ನವಮೋಽನುವಾಕಃ
ಯತೋ ವಾಚೋ ನಿವರ್ತಂತೇ ತದ್ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಪ್ರತೀಯತಾಮ್ ॥ ೫೯೫ ॥
ಶಬ್ದಪ್ರವೃತ್ತಿಹೇತೂನಾಂ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನ್ಯಸಂಭವಾತ್ ।
ಶಬ್ದಾರ್ಥಾಸಂಭವಂ ಪ್ರಾಹ ಹ್ಯಪ್ರಾಪ್ಯೇತ್ಯಾದರಾಚ್ಛ್ರುತಿಃ ॥ ೫೯೬ ॥
ತಸ್ಮಾಲ್ಲಕ್ಷಣವಾಚೀನಿ ಸತ್ಯಾದೀನಿ ಪುರಾಽಬ್ರವಮ್ ।
ವಿಶೇಷಣವಿಶೇಷ್ಯಾಣಾಂ ನಿಷೇಧಾತ್ಕೋಶಶಾಯಿನಾಮ್ ।
ನಿರ್ಮಮಂ ನಿರಹಂಕಾರಂ ಬ್ರಹ್ಮೈವಾಽಽತ್ಮೇತ್ಯುಪಾಸ್ಮಹೇ ॥ ೫೯೭ ॥
ದ್ರವ್ಯಾದಿವಿಷಯೇ ಯಾನಿ ಪ್ರಯುಕ್ತಾನಿ ಪ್ರಯೋಕ್ತೃಭಿಃ ।
ಸ್ವಾರ್ಥಹೇತೋರ್ನಿವೃತ್ತ್ಯೈವ ನಿವರ್ತಂತೇ ವಚಾಂಸ್ಯತಃ ॥ ೫೯೮ ॥
ನ ಮಾತೃಯಾಯಿನೋ ಯಸ್ಮಾತ್ಪ್ರತ್ಯಯಾ ಬುದ್ಧಿಕರ್ತೃಕಾಃ ।
ತನ್ನಿವೃತ್ತೌ ನಿವರ್ತಂತೇ ತಸ್ಮಾತ್ತೇ ಮನಸಾ ಸಹ ॥ ೫೯೯ ॥
ಯತೋ ವಾಚೋಽಭಿಧಾನಾನಿ ಪ್ರಯುಕ್ತಾನ್ಯುಪಲಬ್ಧಯೇ ।
ಸರ್ವಾಣ್ಯನಭಿಧಾಯೈವ ನಿವರ್ತಂತೇಽವಬೋಧ್ಯ ಚ ॥ ೬೦೦ ॥
ಉದಪಾದಿ ಚ ಯಚ್ಛಬ್ದೈರ್ಜ್ಞಾನಮಾಕಾರವದ್ಧಿಯಃ ।
ಸ್ವತೋ ಬುದ್ಧಂ ತದಪ್ರಾಪ್ಯ ನಾಮ್ನಾ ಸಹ ನಿವರ್ತತೇ ॥ ೬೦೧ ॥
ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಮೇತಚ್ಛಬ್ದಸ್ಯ ಯದವಿದ್ಯಾಂ ನಿರಸ್ಯತಿ ।
ಸುಷುಪ್ತ ಇವ ನಿದ್ರಾಯಾ ದುರ್ಬಲತ್ವಾಚ್ಚ ಬಾಧ್ಯತೇ ॥ ೬೦೨ ॥
ದುರ್ಬಲತ್ವಾದವಿದ್ಯಾಯಾ ಆತ್ಮತ್ವಾದ್ಬೋಧರೂಪಿಣಃ ।
ಶಬ್ದಶಕ್ತೇರಚಿಂತ್ಯತ್ವಾದ್ವಿದ್ಮಸ್ತಂ ಮೋಹಹಾನತಃ ॥ ೬೦೩ ॥
ಅಗೃಹೀತ್ವೈವ ಸಂಬಂಧಮಭಿಧಾನಾಭಿಧೇಯಯೋಃ ।
ಹಿತ್ವಾ ನಿದ್ರಾಂ ಪ್ರಬುಧ್ಯಂತೇ ಸುಷುಪ್ತೇ ಬೋಧಿತಾಃ ಪರೈಃ ॥ ೬೦೪ ॥
ಜಾಗ್ರದ್ವನ್ನ ಯತಃ ಶಬ್ದಂ ಸುಷುಪ್ತೇ ವೇತ್ತಿ ಕಶ್ಚನ ।
ಧ್ವಸ್ತೇಽತೋ ವಚಸಾಽಜ್ಞಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತಿ ಭವೇನ್ಮತಿಃ ॥ ೬೦೫ ॥
ನಾಭೇದಃ ಕ್ರಿಯಯೋರತ್ರ ಕ್ರಿಯಾತತ್ಫಲಭೇದತಃ ।
ಕಿಂ ಪೂರ್ವಮಿತಿ ಚೋದ್ಯಸ್ಯ ನಾತ್ರಾತಃ ಸಂಭವೋ ಭವೇತ್ ॥ ೬೦೬ ॥
ಅವಿದ್ಯಾಘಾತಿನಃ ಶಬ್ದಾದಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಧೀರ್ಭವೇತ್ ।
ನಶ್ಯತ್ಯವಿದ್ಯಯಾ ಸಾರ್ಧಂ ಹತ್ವಾ ರೋಗಮಿವೌಷಧಮ್ ॥ ೬೦೭ ॥
ಅವಶಿಷ್ಟಂ ಸ್ವತೋ ಬುದ್ಧಂ ಶುದ್ಧಂ ಮುಕ್ತಂ ತತೋ ಭವೇತ್ ।
ನಾತಃ ಸ್ಯಾದ್ಭಾವನಾಪೇಕ್ಷಾ ನಾಪಿ ಮಾನಾಂತರಂ ಪ್ರತಿ ॥ ೬೦೮ ॥
ಅಲೌಕಿಕತ್ವಾದ್ಬೋಧಸ್ಯ ಸ್ವತಶ್ಚಾವಗಮಾತ್ಮನಃ ।
ಬೋಧ್ಯೇ ಹಿ ಲೌಕಿಕೇಽಪೇಕ್ಷಾ ಪರತೋಽವಗತೌ ತಥಾ ॥ ೬೦೯ ॥
ನದ್ಯಾಸ್ತೀರೇ ಫಲಾನೀವ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದ್ಯನಪೇಕ್ಷತಃ ।
ಕಿಮಿವೇಹಾನ್ಯಮಾನೇಷು ತಾವಾಪೇಕ್ಷಾಽಭಿಧಾಶ್ರುತೇಃ ॥ ೬೧೦ ॥
ಪ್ರಮಾತಾ ಚ ಪ್ರಮಾಣಂ ಚ ಪ್ರಮೇಯೋ ನಿಶ್ಚಿತಿಸ್ತಥಾ ।
ಯತ್ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಾತ್ಪ್ರಸಿಧ್ಯಂತಿ ತತ್ಸಿದ್ಧೌ ಕಿಮಪೇಕ್ಷತೇ ॥ ೬೧೧ ॥
ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತೇಷು ಘಟೋಽಯಮಿತಿ ಸಂವಿದಃ ।
ವ್ಯವಧಾನಂ ನ ಚೇಹಾಸ್ತಿ ತದ್ಭಾವಾಭಾವಸಾಕ್ಷಿತಃ ॥ ೬೧೨ ॥
ಇದಮೇವಮಿದಂ ನೈವಮಿತಿ ಬುದ್ಧಿರ್ವಿಭಾಗಭಾಕ್ ।
ಅನಾತ್ಮಿಕಾಽಽತ್ಮವತ್ಯತ್ರ ಯೇನಾಸೌ ಕಿಮಪೇಕ್ಷತೇ ॥ ೬೧೩ ॥
ಕರ್ತ್ರಾದಿವ್ಯಾಪೃತೇಃ ಪೂರ್ವಮಸಂಕೀರ್ಣ ಉಪಾಧಿಭಿಃ ।
ಅವಿಕ್ಷಿಪ್ತೋ ಹ್ಯಸಂಸುಪ್ತೋಽನುಭವಃ ಕಿಮಪೇಕ್ಷತೇ ॥ ೬೧೪ ॥
