उत्तमज्ञयतिविरचिता
पदच्छेदः पदार्थोक्तिर्विग्रहो वाक्ययोजना ।
आक्षेपोऽथ समाधानं व्याख्यानं षड्विधं मतम् ॥
உத்தமஜ்ஞயதிவிரசிதா பஞ்சபாதி³காவ்யாக்²யா வக்தவ்யகாஶிகா
॥ ஶ்ரீக³ணாதி⁴பதயே நம: ॥
॥ ஶ்ரீ ஸரஸ்வத்யை நம: ॥
॥ ஶ்ரீ கு³ருப்⁴யோ நம: ॥
॥ ஹரி: ஓம் ॥
யத³த்⁴யாஸாஜ்ஜக³ச்சித்ரமஸ்தி பா⁴தி ப்ரியம் ப⁴வேத் ।
தஸ்மை ஸத்யசிதா³நந்த³பூர்ணப்³ரஹ்மாத்மநே நம: ॥ 1 ॥
யந்நாமஶ்ரவணாத்³பீ⁴தா: வாதி³நோ வநகோ³சரா: ।
தஸ்மை ஜ்ஞாநோத்தமார்யாய ப⁴க்த்யா நித்யம் நமோ நம: ॥ 2 ॥
ஜ்ஞாநோத்தமார்யஶிஷ்யோ(அ)ஹமுத்தமஜ்ஞஸமாஹ்வய: ।
வக்தவ்யகாஶிகாம் பஞ்சபாதி³காயா: கரோமி வ: ॥ 3 ॥
ப்ராரிப்ஸிதஸ்ய க்³ரந்த²ஸ்யாவிக்⁴நேந பரிஸமாப்திப்ரசயக³மநாதி³த்³ருஷ்டப்ரயோஜநாய ஶிஷ்டாசாரபரிபாலநாய நிர்மிதிநிமித்தாத்³ருஷ்டப்ரயோஜநாய ச முக²த: இஷ்டதே³வதாம் நமஸ்கரோதி, விஷயப்ரயோஜநே து ஸங்க்ஷேபதோ த³ர்ஶயதி -
அநாத்³யாநந்தே³தி ॥
நமஸ்கார்யஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ப்ரமேயத்வப்ரமேயத்வாத்³யோதநாயேதித்³யோதநாய புருஷார்த²ரூபாநந்த³த்வேந ப்³ரஹ்ம விஶிநஷ்டி -
ஆநந்தே³தி ।
ஆநந்த³ஸ்ய க்ஷணிகத்வாதா³த்யந்திகபுருஷார்த²த்வாபா⁴வாத் ப்ரஸித்³த⁴த்வாத³பூர்வத்வாபா⁴வாச்ச ஶ்ருதிதாத்பர்யவிஷயத்வாபா⁴வ: ப்ராப்த இத்யாஶங்க்ய அநாத்³யபரிச்சி²ந்நாநந்த³ஸ்யாலௌகிகத்வேநாபூர்வத்வாத் ஆத்யந்திகபுருஷார்த²த்வாச்ச தாத்பர்யவிஷயத்வமித்யாஹ
அநாதீ³தி ।
கத²மாநந்த³ஸ்யாநாதி³த்வாதி³ஸித்³தி⁴ரிதி நாஶங்கநீயம் । ஆநந்தே³ ஜந்மபரிச்சே²தா³தி³ப்ரதிபா⁴ஸஸ்ய வர்ணேஷு தை³ர்க்⁴யாதி³ப்ரதிபா⁴ஸவதௌ³பாதி⁴கத⁴ர்மவிஷயத்வேநாபா⁴ஸத்வாத் । ஏவம்பூ⁴தப்³ரஹ்மாநந்தோ³ மோக்ஷோ(அ)வக³தோ(அ)நவக³தோ வா ? அநவக³தஶ்சேத் க்³ருஹமத்⁴யே சிரநிஹிதாஜ்ஞாதக⁴டவத் புருஷார்தோ² ந ஸ்யாத் । அவக³தத்வே(அ)பி ஜந்யஜ்ஞாநேநாபரோக்ஷத்வாய ஜநகேந்த்³ரியஸ்ய ததா³தா⁴ரபூ⁴ததே³ஹஸ்ய ததா³தா⁴ரபூ⁴தாந்நபாநாதி³ஜக³தோ(அ)வஸ்தா²நப்ரஸங்கா³த் மோக்ஷாஸம்ப⁴வ: இத்யாஶங்க்ய, ஸுகா²பரோக்ஷ்யஸ்ய புருஷார்த²த்வாதே³வ கேவலவ்யதிரேகஶூந்யஸ்ய ஜந்யாபரோக்ஷ்யஸ்யாப்ரயோஜகத்வாத் ஜ்ஞாநஸ்ய பா⁴வத்வேநாபரோக்ஷ்யமித்யாஹ
ஜ்ஞாநமிதி ॥
ஜ்ஞாநஸ்ய க்ஷணிகத்வாத் பரிச்சி²ந்நத்வாத³நாத்³யபரிச்சி²ந்நாநந்த³ஸ்வரூபத்வம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய க்ஷணிகத்வாதீ³நாமௌபாதி⁴கத்வேநாபா⁴ஸத்வாத் ஜ்ஞாநம் கூடஸ்த²மித்யாஹ -
கூடஸ்தே²தி ।
ஈஶ்வராநந்த³ஸ்யாநாதி³த்வே அபரிச்சி²ந்நத்வே ஸ்வஸத்தாயாம் ஸ்பு²ரணாவ்யபி⁴சாரித்வேந ஜ்ஞாநரூபத்வே(அ)பி கதா³சித்காதா³சிதி³தி ஜ்ஞாநபா³த்⁴யத்வவத் இஹாபி பா³த்⁴யத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஈஶ்வராநந்த³ஸ்ய மாயோபாதௌ⁴ ப்ரதிபி³ம்பி³தத்வேந ததை³க்யாத்⁴யாஸாது³பாதி⁴பா³த⁴யா ப்ரதிபி³ம்பி³தஸ்யாபி பா³தோ⁴(அ)ஸ்து மோக்ஷாநந்த³ஸ்ய து பா³த்⁴யோபாத்⁴யேகத்வாத்⁴யாஸாபா⁴வாத³பா³த்⁴யத்வமித்யாஹ -
ஸதி³தி ।
தத்த்வஸ்ய ப்ரதிப்ரதிபாதா³ர்த²மிதிபதா³ர்த²ம் பி⁴ந்நத்வாத் பரிச்சி²ந்நத்வாச்சாபரிச்சி²ந்நாத்³வயாநந்த³ம் ப்ரதி ஸ்வரூபத்வமயுக்தமித்யாஶங்க்ய ஸதி பே⁴தா³தி³ப்ரதிபா⁴ஸஸ்யௌபாதி⁴கபே⁴தா³பா⁴ஸவிஷயத்வேநாந்யதா²ஸித்³த⁴த்வாத் ஸத³நந்தமித்யாஹ
ஸத³நந்தேதிஸநந்தேதி ।
ஸச்சிதா³நந்தா³நாம் ப்ரத்யேகமக²ண்ட³த்வே(அ)பி காலாகாஶாதி³வத³ந்யோந்யம் பி⁴ந்நத்வாத³நித்யத்வமாஅநித்யாஶங்க்யேதி ஶங்க்ய பே⁴த³ஸ்யாபா⁴ஸத்வாத்³வஸ்துத ஐக்யமேவேத்யாஹ -
ஆத்மந இதி ।
ஏவம்பூ⁴தஸ்ய வஸ்துந: ஸம்ஸாராவஸ்தா²யாம் யோக்³யத்வே ஸத்யநுபலம்பா⁴த் அநந்தஸச்சிதா³நந்தா³த்மகவஸ்துவிபரீத பரிச்சி²ந்நாஸத்யஜட³ஹேயப்ரபஞ்சஸ்யாவபா⁴ஸமாநத்வாச்சைவம்பூ⁴தவஸ்து ந ப⁴வதீத்யாஶங்க்ய த்³வைதஜாலஸ்யாபூ⁴தஸ்யாபரமார்த²ஸ்யைவம்பூ⁴தே வஸ்துநி கல்பிதத்வாத் ஸவித்ருப்ராதே³ஶஸ்யேவாவபா⁴ஸமாநத்வேஅவபா⁴ஸமாநத்வ இதி ஸ்வஸ்மிந் கல்பிதவிருத்³த⁴ப்ரபஞ்சேந ச²ந்நத்வாத³வபா⁴ஸமாநஸ்யாபி வஸ்துநோ(அ)ப்ரகாஶமாநத்வம் ச ந விருத்³த்⁴யத இத்யாஹ –
அபூ⁴தத்³வைதஜாலாயேதி ।
ஸம்ஸாராவஸ்தா²யாம் வஸ்துந: ப்ரபஞ்சாத்மத்வே(அ)பி மோக்ஷகாலே ஸாத⁴நேந நிவர்ததாமிதி வா(அ)ஶங்க்ய ஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வாத் பூர்வமபி வஸ்துந: ப்ரபஞ்சாத்மத்வம்ப்ரபஞ்சாத்மத்வ இதி நாஸ்தீத்யாஹ –
அபூ⁴தத்³வைதஜாலாயேதி ।
வஸ்துந: ப்ரபஞ்சாத்மத்வாபா⁴வே ப்ரபஞ்சபஞ்சஸாக்ஷித்வமிதிஸாக்ஷித்வம் ஹேதுமாஹ -
ஸாக்ஷிண இதி ।
ஏவம்பூ⁴தே வஸ்துநி கிம் ப்ரமாணமித்யபேக்ஷாயாம் ப்³ரஹ்மஶப்³த³ப்ரயோகா³நுபபத்தி: ப்ரமாணமித்யாஹ -
ப்³ரஹ்மண இதி ।
கத²ம் விஷயப்ரயோஜநே ப்ரத³ர்ஶ்யேதே இதி - ஶ்ருணு - அநாத்³யாநந்த³கூடஸ்த²ஜ்ஞாநாநந்த³ம் ஸதி³தி தத்பதா³ர்த²ம் நிர்தி³ஶதி । ஆத்மந இதி த்வம்பதா³ர்த²ம் நிர்தி³ஶதி । அபூ⁴தத்³வைதஜாலாயேதி தத்பதா³ர்த²ஸ்ய ஶோதி⁴தரூபம் நிர்தி³ஶதி । ஸாக்ஷிண இதி த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய ஶோதி⁴தரூபம் நிர்தி³ஶதி । ஸாக்ஷிணே ப்³ரஹ்மண இதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யேந ப்³ரஹ்மாத்மைக்யலக்ஷணவிஷயம் த³ர்ஶயதி |
நம: ஶ்ருதிஶிர:ஶ்ருதிபர இதி பத்³மேத்யாதி³ - மார்தண்ட³மூர்தய இத்யந்தேந ।
ஶ்ரீவேத³வ்யாஸப⁴க³வத: ஶ்ரவணாதி³பௌஷ்கல்யம் த³ர்ஶயதி । மார்தண்ட³ஸ்ய மூர்திரிவ மூர்திர்யஸ்யாஸௌ மார்தண்ட³மூர்தி: தஸ்மை இதி நிர்வசநம் । உபநிஷதா³ம் நிர்ணயே தச்ச²க்திதாத்பர்யவிஷயவிஶிஷ்டலக்ஷணவிகஸநே ச கு³ருதரா அஸ்ய மூர்திரித்யர்த²: ।
க்ருச்ச்²ரசாந்த்³ராயணாதி³தபஸாம் புஷ்கலத்வமாஹ –
பா³த³ராயணஸம்ஜ்ஞாயேதி ।
ப³த³ரா யஸ்மிந் ஸந்தி ஸ தே³ஶோ பா³த³ர:, தாத்³ருஶதே³ஶோ(அ)யநம் ஸ்தா²நம் ப⁴வதி யஸ்ய ஸ ஆசார்யோ பா³த³ராயண:, ஸைவ ஸம்ஜ்ஞா அஸ்யேதி நிர்வசநம் ।
மநநபௌஷ்கல்யமாஹ -
முநய இதி ।
மநநாந்முநிஸ்தந்நிபுண இத்யர்த²: ।
ஶமத³மாதி³பூர்வகநிதி³த்⁴யாஸநஸம்பந்ந இத்யாஹ -
ஶமவேஶ்மந இதி ।
ஶம ஏவாஸ்ய வேஶ்மேதி ஶமவேஶ்மா, ஶமஸ்ய அஸாவேவ வா வேஶ்மேதி ஶமவேஶ்மேதீதி வா நிர்வசநம் ।
நமாமீதி ஶ்லோக: பா⁴ஷ்யகாரஸ்ய பரமேஶ்வரேண விருத்³த⁴விஶேஷாபி⁴தா⁴யித்வேந யோஜ்ய: ।
அபோ⁴கி³பரிவாரஸம்பத³மிதி ।
தே³வஸ்யேவ ஸம்போ⁴க³ரதா: ஸர்பா வா அஸ்ய ந பரிவாரஸம்பதி³த்யர்த²: ।
நிரஸ்தபூ⁴திமிதி ।
தே³வஸ்யேவ ப⁴ஸிதமணிமாத்³யைஶ்வர்யம் வா அஸ்ய நாஸ்தீத்யர்த²: ।
அநுமார்த⁴விக்³ரஹமிதி ।
தே³வஸ்யேவாஸ்யோமார்த⁴விக்³ரஹத்வம் ந ப⁴வதி । அநுமாநமஸ்ய விக்³ரஹே(அ)ர்த⁴ம் ப⁴வதி ஶ்ருதிஶ்சார்த⁴பா⁴கே³ஶ்ருதிஶ்சாபபா³தே⁴ இதி ப⁴வதீதி சார்த²: ।
அநுக்³ரமிதி -
நாமதோ(அ)ர்த²தஶ்ச தே³வவது³க்³ரோ ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
உந்ம்ருதி³தகாலலாஞ்ச²நமிதி -
தே³வவத³ஸ்ய கண்டே² காலம் (லாஞ்ச²நம்) கார்ஷ்ண்யம் நாஸ்தி । அநுக்திது³ருக்த்யாதி³காலமஸ்ய கண்டே² நாஸ்தீதி வார்த²: ।
விநா விநாயகம்விநாயகாமாதே³வ இதி
தே³வவத³ஸௌ விநாயகஸஹிதோ ந ப⁴வதி । விநாக்ருதா: நிராக்ருதா: விநாயகா: பௌ³த்³தா⁴ யேநாஸௌ விநா விநாயக இதி வா நிர்வாஹோ த்³ரஷ்டவ்ய: ।
