்ப்ரஸாதோ³ ஜீவோ(அ)ஸ்மாத்கார்யகரணஸங்கா⁴தாத்ஸம்யகு³த்தா²ய ஆத்மாநம் தஸ்மாத்³விவிச்ய விவிக்தமாத்மாநம் ஸ்வேந ப்³ரஹ்மரூபேணாபி⁴நிஷ்பத்³ய ஸாக்ஷாத்க்ருத்ய ததே³வ ப்ரத்யக்பரம் ஜ்யோதிரூபஸம்பத்³யதே ப்ராப்நோதீதி வ்யாக்²யேயம் । யதா² முக²ம் வ்யாதா³ய ஸ்வபிதீதி வாக்யம் ஸுப்த்வா முக²ம் வ்யாத³த்தே இதி வ்யாக்²யாயதே தத்³வத் ।

ஜ்யோதிஷோ(அ)நாத்மத்வம் நிரஸ்யதி

ஏஷ இதி ।

'ஸம்ப்ரஸாதே³ ரத்வாசரித்வா’ இதி ஶ்ருத்யந்தரம் ।

அவஸ்தா²வது³த்தா²நமபி ஜீவஸ்ய லிங்க³மித்யாஹ

ததே²தி ।

ததா³ஶ்ரிதஸ்ய தஸ்மாத்ஸமுத்தா²நே த்³ருஷ்டாந்த:

யதே²தி ।

நநு க்வாப்யாகாஶஶப்³தோ³ ஜீவே ந த்³ருஷ்ட இத்யாஶங்க்யோக்தாவஸ்தோ²த்தா²நலிங்க³ப³லாத்கல்ப்ய இத்யாஹ

யதா² சேதி ।

நியாமகாபா⁴வாஜ்ஜீவோ த³ஹர: கிம் ந ஸ்யாதி³தி ப்ராப்தே நியாமகமாஹ

நைததி³த்யாதி³நா ।

த³ஹரே ஶ்ருதத⁴ர்மாணாமஸம்ப⁴வாந்ந ஜீவோ த³ஹர இத்யர்த²: ।

தர்ஹி புநருக்தி:, தத்ராஹ

அதிரேகேதி ।

உத்தராச்சேத்யாதி⁴காஶங்காநிராஸார்த²மித்யர்த²: ।

கா தர்ஹி ஜீவபராமர்ஶஸ்ய க³தி:, தத்ராஹ

படி²ஷ்யதீதி ।

ஜீவஸ்ய ஸ்வாபஸ்தா²நபூ⁴தப்³ரஹ்மஜ்ஞாநார்தோ²(அ)யம் பராமர்ஶ இதி வக்ஷ்யதே ॥ 18 ॥

அஸம்ப⁴வாதி³தி ஹேதோரஸித்³தி⁴மாஶங்க்ய பரிஹரதி

உத்தராச்சேதி³தி ।

ஸூத்ரநிராக்ருதாயா ஜீவாஶங்காயா: ப்ரஜாபதிவாக்யப³லாத்புந: ஸமுத்தா²நம் க்ரியதே । தத்ர ஜீவஸ்யைவாபஹதபாப்மத்வாதி³க்³ரஹணேநாஸம்ப⁴வாஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।

கத²ம் தத்ர ஜீவோக்தி:, தத்ராஹ

தத்ரேத்யாதி³நா ।

யத்³யப்யுபக்ரமே ஜீவஶப்³தோ³ நாஸ்தி ததா²ப்யபஹதபாப்மத்வாதி³கு³ணகமாத்மாநமுபக்ரம்ய தஸ்ய ஜாக்³ரதா³த்³யவஸ்தா²த்ரயோபந்யாஸாத³வஸ்தா²லிங்கே³ந ஜீவநிஶ்சயாத்தஸ்யைவ தே கு³ணா: ஸம்ப⁴வந்தீதி ஸமுதா³யார்த²: ।

இந்த்³ரம் ப்ரஜாபதிர்பூ³தே

ய ஏஷ இதி ।

ப்ராதா⁴ந்யாத³க்ஷிக்³ரஹணம் ஸர்வைரிந்த்³ரியைர்விஷயத³ர்ஶநரூபஜாக்³ரத³வஸ்தா²பந்நமித்யாஹ

த்³ரஷ்டாரமிதி ।

மஹீயமாந: வாஸநாமயைர்விஷயை: பூஜ்யமாந இதி ஸ்வப்நபர்யாயே, தத்³யத்ரேதி ஸுஷுப்திபர்யாயே ச ஜீவமேவ ப்ரஜாபதிர்வ்யாசஷ்ட இத்யந்வய: । யத்ர காலே ததே³தத்ஸ்வபநம் யதா² ஸ்யாத்ததா² ஸுப்த:, ஸம்யகஸ்தோ நிரஸ்த: கரணக்³ராமோ யஸ்ய ஸ ஸமஸ்த:, அத ஏவோபஹ்ருதகரணத்வாத்தத்க்ருதகாலுஷ்யஹீந: ஸம்ப்ரஸந்ந:, ஸ்வப்நம் ப்ரபஞ்சமஜ்ஞாநமாத்ரத்வேந விலாபயதி அதோ(அ)ஜ்ஞாநஸத்த்வாத்முக்தாத்³விலக்ஷண: ப்ராஜ்ஞ ஏஷ ஸ்வசைதந்யேந காரணஶரீரஸாக்ஷீ தஸ்ய ஸாக்ஷ்யஸ்ய ஸத்தாஸ்பூ²ர்திப்ரத³த்வாதா³த்மேத்யர்த²: ।

சதுர்த²பர்யாயே ப்³ரஹ்மோக்தேஸ்தஸ்யைவாபஹதபாப்மத்வாதி³கு³ணா இத்யாஶங்க்ய தஸ்யாபி பர்யாயஸ்ய ஜீவத்வமாஹ

நாஹேதி ।

அஹேதி நிபாத: கே²தா³ர்தே² ।

கி²த்³யமாநோ ஹீந்த்³ர உவாச, ந க²லு ஸுப்த: புமாநயம் ஸம்ப்ரதி ஸுஷுப்த்யவஸ்தா²யாமயம் தே³வத³த்தோ(அ)ஹமித்யேவமாத்மாநம் ஜாநாதி । நோ ஏவ நைவேமாநி பூ⁴தாநி ஜாநாதி கிந்து விநாஶமேவ ப்ராப்தோ ப⁴வதி, நாஹமத்ர போ⁴க்³யம் பஶ்யாமீதி தோ³ஷமுபலப்⁴ய புந: ப்ரஜாபதிமுபஸஸார । தம் தோ³ஷம் ஶ்ருத்வா ப்ரஜாபதிராஹ

ஏதமிதி ।

ஏதஸ்மாத்ப்ரக்ருதாதா³த்மநோ(அ)ந்யத்ராந்யம் ந வ்யாக்²யாஸ்யாமீத்யுபக்ரம்ய 'மக⁴வந்மர்த்யம் வா இத³ம் ஶரீரம்'இதி நிந்தா³பூர்வகம் ஜீவமேவ த³ர்ஶயதீத்யர்த²: । தஸ்மாத்ப்ரஜாபதிவாக்யாத் । அத: ஸம்ப⁴வாஸித்³தே⁴: ।

ஸித்³தா⁴ந்தயதி

தம் ப்ரதீதி ।

அவஸ்தா²த்ரயஶோத⁴நேநாவிர்பூ⁴தத்வம் ஶோதி⁴தத்வமர்த²ஸ்ய வாக்யோத்த²வ்ருத்த்யபி⁴வ்யக்தத்வமித்யர்த²: ।

தர்ஹி ஸூத்ரே பும்லிங்கே³ந ஜீவோக்தி: கத²ம் , ஜ்ஞாநேந ஜீவத்வஸ்ய நிவ்ருத்தத்வாதி³த்யத ஆஹ

பூ⁴தபூர்வேதி ।

ஜ்ஞாநாத்பூர்வமவித்³யாதத்கார்யப்ரதிபி³ம்பி³தத்வரூபம் ஜீவத்வமபூ⁴தி³தி க்ருத்வா ஜ்ஞாநாநந்தரம் ப்³ரஹ்மரூபோ(அ)பி ஜீவநாம்நோச்யத இத்யர்த²: ।

விஶ்வதைஜஸப்ராஜ்ஞதுரீயபர்யாயசதுஷ்டயாத்மகப்ரஜாபதிவாக்யஸ்ய தாத்பர்யமாஹ

ஏததி³தி ।

ஜந்மாநாஶவத்த்வாத் ।

ப்ரதிபி³ம்ப³வத்³பி³ம்ப³தே³ஹோ நாத்மேதி ஜ்ஞாபநார்த²ம் ப்ரஜாபதிரிந்த்³ரவிரோசநௌ ப்ரத்யுவாச, உத³ஶராவ ஆத்மாநமவேக்ஷ்ய யதா³த்மநோ ரூபம் ந விஜாநீத²ஸ்தந்மே ப்³ரூதமித்யாதி³ ப்³ராஹ்மணேநேத்யாஹ

உத³ஶராவேதி ।

உத³கபூர்ணே ஶராவே ப்ரதிபி³ம்பா³த்மாநம் தே³ஹம் த்³ருஷ்ட்வா ஸ்வஸ்யாஜ்ஞாதம் யத்தந்மஹ்யம் வாச்யமித்யுக்தஶ்ருத்யர்த²: । வ்யுத்தா²ப்ய விசார்ய । அபி⁴நிஷ்பத்³யத இத்யத்ரைதது³க்தம் ப⁴வதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கிமுக்தமித்யத ஆஹ

யத³ஸ்யேதி ।

ஜீவத்வரூபேண ஜீவம் ந வ்யாசஷ்டே, லோகஸித்³த⁴த்வாத், கிந்து தமநூத்³ய பரஸ்பரவ்யபி⁴சாரிணீப்⁴யோ(அ)வஸ்தா²ப்⁴யோ விவிச்ய ப்³ரஹ்மஸ்வரூபம் போ³த⁴யதி, அதோ யத்³ப்³ரஹ்ம ததே³வாபஹதபாப்மத்வாதி³த⁴ர்மகம் ந ஜீவ இத்யுக்தம் ப⁴வதி, ஶோதி⁴தஸ்ய ப்³ரஹ்மாபே⁴தே³ந தத்³த⁴ர்மோக்தேரித்யர்த²: । ஏவமவஸ்தோ²பந்யாஸஸ்ய விவேகார்த²த்வாந்ந ஜீவலிங்க³த்வம் , 'ஏதத³ம்ருதமப⁴யமேதப்³ரஹ்ம' இதி லிங்கோ³பேதஶ்ருதிவிரோதா⁴தி³திமந்தவ்யம் ।

நநு ஜீவத்வப்³ரஹ்மத்வவிருத்³த⁴த⁴ர்மவதோ: கத²மபே⁴த³:, தத்ராஹ

ததே³வேதி ।

அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் ஜீவத்வஸ்யாவித்³யாகல்பிதத்வாத³விரோத⁴ இதி மத்வா த்³ருஷ்டாந்தேநாந்வயமாஹ

யாவதி³தி ।

வ்யதிரேகமாஹ

யதே³தி ।

அவித்³யாயாம் ஸத்யாம் ஜீவத்வம் , வாக்யோத்த²ப்ரபோ⁴தா⁴த்தந்நிவ்ருத்தௌ தந்நிவ்ருத்திரித்யாவித்³யகம் ததி³த்யர்த²: ।

ஸம்ஸாரித்வஸ்ய கல்பிதத்வே ஸித்³த⁴ம் நிக³மயதி

ததே³வ சாஸ்யேதி ।

'ஸமுத்தா²ய ஸ்வேந ரூபேணாபி⁴நிஷ்பத்³யதே’ இதி ஶ்ருதிம் வ்யாக்²யாதுமாக்ஷிபதி

கத²ம் புநரித்யாதி³நா ।

கூடஸ்த²நித்யஸ்ய ஸ்வரூபமித்யந்வய: ।

மந:ஸங்கி³நோ ஹி க்ரியயா மலநாஶாத³பி⁴வ்யக்திர்ந து கூடஸ்த²ஸ்யாஸங்கி³ந இத்யாஹ

ஸுவர்ணேதி ।

த்³ரவ்யாந்தரம் பார்தி²வோ மல: । அபி⁴பூ⁴தேத்யஸ்ய வ்யாக்²யாநமநபி⁴வ்யக்தேதி । அஸாதா⁴ரணோ பா⁴ஸ்வரத்வாதி³: । அபி⁴பா⁴வக: ஸௌராலோக: ।

ஜீவஸ்வரூபஸ்யாபி⁴ப⁴வே பா³த⁴கமாஹ

த்³ருஷ்டேதி ।

'விஜ்ஞாநக⁴ந ஏவ’ இதி ஶ்ருத்யா சிந்மாத்ரஸ்தாவதா³த்மா । தச்சைதந்யம் சக்ஷுராதி³ஜந்யவ்ருத்திவ்யக்தம் த்³ருஷ்ட்யாதி³பத³வாச்யம் ஸத்வ்யவஹாராங்க³ம் ஜீவஸ்ய ஸ்வரூபம் ப⁴வதீதி தஸ்யாபி⁴பூ⁴தத்வே த்³ருஷ்டோ வ்யவஹாரோ விருத்⁴யேத । ஹேத்வபா⁴வாத்³வ்யவஹாரோ ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

அஜ்ஞஸ்யாபி ஸ்வரூபம் வ்ருத்திஷு வ்யக்தமித்யங்கீ³கார்யம் , வ்யவஹாரத³ர்ஶநாதி³த்யாஹ

தச்சேதி ।

அந்யதே²த்யுக்தம் ஸ்பு²டயதி

தச்சேதி³தி ।

ஸ்வரூபம் சேஜ்ஜ்ஞாநிந ஏவ வ்யஜ்யேத ஜ்ஞாநாத்பூர்வம் வ்யவஹாரோச்சி²த்திரித்யர்த²: । அத: ஸதை³வ வ்யக்தஸ்வரூபத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஸதா³ வ்ருத்திஷு வ்யக்தஸ்ய வஸ்துதோ(அ)ஸங்க³ஸ்யாத்மந ஆவித்³யகதே³ஹாத்³யவிவேகரூபஸ்ய மலஸங்க³ஸ்ய ஸத்த்வாத்தத்³விவேகாபேக்ஷயா ஸமுத்தா²நாதி³ஶ்ருதிரித்யுத்தரமாஹ

அத்ரேதி ।

வேத³நா ஹர்ஷஶோகாதி³: । அவிவிக்தமிவேதி தாதா³த்ம்யஸ்ய ஸங்க³ஸ்ய கல்பிதத்வமுக்தம் ।

தத்ர கல்பிதஸங்கே³ த்³ருஷ்டாந்த:

யதே²தி ।

ஶ்ருதிக்ருதமிதி ।

த்வம்பதா³ர்த²ஶ்ருத்யா 'யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய: ப்ராணேஷு' இத்யாத்³யயா ஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।

ப்ராணாதி³பி⁴ந்நஶுத்³த⁴த்வம்பதா³ர்த²ஜ்ஞாநஸ்ய வாக்யார்த²ஸாக்ஷாத்கார: ப²லமித்யாஹ

கேவலேதி ।

ஸஶரீரத்வஸ்ய ஸத்யத்வாத்ஸமுத்தா²நமுத்க்ராந்திரிதி வ்யாக்²யேயம் ந விவேக இத்யாஶங்க்யாஹ

ததா² விவேகேதி ।

உக்தஶ்ருத்யநுஸாரேணேத்யர்த²: । ஶரீரேஷ்வஶரீரமவஸ்தி²தமிதி ஶ்ருதேரவிவேகமாத்ரகல்பிதம் ஸஶரீரத்வம் । அதோ விவேக ஏவ ஸமுத்தா²நமித்யர்த²: ।

நநு ஸ்வகர்மார்ஜிதே ஶரீரே போ⁴க³ஸ்யாபரிஹார்யத்வாத்கத²ம் ஜீவத ஏவ ஸ்வரூபாவிர்பா⁴வ இத்யத ஆஹ

ஶரீரஸ்தோ²(அ)பீதி ।

அஶரீரத்வவச்ச²ரீரஸ்த²ஸ்யாபி ப³ந்தா⁴பா⁴வஸ்ம்ருதேர்ஜீவதோ முக்திர்யுக்தேத்யர்த²: ।

அவிருத்³தே⁴ ஶ்ருத்யர்தே² ஸூத்ரஶேஷோ யுக்த இத்யாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

அந்யாத்³ருஶௌ ஸத்யாவித்யர்த²: ।

ஜ்ஞாநாஜ்ஞாநக்ருதாவாவிர்பா⁴வதிரோபா⁴வாவிதி ஸ்தி²தே பே⁴தோ³(அ)ப்யம்ஶாம்ஶித்வக்ருதோ நிரஸ்த இத்யாஹ

ஏவமிதி ।

அம்ஶாதி³ஶூந்யத்வமஸங்க³த்வம் । ஆத்மா த்³ரவ்யத்வவ்யாப்யஜாதிஶூந்ய: விபு⁴த்வாத் , வ்யோமவதி³த்யாத்மைக்யஸித்³தே⁴ர்பே⁴தோ³ மித்²யேத்யர்த²: ।

ப்ரஜாபதிவாக்யாச்ச பே⁴தோ³ மித்²யேத்யாகாங்க்ஷாபூர்வகமாஹ

குதஶ்சேத்யாதி³நா ।

ஏதத்³பே⁴த³ஸ்ய ஸத்யத்வமேவ நாஸ்தீதி குத இத்யந்வய: ।

சா²யாயாம் ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிபரமித³ம் வாக்யம் நாபே⁴த³பரமித்யத ஆஹ

நாபீதி ।

யஸ்ய ஜ்ஞாநாத்க்ருதக்ருத்யதா ஸர்வகாமப்ராப்திஸ்தமாத்மாநமந்விச்சா²வ இதி ப்ரவ்ருத்தயோரிந்த்³ரவிரோசநயோர்யத்³யநாத்மச்சா²யாம் ப்ரஜாபதிர்ப்³ரூயாத்ததா³ ம்ருஷாவாதீ³ ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

ப்ரத²மவத்த்³விதீயாதி³பர்யாயே வ்யாவ்ருத்தாஸ்வவஸ்தா²ஸு அநுஸ்யூதாத்மா ப்³ரஹ்மத்வேநோக்த இத்யாஹ

ததே²தி ।

அவஸ்தா²பே⁴தே³(அ)ப்யநுஸ்யூதௌ யுக்திமாஹ

கிஞ்சேதி ।

ஸுஷுப்தௌ ஜ்ஞாதுர்வ்யாவ்ருத்திமாஶங்க்யாஹ

ததா² த்ருதீய இதி ।

ஸஷுப்தௌ நிர்விகல்பஜ்ஞாநரூப ஆத்மாஸ்தீயத்ர ப்³ருஹதா³ரண்யகஶ்ருதிமாஹ

நஹீதி ।

பு³த்³தே⁴: ஸாக்ஷிணோ நாஶோ நாஸ்தி, நாஶகாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

ஏதமவஸ்தா²பி⁴ரஸங்க³த்வேநோக்த ஆத்மைவ துரீயே(அ)பி ப்³ரஹ்மத்வேநோக்த இத்யாஹ

ததே²தி ।

ஶ்ருதேரேகதே³ஶிவ்யாக்²யாம் தூ³ஷயதி

கேசித்த்விதி ।

ஜீவபரயோர்ப⁴தா³தி³தி பா⁴வ: ।

ஶ்ருதிபா³தா⁴ந்மைவமித்யாஹ

தேஷாமிதி ।

ஸம்நிஹிதோ ஜீவ ஏவ ஸர்வநாமார்த² இத்யர்த²: ।

உக்தஸ்ய புநருக்தௌ பூ⁴ய இதி யுஜ்யதே । தவ து உபக்ராந்தபரமாத்மநஶ்சதுர்த² ஏவோக்தேஸ்தத்³பா³த⁴ இத்யாஹ

பூ⁴ய இதி ।

லோகஸித்³த⁴ஜீவாநுவாதே³ந ப்³ரஹ்மத்வம் போ³த்⁴யத இதி ஸ்வமதமுபஸம்ஹரதி

தஸ்மாதி³தி ।

வ்யாக்²யாநாந்தரஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: । விலயநம் ஶோத⁴நம் । வித்³யயா மஹாவாக்யேநேதி யாவத் ।

யே து ஸம்ஸாரம் ஸத்யமிச்ச²ந்தி தேஷாமித³ம் ஶாரீரகமேவோத்தரமித்யாஹ

அபரே த்வித்யாதி³நா ।

ஶாரீரகஸ்யார்த²ம் ஸங்க்ஷேபேணோபதி³ஶதி

ஏக ஏவேதி ।

அவித்³யாமாயயோர்பே⁴த³ம் நிரஸிதும் ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் , ஆவரணவிக்ஷேபஶக்திரூபஶப்³த³ப்ரவ்ருத்திநிமித்தபே⁴தா³த்ஸஹப்ரயோக³: । ப்³ரஹ்மைவாவித்³யயா ஸம்ஸரதி ந ததோ(அ)ந்யோ ஜீவ இதி ஶாரீரகார்த² இத்யர்த²: ।

தர்ஹி ஸூத்ரகார: கிமிதி பே⁴த³ம் ப்³ரூதே, தத்ராஹ

யஸ்த்த்விதி ।

பரமாத்மநோ(அ)ஸம்ஸாரித்வஸித்³யர்த²ம் ஜீவாத்³பே⁴த³ம் த்³ரட⁴யதி । தஸ்யாஸம்ஸாரித்வநிஶ்சயாபா⁴வே தத³பே⁴தோ³க்தாவபி ஜீவஸ்ய ஸம்ஸாரித்வாநபாயாதி³த்யர்த²: ।

அதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய கல்பிதாத்³பே⁴தே³(அ)பி கல்பிதஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நாந்ந ப்ருத²க்ஸத்த்வமித்யாஹ

ஜீவஸ்யத்விதி ।

கல்பிதபே⁴தா³நுவாத³ஸ்ய ப²லமாஹ

ஏவம் ஹீதி ।

ஸூத்ரேஷ்வபே⁴தோ³ நோக்த இதி ப்⁴ராந்திம் நிரஸ்யதி

ப்ரதிபாத்³யமிதி ।

ஆத்மேதி தூபக³ச்ச²ந்தீத்யாதி³ஸூத்ராண்யாதி³பதா³ர்த²: ।

நந்வத்³வைதஸ்ய ஶாஸ்த்ரார்த²த்வே த்³வைதாபேக்ஷவிதி⁴விரோத⁴: தத்ராஹ

வர்ணிதஶ்சேதி ।

அத்³வைதமஜாநத: கல்பிதத்³வைதாஶ்ரயா வித⁴யோ ந விது³ஷ இதி ஸர்வமுபபந்நமித்யர்த²: ॥ 19 ॥

ஏவம் ப்ரஜாபதிவாக்யே ஜீவாநுவாதே³ந ப்³ரஹ்மண ஏவாபஹதபாப்மத்வாத்³யுக்தேர்ஜீவே தத³ஸம்ப⁴வாந்ந ஜீவோ த³ஹர இத்யுக்தம் । தர்ஹி ஜீவபராமர்ஶஸ்ய கா க³திரித்யத ஆஹ

அந்யார்த²ஶ்சேதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

அதே²த்யாதி³நா ।

ப்ரக்ருதே த³ஹரே விஶேஷோ கு³ணஸ்தது³பதே³ஶோ(அ)பி நேத்யர்த²: ।

தத்ர த³ஹரவாக்யஶேஷரூபம் ஸம்ப்ரஸாத³வாக்யமாஶங்காபூர்வகம் த³ஹரப்³ரஹ்மபரத்வேந வ்யாசஷ்டே

கத²மித்யாதி³நா ॥ 20 ॥

உபாஸ்யத்வாத³ல்பத்வமுக்தமிதி வ்யாக்²யாய ஶ்ருத்யா நிரஸ்தமித்யர்தா²ந்தரமாஹ

ஶ்ருத்யைவ சேத³மிதி ।

ஏவம் த³ஹரவாக்யம் ப்ரஜாபதிவாக்யம் ச ஸகு³ணே நிர்கு³ணே ச ஸமந்விதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 21 ॥

அநுக்ருதேஸ்தஸ்ய ச । முண்ட³கவாக்யமுதா³ஹரதி

ந தத்ரேதி ।

தஸ்மிந் ப்³ரஹ்மணி விஷயே ந பா⁴தி, தம் ந பா⁴ஸயதீதி யாவத் ।

யதா³ சந்த்³ரபா⁴ஸ்கராதி³ர்ந பா⁴ஸயதி ததா³ அல்பதீ³ப்தேரக்³நே: கா கதே²த்யாஹ

குத இதி ।

கிஞ்ச ஸர்வஸ்ய ஸூர்யாதே³ஸ்தத்³பா⁴ஸ்யத்வாந்ந தத்³பா⁴ஸகத்வமித்யாஹ

தமேவேதி ।

அநுக³மநவத³நுமாநம் ஸ்வக³தமிதி ஶங்காம் நிரஸ்யதி

தஸ்யேதி ।

தத்ரேதி ஸப்தம்யா: ஸதி விஷயே ச ஸாதா⁴ரண்யாத்ஸம்ஶயமாஹ

தத்ரேதி ।

பூர்வத்ராத்மஶ்ருத்யாதி³ப³லாதா³காஶஶப்³த³ஸ்ய ரூடி⁴த்யாகா³தீ³ஶ்வரே வ்ருத்திராஶ்ரிதா । ததே²ஹாபி ஸதிஸப்தமீப³லாத்³வர்தமாநார்த²த்யாகே³ந யஸ்மிந்ஸதி ஸூர்யாத³யோ ந பா⁴ஸ்யந்தி ஸ தேஜோவிஶேஷ உபாஸ்ய இதி ப⁴விஷ்யத³ர்தே² வ்ருத்திராஶ்ரயணீயா ।

அது⁴நா பா⁴ஸமாநே ஸூர்யாதௌ³ ந பா⁴தீதி விரோதா⁴தி³தி த்³ருஷ்டாந்தேந பூர்வபக்ஷயதி

தேஜோதா⁴துரிதி ।

தேஜோதா⁴நம் , நிர்கு³ணஸ்வயஞ்ஜ்யோதிராத்மஜ்ஞாநமித்யுப⁴யத்ர ப²லம் ।

தேஜோதா⁴துத்வே லிங்க³மாஹ

தேஜோதா⁴தூநாமிதி ।

யத்தேஜஸோ(அ)பி⁴பா⁴வகம் தத்தேஜ இதி வ்யாப்திமாஹ

தேஜ:ஸ்வபா⁴வகமிதி ।

யஸ்மிந்ஸதி யந்ந பா⁴தி தத³நு தத்³பா⁴தீதி விருத்³த⁴மித்யத ஆஹ

அநுபா⁴நமிதி ।

ததோ நிக்ருஷ்டபா⁴நம் விவக்ஷிதமிதி பா⁴வ: ।

முக்²யஸம்ப⁴வே விவக்ஷாநுபபத்தே: முக்²யாநுபா⁴நலிங்கா³த்ஸர்வபா⁴ஸக: பரமாத்மா ஸ்வப்ரகாஶகோ(அ)த்ர க்³ராஹ்ய இதி ஸித்³தா⁴ந்தமாஹ

ப்ராஜ்ஞ இதி ।

ப்ராஜ்ஞத்வம் ஸ்வப்ரகாஶகத்வம் பா⁴ஸகத்வார்த²முக்தம் ।

தத்ர ஶ்ருதிமாஹ

பா⁴ரூப இதி ।

மாநாபா⁴வாச்ச தேஜோதா⁴துர்ந க்³ராஹ்ய இத்யாஹ

ந த்விதி ।

கிஞ்ச ஸூர்யாத³யஸ்தேஜோந்தரபா⁴நமநு ந பா⁴ந்தி, தேஜஸ்த்வாத் , ப்ரதீ³பவதி³த்யாஹ

ஸமத்வாச்சேதி ।

யோ(அ)யமநுகரோதி ஸ தஜ்ஜாதீய இதி நியமோ நாஸ்தீத்யாஹ

நாயமேகாந்த இதி ।

பௌநருக்த்யமாஶங்க்யோக்தாநுவாத³பூர்வகம் ஸூத்ரோக்தம் ஹேத்வந்தரம் வ்யாசஷ்டே

அநுக்ருதேரிதி ।

'தமேவ பா⁴ந்தம்’ இத்யேவகாரோக்தம் தத்³பா⁴நம் விநா ஸர்வஸ்ய ப்ருத²க்³பா⁴நாபா⁴வரூபமநுபா⁴நமநுக்ருதேரித்யநேநோக்தம்

தஸ்ய சேதி ।

ஸர்வபா⁴ஸகத்வமுக்தமித்யபௌநருக்த்யமித்யர்த²: ।

ஆத்மந: ஸூர்யாதி³பா⁴ஸகத்வம் ஶ்ருத்யந்தரப்ரஸித்³த⁴மவிருத்³த⁴ம் சேத்யாஹ

தத்³தே³வா இதி ।

ஸர்வஶப்³த³: ப்ரக்ருதஸூர்யாதி³வாசகத்வேந வ்யாக்²யாத: ।

ஸம்ப்ரதி தஸ்யாஸங்குசத்³வ்ருத்திதாம் மத்வார்தா²ந்தரமாஹ

அத²வேதி ।

தத்ரேதி ஸர்வநாமஶ்ருத்யா ப்ரக்ருதம் ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யமித்யாஹ

ந தத்ர ஸூர்ய இதி ।

கிஞ்ச ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மபரபூர்வமந்த்ராகாங்க்ஷாபூரகத்வாத³யம் மந்த்ரோ ப்³ரஹ்மபர இத்யாஹ

அநந்தரம் சேதி ।

ஹிரண்மயே ஜ்யோதிர்மயே அந்நமயாத்³யபேக்ஷயா பரே கோஶே ஆநந்த³மயாக்²யே புச்ச²ஶப்³தி³தம் ப்³ரஹ்ம விரஜமாக³ந்துகமலஶூந்யம் , நிஷ்கலம் நிரவயவம் , ஶுப்⁴ரம் நைஸர்கி³கமலஶூந்யம் , ஸூர்யாதி³ஸாக்ஷிபூ⁴தம் ப்³ரஹ்மவித்ப்ரஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।

ஸதிஸப்தமீபக்ஷமநுவத³தி

யத³பீதி ।

ஸூர்யாத்³யபி⁴பா⁴வகதேஜோதா⁴தௌ ப்ராமாணிகே தஸ்யேஹ க்³ரஹணஶங்கா ஸ்யாத் , ந தத்ர ப்ரமாணமஸ்தீத்யாஹ

தத்ரேதி ।

ஸித்³தா⁴ந்தே தத்ரேதி வாக்யார்த²: ।

கத²மித்யாஶங்க்யாஹ

ப்³ரஹ்மண்யபீதி ।

ஸதிஸப்தமீபக்ஷே ந பா⁴தீதி ஶ்ருதம் வர்தமாநத்வம் த்யக்த்வா தஸ்மிந்ஸதி ந பா⁴ஸ்யந்தீத்யஶ்ருதப⁴விஷ்யத்த்வம் கல்பநீயம் ப்ரத்யக்ஷவிரோத⁴நிராஸாய । விஷயஸப்தமீபக்ஷே து ந பா⁴ஸயதீத்யஶ்ருதணிஜத்⁴யாஹாரமாத்ரம் கல்ப்யம் ந ஶ்ருதத்யாக³ இதி லாக⁴வம் , அதோ ப்³ரஹ்மணி விஷயே ஸூர்யாதே³ர்பா⁴ஸகத்வநிஷேதே⁴ந ப்³ரஹ்மபா⁴ஸ்யத்வமுச்யத இத்யர்த²: । யேநாந்யாபா⁴ஸ்யத்வேந ஹேதுநா ஸூர்யாத³யஸ்தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி விஷயே பா⁴ஸகா: ஸ்யுஸ்ததா² து ப்³ரஹ்மாந்யேந நோபலப்⁴யதே ஸ்வப்ரகாஶத்வாதி³தி யோஜநா ।

உக்தமேவ ஶ்ருத்யந்தரேண த்³ரட⁴யதி

ப்³ரஹ்மேதி ।

ஸ்வப்ரகாஶத்வே(அ)ந்யாபா⁴ஸ்யத்வே ச ஶ்ருதித்³வயம் । க்³ரஹணாயோக்³யத்வாத³க்³ராஹ்ய இத்யர்த²: ॥ 22 ॥

ணிஜத்⁴யாஹாரபக்ஷே ஸ்ம்ருதிப³லமப்யஸ்தீத்யாஹ

அபிசேதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

அபிசேதி ।

அபா⁴ஸ்யத்வே ஸர்வபா⁴ஸகத்வே ச ஶ்லோகத்³வயம் த்³ரஷ்டவ்யம் । தஸ்மாத³நுபா⁴நமந்த்ரோ ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வித இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 23 ॥

ஶப்³தா³தே³வ ப்ரமித: । காட²கவாக்யம் பட²தி

அங்கு³ஷ்டே²தி ।

புருஷ: பூர்ணோ(அ)ப்யாத்மநி தே³ஹமத்⁴யே அங்கு³ஷ்ட²மாத்ரே ஹ்ருத³யே திஷ்ட²தீத்யங்கு³ஷ்ட²மாத்ர இத்யுச்யதே, தஸ்யைவ பரமாத்மத்வவாதி³வாக்யாந்தரமாஹ

ததே²தி ।

அதூ⁴மகமிதி பட²நீயம் ।

யோ(அ)ங்கு³ஷ்ட²மாத்ரோ ஜீவ: ஸ வஸ்துதோ நிர்தூ⁴மஜ்யோதிர்வந்நிர்மலப்ரகாஶரூப இதி தமர்த²ம் ஸம்ஶோத்⁴ய தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வமாஹ

ஈஶாந இதி ।

தஸ்யாத்³விதீயத்வமாஹ

ஸ ஏவேதி ।

காலத்ரயே(அ)பி ஸ ஏவாஸ்தி நாந்யத்கிஞ்சித் । யந்நசிகேதஸா ப்ருஷ்டம் ப்³ரஹ்ம ததே³ததே³வேத்யர்த²: ।

பரிமாணேஶாநஶப்³தா³ப்⁴யாம் ஸம்ஶயமாஹ

தத்ரேதி ।

யதா²நுபா⁴நாதி³லிங்கா³த்ணிஜத்⁴யாஹரேண ஸூர்யாத்³யகோ³சரோ ப்³ரஹ்மேத்யுக்தம் ததா² ப்ரத²மஶ்ருதபரிமாணலிங்கா³ஜ்ஜீவப்ரதீதாவீஶாநோ(அ)ஸ்மீதி த்⁴யாயேதி³தி வித்⁴யத்⁴யாஹரேண த்⁴யாநபரம் வாக்யமிதி பூர்வபக்ஷயதி