ಅಭಿಧೇಯಂ ನ ಯದ್ವಸ್ತು ಪ್ರತ್ಯಯಶ್ಚ ನ ಢೌಕತೇ ।
ನಿಯುಕ್ತೋಽಪಿ ನಿಯೋಗೇನ ಕಥಂ ತದ್ ದ್ರಷ್ಟುಮರ್ಹತಿ ॥ ೬೧೫ ॥
ಅಪಿ ಮಾನಾಂತರಪ್ರಾಪ್ತಂ ವಸ್ತುವೃತ್ತಂ ನಿವರ್ತಯೇತ್ ।
ನಿಯೋಗಾರ್ಥಾನುರೋಧೇನ ಯದಿ ವಸ್ತ್ವವಬೋಧ್ಯತೇ ॥ ೬೧೬ ॥
ಭಾವ್ಯತೇಽಸನ್ನಪೀಹಾರ್ಥಃ ಪ್ರಸಿದ್ಧೇರ್ಲೋಕವಹ್ನಿವತ್ ।
ಬ್ರಹ್ಮಣಸ್ತ್ವಪ್ರಸಿದ್ಧತ್ವಾತ್ತಥಾಽಪ್ಯತ್ರ ಸುದುರ್ಲಭಮ್ ॥ ೬೧೭ ॥
ಕ್ರಿಯತೇಽಲೌಕಿಕೋಽಪ್ಯರ್ಥಃ ಪದಾರ್ಥಾನ್ವಯರೂಪತಃ ।
ಅವಾಕ್ಯಾರ್ಥಾತ್ಮಕಂ ಬ್ರಹ್ಮ ತಥಾಪ್ಯತ್ರ ಸುದುಷ್ಕರಮ್ ॥ ೬೧೮ ॥
ಪ್ರಮಾಣಮಪ್ರಮಾಣಂ ಚ ಪ್ರಮಾಽಽಭಾಸಸ್ತಥೈವ ಚ ।
ಕುರ್ವಂತ್ಯೇವ ಪ್ರಮಾಂ ಯತ್ರ ತದಸಂಭಾವನಾ ಕುತಃ ॥ ೬೧೯ ॥
ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮೇತತ್ಪೃಷ್ಠೇನ ಕಸ್ಮಾನ್ನೈತ್ಯಭಿಧಾಶ್ರುತಿಃ ।
ನಿಯೋಗಸ್ಯಾಪಿ ಮಾನತ್ವಂ ನಾನಪೇಕ್ಷ್ಯ ಪ್ರಮಾಮಿಮಾಮ್ ॥ ೬೨೦ ॥
ಪಶ್ಯೇದಾತ್ಮಾನಮಿತ್ಯಾದಿ ವಾಕ್ಯಂ ಯತ್ಸ್ಯಾದ್ವಿಧಾಯಕಮ್ ।
ಜ್ಞಾನಕರ್ತವ್ಯತಾಯಾಂ ತನ್ನಿಯೋಜ್ಯಪುರುಷಂ ಪ್ರತಿ ॥ ೬೨೧ ॥
ಸ್ವವ್ಯಾಪಾರೇಽನಪೇಕ್ಷ್ಯೈವ ವಸ್ತುವೃತ್ತಂ ವಚೋ ಯತಃ ।
ನಿಯುಂಕೇ ಪುರುಷಂ ತಸ್ಮಾದ್ವಸ್ತುವೃತ್ತಂ ಸುದುರ್ಲಭಮ್ ॥ ೬೨೨ ॥
ಸ್ವಶಕತ್ಯನನುರೂಪಂ ಚೇತ್ಕಾರ್ಯಂ ವಾಕ್ಯಶತೈರಪಿ ।
ನಿಯುಕ್ತೋಽಪಿ ನ ತತ್ಸಿದ್ಧಾವಲಂ ಶಕ್ಯೇ ಸ ಹೀಶ್ವರಃ ॥ ೬೨೩ ॥
ಅಭಿಧಾಶ್ರುತಿತತ್ಸಿದ್ಧೌ ವ್ಯಾಪೃಚ್ಛೇತ ಪ್ರಯತ್ನತಃ ।
ವಿಧಿವಾಕ್ಯಾನುಗಾಮಿತ್ವಾನ್ನಾರ್ಥಸ್ಪೃಕ್ಸ್ಯಾತ್ಸ್ವತಂತ್ರತಃ ॥ ೬೨೪ ॥
ಸ್ವಮಾಂಸಾನ್ಯಪಿ ಖಾದಂತಿ ನಿಯೋಗಾನತಿಲಂಗಿನಃ ॥ ೬೨೫ ॥
ಜಹತ್ಯಪಿ ಪ್ರಿಯಾನ್ಪ್ರಾಣಾಞ್ಶಕ್ಯಾರ್ಥತ್ವಾತ್ತತೋಽಪಿ ಹಿ ।
ಅಶಕ್ಯೇ ವಿನಿಯುಕ್ತೋಽಪಿ ಕೃಷ್ಣಲಾಞ್ಶ್ರಪಯೇದಿತಿ ॥ ೬೨೬ ॥
ಸರ್ವಾತ್ಮನಾಽಪ್ಯಸೌ ಕುರ್ವನ್ಕುರ್ಯಾತ್ತಸ್ಕರಕಂದುವತ್ ॥ ೬೨೭ ॥
ನ ಚೋಪಾಸಾಂತರಾಧೀನೋ ಬ್ರಹ್ಮಜ್ಞಾನೋದಯೋ ಭವೇತ್ ।
ತಂ ಯಥಾ, ತಂ ತಮೇವೇತಿ ನ್ಯಾಯದೃಬ್ಧಶ್ರುತೇಃ ಸ್ಮೃತೇಃ ॥ ೬೨೮ ॥
ನಾರ್ಥಸ್ಪೃಗ್ಭಾವನಾ ಚೇತ್ಸ್ಯಾದ್ಬ್ರಹ್ಮಧೀಜನ್ಮನೇ ನ ಸಾ ।
ಸ್ವಭ್ಯಸ್ತಾ ರಾಜತೀ ನೋ ಧೀಃ ಶುಕ್ತಿಕಾಜ್ಞಾನಜನ್ಮನೇ ॥ ೬೨೬ ॥
ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಶ್ಚೇದ್ಭವೇದಾತ್ಮಾ ಸ್ಯಾನ್ನಿಯೋಗಸ್ತದಾಽಽತ್ಮನಿ ।
ನಿಷೇಧಾದ್ದರ್ಶನಸ್ಯೇಹ ನ ನಿಯೋಗೋಽಸ್ತ್ಯತಃ ಪರೇ ॥ ೬೩೦ ॥
ನಿಯೋಗಾನುಪ್ರವೇಶೇನ ವಸ್ತುತತ್ತ್ವಂ ಪ್ರಬೋಧ್ಯತೇ ।
ನ ಹಿ ವಿಧ್ಯನಪೇಕ್ಷಸ್ಯ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮನುವಾದಿನಃ ॥ ೬೩೧ ॥
ನೈವಂ ಯತಃ ಕ್ರಿಯೈವೇಹ ಚೋದನಾಭಿರ್ವಿಧೀಯತೇ ।
ಸ್ವವ್ಯಾಪಾರೇ ಯತಸ್ತಾಭಿರ್ನಿಯೋಕ್ತುಂ ಶಕ್ಯತೇ ಪುಮಾನ್ ।
ದ್ರವ್ಯಸ್ವರೂಪೇಽಸಾಧ್ಯತ್ವಾತ್ಕಥಂ ತಾಭಿಃ ಪ್ರವರ್ತ್ಯತೇ ॥ ೬೩೨ ॥
ನ ಚಾಪೀಹಾತ್ಮವಿಜ್ಞಾನಂ ಚೋದನಾಭಿರ್ವಿಧೀಯತೇ ।
ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೋಽಧ್ಯೇತವ್ಯ ಇತಿ ಹ್ಯೇತಸ್ಮಾತ್ತಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಿತಃ ॥ ೬೩೩ ॥
ಕರ್ಮಾವಬೋಧೋ ನ ಯಥಾ ನಿಯೋಗಾಂತರಮೀಕ್ಷತೇ ।
ತಥೈವಾತ್ಮಾವಬೋಧೋಽಪಿ ನ ನಿಯೋಗಾಂತರಾದ್ಭವೇತ್ ॥ ೬೩೪ ॥
ಸ್ಯಾದೇತದಾತ್ಮಬೋಧಸ್ಯ ನಿಯೋಗವಿರಹಾದ್ಯದಿ ।
ಪುಮರ್ಥಕಾರಿತಾ ಪುಂಭಿರ್ಲಭ್ಯತೇ ನ ತು ಲಭ್ಯತೇ ॥ ೬೩೫ ॥
ನಿಯೋಗೈಕಾಧಿಗಮ್ಯತ್ವಾಜ್ಜ್ಞಾನಕಾರ್ಯಸ್ಯ ನಾನ್ಯತಃ ।