யத்³வக்த்ரேதி ஶ்லோகோ(அ)பி பஞ்சபாதி³காகாரஸ்ய பா⁴ஷ்யகாரஶிஷ்யத்வம் ப்ரஶிஷ்யத்வம் வாங்கீ³க்ருத்ய, ஶிஷ்யத்வபக்ஷேஷ்யத்வபக்ஷே இதி பா⁴ஷ்யகாரநமஸ்காரபரத்வேந, ப்ரஶிஷ்யத்வபக்ஷே ஸ்வகு³ருநமஸ்காரபரத்வேந ச யோஜ்ய: । பா⁴ஷ்யவித்தகவித்தவ இதிகு³ரூநிதி பத³ஸ்ய வித்தமேவ வித்தகம், பா⁴ஷ்யமேவ வித்தகம் யேஷாம் தே பா⁴ஷ்யவித்தகா: தேஷாம் பா⁴ஷ்யவித்தகாநாம் கு³ரு: பா⁴ஷ்யகாரோ பா⁴ஷ்யவித்தககு³ரு: தாந் பா⁴ஷ்யவித்தககு³ரூநிதி ஶிஷ்யத்வபக்ஷே நிர்வாஹ: । ப்ரஶிஷ்யத்வபக்ஷே அஸ்ய பத³ஸ்ய வித்தமேவ வித்தகம், பா⁴ஷ்யமேவ வித்தகம் யேஷாமஸ்மத்³கு³ரூணாம் தேஅஸ்ய - வித்தககு³ரவே இதி அஸ்மாகம் பா⁴ஷ்யவித்தககு³ரவ:, தாந் பா⁴ஷ்யவித்தககு³ரூநிதி நிர்வாஹ: । யச்ச²ப்³தோ³(அ)பி பா⁴ஷ்யகாரபரத்வேந ஸ்வகு³ருபரத்வேந ச யோஜயிதவ்ய: । ஸ்வகு³ருபரத்வபக்ஷே பா⁴ஷ்யகாரேண பா⁴ஷ்யஸ்யோத்பத்திரேவ கேவலம் , அஸ்மத்³கு³ருப்⁴யோ ஜந்ம ப⁴வதி புநர்ஜாதமிவ ப்ரவ்ருத்³த⁴ம் ப⁴வதீதி ப்ரதிலப்³த⁴ஜந்மேதி ஶப்³தோ³ யோஜயிதவ்ய: ।
ப்ரத்யாஶமிதி ।
ப்ரதிதி³க்ஷு ஸ்தி²த்வேத்யர்த²: । உந்முக²த்வம் நாம ஶ்ரத்³தா⁴கரணம், விநீதத்வம் நாம, ஶாஸ்த்ரேணாப்ரதிஷித்³த⁴அப்ரதிஷ - - - - யத்நவாமேதியத்நவாந் அவ்யாஜேந ஶ்ரவணம் த்வவிஹாயோபாஸநாதி³பூர்வகம் ஶுஶ்ரூஷாம் க்ருத்வைவ க்ருத்வை நை வ இதி ஶ்ரவணம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।
பதா³தி³வ்ருந்தேதிவ்ருக்ஷேதி ஶ்லோகேந சிகீர்ஷிதம் நிர்தி³ஶதி । தத்ர பத³ச்சே²த³: பதா³ர்தோ²க்தி: விக்³ரஹோ வாக்யயோஜநா । ஆக்ஷேபஸ்ய ஸமாதா⁴நம்இத³ம் ந த்³ருஶ்யதே வ்யாக்²யாநம் பஞ்சலக்ஷணம் ॥ இதி வ்யாக்²யாநலக்ஷணமாஹு: । தத்ர பா⁴ஷ்யஸ்யாபி பத³ச்சே²தா³தி³ விஷயத்வேந பஞ்சலக்ஷணம் வ்யாக்²யாநம் கர்தும் ஶக்யதே । அதோ வ்யாக்²யேயம் பா⁴ஷ்யமிதி த்³யோதநாய பா⁴ஷ்யம் விஶிநஷ்டி -
பதா³தீ³தி ।
பாத³த்ரயேண தத்ர பத³ச்சே²த³: பதா³ர்தோ²க்தி: விக்³ரஹ இதி த்ரிதயவிஷயத்வம் பா⁴ஷ்யஸ்ய த³ர்ஶயதி
பதே³த்யாரப்⁴ய பி³ப⁴ர்தீத்யந்தேந ।
அத்ராதி³பதே³ந பதா³ர்த²வ்ருந்த³ஸமாஸவ்ருந்தே³ ச பா⁴ஷ்யே வித்³யேதே இதி த³ர்ஶயதி இதி ? `இதி’ இத்யாதி⁴கம் த்³ருஶ்யதே
வாக்யயோஜநா விஷயத்வமாஹ -
ப்ரஸந்நமிதி ।
ஆக்ஷேபஸமாதா⁴நவிஷயத்வமஸ்தீத்யாஹ -
க³ம்பீ⁴ரமிதி ।
நநு பா⁴ஷ்யவ்யாக்²யாமாரப⁴ இத்யுக்தமயுக்தம் ; பா⁴ஷ்யலக்ஷணஸ்ய ஸூத்ரார்த²ப்ரதிபாத³கத்வஸ்யாபா⁴வாதே³வ பா⁴ஷ்யத்வாபா⁴வாத் யுஷ்மத³ஸ்மதி³த்யாதே³ரிதி தத்ராஹ -
யுஷ்மத³ஸ்மதி³தி ।
யுஷ்மத³ஸ்மதி³த்யாதி³லோகவ்யவஹார இத்யந்தம் கஸ்மாத்³ பா⁴ஷ்யம் ப⁴வேதி³த்யபேக்ஷாயாமாஹ -
ஶாஸ்த்ரஸ்ய விஷயம் ப்ரயோஜநம் ச ப்ரதிபாத³யதீதி ।
ஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴லக்ஷணஶாஸ்த்ரஸ்ய யத்³விஷயப்ரயோஜநம்யம் இதி யத் தஸ்ய ஹேது: ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யாஸாத்மகத்வம் தத³பி⁴தா⁴நேந விஷயப்ரயோஜநே தாத்பர்யேண ப்ரதிபாத³யதீத்யர்த²: ।
ப³ந்த⁴ஸ்ய அத்⁴யாஸாத்மகத்வம் ஹேதுத்வேநோச்யமாநமஸித்³த⁴ம் கத²ம் ஸித்³த்⁴யஹேதுவாசகம் ஶாஸ்த்ரீயவிஷயப்ரயோஜநபரம்அத்ர த்ருடி: த்³ருஶ்யதே பா⁴ஷ்யம் ப⁴வேதி³த்யாஶங்க்யாஸ்யாநர்த²ஹேதோரித்யநேநைகவாக்யத்வாத்ப⁴வேதீதி மத்⁴யவர்திலக்ஷணாஸம்பா⁴வநாப்ரமாணபா⁴ஷ்யத்ரயேண ஸித்³த⁴மத்⁴யாஸம் ஹேதுத்வேநாநூத்³ய விஷயாதி³ஸாத⁴கம் ப⁴வதீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
அஸ்ய அநர்த²ஹேதோரிதி । ஹேதோரித்யத்ர தோ இதி ந த்³ருஶ்யதே
பர்யவஸ்யத்அநபர்யவஸ்யதி³தி
அநேந ஏகவாக்யதாம் க³ச்ச²த் இத்யர்த²: ।
விஷயாதி³ஸாத⁴கத்வம் ப⁴வது, ததா²பி பா⁴ஷ்யத்வம் ந ஸித்³த்⁴யதி, ஸூத்ரார்த²ப்ரதிபாத³கத்வாபா⁴வாத் , இத்யாஶங்காயாம் தந்நிராஸாய ஆஹ -
`ப்ரயோஜநம் ச ஸூத்ரேண ஸூத்ரிதே’ இதி ।
`அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா’ இதி ஸூத்ரேண ஸூத்ரிதே இத்யர்த²: ।
விஷயப்ரயோஜநே ஸூத்ரார்த²த்வேந ந த்³ருஶ்யேதே, ஜிஜ்ஞாஸாகர்தவ்யதாயா ஏவ ப்ரதீதேரிதி - தத்ராஹ -
அர்தா²த் ஸூத்ரிதே இதி ।
கிமத்ர ப்ரமாணமிதி - தத்ராஹ –
ப்ரத²மஸூத்ரேணேதி ।
ப்ரத²மஸூத்ரத்வாத் ஸூத்ரேஸ்த்ரே இதி ஶ்ரோத்ருப்ரவ்ருத்த்யங்க³த்வேந விஷயப்ரயோஜநே ஸூத்ரிதே இத்யர்த²: ।
இதி ஶப்³தோ³ யஸ்மாத³ர்தே², யஸ்மாத் ப்ரத²மஸூத்ரேண ஸூத்ரிதே தஸ்மாத் ப்ரதிபாத³யதீதி । அர்தா²த் ஸூத்ரிதே சேத்³விஷயப்ரயோஜநே தர்ஹி பா⁴ஷ்யகாரேண ஸாக்ஷாதே³வ ப்ரதிபாத³நீயே, நத்வத்⁴யாஸாபி⁴தா⁴நமுகே²நார்தா²த் ப்ரதிபாத³நீயே இதி - தத்ராஹ –
ஏதச்சேதி ।
ஏதத்³விஷயப்ரயோஜநத்³வயமித்யர்த²: ।
ப்ரத³ர்ஶயிஷ்யாமபஞ்சபாதி³காயாமித³ம் ந த்³ருஶ்யதே இதி ।
பா⁴ஷ்யகாரேணோக்தமிதி ப்ரத³ர்ஶயிஷ்யாம இத்யர்த²: ।
பா⁴ஷ்யகாரேணோக்தம் சேத் அஸ்மாபி⁴ரேவ த்³ரஷ்டும் ஶக்யம் , கிமிதி ப⁴வத்³பி⁴: ப்ரத³ர்ஶ்யத இத்யாஶங்க்யாஹ –
ஸ்பஷ்டமிதி ।
தர்ஹி பா⁴ஷ்யகாரஸ்ய அஸ்பஷ்டோக்திலக்ஷணதூ³ஷணமுத்³பா⁴விதம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய தைரபிதேரபி இதி ஸ்பஷ்டம் ப்ரத³ர்ஶிதம் வயம்மயமிதி த³ர்ஶயிஷ்யாம இத்யாஹ
ஸ்பஷ்டதரமிதி ।
யத்³யேவமிதி ।
ஸூத்ரிதவிஷயப்ரயோஜநப்ரதிபாத³கத்வாத் யுஷ்மத³ஸ்மதி³த்யாதி³பா⁴ஷ்யம் ப⁴வதி சேதி³த்யர்த²: ।
ஏதாவச்ச²ப்³தே³ந ப்ரத²மபா⁴ஷ்யஸ்யோபாதா³நம் மா பூ⁴தி³தி த³ர்ஶயதி -
அஸ்யாநர்தே²தி ।
விஷயப்ரயோஜநயோரநேநாபி கண்டோ²க்ததாபா⁴வாத் அபா⁴ஷ்யத்வேந த்யாஜ்யத்வபரிஹாரார்த²ம் சதுர்த்²யா கண்டோ²க்தம் ப்ரயோஜநமிதி நிர்தி³ஶதி -
தத்ர அநர்த²ஹேதோ: ப்ரஹாணாயேதிரிதி ।
சதுர்த்²யா ஸ்வயம் ப்ரதிபந்நத்வாத் தந்நிர்தி³ஶ்யத இத்யாஅத்ராபூர்ணமேவ த்³ருஶ்யதே (இத்யுக்தி: ? ) வ்யர்தே²தி சேத் தது³த்தரவாக்யஸ்த²சதுர்தீ²வத் ப்ரயோஜநாநபி⁴தா⁴யித்வஶங்காநிராஸாயோக்தேரர்த²வத்வாத் । உத்தரசதுர்த்²யாஶ்ச ப்ரயோஜநவாசித்வம் ப்ரகரணாத் ப்ராப்தம் வ்யாவர்த்ய, வேதா³ந்தாரம்ப⁴ம்அத்ர ந ஸ்பஷ்டம், ப்ரத்யவாந்தரப்ரயோஜநஜ்ஞாநஸ்ய நிர்தே³ஶே(அ)பி தாத்பர்யேண விஷயபரத்வம் த³ர்ஶயதி -
விஷயப்ரத³ர்ஶநமிதி ।
அபி⁴தா⁴யகத்வம் விஹாய தாத்பர்யேண விஷயப்ரதிபாத³கமபி பா⁴ஷ்யம் சேத் ப்ரத²மபா⁴ஷ்யஸ்யாபி விஷயப்ரயோஜநே தாத்பர்யவத்வேந பா⁴ஷ்யத்வமஸ்தீத்யாஶங்க்ய ஶக்திதாத்பர்யயோரந்யதரேணாபி தத்³விஷயப்ரயோஜநஸ்பர்ஶி ந ப⁴வதீத்யாஹ –
கிமநேநேத்யாதி³நா ।
தே³ஹே அஹமித்யபி⁴மாநரூபமிந்த்³ரியாதி³ஷு மமாபி⁴மாநரூபம் சாத்⁴யாஸமபி⁴தே⁴யார்த²த்வேந த³ர்ஶயதித³ர்ஶநே இதி
தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷ்வித்யாதி³லோகவ்யவஹாரஸ்யேத்யந்தேநஹாரஸ்யேநாந்தேந இதி,
தே³ஹோ(அ)ஹமித்யபி⁴மாநாபா⁴வாத் ஜாத்யாதி³விஶிஷ்டதே³ஹே அஹமபி⁴மாந இதி த³ர்ஶயதி -
அஹம் மநுஷ்ய இதி ।
அத்⁴யாஸமாக்ஷிப்ய லோகவ்யவஹார: ஸமாதீ⁴யத இத்யஸங்க³தத்வேந நிரர்த²கத்வாத³ர்த²வத்வஸித்³த⁴வத்காரேண விஷயாதி³ப்⁴யோ நார்தா²ந்தரபரத்வம் ப்ரத³ர்ஶநீயமித்யாஶங்க்யாத்⁴யாஸலோகவ்யவஹாரயோ: ஸாமாநாதி⁴கரண்யேநைக்யம் த³ர்ஶயதி -
இத்யபி⁴மாநஸ்யேதி ।
தாத்பர்யவிஷயமாஹ –
அவித்³யாநிர்மிதத்வேதி ।
அத்⁴யாஸோ வாதி³பி⁴ரங்கீ³க்ருதாவிவேகாதி³ரூபோ ந ப⁴வதி, கிந்த்வநிர்வசநீயாவித்³யாநிர்மித இத்யஸ்மிந்நர்தே² தாத்பர்யமித்யர்த²: ।