தத்ர பரிமாணேதி ।

பூர்வபக்ஷே ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யா ஜீவோபாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே து ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மைக்யஜ்ஞாநம் ப²லமிதி மந்தவ்யம் । ஆயாமோ தை³ர்க்⁴யம் , விஸ்தாரோ மஹத்த்வமிதி பே⁴த³: ।

கயாசிதி³தி ।

அங்கு³ஷ்ட²மாத்ரஹ்ருத³யஸ்ய விஜ்ஞாநஶப்³தி³தபு³த்³த்⁴யபே⁴தா³த்⁴யாஸகல்பநயேத்யர்த²: ।

ஸ்ம்ருதிஸம்வாதா³த³ப்யங்கு³ஷ்ட²மாத்ரோ ஜீவைத்யாஹ

ஸ்ம்ருதேஶ்சேதி ।

அத² மரணாநந்தரம் யமபாஶௌர்ப³த்³த⁴ம் கர்மவஶம் ப்ராப்தமித்யர்த²: ।

தத்ராபீஶ்வர: கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

நஹீதி ।

'ப்ரப⁴வதி ஸம்யமநே மமாபி விஷ்ணு:’ இதி யமஸ்யேஶ்வரநியம்யத்வஸ்மரணாதி³தி பா⁴வ: ।

பூ⁴தப⁴வ்யஸ்வேத்யுபபதா³த்³பா³த⁴காபா⁴வாச்ச ஈஶாந இதீஶத்வஶப்³தா³ந்நிரங்குஶமீஶிதா பா⁴தீதி ஶ்ருத்யா லிங்க³ம் பா³த்⁴யமிதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி

பரமாத்மைவேதி ।

ப்ரகரணாச்ச ப்³ரஹ்மபரமித³ம் வாக்யமித்யாஹ

ஏததி³தி ।

ஶப்³தோ³ வாக்யம் லிங்கா³த்³து³ர்ப³லமித்யாஶங்க்யாஹஶப்³தா³தி³தி ॥ 24 ॥

கர: ஸகநிஷ்டோ²(அ)ரத்நி: । முக்²யாங்கு³ஷ்ட²மாத்ரோ ஜீவோ க்³ருஹ்யதாம் கிம் கௌ³ணக்³ரஹணேநேத்யத ஆஹ

ந சாந்ய இதி ।

ஸதி ஸம்ப⁴வே முக்²யக்³ரஹோ ந்யாய்ய: । அத்ர து ஶ்ருதிவிரோதா⁴த³ஸம்ப⁴வ இதி கௌ³ணக்³ரஹ இத்யர்த²: ।

மநுஷ்யாநேவேதி ।

த்ரைவர்ணிகாநேவேத்யர்த²: । ஶக்தத்வாதி³த்யநேந பஶ்வாதீ³நாம் தே³வாநாம்ருஷீணாம் சாதி⁴காரோ வாரித: । தத்ர பஶ்வாதீ³நாம் ஶாஸ்த்ரார்த²ஜ்ஞாநாதி³ஸாமக்³ர்யபா⁴வாத்கர்மண்யஶக்தி: । இந்த்³ராதே³: ஸ்வதே³வதாகே கர்மணி ஸ்வோத்³தே³ஶேந த்³ரவ்யத்யாகா³யோகா³த³ஶக்தி: । ருஷீணாமார்ஷேயவரணே ருஷ்யந்தராபா⁴வாத³ஶக்தி: । அர்தி²த்வாதி³த்யநேந நிஷ்காமாநாம் முமுக்ஷூணாம் ஸ்தா²வராணாம் சாதி⁴காரோ வாரித: । தத்ர முமுக்ஷூணாம் ஶுத்³த்⁴யர்தி²த்வே நித்யாதி³ஷ்வதி⁴காரோ ந காம்யேஷு । ஶுத்³த⁴சித்தாநாம் மோக்ஷார்தி²த்வே ஶ்ரவணாதி³ஷு வ்யஞ்ஜகேஷ்வதி⁴காரோ ந கர்மஸ்விதி மந்தவ்யம் ।

ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴காரம் நிரஸ்யதி

அபர்யுத³ஸ்தத்வாதி³தி ।

ஶூத்³ரோ 'யஜ்ஞே(அ)வநக்லுப்த:' இதி பர்யுதா³ஸாத் , 'உபநயீத தமத்⁴யாபயீத' இதி ஶாஸ்த்ராச்ச ந ஶூத்³ரஸ்ய வைதி³கே கர்மண்யதி⁴கார: । தஸ்யைகஜாதித்வஸ்ம்ருதேரூபநயநப்ரயுக்தத்³விஜாதித்வாபா⁴வேந வேதா³த்⁴யயநாபா⁴வாத் ।

அத்ராபேக்ஷிதோ ந்யாய: ஷஷ்டா²த்⁴யாயே வர்ணித இத்யாஹ

வர்ணிதமிதி ।

'ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இத்யாதி³ஶாஸ்த்ரஸ்யாவிஶேஷேண ஸர்வாந்ப²லார்தி²ந: ப்ரதி ப்ரவ்ருத்தத்வாத் , ப்ராணிமாத்ரஸ்ய ஸுகா²ர்தி²த்வாச்ச ப²லார்தே² கர்மணி பஶ்வாதீ³நாமப்யதி⁴கார இத்யாஶங்க்யோக்தரீத்யாதேஷாம் ஶக்தத்வாத்³யபா⁴வாத்ஸ்வர்க³காமபத³ம் மநுஷ்யபரதயா ஸங்கோச்ய மநுஷ்யாதி⁴காரத்வே ஸ்தா²பிதே சாதுர்வர்ண்யாதி⁴காரித்வமாஶங்க்ய 'வஸந்தே ப்³ராஹ்மணோ(அ)க்³நீநாத³தீ⁴த க்³ரீஷ்மே ராஜந்ய: ஶரதி³ வைஶ்ய:' இதி த்ரயாணாமேவாக்³நிஸம்ப³ந்த⁴ஶ்ரவணாத்தேஷாமேவாதி⁴கார இதி வர்ணிதமித்யர்த²: ।

அஸ்து, ப்ரஸ்துதே கிமாயாதம் , தத்ராஹ

மநுஷ்யாணாம் சேதி ।

ப்ராயேண ஸப்தவிதஸ்திபரிமிதோ மநுஷ்யதே³ஹ இத்யர்த²: ।

ஏவமங்கு³ஷ்ட²ஶப்³தோ³ ஹ்ருத்பரிமாணவாசகஸ்தத்ரஸ்த²ம் ப்³ரஹ்ம லக்ஷயதீத்யுக்தம் । ஸம்ப்ரதி தச்ச²ப்³தே³நாங்கு³ஷ்ட²மாத்ரம் ஜீவமநூத்³யாயமீஶாந இதி ப்³ரஹ்மாபே⁴தோ³ போ³த்⁴ய இதி வக்துமநுவத³தி

யத³பீதி ।

ப்ரதிபாத்³யாபே⁴த³விரோதா⁴த³நுவாத்³யாங்கு³ஷ்ட²மாத்ரத்வம் பா³த்⁴யம் , தாத்பர்யார்த²ஸ்ய ப³லவத்த்வாதி³த்யாஹ

ததி³தி ।

க்வசித் 'அஸ்தூ²லம்' இத்யாதௌ³ । க்வசித் 'தத்த்வமஸி' இத்யாதௌ³ । [நநு பரமாத்மநோ(அ)ங்கு³ஷ்ட²பரிமாணத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீதி ஸூத்ரகாரேண ஹ்ருத³யாபேக்ஷமங்கு³ஷ்ட²மாத்ரத்வமுக்தம் , த்³விவிதே⁴த்யாதி³பா⁴ஷ்யாத்து ஜீவமுத்³தி³ஶ்ய ப்³ரஹ்மத்வபோ³த⁴நமிதி ப்ரதீயத இதி ஸூத்ரார்தா²ஸ்பர்ஶித்வாத்³பா⁴ஷ்யமநுபபந்நமிதி சேத் , ந, பா⁴ஷ்யதாத்பர்யாநபி⁴ஜ்ஞாநாத் । கட²வல்லீவாக்யஸ்யாவாந்தரதாத்பர்யமேகம் மஹாதாத்பர்யம் சைகம் । தத்ராவாந்தரதாத்பர்யமுபாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி, மஹாதாத்பர்யம் ச ஜ்ஞேயே ப்³ரஹ்மணி । அத ஏவ பா⁴ஷ்யகாரைர்வாக்யத்³வயோபந்யாஸ:க்ருத: । அத ஏவோபாஸநாப²லம் கட²வல்ல்யாமேவ 'ஶதம் சைகா ச ஹ்ருத³யஸ்ய நாட்³ய:' இத்யாதி³நா போ³தி⁴தம் । அத ஏவ சதுர்தா²த்⁴யாயே த்³விதீயசரணே 'ததோ³க:' இதி ஸூத்ரே ஹார்த³வித்³யாம் ப்ரக்ருத்ய ஸமாமநந்தி இதி பா⁴ஷ்யகாரை: ப்ரத²மவாக்யஸ்ய உபாஸ்யே ப்³ரஹ்மணி தாத்பர்யமிதி ப்ரகடீக்ருதம் । இத்த²ம் சாத்ரத்யபா⁴ஷ்யம் மஹாதாத்பர்யாபி⁴ப்ராயகமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் । ராமாநுஜபா⁴ஷ்யக்ருதா து பூர்வபக்ஷோ(அ)ஸ்மத்³பா⁴ஷ்யதாத்பர்யாஜ்ஞாநேநைவ க்ருத இத்யவதே⁴யம் । ]

ஏகத்வார்தே² வாக்யஶேஷமநுகூலயதி

ஏதமிதி ।

ஶ்ருதிர்யமோ வா த்³ரஷ்டவ்ய: । தம் ஜீவம் ப்ரவ்ருஹேத்ப்ருத²க்குர்யாத் , தை⁴ர்யேண ப³லவதி³ந்த்³ரியநிக்³ரஹாதி³நா, தம் விவிக்தமாத்மாநம் ஶுக்லம் ஸ்வப்ரகாஶமம்ருதம் கூடஸ்த²ம் ப்³ரஹ்ம ஜாநீயாதி³த்யர்த²: । தஸ்மாத்கட²வாக்யம் ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மணி ஜ்ஞேயே ஸமந்விதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 25 ॥

ஶாஸ்த்ரஸ்ய மநுஷ்யாதி⁴காரத்வே தே³வாதீ³நாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமப்யநதி⁴கார: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ

தது³பர்யபி பா³த³ராயண: ஸம்ப⁴வாத் ।

நநு ஸமந்வயாத்⁴யாயே(அ)தி⁴காரசிந்தா ந ஸங்க³தேத்யத ஆஹ

அங்கு³ஷ்டே²தி ।

ஸ்ம்ருதஸ்யோபேக்ஷாநர்ஹத்வம் ப்ரஸங்க³: । அத்ர மநுஷ்யாதி⁴காரத்வோக்த்யா ஸ்ம்ருதாநாம் தே³வாதி³நாம் வேதா³ந்தஶ்ரவணாதா³வதி⁴காரோ(அ)ஸ்தி ந வேதி ஸந்தே³ஹே போ⁴கா³ஸக்தாநாம் வைராக்³யாத்³யஸம்ப⁴வாந்நேதி ப்ராப்தே ஸித்³தா⁴ந்தமாஹ

பா³ட⁴மிதி ।

ஏவமதி⁴காரவிசாராத்மகாதி⁴கரணத்³வயஸ்ய ப்ராஸங்கி³கீ ஸங்க³தி: । அத்ர பூர்வபக்ஷே தே³வாதி³நாம் ஜ்ஞாநாநதி⁴காராத்³தே³வத்வப்ராப்தித்³வாரா க்ரமமுக்திப²லாஸு த³ஹராத்³யுபாஸநாஸு க்ரமமுக்த்யர்தி²நாம் மநுஷ்யாணாமப்ரவ்ருத்தி: ப²லம் , ஸித்³தா⁴ந்தே து ப்ரவ்ருத்தி: । உபாஸநாபி⁴ர்தே³வத்வம் ப்ராப்தாநாம் ஶ்ரவணாதி³நா ஜ்ஞாநாந்முக்திஸம்ப⁴வாதி³தி ஸப²லோ(அ)யம் விசார: ।

நநு போ⁴கா³ஸக்தாநாம் தேஷாம் மோக்ஷார்தி²த்வாபா⁴வாந்நாதி⁴கார இத்யத ஆஹ

அர்தி²த்வம் தாவதி³தி ।

விகாரத்வேநாந்ருதவிஷயஸுக²ஸ்ய க்ஷயாஸூயாதி³தோ³ஷத்³த³ஷ்ட்யா நிரதிஶயஸுக²மோக்ஷார்தி²த்வம் ஸத்த்வப்ரக்ருதீநாம் தே³வாநாம் ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

நந்விந்த்³ராய ஸ்வாஹேத்யாதௌ³ சதுர்த்²யந்தஶப்³தா³திரிக்தா விக்³ரஹவதீ தே³வதா நாஸ்தி, ஶப்³த³ஸ்ய சாஸாமர்த்²யாந்நாதி⁴கார இத்யத ஆஹ

ததே²தி ।

அர்தி²த்வவதி³த்யர்த²: ।

அபர்யுத³ஸ்தத்வமாஹ

நசதேஷாமிதி ।

'ஶூத்³ரோ யஜ்ஞே நவக்ல்ருப்த:' இதிவத்³தே³வாதீ³நாம் வித்³யாதி⁴காரநிஷேதோ⁴ நாஸ்தீத்யர்த²: ।

நநு விக்³ரஹவத்த்வேந த்³ருஷ்டஸாமர்த்²யே ஸத்யப்யுபநயநாபா⁴வாச்சா²ஸ்த்ரீயம் ஸாமர்த்²யம் நாஸ்தீத்யத ஆஹ

ந சேதி ।

ஜந்மாந்தராத்⁴யயநப³லாத்ஸ்வயமேவ ப்ரதிபா⁴தா: ஸ்ம்ருதா வேதா³ யேஷாம் தே ததா² தத்³பா⁴வாதி³த்யர்த²: । பா³லாதி³ஷு ப்ரவிஷ்டபிஶாசாதீ³நாம் வேதோ³த்³கோ⁴ஷத³ர்ஶநாத்³தே³வயோநீநாம் ஜந்மாந்தரஸ்மரணமஸ்தீதி ஸ்ம்ருதவேதா³ந்தாநாமர்த²விசாரோ யுக்த இத்யர்த²: ।

தே³வாநாம்ருஷீணாம் ச வித்³யாதி⁴காரே காரணமர்தி²த்வாதி³கமுக்த்வா ஶ்ரௌதம் கு³ருகுலவாஸாதி³லிங்க³மாஹ

அபிசேதி ।

நநு ப்³ரஹ்மவித்³யா தே³வாதீ³ந்நாதி⁴கரோதி, வேதா³ர்த²த்வாத் , அக்³நிஹோத்ரவதி³த்யத ஆஹ

யத³பீதி ।

தே³வாநாம் கர்மஸு நாதி⁴கார:, தே³வதாந்தராணாமுத்³தே³ஶ்யாநாமபா⁴வாதி³தி ப்ரத²மஸூத்ரார்த²: । ருஷீணாமநதி⁴கார:, ருஷ்யந்தராபா⁴வாத்³ருஷியுக்தே கர்மண்யஶக்தேரிதி த்³விதீயஸூத்ரார்த²: ।

அஸாமர்த்²யமுபாதி⁴ரிதி பரிஹரதி

ந ததி³தி ।

அஸாமர்த்²யரூபம் காரணமித்யர்த²: । ந ஹ்யஸ்தி யேநாஸாமர்த்²யம் ஸ்யாதி³தி ஶேஷ: । 'தத்³யோ யோ தே³வாநாம் ப்ரத்யபு³த்⁴யத ஸ ஏவ தத³ப⁴வத்தத²ர்ஷீணாம்' இதிவாக்யபா³தோ⁴(அ)ப்யநுமாநஸ்ய த்³ரஷ்டவ்ய: ।

நநு தே³வாதீ³ந்ப்ரத்யங்கு³ஷ்ட²மாத்ரஶ்ருதி: கத²ம் , தேஷாம் மஹாதே³ஹத்வேந ஹ்ருத³யஸ்யாஸ்மத³ங்கு³ஷ்ட²மாத்ரத்வாபா⁴வாத் । அத: ஶ்ருதிஷு தேஷாம் நாதி⁴கார இத்யத ஆஹ

தே³வாத்³யதி⁴காரே(அ)பீதி ॥ 26 ॥

நநு மந்த்ராதீ³நாம் ப்ரதீயமாநவிக்³ரஹவத்த்வே தாத்பர்யம் கல்பயித்வா தே³வாதீ³நாமதி⁴கார உக்த:, ஸ சாயுக்த:, அந்யபராணாம் தேஷாம் ப்ரத்யக்ஷாதி³விரோதே⁴ந ஸ்வார்தே² தாத்பர்யகல்பநாநுபபத்தேரித்யாக்ஷிப்ய ஸூத்ரசதுஷ்டயேந பரிஹரதி

விரோத⁴:கர்மணீத்யாதி³நா ।

வர்ண்யேத, தர்ஹீதி ஶேஷ: । ஸ்வரூபம் விக்³ரஹ: ।

அப்⁴யுபக³மே ப்ரத்யக்ஷேண தே³வதா த்³ருஶ்யேத, நச த்³ருஶ்யதே, அதோ யோக்³யாநுபலப்³த்⁴யா தே³வதாயா விக்³ரஹவத்யா அபா⁴வாத்ஸம்ப்ரதா³நகாரகாபா⁴வேந கர்மநிஷ்பத்திர்ந ஸ்யாதி³த்யாஹ

ததா³ சேதி ।

விக்³ரஹஸ்யாங்க³த்வமுபலப்³தி⁴பா³தி⁴தம் யுக்த்யா ச ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ

ந சேதி ।

தஸ்மாத³ர்தோ²பஹிதஶப்³த³ ஏவ தே³வதா, தஸ்யா அசேதநத்வாந்ந வித்³யாதி⁴கார இதி ஶங்கார்த²: ।

பரிஹரதி

நாயமிதி ।

ஏகஸ்யாபி தே³வஸ்ய யோக³ப³லாத³நேகதே³ஹப்ராப்தி: ஶ்ருதிஸ்ம்ருதித³ர்ஶநாத்ஸம்ப⁴வதி । அதோ ந கர்மணி விரோத⁴ இதி வ்யாசஷ்டே

கஸ்மாதி³த்யாதி³நா ।

வைஶ்வதே³வஶஸ்த்ரே ஶஸ்யமாநதே³வா: கதீதி ஶாகல்யேந ப்ருஷ்டோ யாஜ்ஞவல்க்யோ நிவிதா³ 'த்ரயஶ்ச' இத்யாதி³ரூபயோத்தரம் த³தௌ³ । நிவிந்நாம ஶஸ்யமாநதே³வஸங்க்²யாவாசக: ஶப்³த³: । ஷட³தி⁴காநி த்ரீணி ஶதாநி த்ரீணி ஸஹஸ்ராணீதி ஸங்க்²யோக்தௌ ஸங்க்²யேயஸ்வரூபப்ரஶ்நே, மஹிமாநோ விபூ⁴தய: ஸர்வே தே³வா ஏஷாம் த்ரயஸ்த்ரிம்ஶத்³தே³வாநாமதோ(அ)ஷ்டௌ வஸவ ஏகாத³ஶ ருத்³ரா த்³வாத³ஶாதி³த்யா இந்த்³ர: ப்ரஜாபதிஶ்சேதி த்ரயஸ்த்ரிம்ஶதே³வாஸ்தே(அ)பி ஷண்ணாமக்³நிப்ருதி²வீவாய்வந்தரிக்ஷாதி³த்யதி³வாம் மஹிமாநஸ்தே(அ)பி ஷட்ஸு தே³வேஷ்வந்தர்ப⁴வந்தி । ஷட்தே³வாஸ்த்ரிஷு லோகேஷு த்ரயஶ்ச த்³வயோரந்நப்ராணயோர்த்³வை ச ஏகஸ்மிந்ப்ராணே ஹிரண்யக³ர்பே⁴(அ)ந்தர்ப⁴வத இதி த³ர்ஶிதமித்யர்த²: । த்ரயஸ்த்ரிம்ஶதோ(அ)பி தே³வாநாமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

த³ர்ஶநம் ஶ்ரௌதம் வ்யாக்²யாய ஸ்மார்தம் வ்யாசஷ்டே

ததா² ஸ்ம்ருதிரிதி ।

ப³லம் யோக³ஸித்³தி⁴ம் । 'அணிமா மஹிமா சைவ லகி⁴மா ப்ராப்திரீஶிதா । ப்ராகாம்யம் ச வஶித்வம் ச யத்ரகாமாவஸாயிதா' ॥ இத்யஷ்டைஶ்வர்யாணி । க்ஷணேந அணுர்மஹாந் லகு⁴ர்கு³ருஶ்ச ப⁴வதி யோகீ³ । அங்கு³ல்யா சந்த்³ரஸ்பர்ஶ: ப்ராப்தி: । ஈஶிதா ஸ்ருஷ்டிஶக்தி: । ப்ராகாம்யமிச்சா²நாபி⁴கா⁴த: । வஶித்வம் நியமநஶக்தி: । ஸங்கல்பமாத்ராதி³ஷ்டலாபோ⁴ யத்ரகாமாவஸாயிதேதி பே⁴த³: । ஆஜாநஸித்³தா⁴நாம் ஜந்மநா ஸித்³தா⁴நாமித்யர்த²: ।

ப²லிதமாஹ

அநேகேதி ।

அநேகேஷு கர்மஸ்வேகஸ்ய ப்ரதிபத்திரங்க³பா⁴வ: ।

தஸ்ய லோகே த³ர்ஶநாதி³தி வக்தும் வ்யதிரேகமாஹ

க்வசிதே³க இதி ।

ப்ரக்ருதோபயுக்தமந்வயத்³ருஷ்டாந்தமாஹ

க்வசிச்சேதி ॥ 27 ॥

கர்மண்யவிரோத⁴மங்கீ³க்ருத்ய ஶப்³த³ப்ராமாண்யவிரோத⁴மாஶங்க்ய பரிஹரதி -

ஶப்³த³ இதி சேதி³தி ।

மா ப்ரஸஞ்ஜி ப்ரஸக்தோ மா பூ⁴ந்நாமேத்யர்த²: ।

ஔத்பத்திகஸூத்ரே ஶப்³தா³ர்த²யோரநாத்³யோ: ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யாநாதி³த்வாத்³வேத³ஸ்ய ஸ்வார்தே² மாநாந்தராநபேக்ஷத்வேந ப்ராமாண்யமுக்தம் । இதா³நீமநித்யவிக்³ரஹவ்யக்த்யப்⁴யுபக³மே தத்ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யாப்யநித்யத்வாந்மாநாந்தரேண வ்யக்திம் ஜ்ஞாத்வா ஶப்³த³ஸ்ய ஸங்கேத: பும்ஸா கர்தவ்ய இதி மாநாந்தராபேக்ஷத்வாத்ப்ராமாண்யஸ்ய விரோத⁴: ஸ்யாதி³த்யாஹ

கத²மித்யாதி³நா ।

கிம் ஶப்³தா³நாமநித்யதயா ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய கார்யத்வமாபத்³யதே, உதார்தா²நாமநித்யதயா । நாத்³ய இத்யாஹ

நாயமபீதி ।

கர்மண்யவிரோத⁴வதி³த்யபேரர்த²: । தே³வாதி³வ்யக்திஹேதுத்வேந ப்ராகே³வ ஶப்³தா³நாம் ஸத்த்வாந்நாநித்யத்வமிதி பா⁴வ: ।

அத்ர பூர்வாபரவிரோத⁴ம் ஶங்கதே

நந்விதி ।

ஶப்³த³ஸ்ய நிமித்தத்வேந ப்³ரஹ்மஸஹகாரித்வாத³விரோத⁴ இத்யாஶங்க்ய த்³விதீயம் கல்பமுத்தா²பயதி

அபிசேதி ।

அநித்யத்வம் ஸாதி³த்வம் । வ்யக்திரூபார்தா²நாமநித்யதயா ஶப்³தா³நாம் ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யாநித்யத்வம் து³ர்வாரம் , தஸ்மாத்பௌருஷேயஸம்ப³ந்த⁴ஸாபேக்ஷத்வாத்ப்ராமாண்யவிரோத⁴ இத்யர்த²: । நச வ்யக்திநாமநித்யத்வே(அ)பி க⁴டத்வாதி³ஜாதிஸமவாயவச்ச²ப்³த³ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி நித்ய: ஸ்யாதி³தி வாச்யம் , உப⁴யாஶ்ரிதஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யாந்யதராபா⁴வே ஸ்தி²த்யயோகே³ந த்³ருஷ்டாந்தாஸித்³வேரிதி பா⁴வ: ।

யதா² கோ³த்வாத³யோ க³வாதி³ஶப்³த³வாச்யாஸ்ததா² வஸுத்வாத்³யாக்ருதயோ வஸ்வாதி³ஶப்³தா³ர்தா² ந வ்யக்த்ய இதி பரிஹரதி

நேத்யாதி³நா ।

ஶப்³தா³நாம் தத³ர்தா²நாம் ஜாதீநாம் ச நித்யத்வாத்தத்ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி நித்ய இதி ப்ரதிபாத³யதி

நஹீத்யாதி³நா ।

வ்யக்தீநாமாநந்த்யாதி³தி ।

நச கோ³த்வாவச்சே²தே³ந வ்யக்திஷு ஶக்தி: ஸுக்³ரஹேதி வாச்யம் , ஸாமாந்யஸ்யாப்ரத்யாஸத்தித்வேந ஸர்வவ்யக்த்யுபஸ்தி²த்யபா⁴வாத் , கோ³த்வம் ஶக்யதாவச்சே²த³கமிதி க்³ரஹாபேக்ஷயா கோ³த்வம் ஶக்யமிதி லாக⁴வாத் , நிரூடா⁴ஜஹல்லக்ஷணயா வ்யக்தேர்லாபே⁴நாந்யலப்⁴யத்வாபா⁴வாச்சேதி பா⁴வ: । யத்³வா கேவலவ்யக்திஷு ஶக்திரத்ர நிரஸ்யதே, அநுபபத்திஜ்ஞாநம் விநைவ வ்யக்தே: ஶப்³த³ஶக்த்யாயத்தஜாதிஜ்ஞாநவிஷயத்வேநோப⁴யஶக்தேராவஶ்யகத்வாத் । ததா²ச நித்யஜாதிதாதா³த்ம்யேந வ்யக்தேரநாதி³த்வாத்தத்ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ப்யநாதி³:, ஸத்கார்யவாதா³த் । அத ஏவ வாக்யவ்ருத்தௌ தத்த்வமஸ்யாதி³வாக்யே பா⁴க³லக்ஷணோக்தா யுஜ்யதே, கேவலஸாமாந்யஸ்ய வாச்யத்வே(அ)க²ண்டா³ர்த²ஸ்ய வாச்யைகதே³ஶத்வாபா⁴வாத் । 'அத:ப்ரப⁴வாத்' இதி ஸூத்ரஸ்வாரஸ்யாச்ச கேவலவ்யக்திஶக்திநிராஸ இதி க³ம்யதே । கேவலவ்யக்திவசநா: க²லு டி³த்தா²தி³ஶப்³தா³ அர்தா²நந்தரபா⁴விந: ஸாங்கேதிகா: க³வாதி³ஶப்³தா³ஸ்து வ்யக்திப்ரப⁴வஹேதுத்வேந ப்ராகே³வஸந்தீ⁴தி ந வ்யக்திமாத்ரவசநா: ஸாங்கேதிகா: கிந்து ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மபா⁴வேநாநுஸ்யூதவ்யக்த்யவிநாபூ⁴தஸாமாந்யவசநா இதி மந்தவ்யம் । ந சேந்த்³ராதி³வ்யக்தேரேகத்வேந ஜாத்யபா⁴வாதா³காஶஶப்³த³வதி³ந்த்³ரசந்த்³ராதி³ஶப்³தா³: கேவலவ்யக்திவசநா இதி ஸாம்ப்ரதம் । அதீதாநாக³தவ்யக்திபே⁴தே³ந ஜாத்யுபபத்தேரித்யலம் ப்ரபஞ்சேந ।

த்³ருஷ்டாந்தமுபஸம்ஹ்ருத்ய தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ

வ்யக்திஷ்வித்யாதி³நா ।

ஆக்ருதிர்ஜாதி: ।

நநு கா ஸா வ்யக்தி:, யத³நுக³தேந்த்³ரத்வாதி³ஜாதி: ஶப்³தா³ர்த²: ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

ஆக்ருதிவிஶேஷஸ்த்விதி ।

'வஜ்ரஹஸ்த:புரந்த³ர:' இத்யாதி³ப்⁴ய இத்யர்த²: ।

இந்த்³ராதி³ஶப்³தா³நாம் ஜாதிரிந்த்³ராதி³ஷு ப்ரவ்ருத்திநிமித்தமித்யுக்த்வா உபாதி⁴நிமித்தமாஹ

ஸ்தா²நேதி ।

வ்யக்திப்ரலயே(அ)பி ஸ்தா²நஸ்ய ஸ்தா²யித்வாச்ச²ப்³தா³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴நித்யதேத்யத ஆஹ

ததஶ்சேதி ।

உக்தம் பூர்வாபரவிரோத⁴ம் பரிஹரதி

நசேதி ।

ஶப்³தோ³ நிமித்தமித்யவிரோத⁴ம் மத்வா ஸூத்ரஶேஷமவதாரயதி

கத²ம் புநரிதி ।

ஸ்ம்ருத்யா ஸ்வப்ராமாண்யார்த²ம் மூலஶ்ருதிரநுமீயத இத்யநுமாநம் ஸ்ம்ருதி: । 'ஏதே அஸ்ருக்³ரமிந்த³வஸ்திர: பவித்ரமாஶவ: । விஶ்வாந்யஸ்யாபி⁴ஸௌப⁴கா³' । இத்யேதந்மந்த்ரஸ்தை²: பதை³: ஸ்ம்ருத்வா ப்³ரஹ்மா தே³வாதீ³நஸ்ருஜத் । தத்ரைத இதி பத³ம் ஸர்வநாமத்வாத்³தே³வாநாம் ஸ்மாரகம் । அஸ்ருக்³ருதி⁴ரம் தத்ப்ரதா⁴நே தே³ஹே ரமந்த இதி அஸ்ருக்³ரா மநுஷ்யா: । சந்த்³ரஸ்தா²நாம் பித்ருணாமிந்து³ஶப்³த³: ஸ்மாரக: । பவித்ரம் ஸோமம் ஸ்வாந்தஸ்திரஸ்குர்வதாம் க்³ரஹாணாம் திர: பவித்ரஶப்³த³: । ருசோ(அ)ஶ்நுவதாம் ஸ்தோத்ராணாம் கீ³திரூபாணாமாஶுஶப்³த³: । 'ருச்யத்⁴யூட⁴ம் ஸாம' இதி ஶ்ருதே: । ஸ்தோத்ராநந்தரம் ப்ரயோக³ம் விஶதாம் ஶஸ்த்ராணாம் விஶ்வஶப்³த³: । ஸர்வத்ர ஸௌபா⁴க்³யயுக்தாநாமபி⁴ஸௌப⁴க³ஶப்³த³:ஸ்மாரக இதி ச²ந்தோ³க³ப்³ராஹ்மணவாக்யார்த²: । ஸ ப்ரஜாபதிர்மநஸா வாசம் த்ரயீம் மிது²நம் ஸமப⁴வத்மநோவாக்³ரூபம் மிது²நம் ஸம்பா⁴விதவாந் । மநஸா த்ரயீப்ரகாஶிதாம் ஸ்ருஷ்டிமாலோசிதவாநித்யர்த²: । 'ரஶ்மிரித்யேவாதி³த்யமஸ்ருஜத' இத்யாதி³ஶ்ருதிராதி³ஶப்³தா³ர்த²: । ஸம்ப்ரதா³யோ கு³ருஶிஷ்யபரம்பராத்⁴யயநம் । ஸம்ஸ்தா² அவஸ்தா²: ।

யா ப்ரஜாபதிஸ்ருஷ்டி: ஸா ஶப்³த³பூர்விகா, ஸ்ருஷ்டித்வாத் , ப்ரத்யக்ஷக⁴டாதி³வதி³தி ப்ரத்யக்ஷாநுமாநாப்⁴யாமித்யஸ்யார்தா²ந்தரமாஹ

அபிசேதி ।

அத: ப்ரப⁴வத்வப்ரஸங்கா³ச்ச²ப்³த³ஸ்வரூபம் வக்துமுக்தமாக்ஷிபதி

கிமாத்மகமிதி ।

வர்ணரூபம் தத³திரிக்தஸ்போ²டரூபம் வேதி கிம்ஶப்³தா³ர்த²: ।

தத்ர வர்ணாநாமநித்யத்வாத்ஸ்போ²டஸ்ய சாஸத்த்வாந்ந ஜக³த்³தே⁴துத்வமித்யாக்ஷேபே த்³விதீயபக்ஷம் வையாகரணோ க்³ருஹ்ணாதி

ஸ்போ²டமிதி ।

ஸ்பு²ட்யதே வர்ணைர்வ்யஜ்யத இதி ஸ்போ²டோவர்ணாபி⁴வ்யங்க்³யோ(அ)ர்த²ஸ்தஸ்ய வ்யஞ்ஜகோ க³வாதி³ஶப்³தோ³ நித்யஸ்தமபி⁴ப்ரேத்யேத³முச்யத இதி பூர்வேணாந்வய: ।

ஸ ஏவாத்³யபக்ஷம் தூ³ஷயதி

வர்ணேதி ।

ஸோ(அ)யம் க³கார இதி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயா வர்ணநித்யத்வஸித்³தே⁴ர்நாநுபபத்திரித்யத ஆஹ

உத்பந்நேதி ।

தாரத்வமந்த்³ரத்வாதி³விருத்³த⁴த⁴ர்மவத்த்வேந தாரோ க³காரோ மந்த்³ரோ க³கார இதி ப்ரதீயமாநக³காரஸ்ய பே⁴தா³நுமாநாத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞா க³த்வஜாதிவிஷயேத்யர்த²: ।