ಪ್ರಮಾಂತರಾದಿದಂ ಸಿಧ್ಯೇನ್ನಾಪಿ ಸ್ಯಾದಭಿಧಾನತಃ ॥ ೬೩೬ ॥
ನೈತದೇವಂ ಯತೋ ನೇಹ ಜ್ಞೇಯಾರ್ಥವ್ಯಾಪ್ತಿಮಾತ್ರತಃ ।
ಫಲಾಂತರಂ ಪ್ರಬೋಧಸ್ಯ ಕಿಂಚಿತ್ಸಂಭಾವ್ಯತೇಽಣ್ವಪಿ ॥ ೬೩೭ ॥
ಅಂತರೇಣ ನಿಯೋಗಂ ಚ ಸ್ವಾತ್ಮಬೋಧಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಿತಃ ।
ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೋಽಧ್ಯೇತವ್ಯ ಇತಿ ಬ್ರೂಹಿ ಸ್ಯಾತ್ಕಿಂ ನಿಯೋಗತಃ ॥ ೬೩೮ ॥
ನೈವಂ ಯತೋಽನ್ಯದೇವೇದಂ ವಿಜ್ಞಾನಾಂತರಮಾತ್ಮನಿ ।
ಸೋಪಾಯಂ ಕಾರ್ಯಮಿತ್ಯೇವಂ ಚೋದ್ಯತೇ ಕೇವಲಂ ಪರಮ್ ॥ ೬೩೯ ॥
ಶಬ್ದಾಜ್ಜನಿತವಿಜ್ಞಾನಾದ್ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತಂ ಪರಾತ್ಮಗಮ್ ॥ ೬೪೦ ॥
ನ ಹಿ ಶಬ್ದಸಮುತ್ಥೇನ ಬ್ರಹ್ಮ ಜ್ಞಾನೇನ ಶಕ್ಯತೇ ।
ತಸ್ಯಾವಾಕ್ಯಾರ್ಥರೂಪತ್ವಾತ್ಪರಿಚ್ಛೇತ್ತುಂ ಘಟಾದಿವತ್ ॥ ೬೪೧ ॥
ನಾನಾಪದಾರ್ಥಸಂಸರ್ಗಲಕ್ಷಣೋಽಯಂ ಯತಃ ಸ್ಮೃತಃ ।
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ವಾಕ್ಯವಿದ್ಭಿರ್ಹಿ ಪ್ರಮಾವಾಕ್ಯಂ ಚ ನೋ ಮತಮ್ ।
ತಸ್ಯ ಚಾವಿಷಯತ್ವಾತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಾವಾಕ್ಯಾರ್ಥರೂಪಭೃತ್ ॥ ೬೪೨ ॥
ವಿಜ್ಞಾನಾಂತರಗಮ್ಯಂ ತದಭ್ಯುಪೇಯಂ ಬಲಾದಪಿ ।
ನ ಚೇದ್ವಾಕ್ಯೋತ್ಥವಿಜ್ಞಾನಗ್ರಾಹ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಾಭ್ಯುಪೇಯತೇ ।
ನಾಮ್ನಾಯಾರ್ಥೋ ಭವೇತ್ತರ್ಹಿ ನೈವಂ ವೇದಾರ್ಥ ಏವ ಚ ॥ ೬೪೩ ॥
ಕಥಂ ವೇದಾರ್ಥತೈತಸ್ಯ ನ ಚೇದ್ವಾಕ್ಯಾರ್ಥ ಇಷ್ಯತೇ ॥ ೬೪೪ ॥
ಪುಂವ್ಯಾಪಾರಾಧೀನತ್ವಾನ್ನ ನಿಯೋಗಾದಯಂ ಭವೇತ್ ।
ಪದಾರ್ಥಾನನ್ವಯಾನ್ನಾಪಿ ವಾಕ್ಯೋತ್ಥೋ ಬೋಧ ಆತ್ಮನಿ ॥ ೬೪೫ ॥
ತದನ್ವಯೇಽಪಿ ನೈವಾಯಂ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥತ್ವಂ ಸಮಶ್ನುತೇ ।
ಸಾಮಾನ್ಯಮಾತ್ರವಾಚಿತ್ವೇ ಪದಾನಾಂ ಸಂಕ್ಷಯೋ ಯತಃ ॥ ೬೪೬ ॥
ಪದಾರ್ಥವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ನ ಚಾವಾಕ್ಯಾರ್ಥವಾಚಕಃ ।
ಅತೋಽವಾಕ್ಯಾರ್ಥರೂಪೋಽಯಂ ಯೋಽಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಯಃ ॥ ೬೪೭ ॥
ನಿಯೋಗಾನುಪ್ರವೇಶೇನ ವಸ್ತುತತ್ತ್ವಮಿತೀರಿತಮ್ ।
ಯತ್ತಸ್ಯ ಪರಿಹಾರಾಯ ಶ್ಲೋಕೋಽಸ್ಮಾಭಿರ್ಯಥೋದಿತಃ ॥ ೬೪೮ ॥
ಇದಂ ಜ್ಞೇಯಮಿದಂ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾತಾಽಸ್ಮೀತಿ ವಿಭಾಗತಃ ।
ಸರ್ವದಾ ದರ್ಶನಾತ್ತಾವನ್ನಾವಿದ್ಯಾಽಸ್ಯೈಷು ವಿದ್ಯತೇ ॥ ೬೪೯ ॥
ಚಿನ್ಮಾತ್ರವ್ಯತಿರೇಕೇಣ ಸರ್ವಪ್ರತ್ಯಯಸಾಕ್ಷಿಣಃ ।
ರೂಪಾಂತರಂ ನ ಸಂಭಾವ್ಯಂ ಪ್ರಮಾಭಾಸಾತ್ತಥಾ ಹ್ನುತಿಃ ॥ ೬೫೦ ॥
ಹಾನೋಪಾದಾನಹೀನೋಽಯಂ ತತ್ಸಾಕ್ಷಿತ್ವಾತ್ಸ್ವತೋ ಧ್ರುವಃ ।
ದ್ರಷ್ಟ್ರಾದಿಸಾಕ್ಷಿತಾಽಪ್ಯಸ್ಯ ತತ್ಕಾರಣಸಮಾಶ್ರಯಾತ್ ॥ ೩೫೧ ॥
ಇದಂ ವೇದ್ಮಿ ನ ವೇದ್ಮೀದಮಿತಿ ಬುದ್ಧಿರ್ವಿವರ್ತತೇ ।
ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಶ್ರಯಾ ಸಾ ಸ್ಯಾದ್ ದ್ರಷ್ಟೈವೋಭಯರೂಪಭಾಕ್ ॥ ೬೫೨ ॥
ನಿರ್ವಿಭಾಗಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ತು ಸರ್ವಕೋಶಾತಿವರ್ತಿನಃ ।
ರೂಪಂ ನಾನಾತ್ಮವನ್ನ್ಯಾಯ್ಯಂ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜ್ಞಾಸಮಾಶ್ರಯಮ್ ॥ ೬೫೩ ॥