விஷயப்ரயோஜநயோரநிர்தி³ஷ்டத்வேந ஸ்வநிர்தே³ஶகக்³ரந்தே²ந கேநசித்³ப⁴விதவ்யமித்யபேக்ஷா உத நிர்தி³ஷ்டத்வாந்நிர்தே³ஶகாபேக்ஷாபா⁴வாத்தயோ: ப்ரஸக்த்யஸித்³த⁴ஶங்காயாம் ஸாத⁴காபேக்ஷா, யதி³ நிர்தே³ஶகாபேக்ஷா ததா³ அஸ்யாநர்த²ஹேதோரித்யேதாவதைவாலம் , தஸ்ய நிர்தே³ஶகத்வாத் । ந து நிர்தே³ஶகாபேக்ஷா । வேதா³ந்தவாக்யவிசார: கர்தவ்ய: விஷயப்ரயோஜநவத்வாத் க்ருஷ்யாதி³வத் இதி ஸூசயதா ஸூத்ரகாரேண ஶாஸ்த்ராரம்பே⁴ ஹேதுதயா விஷயப்ரயோஜநயோ: நிர்தி³ஷ்டத்வாத் । கிந்து விசாரரூபஶாஸ்த்ரஸ்ய விஷயப்ரயோஜநவத்வம்விஷயப்ரயோஜநத்வமிதி யத்ஸூத்ரகாரேணோக்தம் தத³ஸித்³த⁴மித்யஸித்³தி⁴ஶங்காயாம் ஸாத⁴காபேக்ஷைவ வித்³யதே । அத: ஸாத⁴காபேக்ஷவிஷயப்ரயோஜநஸித்³தி⁴ஹேதுபூ⁴தாத்⁴யாஸாபி⁴தா⁴யித்வாத்அத்⁴யாஸாத்⁴யாஸேதி யுஷ்மத³ஸ்மதி³த்யாதே³:யுஷ்மத³ஸ்மதா³தி³த்யாதே³: இதி ஸுதராம் பா⁴ஷ்யத்வமஸ்தீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
உச்யத இதி ।
விஷயப்ரயோஜநயோஸ்ஸூத்ரேணாநிர்தி³ஷ்டத்வாத்ஷ்டத்வாபா⁴ஷ்யேணேதி பா⁴ஷ்யேண ஸாத்⁴யதயா ப்ராப்தத்வம் தயோதேர்நப⁴வதீத்யாஶங்க்ய ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமநர்த²ம் தத்³தே⁴துநிவ்ருத்திப்ரயோஜநம் ஸூத்ரிதம் ஹீத்யாஹ -
அநர்த²ஹேதுநிப³ர்ஹணம் ஹீதி ।
கத²ம் விஶேஷிதஸ்யவிஶேஷதஸ்ய இதி ஸூத்ரிதத்வமித்யாஶங்க்யாஹ -
ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் ஹீதி ।
கிமிதி பா⁴ஷ்யகாரேண ப³ந்த⁴ஸ்ய மித்²யாத்வோபாயேந விஷயப்ரயோஜநே ஸாத்⁴யே இத்யாஶங்க்யாநர்த²தத்³தே⁴த்வோ: ஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வஸ்ய ஸூத்ரகாரேண ஸூத்ரிதத்வாத் । ஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வாய மித்²யாத்வம்மித்²யாத்வப்ரஸாத்⁴யேதி ப்ரஸாத்⁴ய தேந ஹேதுநா விஷயப்ரயோஜநேவிஷயப்ரயோஜந இதி ஸாத⁴நீயே இத்யாஹ -
ஜ்ஞாநம் ஹீதி ।
தர்ஹி நரகபாதாத்³யநர்த²ஸ்ய மித்²யாத்வம் ப்ரஸாத்⁴யதாமிதி தத்ராஹ –
அநர்த²ஶ்சேதி ।
அத்ர போ⁴க்த்ருத்வமநர்த²:, தத்³தே⁴துத்வாத் கர்த்ருத்வப்ரமாத்ருத்வயோரப்யநர்த²தேதி யோஜநா । த்ரயாணாமநர்த²த்வாபா⁴வாத் । நரகபாதகூபபாதாதீ³நாமேவாநர்த²த்வே ஏகப்ரயோஜகஸ்யாவக்தவ்யத்வாத் । போ⁴க்த்ருத்வாதீ³நாம் தத்³தே⁴துகோஶபஞ்சகஸ்யைவ அத்⁴யாஸாத்மகத்வம் வர்ணநீயமித்யபி⁴ப்ராயோ த்³ரஷ்டவ்ய: ।
வஸ்துரூபமேவ ப்ரமாத்ருத்வாதி³ஜ்ஞாநேந நிவர்ததாமிதி தத்ராஹ -
தத்³யதி³ வஸ்துக்ருதமிதி ।
அத்ர வஸ்துநா க்ருதம் வஸ்துத்வேந க்ருதமிதி ச யோஜநா ।
அஜ்ஞாநஸ்யைவ நிவர்தகம் சேத³ஹங்காராதே³ரநிவர்தகம் ஜ்ஞாநமித்யாபததீதி தத்ராஹ -
தத்³யதி³ கர்த்ருத்வமிதி ।
அஜ்ஞாநகார்யத்வேநாஜ்ஞாநாத்மகத்வாந்நிவர்த்யத்வமஸ்தீத்யர்த²: ।
தத்ப்ரத³ர்ஶநத்³வாரேணேதி ।
அவித்³யாத்மகத்வ ப்ரத³ர்ஶநத்³வாரேண ஸூத்ரார்தோ²பபத்த்யுபயோகி³தயா(அ)த்⁴யாஸோஉபபோ⁴கி³தயேதி வர்ணநீய இத்யத்⁴யாஹ்ருத்யாந்வய:இத்யர்த²: ஆஹ்ருத்யேதி । தத்ர அர்த²ஶப்³தே³ந விசாரகர்தவ்யதோச்யதே, உபபத்³யதேபபத்³யதே இதி விசாரகர்தவ்யதா யாப்⁴யாமிதி வ்யுத்பத்த்யா விஷயப்ரயோஜநே உச்யேதே । உபயோகி³தயேதி விஷயப்ரயோஜநஸித்³தி⁴ஹேதுதயேத்யர்த²: ।
ஸூத்ரேண முக²த: ஸூத்ரிதமர்த²ம் விஹாய ஆர்தி²கமத்⁴யாஸம் பா⁴ஷ்யகார: ப்ரத²மம் கிமிதி வர்ணயதீதி தத்ராஹ -
ஸகலதந்த்ரோபோத்³கா⁴த:மந்த்ரோபோத்³கா⁴த இதி ப்ரயோஜநமஸ்ய பா⁴ஷ்யஸ்யேதி ।
அத்ராநேந பா⁴ஷ்யேண நிர்ணீதோ யோ(அ)த்⁴யாஸ: ஸ ஸகலதந்த்ரார்த²ஸ்யோபோத்³கா⁴தோ ஹேதுரித்யேகா யோஜநா, இத³ம் பா⁴ஷ்யம் ஸகலதந்த்ரஸ்ய ஶாஸ்த்ரஸ்யோபோத்³கா⁴த இத்யபரா ।
ப்ரயோஜநமிதியோஜநேதி ஶேஷ: ।
பா⁴ஷ்யஜந்யப்ரமிதிப²லவிஶிஷ்டதயா பா⁴ஷ்யஸ்ய ப்ரயோஜநமத்⁴யாஸ இத்யத்⁴யாஸ உச்யதே । தந்த்ரஶப்³தே³ந லக்ஷணயா தந்த்ரார்த²ரூபப்³ரஹ்மாத்மைகத்வமுச்யதேஅத்ரார்தே²தி, தந்த்ர்யத இதி தந்த்ரமிதி யோக³வ்ருத்த்யா வா ததே³வோச்யத இதி
அநர்த²நிவ்ருத்திரூபப்ரயோஜநஸ்ய ஜந்யத்வாத் அத்⁴யாஸஸ்ய தத்³தே⁴துத்வே(அ)பி ப்³ரஹ்மாத்மதாவிஷயரூபம் ப்ரதி ஹேதுத்வமயுக்தம் । தஸ்யாஜந்யத்வாதி³த்யாஶங்க்ய ஸத்தாஸித்³தி⁴ஹேதுத்வாபா⁴வே(அ)பி ப்ரதீதிஸித்³தி⁴ஹேதுத்வமஸ்தீதி வதி³தும் தந்த்ரார்த²தாத்பர்யவிஷயம் த³ர்ஶயதி -
ததா² சாஸ்ய ஶாஸ்த்ரஸ்யேதி ।
ஐத³ம்பர்யம்ஏந்த³ம்பர்யமிதி ப்ரதிபாதி³தமித்யுத்தரேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।
ஐத³ம்பர்யமித்யத்ரேத³ம்ஶப்³தோ³க்தவிஷயம்ஏந்த³ம்பர்யமிதி ப்ரத²மஶ்லோகோக்தப்ரகாரேண த³ர்ஶயதி -
ஸுகை²கதாநேத்யாதி³நா ஸ்வரூபமித்யந்தேந ।
தத்ர அநாத்³யாநந்தே³தி பதோ³க்தார்த²மாஹ –
ஸுகை²கதாநேதி ।
கூடஸ்த²ஜ்ஞாநேதி பதோ³க்தமர்த²மாஹ –
கூடஸ்த²சைதந்யேதி ।
அநந்தஸதி³தி பதோ³க்தார்த²மாஹ –
ஸதா³த்மேதி ।
ஆப்நோதீத்யாத்மேதி நிர்வசநாதா³த்மஶப்³தே³ந அநந்தஸத்யத்வாநந்தபதோ³க்தார்த²: உச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
அநந்தஸதா³த்மந இத்யத்ர ஆத்மஶப்³தா³ர்த²மாஹ –
ஏகரஸதேதி ।
ஸம்ஸாரிண ஆத்மநோ ரூபமித்யுக்தே விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வத்வாத்³ ப்³ரஹ்மணோ(அ)ஸம்ஸாரிணோ ரூபமிதி ஸ்யாத் , தத்³வ்யாவ்ருத்த்யர்த²மாஹ –
ஸம்ஸாரித்வேநாபி⁴மதஸ்யேதி । ஸம்ஸாரித்வாபி⁴மதஸ்யேதி பஞ்சபாதி³காயாம்
தர்ஹி ஸம்ஸாரித்வேந அபி⁴மதஸ்யாபி⁴மந்யமாநஸம்ஸாரித்வமேவ ரூபம் ப⁴வேதி³த்யாஶங்க்ய, ஸத்யம் , கூடஸ்த²சைதந்யைகரஸதாக.............ந்யைகரஸதேதிது பாரமார்தி²கீபாரமாநர்த²கீதி இத்யாஹ –
பாரமார்தி²கமிதி ।
ஐத³ம்பர்யமித்யத்ர பரஶப்³தா³ர்த²மாஹ -
வேதா³ந்தா: பர்யவஸ்யந்தீதி ।
ப்ரதிபாதி³தம் -
ஸூத்ரபா⁴ஷ்யாப்⁴யாம் ப்ரதிபாதி³தமித்யர்த²: ।
ஸத்யத்வேந ப்ரதிபந்நகர்த்ருத்வாதி³........த்பத்திம்அபூர்ணம் த்³ருஶ்யதே ப்ரதிப³த்⁴நாதி ஸ ஏவ அத்⁴யாஸாத்மகத்வேந நிர்ணீதோ ந ப்ரதிப³த்⁴நாதீத்யேவமத்⁴யாஸஸ்ய விஷயப்ரதீதிஸித்³தி⁴ஹேதுத்வாத் அத்⁴யாஸ: ப்ரத²மம் வர்ணநீய இதி த³ர்ஶயதி -
தச்சேத்யாதி³நா ।
தத்ர ஸுகை²கதாநேத்யாதி³த்ரயேண விருத்³தா⁴காரத்ரயப்ரதிபா⁴ஸநமாத்மந்யஸ்தீதி த³ர்ஶயதி -
அஹம் கர்தேத்யாதி³நா ।
தத்ராபி ப்³ரஹ்மக³தாநந்தஸத்வாகாரவிருத்³த⁴ம் பரிச்சி²ந்நத்வமாஹ –
அஹமிதி ।
கூடஸ்த²சித்வவிருத்³தா⁴காரமாஹ –
கர்தேதி ।
கர்த்ருத்வாதே³வகர்தாத்வாதே³வேதிகர்த்ருத்வே ப்ரயோஜகம் பரிணாமிஜட³த்வம் கார்யத்வம் கல்ப்யமஸ்தீத்யர்த²: ।
ஸுக²த்வவிபரீதமாஹ –
ஸுகீ²தி ।
ஏகதாநத்வவிபரீதகாதா³சித்கத்வம் ஸுக²ஸ்ய ஸூசயதி -
து³:கீ²தி ।
து³:கோ²த்பத்திவ்யவதா⁴நோ(அ)ஹங்கர்தா ஸுகீ² து³:கீ²த்யாதி³பா⁴ஸேந விருத்³த்⁴யத இத்யுக்தே ஶ்ருதிஜந்யஜ்ஞாநேந பா³த்⁴யத்வாத் । தத்ப்ரதி விரோத⁴கத்வாபா⁴வ இத்யாஶங்க்யாஹ –
ப்ரத்யக்ஷேதி ।
தர்ஹி ப்ரத்யக்ஷத்வாத் ஶ்ரௌதஜ்ஞாநம் ப்ரதி விரோத⁴கத்வம்நிரோகத்வமிதிவிஹாய பா³த⁴கத்வமேவ ப்ராப்தமித்யாஶங்க்யாஹ –
அபி⁴மதேநேதி ।
ப்ரத்யக்ஷாபி⁴மதஸ்ய ரூப்யஜ்ஞாநஸ்யேவ பா³த்⁴யத்வாத் அவிரோத⁴கத்வமித்யாஶங்க்யாஹ –
அபா³தி⁴தேதி ।
தர்ஹி பா³த⁴கத்வமிதி நேத்யாஹ –
கல்பேநேதி ।
வ்யவஹாராவஸ்தா²யாமபா³தி⁴தத்வாத் । ப்ரத்யக்ஷத்வாச்ச அபா³தி⁴தமேவாபததிஅபா³தி⁴தத்வம் ? இதி ஶங்காம் வ்யுத³ஸ்யதி -
அவபா⁴ஸேநேதி ।