நநு விருத்³த⁴த⁴ர்மஜ்ஞாநம் த்⁴வந்யுபாதி⁴கம் ப்⁴ரம இத்யத ஆஹ

நசேதி ।

ததா²ச வர்ணாநாமநித்யத்வாந்ந ஜக³த்³தே⁴துத்வமிதி பா⁴வ: ।

கிஞ்ச தேஷாமர்த²போ³த⁴கத்வாயோகா³த்ஸ்போ²டோ(அ)ங்கீ³கார்ய இத்யாஹ

நச வர்ணேப்⁴ய இத்யாதி³நா ।

வ்யபி⁴சாராதே³கஸ்மாத்³வர்ணாத³ர்த²ப்ரதீத்யத³ர்ஶநாத் , வர்ணாந்தரவையர்த்²யப்ரஸங்கா³ச்சேத்யர்த²: ।

தர்ஹி வர்ணாநாம் ஸமுதா³யோ போ³த⁴க இத்யாஶங்க்ய க்ஷணிகாநாம் ஸ நாஸ்தீத்யாஹ

நசேதி ।

வர்ணாநாம் ஸ்வத: ஸாஹித்யாபா⁴வே(அ)பி ஸம்ஸ்காரலக்ஷணாபூர்வத்³வாரா ஸாஹித்யமாக்³நேயாதி³யாகா³நாமிவேதி ஶங்கதே

பூர்வேதி ।

கிமயம் ஸம்ஸ்காரோ வர்ணைர்ஜநிதோ(அ)பூர்வாக்²ய: கஶ்சித் , உத வர்ணாநுப⁴வஜநிதோ பா⁴வநாக்²ய: । நாத்³ய:, மாநாபா⁴வாத் । கிஞ்சாயமஜ்ஞாதோ ஜ்ஞாதோ வார்த²தீ⁴ஹேது: । நாத்³ய இத்யாஹ

தந்நேதி ।

ஸம்ஸ்காரஸஹித: ஶப்³தோ³ ஜ்ஞாத ஏவார்த²தீ⁴ஹேது:, ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரஹணமபேக்ஷ்ய போ³த⁴கத்வாத் , தூ⁴மாதி³வதி³த்யர்த²: ।

த்³விதீயே கிம் ப்ரத்யக்ஷேண ஜ்ஞாத உத கார்யலிங்கே³ந । நாத்³ய இத்யாஹ

நசேதி ।

த்³விதீயம் ஶங்கதே

கார்யேதி ।

கார்யமர்த²தீ⁴ஸ்தஸ்யாம் ஜாதாயாம் ஸம்ஸ்காரப்ரத்யய: தஸ்மிஞ்ஜாதே ஸேதி பரஸ்பராஶ்ரயேண தூ³ஷயதி

நேதி ।

பதா³ர்த²ஸ்மரணஸ்யாபி பத³ஜ்ஞாநாந்தரபா⁴வித்வாத்தேந ஸம்ஸ்காரஸஹிதாந்த்யவர்ணாத்மகபத³ஸ்ய ஜ்ஞாநம் ந யுக்தமித்யக்ஷரார்த²: । அபிஶப்³த³: பரஸ்பராஶ்ரயத்³யோதநார்த²: । ஏதேந பா⁴வாநாஸம்ஸ்காரபக்ஷோ(அ)பி நிரஸ்த: । தஸ்ய வர்ணஸ்ம்ருதிமாத்ரஹேதுத்வேநார்த²தீ⁴ஹேதுத்வாயோகா³த் । ந சாந்த்யவர்ணஸாஹித்யாத³ர்த²தீ⁴ஹேதுத்வம் , கேவலஸம்ஸ்காரஸ்ய து வர்ணஸ்ம்ருதிஹேதுத்வமிதி வாச்யம் , அர்த²தீ⁴பூர்வகாலே பா⁴வநாயா ஜ்ஞாநாபா⁴வேநார்த²தீ⁴ஹேதுத்வாயோகா³த் । நச வர்ணஸ்மரணேநாநுமிதா ஸா அந்த்யவர்ணஸஹிதார்த²தீ⁴ஹேதுரிதி வாச்யம் , தத்கார்யஸ்ய க்ரமிகஸ்ய வர்ணஸ்மரணஸ்யாப்யந்த்யவர்ணாநுப⁴வாநந்தரபா⁴வித்வேந தேநாநுமிதபா⁴வநாநாமந்த்யவர்ணஸாஹித்யாபா⁴வாதி³தி பா⁴வ: ।

வர்ணாநாமர்த²போ³த⁴கத்வாஸம்ப⁴வே ப²லமாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

ஸ்போ²டே(அ)பி கிம் மாநமித்யாஶங்க்யைகம் பத³மிதி ப்ரத்யக்ஷப்ரமாணமித்யாஹ

ஸ சேதி ।

யதா² ரத்நதத்த்வம் ப³ஹுபி⁴ஶ்சாக்ஷுஷப்ரத்யயை: ஸ்பு²டம் பா⁴ஸதே ததா² க³வாதி³பத³ஸ்போ²டோ க³காரத்³யேகைகவர்ணக்ருதப்ரத்யயை: ஸ்போ²டவிஷயைராஹிதா: ஸம்ஸ்காரா பீ³ஜம் யஸ்மிந் சித்தே தஸ்மிந் அந்த்யவர்ணக்ருதப்ரத்யயேந ஜநித: பரிபாகோ(அ)ந்த்ய: ஸம்ஸ்காரோயஸ்மிம்ஸ்தஸ்மிந்ப்ரத்யயிநி சித்தே ஏகம் கௌ³ரிதிபத³மிதி ப்ரத்யய: ப்ரத்யக்ஷஸ்தத்³விஷயதயா ஸ்பஷ்டமவபா⁴ஸத இத்யர்த²: । அநேந வர்ணாந்வயவ்யதிரேகயோ: ஸ்போ²டஜ்ஞாநே(அ)ந்யதா²ஸித்³தி⁴: । நசைகஸ்மாத்³வர்ணாத்ஸம்யக்ஸ்போ²டாபி⁴வ்யக்தி:, யேந வர்ணாந்தரவையர்த்²யம் கிந்து ரத்நவத்³ப³ஹுப்ரத்யயஸம்ஸ்க்ருதே சித்தே ஸம்யக்ஸ்போ²டாபி⁴வ்யக்திரித்யுக்தம் ப⁴வதி ।

நந்வேகபத³மேகம் வாக்யமிதி ப்ரத்யய: பத³வாக்யஸ்போ²டயோர்ந ப்ரமாணம் , தஸ்ய வர்ணஸமூஹாலம்ப³நஸ்ம்ருதித்வாதி³த்யாஶங்க்ய நிஷேத⁴தி

ந சேதி ।

ஸ்போ²டஸ்ய ஜக³த்³தே⁴துத்வார்த²ம் நித்யத்வமாஹ

தஸ்ய சேதி ।

நநு ததே³வேத³ம் பத³மிதி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞா ப்⁴ரம:, உதா³த்தாதி³பே⁴த³ப்ரத்யயாதி³த்யத ஆஹ

பே⁴தே³தி ।

ஆசார்யஸம்ப்ரதா³யோக்திபூர்வகம் ஸித்³தா⁴ந்தயதி

வர்ணா ஏவேதி ।

வர்ணாதிரிக்தஸ்போ²டாத்மகஶப்³த³ஸ்யாநுப⁴வாநாரோஹாதி³த்யர்த²: ।

ஸாத்³ருஶ்யதோ³ஷாதி³யம் ப்⁴ராந்திரிதி ஶங்கதே

ஸாத்³ருஶ்யாதி³தி ।

வபநாநந்தரம் த ஏவேமே கேஶா இதி தீ⁴ர்ப்⁴ராந்திரிதி யுக்தம் , பே⁴த³தீ⁴விரோதா⁴த் । ஸ ஏவாயம் வர்ண இதி தீ⁴ஸ்து ப்ரமைவ, பா³த⁴காபா⁴வாதி³த்யாஹ

நேதி ।

கோ³த்வாதி³ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாவத்³வர்ணேஷு ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞா க³வாதி³விஷயேதி ஶங்கதே

ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமிதி ।

வ்யக்திபே⁴தே³ ஸித்³தே⁴ ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயா ஜாதிவிஷயத்வம் ஸ்யாத் , யத்த்வயா பீதம் ஜலம் ததே³வ மயா பீதமித்யாதௌ³ । ந ததே²ஹ வ்யக்திபே⁴த³: ஸித்³த⁴ இதி பரிஹரதி

ந । வ்யக்தீதி ।

ந த்வேததி³தி ।

வ்யக்த்யந்யத்வஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।

உதா³த்தத்வாதி³விருத்³த⁴த⁴ர்மத்வாத்³வ்யக்திபே⁴தோ³(அ)நுமாநஸித்³த⁴ இத்யநுவத³தி

நந்விதி ।

பே⁴த³ப்ரத்யயஸ்ய கும்ப⁴கூபாகாஶபே⁴த³ப்ரத்யயவதௌ³பாதி⁴கபே⁴த³விஷயத்வாத³ந்யதா²ஸித்³தே⁴ரநந்யதா²ஸித்³த⁴வ்யக்த்யைக்யப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயா நிரபேக்ஷஸ்வரூபாலம்ப³நயா பா³த⁴ இத்யுத்தரமாஹ

அத்ரேதி ।

தால்வாதி³தே³ஶை: கோஷ்ட²ஸ்த²வாயுஸம்யோக³விபா⁴கா³ப்⁴யாம் விசித்ராப்⁴யாம் வ்யங்க்³யத்வாத்³வர்ணேஷு வைசித்ர்யதீ⁴ரித்யர்த²: ।

கல்பநாகௌ³ரவாச்ச வர்ணேஷு ஸ்வதோ பே⁴தோ³ நாஸ்தீத்யாஹ

அபிசேதி ।

அநந்தா க³காராதி³வ்யக்தயஸ்தாஸு ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநார்த²ம் க³த்வாதி³ஜாதயஸ்தாஸு சோதா³த்தத்வாதி³பே⁴த³ஸ்யௌபாதி⁴கத்வமிதி கல்பநாத்³வரம் வர்ணவ்யக்திபே⁴த³மாத்ரஸ்யௌபாதி⁴கத்வகல்பநமிதி வ்யக்த்யாநந்த்யஸ்ய ஜாதீநாம் ச கல்பநமயுக்தமித்யர்த²: ।

நநு பே⁴த³ஸ்ய பா³த⁴காபா⁴வாந்நௌபாதி⁴கத்வமித்யத ஆஹ

ஏஷ இதி ।

அஸ்து தர்ஹி ப்ரத்யயத்³வயப்ராமாண்யாய பே⁴தா³பே⁴த³யோ: ஸத்யத்வம் , தத்ராஹ

கத²ம் ஹீதி ।

உப⁴யோரேகத்வவிரோதா⁴த்³பே⁴த³ ஔபாதி⁴க ஏவேத்யர்த²: ।

நநு வாயுஸம்யோகா³தே³ரதீந்த்³ரியத்வாந்ந தத்³க³தவைசித்ர்யஸ்யோதா³த்தத்வாதே³ர்வர்ணேஷு ப்ரத்யக்ஷாரோப: ஸம்ப⁴வதீத்யருசிம் வதி³ஷ்யந்ஸ்வமதமாஹ

அத²வேதி ।

த்⁴வநித⁴ர்மா உதா³த்தத்வாத³யோ த்⁴வந்யபே⁴தா³த்⁴யாஸாத்³வர்ணேஷு பா⁴ந்தீத்யர்த²: ।

ப்ரஶ்நபூர்வகம் த்⁴வநிஸ்வரூபமாஹ

க இதி ।

அவதரதி ஸ த்⁴வநிரிதி ஶேஷ: । வர்ணாதிரிக்த: ஶப்³தோ³ த்⁴வநிரித்யர்த²: ।

ஸமீபம் க³தஸ்ய பும்ஸஸ்தாரத்வமந்த³த்வாதி³த⁴ர்மாந்ஸ்வக³தாந்வர்ணேஷு ஸ ஏவாரோபயதீத்யாஹ

ப்ரத்யாஸீத³தஶ்சேதி ।

ஆதி³பத³ம் விவ்ருணோதி

ததி³தி ।

நந்வவ்யக்தவர்ண ஏவ த்⁴வநிர்நாதிரிக்த இத்யத ஆஹ

வர்ணாநாமிதி ।

ப்ரத்யுச்சாரணம் வர்ணா அநுவர்தந்தே த்⁴வநிர்வ்யாவர்தத இதி பே⁴த³ இத்யர்த²: । அந்யதா² வாசிகே ஜபே வர்ணேஷ்வவ்யக்தேஷு த்⁴வநிபு³த்³தி⁴: ஸ்யாத் , து³ந்து³ப்⁴யாதி³த்⁴வநௌ ஶப்³த³த்வமாத்ரேண க்³ருஹ்யமாணே அயமவ்யக்தோ வர்ண இதி தீ⁴: ஸ்யாதி³தி மந்தவ்யம் ।

ஏவம் த்⁴வந்யுபாதி⁴கத்வே ஸ்வமதே கு³ணம் வத³ந்வாயூபாதி⁴கத்வே பூர்வோக்தாமருசிம் த³ர்ஶயதி

ஏவம்சேத்யாதி³நா ।

அஸ்து கோ தோ³ஷ:, தத்ராஹ

ஸம்யோகே³தி ।

வாயுஸம்யோகா³தே³ரஶ்ராவணத்வாதி³த்யர்த²: । தஸ்மாத்ஶ்ராவணத்⁴வநிரேவோதா³த்தத்வாத்³யாரோபோபாதி⁴ரிதி பா⁴வ: ।

ஏவம் விருத்³த⁴த⁴ர்மகத்⁴வநீநாம் பே⁴தே³(அ)பி ந தேஷ்வநுக³தா வர்ணா பி⁴த்³யந்த இத்யுக்தம் । ததே³வ த்³ருஷ்டாந்தேந த்³ரட⁴யதி

அபிசேதி ।

யதா² க²ண்ட³முண்டா³தி³விருத்³தா⁴நேகவ்யக்திஷ்வபி⁴ந்நம் கோ³த்வம் ததா² த்⁴வநிஷு வர்ணா அபி⁴ந்நா ஏவேத்யர்த²: । உதா³த்தாதி³ர்த்⁴வநிஸ்தத்³பே⁴தே³ந ஹேதுநா வர்ணாநாமபீதி யோஜநா । ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாவிரோதா⁴தி³த்யக்ஷரார்த²: ।

யத்³வா உதா³த்தத்வாதி³பே⁴த³விஶிஷ்டதயா ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநத்வாத்³வர்ணாநாம் பே⁴த³ இத்யாஶங்காம் த்³ருஷ்டாந்தேந நிரஸ்யதி

அபிசேதி ।

வர்ணாநாம் ஸ்தா²யித்வம் ப்ரஸாத்⁴ய தேஷாமேவ வாசகத்வம் வக்தும் ஸ்போ²டம் விக⁴டயதி

வர்ணேப்⁴யஶ்சேதி ।

கல்பநாமஸஹமாந ஆஶங்கதே

நேதி ।

சக்ஷுஷா த³ர்பணயுக்தாயாம் பு³த்³தௌ⁴ முக²வச்ச்²ரோத்ரேண வர்ணயுக்தாயாம் பு³த்³தௌ⁴ விநைவ ஹேத்வந்தரம் ஸ்போ²ட: ப்ரத்யக்ஷ இத்யாஹ

ஜ²டிதீதி ।

யஸ்யாம் ஸம்விதி³ யோ(அ)ர்தோ² பா⁴ஸதே ஸா தத்ர ப்ரமாணம் ।

ஏகபத³மிதி பு³த்³தௌ⁴ வர்ணா ஏவ ஸ்பு²ரந்தி நாதிரிக்தஸ்போ²ட இதி ந ஸா ஸ்போ²டே ப்ரமாணமித்யாஹ

ந । அஸ்யா அபீத்யாதி³நா ।

நநு கோ³பத³பு³த்³தே⁴: ஸ்போ²டோ விஷயோ க³காராதீ³நாம் து வ்யஞ்ஜகத்வாத³நுவ்ருத்திரித்யத ஆஹ

யதி³ ஹீதி ।

வ்யங்க்³யவஹ்நிபு³த்³தௌ⁴ வ்யஞ்ஜகதூ⁴மாநுவ்ருத்தேரத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।

வர்ணஸமூஹாலம்ப³நத்வோபபத்தேர்ந ஸ்போ²ட: கல்பநீய:, பதா³ர்தா²ந்தரகல்பநாகௌ³ரவாதி³த்யாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

அநேகஸ்யாப்யௌபாதி⁴கமேகத்வம் யுக்தமித்யாஹ

ஸம்ப⁴வதீதி ।

நநு தத்ரைகதே³ஶாதி³ரூபாதி⁴ரஸ்தி, ப்ரக்ருதே க உபாதி⁴ரித்யத ஆஹ

யா த்விதி ।

ஏகார்தே² ஶக்தமேகம் பத³ம் , ப்ரதா⁴நார்த² ஏகஸ்மிந் தாத்பர்யவதே³கம் வாக்யமித்யேகார்த²ஸம்ப³ந்தா⁴தே³கத்வோபசார இத்யர்த²: । ந சைகபத³த்வே ஜ்ஞாதே ஏகார்த²ஜ்ஞாநம் , அஸ்மிம்ஜ்ஞாதே ததி³த்யந்யோந்யாஶ்ரய இதி வாச்யம் , உத்தமவ்ருத்³தோ⁴க்தாநாம் வர்ணாநாம் க்ரமேணாந்த்யவர்ணஶ்ரவணாநந்தரம் பா³லஸ்யைகஸ்ம்ருத்யாரூடா⁴நாம் மத்⁴யமவ்ருத்³த⁴ஸ்ய ப்ரவ்ருத்த்யாதி³லிங்கா³நுமிதைகார்த²தீ⁴ஹேதுத்வநிஶ்சயே ஸத்யேகபத³வாக்யத்வநிஶ்சயாத் ।

வர்ணஸாம்யே(அ)பி பத³பே⁴த³த்³ருஷ்டேர்வர்ணாதிரிக்தம் பத³ம் ஸ்போ²டாக்²யமங்கீ³கார்யமிதி ஶங்கதே

அத்ராஹேதி ।

க்ரமபே⁴தா³த்³வர்ணேஷ்வேவ பத³பே⁴த³த்³ருஷ்டிரிதி பரிஹரதி

அத்ரேதி ।

நநு நித்யவிபூ⁴நாம் வர்ணாநாம் கத²ம் க்ரம: கத²ம் வா பத³த்வஜ்ஞாநேநார்த²தீ⁴ஹேதுத்வம் , தத்ராஹ

வ்ருத்³தே⁴தி ।

வ்யுத்பத்தித³ஶாயாமுச்சாரணக்ரமேணோபலப்³தி⁴க்ரமமுபலப்⁴யமாநவர்ணேஷ்வாரோப்யைதே வர்ணா ஏதத்க்ரமைதத்ஸங்க்²யாவந்த ஏதத³ர்த²ஶக்தா இதி க்³ருஹீதா: ஸந்த: ஶ்ரோது: ப்ரவ்ருத்திகாலே ததை²வ ஸ்ம்ருத்யாரூடா⁴: ஸ்வஸ்வார்த²ம் போ³த⁴யந்தீத்யர்த²: ।

ஸ்தா²யிவர்ணவாத³முபஸம்ஹரதி

வர்ணேதி ।

த்³ருஷ்டம் வர்ணாநாமர்த²போ³த⁴கத்வம் , அத்³ருஷ்ட: ஸ்போ²ட: । ஸம்ப்ரதி வர்ணாநாமஸ்தி²ரத்வமங்கீ³க்ருத்ய ப்ரௌடி⁴வாதே³ந ஸ்போ²டம் விக⁴டயதி

அதா²பீதி ।

ஸ்தி²ராணி க³த்யாதி³ஸாமாந்யாநி க்ரமவிஶேஷவந்தி க்³ருஹீதஸங்க³திகாந்யர்த²போ³த⁴காநீதி க்லுப்தேஷு ஸாமாந்யேஷு ப்ரக்ரியா ஸஞ்சாரயிதவ்யா ந த்வக்லுப்த: ஸ்போ²ட: கல்பநீய இத்யர்த²: ।

வர்ணாநாம் ஸ்தா²யித்வவாசகத்வயோ: ஸித்³தௌ⁴ ப²லிதமாஹ

ததஶ்சேதி ॥ 28 ॥

பூர்வதந்த்ரவ்ருத்தாநுவாத³பூர்வகம் ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

கர்துரித்யாதி³நா ।

பூர்வதந்த்ரஸித்³த⁴மேவ வேத³ஸ்ய நித்யத்வம் தே³வாதி³வ்யக்திஸ்ருஷ்டௌ தத்³வாசகஶப்³த³ஸ்யாபி ஸ்ருஷ்டேரஸித்³த⁴மித்யாஶங்க்ய நித்யாக்ருதிவாசகாச்ச²ப்³தா³த்³வ்யக்திஜந்மோக்த்யா ஸாங்கேதிகத்வம் நிரஸ்ய வேதோ³(அ)வாந்தரப்ரலயாவஸ்தா²யீ ஜாக³த்³தே⁴துத்வாதீ³ஶ்வரவதி³த்யநுமாநேந த்³ரட⁴யதீத்யர்த²: । யஜ்ஞேந பூர்வஸுக்ருதேந வாசோ வேத³ஸ்ய லாப⁴யோக்³யதாம் ப்ராப்தா: ஸந்தோ யாஜ்ஞிகாஸ்தாம்ருஷிஷு ஸ்தி²தாம் லப்³த⁴வந்த இதி மந்த்ரார்த²: । அநுவிந்நாமுபலப்³தா⁴ம் । பூர்வமவாந்தரகல்பாதௌ³ ॥ 29 ॥

நநு மஹாப்ரலயே ஜாதேரப்யஸத்த்வாச்ச²ப்³தா³ர்த²ஸம்ப³ந்தா⁴நித்யத்வமித்யாஶங்க்யாஹ

ஸமாநேதி ।

ஸூத்ரநிரஸ்யாம் ஶங்காமாஹ

அதா²பீதி ।

வ்யக்திஸந்தத்யா ஜாதீநாமவாந்தரப்ரலயே ஸத்த்வாத்ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்திஷ்ட²தி, வ்யவஹாராவிச்சே²தா³ஜ்ஜ்ஞாயதே சேதி வேத³ஸ்யாநபேக்ஷத்வேந ப்ராமாண்யே ந கஶ்சித்³விரோத⁴: ஸ்யாத் । நிர்லேபலயே து ஸம்ப³ந்த⁴நாஶாத்புந: ஸ்ருஷ்டௌ கேநசித்பும்ஸா ஸங்கேத: கர்தவ்ய இதி புருஷபு³த்³தி⁴ஸாபேக்ஷத்வேந வேத³ஸ்யாப்ராமாண்யம் , அத்⁴யாபகஸ்யாஶ்ரயஸ்ய நாஶாதா³ஶ்ரிதஸ்ய தஸ்யாநித்யத்வம் ச ப்ராப்தமித்யர்த²: । மஹாப்ரலயே(அ)பி நிர்லேபலயோ(அ)ஸித்³த⁴:, ஸத்கார்யவாதா³த் । ததா²ச ஸம்ஸ்காராத்மநா ஶப்³தா³ர்த²தத்ஸம்ப³ந்தா⁴நாம் ஸதாமேவ புந: ஸ்ருஷ்டாவபி⁴வ்யக்தேர்நாநித்யத்வம் । அபி⁴வ்யக்தாநாம் பூர்வகல்பீயநாமரூபஸமாநத்வாந்ந ஸங்கேத: கேநசித்கார்ய: ।

விஷமஸ்ருஷ்டௌ ஹி ஸங்கேதாபேக்ஷா ந துல்யஸ்ருஷ்டாவிதி பரிஹரதி

தத்ரேத³மித்யாதி³நா ।

நந்வாத்³யஸ்ருஷ்டௌ ஸங்கேத: கேநசித்கார்ய இத்யத ஆஹ

ததா³பீதி ।

மஹாஸர்க³ப்ரலயப்ரவ்ருத்தாவபீத்யர்த²: ।

நந்வஸ்த்வநாதி³ஸம்ஸாரே ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யாநாதி³த்வம் ததா²பி மஹாப்ரலயவ்யவதா⁴நாத³ஸ்மரணே கத²ம் வேதா³ர்த²வ்யவஹார:, தத்ராஹ

அநாதௌ³ சேதி ।

ந கஶ்சித்³விரோத⁴:, ஶப்³தா³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்மரணாதே³ரிதி ஶேஷ: ।

ஸ்வாபப்ரபோ³த⁴யோர்லயஸர்கா³ஸித்³தி⁴மாஶங்க்ய ஶ்ருதிமாஹ

ஸ்வாபேதி ।

அத² ததா³ ஸுஷுப்தௌ ப்ராணே பரமாத்மநி ஜீவ ஏகீப⁴வதி ஏநம் ப்ராணம் ஸ ஜீவ: ததை³தீதி ஶேஷ: । ஏதஸ்மாத்ப்ராணாத்மந: । ஆயதநம் கோ³லகம் । ஆநந்தர்யே பஞ்சமீ ப்ராணேப்⁴ய இத்யாத்³யா த்³ரஷ்டவ்யா । ஸ்வப்நவத்கல்பிதஸ்யாஜ்ஞாதஸத்த்வாபா⁴வாத் த³ர்ஶநம் ஸ்ருஷ்டி: அத³ர்ஶநம் லய இதி த்³ருஷ்டிஸ்ருஷ்டிபக்ஷ: ஶ்ருத்யபி⁴ப்ரேத இதி பா⁴வ: ।

த்³ருஷ்டாந்தவைஷம்யமாஶங்க்ய பரிஹரதி

ஸ்யாதி³த்யாதி³நா ।

அவிருத்³த⁴மநுஸந்தா⁴நாதி³கமிதி ஶேஷ: ।

ஹிரண்யக³ர்பா⁴த³ய: பூர்வகல்பாநுஸந்தா⁴நஶூந்ய: । ஸம்ஸாரித்வாத் , அஸ்மாதா³தி³வாதி³த்யாஶங்க்யாஹ

யத்³யபீதி ।

இதி யத்³யபி ததா²பி ந ப்ராக்ருதவதி³தி யோஜநா ।

ஜ்ஞாநாதே³ர்நிகர்ஷவது³த்கர்ஷோ(அ)ப்யங்கீ³கார்ய:, பா³தா⁴பா⁴வாதி³தி ந்யாயாநுக்³ருஹீதஶ்ருத்யாதி³பி⁴: ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டாநுமாநம் பா³த்⁴யமித்யாஹ

யதா² ஹீத்யாதி³நா ।

நநு ததா²பி பூர்வகல்பேஶ்வராணாம் முக்தத்வாத³ஸ்மிந்கல்பே கோ(அ)நுஸந்தா⁴தேத்யத ஆஹ

ததஶ்சேதி ।

ஜ்ஞாநாத்³யுத்கர்ஷாதி³த்யர்த²: । முக்தேப்⁴யோ(அ)ந்யே(அ)நுஸந்தா⁴தார இதி பா⁴வ: ।

பரமேஶ்வராநுக்³ருஹீதாநாம் ஜ்ஞாநாதிஶயே பூர்வோக்தஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவாதா³நாஹ

ததா² சேதி ।

பூர்வம் கல்பாதௌ³ ஸ்ருஜதி தஸ்மை ப்³ரஹ்மணே ப்ரஹிணோதி க³மயதி தஸ்ய பு³த்³தௌ⁴ வேதா³நாவிர்பா⁴வயதி யஸ்தம் தே³வம் ஸ்வாத்மாகாரம் மஹாவாக்யோத்த²பு³த்³தௌ⁴ ப்ரகாஶமாநம் ஶரணம் பரமமப⁴யஸ்தா²நம் நி:ஶ்ரேயஸரூபமஹம் ப்ரபத்³ய இத்யர்த²: ।

ந கேவலமேகஸ்யைவ ஜ்ஞாநாதிஶய: கிந்து ப³ஹூநாம் ஶாகா²த்³ரஷ்ட்ருணாமிதி விஶ்வாஸார்த²மாஹ

ஸ்மரந்தீதி ।

ருக்³வேதோ³ த³ஶமண்ட³லாவயவாஸ்தத்ர ப⁴வா ருசோ தா³ஶதம்ய: । வேதா³ந்தரே(அ)பி காண்ட³ஸூக்தமந்த்ராணாம் த்³ரஷ்டாரோ பௌ³தா⁴யநாதி³பி⁴: ஸ்ம்ருதா இத்யாஹ

ப்ரதீதி ।

கிஞ்ச மந்த்ராணாம்ருஷ்யாதி³ஜ்ஞாநாவஶ்யகத்வஜ்ஞாபிகா ஶ்ருதிர்மந்த்ரத்³ருக்³ருஷீணாம் ஜ்ஞாநாதிஶயம் த³ர்ஶயதீத்யாஹ

ஶ்ருதிரபீதி ।

ஆர்ஷேய ருஷியோக³:, ச²ந்தோ³ கா³யத்ர்யாதி³, தை³வதமக்³ந்யாதி³, ப்³ராஹ்மணம் விநியோக³:, ஏதாந்யவிதி³தாநி யஸ்மிந்மந்த்ரே தேநேத்யர்த²: । ஸ்தா²ணும் ஸ்தா²வரம் , க³ர்தம் நரகம் । ததா²ச ஜ்ஞாநாதி⁴கை: கல்பாந்தரிதம் வேத³ம் ஸ்ம்ருத்வா வ்யவஹாரஸ்ய ப்ரவர்திதத்வாத்³வேத³ஸ்யாநாதி³த்வமநபேக்ஷத்வம் சாவிரூத்³த⁴மிதி பா⁴வ: ।

அது⁴நா ஸமாநநாமரூபத்வம் ப்ரபஞ்சயதி

ப்ராணிநாம் சேதி ।

தத: கிம் , தத்ராஹ

த்³ருஷ்டேதி ।

ஐஹிகாமுஷ்மிகவிஷயஸுக²ராக³க்ருதத⁴ர்மஸ்ய ப²லம் பஶ்வாதி³கம் த்³ருஷ்டபஶ்வாதி³ஸத்³ருஶமிதி யுக்தம் , விஸத்³ருஶே காமாபா⁴வேந ஹேத்வபா⁴வாத் । ததா² த்³ருஷ்டது³:க²த்³வேஷக்ருதாத⁴ர்மப²லம் த்³ருஷ்டஸத்³ருஶது³:க²மேவ ந ஸுக²ம் , க்ருதஹாந்யாதி³தோ³ஷாபத்தேரித்யர்த²: ।

தர்கிதே(அ)ர்தே² மாநமாஹ

ஸ்ம்ருதிஶ்சேதி ।

உத்தரஸ்ருஷ்டி: பூர்வஸ்ருஷ்டிஸஜாதீயா, கர்மப²லத்வாத் , பூர்வஸ்ருஷ்டிவதி³த்யநுமாநம் சஶப்³தா³ர்த²: ।

தேஷாம் ப்ராணிநாம் மத்⁴யே தாந்யேவ தஜ்ஜாதீயாந்யேவ । தாநி த³ர்ஶயந் தத்ப்ராப்தௌ ஹேதுமாஹ

ஹிம்ஸ்ரேதி ।

கர்மாணி விஹிதநிஷித்³த⁴த்வாகாரேணாபூர்வம் , க்ரியாத்வேந ஸம்ஸ்காரம் ச ஜநயந்தி । தத்ராபூர்வாத்ப²லம் பு⁴ங்க்தே, ஸம்ஸ்காரபா⁴விதத்வாத்புநஸ்தஜ்ஜாதீயாநி கரோதீத்யர்த²: ।

ஸம்ஸ்காரே லிங்க³மாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

ஸம்ஸ்காரவஶாதே³வ புண்யம் பாபம் வா ரோசதே । அதோ(அ)பி⁴ருசிலிங்கா³த்புண்யாபுண்யஸம்ஸ்காரோ(அ)நுமேய: । ஸ ஏவ ஸ்வபா⁴வ: ப்ரக்ருதிர்வாஸநேதி ச கீ³யதே ।

ஏவம் கர்மணாம் ஸ்ருஷ்டிஸாத்³ருஶ்யமுக்த்வா ஸ்வோபாதா³நே லீநகார்யஸம்ஸ்காரரூபஶக்திப³லாத³பி ஸாத்³ருஶ்யமாஹ

ப்ரலீயமாநமிதி ।

இதரதா² நி:ஸம்ஸ்காரப்ரலயே ஜக³த்³வைசித்ர்யஸ்யாகஸ்மிகத்வம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

நநு ஜக³த்³வைசித்ர்யகாரிண்யோ(அ)ந்யா: ஶக்தய: கல்ப்யந்தாம் , தத்ராஹ

நசேதி ।

அவித்³யாயாம் லீநகார்யாத்மகஸம்ஸ்காராத³ந்யா: ஶக்தயோ ந கல்ப்யா: மநாபா⁴வாத்³கௌ³ரவாச்ச । ஸ்வோபாதா³நே லீநகார்யரூபா ஶக்திஸ்து 'மஹாந்ந்யக்³ரோத⁴ஸ்திஷ்ட²தி' 'ஶ்ரத்³த⁴த்ஸ்வ ஸோம்ய' இதிஶ்ருதிஸித்³தா⁴, அதோ(அ)வித்³யாதத்கார்யாத³ந்யா: ஶக்தயோ ந ஸந்தி ஆத்மாவித்³யைவ தச்ச²க்திரிதி ஸித்³தா⁴ந்த இத்யர்த²: । நிமித்தேஷ்வப்யுபாத³நஸ்த²ம் கார்யமேவாவித்³யாக⁴டநயா ஶக்திரந்யா வேத்யநாக்³ரஹ: ।

உபாதா³நே கார்யஸம்ஸ்காரஸித்³தே⁴: ப²லமாஹ

ததஶ்சேதி ।

யதா² ஸுப்தோத்தி²தஸ்ய பூர்வசக்ஷுர்ஜாதீயமேவ சக்ஷுர்ஜாயதே தச்ச பூர்வரூபஜாதீயமேவ ரூபம் க்³ருஹ்ணாதி ந ரஸாதி³கம் , ஏவம் போ⁴க்³யா லோகா போ⁴கா³ஶ்ரயா: ப்ராணிநிகாயா போ⁴க³ஹேதுகர்மாணி ஸம்ஸ்காரப³லாத்பூர்வலோகாதி³துல்யாந்யேவேதி நியம இத்யர்த²: । நிகாயா: ஸமூஹா: ।