ಪ್ರತಿಸ್ಮೃತ್ಯಾನ್ಯತಃ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ರೂಪಂ ಯತ್ಪಾರಿಣಾಮಿಕಮ್ ।
ಜ್ಞಾತಾ ಪ್ರತ್ಯಭಿಜಾನಾತಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾರ್ಥೋಪಸಂಸ್ಕೃತಃ ॥ ೬೫೪ ॥
ಬುದ್ಧೇಃ ಸ್ಯಾದಪರಾಧೋಽಯಂ ಯದ್ಬಾಹ್ಯಾರ್ಥಾನುಕಾರಿತಾ ।
ಪ್ರತ್ಯಕ್ತ್ವಂ ಚಿನ್ನಿಭತ್ವಂ ಚ ಕೌಟಸ್ಥ್ಯಾನ್ನಾಯಮಾತ್ಮನಿ ॥ ೬೫೫ ॥
ಅನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾಭ್ಯಾಂ ಜಾಗ್ರತ್ಸ್ವಪ್ನಸುಷುಪ್ತಿಸು ।
ಬಾಹ್ಯಂ ನಿರಸ್ಯ ಧೀರೂಪಂ ಚಿನ್ಮಾತ್ರಾತ್ಮಾವಭಾಸಯಾ ।
ಧಿಯೋಪಲಕ್ಷ್ಯಾವಾಕ್ಯಾರ್ಥಂ ಸರ್ವದಾಽವ್ಯಭಿಚಾರತಃ ॥ ೬೫೬ ॥
ವ್ಯಭಿಚಾರಿಣಶ್ಚ ಬಾಧೇನ ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿರೂಪಿಣೀ ।
ದಹಂತ್ಯಖಿಲಮಜ್ಞಾನಂ ಬೋಧಯತ್ಯೇವ ಕೇವಲಮ್ ॥ ೬೫೭ ॥
ಸಾಮಾನಾಧಿಕರಣ್ಯಾದೇರ್ಘಟೇತರಖಯೋರಿವ ।
ವ್ಯಾವೃತ್ತೇಃ ಸ್ಯಾದವಾಕ್ಯಾರ್ಥಃ ಸಾಕ್ಷಾನ್ನಸ್ತತ್ತ್ವಮರ್ಥಯೋಃ ॥ ೬೫೮ ॥
ವಾಕ್ಯಾದೇವಮವಾಕ್ಯಾರ್ಥೋ ಯಸ್ಮಾತ್ಸಾಕ್ಷಾತ್ಪ್ರಸಿಧ್ಯತಿ ।
ಅನ್ಯದೇವೇದಮಿತ್ಯಾದಿ ಸರ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ತುಷಕಂಡನಮ್ ॥ ೬೫೯ ॥
ಅಜ್ಞಾನಮನ್ಯಥಾಜ್ಞಾನಂ ಸಂಶಯಜ್ಞಾನಮೇವ ಚ ।
ಘಟಾದಾವೇವ ತದ್ದೃಷ್ಟಂ ನ ಜ್ಞಾತೃಜ್ಞಾನಸಾಕ್ಷಿಷು ॥ ೬೬೦ ॥
ಅಜ್ಞಾನಾದಿ ತ್ರಯಂ ತಾವತ್ಪ್ರತ್ಯಯೇಽಪಿ ನ ವಿದ್ಯತೇ ।
ತಸ್ಯ ಹ್ಯವ್ಯವಧಾನೇನ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾನ್ನಾನ್ಯಮಾನತಾ ॥ ೬೬೧ ॥
ಜ್ಞಾತುರವ್ಯವಧಾನೇನ ಸಂಶಯೋ ನಿಶ್ಚಯೋಽಪಿ ವಾ ।
ಪ್ರತ್ಯಯಃ ಪ್ರಥತೇ ಯಸ್ಮಾನ್ನ ಮಾನಾಂತರಕಾಂಕ್ಷ್ಯತಃ ॥ ೬೬೨ ॥
ಅಜ್ಞಾನಾದಿ ತ್ರಯಂ ತಾವಜ್ಜ್ಞಾತರ್ಯಪಿ ನ ವಿದ್ಯತೇ ।
ಕಿಮಂಗ ಸರ್ವದಾಽಲುಪ್ತಚಕ್ಷುಷ್ಯಾತ್ಮನಿ ಕೇವಲೇ ॥ ೬೬೩ ॥
ನಿರ್ಧೂತಾಶೇಷಭೇದೋಽಯಮವಾಕ್ಯಾರ್ಥಾತ್ಮಕಸ್ತಥಾ ।
ಸುಷುಪ್ತೇ ಗಮ್ಯತೇಽಸ್ಮಾಭಿರ್ನಾನೃತಂ ಶ್ರುತಿಗೌರವಾತ್ ॥ ೬೬೪ ॥
ಸರ್ವದಾ ಚಾತ್ಮರೂಪತ್ವಾದ್ ವ್ಯಭಿಚಾರಾದನಾತ್ಮನಃ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನಿ ಸ್ವತಃ ಸಿದ್ಧಂ ಜ್ಞಾನಂ ಮೋಹಾಪನೋದಿ ಯತ್ ॥ ೬೬೫ ॥
ಜ್ಞಾತಾಜ್ಞಾತವಿಭಾಗೋಽಸ್ಮಿಂಜ್ಞಾನಾಜ್ಞಾನಾತ್ಮತಾ ತಥಾ ।
ಜ್ಞಾತ್ರಜ್ಞಾತೃತ್ವಮಪ್ಯೇವಂ ಸ್ವತಃ ಸಿದ್ಧೇರ್ನ ಸಾಕ್ಷಿಣಃ ॥ ೬೬೬ ॥
ಸ್ವವ್ಯಾಪಾರೇ ನಿಯೋಗೋಽಪಿ ನಿಯುಂಕ್ತೇ ಪುರುಷಂ ಬಲಾತ್ ।
ಯಥಾಭೂತಾರ್ಥತಾ ಬುದ್ಧೇರ್ವಾಸ್ತವೀ ನ ತು ಪೌರುಷೀ ॥ ೬೬೭ ॥
ಇದಮೇವಮದೋ ನೇತಿ ಯಥೈವಾರ್ಥಮೃತೇ ವಿಧಿಮ್ ।
ವೇತ್ತಿ ತತ್ತ್ವಮಸೀತ್ಯೇವಂ ಕಿಂ ನ ವೇತ್ತ್ಯಭಿಧಾಶ್ರುತೇಃ ॥ ೬೬೮ ॥
ಕ್ರಿಯಾಯಾಂ ವಿಧಿಸಂಪಾತಃ ಕರ್ತ್ರಾದಿಷು ನ ಸಿದ್ಧಿತಃ ।
ನ ಚಾನೇಕಾರ್ಥತೈಕಸ್ಯ ವಾಕ್ಯಸ್ಯ ಭವತೇಷ್ಯತೇ ॥ ೬೬೯ ॥
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದೇವ ಭೇದೋಽಯಮಭಿಧಾನನಿಯೋಗಯೋಃ ।
ತಸ್ಯ ಚೇದ್ ವ್ಯಭಿಚಾರಿತ್ವಂ ವ್ಯರ್ಥಂ ಸರ್ವಜ್ಞಭಾಷಿತಮ್ ॥ ೬೭೦ ॥
ಕರ್ತುಃ ಕ್ರಿಯಾಯಾಂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಂ ವಸ್ತುವೃತ್ತೇ ಹ್ಯನೀಶ್ವರಃ ।
ವಸ್ತುವೃತ್ತಂ ಚ ನೋ ಮುಕ್ತಿಃ ಕ್ರಿಯಾತಶ್ಚೇದನಿತ್ಯತಾ ॥ ೬೭೧ ॥
ಯಥಾವಸ್ತು ಹಿ ಯಾ ಬುದ್ಧಿಃ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಂ ತದೇವ ನಃ ।