அவமத:அவமதோ பா⁴ஸ ? பா⁴ஸோ(அ)வபா⁴ஸ:, வர்ணஹ்ரஸ்வாதி³வத் ஹ்ரஸ்வத்வாதி³வத் ? ஔபாதி⁴ககர்த்ருத்வவிஷய: கிம் வா ஸ்வாபா⁴விககர்த்ருத்வவிஷய இதி ஸந்தி³ஹ்யமாநத்வம் தஸ்யாவமதத்வம் நாம । அஹம் கர்தேத்யாதி³ப்ரத்யக்ஷமௌபாதி⁴கத்வேந ஸந்தி³க்³தா⁴ர்த²விஷயதயா ஸத்யார்த²விஷயத்வேந ப்ரதிபந்நதயா ச தத்த்வஜ்ஞாநோத³யப்ரதிப³ந்த⁴கம் ப⁴வதி । ததே³வ ந்யாயதோ மித்²யாத்வேந நிர்ணீதகர்த்ருத்வாதி³விஷயம் தத்த்வஜ்ஞாநேநதத்வஜ்ஞாநே இதி பா³த்⁴யம் ஸ்யாத் । அதோ(அ)ப்ரதிப³ந்த⁴கதயா பா³த்⁴யத்வாய மித்²யாத்வநிர்ணாயகந்யாயைரத்⁴யாஸோ வர்ணநீய இத்யபி⁴ப்ராய: । அதஸ்தத்³விரோத⁴பரிஹாரார்த²ம் ப்³ரஹ்மஸ்வரூபவிபரீதரூபமவித்³யாநிர்மிதமிதி ப்ரத³ர்ஶ்யத இதி ப்ரத²மமந்வய: । பஶ்சாத்³யாவந்ந ப்ரத³ர்ஶ்யத இதி சாந்வயோ த்³ரஷ்டவ்ய: । ஜரத்³க³வ: பாது³ககம்ப³லாப்⁴யாம் த்³வாரி ஸ்தி²தோ கா³யதி மத்³ரகாணி । தம் ப்³ராஹ்மணீ ப்ருச்ச²தி புத்ரகாமா ராஜந் ருமாயாம் லஶுநஸ்ய கோ(அ)ர்க⁴: ॥ இதி வாக்யமிஹோதா³ஹ்ருதமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஶாஸ்த்ரார்த²ஸித்³தி⁴ஹேதுஶ்சேத் அத்⁴யாஸ: ஸூத்ரகாரேண முக²தோ வர்ணநீய இதி தத்ராஹ -
வக்ஷ்யதி சைததி³தி ।
அத்ர வக்ஷ்யதி சைதத்ஸூத்ரகார இதி ப்ரத²மமந்வய: ।
ஸூத்ரகாரேண அத்⁴யாஸாத்மகத்வஸ்யாத்ரைவ கிமித்யநுக்திரித்யாஶங்க்ய ஸமந்வயாத்⁴யாயேந வேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மாத்மைக்யே ஸமந்வயே ப்ரதிபாதி³தே பஶ்சாதா³த்மநோ ப்³ரஹ்மத்வப்ரதிபாத³க ஶ்ருதீநாமாத்மக³தாதி³கர்த்ருத்வாதி³ஸாத⁴கப்ரமாணவிரோத⁴ உத்³பா⁴விதே கர்த்ருத்வாதீ³நாமத்⁴யாஸாத்மகத்வேநாபா⁴ஸத்வாத் தத்³விஷயப்ரதிபா⁴ஸஸ்ய ப்ரமாணத்வம் நாஸ்தி, கிந்து ப்ரமாணாபா⁴ஸத்வமேவ, அதஸ்தத்³விரோதோ⁴ நாஸ்தீத்யவிரோதோ⁴க்த்யுபயோகா³த³த்⁴யாஸோ(அ)விரோதா⁴த்⁴யாயே வக்தவ்ய இதி மத்வா ஆஹ -
அவிரோத⁴லக்ஷண இதி ।
தத்ராபி ஜீவக³தத⁴ர்மாணாம் மித்²யாத்வவர்ணநேந ஜீவஸ்வரூபப்ரதிபாத³கஜீவபாதே³ அத்⁴யாஸவர்ணநஸ்ய ஸங்க³திரித்யாஹ -
ஜீவப்ரக்ரியாயாமிதி ।
ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யாஸாத்மகத்வம் விஷயப்ரயோஜநஸித்³தி⁴ஹேதுரிதி ஸூத்ரகாரோ(அ)ப்யங்கீ³க்ருத்ய தமத்⁴யாஸம் ஸ்வயமேவ வர்ணயிஷ்யதி சேதி³த்யாஹ –
யத்³யேவமிதி ।
ஏததே³வேதி ।
அத்⁴யாஸவிஷயதத்³கு³ணஸாரத்வாதி³த்யாதி³ஸூத்ரமித்யர்த²: ।
அர்த²விஶேஷோபபத்தேரிதி ।
அர்த²விஶேஷே தஸ்மிந் ப்ரமாணே ச ப்ரதிஜ்ஞாதே ஸத்யவிரோதா⁴யாத்⁴யாஸவர்ணநஸ்யோபபத்தேரித்யர்த²: ।
அத்ர அர்த²விஶேஷஸ்ய ப்ரயோஜநவிஶேஷஸ்யோபபத்தேரித்யர்தா²ந்தரப்ரதீதிம் வ்யாவர்த்ய விவக்ஷிதமர்த²ம் த³ர்ஶயதி -
அர்த²விஶேஷே ஹி ஸமந்வய இதி ।
அஸ்ய அயமர்த²: । ப்ரத²மஸூத்ரேண ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய விசார: கர்தவ்ய இத்யர்த²விஶேஷே ப்³ரஹ்மணி விசார்யத்வேந ப்ரதிஜ்ஞாநே ப்³ரஹ்ம கிம் லக்ஷணகமித்யாகாங்க்ஷாயாம் ‘ஜந்மாத்³யஸ்ய யத’ப்³ர0ஸூ0 1.1.2 இதி ஸூத்ரேண ப்³ரஹ்மலக்ஷணே ப்ரதிபாதி³தே ஏவம்ரூபே ப்³ரஹ்மணி கிம் ப்ரமாணமித்யாகாங்க்ஷாயாம் ‘தத்து ஸமந்வயாத்’ப்³ர0ஸூ0 1.1.4. இத்யாதி³ஸூத்ரைர்வேதா³ந்தவாக்யேஷு ப்ரமாணத்வேநோபந்யஸ்தேஷு பஶ்சாத்³வேதா³ந்தாநாம் ப்ரத்யக்ஷாதி³விரோதா⁴ஶங்காயாம் தந்நிராஸாய ஸூத்ரகாரேண விரோத⁴லக்ஷணே அத்⁴யாஸஸூத்ரம் ப்ரணேதவ்யமிதி ।
பா⁴ஷ்யகாரவத் அர்த²விஶேஷப்ரதிஜ்ஞாம் தத்ர ப்ரமாணோபந்யாஸம் ச விநா விரோத⁴ஶங்காநிராஸார்த²ம் ஸூத்ரகாரேணாப்யத்⁴யாஸஸாத⁴நமஸ்த்வித்யாஶங்க்ய பா⁴ஷ்யகாரஸ்ய ஸூத்ரகாரோ(அ)ர்த²விஶேஷம் ப்ரதிஜ்ஞாய தத்ர ப்ரமாணமவாதீ³த் । ததஸ்தத்ரவிரோத⁴ஶங்காபரிஹாராய பா⁴ஷ்யகாரஸ்ய அத்⁴யாஸஸாத⁴நம் ஸம்ப⁴வதி । தத்³வத் ஸூத்ரகாரஸ்யாந்யேந கேநசித³ர்த²விஶேஷே ப்ரமாணவிஶேஷோபந்யாஸாபா⁴வாத் அர்த²விஶேஷம் ஸ்வயமேவ ப்ரதிஜ்ஞாய தஸ்மிந் ப்ரமாணமுபந்யஸ்ய பஶ்சாத் ப்ரமாணாந்தரவிரோத⁴: பரிஹர்தவ்ய இத்யாஹ -
ப்ரத³ர்ஶித இதி ।
ப்ரத²மஸூத்ரவ்யாக்²யாநகாலே பா⁴ஷ்யகாரஸ்யாத்⁴யாஸோபபாத³நம் நிர்மூலம் ஸ்யாத் । ப்ரத²மஸூத்ரேணாத்⁴யாஸஸ்யாநுபாத்தத்வாத் உத்தரவ்யாக்²யாநமித³மிதி சாயுக்தம் । தஸ்ய பஶ்சாத்³பா⁴வித்வமித்யாஶங்க்யாஹ -
பா⁴ஷ்யகாரஸ்து தத்ஸித்³த⁴மிதி ।
உத்தரஸூத்ரஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।
ஸூத்ரஸித்³த⁴த்வாத் தத்³வர்ணநம் ஸமூலம் ப⁴வது, அத்ர வர்ணநமமூலமித்யாஶங்க்ய ப்ரத²மஸூத்ரேணாபி ஸூசிதமித்யாஹ -
ஆதி³ஸூத்ரேண ஸூசிதமிதி ।
ஆதி³ஸூத்ரஸ்யார்த²த்வேநாத்⁴யாஸோ ந த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்யாஹ -
ஸாமர்த்²ய இதி ।
ஸாமர்த்²யேநாபி ஸூசிதே விஷயப்ரயோஜநே நாத்⁴யாஸ இத்யாஶங்க்யாஹ –
ப³லேநேதி ।
ஸூத்ரகாரேணாத்⁴யாஸஸ்ய ஸூத்ரிதத்வவத் தத்³வ்யாக்²யாத்ரா பா⁴ஷ்யகாரேணாபி ஸூத்ரிதத்வமேவ ப⁴விஷ்யதி கிமநேந வர்ணநேந இத்யாஶங்க்ய, பா⁴ஷ்யகாரத்வாச்ச்²ரோத்ருப்ரவ்ருத்த்யர்த²ம் வர்ணநீயமேவேத்யாஹ -
பா⁴ஷ்யகாரஸ்து வர்ணயதீதிவர்ணதி இதி ।
பா⁴ஷ்யமநாப்தப்ரணீததயாபா⁴ஷ்யமாநாப்தேதி வ்யாக்²யேயம் ந ப⁴வதீதி ப்ரஸஜ்யத இத்யபி⁴ப்ரேத்ய சோத³யதி -
நநு ச க்³ரந்த²கரணாதி³கார்யாரம்பே⁴ இதி ।
க்ருதமங்க³லா: ஶிஷ்டா: ப்ரவர்தந்த இதி க்³ரந்தா²த்³ப³ஹிரேவ பே⁴ரீகோ⁴ஷாதி³ஸஹிததே³வப்³ராஹ்மணபூஜாதி³லக்ஷணம் மங்க³லாசரணம் க்ருதமேவேத்யாஶங்க்ய சிகீர்ஷிதவாசிககார்யஸ்ய அநுகூலமங்க³லாசரணம் கர்தவ்யமித்யாஹ –
கார்யாநுரூபமிதி ।
கார்யவ்யக்தீநாமாநந்த்யாதி³த³ம் ப்ரதீத³ம் மங்க³லாசரணமித³ம் ப்ரதீத³மிதி ஜ்ஞாதுமஶக்யத்வாத் கார்யாநுரூபமங்க³லாசரணம் கேநாபி கர்தும் ந ஶக்யத இத்யாஶங்க்ய கார்யவ்யக்தீநாம் காயிகம் வாசிகம் மாநஸமிதி ச த்ரிராஶீகர்தும் ஶக்யத்வாத் ।
காயிககார்யாரம்பே⁴ காயிகம் நமஸ்காராதி³லக்ஷணம் மங்க³லாசரணம் வாசிககார்யாரம்பே⁴கார்யாரம்ரே இதி வாசிகம் அத²வ்ருத்³த்⁴யாதி³ஶப்³த³ப்ரயோக³லக்ஷணம், மாநஸகார்யாரம்பே⁴ மாநஸம் த³த்⁴யாதி³த³ர்ஶநரூபம் மங்க³லாசரணமிதி ஜ்ஞாதும் ஶக்யத்வாத³த்ர சிகீர்ஷிதகார்யஸ்ய வாசிகத்வாத் வாசிகம் மங்க³லாசரணம் கர்தவ்யமேவேத்யாஹ –
இஷ்டதே³வதேத்யாதி³நா ।
அத²வ்ருத்³த்⁴யாதி³ஶப்³தே³ஷு நியமம் வாரயதி -
பு³த்³தி⁴ஸந்நிதா⁴பிதேதி ।
ஶிஷ்டாசாரஶ்ச ந: ப்ரமாணமிதி ।
அஸ்யாயமர்த²: - ஆசாரோ த⁴ர்ம இதி பு³த்³த்⁴யா அநுஷ்டீ²யமாநம் கர்மகர்ம ந ந இதி ந: ப்ரமாணம், ப்ரமீயத இதி ப்ரமாணம், தச்ச ப்ரமீயமாணம் கர்தவ்யமித்யேவ ப்ரமீயதே । அதஶ்ஶிஷ்டாசாரோ(அ)ஸ்மாபி⁴: கர்தவ்யதயா ப்ரமீயத இதி ।
ப்ரயோஜநாபா⁴வாத் கிம் மங்க³லாசரணேநேதி, நேத்யாஹ -
ப்ரஸித்³த⁴ம் சேதி ।
அல்பாரம்ப⁴த்வாத்³விக்⁴நோ நாஸ்தீதி, நேத்யாஹ -
மஹதி சேதி ।
ஆரம்ப⁴ஸ்யால்பத்வே(அ)பி ப²லதோ மஹத்வாத் பத்³யப³ந்த⁴நஸ்யேவ விக்⁴நபா³ஹுல்யம் ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।
ஸம்பா⁴வநாமாத்ராந்ந ப்ரவ்ருத்திர்விக்⁴நோபஶாந்தய இதி தத்ராஹ -
ப்ரஸித்³த⁴ம் சேதி ।
வடயக்ஷப்ரஸித்³தி⁴வத் ப்ரஸித்³தி⁴ர்நிர்மூலேதி, தத்ராஹ -
விஜ்ஞாயதே சேதி ।
தத்கத²மிதி ।
அத்ர ஶிஷ்டாநாமக்³ரணீர்பா⁴ஷ்யகார: கத²ம் ஶிஷ்டாசாரமுல்லங்க்⁴ய ப்ரவவ்ருதே । அக்ருதமங்க³லோ விக்⁴நைருபஹந்யமாநோ விஸ்ரப்³த⁴ம் கத²ம் ப்ரவவ்ருத இதி யோஜநா ।