த்³ருஷ்டாந்தாஸித்³தி⁴மாஶங்க்யமாஹ

ந ஹீதி ।

யதா² ஷஷ்டே²ந்த்³ரியஸ்ய மநஸோ(அ)ஸாதா⁴ரணவிஷயோ நாஸ்தி, ஸுகா²தே³: ஸாக்ஷிவேத்³யத்வாத் , ததா² வ்யவஹாராந்யதா²த்வமஸதி³த்யர்த²: । ஷஷ்ட²மிந்த்³ரியம் தத்³விஷயஶ்சாஸந்நிதி வார்த²: ।

உக்தார்த²ம் ஸங்க்ஷிபதி

அதஶ்சேதி ।

வ்யவஹாரஸாம்யாத்ஸம்ப⁴வாச்ச வ்யவஹ்ரியமாணா வ்யக்தய: ஸமாநா ஏவேத்யர்த²: ।

ஸூத்ரே யோஜயதி

ஸமாநேத்யாதி³நா ।

பா⁴வித்³ருஷ்ட்யா யஜமாநோ(அ)க்³நி: அந்நாதோ³(அ)ரக்³நிரஹம் ஸ்யாமிதி காமயித்வா க்ருத்திகாநக்ஷத்ராபி⁴மாநிதே³வாயாக்³நயே அஷ்டஸு கபாலேஷு பசநீயம் ஹவிர்நிருப்தவாநித்யர்த²: । நக்ஷத்ரவ்யக்திப³ஹுத்வாத்³ப³ஹுவசநம் । [நநு யஜமாநோ(அ)க்³நிர்பா⁴வீ உத்³தே³ஶ்யாக்³நிநா ஸமாநநாமரூப: கல்பாந்தரே ப⁴வதி । ஏவம் 'ருத்³ரோ வா அகாமயத' 'விஷ்ணுர்வா அகாமயத' இத்யத்ராபி ததா² வக்தவ்யம் , தத³யுக்தம் । ந ஹ்யக்³நேரிவ விஷ்ணுருத்³ரயோரதி⁴காரிபுருஷத்வம் , தயோர்ஜக³த்காரணத்வஶ்ரவணாத் । 'ஏக ஏவ ருத்³ரோ ந' இதி । 'ஏகோ விஷ்ணு:' இத்யாதி³ ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவிரோதா⁴தி³தி । ] ஸ்ம்ருதௌ வேதே³ஷ்விதி விஷயஸப்தமீ । ஶர்வர்யந்தே ப்ரலயாந்தே । ருதூநாம் வஸந்தாதீ³நாம் லிங்கா³நி நவபல்லவாதி³நி । பர்யயே க⁴டீயந்த்ரவதா³வ்ருத்தௌ । பா⁴வா: பதா³ர்தா²: துல்யா இதி ஶேஷ: । தஸ்மாஜ்ஜந்மநாஶவத்³விக்³ரஹாங்கீ³காரே(அ)பி கர்மணி ஶப்³தே³ ச விரோதா⁴பா⁴வாத்³தே³வாநாமஸ்தி வித்³யாதி⁴கார இதி ஸ்தி²தம் ॥ 30 ॥

ஆக்ஷிபதி

மத்⁴வாதி³ஷ்விதி ।

ப்³ரஹ்மவித்³யா தே³வாதீ³ந்நாதி⁴கரோதி, வித்³யாத்வாத் , மத்⁴வாதி³வித்³யாவதி³த்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டாந்தம் விவ்ருணோதி

கத²மித்யாதி³நா ।

த்³யுலோகாக்²யவம்ஶத³ண்டே³ அந்தரிக்ஷரூபே மத்⁴வபூபே ஸ்தி²த ஆதி³த்யோ தே³வாநாம் மோத³நாந்மத்⁴விவ மத்⁴வித்யாரோப்ய த்⁴யாநம் கார்யம் । தத்ராதி³த்யஸ்யாதி⁴காரோ ந யுக்த:, த்⁴யாத்ருத்⁴யேயபே⁴தா³பா⁴வாதி³த்யாஹ

தே³வாதி³ஷ்விதி ।

அஸ்து வஸ்வாதீ³நாம் தத்ராதி⁴கார இத்யாஶங்க்ய தேஷாமபி தத்ர த்⁴யேயத்வாத்ப்ராப்யத்வாச்ச ந த்⁴யாத்ருத்வமித்யாஹ

புநஶ்சேதி ।

சதுர்வேதோ³க்தகர்மாணி ப்ரணவஶ்சேதி பஞ்ச குஸுமாநி, தேப்⁴ய: ஸோமாஜ்யாதி³த்³ரவ்யாணி ஹுதாநி லோஹிதஶுக்லக்ருஷ்ணபர: க்ருஷ்ணகோ³ப்யாக்²யாநி பஞ்சாம்ருதாநி தத்தந்மந்த்ரபா⁴கை³: ப்ராகா³த்³யூர்த்⁴வாந்தரபஞ்சதி³க³வஸ்தி²தாபி⁴ராதி³த்யரஶ்மிநாடீ³பி⁴ர்மத்⁴வபூபஸ்தி²தச்சி²த்³ரரூபாபி⁴ராதி³த்யமண்ட³லமாநீதாநி யஶஸ்தேஜ இந்த்³ரியவீர்யாந்நாத்மநா பரிணதாநி பஞ்சதி³க்ஷு ஸ்தி²தைர்வஸ்வாதி³பி⁴ரூபஜீவ்யாநீதி த்⁴யாயதோ வஸ்வாதி³ப்ராப்திருக்தேத்யர்த²: ।

ஸூத்ரஸ்தா²தி³பதா³ர்த²மாஹ

ததா²க்³நிரிதி ।

ஆகாஶப்³ரஹ்மணஶ்சத்வார: பாதா³:, த்³வௌ கர்ணௌ, த்³வே நேத்ரே, த்³வே நாஸிகே, ஏகா வாகி³தி ஸப்தஸ்விந்த்³ரியேஷு ஶிரஶ்சமஸதீரஸ்தே²ஷு ஸப்தர்ஷித்⁴யாநம் கார்யமித்யாஹ

ததே²மாவேவேதி ।

அத² த³க்ஷிண: கர்ண: கௌ³தம:, வாமோ பா⁴ரத்³வாஜ:, ஏவம் த³க்ஷிணநேத்ரநாஸிகே விஶ்வாமித்ரவஸிஷ்டௌ², வாமே ஜமத³க்³நிகஶ்யபௌ, வாக³த்ரிரித்யர்த²: । அத்ர ருஷீணாம் த்⁴யேயத்வாந்நாதி⁴கார: ॥ 31 ॥

கிஞ்ச விக்³ரஹாபா⁴வாத்³தே³வாதீ³நாம் ந க்வாப்யதி⁴கார இத்யாஹ

ஜ்யோதிஷி பா⁴வாச்சேதி ।

ஆதி³த்ய: ஸூர்யஶ்சந்த்³ர: ஶுக்ரோ(அ)ங்கா³ரக இத்யாதி³ஶப்³தா³நாம் ஜ்யோதி:பிண்டே³ஷு ப்ரயோக³ஸ்ய பா⁴வாத்ஸத்த்வாந்ந விக்³ரஹவாந்தே³வ: கஶ்சித³ஸ்தீத்யர்த²: ।

'ஆதி³த்ய: புரஸ்தாது³தே³தா பஶ்சாத³ஸ்தமேதா' இதி மது⁴வித்³யாவாக்யஶேஷே ஜ்யோதிஷ்யேவாதி³த்யஶப்³த³: ப்ரஸித்³த⁴: । தர்ஹி ஜ்யோதி:பிண்டா³நாமேவாதி⁴காரோ(அ)ஸ்து, தத்ராஹ

ந சேதி ।

அக்³ந்யாதீ³நாமதி⁴காரமாஶங்க்யாஹ

ஏதேநேதி ।

அக்³நிர்வாயுர்பூ⁴மிரித்யாதி³ஶப்³தா³நாமசேதநவாசித்வேநேத்யர்த²: ।

ஸித்³தா⁴ந்தீ ஶங்கதே

ஸ்யாதே³ததி³த்யாதி³நா ।

'வஜ்ரஹஸ்த: புரந்த³ர:' இத்யாத³யோ மந்த்ரா: । 'ஸோ(அ)ரோதீ³த்' இத்யாத³யோ(அ)ர்த²வாதா³: । 'இஷ்டாந்போ⁴கா³ந்ஹி வோ தே³வா தா³ஸ்யந்தே யஜ்ஞபா⁴விதா:' । 'தே த்ருப்தாஸ்தர்பயந்த்யேநம் ஸர்வகாமப²லை: ஶுபை⁴:' । இத்யாதீ³திஹாஸபுராணாநி । லோகே(அ)பி யமம் த³ண்ட³ஹஸ்தம் லிக²ந்தி, இந்த்³ரம் வஜ்ரஹஸ்தமிதி விக்³ரஹாதி³பஞ்சகஸத்³பா⁴வாத³நதி⁴காரதோ³ஷோ நாஸ்தீத்யர்த²: । 'விக்³ரஹோ ஹவிஷாம் போ⁴க³ ஐஶ்வர்யம் ச ப்ரஸந்நதா । ப²லப்ரதா³நமித்யேதத்பஞ்சகம் விக்³ரஹாதி³கம் ' ॥

மாநாபா⁴வாதே³தந்நாஸ்தீதி தூ³ஷயதி

நேத்யாதி³நா ।

ந சாத்ரேதி ।

விக்³ரஹாதா³வித்யர்த²: ।

ஆர்த²வாதா³ மந்த்ரா வா மூலமித்யாஶங்க்யாஹ

அர்த²வாதா³ இத்யாதி³நா ।

வ்ரீஹ்யாதி³வத்³ப்ரயோக³விதி⁴க்³ருஹீதா மந்த்ரா: ப்ரயோக³ஸம்ப³ந்த்³தா⁴பி⁴தா⁴நார்தா² நாஜ்ஞாதவிக்³ரஹாதி³பரா இதி மீமாம்ஸகா ஆசக்ஷத இத்யர்த²: । தஸ்மாத் விக்³ரஹாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ॥ 32 ॥

ஸூத்ராப்⁴யாம் ப்ராப்தம் பூர்வபக்ஷம் நிரஸ்யதி

துஶப்³த³ இத்யாதி³நா ।

ப்³ரஹ்மவித்³யா தே³வாதீ³ந்நாதி⁴கரோதி, வித்³யாத்வாத் , மத்⁴வாதி³வித்³யாவதி³தி உக்தஹேதுரப்ரயோஜக இத்யாஹ

யத்³யபீதி ।

த³ர்ஶாதி³கம் , ந ப்³ராஹ்மணமதி⁴கரோதி, கர்மத்வாத் , ராஜஸூயாதி³வதி³தி ஆபா⁴ஸஸாம்யம் வித்³யாத்வஹேதோராஹ

நசேதி ।

யத்ர யஸ்யாதி⁴கார: ஸம்ப⁴வதி ஸ தத்ராதி⁴காரீதி ந்யாயஸ்துல்ய இத்யர்த²: । யத: ஸர்வேஷாம் ஸர்வத்ராதி⁴காரோ ந ஸம்ப⁴வதி ததோ ந சாபோத்³யேதேத்யந்வய: । தத்³ப்³ரஹ்ம யோ யோ தே³வாதீ³நாம் மத்⁴யே ப்ரத்யக்த்வேநாபு³த்⁴யத ஸ தத்³ப்³ரஹ்மாப⁴வதி³த்யர்த²: । தே ஹ தே³வா ஊசுரந்யோந்யம் , தத இந்த்³ரவிரோசநௌ ஸுராஸுரராஜௌ ப்ரஜாபதிம் ப்³ரஹ்மவித்³யாப்ரத³ம் ஜக்³மதுரிதி ச லிங்க³மஸ்தீத்யர்த²: ।

கிமத்ர ப்³ரஹ்மாம்ருதமிதி க³ந்த⁴ர்வப்ரஶ்நே யாஜ்ஞவல்க்ய உவாச தமிதி மோக்ஷத⁴ர்மேஷு ஶ்ருதம் தே³வாதீ³நாமதி⁴காரலிங்க³மித்யாஹ

ஸ்மார்தமிதி ।

யதா² பா³லாநாம் கோ³லகேஷு சக்ஷுராதி³பத³ப்ரயோகே³(அ)பி ஶாஸ்த்ரஜ்ஞைர்கோ³லகாதிரிக்தேந்த்³ரியாணி ஸ்வீக்ரியந்தே, யதா² ஜ்யோதிராதௌ³ ஸூர்யாதி³ஶப்³த³ப்ரயோகே³(அ)பி விக்³ரஹவத்³தே³வதா ஸ்வீகார்யா இத்யாஹ

ஜ்யோதிராதீ³தி ।

ததா² சேதநத்வேந வ்யவஹாராதி³த்யர்த²: ।

ஏகஸ்ய ஜட³சேதநோப⁴யரூபத்வம் கத²ம் , தத்ராஹ

அஸ்திஹீதி ।

ததா²ஹி விக்³ரஹவத்தயா தே³வவ்யவஹார:ஶ்ரூயதே । ஸுப்³ரஹ்மண்ய உத்³கா³த்ருக³ணஸ்த² ருத்விக்தத்ஸம்ப³ந்தீ⁴ யோ(அ)ர்த²வாத³: இந்த்³ர, அக³ச்ச²(அ)இத்யாதி³: । தத்ர மேதா⁴திதே²ர்மேஷ, இதீந்த்³ரஸம்போ³த⁴நம் ஶ்ருதம் , தத்³வ்யாசஷ்டே

மேதே⁴தி ।

முநிம் மேஷோ பூ⁴த்வா ஜஹாரேதி ஜ்ஞாபநார்த²ம் மேஷ, இதீந்த்³ரஸம்போ³த⁴நமித்யர்த²: ।

யது³க்தமாதி³த்யாத³யோ ம்ருதா³தி³வத³சேதநா ஏவேதி, தந்ந, ஸர்வத்ர ஜட³ஜடா³ம்ஶத்³வயஸத்த்வாதி³த்யாஹ

ம்ருதி³தி ।

ஆதி³த்யாதௌ³ கோ ஜட³பா⁴க³: கஶ்சேதநாம்ஶ இதி, தத்ராஹ

ஜ்யோதிராதே³ஸ்த்விதி ।

மந்த்ராதி³கம் பத³ஶக்த்யா பா⁴ஸமாநவிக்³ரஹாதௌ³ ஸ்வார்தே² ந ப்ரமாணம் , அந்யபரத்வாத் , விஷம் பு⁴ங்க்ஷ்வேதி வாக்யவதி³த்யாஹ

யத³பீதி ।

அந்யபராத³பி வாக்யாத்³பா³தா⁴பா⁴வே ஸ்வார்தோ² க்³ராஹ்ய இத்யாஹ

அத்ர ப்³ரூம இதி ।

தாத்பர்யஶூந்யே(அ)ப்யர்தே² ப்ரத்யயமாத்ரேணாஸ்தித்வமுதா³ஹரதி

ததா²ஹீதி ।

த்ருணாதௌ³ ப்ரத்யயோ(அ)ஸ்தி விக்³ரஹாதௌ³ ஸ நாஸ்தீதி வைஷம்யம் ஶங்கதே

அத்ராஹேதி ।

வித்⁴யுத்³தே³ஶோ விதி⁴வாக்யம் , ததே³கவாக்யதயா ப்ரஶஸ்தோ விதி⁴ரித்யேவார்த²வாதே³ஷு ப்ரத்யய: । வ்ருத்தாந்தோ பூ⁴தார்த²: । விக்³ரஹாதி³: தத்³விஷய: ப்ரத்யயோ நாஸ்தீத்யர்த²: ।

நந்வவாந்தரவாக்யேந விக்³ரஹாதி³ப்ரத்யயோ(அ)ஸ்த்வித்யத ஆஹ

நஹீதி ।

ஸுராபாநப்ரத்யயோ(அ)பி ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: ।

பதை³கவாக்யத்வவாக்யைகவாக்யத்வவைஷம்யாந்மைவமித்யாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

நஞ்பத³மேகம் யதா³ ஸுராம் பிபே³தி³தி பதா³ப்⁴யாமந்வேதி ததா³ பதை³கவாக்யமேகமேவார்தா²நுப⁴வம் கரோதி நது பத³த்³வயம் ப்ருத²க்ஸுராபாநம் போ³த⁴யதி, தஸ்ய விதௌ⁴ நிஷேதா⁴நுபபத்தேர்வாக்யார்தா²நுப⁴வம் ப்ரத்யத்³வாரத்வாத் । அர்த²வாத³ஸ்து பூ⁴தார்த²ஸம்ஸர்க³ம் ஸ்துதித்³வாரம் போ³த⁴யந்விதி⁴நா வாக்யைகவாக்யதாம் ப⁴ஜத இத்யஸ்தி விக்³ரஹாத்³யநுப⁴வ இத்யர்த²: ।

நந்வர்த²வாத³ஸ்த²பதா³நாமவாந்தரஸம்ஸர்க³போ³த⁴கத்வம் விநா ஸாக்ஷாதே³வ வித்⁴யந்வயோ(அ)ஸ்து தத்ராஹ

யதா² ஹீதி ।

ஸாக்ஷாத³ந்வயாயோக³ம் த³ர்ஶயதி

ந ஹீதி ।

அர்த²வாதா³த்ஸர்வத்ர ஸ்வார்த²க்³ரஹணமாஶங்க்யார்த²வாதா³ந்விப⁴ஜதே

தத்³யத்ரேதி ।

தத்தத்ரார்த²வாதே³ஷு யத்ர 'அக்³நிர்ஹிமஸ்ய பே⁴ஷஜம்' இத்யாதா³வித்யர்த²: । 'ஆதி³த்யோ யூப:' இத்யபே⁴தோ³ பா³தி⁴த இதி தேஜஸ்வித்வாதி³கு³ணவாத³: । யத்ர 'வஜ்ரஹஸ்த: புரந்த³ர:' இத்யாதௌ³ மாநாந்தரஸம்வாத³விஸம்வாதௌ³ ந ஸ்தஸ்தத்ர பூ⁴தார்த²வாத³ இத்யர்த²: । இதி விம்ருஶ்யேத்யத்⁴யாஹார: ।

விக்³ரஹார்த²வாத³: ஸ்வார்தே²(அ)பி தாத்பர்யவாந், அந்யபரத்வே ஸத்யஜ்ஞாதாபா³தி⁴தார்த²கஶப்³த³த்வாத் , ப்ரயாஜாதி³வாக்யவதி³தி ந்யாயம் மந்த்ரேஷ்வதிதி³ஶதி

ஏதேநேதி ।

வேதா³ந்தாநுவாத³கு³ணவாதா³நாம் நிராஸாய ஹேதௌ பதா³நி । ந சோப⁴யபரத்வே வாக்யபே⁴த³:, அவாந்தரார்த²ஸ்ய மஹாவாக்யார்த²த்வாதி³தி பா⁴வ: ।

வித்⁴யநுபபத்த்யாபி ஸ்வர்க³வத்³தே³வதாவிக்³ரஹோ(அ)ங்கீ³கார்ய இத்யாஹ

அபிசேதி ।

நநு க்லேஶாத்மகே கர்மணி விதி⁴: ப²லம் விநாநுபபந்ந இதி ப⁴வது 'யந்ந து³:கே²ந ஸம்பி⁴ந்நம்' இத்யர்த²வாத³ஸித்³த⁴: ஸ்வர்கோ³ விதி⁴ப்ரமாணக: । விக்³ரஹம் விநா விதே⁴: காநுபபத்தி:, தாமாஹ

ந ஹீதி ।

உத்³தி³ஶ்ய த்யாகா³நுபபத்த்யா சேதஸ்யாரோஹோ(அ)ங்கீ³கார்ய இத்யத்ர ஶ்ருதிமப்யாஹ

யஸ்யா இதி ।

அதஶ்சேதஸ்யாரோஹார்த²ம் விக்³ரஹ ஏஷ்டவ்ய: । கிஞ்ச கர்மப்ரகரணபாடா²த்³விக்³ரஹப்ரமிதி: ப்ரயாஜவத்கர்மாங்க³த்வேநாங்கீ³கார்யா, தாம் விநா கர்மாபூர்வாஸித்³தே⁴: ।

கிஞ்ச ஸுப்ரஸந்நவிக்³ரஹவத்³தே³வதாம் த்யக்த்வா ஶப்³த³மாத்ரம் தே³வதேதி ப⁴க்திரயுக்தேத்யாஹ

நச ஶப்³தே³தி ।

ந சாக்ருதிமாத்ரம் ஶப்³த³ஶக்யமஸ்து கிம் விக்³ரஹேணேதி வாச்யம் , நிர்வ்யக்த்யாக்ருத்யயோகா³த் । அத: ஶப்³த³ஸ்யார்தா²காங்க்ஷாயாம் மந்த்ராதி³ப்ரமிதவிக்³ரஹோ(அ)ங்கீ³கார்ய இத்யாஹ

தத்ரேதி ।

ஏவம் மந்த்ரார்த²வாத³மூலகமிதிஹாஸாதி³கமபி விக்³ரஹே மாநமித்யாஹ

இதிஹாஸேதி ।

ப்ரமாணத்வேந ஸம்ப⁴வதி³த்யர்த²: ।

வ்யாஸாதீ³நாம் யோகி³நாம் தே³வதாதி³ப்ரத்யக்ஷமபீதிஹாஸாதே³ர்மூலமித்யாஹ

ப்ரத்யக்ஷேதி ।

வ்யாஸாத³யோ தே³வாதி³ப்ரத்யக்ஷஶூந்யா:, ப்ராணித்வாத் , அஸ்மத்³வதி³த்யநுமாநமதிப்ரஸங்கே³ந தூ³ஷயதி

யஸ்த்வித்யாதி³நா ।

ஸர்வம் க⁴டாபி⁴ந்நம் , வஸ்துத்வாத் , க⁴டவதி³தி ஜக³த்³வைசித்ர்யம் நாஸ்தீத்யபி ஸ ப்³ரூயாத் । ததா² க்ஷத்ரியாபா⁴வம் வர்ணாஶ்ரமாபா⁴வம் வர்ணாஶ்ரமாத்³யவ்யவஸ்தா²ம் ச ப்³ரூயாத் , நிரங்குஶபு³த்³தி⁴த்வாத் । ததா²ச ராஜஸூயாதி³ஶாஸ்த்ரஸ்ய க்ருதாதி³யுக³த⁴ர்மவ்யவஸ்தா²ஶாஸ்த்ரஸ்ய பா³த⁴ இத்யர்த²: ।

யோக³ஸூத்ரார்தா²த³பி தே³வாதி³ப்ரத்யக்ஷஸித்³தி⁴ரித்யாஹ

அபிசேதி ।

மந்த்ரஜபாத்³தே³வதாஸாம்நித்⁴யம் தத்ஸம்பா⁴ஷணம் சேதி ஸூத்ரார்த²: ।

யோக³மாஹாத்ம்யஸ்ய ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிஸித்³த⁴த்வாத்³யோகி³நாமஸ்தி தே³வாதி³ப்ரத்யக்ஷமித்யாஹ

யோக³ இதி ।

பாத³தலாதா³ஜாநோர்ஜாநோராநாபே⁴ர்நாபே⁴ராக்³ரீவம் க்³ரீவாயாஶ்சாகேஶப்ரரோஹம் ததஶ்சப்³ரஹ்மரந்த்⁴ரம் ப்ருதி²வ்யாதி³பஞ்சகே ஸமுத்தி²தே தா⁴ரணயா ஜிதே யோக³கு³ணே சாணிமாதி³கே ப்ரவ்ருத்தே யோகா³பி⁴வ்யக்தம் தேஜோமயம் ஶரீரம் ப்ராப்தஸ்ய யோகி³நோ ந ரோகா³தி³ஸ்பர்ஶ இத்யர்த²: ।

சித்ரகாராதி³ப்ரஸித்³தி⁴ரபி விக்³ரஹே மாநமித்யாஹ

லோகேதி ।

அதி⁴கரணார்த²முபஸம்ஹரதி

தஸ்மாதி³தி ।

சிந்தாயா: ப²லமாஹ

க்ரமேதி ।

ஏவமேவ தே³வாதீ³நாம் ப்³ரஹ்மவித்³யாதி⁴காரே ஸத்யேவ தே³வத்வப்ராப்தித்³வாரா க்ரமமுக்திப²லாந்யுபாஸநாநி யுஜ்யந்தே । தே³வாநாமநதி⁴காரே ஜ்ஞாநாபா⁴வாத்க்ரமமுக்த்யர்தி²நாமுபாஸநேஷு ப்ரவ்ருத்திர்ந ஸ்யாத் , அதோ(அ)தி⁴காரநிர்ணயாத்ப்ரவ்ருத்திஸித்³தி⁴ரிதி பா⁴வ: ॥ 33 ॥

ஶுக³ஸ்யஸூச்யதே ஹி । பூர்வேணாஸ்ய த்³ருஷ்டாந்தஸங்க³திமாஹ

யதே²தி ।

பூர்வத்ர தே³வாதீ³நாமதி⁴காரஸித்⁴யர்யம் மந்த்ராதீ³நாம் பூ⁴தார்தே² விக்³ரஹாதௌ³ ஸமந்வயோக்த்யா வேதா³ந்தாநாமபி பூ⁴தார்தே² ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயோ த்³ருடீ⁴க்ருத: । அத்ராபி ஶூத்³ரஶப்³த³ஸ்ய ஶ்ரௌதஸ்ய க்ஷத்ரியே ஸமந்வயோக்த்யா ஸ த்³ருடீ⁴க்ரியத இத்யதி⁴கரணத்³வயஸ்ய ப்ராஸங்கி³கஸ்யாஸ்மிந்ஸமந்வயாத்⁴யாயே(அ)ந்தர்பா⁴வ இதி மந்தவ்யம் । பூர்வபக்ஷே ஶூத்³ரஸ்யாபி த்³விஜவத்³வேதா³ந்தஶ்ரவணே ப்ரவ்ருத்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே தத³பா⁴வ இதி ப²லம் ।

அத்ர வேதா³ந்தவிசாரோ விஷய:, ஸ கிம் ஶூத்³ரமதி⁴கரோதி ந வேதி ஸம்ப⁴வாஸம்ப⁴வாப்⁴யாம் ஸந்தே³ஹே பூர்வபக்ஷமாஹ

தத்ர ஶூத்³ரஸ்யாபீத்யாதி³நா ।

தஸ்மாத³நக்³நித்வாத³நவல்க்ருப்தோ(அ)ஸமர்த²: ।

வித்³யார்தி²நி ஶூத்³ரஶப்³த³ப்ரயோகா³ல்லிங்கா³த³பி ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴கார இத்யாஹ

ப⁴வதிசேதி ।

ஜாநஶ்ருதி: கில ஷட்ஶதாநி க³வாம் ரத²ம் ச ரைக்வாய கு³ரவே நிவேத்³ய மாம் ஶிக்ஷயேத்யுவாச । ததோ ரைக்வோ விது⁴ர: கந்யார்தீ² ஸந்நித³முவாச । அஹேதி நிபாத: கே²தா³ர்த²: । ஹாரேண நிஷ்கேண யுக்த இத்வா க³ந்தா ரதோ² ஹாரேத்வா ஸ ச கோ³பி⁴: ஸஹ ஹே ஶூத்³ர, தவைவாஸ்து கிமல்பேநாநேந மம கா³ர்ஹஸ்த்²யாநுபயோகி³நேதி பா⁴வ: ।

அர்தி²த்வாதி³ஸம்ப⁴வே ஶ்ரேய:ஸாத⁴நே ப்ரவ்ருத்திருசிதா ஸ்வாபா⁴விகத்வாதி³தி ந்யாயோபேதால்லிங்கா³தி³த்யாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

ஸூத்ராத்³ப³ஹிரேவ ஸித்³தா⁴ந்தயதி

ந ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴கார இத்யாதி³நா ।

ஆபாததோ விதி³தோ வேதா³ர்தோ² யேந தஸ்யேத்யர்த²: । அத்⁴யயநவிதி⁴நா ஸம்ஸ்க்ருதோ வேத³ஸ்தது³த்த²மாபாதஜ்ஞாநம் ச வேதா³ர்த²விசாரேஷு ஶாஸ்த்ரீயம் ஸாமர்த்²யம் , தத³பா⁴வாச்சூ²த்³ரஸ்யார்தி²த்வாதி³ஸம்ப⁴வந்யாயாஸித்³தே⁴ர்நாஸ்தி வேதா³ந்தவிசாராதி⁴கார இத்யர்த²: । யத்³வாத்⁴யயநஸம்ஸ்க்ருதேந வேதே³ந விதி³தோ நிஶ்சிதோ வேதா³ர்தோ² யேந தஸ்ய வேதா³ர்தே²ஷு விதி⁴ஷ்வதி⁴காரோ நாந்யஸ்ய, அநதீ⁴தவேத³ஸ்யாபி வேதா³ர்தா²நுஷ்டா²நாதி⁴காரே(அ)த்⁴யயநவிதி⁴வையர்த்²யாபாதாத் । அத: ப²லபர்யந்தப்³ரஹ்மவித்³யாஸாத⁴நேஷு ஶ்ரவணாதி³விதி⁴ஷு ஶூத்³ரஸ்யாநதி⁴கார இத்யர்த²: ।

அதீ⁴தவேதா³ர்த²ஜ்ஞாநவத்த்வரூபஸ்யாத்⁴யயநவிதி⁴லப்⁴யஸ்ய ஸாமர்த்²யஸ்யாபா⁴வாதி³தி ந்யாயஸ்ய துல்யத்வாத் , யஜ்ஞபத³ம் வேதா³ர்தோ²பலக்ஷணார்த²மித்யாஹ

ந்யாயஸ்ய ஸாதா⁴ரணத்வாதி³தி ।

தஸ்மாச்சூ²த்³ர இதி தச்ச²ப்³த³பராம்ருஷ்டந்யாயஸ்ய யஜ்ஞப்³ரஹ்மவித்³யயோஸ்துல்யத்வாதி³த்யர்த²: ।

பூர்வோக்தம் லிங்க³ம் தூ³ஷயதி

யதி³தி ।

அஸாமர்த்²யந்யாயேநார்தி²த்வாதி³ஸம்ப⁴வந்யாயஸ்ய நிரஸ்தத்வாதி³த்யர்த²: ।

நநு 'நிஷாத³ஸ்த²பதிம் யாஜயேத்' இத்யத்ராத்⁴யயநாபா⁴வோ(அ)பி நிஷாத³ஶப்³தா³ந்நிஷாத³ஸ்யேஷ்டாவிவ ஶூத்³ரஶப்³தா³ச்சூ²த்³ரஸ்ய வித்³யாயாமதி⁴காரோ(அ)ஸ்த்வித்யாஶங்க்ய ஸம்வர்க³வித்³யாயாமதி⁴காரமங்கீ³கரோதி

காமமிதி ।

தத்³விஷயத்வாத்தத்ர ஶ்ருதத்வாதி³த்யர்த²: ।

வஸ்துதஸ்து விதி⁴வாக்யஸ்த²த்வாந்நிஷாத³ஶப்³தோ³(அ)ப்யதி⁴காரிஸமர்பக:, ஶூத்³ரஶப்³த³ஸ்து வித்³யாவிதி⁴பரார்த²வாத³ஸ்தோ² நாதி⁴காரிணம் போ³த⁴யதி, அஸாமர்த்²யந்யாயவிரோதே⁴நாந்யபரஶப்³த³ஸ்ய ஸ்வார்த²போ³தி⁴த்வாஸம்ப⁴வாதி³தி மத்வாங்கீ³காரம் த்யஜதி

அர்த²வாதே³தி ।

தர்ஹி ஶூத்³ரஶப்³த³ஸ்யாத்ர ஶ்ருதஸ்ய கோ(அ)ர்த² இத்யாஶங்க்ய ஸூத்ரேணார்த²மாஹ

ஶக்யதே சேத்யாதி³நா ।

ஜாநஶ்ருதிர்நாம ராஜா நிதா³க⁴ஸமயே ராத்ரௌ ப்ராஸாத³தலே ஸுஷ்வாப, ததா³ ததீ³யாந்நதா³நாதி³கு³ணக³ணதோஷிதா ருஷயோ(அ)ஸ்ய ஹிதார்த²ம் ஹம்ஸா பூ⁴த்வா மாலாரூபேண தஸ்யோபர்யாஜக்³மு:, தேஷு பாஶ்சாத்யோ ஹம்ஸோ(அ)க்³ரேஸரம் ஹம்ஸமுவாச, போ⁴ போ⁴ ப⁴த்³ராக்ஷ, கிம் ந பஶ்யஸி ஜாநஶ்ருதேரஸ்ய தேஜ: ஸ்வர்க³ம் வ்யாப்ய ஸ்தி²தம் , தத்த்வாம் த⁴க்ஷ்யதி ந க³ச்சே²தி । தமக்³ரேஸர உவாச, கமப்யேநம் வராகம் வித்³யாஹீநம் ஸந்தம் , அரே, ஸயுக்³வாநம் யுக்³வா க³ந்த்ரீ ஶகடீ தயா ஸஹ ஸ்தி²தம் ரைக்வமிவைதத்³வசநமாத்த² । ரைக்வஸ்ய ஹி ப்³ரஹ்மிஷ்ட²ஸ்ய தேஜோ து³ரதிக்ரமம் நாஸ்யாநாத்மஜ்ஞஸ்யேத்யர்த²: । அஸ்மத்³வசநகி²ந்நோ ராஜா ஶகடலிங்கே³ந ரைக்வம் ஜ்ஞாத்வா வித்³யாவாந்ப⁴விஷ்யதீதி ஹம்ஸாநாமபி⁴ப்ராய: । கமு அரே இதி பத³ச்சே²த³: । உஶப்³தோ³(அ)ப்யர்த²: । தேஷாம் ஹம்ஸாநாமநாத³ரவாக்யஶ்ரவணாத³ஸ்ய ராஜ்ஞ: ஶுகு³த்பந்நா, ஸா ஶூத்³ரஶப்³தே³ந ரைக்வேண ஸூச்யதே ஹீதி ஸூத்ராந்வய: । ஶ்ருதயௌகி³கார்த²லாபே⁴ ஸதி அநந்விதரூட்⁴யர்த²ஸ்த்யாஜ்ய இதி ந்யாயத்³யோதநார்தோ² ஹிஶப்³த³: । ததா³த்³ரவணாத்தயா ஶுசா ஆத்³ரவணாத் । ஶூத்³ர: ஶோகம் ப்ராப்தவாந் । ஶுசா வா கர்த்ர்யா ராஜாபி⁴து³த்³ருவே ப்ராப்த: । ஶுசா வா கரணேந ரைக்வம் க³தவாநித்யர்த²: ॥ 34 ॥