ಪೌರುಷಾಯಾಸಮಾತ್ರೋತ್ಥಮಜ್ಞಾನಂ ರಜತಾದಿವತ್ ॥ ೬೭೨ ॥
ವಸ್ತುಮಾತ್ರಾನುರೋಧಿತ್ವಾತ್ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ದುಷ್ಕರಮ್ ।
ನಿಯೋಗಾನುಪ್ರವೇಶೇನ ವಸ್ತುತತ್ತ್ವಾವಬೋಧನಮ್ ॥ ೬೭೩ ॥
ನಿಯೋಗಾನುಪ್ರವೇಶೇ ವಾ ಹೋತೋರ್ವ್ಯಾಪ್ತಿಃ ಪ್ರದರ್ಶ್ಯತಾಮ್ ।
ಗಮಕತ್ವಮೃತೇ ವ್ಯಾಪ್ತಿಂ ನೈವ ಹೇತೋಃ ಪ್ರಸಿಧ್ಯತಿ ॥ ೬೭೪ ॥
ವಿಧಿಶೂನ್ಯಸ್ಯ ವಾಕ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಿ ।
ಯೇಷಾಂ ಪ್ರಕಾಶ್ಯತ ಇತಿ ನ ತೇಷಾಂ ಮತಿರೀದೃಶೀ ॥ ೬೭೫ ॥
ಪ್ರಕಾಶ್ಯತ್ವಾಶ್ರಯಶ್ಚಾಯಂ ವ್ಯಾಪಾರಃ ಸರ್ವ ಏವ ಚ ।
ತಸ್ಮಿನ್ನಸತಿ ತನ್ಮಿಥ್ಯಾ ಯದೇತದ್ಭವತೇರಿತಮ್ ॥ ೬೭೬ ॥
ಅಸ್ಥೂಲಾಶಬ್ದತಾವಾದಿಪ್ರಕಾಶ್ಯತ್ವಾದಿ ಕುಪ್ಯತಿ ।
ನಿಯೋಗಾನುಪ್ರವೇಶೇನ ಯದಿ ವಸ್ತು ಪ್ರಕಾಶ್ಯತೇ ॥ ೬೭೭ ॥
ನ ಚಾಪ್ರಮಾಣತಾ ತಸ್ಯ ನಿಯೋಗೋತ್ಸಂಗಸಂಶ್ರಯಾತ್ ।
ಏವಮಪ್ಯಪ್ರಮಾಣಂ ಚೇನ್ನಿಯೋಗೋಽವಿಷಯೋ ಭವೇತ್ ॥ ೬೭೮ ॥
ಅದೃಶ್ಯಂ ಪಶ್ಯ ಇತ್ಯೇವಂ ನಿಯುಕ್ತೋಽಪಿ ನ ಶಕ್ನುಯಾತ್ ।
ಶಕ್ನುಯಾತ್ ಸ ನಿಯೋಗಾಚ್ಚೇತ್ಕುರ್ಯಾತ್ತಸ್ಕರಕಂದುವತ್ ॥ ೬೭೬ ॥
ವಿದಿತೇತರಾತಿರೇಕಿತ್ವಾದ್ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪಾನುವಾದಿಭಿಃ ।
ನಿಯೋಗಗರ್ಭವಚನೈಃ ಪಶ್ಯೇದಿತಿ ವಿರುಧ್ಯತೇ ॥ ೬೮೦ ॥
ವಿಜ್ಞಾತಾರಮರೇ ಕೇನ ವಿಜಾನೀಯಾದಿತಿ ಶ್ರುತೇಃ ।
ನ ದೃಷ್ಠೇರಿತಿ ದೃಶ್ಯತ್ವಂ ನಿಯೋಗೈರೇವ ವಾರ್ಯತೇ ॥ ೬೮೧ ॥
ಸದಾವಗತಿರೂಪಸ್ಯ ಜ್ಯೋತಿಶ್ಚಕ್ರಾವಭಾಸಿನಃ ।
ಸ್ವಯಂಜ್ಯೋತಿಃಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ನ್ಯಾಯ್ಯಂ ತಸ್ಮಾನ್ನ ದರ್ಶನಮ್ ॥ ೬೮೨ ॥
ದ್ರಶ್ಟ್ರಾ ಚೇದ್ ದೃಶ್ಯತೇ ದೃಶ್ಯಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾವಿಷಯಃ ಕಥಮ್ ।
ಕರ್ಮಕರ್ತೃತ್ವಮೇಕಸ್ಯ ದೋಷೋ ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮದರ್ಶನೇ ॥ ೬೮೩ ॥
ಅದೃಷ್ಟಂ ತದಕರ್ಮತ್ವಾತ್ಕೌಟಸ್ಥ್ಯಾನ್ನಾಪಿ ದೃಷ್ಟಿಕೃತ್ ।
ಜನ್ಯಾದಿವಿಕ್ರಿಯಾಷಟ್ಕನಿಷೇಧೋಽಪ್ಯೇವಮರ್ಥವಾನ್ ॥ ೬೮೪ ॥
ಪ್ರಮಾತೃತ್ವಾದಿಭೇದೇನ ಯತ್ಸ್ವರೂಪಂ ಪ್ರತೀಯತೇ ।
ತತ್ಪ್ರಕಾಶ್ಯತ ಇತ್ಯಾಹುರಪ್ರಕಾಶಸ್ವರೂಪತಃ ॥ ೬೮೫ ॥
ಪ್ರಮಾತೈವ ಪ್ರಮೇಯಂ ಚೇತ್ಪ್ರಮಾಣಂ ಪ್ರಮಿತಿಸ್ತಥಾ ।
ಸ್ವರೂಪಾಚ್ಚೈಕರೂಪತ್ವಾನ್ನ ತದೇಭಿರ್ನಿರುಚ್ಯತೇ ॥ ೬೮೬ ॥
ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮನುವಾದಾನಾಂ ನ ಚೇತ್ಸ್ವವಿಷಯೇ ಮತಮ್ ।
ಪಯೋಗುಣಸ್ಯ ಸಂಬಂಧೋ ನ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಜುಹೋತಿನಾ ॥ ೬೮೭ ॥
ಸ್ವರ್ಗೇಣೈವಾಭಿಸಂಬಂಧಃ ಪಯಸಶ್ಚೇದನುತ್ತರಮ್ ।
ಸ್ವರ್ಗಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಯೇ ನಾಲಂ ದ್ರವ್ಯಮಾತ್ರಂ ಪಯೋ ಯತಃ ॥ ೬೮೮ ॥
ಪ್ರಣಯಃ ಸಾಧನತ್ವಂ ಚ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ತಸ್ಮಾದನೂದ್ಯತೇ ।
ವಿಶಿಷ್ಟೋಪಾಶ್ರಯಂ ದ್ರವ್ಯಮತೋಽಲಂ ಪಶುಸಿದ್ಧಯೇ ॥ ೬೮೯ ॥
ಗೋದೋಹನಸ್ಯ ಭಿನ್ನತ್ವಾದ್ಭಿನ್ನಂ ಚೇತ್ಸಾಧನಂ ಮತಮ್ ।
ಪ್ರಾಪ್ತಾ ಪ್ರಣಯತೀತ್ಯಸ್ಯ ಸಾಧ್ಯಭೇದಾದ್ವಿಭಿನ್ನತಾ ॥ ೬೯೦ ॥