பா⁴ஷ்யகாரேண மங்க³லாசரணமாத்ரம் கர்தவ்யமித்யுச்யத உத வாசிககார்யஸ்ய வாசிகமங்க³லாசரணம் கர்தவ்யமித்யுச்யத இதி விகல்ப்ய விஶுத்³த⁴ப்³ரஹ்மதத்த்வாநுஸ்மரணம் நாம ஸாதா⁴ரணம் மங்க³லாசரணம் க்³ரந்த²கரணகார்யாநுகூலவாசிகம் மங்க³லாசரணம் சோப⁴யமபி நாசோப⁴யமபி க்ருதமித்யாஹ -
அத்ரோச்யத இதி ।
கத²மிஹ உப⁴யம் க்ருதமிதி தத்ராஹ - யுஷ்மதி³த்யந்தமேவயுஷ்மதி³தி இத்யந்தமிதி பா⁴ஷ்யம் வாசிகமங்க³லாசரணம் ஸாதா⁴ரணமங்க³லாசரணே ப்ரமாணம் சேத்யத்⁴யாஹ்ருத்யயோஜநா -
யுஷ்மதி³தி ।
விஷய இதி ச அஹங்காராதி³மாத்மநோ நிஷ்க்ருஷ்ய அநுஸந்தா⁴ய அஸ்மதி³தி விஷயீதி ச அநவச்சி²ந்நஸாக்ஷிஸ்வபா⁴வத்வேந ப்ரத்யகா³த்மாநம் யுஷ்மதோ³ விப⁴ஜ்ய அநுஸந்தா⁴ய உப⁴யஸ்மிந் யுஷ்மத³ஸ்மத்³விஷயவிஷயிணோரிதி ஶப்³த³ம் விரசயதா க்ருதமேவோப⁴யமபி மங்க³லாசரணமித்யர்த²: । தர்ஹி யுஷ்மதி³த்யாதி³விஷயவிஷயிணோரித்யந்தஸ்யைவ தத்த்வவாசகதயா வாசிகமங்க³லாசரணத்வாத் வக்துஸ்தத்வாநுஸ்ம்ருதிகல்பகம் தவ அஸாதா⁴ரணமங்க³லாசரணே ப்ரமாணத்வாச்சோத்தரபா⁴ஷ்யக²ண்ட³ஸ்ய உபாதா³நமயுக்தம் । தந்ந, யுஷ்மதே³வாஸ்மத் , அஸ்மதே³வ யுஷ்மதி³த்யைக்யம் கிமநுஸந்த⁴த்தே, கிம் வா ப்ரத்யகா³த்மாநம் யுஷ்மதோ³ விவிநக்தீதி ஸம்ஶயே பூர்வமைக்யாநுஸந்தா⁴நே உத்தரத்ரேதரேதரபா⁴வோபபத்திரிதி வக்தவ்யம் , இதரேதரபா⁴வாநுபபத்தேருக்தத்வாத் , பூர்வமபி விவேக ஏவ க்ருத இதி நிர்ணயார்த²முத்தரக²ண்ட³ஸ்ய உபாதா³நமித்யவிரோதா⁴த் ।
யுஷ்மதி³த்யாதி³பா⁴ஷ்யஸ்யாத்⁴யாஸாபா⁴வவிஷயத்வாத் , அத்⁴யாஸாபா⁴வாநுஸ்ம்ருதிபூர்வகத்வம் ஸ்வஸ்ய கல்பயதி கேவலம், ந து பா⁴ஷ்யகாரஸ்ய தத்த்வாநுஸ்ம்ருதிஸத்³பா⁴வே ப்ரமாணமித்யாஶங்க்ய யுஷ்மதி³த்யாதி³பத³த்³வயஸ்ய தத்த்வமர்த² இதி ப்ரத³ர்ஶயதி -
அஸ்ய சேத்யாதி³நா ।
அஸ்ய பா⁴ஷ்யஸ்ய அத்⁴யாஸாபா⁴வவ்யதிரேகேணாயம் சார்த² இத்யந்வய: । நநு பா⁴ஷ்யடீகயோ: வ்யாக்²யாநவ்யாக்²யேயபா⁴வ ஏவ நோபபத்³யதே, கத²ம் டீகாகார: ஷட்பதா³நி வ்யாக்²யேயத்வேநோபாதா³ய ஸர்வோபப்லவரஹிதஇத்யாதி³பத³த்ரயேண வ்யாக்²யாம் சகார ? தத்ராநேந பத³த்ரயேண வ்யாக்²யேயத்வே நோபாத்தஷட்பத³ஸ்யபத³ஷட்கஸ்ய இதி ஸ்யாத் தாத்பர்யார்த²ம் கத²யதி, கிம் வா ப்ரதிபத³மபி⁴தே⁴யார்த²ம் ? யதி³ தாத்பர்யார்த²கத²நம் ததா³ பரத்ர யுஷ்மத³ஸ்மதி³த்யாரப்⁴ய அபி⁴தே⁴யார்தோ² வக்தவ்ய:, ந து விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வயோரித்யாரப்⁴ய । அத² வ்யாக்²யேயபதா³நாமபி⁴தே⁴யார்த²ம் கத²யதி தத³பி ந, வ்யாக்²யாநஸ்ய பத³த்ரயத்வாத் தேந வ்யாக்²யேயஸர்வபதா³நாமர்த²கத²நாயோகா³த் । பத³த்ரயே வ்யாக்²யேயஷட்பதா³நாம்பத³ஷட்கஸ்ய மத்⁴யே பத³த்ரயம் வ்யாக்²யாதம் । பஶ்சாதி³தரபதா³நி வ்யாக்²யாஸ்யந்த இதி வக்தும் ந ஶக்யதே । பரத்ர விஷயவிஷயிணோரிதி த்³விதீயபத³மாரப்⁴ய வ்யாக்²யேயத்வேநோபாதா³நாத் ।
நநு விவரணகார: பத³த்³வயம் வ்யாக்²யாதமித்யவாதீ³த³த: பத³த்³வயம் வ்யாக்²யாதம் , ஸர்வோபப்லவ - இத்யாதி³நா, பஶ்சாது³த்தரம் வ்யாக்²யாஸ்யத இதி ஸ்வீக்ரியதாமிதி சேந்ந, தஸ்யாப்யஸங்க³தத்வாத் । கத²ம், விவரணகார: ‘ஸுப்திஙந்தம் பத³ம்’ இதி பத³லக்ஷணமங்கீ³க்ருத்ய பத³த்³வயம் வ்யாக்²யாதமித்யவாதீ³த் , அத²வா பத்³யதே அநேநேதி பத³மிதி வ்யுத்பத்த்யா போ³த⁴கமாத்ரஸ்ய பத³த்வமங்கீ³க்ருத்ய, உப⁴யதா²ப்யஸங்க³திரேவ, கத²ம் ? ப்ரத²மபக்ஷே விஷயவிஷயிணோரிதித்³விதீயேத்யாதி⁴கம் த்³ருஶ்யதே பத³ஸ்ய வ்யாக்²யேயத்வேநோபாதா³நம் ந ஸங்க³ச்ச²தே, த்³விதீயபக்ஷே கேவலம் யுஷ்மத³ஸ்மதி³தி பத³த்³வயம் முக்த்வா ப்ரத்யயகோ³சரயோரித்யேததா³ரப்⁴ய வ்யாக்²யாயேத, ந ததா² க்ரியத இதி நிஶ்சிதமஸங்க³தமிதி சேத் - தந்ந, ‘ஸுப்திஙந்தம் பத³ம்’ இதி பத³லக்ஷணேந லக்ஷிதம் பத³த்³வயம் வ்யாக்²யாதமிதி விவரணகாரஸ்யோக்திரிதி நிஶ்சயாத் । கத²ம் தர்ஹி டீகாகாரேண விஷயவிஷயிணோரிதி த்³விதீயபத³ஸ்ய வ்யாக்²யேயத்வேந உத்தரத்ரோபாதா³நம் ? நைஷ தோ³ஷ:, தம:ப்ரகாஶவத்³விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வயோரித்யத்ர விரோத⁴ஶப்³தா³ர்த²: ஸஹாநவஸ்தா²நலக்ஷண: கிம் வா ஐக்யாயோக்³யதாலக்ஷண இதி விஶயே சிஜ்ஜட³யோ: விஷயிவிஷயத்வாதே³ககாலே அவஸ்தா²நாத் , ஸஹாநவஸ்தா²நலக்ஷணோ விரோதோ⁴ நாஸ்தி । கிந்த்வைக்யாயோக்³யதாலக்ஷணோ விரோத⁴ இதி நிர்ணயார்த²ம் விஷயவிஷயிணோரிதி பத³ஸ்யோபாதா³நம் ; ந து வ்யாக்²யேயத்வேநேத்யவிரோதா⁴த் । தர்ஹி வ்யாக்²யேயத்வாபா⁴வே வ்யாக்²யேயபதா³ர்த²நிர்ணாயகத்வாபா⁴வேநநிர்ணாயகத்வபா⁴வேநேதிவ்யாக்²யேயத்ருதீயபதே³ந ஸஹ சதுர்த²மிதரேதரபா⁴வாநுபபத்திரிதி பத³ம் கிமிதி பரத்ர உபாத³த்த இதி சேத் விரோத⁴ஶப்³தே³நைக்யாபா⁴வ உச்யதே, கிம் வைக்யயோக்³யதாபா⁴வ உச்யத இதி ஸந்தே³ஹே ஐக்யாபா⁴வஸ்ய சதுர்த²பதே³ந உச்யமாநத்வாத் , பாரிஶேஷ்யாத் ஐக்யயோக்³யதாபா⁴வ ஏவ விரோத⁴ஶப்³தே³நோச்யத இதி நிர்ணயார்த²ம் சதுர்த²பதோ³பாதா³நம் க்ருதம் । அதோ வ்யாக்²யாநத்வம் வ்யாக்²யேயத்வம் ச ஸம்ப⁴வதீதி பத³த்³வயம் ப்ரதி த்ரயாணாம் பதா³நாம் வ்யாக்²யாநத்வேந கத²மநுப்ரவேஶ இதி சேத் ஸர்வோபப்லவரஹித: ப்ரத்யக³ர்த²: இதி பத³த்³வயம் । ப்ரத²மபத³ஸ்ய வ்யாக்²யாநம் -
விஜ்ஞாநக⁴ந இதி ।
த்³விதீயபத³ஸ்ய வ்யாக்²யாநப்ரகாரோ த்³விவித⁴:, வ்யாக்²யேயபதே³ந ப²லிதார்த²ப்ரத³ர்ஶநமப்ரஸித்³தா⁴ர்த²வ்யாக்²யேயஸ்ய ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²பர்யாயஶப்³தே³நார்த²கத²நம் ச । தத்ர யுஷ்மதி³த்யம்ஶேந ப²லிதமர்த²மாஹ -
ஸர்வோபப்லவரஹித இதி ।
யுஷ்மதி³த்யஹங்காராக்²யத⁴ர்மிணோ விவேகாத் கர்த்ருத்வாதி³தத்³த⁴ர்மேப்⁴யோ விவேகாச்ச ஆத்மா ஸர்வோபப்லவரஹித: ஸம்வ்ருத்த இத்யர்த²: ।
அஸ்மத்ப்ரத்யய இத்யம்ஶம் வ்யாகரோதி -
ப்ரத்யக³ர்த² இதி ।
தத்ராப்யஸ்மதி³தி பத³ஸ்ய பர்யாயபதே³ந அர்த²மாஹ –
ப்ரத்யகி³தி ।
ப்ரத்யயஶப்³தே³ந ப்ரதீதித்வாத் ப்ரத்யய இதி வ்யுத்பத்த்யா வ்யாப்தசித்³ரூபத்வேந ப²லிதம் ஸத்யத்வமாஹ -
அர்த² இதி ।
விஷயவிஷயிணோரிதி த்³விதீயபத³ம் வ்யாசஷ்டே -
விஜ்ஞாநக⁴ந இதி ।
விஷயிஶப்³தே³ந க⁴டாதி³விஷயேப்⁴யோ வ்யாவ்ருத்தம் ஆஶ்ரயபூ⁴தஜடே³நாவிருத்³த⁴ம் விஜ்ஞாநமுச்யத இதி ஶங்காம் வ்யாவர்தயதி -
க⁴ந இதி ।
ஆஶ்ரயஜட³ஹீநமித்யர்த²: । த்³விதீயபத³ஸ்ய யுஷ்மத³ஸ்மத்³வ்யாக்²யாநயோர்மத்⁴யே வ்யாக்²யாநம் கிமிதி சேத் அஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சர இத்யஸ்யார்த²பூ⁴தப்ரத்யக³ர்த²த்வம் ப்ரதி விஷயவிஷயிணோரிதி பதோ³க்தவிஜ்ஞாநக⁴நத்வம் ஹேதுரிதி ப்ரகடநாயேதி ந விரோத⁴: । விஜ்ஞாநக⁴நத்வாத் ப்ரத்யக்த்வம் அர்த²த்வம் ஸத்யத்வம் சேத்யர்த²: । விஷயவிஷயிணோரிதி ஶப்³தா³ர்த²ஸ்ய விஜ்ஞாநக⁴நத்வஸ்ய ஸாக்ஷிரூபத்வாத்³யுஷ்மச்ச²ப்³தா³ர்த²பூ⁴தஸாக்ஷ்யஸ்ய அஸ்மத்ப்ரத்யயஶப்³தா³ர்த²பூ⁴தப்ரத்யக்ஸாக்ஷிணோ வ்யாவ்ருத்திரஸ்தீதி த³ர்ஶயிதும் வா மத்⁴யே வ்யாசஷ்டே ।
பா⁴ஷ்யகாரேணாத்⁴யாஸாபா⁴வ ஏவாநுஸ்மர்யதே । நாத்மதத்த்வமத்⁴யாஸபா⁴வவிஷயத்வாத்³பா⁴ஷ்யஸ்யேதி ந । அத்⁴யாஸாபா⁴வகத²நாய தத்வமப்யநுஸ்மர்யத இத்யாஹ –
தத்கத²ம்ஞ்சநேதி ।