ஶூத்³ரஶப்³த³ஸ்ய யௌகி³கத்வே லிங்க³மாஹ

க்ஷத்ரியத்வேதி ।

ஸம்வர்க³வித்³யாவித்⁴யநந்தரமர்த²வாத³ ஆரப்⁴யதே । ஶுநகஸ்யாபத்யம் கபிகோ³த்ரம் புரோஹிதமபி⁴ப்ரதாரிநாமகம் ராஜாநம் ச கக்ஷஸேநஸ்யாபத்யம் ஸூதே³ந பரிவிஷ்யமாணௌ தௌ போ⁴க்துமுபவிஷ்டௌ ப³டுர்பி⁴க்ஷிதவாநித்யர்த²: ।

நந்வஸ்ய சைத்ரரதி²த்வம் ந ஶ்ருதமித்யத ஆஹ

சைத்ரரதி²த்வம் சேதி ।

ஏதேந த்³விராத்ரேணேதி சா²ந்தோ³க்³யஶ்ருத்யைவ பூர்வம் சித்ரரத²ஸ்ய காபேயயோக³ உக்த: । அபி⁴ப்ரதாரிணோ(அ)பி தத்³யோகா³ச்சித்ரரத²வம்ஶ்யத்வம் நிஶ்சீயதே । ராஜவம்ஶ்யாநாம் ஹி ப்ராயேண புரோஹிதவம்ஶ்யா யாஜகா ப⁴வந்தீத்யர்த²: ।

நந்வஸ்த்வபி⁴ப்ரதாரிணஶ்சைத்ரரதி²த்வம் , தாவதா கத²ம் க்ஷத்ரியத்வம் , தத்ராஹ

தஸ்மாதி³தி ।

சித்ரரதா²தி³த்யர்த²: । க்ஷத்தா ஸூதஸ்தஸ்ய ரைக்வாந்வேஷணாய ப்ரேஷணமந்நகோ³தா³நாதி³கம் ச ஜாநஶ்ருதே: க்ஷத்ரியத்வே லிங்க³ம் ॥ 35 ॥

அத்ர ஶூத்³ரஶப்³தோ³ யௌகி³க ஏவேதி ந ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴கார இதி ஸ்தி²தம் । தத்ர லிங்கா³ந்தரமாஹ

ஸம்ஸ்காரேதி ।

உபநயநம் வேத³க்³ரஹணாங்க³ம் ஶூத்³ரஸ்ய நாஸ்தீதி பூர்வமுக்தம் । இஹ வித்³யாக்³ரஹணாங்க³ஸ்யோபநயநஸம்ஸ்காரஸ்ய ஸர்வத்ர பராமர்ஶாச்சூ²த்³ரஸ்ய தத³பா⁴வாந்ந வித்³யாதி⁴கார: இத்யுச்யதே । பா⁴ஷ்யே ஆதி³பதே³நாத்⁴யயநகு³ருஶுஶ்ரூஷாத³யோ க்³ருஹ்யந்தே । தம் ஶிஷ்யமாசார்ய உபநீதவாநித்யர்த²: ।

நாரதோ³(அ)பி வித்³யார்தீ² மந்த்ரமுச்சாரயந்ஸநத்குமாரமுபக³த இத்யாஹ

அதீ⁴தி ।

உபதி³ஶேதி யாவத் । ப்³ரஹ்மபரா வேத³பாரகா³: ஸகு³ணப்³ரஹ்மநிஷ்டா²: பரம் நிர்கு³ணம் ப்³ரஹ்மாந்வேஷமாணா ஏஷ பிப்பலாத³ஸ்தஜ்ஜிஜ்ஞாஸிதம் ஸர்வம் வக்ஷ்யதீதி நிஶ்சித்ய தே ப⁴ரத்³வாஜாத³ய: ஷட்³ருஷயஸ்தமுபக³தா இத்யர்த²: ।

நநு வைஶ்வாநரவித்³யாயாம்ருஷீந் ராஜா(அ)நுபநீயைவ வித்³யாமுவாசேதி ஶ்ருதேரநுபநீதஸ்யாப்யஸ்தி வித்³யாதி⁴கார இத்யத ஆஹ

தாந்ஹேதி ।

தே ஹ ஸமித்பாணய: பூர்வாஹ்நே ப்ரதிசக்ரமிர இதி பூர்வவாக்யே ப்³ராஹ்மணா உபநயநார்த²மாக³தா இதி உபநயநப்ராப்திம் த³ர்ஶயித்வா நிஷித்⁴யதே । ஹீநவர்ணேநோத்தமவர்ணா(அ)நுபநீயைவோபதே³ஷ்டவ்யா இத்யாசாரஜ்ஞாபநார்த²மித்யர்த²: । ஏகஜாதிரநுபநீத: । பாதகமப⁴க்ஷ்யப⁴க்ஷணக்ருதம் ॥ 36 ॥

ஸத்யகாம: கிலம்ருதபித்ருகோ ஜபா³லாம் மாதரமப்ருச்ச²த் , கிங்கோ³த்ரோ(அ)ஹமிதி । தம் மாதோவாச ப⁴ர்த்ருஸேவாவ்யக்³ரதயாஹமபி தவ பிதுர்கோ³த்ரம் ந ஜாநாமி, ஜபா³லா து நாமாஹமஸ்மி ஸத்யகாமோ நாம த்வமஸீதி ஏதாவஜ்ஜாநாமீதி । தத: ஸ ஜாபா³லோ கௌ³தமமாக³த்ய தேந கிங்கோ³த்ரோ(அ)ஸீதி ப்ருஷ்ட உவாச, நாஹம் கோ³த்ரம் வேத்³மி ந மாதா வேத்தி பரந்து மே மாத்ரா கதி²தம் , உபநயநார்த²மாசார்யம் க³த்வா ஸத்யகாமோ ஜாபா³லோ(அ)ஸ்மீதி ப்³ரூஹீதி । அநேந ஸத்யவசநேந தஸ்ய ஶூத்³ரத்வாபா⁴வோ நிர்தா⁴ரித: । அப்³ராஹ்மண ஏதத்ஸத்யம் விவிச்ய வக்தும் , நார்ஹதீதி நிர்தா⁴ர்ய, ஹே ஸோம்ய, ஸத்யாத்த்வம் நாகா³: ஸத்யம் ந த்யக்தவாநஸி, அதஸ்த்வாமுபநேஷ்யே, தத³ர்த²ம் ஸமித⁴மாஹரேதி கௌ³தமஸ்ய ப்ரவ்ருத்தேஶ்ச லிங்கா³ந்ந ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴கார இத்யாஹ

தத³பா⁴வேதி ॥ 37 ॥

ஸ்ம்ருத்யா ஶ்ரவணாதி³நிஷேதா⁴ச்ச நாதி⁴கார இத்யாஹ

ஶ்ரவணேதி ।

அஸ்ய ஶூத்³ரஸ்ய த்³விஜை: பட்²யமாநம் வேத³ம் ப்ரமாதா³ச்ச்²ருண்வத: ஸீஸலாக்ஷாப்⁴யாம் தப்தாப்⁴யாம் ஶ்ரோத்ரத்³வயபூரணம் ப்ராயஶ்சித்தம் கார்யமித்யர்த²: । பத்³யு பாத³யுக்தம் ஸஞ்சரிஷ்ணுரூபமிதி யாவத் । ப⁴வதி ச । ஸ்ம்ருதிரிதி ஶேஷ: । மதிர்வேதா³ர்த²ஜ்ஞாநம் । தா³நம் நித்யம் நிஷித்⁴யதே ஶூத்³ரஸ்ய । நைமித்திகம் து தா³நமஸ்த்யேவ ।

யது³க்தம் விது³ராதீ³நாம் ஜ்ஞாநித்வம் த்³ருஷ்டமிதி, தத்ராஹ

யேஷாமிதி ।

ஸித்³தா⁴நாம் ஸித்³தே⁴ர்து³ரபஹ்நவத்வே(அ)பி ஸாத⁴கை: ஶூத்³ரை: கத²ம் ஜ்ஞாநம் லப்³த⁴வ்யமித்யத ஆஹ

ஶ்ராவயேதி³தி ॥ 38 ॥

கம்பநாத் । அஸ்யாபி ப்ராஸங்கி³கத்வமாஶங்க்யாஹ

அவஸித இதி ।

ஸமாப்த இத்யர்த²: ।

காட²கம் பட²தி

யதி³த³மிதி ।

ஸர்வம் ஜக³த்ப்ராணாந்நி:ஸ்ருதமுத்பந்நம் ப்ராணே சிதா³த்மநி ப்ரேரகே ஸதி ஏஜதி சேஷ்டதே, தச்ச ப்ராணாக்²யம் காரணம் மஹத்³ப்³ரஹ்ம பி³பே⁴த்யஸ்மாதி³தி ப⁴யம் । தஸ்மிந் ப⁴யஹேதுத்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ

வஜ்ரமிதி ।

யதோ²த்³யதம் வஜ்ரம் ப⁴யம் ததே²த்யர்த²: ।

ய ஏதத்ப்ராணாக்²யம் ப்³ரஹ்ம நிர்விஶேஷம் விது³ஸ்தே முக்தா ப⁴வந்தீத்யாஹ

ய இதி ।

நந்வஸ்மிந்ஸூத்ரே கத²மித³ம் வாக்யமுதா³ஹ்ருதமித்யத ஆஹ

ஏததி³தி ।

ஏஜத்யர்த²ஸ்ய கம்பநஸ்ய ஸூத்ரிதத்வாதே³ஜதிபத³யுக்தம் வாக்யமுதா³ஹ்ருதமித்யர்த²: ।

ப்ராஸங்கி³காதி⁴காரசிந்தயாஸ்ய ஸங்க³திர்நாபேக்ஷிதேதி 'ஶப்³தா³தே³வ ப்ரமித:' இத்யநேநோச்யதே । தத்ராங்கு³ஷ்ட²வாக்யே ஜீவாநுவாதோ³ ப்³ரஹ்மைக்யஜ்ஞாநார்த² இத்யுக்தம் , ந ததே²ஹ ப்ராணாநுவாத³ ஐக்யஜ்ஞாநார்த²: ஸம்ப⁴வதி, ப்ராணஸ்ய ஸ்வரூபேண கல்பிதஸ்யைக்யாயோகா³த் । அத: ப்ராணோபாஸ்திபரம் வாக்யமிதி ப்ரத்யுதா³ஹரணேந பூர்வபக்ஷயதி

ப்ரஸித்³தே⁴: பஞ்சவ்ருத்திரிதி ।

நநு 'அத ஏவ ப்ராண:' இத்யாதௌ³ ப்³ரஹ்மணி லிங்கா³த்ப்ராணஶ்ருதிர்நீதா, அத்ராபி ஸர்வசேஷ்டாப⁴யஹேதுத்வம் ப்³ரஹ்மலிங்க³மஸ்தீதி நாஸ்தி பூர்வபக்ஷாவஸரோ க³தார்த²த்வாதி³தி, அத ஆஹ

வாயோஶ்சேதி ।

ப்ரதிஷ்டா²ய ஸ்தி²திம் லப்³த்⁴வா ப்ராணே வாயௌ நிமித்தே ஜக³ச்சலதீதி ப்ரஸித்³த⁴ம் । அத: ஸ்பஷ்டம் ப்³ரஹ்மலிங்க³ம் நாஸ்தீதி பா⁴வ: ।

வஜ்ரலிங்கா³ச்ச வாயுரித்யாஹ

வாய்விதி ।

வ்யஷ்டிர்விஶேஷ: । ஸமஷ்டி: ஸாமாந்யம் ।

ஸூத்ராத்³வஹிரேவ ஸித்³தா⁴ந்தம் ப்ரதிஜாநீதே

ப்³ரஹ்மைவேதி ।

பூர்வோத்தரவாக்யைகவாக்யதாநுக்³ருஹீதம் ஸர்வாஶ்ரயத்வம் லிங்க³ம் வாக்யபே⁴த³கப்ராணஶ்ருதேர்பா³த⁴கமித்யாஹ

பூர்வத்ரேத்யாதி³நா ।

ஶுக்ரம் ஸ்வப்ரகாஶம் । தது³ நாத்யேதி ப்³ரஹ்மாநாஶ்ரித: கோ(அ)பி லோகோ நாஸ்த்யேவேத்யுகாரார்த²: ।

ஸௌத்ரம் லிங்க³ம் வ்யாசஷ்டே

ஏஜயித்ருத்வமிதி ।

ஸவாயுகஸ்ய ஸர்வஸ்ய கம்பநஶ்ரவணாத³பி ப்ராண: பரமாத்மைவேத்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மணி வஜ்ரஶப்³த³: கத²மித்யாஶங்க்ய கௌ³ண இத்யாஹ

வஜ்ரஶப்³த³ இதி ।

ப்³ருஹதா³ரண்யகே 'வாயுரேவ வ்யஷ்டி:' இத்யத்ர 'அபபுநர்ம்ருத்யும்' இத்யபம்ருத்யுஜயரூபமாபேக்ஷிகமம்ருதத்வமுச்யதே ந முக்²யாம்ருதத்வம் , தத்ரைவ வாயூபாஸ்திப்ரகரணம் ஸமாப்ய 'அத² ஹைநமுஷஸ்த: பப்ரச்ச²' இதி ஜ்ஞேயாத்மாநமுக்த்வா வாய்வாதே³ர்நாஶித்வோக்தேரித்யாஹ

யத்து வாய்வித்யாதி³நா ।

தஸ்மாத்காட²கவாக்யம் ஜ்ஞேயே ஸமந்விதவிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 39 ॥

ஜ்யோதிர்த³ர்ஶநாத் । சா²ந்தோ³க்³யே ப்ரஜாபதிவித்³யாவாக்யமாஹ

ஏஷ இதி ।

பரஞ்ஜ்யோதி: ஶ்ருதிப்⁴யாம் ஸம்ஶயமாஹ

தத்ரேதி ।

க⁴டாதி³விஷயாவரகதமோநாஶகம் ஸௌரமித்யர்த²: ।

பூர்வத்ர ப்³ரஹ்மப்ரகரணஸ்யாநுக்³ராஹக: ஸர்வஶப்³த³ஸங்கோசாத்³யயோகோ³(அ)ஸ்தீதி ப்ராணஶ்ருதிர்ப்³ரஹ்மணி நீதா । ந ததா²த்ர 'ய ஆத்மாபஹதபாப்மா' இதி ப்ரகரணஸ்யாநுக்³ராஹகம் பஶ்யாம இதி ப்ரத்யுதா³ஹரணேந பூர்வபக்ஷமாஹ

ப்ரஸித்³த⁴மேவேத்யாதி³நா ।

பூர்வபக்ஷே ஸூர்யோபாஸ்தி:, ஸித்³தா⁴ந்தே ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாந்முக்திரிதி ப²லம் ।

நநு ஜ்யோதிரதி⁴கரணே ஜ்யோதி:ஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணி வ்ருத்தேருக்தத்வாத்கத²ம் பூர்வபக்ஷ இத்யத ஆஹ

ஜ்யோதிரிதி ।

தத்ர கா³யத்ரீவாக்யே ப்ரக்ருதப்³ரஹ்மபராமர்ஶகயச்ச²ப்³த³ஸாமாநாதி⁴கரண்யாஜ்ஜ்யோதி:ஶப்³த³ஸ்ய ஸ்வார்த²த்யாக³: க்ருத:, ததா²த்ர ஸ்வார்த²த்யாகே³ ஹேத்வத³ர்ஶநாத்பூர்வபக்ஷ இத்யர்த²: ।

ஜ்யோதி:ஶ்ருதேரநுக்³ராஹகத்வேநார்சிராதி³மார்க³ஸ்த²த்வம் லிங்க³மாஹ

ததா²சேதி ।

'தா வா ஏதா ஹ்ருத³யஸ்ய நாட்³ய:' இதி கண்டி³கயா நாடீ³நாம் ரஶ்மீநாம் ச மித²: ஸம்ஶ்லேஷமுக்த்வா அத² ஸம்ஜ்ஞாலோபாநந்தரம் யத்ர காலே ஏதந்மரணம் யதா² ஸ்யாத்ததோ²த்க்ராமதி அத² ததா³ ஏதைர்நாடீ³ஸம்ஶ்லிஷ்டரஶ்மிபி⁴ரூர்த்⁴வ: ஸந்நுபரி க³ச்ச²தி, க³த்வாதி³த்யம் ப்³ரஹ்மலோகத்³வாரபூ⁴தம் க³ச்ச²தீத்யபி⁴ஹிதம் , ததை²வாத்ராபி ஶரீராத்ஸமுத்தா²ய ம்ருத்வா பரம் ஜ்யோதிராதி³த்யாக்²யமுபஸம்பத்³ய தத்³த்³வாரா ப்³ரஹ்மலோகம் க³த்வா ஸ்வஸ்வரூபேணாபி⁴நிஷ்பத்³யத இதி வக்தவ்யம் । ஸமுத்தா²யோபஸம்பத்³யேதி க்த்வாஶ்ருதிப்⁴யாம் ஜ்யோதிஷோ(அ)ர்சிராதி³மார்க³ஸ்த²த்வபா⁴நாதி³த்யர்த²: ।

அதோ மார்க³ஸ்த²ஸூர்யோபாஸ்த்யா க்ரமமுக்திபரம் வாக்யமிதி ப்ராப்தே ஸித்³தா⁴ந்தயதி

ஏவமிதி ।

வ்யாக்²யேயத்வேநோபக்ராந்த ஆத்மைவாத்ர ஜ்யோதி:ஶப்³தே³ந வ்யாக்²யேய இதி ஜ்யோதிர்வாக்யேநைகவாக்யதாப்ரயோஜகப்ரகரணாநுக்³ருஹீதோத்தமபுருஷஶ்ருத்யா வாக்யபே⁴த³கஜ்யோதி:ஶ்ருதிர்பா³த்⁴யேதி பா⁴வ: ।

அஶரீரத்வப²லலிங்கா³ச்ச ப்³ரஹ்மைவ ஜ்யோதிர்ந ஸூர்ய இத்யாஹ

அஶரீரமிதி ।

நச ஸூர்யப்ராப்த்யா க்ரமேணாஶரீரத்வம் ஸ்யாதி³தி வாச்யம் , பரத்வேந விஶேஷிதஸ்ய ஜ்யோதிஷ ஏவ ஸ உத்தம இதி பராமர்ஶேநாஶரீரத்வநிஶ்சயாதி³த்யாஹ

பரமிதி ।

பூர்வோக்தலிங்க³ம் தூ³ஷயதி

யத்த்விதி ।

நாடீ³க²ண்டே³ த³ஹரோபாஸகஸ்ய யா ஸூர்யப்ராப்திருக்தா ஸ ந மோக்ஷ இதி யுக்தா ஸூர்யோக்தி:, அத்ர து ப்ரஜாபதிவாக்யே நிர்கு³ணவித்³யாயாமர்சிராதி³க³திஸ்த²ஸூர்யஸ்யாநந்வயாத³நர்த²கத்வாத்ஶ்ருதிவ்யத்யாஸேந ஸ்வரூபம் ஸாக்ஷாத்க்ருத்ய பரம் ஜ்யோதிஸ்ததே³வோபஸம்பத்³யத இதி வ்யாக்²யேயமிதி பா⁴வ: ॥ 40 ॥

ஆகாஶோ வ்யபதே³ஶாத் । சா²ந்தோ³க்³யமுதா³ஹரதி

ஆகாஶ இதி ।

யதோ²பக்ரமப³லாஜ்ஜ்யோதி:ஶ்ருதிபா³த⁴ஸ்ததா²காஶோபக்ரமாத்³ப்³ரஹ்மாதி³ஶப்³த³பா³த⁴ இதி த்³ருஷ்டாந்தேந பூர்வபக்ஷயதி

பூ⁴தேதி ।

ஶ்ருதைர்கு³ணைராகாஶோபாஸ்திர்நிர்கு³ணப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் சேத்யுப⁴யத்ர ப²லம் ।

'ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³த்’ இத்யநேந பௌநருக்த்யமாஶங்க்ய தத்³வத³த்ர ஸ்பஷ்டலிங்கா³ஶ்ரவணாதி³தி பரிஹரதி

ஸ்ரஷ்ட்ருத்வாதே³ஶ்சேதி ।

வை நாமேதி ப்ரஸித்³தி⁴லிங்க³ஸ்யாகாஶஶ்ருதேஶ்ச வாக்யஶேஷக³தாப்⁴யாம் ப்³ரஹ்மாத்மஶ்ருதிப்⁴யாமநேகலிங்கோ³பேதாப்⁴யாம் பா³தோ⁴ யுக்த: ।

யத்ர ப³ஹுப்ரமாணஸம்வாத³ஸ்தத்ர வாக்யஸ்ய தாத்பர்யமிதி நிர்ணயாதி³தி ஸித்³தா⁴ந்தயதி

பரமேவேத்யாதி³நா ।

நாமரூபே ஶப்³த³ர்தௌ² தத³ந்த:பாதிநஸ்தத்³பி⁴ந்நத்வே தத்கர்த்ருத்வம் சாயுக்தமித்யர்த²: ।

நாமாதி³கர்த்ருத்வம் ந ப்³ரஹ்மலிங்க³ம் , ஜீவஸ்த²த்வாதி³தி ஶங்கதே

நந்விதி ।

'அநேந ஜீவேந’ இத்யத்ர ஜீவஸ்ய ப்³ரம்ஹாபே⁴தே³ந தத்கர்த்ருத்வமுச்யதே ஸாக்ஷாத³யோகா³தி³தி பரிஹரதி

பா³ட⁴மிதி ।

யச்சோக்தம் ஸ்பஷ்டம் லிங்க³ம் நாஸ்தீதி, தத்ராஹ

நாமேதி ।

தர்ஹி புநருக்தி:, தத்ராஹ

ஆகாஶேதி ।

தஸ்யைவ ஸாத⁴கோ(அ)யம் விசார: । அத்ராகாஶஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணி வ்ருத்திம் ஸித்³த⁴வத்க்ருத்ய தத்ர ஸம்ஶயாதி³ப்ரவ்ருத்தேருக்தத்வாதி³தி ந பௌநருக்த்யமிதி பா⁴வ: ॥ 41 ॥

ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்பே⁴தே³ந । அஹந்தீ⁴க³ம்யேஷு கதம ஆத்மேதி ஜநகப்ரஶ்நே யாஜ்ஞவல்க்ய ஆஹ

யோ(அ)யமிதி ।

விஜ்ஞாநம் பு³த்³தி⁴ஸ்தந்மயஸ்தத்ப்ராய: । ஸப்தமீ வ்யதிரேகார்தா² । ப்ராணபு³த்³தி⁴ப்⁴யாம் பி⁴ந்ந இத்யர்த²: ।

வ்ருத்தேரஜ்ஞாநாச்ச பே⁴த³மாஹ

அந்தர்ஜ்யோதிரிதி ।

புருஷ: பூர்ண இத்யர்த²: ।

உப⁴யலிங்கா³நாம் த³ர்ஶநாத்ஸம்ஶயமாஹ

தத்கிமிதி ।

பூர்வத்ர நாமரூபாப்⁴யாம் பே⁴தோ³க்தேராகாஶோ ப்³ரஹ்மேத்யுக்தம் , தத³யுக்தம் , 'ப்ராஜ்ஞேநாத்மநா ஸம்பரிஷ்வக்த:' இத்யபி⁴ந்நே(அ)பி ஜீவாத்மநி பே⁴தோ³க்திவதௌ³பசாரிகபே⁴தோ³க்திஸம்ப⁴வாதி³த்யாக்ஷேபஸங்க³தி: । பூர்வபக்ஷே கர்மகர்த்ருஜீவஸ்துதி:, ஸித்³தா⁴ந்தே ஜீவாநுவாதே³ந தத: கல்பிதபே⁴த³பி⁴ந்நஸ்ய ப்ராஜ்ஞஸ்ய பரமாத்மந: ஸ்வரூபைக்யப்ரமிதிரிதி ப²லம் । பு³த்³தா⁴ந்தோ ஜாக்³ரத³வஸ்தா² ।

ஆதி³மத்⁴யாவஸாநேஷு ஜீவோக்தேர்ஜீவஸ்தாவகமித³ம் வாக்யமிதி ப்ராப்தே ஸித்³தா⁴ந்தயதி

பரமேஶ்வரேத்யாதி³நா ।

வாக்யஸ்ய ஜீவஸ்தாவகத்வே ஜீவாத்³பே⁴தே³ந ப்ராஜ்ஞஸ்யாஜ்ஞாதஸ்யோத்தரோக்திரஸங்க³தா ஸ்யாத் , அதோ ஜ்ஞாதாஜ்ஞாதஸம்நிபாதே ஜ்ஞாதாநுவாதே³நாஜ்ஞாதம் ப்ரதிபாத³நீயம் , 'அபூர்வே வாக்யதாத்பர்யம்' இதி ந்யாயாதி³தி ஸித்³தா⁴ந்ததாத்பர்யம் ।

புருஷ: ஶரீரம் ப்ராஜ்ஞோ ஜீவ இதி ப்⁴ராந்திம் வாரயதி

தத்ர புருஷ இத்யாதி³நா ।

தே³ஹஸ்ய வேத³நாப்ரஸக்தேர்நிஷேதா⁴யோகா³த்புருஷோ ஜீவ ஏவ, ப்ராஜ்ஞஸ்து ரூட்⁴யா பர ஏவேத்யர்த²: । அந்வாரூடோ⁴(அ)தி⁴ஷ்டி²த: । உத்ஸர்ஜந் கோ⁴ராஞ்ஶப்³தா³ந்முஞ்சந் । பு³த்³தௌ⁴ த்⁴யாயந்த்யாமாத்மாத்⁴யாயதீவ சலந்த்யாம் சலதீவ ।

வஸ்துத: ஸர்வவிக்ரியாஶூந்ய இத்யுக்தேர்ந ஸம்ஸாரிணி தாத்பர்யமித்யாஹ

யத இதி ।

உபக்ரமவது³பஸம்ஹாரவாக்யே(அ)ப்யைக்யம் விவிக்ஷிதமித்யாஹ

ததே²தி ।

வ்யாசஷ்டே

யோ(அ)யமிதி ।

அவஸ்தோ²பந்யாஸஸ்ய த்வமர்த²ஶுத்³தி⁴த்³வாரைக்யபரத்வாந்ந ஜீவலிங்க³த்வமித்யாஹ

யதோ ந பு³த்³தா⁴ந்தேதி ।

ப்ரஶ்நோத்தராப்⁴யாமஸம்ஸாரித்வம் க³ம்யத இத்யாஹ

யத³த ஊர்த்⁴வமிதி ।

காமாதி³விவேகாநந்தரமித்யர்த²: ।

ப⁴வதீதி சேதி ।

யத்³யஸ்மாத்³வக்தி தஸ்மாத³வக³ம்யத இதி யோஜநா । தேநாவஸ்தா²த⁴ர்மேணாநந்வாக³தோ(அ)ஸ்ப்ருஷ்டோ ப⁴வதி, அஸங்க³த்வாத் । ஸுஷுப்தாவப்யாத்மதத்த்வம் புண்யபாபாப்⁴யாமஸ்ப்ருஷ்டம் ப⁴வதி । ஹி யஸ்மாதா³த்மா ஸுஷுப்தௌ ஸர்வஶோகாதீத: தஸ்மாத்⁴ருத³யஸ்யைவ ஸர்வே ஶோகா இதி ஶ்ருத்யர்த²: ॥ 42 ॥

வாக்யஸ்ய ப்³ரஹ்மாத்மைக்யபரத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ

பத்யாதீ³தி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

இதஶ்சேதி ।

வஶீ ஸ்வதந்த்ர: । அபராதீ⁴ந இதி யாவத் । ஈஶாநோ நியமநஶக்திமாந் । ஶக்தே: கார்யமாதி⁴பத்யமிதி பே⁴த³: । தஸ்மாச்சோ²தி⁴தத்வமர்தை²க்யே ஷஷ்டா²த்⁴யாயஸமந்வய இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 43 ॥

இதி ஶ்ரீமச்சா²ரீரகமீமாம்ஸாவ்யாக்²யாயாம் பா⁴ஷ்யரத்நப்ரபா⁴யாம் ப்ரத²மாத்⁴யாயே த்ருதீய: பாத³: ॥ 3 ॥

ப்ரத²மாத்⁴யாயே சதுர்த²: பாத³: ।

அவ்யக்தேஶமஜம் பஞ்சஜநாதா⁴ரம் ச காரணம் । வேதி³தந்யம் ப்ரியம் வந்தே³ ப்ரக்ருதிம் புருஷம் பரம் ॥ 1 ॥

அஸ்மிந்பாதே³(அ)தி⁴கரணத்ரயஸ்யேக்ஷத்யதி⁴கரணேந ஸங்க³திம் வக்தும் வ்ருத்தமநுவத³தி

ப்³ரஹ்மேதி ।

தத³ஶப்³த³த்வேந ।

ப்ரதா⁴நஸ்ய வைதி³கஶப்³த³ஶூந்யத்வேநேத்யர்த²: । ஈக்ஷத்யதி⁴கரணே க³திஸாமாந்யமஶப்³த³த்வம் ச ப்ரதிஜ்ஞாதம் , தத்ர ப்³ரஹ்மணி வேதா³ந்தாநாம் க³திஸாமாந்யம் ப்ரபஞ்சிதம் , அது⁴நா ப்ரதா⁴நஸ்யாஶப்³த³த்வமஸித்³த⁴மித்யாஶங்க்ய நிரூப்யத இத்யாக்ஷேபஸங்க³தி: । தேநாஶப்³த³த்வநிரூபணேந ப்³ரஹ்மணி வேதா³ந்தாநாம் ஸமந்வயோ த்³ருடீ⁴க்ருதோ ப⁴வதீத்யத்⁴யாயஸங்க³திரப்யதி⁴கரணத்ரயஸ்ய ஜ்ஞேயா । அத்ராவ்யக்தபத³ம் விஷய: ।

தத்கிம் ப்ரதா⁴நபரம் பூர்வோக்தஶரீரபரம் வேதி ஸ்ம்ருதிப்ரகரணாப்⁴யாம் ஸம்ஶயே பூர்வமப்ரஸித்³த⁴ப்³ரஹ்மபரத்வம் யதா² ஷஷ்டா²த்⁴யாயஸ்ய த³ர்ஶிதம் தத்³வத³வ்யக்தபத³மப்ரஸித்³த⁴ப்ரதா⁴நபரமிதி பூர்வபக்ஷயதி

ஆநுமாநிகமிதி ।

அபிஶப்³தா³த்³ப்³ரஹ்மாங்கீ³காரேணாயமஶப்³த³த்வாக்ஷேப இதி ஸூசயதி । ததா² ச ப்³ரஹ்மப்ரதா⁴நயோர்விகல்பேந காரணத்வாத் ப்³ரஹ்மண்யேவ வேதா³ந்தாநாம் ஸமந்வய இதி நியமாஸித்³தி⁴: ப²லம் , ஸித்³தா⁴ந்தே நியமஸித்³தி⁴ரிதி விவேக: । பத³விசாரத்வாத³தி⁴கரணாநாமேதத்பாத³ஸங்க³திர்போ³த்⁴யா ।

ஸ்மார்தக்ரமரூடி⁴ப்⁴யாமவ்யக்தஶப்³த³: ப்ரதா⁴நபர: ஶப்³த³ஸ்பர்ஶாதி³ஶூந்யத்வேந யோக³ஸம்ப⁴வாச்சேத்யாஹ

ஶப்³தா³தீ³தி ।

ப்ரதா⁴நஸ்ய வைதி³கஶப்³த³வாச்யத்வே கா க்ஷதிரித்யத ஆஹ

ததே³வேதி ।

'அஜாமேகாம்' இத்யாத்³யா ஶ்ருதி: । 'ஹேது: ப்ரக்ருதிருச்யதே' இத்யாத்³யா ஸ்ம்ருதி: । 'யத³ல்பம் தஜ்ஜட³ப்ரக்ருதிகம்' இதி ந்யாய: । ததோ ப்³ரஹ்மைவ காரணமிதி மதக்ஷதிரிதி பா⁴வ: ।

ஸூத்ரே நஞர்த²ம் வத³ந்ஸித்³தா⁴ந்தயதி

நைததி³தி ।

ப்ரதா⁴நம் வைதி³கம் நேத்யத்ர தாத்பர்யாபா⁴வம் ஹேதுமாஹ

நஹீதி ।

நநு ப்ரதா⁴நஸ்யாத்ர ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்³வைதி³கத்வமித்யத ஆஹ

ந ஹ்யத்ரேதி ।

நநு ஶப்³த³ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயாமர்தோ²(அ)பி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயத இத்யாஶங்க்ய யௌகி³காச்ச²ப்³தா³த³ஸதி நியாமகே நார்த²விஶேஷதீ⁴ரித்யாஹ

ஸ சேதி ।

ரூட்⁴யா தத்³தீ⁴ரித்யாஶங்க்ய ரூடி⁴: கிம் லௌகிகீ ஸ்மார்தா வா । நாத்³ய இத்யாஹ

ந சேதி ।

த்³விதீயம்ப்ரத்யாஹ

யா த்விதி ।

புருஷஸங்கேதோ நாநாதி³வேதா³ர்த²நிர்ணயஹேது:, பும்மதேர்விசித்ரத்வாதி³த்யர்த²: ।

யத்து ஸ்மார்தக்ரமப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயா க்ரமிகார்த²: ஸ்மார்த ஏவேதி, தத்ராஹ

நச க்ரமேதி ।

ஸ்தா²நாத்தத்³ரூபப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாஶங்காயாமஸதீத்யந்வயாந்நஞோ வ்யத்யாஸேநாதத்³ரூபஸ்ய தத்³ரூபவிருத்³த⁴ஸ்ய ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநே ஸதீத்யர்த²: ।

பூர்வஜ்ஞாதரூபார்த²ஸ்ய ஸ்தா²நே தத்³விருத்³தா⁴ர்த²ஜ்ஞாநே ஸதி தஸ்ய தீ⁴ர்நாஸ்தீத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ

ந ஹீதி ।

ப்ரக்ருதே நாஸ்தி விருத்³த⁴ஜ்ஞாநமித்யாஶங்க்ய ப்ரகரணாச்ச²ரீரஜ்ஞாநமஸ்தீத்யாஹ

ப்ரகரணேதி ।

ஶரீரமேவ ரூபகேண ரத²ஸாத்³ருஶ்யேந விந்யஸ்தம் ஶரீரரூபகவிந்யஸ்தம் , தஸ்ய பூர்வவாக்யே ஆத்மபு³த்³த்⁴யோர்மத்⁴யஸ்தா²நபடி²தஸ்யாத்ராபி மத்⁴யஸ்தே²நாவ்யக்தஶப்³தே³ந க்³ரஹணாந்ந ப்ரதா⁴நஸ்ய வைதி³கத்வமிதி ஸூத்ரார்த²: ।