ಹಾನೋಪಾದಾನಶೂನ್ಯತ್ವಾದಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ಮತಂ ಯದಿ ।
ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತಿ ಪರಿಜ್ಞಾನಮಪ್ರಮಾಣಂ ಪ್ರಸಜ್ಯತೇ ॥ ೬೯೧ ॥
ಆತ್ಮತ್ವಾದನುಪಾದೇಯಮನನ್ಯತ್ವಾದಹೇಯತಾ ।
ಅಭಿಧಾಶ್ರುತೇಶ್ಚೇದೇತತ್ಕಿಮನ್ಯತ್ಪ್ರಾರ್ಥ್ಯತೇ ವಿಧೇಃ ॥ ೬೯೨ ॥
ಅನೂಕ್ತೇರಪಿ ಮಾನತ್ವಂ ನೈವ ಧ್ವಾಂಕ್ಷೈರ್ವಿಲುಪ್ಯತೇ ।
ನಿಯೋಗಾನುಪ್ರವಿಷ್ಟತ್ವಾದ್ಯಥೈವೇಹಾಭಿಧಾಶ್ರುತೇಃ ॥ ೬೯೩ ॥
ಏವಂ ಚ ಸತಿ ದೃಷ್ಟಾಂತೋ ಭವತಾಂ ನೋಪಪದ್ಯತೇ ।
ನಿಯೋಗಾದೇವ ವಿಜ್ಞಾನಮಿತ್ಯೇವಂ ನಿಯಮಃ ಕುತಃ ॥ ೬೯೪ ॥
ವಾದಾನುವಾದಯೋರರ್ಥೋ ಯದಿ ಭಿನ್ನಃ ಪ್ರತೀಯತೇ ।
ಅಗತಾರ್ಥಾಧಿಗಂತೃತ್ವಾದಸ್ತ್ವನೂಕ್ತೇಃ ಪ್ರಮಾಣತಾ ॥ ೬೯೫ ॥
ಅನ್ವಕ್ಷಂ ಭಿನ್ನರೂಪಾ ಧೀರಿಹ ವಾದಾನುವಾದಯೋಃ ।
ಅಪೂರ್ವಾಧಿಗತಿಃ ಪೂರ್ವಮಿಹ ಬುದ್ಧಾವಬೋಧನಮ್ ॥ ೬೯೬ ॥
ಮೃಗತೋಯಾದಿವನ್ಮಿಥ್ಯಾ ಯದ್ಯನೂಕ್ತೇರ್ಭವೇನ್ಮತಿಃ ।
ವಿಧೇರ್ನಿರ್ವಿಷಯತ್ವಂ ವಃ ಸರ್ವತ್ರೈವ ಪ್ರಸಜ್ಯತೇ ॥ ೬೯೭ ॥
ಸ್ವಾಭಿಧೇಯಂ ನಿರಾಕಾಂಕ್ಷೋ ಹ್ಯನುವಾದಃ ಪ್ರಬೋಧಯೇತ್ ।
ತತ್ರ ಚೇದಪ್ರಮಾಣಂ ಸ್ಯಾತ್ಸ್ಯಾತ್ತದುಚ್ಚಾರಣಂ ವೃಥಾ ॥ ೬೯೮ ॥
ಸಾಕಾಂಕ್ಷತ್ವಾನುವಾದತ್ವೇ ಕುತಶ್ಚಾವಗತೇ ತ್ವಯಾ ।
ಅಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾನ್ನ ಚೇತ್ತಾಭ್ಯಾಂ ವಿಧೇಯಪ್ರಕ್ಷಯಾದ್ವಿಧೇಃ ॥ ೬೯೯ ॥
ಸ್ವಶಬ್ದಾನಭಿಧೇಯಂ ಯತ್ತದೇವಾಪೇಕ್ಷತೇ ಪದಮ್ ।
ಸ್ವಾರ್ಥೇ ತದಪ್ರಮಾಣಂ ಚೇದ್ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯಾನ್ವಯಃ ಕುತಃ ॥ ೭೦೦ ॥
ಅಪ್ರಮಾಣಮಿತಿ ಜ್ಞಾನಂ ಕಸ್ಮಾದಜ್ಞಾಯಿ ಕಥ್ಯತಾಮ್ ।
ವಿದ್ಯಮಾನೋಪಲಂಭಾನಿ ನ ಹ್ಯಭಾವಂ ಪ್ರಮಿಣ್ವತೇ ॥ ೭೦೧ ॥
ಪರಸ್ವಭಾವವಿಧ್ವಂಸವರ್ತ್ಮನೈವಾತ್ಮವಸ್ತುನಃ ।
ವಕ್ಷ್ಯತ್ಯವಗತಿಂ ಚೋರ್ಧ್ವಂ ವಿಧಿನೈವೇತಿ ದುಸ್ಥಿತಮ್ ॥ ೭೦೨ ॥
ವ್ಯಾವೃತ್ತಿಃ ಪರತೋಽಭಾವೋ ನ ಚ ತಸ್ಯೇಂದ್ರಿಯೇಣ ಹಿ ।
ಸಂಬಂಧೋಽಸ್ತಿ ತತೋ ಭೇದಃ ಪ್ರಮಾಣೈರ್ನೋಪಲಭ್ಯತೇ ॥ ೭೦೩ ॥
ಪ್ರಮಾಽಭಾವಸ್ವರೂಪತ್ವಾನ್ನಾಪ್ಯಭಾವಾದ್ಭಿದೇಷ್ಯತೇ ।
ಸಂವಿತ್ತ್ಯಭಾವೋ ನೈವೇಹ ಪ್ರಕಾಶಯತಿ ಕಿಂಚನ ॥ ೭೦೪ ॥
ಇತಿ ಸ್ವಾಭಿಮತಂ ಸರ್ವಂ ತೇನ ಚಾಸ್ಯ ವಿರುದ್ಧತಾ ।
ವಸ್ತುವೃತ್ತಾನುರೋಧೇನ ವ್ಯಾಪಾರಃ ಫಲವಾನಿಹ ॥ ೭೦೫ ॥
ನ ಕುಲಾಲವಶಾದ್ ವ್ಯೋಮ ಶರಾವಾಯಾಪ್ಯಲಂ ಯತಃ ।
ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ಚೇದ್ವಿಧೇರೇವ ವಿಧಿಃ ಕುತಃ ।
ಅಥಾಪ್ರಸಿದ್ಧಂ ನಿತರಾಂ ವಿಧಿರ್ನೈವೋಪಪದ್ಯತೇ ॥ ೭೦೬ ॥
ಕೈವಲ್ಯಕಾರಿತಾ ಬುದ್ಧೇರ್ನಿಯೋಗಾದೇವ ಚೇದ್ಭವೇತ್ ।
ನಿಯೋಗಾರ್ಥಾವಗತಯೇ ನಿಯೋಗೋಽನ್ಯೋಽಪಿ ಮೃಗ್ಯತಾಮ್ ॥ ೭೦೭ ॥
ತತ್ತ್ವಮಸ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯೋತ್ಥಂ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಸ್ವಫಲಂ ಸ್ವತಃ ।
ಅತೋಽವಗಮ್ಯತೇಽಸ್ಮಾಭಿಸ್ತೃಪ್ತ್ಯಾಖ್ಯಫಲವದ್ಭುಜೇಃ ॥ ೭೦೮ ॥
ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೋಽಧ್ಯೇತವ್ಯ ಇತಿ ವಿಧ್ಯಂತರಮೃತೇ ಯಥಾ ।
ವಿಧ್ಯರ್ಥಾವಗಮಸ್ತದ್ವದಸ್ತ್ವಿಹಾಪ್ಯಭಿಧಾಶ್ರುತೇಃ ॥ ೭೦೯ ॥
ನಿಯೋಗವಿರಹಾದಸ್ಯ ಯದ್ಯರ್ಥಾವಗಮೋ ಮೃಷಾ ।
ಇಹಾಪಿ ತದಮಾನತ್ವಮಭಿಧಾನಶ್ರುತೇರಿವ ॥ ೭೧೦ ॥
ಭವೇದ್ವಿಧ್ಯನುಕೂಲಾ ವಾ ಅಭಿಧಾ ಯದಿ ವಾ ವಿಧಿಃ ।