பரமார்த²த ஏவம்பூ⁴தே வஸ்துநி ரூபாந்தரவத³வபா⁴ஸஶ்ச ரூபாந்தரம் ச கத²ம் ந மித்²யேதி கத²யிதுமித்யேகோ(அ)ந்வய: ।
ஏவம்பூ⁴தே வஸ்துநி கத²ஞ்சந அதீதவத்³வர்தமாநோதீதபீ⁴தவத்³வர்க³மாநோ இதி ரூபாந்தரவத³வபா⁴ஸ:, அத² அத்ரேத³ம் ந ஸ்பஷ்டம்அதோ மித்²யைவேதி கத²யிதுமிதி வா । ஏவம்பூ⁴தே வஸ்துநி ரூபாந்தரவத்தத³வபா⁴ஸ: கத²ஞ்சந கத²மபி கேநாபி ப்ரகாரேண ஸ்வரூபேண ஸம்ஸ்ருஷ்டரூபேண ச மித்²யேதி கத²யிதுமிதி வா -
தத³ந்யபராதி³தி ।
தஸ்மாதா³த்மதத்த்வாத³ந்யாத்⁴யாஸாபா⁴வபராதி³த்யர்த²: ।
கரிஷ்யமாணபா⁴ஷ்யவாக்யாத³ர்த²ப்ரதிபத்த்யயோகா³த் ஸாத்⁴யதயா ப்ரதிபந்நவாக்யம் ஸ்வநிஷ்பத்த்யர்த²ம் வக்து: ஸ்வார்த²ப்ரதிபத்திஹேதுரித்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ –
பா⁴ஷ்யவாக்யாதி³தி ।
அக்³ரணீரிதி ।
அக்³ரம் நயதீத்யக்³ரணீஸ்தஸ்மாத்தத்க்ருதம் பா⁴ஷ்யம் வ்யாக்²யேயமித்யர்த²: ।
அப்ரஸித்³தா⁴ர்த²மநேகார்தா²பி⁴தா⁴யி வா பத³ம் வ்யாக்²யேயம் ப⁴வதி । இஹ து விரோத⁴ஶப்³த³ஸ்ய நிமித்தபூ⁴தஜாதித்³வயாபா⁴வாத் ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²த்வாச்ச வ்யாக்²யேயத்வாபா⁴வே(அ)பி விரோத⁴ஶப்³த³ஸ்ய மத்⁴யமஜாதிநிமித்தத்வாத் தத்³வ்யாக்²யாவாந்தரஜாதித்³வயலக்ஷணவ்யக்தித்³வயலக்ஷணஸம்ப⁴வாத் அத்ரேத்³ருக்³வ்யக்திர்விவக்ஷிதேதி நிர்ணேதும் ப்ருச்ச²தி -
கோ(அ)யம் விரோத⁴ இதி ।
இதரேதரபா⁴வாநுபபத்திரித்யுத்தரபதா³ர்த²ம் ப்ரதி யஸ்ய விரோத⁴ஸ்ய ஹேதுத்வம் ஸம்ப⁴வதி ஸோ(அ)த்ர விரோத⁴ஶப்³தா³ர்த²ம் இதி ஜ்ஞாதும் ஶக்யதே கிமத்ர ப்ருச்ச்²யதே இத்யாஶங்க்யோத்தரபத³ஸ்யாப்யர்தோ² ந நிர்ணீத இதி க்ருத்வாஸௌ விவேக்தவ்ய இத்யாஹ –
கீத்³ருஶோ வேதி ।
இதரஸ்மிந் இதரஸ்ய பா⁴வாநுபபத்திரிதி தாதா³த்ம்யாபா⁴வ உச்யதே, இதரஸ்ய இதரபா⁴வாநுபபத்திரித்யைக்யாபா⁴வ உச்யதே । இதரஸ்மிந் ஸதீதரபா⁴வாநுபபத்திரிதி ஸஹாவஸ்தா²நாபா⁴வ உச்யத இதி ஸந்தி³க்³த⁴ இத்யர்த²: । தாதா³த்ம்யாயோக்³யத்வம் வா ஸஹாவஸ்தா²நாயோக்³யத்வமைக்யாயோக்³யத்வம் வா விரோதோ⁴(அ)ஸ்து । ஸர்வதா²(அ)பி விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வத்வேந ஸாத்⁴யாத்⁴யாஸமித்²யாத்வம் ஸித்³த்⁴யதி । அதோ ந ப்ரஷ்டவ்யமஸ்தீத்யாஶங்க்ய யதா² இதரேதராயோக்³யதாயா விரோத⁴ஶப்³தா³ர்த²த்வே தம:ப்ரகாஶத்³ருஷ்டாந்தக³தவிரோதே⁴ந ஸாம்யம் ப⁴வதி ததே²தரேதரபா⁴வாநுபபத்திபத³ம் நிர்ணேதவ்யமிதி மத்வாஹ –
யஸ்யாநுபபத்தேரிதி ।
யஸ்ய இதரேதரபா⁴வஸ்யாநுபபத்தேரித்யர்த²: । ஸஹாநவஸ்தா²நலக்ஷணோ விரோத⁴ இத்யத்ர ஸஹாநவஸ்தா²நம் லக்ஷணம் க³மகம் யஸ்ய ஸஹாவஸ்தா²நாயோக்³யத்வஸ்ய தத் ஸஹாநவஸ்தா²நலக்ஷணமிதி யோஜநா ।
தத இதி ।
ஸஹாவஸ்தா²நாயோக்³யத்வலக்ஷணாத் காரணாதி³த்யர்த²: ।
ப⁴வது ஸஹாவஸ்தா²நாநுபபத்திரிதி தத்ராஹ –
தத³ஸதி³தி ।
பா⁴ஷ்யே விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வத்வாத³த்⁴யாஸோ மித்²யேத்யம்ஶேநாத்மாநாத்மாநாவத்⁴யாஸஹீநௌ க்வாப்யபே⁴தா³ அபே⁴த³யோக்³யத்³வாதி³தியோக்³யத்வாத் தம:ப்ரகாஶவதி³தி அநுமிதே அஸித்³தி⁴ஶங்காநிராஸாயாயோக்³யதாகார்யதயா தத்³க³மகாபே⁴தா³பா⁴வமிதரேதரபா⁴வாநுபபத்திரிதி பதே³நாஹ பா⁴ஷ்யகார: । தத்ஸாதூ⁴க்தமிதி த்³யோதயதி । தத: ப்ரகாஶஸ்யாபா⁴வ இத்யயோக்³யதாயா: காரணத்வகத²நேந இதரேதரபா⁴வாநுபபத்தேரத்⁴யாஸோ மித்²யேத்யநேநாத்மாநாத்மாநாவத்⁴யாஸஹீநௌ க்வாப்யபே⁴த³ஹீநத்வாத் தம:ப்ரகாஶவதி³த்யநுமிதே அபே⁴தா³யோக்³யத்வம் ப்ரயோஜகமிதி ஶங்காயாம் தந்நிராஸாய அபே⁴தா³யோக்³யத்வம் ஸாத⁴நவ்யாபகத்வாத் அநுபாதி⁴ரித்யபி⁴ப்ரேத்ய விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வயோரிதி பத³ம் வத³தி பா⁴ஷ்யகார: । தத³பி ஸாதூ⁴க்தமிதி த்³யோதயதி । ஸஹாவஸ்தா²நாயோக்³யதாயாக³ம்யத்வகத²நேந த்³ரஷ்டவ்யம் । ரூபத³ர்ஶநாஸ்பாஷ்ட்யம் ஸ்வரூபமதோ ரூபத³ர்ஶநாஸ்பாஷ்ட்யேந தமஸோ(அ)நுவ்ருத்திர்வக்தும் ந ஶக்யத இத்யாஶங்க்ய ததா² ஸதி ஸர்வத்ராப்யஸ்பாஷ்ட்யம் ஸ்யாந்ந ததா² த்³ருஶ்யத இத்யாஹ -
இதரத்ர ச ஸ்பஷ்டமிதி ।
ஸஹாவஸ்தா²நாஸஹாவஸ்தா²நயோக்³யத்வாதி³தியோக்³யத்வாத் தம:ப்ரகாஶயோர்த்³ருஷ்டாந்தத்வம் மா பூ⁴த் , தம:ப்ரகாஶஶப்³தா³ப்⁴யாம் தமோலேஶபூ⁴தசா²யாம் ப்ரகாஶைகதே³ஶாத் பதோ² இதி ததோ²பலக்ஷ்ய தயோ: ஸஹாவஸ்தா²நாயோக்³யத்வாத் த்³ருஷ்டாந்தத்வமுச்யதே பா⁴ஷ்யகாரேணேத்யாஶங்க்ய தத்ராபித - வபி இதி ஸஹாவஸ்தா²நயோக்³யத்வமஸ்தீத்யாஹ -
ததா² சா²யாயாமபீதி ।
சா²யாயாமௌஷ்ண்யமுபலப்⁴யமாநம் ஸ்வத⁴ர்மித்வேந ஆதபஸ்யாபி தத்ராவஸ்தா²நம் ஸூசயதி இதி, ஏதாவது³க்தௌ சா²யாயா ஔஷ்ண்யம் ஸ்வரூபமத ஔஷ்ண்யஸத்³பா⁴வேநாதபஸத்³பா⁴வகல்பநா ந யுக்தேத்யாஶங்க்ய ததா² ஸதி மத்⁴யாஹ்நே(அ)பராஹ்ணே சா²யாநுக³தௌஅநுக³தைஷ்ண்ய இதிஷ்ண்யஸ்யைகரூப்யம் ஸ்யாந்ந ததா² த்³ருஶ்யதே இத்யாஹ –
தாரதம்யேநேதி ।
தர்ஹி தம:ப்ரகாஶஶப்³தா³ப்⁴யாம் சா²யாதபாவுபலக்ஷ்ய பஶ்சாச்சா²யாநுக³தஶைத்யமாதபாநுக³தௌஷ்ண்யம் ச லக்ஷிதலக்ஷணயோபாதா³ய தயோ: ஸஹாவஸ்தா²நாயோக்³யத்வாத் த்³ருஷ்டாந்தத்வமுச்யதே பா⁴ஷ்யகாரேணேத்யாஶங்க்ய தயோரபி ஸஹாவஸ்தா²நயோக்³யத்வமஸ்தீத்யாஹ -
ஏதேந ஶீதோஷ்ணயோரபீதி ।
பக்ஷாந்தரம் நிராக்ருத்ய ஸ்வாபி⁴மதபக்ஷாந்தரமுபாத³த்தே ஸித்³தா⁴ந்தீ
உச்யதே பரஸ்பரேத்யாதி³நா ।
ஸர்வஸாதா⁴ரணத்வாத் ப்ரமேயத்வஶப்³த³வாச்யத்வவத் பரஸ்பராத்மத்வாயோக்³யத்வஸ்ய விரோத⁴த்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஶங்க்ய ஜாதிவ்யக்த்யாதௌ³ வ்ருத்த்யபா⁴வமிதரேதரபா⁴வாயோக்³யத்வஸ்ய த³ர்ஶயதி -
ந ஜாதிவ்யக்த்யோரிதி ।
பரமார்த²த: ।
பரமார்த²ஸ்த²ல இத்யர்த²: ।
தேநேதி -
பரஸ்பராத்மத்வாயோக்³யத்வஹேதுநேத்யர்த²: ।
இதரஸ்மிந் ஸதி இதரபா⁴வாநுபபத்திரிதி । ஸஹாவஸ்தா²நாபா⁴வ உச்யத இதி ஶங்காம் வ்யாவர்த்ய ஐக்யதாதா³த்ம்யயோரபா⁴வோ(அ)ர்த² இத்யாஹ –
இதரேதரஸம்பே⁴தா³த்மகத்வஸ்யேதி ।
ப்⁴ரமஸ்த²லே ஐக்யதாதா³த்ம்யாபா⁴வோ(அ)த்⁴யாஸாபா⁴வபா⁴வே ஹேதுக இதிஹேதுக இதி மத்வா ஸோ(அ)த்⁴யாஸாத்⁴யாஸபா⁴வ இதிபா⁴வ ஏவ ஹேதுரிதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ப்ரமாணஸ்த²லே ஐக்யதாதா³த்ம்யயோரபா⁴வோ(அ)த்⁴யாஸத்⁴யாஸபா⁴வே இதிபா⁴வே ஹேதுத்வேந மயோக்த இதி ஸ்பஷ்டீகுர்வந் ப்ரமாணஸ்த²லே(அ)பி த்³வயோரைக்யபா⁴வ: ஸ்பஷ்ட இதி க்ருத்வா அம்ஶாம்ஶிபா⁴வேந தாதா³த்ம்யாபா⁴வமுபபாத³யதி -
ஸ்வதஸ்தாவதி³த்யாதி³நா ।
அஸ்யாயமர்த²:, ப்ரபஞ்சஸ்த²லே தாதா³த்ம்யம் ஸம்ப⁴வதி தத்ர சிஜ்ஜட³யோருப⁴யோர்த்³ரவ்யத்வாதே³வ ஜாதிவ்யக்தி கு³ணகு³ணிபா⁴வாஸம்ப⁴வாச்சைதந்யஸ்யாநாதி³த்வாத³பரிணாமித்வாச்ச கார்யகாரணத்வாஸம்ப⁴வாதே³வ கார்யகாரணபா⁴வாஸம்ப⁴வாத் , சைதந்யஸ்யாஸங்க³த்வாதே³வ விஶிஷ்டஸ்வரூபத்வாஸம்ப⁴வாதே³பி⁴ராகாரைஸ்தாதா³த்ம்யாஸம்ப⁴வ: ப்ரஸித்³த⁴ இத்யங்கீ³க்ருத்ய ப்ரமாணஸ்த²லே அம்ஶாம்ஶிபா⁴வேந அதாதா³த்ம்யம் த³ர்ஶயதீதி । ஸ்வத: ஸ்வாபா⁴விக இத்யர்த²: ।
ஆக³ந்துகத்வே(அ)பி க்ஷீரஸ்ய த³தி⁴பா⁴வவத் ந நிர்ஹேதுகோ யுஷ்மத³ம்ஶ இத்யாஹ –
அபரிணாமித்வாதி³தி ।
சந்த³நஸ்ய ஜலஸம்ஸர்கா³த் தௌ³ர்க³ந்த்⁴யவத்³தே⁴துதோ(அ)பி ந யுஷ்மத³ம்ஶ இத்யாஹ –
நிரஞ்ஜநத்வாதி³தி ।
அஸங்க³த்வாதி³த்யர்த²: ।
ந பரத: ।
நாக³ந்துக இத்யர்த²: ।
விஷயஸ்யாபீதி ।