ஸ்மார்தக்ரம: கிமிதி த்யக்தவ்ய இத்யாஶங்க்ய ஶ்ரௌதக்ரமஸ்ய ப்ரகரணாத்³யநுக்³ரஹேண ப³லவத்த்வாதி³த்யாஹ

குத இத்யாதி³நா ।

தது³ப⁴யம் விவ்ருணோதி

ததா² ஹீதி ।

ரூபகக்லுப்தி: ஸாத்³ருஶ்யகல்பநா । ப்ரக்³ரஹோ(அ)ஶ்வரஶநா । யதா³ பு³த்³தி⁴ஸாரதி²ர்விவேகீ ததா³ மநஸேந்த்³ரியஹயாந்விஷமவிஷயமார்கா³தா³கர்ஷதி । யத்³யவிவேகீ ததா³ மநோரஶநாப³த்³தா⁴ம்ஸ்தாந் ப்ரவர்தயதீதி மநஸ: ப்ரக்³ரஹத்வம் யுக்தம் । தேஷு ஹயேஷு । கோ³சராந்மார்கா³ந் ।

நநு ஸ்வதஶ்சிதா³த்மநோ போ⁴க³ஸம்ப⁴வாத்கிம் ரதா²தி³நேத்யத ஆஹ

ஆத்மேதி ।

ஆத்மா தே³ஹ:, தே³ஹாதி³ஸங்ககல்பநயா போ⁴க்த்ருத்வம் ந ஸ்வதோ(அ)ஸங்க³த்வாதி³த்யர்த²: ।

அது⁴நா ரதா²தி³பி⁴ர்க³ந்தவ்யம் வத³ந்நாகாங்க்ஷாபூர்வகமுத்தரவாக்யமாஹ

தைஶ்சேத்யாதி³நா ।

ஶரீரஸ்ய ப்ரக்ருதத்வே(அ)ப்யவ்யக்தபதே³ந ப்ரதா⁴நம் க்³ருஹ்யதாமித்யத ஆஹ

தத்ர ய ஏவேதி ।

ஏவம் ப்ரகரணம் ஶோத⁴யித்வா ஶரீரஸ்ய பரிஶேஷதாமாநயதி

தத்ரேந்த்³ரியேத்யாதி³நா ।

அர்தா²நாம் பூர்வமநுக்திஶங்காம் வாரயந் பரத்வமுபபாத³யதி

அர்தா² இதி ।

க்³ருஹ்ணந்தி புருஷபஶும் ப³த்⁴நந்தீதி க்³ரஹா இந்த்³ரியாணி । தேஷாம் க்³ரஹத்வம் விஷயாதீ⁴நம் । அஸதி விஷயே தேஷாமகிஞ்சித்கரத்வாத் । ததோ க்³ரஹேப்⁴ய: ஶ்ரேஷ்டா² அதிக்³ரஹா விஷயா இதி ப்³ருஹதா³ரண்யகே ஶ்ரவணாத் । பரத்வம் ஶ்ரைஷ்ட்²யாபி⁴ப்ராயம் , ந த்வாந்தரத்வேநேதி பா⁴வ: । ஸவிகல்பகம் ஜ்ஞாநம் மந:, நிர்விகல்பகம் நிஶ்சயாத்மிகா பு³த்³தி⁴:, ஆத்மஶப்³தா³த்ஸ ஏவ பு³த்³தே⁴: பர:, ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயத இதி ஶேஷ: ।

ஹிரண்யக³ர்பா⁴பே⁴தே³ந ப்³ரஹ்மாதி³பத³வேத்³யா ஸமஷ்டிபு³த்³தி⁴ர்மஹாநித்யாஹ

அத²வேதி ।

மநநஶக்தி:, வ்யாபிநீ, பா⁴விநிஶ்சய:, ப்³ரஹ்மா ஆத்மா, போ⁴க்³யவர்கா³ஶ்ரய:, தாத்காலிகநிஶ்சய:, கீர்திஶக்தி:, நியமநஶக்தி:, த்ரைகாலநிஶ்சய:, ஸம்வித³பி⁴வ்யஞ்ஜிகா சித³த்⁴யஸ்தாதீதஸர்வார்த²க்³ராஹிணீ ஸமஷ்டிபு³த்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்யேயம் பு³த்³தி⁴ரஸ்தீத்யத்ர ஶ்ருதிமாஹ

ய இதி ।

நந்வப்ரக்ருதா ஸா கத²முச்யதே, தது³க்தௌ ச ப்ரதா⁴நேந கிமபராத்³த⁴மித்யத ஆஹ

ஸா சேதி ।

ஹிருக்ப்ருத²க் । பூர்வம் வ்யஷ்டிபு³த்³த்⁴யபே⁴தே³நோக்தாத்ர ததோ பே⁴தே³ந பரத்வமுச்யத இத்யர்த²: ।

தர்ஹி ரத²ரதி²நௌ த்³வௌ பரிஶிஷ்டௌ ஸ்யாதாம் , நேத்யாஹ

ஏதஸ்மிம்ஸ்த்விதி ।

அதோ ரத² ஏவ பரிஶிஷ்ட இத்யாஹ

ததே³வமிதி ।

தேஷு பூர்வோக்தேஷு ஷட்பதா³ர்தே²ஷ்வித்யர்த²: ।

பரிஶேஷஸ்ய ப²லமாஹ

இதராணீதி ।

வேதோ³ யமோ வேதி ஶேஷ: । த³ர்ஶயதி சேதி ஸூத்ரபா⁴கோ³ வ்யாக்²யாத: ।

கிஞ்ச ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வபரத்வே க்³ரந்தே² பே⁴த³வாதி³நாம் ப்ரதா⁴நஸ்யாவகாஶோ நாஸ்தீத்யாஹ

ஶரீரேத்யாதி³நா ।

போ⁴கோ³ வேத³நா ।

காட²கக்³ரந்த²ஸ்யைக்யதாத்பர்யே கூ³ட⁴த்வஜ்ஞேயத்வஜ்ஞாநஹேதுயோக³வித⁴யோ லிங்கா³நி ஸந்தீத்யாஹ

ததா² சைஷ இத்யாதி³நா ।

அக்³ர்யா ஸமாதி⁴பரிபாகஜா । வாகி³த்யத்ர த்³விதீயாலோபஶ்சா²ந்த³ஸ:, மநஸீதி தை³ர்க்⁴யம் ச ॥ 1 ॥

ஶங்கோத்தரத்வேந ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

உக்தமேததி³த்யாதி³நா ।

கார்யகாரணயோரபே⁴தா³ந்மூலப்ரக்ருதிவாசகாவ்யக்தஶப்³தே³ந விகாரோ லக்ஷ்யத இத்யர்த²: । கோ³பி⁴ர்கோ³விகாரை: பயோபி⁴ர்மத்ஸரம் ஸோமம் ஶ்ரீணீத । மிஶ்ரிதம் குர்யாதி³தி யாவத் । 'ஶ்ரீஞ்பாகே' இதி தா⁴தோர்லோடி மத்⁴யமபுருஷப³ஹுவசநமேதத் ।

அவ்யக்தாத்மநா கார்யஸ்யாவ்யக்தஶப்³த³யோக்³யத்வே மாநமாஹ

ஶ்ருதிஶ்சேதி ।

தர்ஹி ப்ராக³வஸ்தா²யாமித³ம் ஜக³த³வ்யாக்ருதமாஸீத் ஹ கிலேத்யர்த²: । பீ³ஜரூபா ஶக்தி: ஸம்ஸ்காரஸ்தத³வஸ்த²ம் ॥ 2 ॥

அபஸித்³தா⁴ந்தஶங்கோத்தரத்வேந ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

அத்ராஹேத்யாதி³நா ।

தர்ஹி ததா³ । ஏவம் ஸதி ஸூக்ஷ்மஶப்³தி³தப்ராக³வஸ்தா²ப்⁴யுபக³மே ஸதி ।

ஈஶ்வரே கல்பிதா தந்நியம்யேத்யங்கீ³காராந்நாபஸித்³தா⁴ந்த இத்யாஹ

அத்ரோச்யத இத்யாதி³நா ।

கூடஸ்த²ப்³ரஹ்மண: ஸ்ரஷ்ட்ருத்வஸித்³த்⁴யர்த²மவித்³யா ஸ்வீகார்யேத்யுக்தம் । ப³ந்த⁴முக்திவ்யவஸ்தா²ர்த²மபி ஸா ஸ்வீகார்யேத்யாஹ

முக்தாநாமிதி ।

யந்நாஶாந்முக்தி: ஸா ஸ்வீகார்யா, தாம் விநைவ ஸ்ருஷ்டௌ முக்தாநாம் புநர்ப³ந்தா⁴பத்தேரித்யர்த²: ।

தஸ்யா: பரபரிகல்பிதஸத்யஸ்வதந்த்ரப்ரதா⁴நாத்³வைலக்ஷண்யமாஹ

அவித்³யேத்யாதி³நா ।

மாயாமயீ ப்ரஸித்³த⁴மாயோபமிதா । லோகே மாயாவிநோ மாயாவத்பரதந்த்ரேத்யர்த²: ।

ஜீவபே⁴தோ³பாதி⁴த்வேநாபி ஸா ஸ்வீகார்யேத்யாஹ

மஹாஸுஷுப்திரிதி ।

பு³த்³த்⁴யாத்³யுபாதி⁴பே⁴தா³ஜ்ஜீவா இதி ப³ஹூக்தி: ।

அவித்³யாயாம் ஶ்ருதிமப்யாஹ

ததே³ததி³தி ।

ஆகாஶஹேதுத்வாதா³காஶ: । ஜ்ஞாநம் விநாந்தாபா⁴வாத³க்ஷரம் । விசித்ரகாரித்வாந்மாயேதி பே⁴த³: ।

இதா³நீமவித்³யாயா ப்³ரஹ்மாபே⁴தா³ந்யத்வாப்⁴யாமநிர்வாச்யத்வேநாவ்யக்தஶப்³தா³ர்ஹத்வமாஹ

அவ்யக்தேதி ।

தஸ்ய மஹத: பரத்வம் கத²மித்யத ஆஹ

ததி³த³மிதி ।

யதா³ பு³த்³தி⁴ர்மஹாம்ஸ்ததா³ தத்³தே⁴துத்வாத்பரத்வமித்யுக்தமித்யந்வய: ।

ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்யோபாதி⁴பரதந்த்ரத்வாது³பாதே⁴: ப்ரதிபி³ம்பா³த்பரத்வமாஹ

யதா³ த்விதி ।

ஹேதும் ஸ்பு²டயதி

அவித்³யேதி ।

அவ்யக்தஸ்ய பரத்வே(அ)பி ஶரீரஸ்ய கிம் ஜாதம் , ததா³ஹ

தச்சேதி ।

நந்விந்த்³ரியாதீ³நாமப்யவ்யக்தாபே⁴தா³த³வ்யக்தத்வம் பரத்வம் ச கிமிதி நோச்யதே, தத்ராஹ

ஸத்யபீதி ।

ஸூத்ரத்³வயஸ்ய வ்ருத்திக்ருத்³த்⁴யாக்²யாநமுத்தா²பயதி

அந்யே த்விதி ।

பஞ்சீக்ருதபூ⁴தாநாம் ஸூக்ஷ்மா அவயவா: ஸ்தூ²லதே³ஹாரம்ப⁴கா: । ஸூக்ஷ்மஶரீரம் ப்ரதிஜீவம் லிங்க³ஸ்யாஶ்ரயத்வேந நியதமஸ்தீதி வக்ஷ்யதே । தே³ஹாந்தரப்ராப்தௌ தேந யுக்தோ க³ச்ச²தி பரலோகமித்யர்த²: ।

கத²ம் தஸ்ய மஹதோ ஜீவாத்பரத்வமித்யாஶங்க்ய த்³விதீயஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

தத³தீ⁴நத்வாச்சேதி ।

அர்த²வதி³தி ।

ஸூத்ரஸ்த²த்³ருஷ்டாந்தமாஹ

யதே²தி ।

தத்³த்⁴யாக்²யாநம் தூ³ஷயதி

தைரிதி ।

அவ்யக்தபத³ப³லாத்ப்ரக்ருதமபி ஸ்தூ²லம் த்யஜ்யத இதி ஶங்கதே

ஆம்நாதஸ்யேதி ।

ஏகார்த²போ³த⁴காநாம் ஶப்³தா³நாம் மித² ஆகாங்க்ஷயைகஸ்யாம் பு³த்³தா⁴வாரூட⁴த்வமேகவாக்யதா । தவ மதே தஸ்யா அபா⁴வாத்குதோ(அ)ர்த²போ³த⁴ இதி ஸமாத⁴த்தே

நேதி ।

தாம் விநாப்யர்த²தீ⁴: கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

நஹீதி ।

ஶரீரஶப்³தே³ந ரூட்⁴யா ஸ்தூ²லம் ப்ரக்ருதம் , தஸ்ய ஹாநிரப்ரக்ருதஸ்ய பூ⁴தஸூக்ஷ்மஸ்யாவ்யக்தபதே³ந க்³ரஹணமந்யாய்யம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

அஸ்த்வேகவாக்யதேத்யத ஆஹ

ந சேதி ।

தத: கிம் தத்ராஹ

தத்ரேதி ।

ஆகாங்க்ஷயா வாக்யைகவாக்யத்வே ஸதி ப்ரக்ருதம் ஶரீரத்³வயமவ்யக்தபதே³ந க்³ராஹ்யம் । ஆகாங்க்ஷாயாஸ்துல்யத்வாதி³தி பா⁴வ: ।

அநாத்மநிஶ்சய: ஶுத்³தி⁴:, தத³ர்த²ம் ஸூக்ஷ்மமேவாகாங்க்ஷிதம் க்³ராஹ்யம் , தஸ்ய ஸூக்ஷ்மத்வேநாத்மாபே⁴தே³ந க்³ருஹீதஸ்ய து³:ஶோத⁴த்வாத் । ஸ்தூ²லஸ்ய த்³ருஷ்டதௌ³ர்க³ந்த்⁴யாதி³நா லஶுநாதி³வத³நாத்மத்வதீ⁴வைராக்³யயோ: ஸுலப⁴த்வாதி³தி ஶங்கதே

ந சேதி ।

த்³ருஷ்டா பீ³ப⁴த்ஸா க்⁴ருணா யஸ்மிந் தஸ்ய பா⁴வஸ்தத்தா தயேத்யர்த²: ।

தூ³ஷயதி

யத இதி ।

வைராக்³யாயஶுத்³தி⁴ரத்ர ந விவக்ஷிதா, வித்⁴யபா⁴வாத் , கிந்து வைஷ்ணவம் பரமம் பத³ம் விவக்ஷிதமிதி தத்³த³ர்ஶநார்த²ம் ப்ரக்ருதம் ஸ்தூ²லமேவாவ்யக்தபதே³ந க்³ராஹ்யமிதி பா⁴வ: । கிஞ்ச ஸூக்ஷ்மஸ்ய லிங்கா³ந்த:பாதிந இந்த்³ரியாதி³க்³ரஹணேநைவ க்³ரஹணாந்ந ப்ருத²க³வ்யக்தஶரீரபதா³ப்⁴யாம் க்³ரஹ: ।

அப்⁴யுபேத்யாஹ

ஸர்வதே²தி ।

ஸ்தூ²லஸ்ய ஸூக்ஷ்மஸ்ய வா க்³ரஹே(அ)பீத்யர்த²: ।

ததா² நாமேதி ।

ஸூக்ஷ்மமேவாவ்யக்தமஸ்த்வித்யர்த²: ॥ 3 ॥

அத்ராவ்யக்தம் ப்ரதா⁴நம் நேத்யத்ர ஹேத்வந்தரார்த²ம் ஸூத்ரம்

ஜ்ஞேயத்வேதி ।

ஸத்த்வாதி³கு³ணரூபாத்ப்ரதா⁴நாத்புருஷஸ்யாந்தரம் பே⁴த³ஸ்தஜ்ஜ்ஞாநாதி³த்யர்த²: । நஹி ஶக்யமிதி ச வத³த்³பி⁴: ப்ரதா⁴நம் ஜ்ஞேயத்வேந ஸ்மர்யத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ந கேவலம் பே⁴த³ப்ரதியோகி³த்வேந ப்ரதா⁴நஸ்ய ஜ்ஞேயத்வம் தைரிஷ்டம் கிந்து தஸ்யோபாஸநயாணிமாதி³ப்ராப்தயே(அ)பீத்யாஹ

க்வசிச்சேதி ।

ஜ்ஞாநவித்⁴யபா⁴வே(அ)ப்யவ்யக்தபத³ஜந்யஜ்ஞாநக³ம்யத்வமார்தி²கம் ஜ்ஞேயத்வமஸ்தீத்யத ஆஹ

ந சாநுபதி³ஷ்டமிதி ।

உபதி³ஷ்டம் ஹி ஜ்ஞாநம் ப²லவதி³தி ஜ்ஞாதும் ஶக்யம் நிஷ்ப²லஸ்யோபதே³ஶாயோகா³த³வ்யக்தஸ்ய ச ஜ்ஞாநாநுபதே³ஶாத்ப²லவஜ்ஜ்ஞாநக³ம்யத்வாஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

ப²லிதமாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

ஸாங்க்²யேஷ்டஸப²லஜ்ஞாநக³ம்யத்வாவசநாச்சேத்யர்த²: ।

நநு ஶரீரஸ்யாபி ஜ்ஞேயத்வாநுக்தே: கத²மிஹ க்³ரஹணம் , தத்ராஹ

அஸ்மாகம் த்விதி ।

அஸ்மந்மதே விஷ்ண்வாக்²யபத³ஸ்யைகஸ்யைவ ஜ்ஞேயத்வாத்தத்³த³ர்ஶநார்த²மவ்யக்தபதே³ந ஶரீரோபந்யாஸோ யுக்த இத்யர்த²: । ஸாதா⁴ரணஶப்³த³மாத்ராந்ந ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞா ஸ்மார்தலிங்க³ஸ்யாநுக்த்யா நியாமகாபா⁴வாதி³தி தாத்பர்யம் ॥ 4 ॥

லிங்கோ³க்திமாஶங்க்ய நிஷேத⁴தி

வத³தீதி சேதி³தி ।

அத்ர ஹி தாத்³ருஶமேவ நிர்தி³ஷ்டமித்யந்வய: । ஸ்பஷ்டமந்யத் ॥ 5 ॥

கிஞ்சாத்ர கட²வல்ல்யாம் ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்ரஶ்நோத்தரயோரஸத்த்வாந்ந க்³ரஹணமித்யாஹ

த்ரயாணாமிதி ।

ம்ருத்யுநா நசிகேதஸம் ப்ரதி த்ரீந்வராந்வ்ருணீஷ்வேத்யுக்தே: த்ரயாணாமேவ ப்ரஶ்நோ நசிகேதஸா க்ருத: । உபந்யாஸஶ்ச ம்ருத்யுநா க்ருத: । நாந்யஸ்யேத்யர்த²: ।

ப்ரஶ்நத்ரயம் க்ரமேண பட²தி

தத்ர தாவதி³தி ।

ஹே ம்ருத்யோ, ஸ மஹ்யம் த³த்தவரஸ்த்வம் ஸ்வர்க³ஹேதுமக்³நிம் ஸ்மரஸி । ப்ரேதே ம்ருதே । தே³ஹாத³ந்யோ(அ)ஸ்தி ந வேதி ஸம்ஶயோ(அ)ஸ்தி । அத ஏததா³த்மதத்த்வமஸந்தி³க்³த⁴ம் ஜாநீயாமித்யர்த²: ।

க்ரமேணோத்தரத்ரயமாஹ

ப்ரதிவசநமபீதி ।

லோகஹேதுவிராடா³த்மநோபாஸ்யத்வால்லோகாதி³ஶ்சித்யோ(அ)க்³நிஸ்தம் ம்ருத்யுருவாச நசிகேதஸே । யா: ஸ்வரூபதோ யாவதீ: ஸங்க்²யாதோ யதா² வா க்ரமேணாக்³நிஶ்சீயதே தத்ஸர்வமுவாசேத்யர்த²: । ஹந்தேதா³நீம் ப்³ரஹ்ம வக்ஷ்யாமீதி ப்³ரஹ்மவாக்யேந ஜீவப்ரஶ்நாத்³வ்யவஹிதமபி 'யதா² ச மரணம் ப்ராப்ய' இத்யாதி³ வாக்யம் ஜீவவிஷயமுத்தரம் , யோக்³யத்வாதி³த்யர்த²: । வாக்யார்த²ஸ்து ஆத்மா மரணம் ப்ராப்ய யதா² ப⁴வதி ததா² வக்ஷ்யாமீதி ।

ப்ரதிஜ்ஞாதமாஹ

யோநிமிதி ।

சராசரதே³ஹப்ராப்தௌ நிமித்தமாஹ

யதே²தி ।

ஶ்ருதமுபாஸநம் । ஸூத்ரே ஆத்³யஶ்சகாரோ யத இத்யர்தே² । ஏவம் ச த்ரயாணாமேவோபந்யாஸ: ப்ரஶ்நஶ்ச யத: அதோ ந ப்ரதா⁴நமவ்யக்தமிதி யோஜநா ।

உக்தார்தே² ஸூத்ரமாக்ஷிபதி

அத்ராஹேதி ।

ஏக: ப்ரஶ்ந: த்³வௌ ப்ரஶ்நௌ வேதி பக்ஷத்³வயே ப²லிதம் ப்ருச்ச²தி

கிஞ்சாத இதி ।

ஸப்தம்யர்தே² தஸி: । அத்ர ச பக்ஷத்³வயே(அ)பி கிமித்யர்த²: ।

ப்ரஶ்நைக்யே ஸூத்ராஸங்க³தி: । பே⁴தே³ ப்ரதா⁴நஸ்ய ஶ்ரௌதத்வஸித்³தி⁴ரிதி பூர்வவாத்³யாஹ

ஸ ஏவேத்யாதி³நா ।

ப்ரஶ்நைக்யபக்ஷமாதா³ய ஸித்³தா⁴ந்த்யாஹ

அத்ரோச்யத இதி ।

யேந ப்ரதா⁴நஸித்³தி⁴: ஸ்யாதி³தி ஶேஷ: ।

சதுர்த²ப்ரஶ்நகல்பநே வரத்ரித்வோபக்ரமவிரோத⁴: ஸ்யாதி³தி விவ்ருணோதி

வரேத்யாதி³நா ।

வரப்ரதா³நமுபக்ரமோ யஸ்யா: ஸா । ப்ரஹிதாய யமலோகம் ப்ரதி ப்ரேஷிதாய । இத: புந: மர்த்யலோகம் ப்ராப்தஸ்ய மம பிதா யதா²பூர்வம் ஸுமநா: ஸ்யாதி³தி ப்ரத²மம் வவ்ரே ।

நநு த்³விதீயவரோ ஜீவவித்³யா த்ருதீயோ ப்³ரஹ்மவித்³யேதி ப்ரஶ்நபே⁴த³: கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

யேயமிதி ।

ப்ரேதே இத்யுபக்ரம்ய த்ருதீயத்வோக்திலிங்கா³ஜ்ஜீவாத்மவித்³யைவ த்ருதீயோ வர இத்யர்த²: ।

ஏவம் வாக்யோபக்ரமே ஸதி ப்ரஶ்நாந்தரம் ந யுக்தமித்யாஹ

தத்ரேதி ।

மரணத⁴ர்மாத்³யஸ்பர்ஶலிங்கா³ப்⁴யாம் ப்ரஷ்டவ்யயோர்ஜீவேஶ்வரயோர்பே⁴தா³த்ப்ரஶ்நபே⁴த³ஸித்³தே⁴ர்வாக்யபா³தோ⁴ யுக்த இதி ஶங்கதே

நந்வித்யாதி³நா ।

கோ³சரத்வாதா³ஶ்ரயத்வாத் ।

ந கேவலம் ப்ரஷ்டவ்யபே⁴தா³த்ப்ரஶ்நபே⁴த³: கிந்து ப்ரஶ்நவாக்யயோ: ஸாத்³ருஶ்யாபா⁴வாத³பீத்யாஹ

ப்ரஶ்நச்சா²யேதி ।

ப்ரஷ்டவ்யபே⁴தோ³(அ)ஸித்³த⁴ இதி பரிஹரதி

நேத்யாதி³நா ।

கிஞ்ச ப்³ரஹ்மப்ரஶ்நே ஜந்மாதி³நிஷேதே⁴ந ஜீவஸ்வரூபம் வத³ந் யமஸ்தயோரைக்யம் ஸூசயதீத்யாஹ

இஹ சாந்யத்ரேதி ।

தந்நிஷேத⁴வாக்யே ஶிவோக்திரஸித்³தே⁴த்யத ஆஹ

ஸதீதி ।

பா⁴கீ³ யுக்த: । தஸ்மாத³வித்³யயா ஜீவஸ்ய ப்ராப்தஜந்மாதி³நிஷேதே⁴ந ஸ்வரூபமுக்தமித்யர்த²: ।

கிஞ்ச ஜீவோ ப்³ரஹ்மாபி⁴ந்ந:, மோக்ஷஹேதுஜ்ஞாநவிஷயத்வாத் , ப்³ரஹ்மவதி³த்யாஹ

ததா² ஸ்வப்நேதி ।

அந்தோ(அ)வஸ்தா² । யேந ஸாக்ஷிணா ப்ரமாதா பஶ்யதி தமாத்மாநமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஹேதோரப்ரயோஜகத்வமாஶங்க்ய 'தமேவ விதி³த்வா' இதி ஶ்ருதிவிரோத⁴மாஹ

ப்ராஜ்ஞேதி ।

கிஞ்சாபே⁴த³முக்த்வா பே⁴த³ஸ்ய நிந்தி³தத்வாத³பே⁴த³ ஏவ ஸத்ய இத்யாஹ

ததே²தி ।

இஹ தே³ஹே யச்சைதந்யம் ததே³வாமுத்ர ஸூர்யாதௌ³ । ஏவமிஹாக²ண்டை³கரஸே ப்³ரஹ்மணி யோ நாநேவ மித்²யாபே⁴த³ம் பஶ்யதி ஸ பே⁴த³த³ர்ஶீ மரணாந்மரணம் ப்ராப்நோதி ஸம்ஸாரப⁴யாந்ந முச்யத இத்யர்த²: । கிஞ்ச ஜீவப்ரஶ்நாநந்தரம் 'தம் து³ர்த³ர்ஶம்' இதி யது³த்தரமுவாச தேநாப்யுத்தரேணாபே⁴தோ³ க³ம்யத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ப்ரஷ்ட்ருப்ரஶ்நயோ: ப்ரஶம்ஸயாபி லிங்கே³ந ப்ருஷ்டஸ்ய தௌ³ர்லப்⁴யத்³யோதநாத்³ப்³ரஹ்மத்வஸித்³தி⁴ரித்யாஹ

அந்யம் வரமித்யாதி³நா ।

புத்ராதி³கம் வ்ருணீஷ்வேத்யுக்தே(அ)பி விஷயாம்ஸ்துச்சீ²க்ருத்யாத்மஜ்ஞாநாந்ந சசால 'நாந்யம் தஸ்மாந்நசிகேதா வ்ருணீதே' இதி ஶ்ரவணாத் । ததா³ ஸந்துஷ்டோ யம: 'அந்யச்ச்²ரேயோ(அ)ந்யது³தைவ ப்ரேய:' இதி போ⁴கா³பவர்க³மார்க³யோர்வைலக்ஷண்யம் ப்ரதிஜ்ஞாய 'தூ³ரமேதே விபரீதே விஷூசீ அவித்³யா யா ச வித்³யா' இதி த³ர்ஶிதவாநித்யர்த²: । ப்ரேய: ப்ரியதமம் ஸ்வர்கா³தி³கம் , விஷூசீ விருத்³த⁴ப²லே, அவித்³யா கர்ம, வித்³யா தத்த்வதீ⁴: । வித்³யாபீ⁴ப்ஸிநம் வித்³யார்தி²நம் த்வாமஹம் மந்யே, யத: த்வா த்வாம் ப³ஹவோ(அ)பி காமா: புத்ராத³யோ மயா தீ³யமாநா து³ர்லபா⁴ அபி நாலோலுபந்த லோப⁴வந்தம் ந க்ருதவந்த இதி ப்ரஷ்டாரம் ஸ்துத்வா ப்ரஶ்நமபி 'த்வாத்³ருங்நோ பூ⁴யாந்நசிகேத: ப்ரஷ்டா' இதி ஸ்துவந்நித்யக்ஷரார்த²: ।

இயம் ப்ரஶம்ஸா ப்ரஶ்நபே⁴த³பக்ஷே ந க⁴டத இத்யாஹ

யத்ப்ரஶ்நேதி ।

யத்ப்ரஶ்நேந ஸ்துதிம் லப்³த⁴வாம்ஸ்தம் ப்ரஶ்நம் விஹாய யத்³யந்யமேவோத்தா²பயேத்தர்ஹ்யநவஸரே ஸ்துதி: க்ருதா ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரஷ்டவ்யபே⁴தா³பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

ப்ரஶ்நவாக்யவ்யக்த்யோ: ஸாத்³ருஶ்யாபா⁴வாத்ப்ரஶ்நபே⁴த³ இத்யுக்தம் நிரஸ்யதி

யத்த்வித்யாதி³நா ।

த⁴ர்மாத்³யாஶ்ரயஸ்ய ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம் கத²மித்யத ஆஹ

யாவதி³தி ।

அவித்³யாநாஶாநந்தரம் ப்³ரஹ்மத்வம் சேதா³க³ந்துகமநித்யம் ச ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

ந சாவித்³யாவத்த்வ இதி ।

ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வே ஸ்வாபா⁴விகே ஸதி ப்³ரஹ்மப்ரஶ்நஸ்ய யது³த்தரம் தஜ்ஜீவப்ரஶ்நஸ்யாபி ப⁴வதீதி லாப⁴ம் த³ர்ஶயதி

ததஶ்ச ந ஜாயத இதி ।

ஜீவப்³ரஹ்மைக்யே 'த்ரயாணாம்' இதி ஸூத்ரம் கத²மித்யத ஆஹ

ஸூத்ரம் த்விதி ।

கல்பிதபே⁴தா³த்ப்ரஶ்நபே⁴த³கல்பநேத்யாஹ

ததஶ்சேதி ।

பரமாத்மந: ஸகாஶாத்ப்ரதா⁴நஸ்ய வைஷம்யமநாத்மத்வேந த்ருதீயவராந்தர்பா⁴வாயோகா³தி³தி பா⁴வ: ॥ 6 ॥

ஶ்ரௌதோ(அ)வ்யக்தஶப்³தோ³ ந ஸாங்க்²யாஸாதா⁴ரணதத்த்வகோ³சர:, வைதி³கஶப்³த³த்வாத் , மஹச்ச²ப்³த³வதி³த்யாஹ

மஹத்³வச்சேதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

யதே²த்யாதி³நா ।

ந சாகாஶாதி³ஶப்³தே³ வ்யபி⁴சார:, ஆகாஶாதே³ர்மதாந்தரஸாதா⁴ரணத்வேந ஸாங்க்²யாஸாதா⁴ரணத்வாஸித்³தே⁴: ஸாத்⁴யஸ்யாபி ஸத்த்வாதி³தி மந்தவ்யம் ।

ஸத்தாமாத்ரே ।

ஸத்த்வப்ரதா⁴நப்ரக்ருதேராத்³யபரிணாமே । நிர்விகல்பகபு³த்³தா⁴வித்யர்த²: । ஆத்மா மஹாநித்யாத்மஶப்³த³ப்ரயோகா³த் , தம் மத்வா ந ஶோசதி, 'தமஸ: பரஸ்தாதி³' த்யாதி³நா ஶோகாத்யயதம: பரத்வாதி³ப்⁴யஶ்ச மஹச்ச²ப்³த³: ஸாங்க்²யதத்த்வம் நாபி⁴த⁴த்த இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

அதி⁴கரணார்த²முபஸம்ஹரதி

அதஶ்சேதி ॥ 7 ॥

சமஸவத³விஶேஷாத் । அத்ராஜாபத³ம் விஷய:, தத்கிம் ப்ரதா⁴நபரம் மாயாபரம் வேதி ரூட்⁴யர்தா²ஸம்ப⁴வாத்ஸம்ஶயே பூர்வத்ராவ்யக்தஶப்³த³மாத்ரேண ப்ரதா⁴நஸ்யாப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயாமப்யத்ர த்ரிகு³ணத்வாதி³லிங்கோ³பேதாத³ஜாபதா³த்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாஸ்தீதி ப்ரத்யுதா³ஹரணேந பூர்வபக்ஷயதி

புநரபீதி ।

ப²லம் பூர்வபக்ஷே ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயாஸித்³தி⁴:, ஸித்³தா⁴ந்தே தத்ஸித்³தி⁴ரிதி பூர்வவத்³த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ராக³ஹேதுத்வாதி³கு³ணயோகா³த் லோஹிதாதி³ஶப்³தை³ ரஜஆதி³கு³ணலாபே⁴(அ)பி கத²ம் ப்ரதா⁴நலாப⁴:, தத்ராஹ

தேஷாம் ஸாம்யேதி ।

அவயவா: ப்ரதா⁴நஸ்ய ரஜஆத³யஸ்தேஷாம் த⁴ர்மா ரஞ்ஜகத்வாத³ய: தைர்நிமித்தைர்லோஹிதாதி³ஶப்³தை³: ப்ரதா⁴நமுச்யத இத்யர்த²: । கு³ணாபே⁴தா³த்ப்ரதா⁴நலாப⁴ இதி பா⁴வ: ।

தத்ராஜாஶப்³த³ம் யோஜயதி

நேதி ।

'ரூடி⁴ர்யோக³மபஹரதி' இதி ந்யாயேந ஶங்கதே

நந்விதி ।

ரூட்⁴யஸம்ப⁴வாத்³யோக³ ஆஶ்ரயணீய இத்யாஹ

பா³ட⁴மிதி ।

அஜாஶப்³தி³தப்ரக்ருதித்வபுருஷபே⁴த³லிங்கா³ப்⁴யாமபி ப்ரதா⁴நப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேத்யாஹ