ಅಭಿಧಾವರ್ತ್ಮಯಾಯೀ ಸ್ಯಾತ್ತತ್ರ ದೋಷಗುಣಾವಿಮೌ ॥ ೭೧೧ ॥
ಸ್ಯಾದ್ ದ್ಯುಲೋಕಾಗ್ನಿವಜ್ಜ್ಞಾನಂ ಯದಿ ವಿಧ್ಯನುರೋಧಿನೀ ।
ಅಭಿಧಾಶ್ರುತಿರದೃಷ್ಟಾರ್ಥಾ ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನಂ ತು ದುರ್ಲಭಮ್ ॥ ೭೧೨ ॥
ಅಥಾಭಿಧಾನುರೋಧೀ ಸ್ಯಾನ್ನಿಯೋಗೋಽಯಂ ತಥಾಪಿ ಚ ।
ಅಭಿಧಾನುವಿಧಾಯಿತ್ವಾದ್ವಿಧ್ಯರ್ಥೋಽತ್ರ ಸುದುರ್ಲಭಃ ॥ ೭೧೩ ॥
ಪ್ರಾಕ್ತು ವಾಕ್ಯಾರ್ಥವಿಜ್ಞಾನಾತ್ತನ್ನಿವಿಷ್ಟಪದಾರ್ಥಯೋಃ ।
ಅನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾಖ್ಯವಿವೇಕಾಯ ವಿಧಿರ್ಭವೇತ್ ॥ ೭೧೪ ॥
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಪ್ರತಿಪತ್ತೌ ಹಿ ಪದಾರ್ಥಾಜ್ಞಾನಮೇವ ಚ ।
ಪ್ರತಿಬಂಧೋ ಯತಸ್ತಸ್ಮಾದನ್ವಯಾದ್ಯವಲೋಕನಮ್ ॥ ೭೧೫ ॥
ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಜ್ಞಾನಕಾಲೇ ಯಃ ಪದಾರ್ಥೋ ನೈವ ವಿದ್ಯತೇ ।
ಕರ್ತವ್ಯಃ ಕಾರಕಾಪೇಕ್ಷೋ ವಿಧೇಯಃ ಸ ನ ಸಂಶಯಃ ॥ ೭೧೬ ॥
ವಿಪರೀತಸ್ತತೋ ಯಸ್ತು ವಾಕ್ಯಾದೇವಾವಗಮ್ಯತೇ ।
ನಿತ್ಯೋಽಕರ್ಮವಿಮುಕ್ತಃ ಸನ್ನ ವಿಧೇಯಃ ಕಥಂಚನ ॥ ೭೧೭ ॥
ಸ್ವಸಿದ್ಧೇಃ ಕಾರಣಂ ನಾನ್ಯಜ್ಜ್ಞಾನಮಜ್ಞಾನಹಾನಯೇ ।
ಯಸ್ಮಾದಪೇಕ್ಷತೇ ತಸ್ಮಾನ್ನ ನಿದಿಧ್ಯಾಸನಾಯ ತತ್ ॥ ೭೧೮ ॥
ಸಿದ್ಧಿಮಪ್ಯಾತ್ಮಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಕಾರಣಂ ಸಿದ್ಧಯೇ ನ ಚೇತ್ ।
ವಿಧ್ಯಪೇಕ್ಷಂ ತದೇವ ಸ್ಯಾನ್ನ ಸ್ವಸಿದ್ಧಿಪ್ರಕಾಶಕಮ್ ॥ ೭೧೬ ॥
ತಸ್ಮಾತ್ಕೂಟಸ್ಥವಿಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತಾಖಿಲದ್ವಯಮ್ ।
ಆನಂದಂ ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ವಿದ್ವಾನ್ನ ಬಿಭೇತಿ ಕುತಶ್ಚನ ॥ ೭೨೦ ॥
ಬ್ರಹ್ಮಣೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯೇತಿ ಭೇದಶ್ಚಾತ್ರೌಪಚಾರಿಕಃ ।
ರಾಹೋಃ ಶಿರೋವನ್ಮುಖ್ಯಸ್ತು ನೈವ ಸ್ಯಾನ್ನಿರ್ಗುಣತ್ವತಃ ॥ ೭೨೧ ॥
ಮಹಿಮಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯೈಷ ಹಾನಿವೃದ್ಧಿವಿವರ್ಜಿತಃ ।
ಸ್ವತಃ ಸಿದ್ಧೇರ್ವಿಜಾನಂಸ್ತಂ ನ ಬಿಭೇತಿ ಕುತಶ್ಚನ ॥ ೭೨೨ ॥
ವಿದ್ವಾನ್ಸನ್ನ ಬಿಭೇತೀತಿ ವಿದ್ಯಾಕಾಲಂ ಭವೇತ್ಫಲಮ್ ।
ನ ತು ಸ್ವರ್ಗಾದಿವತ್ಪ್ರಾಪ್ಯಂ ಭುಂಜಾನಸ್ತೃಪ್ಯತೀತಿವತ್ ॥ ೭೨೩ ॥
ಯತೋಽವಿದ್ಯಾತಿರೇಕೇಣ ಪ್ರತಿಬಂಧೋ ನ ವಿದ್ಯತೇ ।
ತನ್ನಾಶಾನಂತರಾಂ ಮುಕ್ತಿಂ ವಿದ್ವಾನಿತಿ ತತೋಽವದತ್ ॥ ೭೨೪ ॥
ಭಯಹೇತುರ್ದ್ವಯಂ ಯಸ್ಮಾತ್ತಚ್ಚಾವಿದ್ಯಾಸಮುದ್ಭವಮ್ ।
ಪ್ಲುಷ್ಟಾಯಾಂ ವಿದ್ಯಯಾ ತಸ್ಯಾಂ ನ ಕುತಶ್ಚನ ಭೀರ್ಭವೇತ್ ॥ ೭೨೫ ॥
ಪರಮಾತ್ಮಧಿಯೈತಸ್ಮಿನ್ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಿ ಕೇವಲೇ ।
ನಿರಸ್ತಾಯಾಮವಿದ್ಯಾಯಾಂ ಭಯಂ ನಾಸ್ತಿ ಕುತಶ್ಚನ ॥ ೭೨೬ ॥
ನಿರ್ಧೂತಪದವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮಿತ್ಯೇವಂ ಪ್ರತಿಪತ್ತಯೇ ।
ಯತೋ ವಾಚೋ ನಿವರ್ತಂತೇ ಇತ್ಯೇವಂ ವಚನಂ ಶ್ರುತೇಃ ॥ ೭೨೭ ॥
ತಥಾ ಮನೋವಿಕಲ್ಪಾನಾಂ ನಿಷೇಧಾಯ ಪರಾತ್ಮನಿ ।
ಧಿಯಾ ಸಹೇತ್ಯತೋ ವಕ್ತಿ ಶ್ರುತಿರ್ಯಾಥಾತ್ಮ್ಯಬೋಧಿನೀ ॥ ೭೨೮ ॥
ನಿಷಿಧ್ಯ ನಾಯಮಾತ್ಮೇತಿ ಭಿನ್ನಮಾತ್ಮೋಪಲಂಭನಮ್ ।
ಅನನ್ಯಾನುಭವಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಯಮೇವೇತ್ಯಾಹ ನಃ ಶ್ರುತಿಃ ॥ ೭೨೯ ॥