அநாத்மநோ(அ)பீத்யர்த²: ।
ஸமத்வாத் ।
ஆத்மநா சேதநத்வேந ஸமத்வாதி³த்யர்த²: ।
விஷயத்வஹாநே:
- ப்ரத்யக்ஷகோ³சரகோ³சத்வ இதித்வஹாநேரித்யர்த²: । ।
ந பரதஶ்சிதேரிதி ।
அநாத்மாநம் ப்ரத்யாக³ந்துகாம்ஶத்வே ஜட³த்வம் ஸ்யாத் , சித்வாதே³வ நாம்ஶ இத்யர்த²: ।
கஷாயத்³ரவ்யக³தலோஹித்யம் யதா² பட: ஸ்வீகரோதி ததா² ஆத்மக³தமேவ சைதந்யசைதந்யமாநாத்மேதிமநாத்மா ஸ்வாங்க³த்வேந ஸ்வீகுர்யாதி³தி தத்ராஹ –
சிதேரப்ரதிஸங்க்ரமத்வாதி³தி ।
ஸர்வக³தநிரவயவஸ்யாத்மந: ஸங்க்ரமாயோகா³தி³தி பா⁴வ: ।
ஏவம் ஸ்தி²த இதி ।
ஆத்மாநாத்மநோரபே⁴தா³பா⁴வே ஸதீத்யர்த²: ।
இதிஶப்³த³ஸ்ய பரிஸமாப்தித்³யோதகத்வம் வ்யாவர்தயதி -
இதிஶப்³தோ³ ஹேத்வர்த² இதி ।
இதரேதர பா⁴வாநுபபத்தேரத்⁴யாஸாபா⁴வம் ப்ரதி ஸத்தாஹேதுத்வம் த³ர்ஶயதி ।
யஸ்மாதே³வமிதி ।
அஸ்மத்ப்ரத்யயே யோ(அ)நித³மம்ஶமம்ஶத்யத்ரேதி இதி ।
அஸ்மத்ப்ரத்யயே அஹமிதி ப்ரதீயமாநே அஹம்ப்ரத்யயவிஷய இத்யர்த²: ।
அஹம்ப்ரத்யயவிஷய இத்யுக்தே அஹங்காரசேதநௌ ப்ரதீயேதே । தத்ராஹங்காரம் வ்யாவர்தயதி -
அநித³மம்ஶ இதி ।
ஏவமுக்தே ப்ராபா⁴கராபி⁴மதாத்மநோ(அ)பி கர்மத்வாபா⁴வாதே³வ அநித³மம்ஶத்வமஸ்தீதி தம் வ்யாவர்தயதி -
சிதி³தி ।
ஏதாவது³க்தௌ ஆஶ்ரயபூ⁴தஜட³ஸஹத்வம் ப்ரதீயதே தத்³வ்யாவர்தயதி -
ஏகரஸ இதி ।
சிதே³கரஸத்வே(அ)பி ஸாங்க்²யாபி⁴மதாத்மநோ(அ)நுமேயத்வமஸ்தீதி தத்³வ்யாவர்தயதி -
அநித³மம்ஶ இதி ।
வ்யாக்²யேயபத³த்ரயக³தஸப்தம்யா: அர்த²மாஹ –
தஸ்மிந்நிதி ।
அஹங்காராதி³ஶரீராந்தஸ்ய அஹமிதி ப்ரதீயமாநத்வாத் கத²ம் யுஷ்மத்வமித்யாஶங்க்ய ப்ரயோக்தாரம் ப்ரதீத³மிதி க்³ராஹ்யத்வம் ஸ்வரூபேண அஹமிதி க்³ராஹ்யத்வமபரோக்ஷத்வம் ச யஸ்ய ப⁴வதி தஸ்ய யுஷ்மத்வம் ஸ்யாத் । தல்லக்ஷணம் தே³ஹாதே³ரப்யஸ்தீத்யாஹ -
தத்³ப³லேதி ।
தஸ்யாத்மசைதந்யஸ்ய ப³லேந ப்ரதிபி³ம்பே³ந நிர்பா⁴ஸ்யத்வாத³பரோக்ஷதயா வேத்³யத்வாத் ப்ரயோக்துர்பா⁴ஷ்யகாராக்²யாத்மந: விவேகாவஸ்தா²யாமாஹமிதிமஹமிதி க்³ராஹ்யத்வாச்ச லக்ஷணதோ யுஷ்மத³ர்த²த்வம் தே³ஹாதே³ரித்யர்த²: ।
மநுஷ்யாபி⁴மாநஸ்ய ।
மநுஷ்யாத்³யபி⁴மாநஸ்ய அபி⁴மந்யமாநஸ்ய தே³ஹாதே³ரித்யர்த²: ।
அத்⁴யாஸஶப்³த³ஸ்ய அதி⁴ஹாஸ இதி ஆஸ: அத்⁴யாஸ: இதி நிர்வசநேந ப்ராப்தாதா⁴ராதே⁴யபா⁴வாபி⁴தா⁴யித்வம் வ்யாவர்த்யாபி⁴மதமர்த²மாஹ -
ஸம்பே⁴த³ இவாவபா⁴ஸ இதி ।
இவஶப்³த³ ஆபா⁴ஸார்த²: ।
அஹமித்யபி⁴மந்யமாநஸ்யேத்யுக்த்யா அத்⁴யஸ்தத்வமுக்தம் । புநரப்யபி⁴மந்யமாநஸ்ய ஸம்பே⁴த³ இவேதி சாத்⁴யஸ்தத்வமுக்தம் । அதோ(அ)த்⁴யஸ்தஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வமஸங்க³தமித்யாஶங்க்ய தத்³விதா⁴பி⁴மாந ஏவ ஸம்பே⁴த³ இவாவபா⁴ஸஸ்யாத்⁴யாஸ இத்யாஹ -
ஸ ஏவேதி ।
விஷயாத்⁴யாஸ இதி -
த⁴ர்ம்யத்⁴யாஸ இத்யர்த²: ।
விநா விஷயாத்⁴யாஸேநேதி ।
ஶ்ரோத்ரமஹம் சக்ஷுரஹமிதி ஶ்ரோத்ராதி³த⁴ர்ம்யத்⁴யாஸேநேத்யர்த²: ।
அகர்மதயா ஸித்³த⁴ம் ப்ராபா⁴கராபி⁴மதஜட³ரூபாத்மாக்²யவிஷயிணம் வ்யாவர்தயதி -
சைதந்யஸ்ய தத்³த⁴ர்மாணாம் சேத்யர்த² இதி ।
நநு விஷயிண இத்யத்ர விஷயீத்யுக்தே ப்ராபா⁴கராபி⁴மதஜட³ரூபவிஷயிணம் ப்ராப்தம் வ்யாவர்தயதி -
சைதந்யேதி ।
பரிணாமிப்³ரஹ்மவாதி³நாங்கீ³க்ருதசிஜ்ஜடா³த்மத்வம் வ்யாவர்தயதி -
ஏகரஸஸ்யேதி ।
நித்யத்வமிதி
ஸத்யத்வமித்யர்த²: । ।
ப்ருத²கி³வேதி ।
அந்த:கரணவ்ருத்த்யுபாதி⁴நிமித்ததயா நாநேவாவபா⁴ஸந்த இத்யர்த²: ।
அத்⁴யாஸஶப்³த³ஸ்ய பூர்வமேவார்தோ²(அ)பி⁴ஹித: । கிமிதா³நீமர்தோ²க்திரித்யாஶங்க்ய மித்²யாஜ்ஞாநநிமித்த இத்யத்ர மித்²யாஶப்³த³ஸ்யாநிர்வசநீயத்வநிஶ்சயாத³த்ராபி மித்²யாஶப்³தே³ந அநிர்வசநீயத்வஸ்யாபி⁴தா⁴நாத³த்⁴யாஸ இதி ச தஸ்யைவாபி⁴தா⁴நாத் அத்⁴யாஸோ மித்²யேதி புநருக்திஸ்ஸ்யாத் । அத:அதா: இதி புநருக்ததயா அத்⁴யாஸஶப்³த³ஸ்ய ஸ்வார்த²ப்ரச்யுதௌ ப்ராப்தாயாம் பூர்வோக்த ஏவார்த² இத்யாஹ -
அத்⁴யாஸோ நாமேதி ।
அத்⁴யாஸோ ப⁴விதும் யுக்தம் , மித்²யாத்வாதி³த்யந்வயம் வ்யாவர்த்ய அத்⁴யாஸோ மித்²யேத்யந்வயமாஹ -
ஸ மித்²யேதி ப⁴விதும் யுக்தமிதி ।
தம் ததா² ஸோ(அ)த்⁴யாஸ இதி விதி⁴: ப்ராப்த இத்யாஶங்க்ய மித்²யாஶப்³த³ஸ்ய அர்தா²ந்தரமஸ்தீத்யாஹ -
மித்²யாஶப்³தோ³ த்³வ்யர்த² இதி ।
அத்⁴யாஅத்⁴யாமுத்³தி³ஶ்ய இதிஸமுத்³தி³ஶ்ய மித்²யாத்வம் விதே⁴யமிதி த³ர்ஶயிதும்தே³ஶயிதுமிதி பூர்வம் மித்²யாஶப்³த³ஸ்யோபாதா³நம் க்ருதம் । இதா³நீம் ப⁴விதும்ஶப்³த³ஸ்ய அந்வயம் வக்தும் மித்²யாஶப்³த³மாத³த்தே -
மித்²யேதி ।
ப⁴விதும் யுக்தமிதி ।
மித்²யேதி க்ருத்வா அத்⁴யாஸோ ப⁴விதும் யுக்தமிதி வ்யாஹதோக்திம் வ்யாவர்தயதி -
அபா⁴வ ஏவேதி ।
அத்⁴யாஸோ மித்²யேதி ப⁴விதும் யுக்தமிதி பா⁴ஷ்யேணாத்⁴யாஸாபஹ்நவ: க்ரியதே, கிம் வா அத்⁴யாஸஸத்³பா⁴வமங்கீ³க்ருத்ய தஸ்ய லோகஸித்³த⁴காதா³சித்கஶுக்திரஜதாத்³யத்⁴யாஸே த்³ருஷ்டஸாத்³ருஶ்யாதி³காரணாபா⁴வாத³ஸம்ப⁴வ உச்யத இதி விகல்ப்ய காரணாபா⁴வாத³ஸம்ப⁴வம் ப்ராப்தமங்கீ³கரோதி -
யத்³யப்யேவமிதி ।
தர்ஹி அஸம்ப⁴வ ஏவ ஸ்யாதி³தி ஆஶங்க்ய ஆத்மநி அஹங்காராத்³யத்⁴யாஸஸ்ய ப்ரவாஹரூபேணாநாதி³த்வாத் இத³ம் ப்ரத²மரஜதாத்³யத்⁴யாஸகாரணாபா⁴வேநாஸம்ப⁴வோ நாஸ்தி । ப்ரவாஹரூபேணோத்பத்³யமாநமத்⁴யவர்திஜ்வாலாயாம் ப்ரத²மஜ்வாலாகாரணாபா⁴வேந அஸம்ப⁴வாபா⁴வவதி³த்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ததா²பி நைஸர்கி³க இதி ।
நைஸர்கி³க இத்யநபநோத்³யத்வமுச்யத இதி ஶங்காம் நிரஸ்ய அநாதி³த்வம் தஸ்யார்த² இத்யாஹ -
ப்ரத்யக³நுப³ந்தீ⁴தி ।
ஆத்மா தாவத³நாதி³:, தஸ்மிந் கார்யரூபேண ஸம்ஸ்காரரூபேண வா அத்⁴யாஸஸ்ய ப்ரவாஹவ்யபி⁴சாராபா⁴வாத³த்⁴யாஸோ(அ)நாதி³ரித்யர்த²: ।
ப்ரத்யக்ஸம்ப³ந்தீ⁴த்யுக்தே ப்ராபா⁴கராபி⁴மதப்ரத்யக்³ரூபேண ச ஸம்ப³ந்த⁴ம் ப்ராப்தம் வ்யாவர்தயதி -
சைதந்யேதி ।
சைதந்யமத்⁴யாஸஸாக்ஷித்வேந அந்யதா²ஸித்³த⁴ம் ந த்வத்⁴யாஸஸம்ப³ந்தி⁴த்வேநாதி⁴ஷ்டா²நமிதி தத³பநுத³தி -
ஸத்தேதி ।
ஸத்தாயா ஜட³விஶிஷ்டத்வாந்நாத்⁴யாஸம் ப்ரத்யதி⁴ஷ்டா²நத்வமிதி ஶங்காவ்யாவ்ருத்த்யர்த²ம் ஜடா³த்³விப⁴ஜதே -
மாத்ரேதி ।
ஸத்தாமநுஸ்ருத்யாத்யந்ததிரோதா⁴நமக்ருத்வா ப³த்⁴நாதி । சிதா³நந்தா³ச்சா²த³கத்வேந சிதா³நந்தா³வாச்சா²த³கத்வேந இதி ப³த்⁴நாதீத்யாஹ -
அநுப³ந்தீ⁴தி ।
அத்⁴யாஸாபஹ்நவபரம் பா⁴ஷ்யமிதி பக்ஷே(அ)பி அபஹ்நவோ ந ஶக்ய இத்யாஹ -
அயமிதி ।
ப்ரத்யக்ஷம் இத்யர்த²: ।
ப்ரமேயாபஹ்நவம் குர்வதா மயா ப்ரமாணஸ்யாபஹ்நவ: க்ரியத ஏவ இத்யாஶங்க்ய விலக்ஷணாகாரவத்தயா விலக்ஷணஶப்³தோ³ல்லிகி²தத்வேந ச ப்ரமாணம் ப்ரஸித்³த⁴மித்யாஹ -
அஹமித³ம் மமேத³மிதி ।
அத்⁴யாஸ ஆக்ஷிப்த:, லோகவ்யவஹாரஸ்ஸமாதீ⁴யத இதி அஸங்க³தோக்தி: ப்ராப்தேதி, நேத்யாஹ -
யுஷ்மத³ஸ்மதோ³ரிதரேதராத்⁴யாஸாத்மகோ லோகவ்யவஹார இதி ।
தேநேத்யாதே³ரயமர்த²:, காதா³சித்கஶுக்திரஜதாதௌ³ ஸித்³த⁴காரணாபா⁴வேநாநாத்³யத்⁴யாஸோ நோபாலம்ப⁴மர்ஹதி । ஆக³ந்துகக⁴டாதி³காரணாபா⁴வேந அநாத்³யாத்மந உபலம்பா⁴பா⁴வவதி³தி ।
லோகத இதி கர்மவ்யுத்பத்த்யா தே³ஹாதி³ரூபார்தா²த்⁴யாஸே லோகஶப்³தோ³ வர்தத இத்யாஹ -
லோக இதி ।
மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதீதி ।
வ்யவஹாரஶப்³த³ஸ்ய பா⁴வவ்யுத்பத்த்யா(அ)ஜ்ஞாநஸாத்⁴யாஸவாசித்வம் த³ர்ஶயதி -