ஸா சேத்யாதி³நா ।

ப்ரஜாயந்த இதி ப்ரஜா மஹதா³த³ய: । த்ரைகு³ண்யம் ஸுக²து³:க²மோஹா: ।

அநுஶயநம் விவ்ருணோதி

தாமேவாவித்³யயேதி ।

அவிவேகேநேத்யர்த²: । விஷயதீ⁴ர்போ⁴க³: । கு³ணபி⁴ந்நாத்மக்²யாதிரபவர்க³: ।

ஸித்³தா⁴ந்தயதி

ஏவம் ப்ராப்த இதி ।

மாயாதா³வபி ஸாதா⁴ரணாந்மந்த்ராத்³விஶேஷார்த²க்³ரஹோ ந யுக்த:, விஶேஷக்³ரஹஹேதோ: ப்ரகரணாதே³ரபா⁴வாதி³தி ஹேதும் வ்யாக்²யாய த்³ருஷ்டாந்தம் வ்யாசஷ்டே

சமஸவதி³தி ।

ஸர்வத்ர கி³ரிகு³ஹாதா³வபி ॥ 8 ॥

உத்தரஸூத்ரவ்யாவர்த்யாம் ஶங்காமாஹ

தத்ர த்வித³மிதி ।

சதுர்வித⁴ஸ்யேதி ।

ஜராயுஜாண்ட³ஜஸ்வேத³ஜோத்³பி⁴ஜ்ஜரூபஸ்யேத்யர்த²: ।

ஸ்ம்ருத்யுக்தா குதோ ந க்³ராஹ்யேதி ஶங்கதே

கஸ்மாதி³தி ।

ஶ்ருதே: ஶ்ருத்யந்தராத³ர்த²க்³ரஹோ யுக்த:, ஸாஜாத்யாந்மூலாநபேக்ஷத்வாச்சேத்யாஹ

ததா² ஹீதி ।

ஶாகி²நஶ்ச²ந்தோ³கா³: ।

கிஞ்ச லோஹிதாதி³ஶப்³தை³ரபி த்³ரவ்யலக்ஷணா ந்யாய்யா அவ்யவதா⁴நாத்ந து ரஞ்ஜநீயத்வாதி³கு³ணவ்யவஹிதா ஸத்த்வாதி³கு³ணலக்ஷணேத்யாஹ

லோஹிதாதீ³நாம் சேதி ।

நநு ஶாகா²ந்தரேண ஶாகா²ந்தரஸ்த²மந்த்ரஸ்ய நிர்ணய: கத²மித்யத ஆஹ

அஸந்தி³க்³தே⁴நேதி ।

ஸர்வஶாகா²ப்ரத்யயந்யாயாதி³தி பா⁴வ: ।

யதா² ஶாகா²ந்தரவாக்யாந்ந ப்ரதா⁴நக்³ரஹஸ்ததே²ஹாபி ஶ்வேதாஶ்வதரோபநிஷதி³ மாயாப்ரகரணாந்ந தத்³ப்³ரஹ்ம இத்யாஹ

ததே²தி ।

ஸ்ருஷ்ட்யாதௌ³ கிம்ஸஹாயம் ப்³ரஹ்மேதி விம்ருஶ்யதே । ப்³ரஹ்மவாதி³நோ த்⁴யாநாக்²யயோகே³ந பரமாத்மாநமநுப்ரவிஷ்டா: ஸந்த: தத்ரைவ தே³வஸ்யாத்மபூ⁴தாமைக்யேநாத்⁴யஸ்தாம் ஶக்திம் பரதந்த்ராம் மாயாம் ஸத்த்வாதி³கு³ணவதீம் ப்³ரஹ்மண: ஸஹாயமபஶ்யந்நித்யந்வய: । மாயாயா ஏகத்வே(அ)பி தத³ம்ஶாநாம் ஜீவோபாதீ⁴நாம் தத்தத்ஸங்கா⁴தயோநீநாமவித்³யாக்²யாநாம் பே⁴தா³த்³வீப்ஸா । அவ்யாக்ருதே அநபி⁴வ்யக்தே நாமரூபே யஸ்யாம் ஸா । அநேந 'தத்³தே⁴த³ம் தர்ஹ்யவ்யாக்ருதமாஸீத்' இதி ஶ்ருத்யந்தரப்ரஸித்³தி⁴ருக்தா ।

தஸ்யாம் ஶக்தௌ வ்யக்தாவ்யக்தகார்யலிங்க³காநுமாநம் ஸூசயதி

நாமேதி ।

மாயாயா ரோஹிதாதி³ரூபவத்த்வம் கத²மித்யத ஆஹ

தஸ்யா இதி ।

விஷய ஆஶ்ரய: ॥ 9 ॥

ஏவம் ப்ரகரணப³லாந்மாயைவாஜேதி பா⁴ஷ்யக்ருந்மதம் । சா²ந்தோ³க்³யஶ்ருத்யா தேஜோ(அ)ப³ந்நலக்ஷணாவாந்தரப்ரக்ருதிரஜேதி ஸூத்ரக்ருந்மதேநோத்தரஸூத்ரவ்யாவர்த்யம் ஶங்கதே

கத²மிதி ।

கிம் தேஜோப³ந்நேஷ்வஜாஶப்³தோ³ ரூடோ⁴, ந ஜாயத இதி யௌகி³கோ வா । நாத்³ய:, தேஷ்வஜாத்வஜாதேரஸத்த்வாதி³த்யாஹ

யாவதேதி ।

யத இத்யர்த²: । அதோ ந ரூட⁴ இதி ஶேஷ: ।

ந த்³விதீய இத்யாஹ

நசேதி ।

ஜாதிர்ஜந்ம । அஜாதிரஜந்ம ।

லௌகிகாஜாஶப்³த³ஸாத்³ருஶ்யகல்பநயா தேஜோ(அ)ப³ந்நாநாமஜாத்வோபதே³ஶாத்³கௌ³ணோ(அ)யம் ஶப்³த³ இதி பரிஹரதி

கல்பநேதி ।

அநியமோ யத்³ருச்சா² । ப³ர்கரோ பா³லபஶு: ।

யது³க்தம் ஜீவபே⁴தே³ந ப்ரதா⁴நவாத³ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேதி, தந்நேத்யாஹ

ந சேத³மிதி ।

வ்யவஸ்தா²ர்தோ² பே⁴தோ³(அ)ப்யர்தா²த்ப்ரதிபாத்³யத இத்யாஹ

ப்ரஸித்³த⁴ம் த்விதி ।

ஸத்ய ஏவ ப்ரஸித்³த⁴ இத்யத ஆஹ

பே⁴த³ஸ்த்விதி ।

கல்பநோபதே³ஶே த்³ருஷ்டாந்தம் வ்யாசஷ்டே

மத்⁴விதி ।

நச யோக³ஸ்ய முக்²யவ்ருத்தித்வாத்தேந ப்ரதா⁴நக்³ரஹோ ந்யாய்ய இதி வாச்யம் , ரூடா⁴ர்தா²நபேக்ஷாத்³யோகா³த்ததா³ஶ்ரிதகு³ணலக்ஷணாயா ப³லீயஸ்த்வாத் । கு³ணவ்ருத்தௌ ஹி ரூடி⁴ராஶ்ரிதா ப⁴வதி । ததா²ச ரோஹிதாதி³ஶப்³த³ஸமபி⁴வ்யாஹாராநுக்³ருஹீதயா ரூட்⁴யாஶ்ரிதயா கு³ணவ்ருத்த்யா ப்ரதா⁴நே யோக³ம் பா³தி⁴த்வாவாந்தரப்ரக்ருதிரஜாஶப்³தே³ந க்³ராஹ்யா, யதா² மத்⁴வாதி³ஶப்³தை³: ப்ரஸித்³த⁴மத்⁴வாத்³யாஶ்ரிதகு³ணலக்ஷணயா ஆதி³த்யாத³யோ க்³ருஹ்யந்தே தத்³வத் । தஸ்மாத³ஶப்³த³ம் ப்ரதா⁴நமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 10 ॥

ந ஸங்க்²யோபஸங்க்³ரஹாத் । பஞ்சஜநஶப்³த³: ஸாங்க்²யதத்த்வபரோ(அ)ந்யபரோ வேதி யோக³ரூட்⁴யோரநிஶ்சயாத்ஸம்ஶயே யதா² தத்த்வவித்³யாதி⁴காரே சா²கா³யாம் தாத்பர்யாபா⁴வாத³ஜாபதே³ ரூடி⁴த்யாக³ஸ்ததா² பஞ்சமநுஷ்யேஷு தாத்பர்யாபா⁴வாத்பஞ்சஜநஶப்³தே³ந ரூடி⁴ம் த்யக்த்வா தத்த்வாநி க்³ராஹ்யாணீதித்³ருஷ்டாந்தஸங்க³திம் ஸூசயந்மந்த்ரமுதா³ஹ்ருத்ய பூர்வபக்ஷயதி

ஏவமித்யாதி³நா ।

ப²லம் பூர்வவத் । ப்ராணசக்ஷு:ஶ்ரோத்ராந்நமநாம்ஸி வாக்யஶேஷஸ்தா²: பஞ்சஜநா: பஞ்ச । தத்ர சத்வார: ஸூத்ரமந்நம் விராட்தயோ: காரணமவ்யாக்ருதமாகாஶஶ்ச யஸ்மிந்நத்⁴யஸ்தாஸ்தமேவாத்மாநமம்ருதம் ப்³ரஹ்ம மந்யே । தஸ்மாந்மநநாத் வித்³வாநஹமம்ருதோ(அ)ஸ்மீதி மந்த்ரத்³ருஶோ வசநம் ।

நந்வஸ்து பஞ்சத்வவிஶிஷ்டேஷு பஞ்சஜநேஷு புந: பஞ்சத்வாந்வயாத்பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யாப்ரதீதி:, தாவதா கத²ம் ஸாங்க்²யதத்த்வக்³ரஹ இத்யாஶங்க்ய ஸங்க்²யாயா த⁴ர்ம்யாகாங்க்ஷாயாம் தத்த்வாநி க்³ராஹ்யாணீத்யாஹ

ததே²தி ।

ஜக³தோ மூலபூ⁴தா ப்ரக்ருதிஸ்த்ரிகு³ணாத்மகம் ப்ரதா⁴நமநாதி³த்வாத³விக்ருதி: । கஸ்யசித்கார்யம் ந ப⁴வதீத்யர்த²: । மஹத³ஹங்காரபஞ்சதந்மாத்ராணீதி ஸப்த ப்ரக்ருதயோ விக்ருதயஶ்ச । தத்ர மஹாந்ப்ரதா⁴நஸ்ய விக்ருதிரஹங்காரஸ்ய ப்ரக்ருதி: । அஹங்காரஸ்தாமஸ: பஞ்சதந்மாத்ராணாம் ஶப்³தா³தீ³நாம் ப்ரக்ருதி:, ஸாத்த்விக ஏகாத³ஶேந்த்³ரியாணாம் । பஞ்ச தந்மாத்ராஶ்ச பஞ்சாநாம் ஸ்தூ²லபூ⁴தாநாமாகாஶாதீ³நாம் ப்ரக்ருதய: பஞ்ச ஸ்தூ²லபூ⁴தாந்யேகாத³ஶேந்த்³ரியாணி சேதி ஷோட³ஶஸங்க்²யாகோ க³ணோ விகார ஏவ ந ப்ரக்ருதி:, தத்த்வாந்தரோபாதா³நத்வாபா⁴வாத் । புருஷஸ்தூதா³ஸீந இதி ஸாங்க்²யகாரிகார்த²: ।

ஸங்க்²யயா தத்த்வாநாமுபஸம்க்³ரஹாத் ஶப்³த³வத்த்வமிதி ப்ராப்தே ஸித்³தா⁴ந்தயதி

நேதி ।

நாநாத்வமிஷ்டமித்யத ஆஹ

நைஷாமிதி ।

பஞ்சஸு பஞ்சஸு ஸாதா⁴ரணஸ்யேதரபஞ்சகாத்³வ்யாவ்ருத்தஸ்ய த⁴ர்மஸ்யாபா⁴வோ(அ)த்ர நாநாத்வம் விவக்ஷிதமித்யர்த²: । யத்³யபி ஜ்ஞாநகர்மேந்த்³ரியேஷு த³ஶஸு ஜ்ஞாநகரணத்வம் கர்மகரணத்வம் ச பஞ்சகத்³வயே(அ)ஸ்தி, பஞ்சதந்மாத்ராஸு பஞ்சஸு ஸ்தூ²லப்ரக்ருதித்வம் ச, ததா²பி யஸ்மிந்நித்யாத்மந ஆகாஶஸ்ய ச ப்ருத²கு³க்தே: ஸத்த்வரஜஸ்தமோமஹத³ஹங்காரா: பஞ்ச கர்தவ்யா:, மநஶ்சத்வாரி பூ⁴தாநி ச பஞ்ச । அஸ்மிந் பஞ்சகத்³வயே மிதோ²(அ)நுவ்ருத்தேதரபஞ்சகவ்யாவ்ருத்தத⁴ர்மோ நாஸ்தீத்யபி⁴ப்ராய: ।

மாஸ்த்வித்யத ஆஹ

யேநேதி ।

த⁴ர்மேணேத்யர்த²: ।

ததே³வ ஸ்பு²டயதி

நஹீதி ।

மஹாஸங்க்²யாயாமவாந்தரஸங்க்²யா: ப்ரவிஶந்தி, யதா² த்³வாவஶ்விநௌ ஸப்தர்ஷயோ(அ)ஷ்டௌ வஸவஶ்சேதி ஸப்தத³ஶேத்யத்ராஶ்வித்வாதி³கமாதா³ய த்³வித்வாத³ய: ப்ரவிஶந்தி । நாந்யதே²த்யர்த²: ।

பஞ்சஶப்³த³த்³வயேந ஸ்வவாச்யந்யூநஸங்க்²யாத்³வாரேண தத்³வ்யாப்யா மஹாஸங்க்²யைவ லக்ஷ்யத இதி ஸத்³ருஷ்டாந்தம் ஶங்கதே

அதே²தி ।

முக்²யார்த²ஸ்ய வக்ஷ்யமாணத்வால்லக்ஷணா ந யுக்தேதி பரிஹரதி

தத³பி நேதி ।

பஞ்சஜநஶப்³த³யோரஸமாஸமங்கீ³க்ருத்ய பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யாப்ரதீர்நிரஸ்தா । ஸம்ப்ரதி ஸமாஸநிஶ்சயாந்ந தத்ப்ரதீதிரித்யாஹ

பரஶ்சேதி ।

ஸமாஸே ஹேதுமாஹ

பாரிபா⁴ஷிகேணேதி ।

அயமர்த²: அஸ்மிந்மந்த்ரே ப்ரத²ம:பஞ்சஶப்³த³ ஆத்³யுதா³த்த: । த்³விதீய: ஸர்வாநுதா³த்த: । ஜநஶப்³த³ஶ்சாந்தோதா³த்த: । ததா²ச ந த்³விதீயபஞ்சஶப்³த³ஜநஶப்³த³யோ: ஸமாஸம் விநாந்த்யஸ்யாகாரஸ்யோதா³த்தத்வம் பூர்வேஷாமநுதா³த்ததத்வம் ச க⁴டதே 'ஸமாஸஸ்ய' இதி ஸூத்ரேண ஸமாஸஸ்யாந்தோதா³த்தவிதா⁴நாத் । 'அநுதா³த்தம் பத³மேகவர்ஜம்' இதி ச ஸூத்ரேண யஸ்மிந்பதே³ உதா³த்த: ஸ்வரிதோ வா யஸ்ய வர்ணஸ்ய விதீ⁴யதே தமேகம் வர்ஜயித்வாவஶிஷ்டம் தத்பத³மநுதா³த்தம் ப⁴வதீதி விதா⁴நாதே³வ மாந்த்ரிகாந்தோதா³த்தஸ்வரேணைகபத³த்வநிஶ்சய: பா⁴ஷிகாக்²யே து ஶதபத²ப்³ராஹ்மணஸ்வரவிதா⁴யகக்³ரந்தே² 'ஸ்வரிதோ(அ)நுதா³த்தோ வா' இதி ஸூத்ரேண யோ மந்த்ரத³ஶாயாமநுதா³த்த: ஸ்வரிதோ வா ஸ ப்³ராஹ்மணத³ஶாயாமுதா³த்தோ ப⁴வதீத்யபவாத³ ஆஶ்ரித: । ததா² சாந்த்யாதா³காராத்பூர்வேஷாமநுதா³த்தாநாமுதா³த்தத்வம் ப்³ராஹ்மணாவஸ்தா²யாம் ப்ராப்தம் , 'உதா³த்தமநுதா³த்தமநந்த்யம்' இதி ஸூத்ரேண மந்த்ர த³ஶாயாமுதா³த்தஸ்யாநந்த்யஸ்ய பரலக்³நதயோச்சார்யமாணஸ்யாநுதா³த்தத்வம் விஹிதம் , ததா² சாந்த்யநகாராது³பரிதந ஆகார ஆகாஶஶ்சேத்யநேந ஶ்லிஷ்டதயா பட்²யமாநோ(அ)நுதா³த்தோ ப⁴வதி, அயமந்தாநுதா³த்தஸ்வர: பாரிபா⁴ஷிகஸ்தேந ப்³ராஹ்மணஸ்வரேணைகபத³த்வம் நிஶ்சீயத இதி । ப்ரகடார்த²காரைஸ்து பாட²கப்ரஸித்³தோ⁴(அ)ந்தோதா³த்தஸ்வர: பாரிபா⁴ஷிக இதி வ்யாக்²யாதம் । தத்³வ்யாக்²யாநம் கல்பதருகாரைர்தூ³ஷிதம் । அந்தாநுதா³த்தம் ஹி ஸமாம்நாதார: பஞ்சஜநஶப்³த³மதீ⁴யத இதி பாட²கப்ரஸித்³தி⁴ரஸித்³தே⁴தி । ததா² ச பஞ்ச பஞ்சஜநா இதி மாந்த்ரிகாந்தோதா³த்த: ஸ்வர:, யஸ்மிந் பஞ்ச பஞ்சஜநா இத்யந்தாநுதா³த்தோ ப்³ராஹ்நணஸ்வர இதி விபா⁴க³: । உப⁴யதா²ப்யைகபத்³யாத்ஸமாஸஸித்³தி⁴ரிதி ।

தைத்திரீயகப்ரயோகா³த³ப்யேகபத³த்வமித்யாஹ

ப்ரயோகா³ந்தரே சேதி ।

ஆஜ்ய, த்வா த்வாம் பஞ்சாநாம் பஞ்சஜநாநாம் தே³வவிஶேஷாணாம் யந்த்ராய த⁴ர்த்ராய க்³ருஹ்ணாமி இத்யாஜ்யக்³ரஹணமந்த்ரஶேஷ: । தே³வதாநாம் கர்மணி யந்த்ரவத³வஸ்தி²தம் ஶரீரம் ததே³வ த⁴ர்த்ரம் இஹாமித்ரபோ⁴கா³தா⁴ரம் , தஸ்மை தஸ்யாவைகல்யார்த²மிதி யஜமாநோக்தி: ।

அஸ்து ஸமாஸஸ்தத: கிமித்யத ஆஹ

ஸமஸ்தத்வாச்சேதி ।

ஆவ்ருதிர்வீப்ஸா தத³பா⁴வே பஞ்சகத்³வயாக்³ரஹணாத்பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யாப்ரதீதிரஸித்³தே⁴தி பா⁴வ: । ஜநபஞ்சகமேகம் பஞ்சகாநாம் பஞ்சகம் த்³விதீயமிதி பஞ்சகத்³வயம் தஸ்ய பஞ்சபஞ்சேதி க்³ரஹணம் நேத்யக்ஷரார்த²: ।

கிஞ்சாஸமாஸபக்ஷே(அ)பி கிம் பஞ்சஶப்³த³த்³வயோக்தயோ: பஞ்சத்வயோ: பரஸ்பராந்வய:, கிம் வா தயோ: ஶுத்³த⁴ஜநைரந்வய:, அத²வா பஞ்சத்வவிஶிஷ்டைர்ஜநைரபரபஞ்சத்வஸ்யாந்வய: । நாத்³ய இத்யாஹ

நச பஞ்சஸங்க்²யாயா இதி ।

விஶேஷணமந்வய: ।

அநந்வயே ஹேதுமாஹ

உபஸர்ஜநஸ்யேதி ।

அப்ரதா⁴நாநாம் ஸர்வேஷாம் ப்ரதா⁴நேநைவ விஶேஷ்யேணைவாந்வயோ வாச்ய: । கு³ணாநாம் பரஸ்பராந்வயே வாக்யபே⁴தா³பாதாதி³த்யர்த²: । த்³விதீயே த³ஶஸங்க்²யாப்ரதீதி: ஸ்யாந்ந பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யாப்ரதீதி: ।

த்ருதீயமுத்தா²பயதி

நந்விதி ।

பஞ்சத்வவிஶிஷ்டேஷு பஞ்சத்வாந்தராந்வயே விஶேஷணீபூ⁴தபஞ்சத்வே(அ)பி பஞ்சத்வாந்வயாத்பஞ்சவிம்ஶதித்வப்ரதீதிரித்யர்த²: ।

த்³ருஷ்டாந்தவைஷம்யேண பரிஹரதி

நேதி ப்³ரூம இதி ।

பஞ்சாநாம் பூலாநாம் ஸமாஹாரா இத்யத்ர 'ஸங்க்²யாபூர்வோ த்³விகு³:' இதி ஸமாஸோ விஹித: । ததோ 'த்³விகோ³:' இதி ஸூத்ரேண ஙீபோ விதா⁴நாத்ஸமாஹாரப்ரதீதௌ ஸமாஹாரா: கதீத்யாகாங்க்ஷாயாம் ஸத்யாம் பஞ்சேதிபதா³ந்தராந்வயோ யுக்த: । பஞ்சஜநா இத்யத்ர து ஙீப³ந்தத்வாபா⁴வேந ஸமாஹாரஸ்யாப்ரதீதே: ஜநாநாம் சாதி³த ஏவ பஞ்சத்வோபாதா³நாத்ஸங்க்²யாகாங்க்ஷாயா அஸத்த்வாத்பஞ்சேதி பதா³ந்தரம் நாந்வேதி । ஆகாங்க்ஷாதீ⁴நத்வாத³ந்வயஸ்யேத்யர்த²: । பே⁴தோ³ விஶேஷணம் ।

நநு ஜநாநாம் நிராகாங்க்ஷத்வே(அ)பி தத்³விஶேஷணீபூ⁴தபஞ்சத்வாநி கதீத்யாகாங்க்ஷாயாம் பஞ்சத்வாந்தரம் விஶேஷணம் ப⁴வத்வித்யாஶங்கதே

ப⁴வத³பீதி ।

நோபஸர்ஜநஸ்யோபஸர்ஜநாந்தரேணாந்வய: கிந்து ப்ரதா⁴நேநைவேதி நோபஸர்ஜநந்யாயவிரோத⁴ உக்த இதி பரிஹரதி

தத்ர சேதி ।

ஏவம் நாநாபா⁴வாதி³தி வ்யாக்²யாயாதிரேகாச்சேதி வ்யாசஷ்டே

அதிரேகாச்சேத்யாதி³நா ।

அதிரேக ஆதி⁴க்யம் ।

ஜநஶப்³தி³தபஞ்சவிம்ஶதிதத்த்வேஷு ஆத்மாந்தர்பூ⁴தோ ந வா । நாத்³ய இத்யுக்த்வா த்³விதீயே தோ³ஷமாஹ

அர்தா²ந்தரேதி ।

ததா²காஶம் விகல்ப்ய தூ³ஷயதி

ததே²தி ।

உக்தோ தோ³ஷ: ஸங்க்²யாதி⁴க்யம் । பஞ்சவிம்ஶதிஜநா ஆத்மாகாஶௌ சேதி ஸப்தவிம்ஶதிஸங்க்²யா ஸ்யாதி³த்யர்த²: । நச ஸத்த்வரஜஸ்தமஸாம் ப்ருத²க்³க³ணநயா ஸேஷ்டேதி வாச்யம் , ஆகாஶஸ்ய ப்ருத²கு³க்திவையர்த்²யாத் , யஸ்மிந்நித்யாத்மநி தத்த்வாநாம் ப்ரதிஷ்டோ²க்திவிரோதா⁴த்தவ மதே ஸ்வதந்த்ரப்ரதா⁴நஸ்யைவாநாதா⁴ரத்வாத் , 'நேஹ நாநாஸ்தி' இதி வாக்யஶேஷவிரோதா⁴ச்ச தவ ஸத்யத்³வைதவாதி³த்வாத் ।

கிம் ச பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யாப்ரதீதாவபி ந ஸாங்க்²யதத்த்வாநாம் க்³ரஹணமித்யாஹ

கத²ம் சேதி ।

கிம் ஜநஶப்³தா³த்தத்த்வக்³ரஹ: உத ஸங்க்²யயேதி கத²ம்ஶப்³தா³ர்த²: । நாத்³ய இத்யாஹ

ஜநேதி ।

ந த்³விதீய இத்யாஹ

அர்தா²ந்தரேதி ।

கிம் தத³ர்தா²ந்தரம் யத³ர்த²கமித³ம் வாக்யமிதி ப்ருச்ச²தி

கத²மிதி ।

பஞ்ச ச தே ஜநாஶ்சேதி கர்மதா⁴ரயாதி³ஸமாஸாந்தராத்ஸம்ஜ்ஞாஸமாஸஸ்யாப்தோக்த்யா ப³லவத்த்வம் தாவதா³ஹ

உச்யத இதி ।

விக்³வாசிந: ஸங்க்²யாவாசிநஶ்ச ஶப்³தா³: ஸம்ஜ்ஞாயாம் க³ம்யமாநாயாம் ஸுப³ந்தேநோத்தரபதே³ந ஸமஸ்யந்தே । யதா² த³க்ஷிணாக்³நி: ஸப்தர்ஷய இத்யாதி³ । அயம் ச ஸமாஸஸ்தத்புருஷபே⁴த³: ॥ 11 ॥

பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்ய ஸம்ஜ்ஞாத்வமுக்த்வா ஸம்ஜ்ஞிகத²நார்த²ம் ஸூத்ரம் க்³ருஹ்ணாதி

கே புநஸ்த இதி ।

ஶ்ருதௌ உதஶப்³தோ³(அ)ப்யர்த²: । யே ப்ராணாதி³ப்ரேரகம் தத்ஸாக்ஷிணமாத்மாநம் விது³ஸ்தே ப்³ரஹ்மவித³ இத்யர்த²: ।

பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்ய ப்ராணாதி³ஷு கயா வ்ருத்த்யா ப்ரயோக³ இதி ஶங்கதே

கத²ம் புநரிதி ।

யதா² தவ தத்த்வேஷு ஜநஶப்³த³ஸ்ய லக்ஷணயா ப்ரயோக³ஸ்ததா² மம ப்ராணாதி³ஷு பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்ய லக்ஷணயேத்யாஹ

தத்த்வேஷ்விதி ।

தர்ஹி ரூட்⁴யதிக்ரமஸாம்யாத்தத்த்வாந்யேவ க்³ராஹ்யாணீத்யத ஆஹ

ஸமாநே த்விதி ।

ஸம்நிஹிதஸஜாதீயாநபேக்ஷஶ்ருதிஸ்தா² ஏவ க்³ராஹ்யா: । ந து வ்யவஹிதவிஜாதீயஸாபேக்ஷஸ்ம்ருதிஸ்தா² இத்யர்த²: ।

லக்ஷணாபீ³ஜம் ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ

ஜநேதி ।

ஜந: பஞ்சஜந இதி பர்யாய: ।

புருஷமித்ராதி³ஶப்³த³வச்ச பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்ய ப்ராணாதி³லக்ஷகத்வம் யுக்தமித்யாஹ

ஜநவசநஶ்சேதி ।

நநு ஜாயந்த இதி ஜநா மஹதா³த³ய:, ஜநகத்வாஜ்ஜந: ப்ரதா⁴நமிதி யோக³ஸம்ப⁴வே கிமிதி ரூடி⁴மாஶ்ரித்ய லக்ஷணாப்ரயாஸ இத்யத ஆஹ

ஸமாஸேதி ।

யதா² அஶ்வகர்ணஶப்³த³ஸ்ய வர்ணஸமுதா³யஸ்ய வ்ருக்ஷே ரூடி⁴ரேவம் பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்ய ரூடி⁴ரேவ நாவயவஶக்த்யாத்மகோ யோக³ இத்யர்த²: ।

பூர்வகாலிகப்ரயோகா³பா⁴வாந்ந ரூடி⁴ரித்யாக்ஷிபதி

கத²மிதி ।

'ஸ்யு: புமாம்ஸ: பஞ்சஜநா:' இத்யமரகோஶாதௌ³ ப்ரயோகோ³(அ)ஸ்த்யேவ, தத³பா⁴வமங்கீ³க்ருத்யாப்யாஹ

ஶக்யேதி ।

ஜநஸம்ப³ந்தா⁴ச்சேதி பூர்வபா⁴ஷ்யே நரேஷு பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்ய ரூடி⁴மாஶ்ரித்ய ப்ராணாதி³ஷு லக்ஷணோக்தா । இஹ து ப்ரௌடி⁴வாதே³ந ப்ராணாதி³ஷு ரூடி⁴ருச்யத இதி மந்தவ்யம் ।

ஸங்க்³ருஹீதம் விவ்ருணோதி

ப்ரஸித்³தே⁴த்யாதி³நா ।

'உத்³பி⁴தா³ யஜேத பஶுகாம:' இத்யத்ரோத்³பி⁴த்பத³ம் விதே⁴யகு³ணார்த²கம் கர்மநாமதே⁴யம் வேதி ஸம்ஶயே க²நித்ராதா³வுத்³பி⁴த்பத³ஸ்ய ப்ரஸித்³தே⁴ர்யாக³நாமத்வே ப்ரஸித்³தி⁴விரோதா⁴ஜ்ஜ்யோதிஷ்டோமே கு³ணவிதி⁴ரிதி ப்ராப்தே ராத்³தா⁴ந்த:யஜேத யாகே³நேஷ்டம் பா⁴வயேதி³த்யர்த²: । ததஶ்சோத்³பி⁴தே³த்யப்ரஸித்³த⁴ஸ்ய த்ருதீயாந்தஸ்ய யாகே³நேத்யநேந ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²கேந ஸாமாநாதி⁴கரண்யேந தந்நாமத்வம் நிஶ்சீயதே, உத்³பி⁴நத்தி பஶூந்ஸாத⁴யதீதி ப்ரஸித்³தே⁴ரவிரோதா⁴த³ப்ரக்ருதஜ்யோதிஷ்டோமே கு³ணவித்⁴யயோகா³த் , தத்³விதௌ⁴ சோத்³பி⁴தா³க்²யகு³ணவதா யாகே³நேதி மத்வர்த²ஸம்ப³ந்த⁴லக்ஷணாப்ரஸங்கா³ச்சேதி கர்மநாமைவோத்³பி⁴த்பத³ம் । ததா² சி²நத்தீதி ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²ச்சே²த³நயோக்³யார்த²கஶப்³த³ஸமபி⁴வ்யாஹாராத்³தா³ருவிஶேஷோ யூபஶப்³தா³ர்த²: கரோதீதி ஸமபி⁴வ்யாஹாராத்³வேதி³ஶப்³தா³ர்த²: ஸம்ஸ்காரயோக்³யஸ்த²ண்டி³லவிஶேஷ இதி க³ம்யதே । ததா² ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²கப்ராணாதி³ஶப்³த³ஸமபி⁴வ்யாஹாராத்பஞ்சஜநஶப்³த³: ப்ராணாத்³யர்த²க இதி நிஶ்சீயத இத்யர்த²: ।

ஏகதே³ஶிநாம் மதத்³வயமாஹ

கைஶ்சிதி³த்யாதி³நா ।

ஶூத்³ராயாம் ப்³ராஹ்மணாஜ்ஜாதோ நிஷாத³: ।

ஶ்ருத்யா பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்யார்தா²ந்தரமாஹ

க்வசிச்சேதி ।

பாஞ்சஜந்யயா ப்ரஜயா விஶதீதி விட் தயா விஶாபுருஷரூபயேந்த்³ரஸ்யாஹ்வாநார்த²ம் கோ⁴ஷா: ஸ்ருஷ்டா இதி யத்தத்³யுக்தம் , கோ⁴ஷாதிரேகேணேந்த்³ராஹ்வாநாயோகா³தி³தி ஶ்ருத்யநுஸாரேண ப்ரஜாமாத்ரக்³ரஹே(அ)பி ந விரோத⁴ இத்யர்த²: ।

ஸூத்ரவிரோத⁴மாஶங்க்யாஹ

ஆசார்யஸ்த்விதி ।

அத: ஸாங்க்²யதத்த்வாதிரிக்தயத்கிஞ்சித்பரதயா பஞ்சஜநஶப்³த³வ்யாக்²யாயாமவிரோத⁴ இதி பா⁴வ: ॥ 12 ॥

ஶங்கோத்தரத்வேந ஸூத்ரம் க்³ருஹ்ணாதி

ப⁴வேயுரிதி ।

ஜ்யோதிஷாம் ஸூர்யாதீ³நாம் ஜ்யோதிஸ்தத்³ப்³ரஹ்ம தே³வா உபாஸத இத்யர்த²: ।

நந்வித³ம் ஷஷ்ட்²யந்தஜ்யோதி:பதோ³க்தம் ஸூர்யாதி³கம் ஜ்யோதி: ஶாகா²த்³வயே(அ)ப்யஸ்தி, தத்காண்வாநாம் பஞசத்வபூரணாய க்³ருஹ்யதே நாந்யேஷாமிதி விகல்போ ந யுக்த இதி ஶங்கதே

கத²ம் புநரிதி ।

ஆகாங்க்ஷாவிஶேஷாத்³விகல்போ யுக்த இத்யாஹ

ஸித்³தா⁴ந்தீஅபேக்ஷேதி ।

யதா² அதிராத்ரே ஷோட³ஶிநம் க்³ருஹ்ணாதி ந க்³ருஹ்ணாதி இதி வாக்யபே⁴தா³த்³விகல்பஸ்தத்³வச்சா²கா²பே⁴தே³நாந்நபாடா²பாடா²ப்⁴யாம் ஜ்யோதிஷோ விகல்ப இத்யர்த²: । நநு க்ரியாயாம் விகல்போ யுக்தோ ந வஸ்துநீதி சேத் । ஸத்யம் । அத்ராபி ஶாகா²பே⁴தே³ந ஸாந்நா ஜ்யோதி:ஸஹிதா வா பஞ்ச ப்ராணாத³யோ யத்ர ப்ரதிஷ்டி²தாஸ்தந்மநஸாநுத்³ரஷ்டவ்யமிதி த்⁴யாநக்ரியாயாம் விகல்போபபத்திரித்யநவத்³யம் ।