ಪ್ರತ್ಯಗ್ಬ್ರಹ್ಮಾವಸಾಯಿತ್ವಾದ್ಭೇದಾನಾಂ ರಜ್ಜುಸರ್ಪವತ್ ।
ಉದಾಹಾರಿ ತತಃ ಶ್ರುತ್ಯಾ ಹ್ಯಯಂ ಶ್ಲೋಕೋ ಮನೋಮಯೇ ॥ ೭೩೦ ॥
ವಿದ್ವಾನೇವ ಪರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಆತ್ಮನಾಽಽತ್ಮಾನಮದ್ವಯಮ್ ।
ನ ಬಿಭೇತ್ಯೇಕಲೋಽದ್ವಂದ್ವೋ ಭಯಹೇತೋರಸಂಭವಾತ್ ॥ ೭೩೧ ॥
ನನು ಸಾಧ್ವಕ್ರಿಯಾ ಹೇತುಃ ಪಾಪಾನುಷ್ಠಾನಮೇವ ಚ ।
ಇತ್ಯೇತಸ್ಯ ನಿಷೇಧಾರ್ಥಮೇತಂ ಹೇತ್ಯುಚ್ಯತೇಽಧುನಾ ॥ ೭೩೨ ॥
ನೈತಮೇವಂವಿದಂ ಯಸ್ಮಾದ್ವಾವೇತೀಹಾವಧಾರಣೇ ।
ನ ತಪತ್ಯಂತಕಾಲೇ ತಮಕರ್ತೃತ್ವಾತ್ಮವೇದಿನಮ್ ॥ ೭೩೩ ॥
ಕ್ರಿಯಾಫಲಸ್ಯ ಸರ್ವಸ್ಯ ಕರ್ತೃಗಾಮಿತ್ವಕಾರಣಾತ್ ॥ ೭೩೪ ॥
ಧಿಙ್ಮಾಂ ಯೋಽಹಂ ಶುಭಂ ಕರ್ಮ ಜೀವನ್ನಾಕರವಂ ಕ್ವಚಿತ್ ।
ಅಕಾರ್ಷಂ ಚ ಸದಾ ಪಾಪಂ ಹ್ಯತೋ ಭಯಮುಪಸ್ಥಿತಮ್ ॥ ೭೩೫ ॥
ಅಸ್ಮದ್ಧೇತೋರ್ಮಹಾಂಸ್ತಾಪೋಽವಿದ್ಯಾಸಂವೀತಚೇತಸಾಮ್ ।
ಜಾಯತೇ ಮೃತಿಕಾಲೇ ಹಿ ಹಿಕ್ಕಿಕಾವಶವರ್ತಿನಾಮ್ ॥ ೭೩೬ ॥
ಫಲಸ್ಯಾಯಂ ಸ್ವಭಾವೋ ಹಿ ಯತ್ಸ್ವಕರ್ತ್ರನುಗಾಮಿತಾ ।
ಅತೋ ನ ತಪತೋ ಜ್ಞೋತ್ಥಾವಕರ್ತಾರಂ ಶುಭಾಶುಭೌ ॥ ೭೩೭ ॥
ಕಸ್ಮಾನ್ನ ತಪತಸ್ತೌ ಚೇದ್ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ವಿಪಶ್ಚಿತಮ್ ।
ಕೌಟಸ್ಥ್ಯಾದದ್ವಯತ್ವಾಚ್ಚ ಪ್ಲುಷ್ಯತ್ಯೇವ ಶುಭಾಶುಭೇ ॥ ೭೩೮ ॥
ಸ ಯ ಏವಂ ಯಥೋಕ್ತಾರ್ಥಂ ವಿದ್ವಾನೇತೇ ಶುಭಾಶುಭೇ ॥ ೭೩೯ ॥
ಸಾಧುಕರ್ಮಾಕ್ರಿಯಾ ಯಾ ಚ ಪಾಪಾನುಷ್ಠಾನಮೇವ ಚ ।
ಅಕರ್ತಾಽಸ್ಮೀತಿ ವಿಜ್ಞಾನಹುತಾಶೇನಾಂಜಸಾ ದ್ರುತಮ್ ॥ ೭೪೦ ॥
ದಗ್ಧ್ವಾ ನಿರನ್ವಯೇ ಕೃತ್ವಾ ಹ್ಯಾತ್ಮಾನಂ ಸ್ಪೃಣುತೇ ಯತಃ ।
ಸ್ಪೃಣೋತಿರ್ಬಲಕರ್ಮಾಽಯಮಾತ್ಮಾನಂ ಬಲಯತ್ಯತಃ ॥ ೭೪೧ ॥
ಅವಿದ್ಯಾಸಂಶ್ರಯಾದಾತ್ಮಾ ಬಲೀಯಾನಪಿ ದುರ್ಬಲಃ ।
ಅವಿದ್ಯಾ ರಾಜಯಕ್ಷ್ಮಾಽಸ್ಯ ಕಾರ್ಶ್ಯಮೇತಿ ತಯಾ ಯತಃ ।
ಧ್ವಸ್ತಾಯಾಂ ವಿದ್ಯಯಾ ತಸ್ಯಾಮಾತ್ಮಾನಂ ಬಲಯತ್ಯತಃ ॥ ೭೪೨ ॥
ಬೋಧೇನೇವ ನಿರಸ್ತಾಯಾಂ ನಿದ್ರಾಯಾಂ ಸ್ವಪ್ನದರ್ಶನಮ್ ।
ಬುದ್ಧಾತ್ಮಶೇಷತಾಮೇತಿ ತಥೇಹೈಕಲಶೇಷತಾಮ್ ॥ ೭೪೩ ॥
ಅಥವಾ ಏಷ ಏವೋಭೇ ಸತ್ಯಾದೃಶ್ಯಾದಿಲಕ್ಷಣಃ ।
ಶುಭಾಶುಭೇ ಯತಸ್ತಸ್ಮಾದಾತ್ಮಾನಂ ಬಲಯತ್ಯಯಮ್ ॥ ೭೪೪ ॥
ಲಿಂಗದೇಹಾಶ್ರಿತಂ ಕಾರ್ಶ್ಯಂ ತಚ್ಚ ಕರ್ಮನಿಬಂಧನಮ್ ।
ಕರ್ಮ ಕರ್ತ್ರಾದಿಸಂಭೂತಂ ಕರ್ತ್ರಾದ್ಯಜ್ಞಾನಹೇತುಕಮ್ ॥ ೭೪೫ ॥
ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮೇತ್ಯತೋ ಜ್ಞಾನಾದ್ಧ್ವಸ್ತಾಯಾಂ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಿ ।
ಕಾರ್ಶ್ಯಹೇತಾವವಿದ್ಯಾಯಾಮೇಕತ್ವಾದ್ಬಲಯತ್ಯಯಮ್ ॥ ೭೪೬ ॥
ಸ್ವತೋ ಬುದ್ಧಂ ಸ್ವತಃ ಶುದ್ಧಂ ಸ್ವತೋ ಮುಕ್ತಂ ಯಥೋದಿತಮ್ ।
ವೇದೈವಂ ಯಃ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಂ ಫಲಂ ತಸ್ಯೇದೃಶಂ ಸ್ಮೃತಮ್ ॥ ೭೪೭ ॥
ಇತೀತ್ಯುಕ್ತಪರಾಮರ್ಶೋ ಬ್ರಹ್ಮಣೋಽದ್ವಯರೂಪಿಣಃ ।
ಸಾಕ್ಷಾತ್ತದ್ಬೋಧಹೇತುತ್ವಾದ್ವಲ್ಲೀ ಹ್ಯುಪನಿಷದ್ಭವೇತ್ ॥ ೭೪೮ ॥
ವಿದ್ಯೈವೋಪನಿಷಜ್ಜ್ಞೇಯಾ ತಯೈವೋಪೇತ್ಯ ನಿರ್ದ್ವಯಮ್ ।
ವಿಂದತೇ ನಿರ್ಭಯಾತ್ಮಾನಂ ತಸ್ಮಾದುಪನಿಷತ್ಸ್ಮೃತಾ ॥ ೭೪೯ ॥
ಇಮಾಂ ವಲ್ಲೀಂ ತು ತಾದರ್ಥ್ಯಾತ್ಪರಬ್ರಹ್ಮವಿದೋ ಗುಣಾತ್ ।
ಸದೋಪನಿಷದಿತ್ಯೂಚುಸ್ತ್ಯಕ್ತಸರ್ವೈಷಣಾಃ ಶುಭಾಮ್ ॥ ೭೫೦ ॥
ಇತಿ ನವಮೋಽನುವಾಕಃ ॥ ೯ ॥
ಇತಿ ಬ್ರಹ್ಮವಲ್ಲ್ಯಾ ವಾರ್ತಿಕಾನಿ ಸಮಾಪ್ತಾನಿ ॥