உக்தம் ப்ரதா⁴நஸ்யாஶப்³த³த்வமுபஸம்ஹரதி

ததே³வமிதி ।

ததா²பி ஸ்ம்ருதியுக்திப்⁴யாம் ப்ரதா⁴நமேவ ஜக³த்காரணமித்யத ஆஹ

ஸ்ம்ருதீதி ॥ 13 ॥

காரணத்வேந சாகாஶாதி³ஷு ததா²வ்யபதி³ஷ்டோக்தே: । பூர்வக்³ரந்தே²நாஸ்ய ஸங்க³திம் வக்தும் வ்ருத்தமநுவத³தி

ப்ரதிபாதி³தமிதி ।

அதி⁴கரணத்ரயேண ப்ரதா⁴நஸ்யாஶ்ரௌதத்வோக்த்யா ஜக³த்காரணத்வலக்ஷணேந ப்³ரஹ்மண ஏவ பு³த்³தி⁴ஸ்த²தா, தஸ்மிந்நேவ பு³த்³தி⁴ஸ்தே² நிர்விஶேஷே ப்³ரஹ்மணி வேதா³ந்தாநாம் ஸமந்வய இதி ஸாதி⁴தம் பூர்வஸூத்ரஸந்த³ர்பே⁴ண । தத்ர லக்ஷணஸமந்வயயோரஸித்³தி⁴ரேவ, ஶ்ருதீநாம் விரோத⁴த³ர்ஶநாதி³த்யாக்ஷேபரூபாம் தேநாஸ்ய ஸங்க³திமாஹ

தத்ரேதி ।

ந சாவிரோத⁴சிந்தாயா த்³விதீயாத்⁴யாயே ஸங்க³திர்நாஸ்மிந்நத்⁴யாய இதி வாச்யம் , ஸித்³தே⁴ ஸமந்வயே ஸ்ம்ருத்யாதி³மாநாந்தரவிரோத⁴நிராஸஸ்ய த்³விதீயாத்⁴யாயார்த²த்வாத் , தத்பத³வாச்யஜக³த்காரணவாதி³ஶ்ருதீநாம் மிதோ² விரோதா⁴த்³வாச்யார்தா²நிர்ணயேந லக்ஷ்யே ஸமந்வயாஸித்³தௌ⁴ ப்ராப்தாயாம் தத்ஸாத⁴காவிரோத⁴சிந்தாயா அத்ரைவ ஸங்க³தத்வாத் । ந சைவம் ஸ்ருஷ்டிஶ்ருதீநாமப்யவிரோதோ⁴(அ)த்ரைவ சிந்தநீய இதி வாச்யம் , ஸ்வப்நவத்கல்பிதஸ்ருஷ்டௌ விரோத⁴ஸ்யைவாபா⁴வாத் । கிமர்த²ம் தர்ஹி த்³விதீயே தச்சிந்தநம் , ஸ்தூ²லபு³த்³தி⁴ஸமாதா⁴நார்த²மிதி ப்³ரூம: । இஹ து ஸூக்ஷ்மத்³ருஶாம் வாக்யார்தே² ஸமந்வயஜ்ஞாநாய தத்பதா³ர்த²ஶ்ருதிவிரோத⁴: பரிஹ்ரியதே । யத்³யபி த்வம்பதா³ர்த²ஶ்ருதிவிரோதோ⁴(அ)த்ர பரிஹர்தவ்ய: ததா²பி ப்ரத²மஸூத்ரேண ப³ந்த⁴மித்²யாத்வஸூசநாத³விரோத⁴: ஸித்³த⁴: । ப்ரபஞ்சஸ்து ஸ்தூ²லபு³த்³தி⁴ஸமாத⁴நப்ரஸங்கே³ந ப⁴விஷ்யதீதி மந்யதே ஸூத்ரகார: । அத்ர ஜக³த்காரணஶ்ருதயோ விஷய: ।

தா: கிம் ப்³ரஹ்மணி மாநம் ந வேதி ஸம்ஶயே(அ)ந்நஜ்யோதிஷோ: ஸங்க்²யாத்³ருஷ்டிக்ரியாயாம் விகல்பே(அ)பி காரணே வஸ்துந்யஸத்³வா ஸத்³வா காரணமித்யாதி³விகல்பாஸம்ப⁴வாத³ப்ராமாண்யமிதி ப்ரத்யுதா³ஹரணேந பூர்வபக்ஷயந்நுக்தாக்ஷேபம் விவ்ருணோதி

ப்ரதிவேதா³ந்தமித்யாதி³நா ।

வேதா³ந்தாநாம் ஸமந்வயஸாத⁴நாச்ச்²ருத்யத்⁴யாயஸங்க³தி: । அஸதா³தி³பதா³நாம் ஸத்காரணே ஸமந்வயோக்தே: பாத³ஸங்க³தி: । பூர்வபக்ஷே ஸமந்வயாஸித்³தி⁴: ப²லம் , ஸித்³தா⁴ந்தே தத்ஸித்³தி⁴ரிதி விவேக: ।

க்ரமாக்ரமாப்⁴யாம் ஸ்ருஷ்டிவிரோத⁴ம் தாவத்³த³ர்ஶயதிததா²ஹி

க்வசிதி³த்யாதி³நா ।

ஸ பரமாத்மா லோகாநஸ்ருஜத । அம்மயஶரீரப்ரசுரஸ்வர்க³லோகோ(அ)ம்ப⁴: ஶப்³தா³ர்த²: । ஸூர்யரஶ்மிமவ்யாப்தோ(அ)ந்தரிக்ஷலோகோ மரீசய: । மரோ மர்த்யலோக: । அப்³ப³ஹுலா: பாதாலலோகா ஆப இதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

ஸ்ருஷ்டிவிரோத⁴முக்த்வா காரணவிரோத⁴மாஹ

ததே²தி ।

அஸத³நபி⁴வ்யக்தநாமரூபாத்மகம் காரணம் , தத: காரணாத்ஸத³பி⁴வ்யக்தம் । ஏதத்துல்யார்த²ம் சா²ந்தோ³க்³யவாக்யமாஹ

அஸதே³வேதி ।

கிம் ஶூந்யமேவ, நேத்யாஹ

தத்ஸதி³தி ।

அபா³தி⁴தம் ப்³ரஹ்மைவாஸீதி³த்யர்த²: । தத்³ப்³ரஹ்மாத்மநா ஸ்தி²தம் ஜக³த்ஸ்ருஷ்டிகாலே ஸம்யக³பி⁴வ்யக்தமப⁴வத் । ப்ரக்ரியா ஸ்ருஷ்டி: । தத்தத்ர காரணே । ஏகே பா³ஹ்யா: ।

தேஷாம் மதம் ஶ்ருதிரேவ தூ³ஷயதி

குத இதி ।

குத ஏவம்பத³யோரர்த²மாஹ

கத²மிதி ।

ஸ்வமதமாஹ

ஸதி³தி ।

ததி³த³ம் ஜக³த்³த⁴ கில தர்ஹி ப்ராக்காலே(அ)வ்யாக்ருதம் காரணாத்மகமாஸீத் ।

ஶ்ருதீநாம் விரோத⁴முபஸம்ஹரதி

ஏவமிதி ।

கிமத்ர ந்யாய்யமித்யாஶங்க்ய மாநாந்தரஸித்³த⁴ப்ரதா⁴நலக்ஷகத்வம் வேதா³ந்தாநாம் ந்யாய்யமித்யாஹ

ஸ்ம்ருதீதி ।

தத்ர ஸ்ருஷ்டௌ விரோத⁴மங்கீ³க்ருத்ய ஸ்ரஷ்டரி விரோத⁴ம் பரிஹரதி

ஸத்யபீதி ।

ஆகாஶாதி³ஷு ப்³ரஹ்மண: காரணத்வே விரோதோ⁴ நைவாஸ்தீதி ப்ரதிஜ்ஞாயாம் ஹேதுமாஹ

குத இதி ।

யதா²பூ⁴தத்வமேவாஹ

ஸர்வஜ்ஞ இதி ।

காரணஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³கம் ப்ரதிவேதா³ந்தம் த்³ருஶ்யத இத்யாஹ

தத்³யதே²த்யாதி³நா ।

தத்³விஷயேண ப்³ரஹ்மவிஷயேண । சேதநம் ஸர்வஜ்ஞம் । 'ததா³த்மாநம் ஸ்வயமகுருத' இதி ஶ்ருதேரபரப்ரயோஜ்யத்வம் । 'தஸ்மாத்³வா ஏதஸ்மாதா³த்மந:' இதி ப்ரத்யகா³த்மத்வம் । ஸ்வஸ்ய ப³ஹுரூபத்வகாமநயா ஸ்தி²திகாலே(அ)ப்யத்³விதீயத்வம் ।

யதா² தைத்திரீயகே ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³கம் காரணஸ்ய ததா² சா²ந்தோ³க்³யாதா³வபி த்³ருஶ்யத இத்யாஹ

தத³த்ர யல்லக்ஷணமிதி ।

மிஷத்ஸவ்யாபாரம் । அவிகீ³தார்த²த்வாத³விருத்³தா⁴ர்த²கத்வாத்காரணே நாஸ்தி விப்ரதிபத்திரிதி ஶேஷ: ।

ததா²பி கார்யே விரோதா⁴த்காரணே(அ)பி விரோத⁴: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய நிஷேத⁴தி

கார்யவிஷயம் த்வித்யாதி³நா ।

ஸ்வப்நஸ்ருஷ்டீநாம் ப்ரத்யஹமந்யதா²த்வேந ஸோ(அ)ஹமிதி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநே த்³ரஷ்டர்யபி நாநாத்வம் ப்ரஸஜ்யேதேத்யாஹ

அதிப்ரஸங்கா³தி³தி ।

ஸ்ருஷ்டிவிரோத⁴மங்கீ³க்ருத்ய ஸ்ரஷ்டரி ந விரோத⁴ இத்யுக்தம் । அது⁴நாங்கீ³காரம் த்யஜதி

ஸமாதா⁴ஸ்யதி சேதி ।

கிமர்த²ம் தர்ஹி ஶ்ருதய: ஸ்ருஷ்டிமந்யதா²ந்யதா² வத³ந்தீத்யாஶங்க்ய ஸ்ருஷ்டாவதாத்பர்யஜ்ஞாபநாயேத்யாஹ

ப⁴வேதி³த்யாதி³நா ।

அதாத்பர்யார்த²விரோதோ⁴ ந தோ³ஷாயேத்யதாத்பர்யம் ஸாத⁴யதி

நஹீதி ।

ப²லவத்³ப்³ரஹ்மவாக்யஶேஷத்வேந ஸ்ருஷ்டிவாக்யாநாமர்த²வத்த்வஸம்ப⁴வாந்ந ஸ்வார்தே² ப்ருத²க்ப²லம் கல்ப்யம் , வாக்யபே⁴தா³பத்தேரித்யாஹ

நச கல்பயிதுமிதி ।

ந்யாயாதே³கவாக்யத்வம் ஸித்³த⁴ம் ஶ்ருதிரபி த³ர்ஶயதீத்யாஹ

த³ர்ஶயதி சேதி ।

ஶுங்கே³ந கார்யேண லிங்கே³ந காரணப்³ரஹ்மஜ்ஞாநார்த²த்வம் ஸ்ருஷ்டிஶ்ருதீநாமுக்த்வா காரணஸ்யாத்³வயத்வஜ்ஞாநம் ப²லாந்தரமாஹ

ம்ருதா³தீ³தி ।

ஏவம் நிஷ்ப²லாயாமந்யார்தா²யாம் ஸ்ருஷ்டௌ தாத்பர்யாபா⁴வாத்³விரோதோ⁴ ந தோ³ஷ இத்யத்ர வ்ருத்³த⁴ஸம்மதிமாஹ

ததா²சேதி ।

அந்யதா²ந்யதே²தி வீப்ஸா த்³ரஷ்டவ்யா । அவதாராய ப்³ரஹ்மாதி⁴ஜந்மநே । அதஸ்தத³ந்யதா²த்வே(அ)பி ப்³ரஹ்மணி ந பே⁴த³: । ஜ்ஞேயே ந விகா³நமித்யர்த²: ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்ருஷ்டிஶேஷித்வமுக்தம் , தந்நிர்வாஹாய தஸ்ய ப²லமாஹ

ப்³ரஹ்மேதி ।

ம்ருத்யுமத்யேதீத்யந்வய: ॥ 14 ॥

ஏவம் ஸ்ருஷ்டித்³வாரகம் விரோத⁴முத்ஸூத்ரம் ஸமாதா⁴ய காரணஸ்ய ஸத³ஸத்த்வாதி³நா ஸாக்ஷாச்ச்²ருதிவிரோத⁴நிராஸார்த²ம் ஸூத்ரமாத³த்தே

யத்புநரிதி ।

யதோ(அ)ஸ்தித்வலக்ஷணம் ப்³ரஹ்ம நிர்தா⁴ர்ய தஸ்மிந்நேவ ஶ்லோகமுதா³ஹரதி, அதோ(அ)த்ர ஶ்லோகே நிராத்மகமஸந்ந ஶ்ராவ்யத இதி யோஜநா । தத்தத்ர ஸதா³த்மநி ஶ்லோகோ மந்த்ரோ ப⁴வதி ।

ஸதா³த்மஸமாகர்ஷாத³தீந்த்³ரியார்த²காஸத்பதே³ந ப்³ரஹ்ம லக்ஷ்யத இத்யாஹ

தஸ்மாதி³தி ।

நச ப்ரதா⁴நமேவ லக்ஷ்யதாமிதி வாச்யம் । சேதநார்த²கப்³ரஹ்மாதி³ஶப்³தா³நாமநேகேஷாம் லக்ஷணாகௌ³ரவாதி³தி பா⁴வ: ।

தைத்திரீயகஶ்ருதௌ ஸூத்ரம் யோஜயித்வா சா²ந்தோ³க்³யாதௌ³ யோஜயதி

ஏஷைவேதி ।

ஸதே³கார்த²கதத்பதே³ந பூர்வோக்தாஸத: ஸமாகர்ஷாந்ந ஶூந்யத்வமித்யர்த²: ।

நந்வஸத்பத³லக்ஷணா ந யுக்தா, ஶ்ருதிபி⁴ரேவ ஸ்வமதபே⁴தே³நோதி³தாநுதி³தஹோமவத்³விகல்பஸ்ய த³ர்ஶிதத்வாதி³த்யத ஆஹ

தத்³தை⁴க இதி ।

ஏகே ஶாகி²ந இத்யர்தோ² ந ப⁴வதி, கிந்து அநாதி³ஸம்ஸாரசக்ரஸ்தா² வேத³பா³ஹ்யா இத்யர்த²: । ஶூந்யநிராஸேந ஶ்ருதிபி⁴: ஸத்³வாத³ஸ்யைவேஷ்டத்வாத்தாஸாம் விரோத⁴ஸ்பூ²ர்திநிராஸாய லக்ஷணா யுக்தேதி பா⁴வ: ।

யது³க்தம் க்வசித³கர்த்ருகா ஸ்ருஷ்டி: கதி²தேதி, தந்நேத்யாஹ

தத்³தே⁴த³மிதி ।

அத்⁴யக்ஷ: கர்தா ।

நநு கர்த்ரபா⁴வ ஏவ பராம்ருஶ்யத இத்யத ஆஹ

சேதநஸ்ய சாயமிதி ।

சக்ஷுர்த்³ரஷ்டா, ஶ்ரோத்ரம் ஶ்ரோதா, மநோ மந்தேத்யுச்யத இத்யர்த²: ।

ஆத்³யகார்யம் ஸகர்த்ருகம் , கார்யத்வாத் , க⁴டவதி³த்யாஹ

அபிசேதி ।

அத்³யத்வே இதா³நீம் ।

நநு கர்மகாரகாத³ந்யஸ்ய கர்து: ஸத்த்வே கர்மண ஏவ கர்த்ருவாசிலகாரோ விருத்³த⁴ இத்யத ஆஹ

வ்யாக்ரியத இதி ।

அநாயாஸேந ஸித்³தி⁴மபேக்ஷ்ய கர்மண: । கர்த்ருத்வமுபசர்யத இத்யர்த²: ।

வ்யாக்ரியதே ஜக³த்ஸ்வயமேவ நிஷ்பந்நமிதி வ்யாக்²யாய கேநசித்³வ்யாக்ருதமிதி வ்யாசஷ்டே

யத்³வேதி ।

அத: ஶ்ருதீநாமவிரோதா⁴த்காரணத்³வாரா ஸமந்வய இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 15 ॥

ஜக³த்³வாசித்வாத் । விஷயமாஹ

கௌஷீதகீதி ।

ப³லாகாயா அபத்யம் பா³லாகிர்ப்³ராஹ்மணஸ்தம் ப்ரதி ராஜோவாச

யோ வா இதி ।

ந கேவலமாதி³த்யாதீ³நாம் கர்தா கிந்து ஸர்வஸ்ய ஜக³த இத்யாஹ

யஸ்யேதி ।

ஏதஜ்ஜக³த்³யஸ்ய கர்ம । க்ரியதே இதி வ்யுத்பத்த்யா கார்யமித்யர்த²: ।

கர்மேதிஶப்³த³ஸ்ய யோக³ரூடி⁴ப்⁴யாம் ஸம்ஶயமாஹ

தத்ரேதி ।

பூர்வத்ரைகவாக்யஸ்த²ஸதா³தி³ஶப்³த³ப³லாத³ஸச்ச²ப்³தோ³ நீத: । இஹ து வாக்யபே⁴தா³த் 'ப்³ரஹ்ம தே ப்³ரவாணி' இதி பா³லாகிவாக்யஸ்த²ப்³ரஹ்மஶப்³தே³ந ப்ராணாதி³ஶப்³தோ³ ப்³ரஹ்மபரத்வேந நேதுமஶக்ய இதி ப்ரத்யுதா³ஹரணேந பூர்வபக்ஷமாஹ

கிம் தாவதி³தி ।

பூர்வபக்ஷே வாக்யஸ்ய ப்ராணாத்³யுபாஸ்திபரத்வாத்³ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயாஸித்³தி⁴: ஸித்³தா⁴ந்தே ஜ்ஞேயே ஸமந்வயஸித்³தி⁴ரிதி ப²லம் । அத² ஸுஷுப்தௌ । த்³ரஷ்டேதி ஶேஷ: ।

ஶ்ருதம் புருஷகர்த்ருத்வம் ப்ராணஸ்ய கத²மித்யத ஆஹ

யே சைத இதி ।

ஸூத்ராத்மகப்ராணஸ்ய விகாரா: ஸூர்யாத³ய இத்யத்ர மாநமாஹ

க்ரதம இதி ।

யஸ்ய மஹிமாந: ஸர்வே தே³வா இதி பூர்வவாக்யே த³ர்ஶிதம் , அத: ஸர்வதே³வாத்மகத்வாத் , ஸ ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம । த்யத் பரோக்ஷம் । ஶாஸ்த்ரைகவேத்³யத்வாதி³த்யர்த²: ।

பூர்வபக்ஷாந்தரமாஹ

ஜீவோ வேதி ।

யத்காரணம் யஸ்மாஜ்ஜீவம் போ³த⁴யதி தஸ்மாத³ஸ்தி ஸுப்தோத்தா²பநம் ஜீவலிங்க³மிதி யோஜநா । தௌ ஹ புருஷம் ஸுப்தமாஜக்³மது: । தம் ராஜா ஹே ப்³ருஹத்பாண்ட³ரவாஸ: ஸோமராஜந்நித்யாமந்த்ர்ய ஸம்போ³த்⁴ய ஸம்போ³த⁴நாநபி⁴ஜ்ஞத்வாத்ப்ராணாதே³ரநாத்மத்வமுக்த்வா யஷ்ட்²யாகா⁴தேநோத்தா²ப்ய ஜீவம் போ³தி⁴தவாநித்யர்த²: । ஶ்ரேஷ்டீ² ப்ரதா⁴ந: ஸ்வைர்ப்⁴ருத்யைர்ஜ்ஞாதிபி⁴ருபஹ்ருதம் பு⁴ங்க்தே ஸ்வா: ஜ்ஞாதயஶ்ச தமுபஜீவந்தி, ஏவம் ஜீவோ(அ)பி ஆதி³த்யாதி³பி⁴: ப்ரகாஶாதி³நா போ⁴கோ³பகரணைர்பு⁴ங்க்தே தே ச ஹவிர்க்³ரஹணாதி³நா ஜீவமுபஜீவந்தீத்யுக்தம் போ⁴க்த்ருத்வம் ஜீவலிங்க³ம் ।

நநு 'ப்ராண ஏவைகதா⁴ ப⁴வதி' இதி ஶ்ருத: ப்ராணஶப்³தோ³ ஜீவே கத²மித்யத ஆஹ

ப்ராணப்⁴ருத்த்வாச்சேதி ।

ஸூத்ராத்³ப³ஹிரேவ ஸித்³தா⁴ந்தயதி

ஏவமிதி ।

ஸ ச பா³லாகிர்ப்³ரஹ்மத்வப்⁴ராந்த்யா வ்யஷ்டிலிங்க³ரூபாந்புருஷாநுக்த்வா ராஜ்ஞா நிரஸ்தஸ்தூஷ்ணீம் ஸ்தி²த: । த்வது³க்தம் ப்³ரஹ்ம ம்ருஷேத்யுக்த்வா ராஜ்ஞோச்யமாநம் ப்³ரஹ்மைவேதி வக்தவ்யமந்யதா²ராஜ்ஞோ(அ)பி ம்ருஷாவாதி³த்வப்ரஸங்கா³தி³த்யாஹ

யதி³ ஸோ(அ)பீதி ।

வேதி³தவ்யோ(அ)பீத்யர்த²: ।

முக்²யம் புருஷகர்த்ருத்வம் ப்³ரஹ்மண ஏவ லிங்க³ம் , ப்ராணஜீவயோஸ்தந்நியம்யத்வேநாஸ்வாதந்த்ர்யாதி³த்யாஹ

கர்த்ருத்வம் சேதி ।

யது³க்தம் சலநாத்³ருஷ்டயோர்வாசக: கர்மஶப்³த³: ப்ராணஜீவயோருபஸ்தா²பக இதி, தந்நேத்யாஹ

யஸ்யேதி ।

அநேகார்த²காச்ச²ப்³தா³த³ந்யதரார்த²ஸ்ய ப்ரகரணாது³பபதா³த்³வா க்³ரஹணம் ந்யாய்யம் । அத்ர ப்ரகரணோபபத³யோரஸத்த்வாத்கஸ்ய க்³ரஹணமிதி ஸம்ஶயே புருஷகர்த்ருபத³ஸாம்நித்⁴யாத்க்ரியத இதி யோகா³ஜ்ஜக³த்³க்³ரஹணமித்யர்த²: ।

ஏதத்கர்மேதிப்ரக்ருதபராமர்ஶாத்புருஷா: பூர்வோக்த: கர்மஶப்³தே³ந நிர்தி³ஶ்யந்தாமித்யத ஆஹ

நாபீதி ।

பௌநருக்த்யாதாத்புருஷாணாம் நபும்ஸகைகவசநேந பராமர்ஶாயோகா³ச்சேத்யர்த²: ।

நநு புருஷோத்பாத³கஸ்ய கர்துர்வ்யாபார: கரோத்யர்த²முத்பாத³நம் தஸ்யப²லம் புருஷஜந்ம தத³ந்யதரவாசீ கர்மஶப்³தோ³(அ)ஸ்த்வித்யத ஆஹ

நாபீதி ।

கர்த்ருஶப்³தே³நேதி ।

க்ரியாப²லாப்⁴யாம் விநா கர்த்ருத்வாயோகா³த்கர்த்ருஶப்³தே³நைவ தயோர்க்³ரஹணமித்யர்த²: ।

ஜக³தோ(அ)பி ப்ரகரணோபபதே³ ந ஸ்த இத்யுக்தமங்கீ³கரோதி

ஸத்யமிதி ।

ப்ரகரணாதி³கம் ஹி ஸர்வநாம்ந: ஸங்கோசகம் , தஸ்மிந்நஸதி ஸாமாந்யேந பு³த்³தி⁴ஸ்த²ம் ஸர்வமேவ க்³ருஹ்யதே । அத்ர ச ஸங்கோசகாஸத்த்வாத்ஸர்வார்த²கேந ஸர்வநாம்நா பு³த்³தி⁴ஸ்த²ஸ்ய கார்யமாத்ரஸ்ய கர்மஶப்³தோ³ வாசக இத்யாஹ

ததா²பீதி ।

கிஞ்ச ஜக³தே³கதே³ஶோக்த்யா ஜக³த்ப்ரக்ருதமித்யாஹ

பூர்வத்ரேதி ।

ஜக³த்³க்³ரஹே புருஷாணாமபி க்³ரஹாத்ப்ருத²கு³க்திர்வ்யர்தே²த்யத ஆஹ

ஏதது³க்தமிதி ।

ஸ வேதி³தவ்ய இதி ஸம்ப³ந்த⁴: । புருஷமாத்ரநிரூபிதம் கர்த்ருத்வமிதி ப்⁴ராந்திநிராஸார்தோ² வாஶப்³த³: ।

ப்³ராஹ்மணா போ⁴ஜயிதவ்யா: பரிவ்ராஜகாஶ்சேத்யத்ர யதா² ப்³ராஹ்மணஶப்³த³: பரிவ்ராஜகாந்யவிஷய: ததா²த்ர கர்மஶப்³த³: புருஷாந்யஜக³த்³வாசீத்யாஹ

ஏவமிதி ।

அஸ்து ஜக³த்கர்தா வேதி³தவ்ய:, பரமேஶ்வரஸ்ய கிமாயாதமித்யத ஆஹ

பரமேஶ்வரேதி ॥ 16 ॥

ஸித்³தா⁴ந்தமுக்த்வா பூர்வபக்ஷபீ³ஜமநூத்³ய தூ³ஷயதி

ஜீவமுக்²யப்ராணலிங்கா³தி³தி ।

உக்தமேவ ஸ்மாரயதி

த்ரிவித⁴மிதி ।

ஶ்ரைஷ்ட்²யம் கு³ணாதி⁴க்யம் , ஆதி⁴பத்யம் நியந்த்ருத்வம் । ஸ்வாராஜ்யமநியம்யத்வமிதி பே⁴த³: ।

'ஸம்ப⁴வத்யேகவாக்யத்வே வாக்யபே⁴தோ³ ஹி நேஷ்யதே' இத்யுக்தம் சேத்புநருக்தி: ஸ்யாதி³தி ஶங்கதே

நந்வேவமிதி ।

கர்மபத³ஸ்ய ரூட்⁴யா பூர்வபக்ஷப்ராப்தௌ தந்நிராஸார்த²மஸ்யாரம்போ⁴ யுக்த இத்யாஹ

நேத்யாதி³நா ।

ப்ராணஶப்³த³ஜீவலிங்க³யோர்க³திமாஹ

ப்ராணஶப்³தோ³(அ)பீதி ।

மநோ ஜீவ: ॥ 17 ॥

ஜீவலிங்கே³ந ப்³ரஹ்மைவ லக்ஷ்யத இத்யுக்தம் । இதா³நீம் தல்லிங்கே³ந ஜீவோக்தித்³வாரா ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யமித்யாஹ

அந்யார்த²மிதி ।

ஜீவபராமர்ஶஸ்ய ஜீவாதி⁴கரணப்³ரஹ்மஜ்ஞாநார்த²த்வே ப்ரஶ்நமாஹ

க்வைஷ இதி ।

ஹே பா³லாகே, ஏதச்ச²யநம் விஶேஷஜ்ஞாநாபா⁴வரூபம் யதா² ஸ்யாத்ததை²ஷ புருஷ: க்வாஶயிஷ்ட । கஸ்மிந்நதி⁴கரணே ஶயநம் க்ருதவாநித்யர்த²: ।

ஏகீபா⁴வாஶ்ரயஜ்ஞாநார்த²ம் ப்ருச்ச²தி

க்வ வேதி ।

ஏதத்³ப⁴வநமேகீபா⁴வரூபம் யதா² ஸ்யாத்ததா² ஏஷ புருஷ: க்வாபூ⁴த்ஸுப்த: । கேநைக்யம் ப்ராப்நோதீதி யாவத் ।

உத்தா²நாபாதா³நம் ப்ருச்ச²தி

குத இதி ।

ஏததா³க³மநமைக்யப்⁴ரம்ஶரூபம் யதா² ஸ்யாத்ததா² புருஷ: குத ஆக³த இத்யர்த²: ।

ப்ரஶ்நமுக்த்வா வ்யாக்²யாநமாஹ

ப்ரதிவசநமிதி ।

ஶயநப⁴வநயோராதா⁴ர உத்தா²நாபாதா³நம் ச ப்ராணஶப்³தி³தம் ப்³ரஹ்மைவேத்யர்த²: ।

உத்தரே ப்ராணோக்தே: ப்ரஶ்நோ(அ)பி ப்ராணவிஶய இத்யத ஆஹ

ஸுஷுப்திகாலே சேதி ।

ஜக³த்³தே⁴துத்வ ஜீவைக்யாப்⁴யாம் ப்ராணோ(அ)த்ர ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ।

ஜீவோக்தேரந்யார்த²த்வமுபஸம்ஹரதி

தஸ்மாதி³தி ।

நி:ஸம்போ³த⁴தா விஶேஷதீ⁴ஶூந்யதா । ஸ்வச்ச²தா விக்ஷேபமலஶூந்யதா ।

பே⁴த³ப்⁴ராந்திஶூந்யதா ஸ்வரூபைக்யமாஹ

உபாதீ⁴தி ।

ப்ரஶ்நவ்யாக்²யாநயோர்ப்³ரஹ்மவிஷயத்வே ஶாகா²ந்தரஸம்வாத³மாஹ

அபி சைவமேகே ஶாகி²ந இதி ।

நநு தத்ராகாஶ: ஸுஷுப்திஸ்தா²நமுக்தம் ந ப்³ரஹ்மேத்யத ஆஹ

ஆகாஶேதி ।

உபாதி⁴த்³வாரா ப்ரமாத்ராத்மஜந்மஹேதுத்வாச்சாகாஶோ ப்³ரஹ்மேத்யாஹ

ஸர்வ இதி ।

ஏவம் ஜீவநிராஸார்த²கத்வேந ஸூத்ரம் வ்யாக்²யாய ப்ராணநிராஸபரத்வேநாபி வ்யாசஷ்டே

ப்ராணேதி ।

அஸ்மிந்வாக்யே ப்ராணோபதே³ஶம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநார்த²ம் மந்யதே ஜைமிநி:, உக்தப்ரஶ்நவ்யாக்²யாநாப்⁴யாம் வாக்யஸ்ய ப்³ரஹ்மபரத்வாவக³மாத் । அபி சைகே ஶாகி²ந ஏவமேவ ப்ராணாதிரிக்தம் ஜீவாத்மாநமாமநந்த: ப்ராணஸ்ய வாக்யார்த²த்வம் வாரயந்தீதி ஸூத்ரயோஜநா । அதிரிக்தஜீவோபதே³ஶ: ப்ராணநிராகரணஸ்யாப்யப்⁴யுச்சயோ ஹேத்வந்தரமிதி பா⁴ஷ்யார்த²: । தஸ்மாதி³த³ம் வாக்யம் ப்³ரஹ்மணி ஸமந்விதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 18 ॥

வாக்யாந்வயாத் । விஷயவாக்யமாஹ

ப்³ருஹதி³தி ।

பத்யாதே³ராத்மஶேஷத்வேந ப்ரியத்வாதா³த்மைவ ஸர்வஶேஷீ ப்ரியதம:, அதோ(அ)ந்யத்பரித்யஜ்யாத்மைவ த்³ரஷ்டவ்ய: । த³ர்ஶநார்த²ம் ஶ்ரவணாதி³கம் கார்யமித்யர்த²: ।

ப்ரியஸம்ஸூசிதேநேதி ।

பதிஜாயாதி³பி⁴: । ப்ரியைர்போ⁴க்³யைர்ஜீவதயாநுமிதேநேத்யர்த²: ।

யதா² 'ப்³ரஹ்ம தே ப்³ரவாணி' இத்யுபக்ரமப³லாத்³வாக்யஸ்ய ப்³ரஹ்மபரத்வம் ததா²த்ர ஜீவோபக்ரமாத³ஸ்ய வாக்யஸ்ய ஜீவபரத்வமிதி த்³ருஷ்டாந்தேந பூர்வபக்ஷயதி

கிம் தாவதி³தி ।

பூர்வபக்ஷே வாக்யஸ்ய ஜீவோபாஸ்திபரத்வம் , ஸித்³தா⁴ந்தே ஜ்ஞேயே ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வய இதி ப²லம் । இத³ம் ப்ரத்யக் । மஹத³பரிச்சி²ந்நம் । பூ⁴தம் ஸத்யம் । அநந்தம் நித்யம் । அபாரம் ஸர்வக³தம் சிதே³கரஸம் । ஏதேப்⁴ய:கார்யகாரணாத்மநா ஜாயமாநேப்⁴யோ பூ⁴தேப்⁴ய: ஸாம்யேநோத்தா²ய பூ⁴தோபாதி⁴கம் ஜந்மாநுபூ⁴ய தாந்யேவ பூ⁴தாநி நீயமாநாந்யநுஸ்ருத்ய விநஶ்யதி । ஔபாதி⁴கமரணாநந்தரம் விஶேஷதீ⁴ர்நாஸ்தீதி ஶ்ருத்யர்த²: ।

விஜ்ஞாதாரம்

விஜ்ஞாநகர்தாரம் । போ⁴க்தரி ஜ்ஞாதே போ⁴க்³யம் ஜ்ஞாதமித்யுபசார: ।

மோக்ஷஸாத⁴நஜ்ஞாநக³ம்யத்வாதி³லிங்கை³ர்வாக்யஸ்யாந்வயாத்³ப்³ரஹ்மண்யேவ தாத்பர்யாவக³மாத்³ப்³ரஹ்மப்ரமாபகத்வமிதி ஸித்³தா⁴ந்தயதி

ஏவமிதி ।

ந வித்தேந । தத்ஸாத்⁴யேந கர்மணேத்யர்த²: ।

பே⁴த³நிந்தா³பூர்வகமபே⁴த³ஸாத⁴நேநைகவிஜ்ஞாநாத்ஸர்வவிஜ்ஞாநஸ்ய ஸமர்த²நாதௌ³பசாரிகத்வம் ந யுக்தமித்யாஹ

ந சைததௌ³பசாரிகமித்யாதி³நா ।

பராகரோதி ।

ஶ்ரேயோமார்கா³த்³ப்⁴ரம்ஶயதி ।