வ்யவஹரணம் வ்யவஹார இதி ।
லோகஶ்சாஸௌ வ்யவஹாரஶ்ச இதி லோகவ்யவஹார இதி கர்மதா⁴ரயம் வ்யாவர்த்ய லோகவிஷயோ வ்யவஹாரோ லோகவ்யவஹார இத்யாஹ -
லோக இதீதி ।
வ்யவஹாரஶப்³த³ஸ்ய அபி⁴ஜ்ஞாபி⁴வத³நோபாதா³நார்த²க்ரியாபி⁴தா⁴யித்வாத் கத²ம் ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸவாசித்வமித்யாஶங்க்ய இஹாபி⁴ஜ்ஞாபி⁴வத³நாக்²யஶப்³தோ³ல்லிகி²தஜ்ஞாநமாத்ராபி⁴தா⁴யித்வாத் ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸவாசித்வம் யுக்தமித்யாஹ -
மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி அபி⁴மாந இத்யர்த² இதி ।
அஹமிதி ப்ரதிபா⁴ஸஸ்யாத்⁴யாஸத்வே த்³வ்யாகாரதயா அவபா⁴ஸேத । த்³வ்யாகாரத்வாபா⁴வாந்நாத்⁴யாஸத்வமித்யாஶங்காவ்யாவர்தகத்வேந இதரேதராவிவேகேநேதி பத³முபாதே³யம் । பி⁴ந்நபதா³ர்த²ப்ரதீதாவிதரேதராவிவேக: குத இத்யாகாங்க்ஷாயாம் ஸத்யாந்ருதே மிது²நீக்ருத்யேதி பத³முபாதே³யம் । ததா³காங்க்ஷாக்ரமமநாத்³ருத்யோபாத³த்தே -
ஸத்யாந்ருதே மிது²நீக்ருத்யேதி ।
ஸ்வரூபேண ஸத்யே ஸம்ஸர்க³விஶிஷ்டதயா அந்ருதே ச யதா² வ்யவஹார:யதா²ச்ஹரத: இதி ததா² மிது²நீக்ருத்யேதி வா, ஸத்யமஸத்யம் ச மிது²நீக்ருத்ய இதி வா நிர்வாஹ இதி ஸந்தே³ஹே ஸத்யமஸத்யம் சேதி நிர்வாஹ இத்யாஹ -
ஸத்யமிதி ।
பத³ச்சே²தே³ந ।
ஸத்யமிதி ஸத்யவாக்யமுச்யத இதி ஶங்காமபநுத³தி -
அநித³மிதி ।
ப்ராபா⁴கராபி⁴மதாத்மாநம் வ்யாவர்தயதி -
சைதந்யமிதி ।
தாவத்யுக்தே ஸாங்க்²யாபி⁴மதாநுமேயாத்மந: ப்ராப்திம் வ்யுத³ஸ்யதி -
அநித³மிதி ।
அந்ருதமித்யுக்தே அந்ருதவாக்யப்ராப்திம் வ்யுத³ஸ்யதி -
யுஷ்மத³ர்த²ம் இதி ।
அத்⁴யஸ்தஸ்வரூபத்வாதி³த்யுக்தே ஆத்மநோ(அ)ப்யந்ருதத்வம் ப்ராப்தம் வ்யுத³ஸ்யதி -
ஸ்வரூபதோ(அ)பீதி ।
ஸம்ஸர்க³ஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வாத்ஸம்ஸர்க³விஶிஷ்டரூபேணாத்மநோ(அ)த்⁴யஸ்தத்வம், ந து ஸ்வரூபேண । ஜட³ஸ்ய து ஸ்வரூபேண ஸம்ஸ்ருஷ்டரூபேண சாத்⁴யஸ்தத்வாத³ந்ருதத்வமிதி பா⁴வ: ।
க்த்வாப்ரத்யயாதே³வ பே⁴த³பௌர்வாபர்யப்ரதீதேரத்⁴யாஸமிது²நீகரணலோகவ்யவஹாரஶப்³தா³நாம்வ்யவஹாரலோகார்த²த்வமிதி ஏகார்த²த்வமயுக்தமிதி தத்ராஹ -
அத்⁴யஸ்ய மிது²நீக்ருத்யேதி ।
க்ரியாந்தராநுபாதா³நாதி³த்யுக்தே லோகவ்யவஹார இதி வ்யவஹாரலக்ஷண க்ரியாந்தரோபாதா³நமஸ்தீத்யாஶங்க்ய பு⁴க்த்த்வா வ்ரஜதீதிவத் ஸமாநகர்த்ருகக்ரியாந்தராநுபாதா³நாதி³த்யாஹ -
`பு⁴க்த்த்வா வ்ரஜதீதிவத்³’ இதி ।
`லோகவ்யவஹார’ இத்யுக்தே ஸ கிம் ப⁴வதீதி ஸாகாங்க்ஷத்வாத் வ்யவஹாரஸ்ய ஸமாநகர்த்ருகக்ரியாந்தரலாபா⁴ய ‘அநேந க்ரியத’ இத்யத்⁴யாஹர்தவ்யமித்யாஶங்க்ய ‘நைஸர்கி³கபதே³நாகாங்க்ஷாபூரணம்’ நாத்⁴யாஹர்தவ்யமித்யாஹ -
அத்⁴யஸ்ய நைஸர்கி³கோ(அ)யமிதி ।
தாவந்மாத்ரோபஸம்ஹாராதி³தி ।
ஸ்வரூபகத²நமாத்ரேணோபஸம்ஹாராதி³த்யர்த²: ।
வ்யபதே³ஶமாத்ரமிதி ।
அத்⁴யாஸஸ்ய ஸ்வக³தவிஶேஷஅத்ர ரிக்தம் த்³ருஶ்யதேபே⁴தா³த் பே⁴த³ம் விஶிஷ்டேஷு க்ரமவர்திப்ரதிபத்தித: பௌர்வாபர்யம் சாபேக்ஷ்ய சைதந்யம் புருஷஸ்ய இதி ஷஷ்டீ²வது³பசாரமாத்ராத் , க்த்வா ப்ரத்யய இத்யர்த²: ।
பூர்வம் ஸ்வரூபதோ(அ)ப்யத்⁴யஸ்தஸ்வரூபத்வாதி³த்யுக்தம் ஸ்வக்³ரந்தே² । தத்ராத்⁴யஸ்தஸ்வரூபத்வம் குதோ(அ)வக³ம்யத இத்யாகாங்க்ஷாயாம் தந்நிவ்ருத்தயே மித்²யாஜ்ஞாநோபாதா³நத்வேந மித்²யாத்வம் பா⁴ஷ்யகாரைருக்தமிதி பரிஜிஹீர்ஷுருபாத³த்தே -
மித்²யாஜ்ஞாநநிமித்த இதி ।
மித்²யாரூபஜ்ஞாநநிமித்த இத்யுக்தே மித்²யாஜ்ஞாநாத் ஸம்ஸ்கார:, ததோ மித்²யாஜ்ஞாநமிதி நைஸர்கி³கபதே³நோக்தத்வாத் தேந பௌநருக்த்யமாஶங்க்ய மித்²யாரூபஜ்ஞாநநிமித்த இதி பத³ச்சே²தோ³ ந ப⁴வதி । கிந்து மித்²யாரூபாஜ்ஞாநநிமித்த இதீமமர்த²ம் ஸமாஸோக்த்யா வ்யக்தீகரோதி -
மித்²யா சேதி ।
மித்²யாஶப்³த³ஸ்ய அபஹ்நவவாசித்வேந பூர்வத்ர நிர்ணீதத்வாத் அஸத்³ரூபாஜ்ஞாநம் காரணமித்யாபததீதி, நேத்யாஹ -
மித்²யேதீதி ।
அஜ்ஞாநம் நாம ஜ்ஞாநாபா⁴வ:, தத்ர மித்²யாஜ்ஞாநமித்யுக்தே ஜ்ஞாநாபா⁴வோ பா⁴வவிலக்ஷணோ(அ)நிர்வசநீய இத்யுக்தம் ஸ்யாத் , தத³பாகரோதி -
அஜ்ஞாநமித்யாதி³நா ।
தத்ராஜ்ஞாநமிதி ஜட³முச்யத இத்யுக்தே ஸாங்க்²யாபி⁴மதஸ்வதந்த்ரஜட³ஸ்யாஜ்ஞாநத்வம் ப்ராப்தம் வ்யுத³ஸ்யதி -
ஶக்திரிதி ।
பரிணாமப்³ரஹ்மவாதி³நா அங்கீ³க்ருதஸத்யஶக்திம் வ்யாவர்தயதி -
அவித்³யேதி ।
அவித்³யேத்யுக்தே ஶூந்யவாத்³யபி⁴மதார்தா²த்பஞ்சமாகாராவித்³யாம் ப்ராப்தாம் வ்யுத³ஸ்யதி -
ஶக்திரிதி ।
பூர்ணபா⁴வரூபேத்யர்த²: ।
தர்ஹி ஏவம்பூ⁴தஸ்யாஜ்ஞாநஶப்³த³வாச்யத்வம் குத இதி, ஜ்ஞாநவிரோதி⁴த்வாதி³த்யாஹ -
ஜ்ஞாநபர்யுதா³ஸேநேதி ।
ஸத³ஸத³நிர்வசநீயேஷ்வேகைகஸ்மிந்நர்த²ம் க்³ருஹீத்வா தேப்⁴யோ வ்யதிரிக்தமர்த²ம் க்³ருஹீத்வா வர்தத இத்யர்த²: । பஞ்சமாகாராவித்³யா ஶூந்யவாத்³யபி⁴மதா காசித்³வித்³யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
அத்⁴யாஸஸ்ய காரணாத்மநா நைஸர்கி³கத்வம் , கார்யவ்யக்திரூபேணகார்யவ்யக்திரூபே இதி நைமித்திகத்வமுக்தம் । அஜ்ஞாநஅஜ்ஞாநம் நைமித்திகேதிநிமித்தககார்யவ்யக்திரூபேணைவ நைஸர்கி³கத்வமுக்தம் மத்வா சோத³யதி -
கத²ம் புநரிதி ।
அத்⁴யாஸஸ்ய காரணாத்மநா நைஸர்கி³கத்வமுக்தம் காரணத்வயோக்³யபா⁴வரூபாஜ்ஞாநஸித்³தௌ⁴ ஸித்³த்⁴யதீதி மத்வா ஆத்மநி பா⁴வரூபமஜ்ஞாநம் ஸாத⁴யதி -
அவஶ்யமித்யாதி³நா ।
அத்ர ஶக்திஶப்³தே³ந பா⁴வத்வம் விவக்ஷதி ।
அவித்³யாஶக்திரித்யப்⁴யுபக³ந்தவ்யா,
பா⁴வரூபேத்யப்⁴யுபக³ந்தவ்யேத்யர்த²: ।
பா⁴வரூபத்வே அநுமாநமஸ்தீதி மத்வாஹ -
அவஶ்யமிதி ।
ப்ரத்யக்ஷமஸ்தீத்யாஹ -
ஏஷேதி ।
பா³ஹ்யாத்⁴யாத்மிகேஷு வஸ்துஷ்விதி ।
ஆத்⁴யாத்மிகாந்த:கரணதே³ஹாத்³யாஶ்ரயத்வேந பா³ஹ்யக⁴டாதி³விஷயத்வேந ச ப்ரதீயமாநேத்யர்த²: ।
நிரூப்யமாணே தே³ஹக⁴டாத்³யவச்சி²ந்நஸத்வமாஶ்ரயவிஷயாவித்யாஹ -
தத்ஸ்வரூபேத்யாதி³நா ।
தத்ஸ்வரூபாநுப³ந்தி⁴நீத்யுக்தே அஜ்ஞாநகார்யக⁴டதே³ஹாதீ³நாமஜ்ஞாநம் ஸ்வரூபம் । அதோ(அ)ஜ்ஞாநாநுப³ந்த்⁴யஜ்ஞாநமித்யுக்தம் ஸ்யாத் , தத³பாகரோதி -
ஸத்தேதி ।
ஜட³விஶிஷ்டஸத்தாம் வ்யாவர்தயதி -
மாத்ரேதி ।
ப்ரமாணஜ்ஞாநம் கஸ்யசித்³பா⁴வஸ்ய நிவர்தகம் , அப்ரகாஶிதார்த²ப்ரகாஶகத்வாத் , பா⁴வரூபதமோநிவர்தகப்ரதீ³பவதி³த்யநுமாநமத்ராபி⁴ப்ரேதம் । அஹமஜ்ஞோ மாமந்யம் ச ந ஜாநாமீதி அபரோக்ஷாநுப⁴வோ(அ)த்ர ப்ரத்யக்ஷமபி⁴ப்ரேதம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।
பா⁴வத்வே அர்தா²பத்திமாஹ -
அந்யதே²தி ।
மித்²யார்தா²த³வபா⁴ஸாநுபபத்தேரித்யர்த²: ।
க⁴டாதி³ஷு நாஜ்ஞாநமாவரணம், ப்ரகாஶப்ராப்த்யபா⁴வாத் । தத்ர கத²ம் பா³ஹ்யவஸ்துஷ்விதி தத்³விஷயத்வம் ப⁴ண்யத இதி । ஶங்காயாமாவரணாபா⁴வமங்கீ³கரோதி -
ஸா சேதி ।
சைதந்யப்ரகாஶேந ஜடா³நாம் நித்யவத³ந்வயாதே³வ ப்ரகாஶப்ராப்தௌ ஸத்யாமாவரணாபா⁴வே கத²மநவபா⁴ஸ இதி தத்ராஹ -
ப்ரமாணவைகல்யாதி³தி ।
ஜட³ப்ரமாணஸ்ய சைதந்யஸ்ய ஆவரணாஜ்ஜடா³நாமநவபா⁴ஸஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।
அஜ்ஞாநஸ்ய ஜடா³க்²யவிஷயாச்சா²த³கத்வே ப்ரமாணாச்சா²த³கத்வமேவாப்⁴யுபேயம் அநவபா⁴ஸநிர்வாஹாயேத்யாஶங்க்ய ப³ஹூநாம் விஷயாணாம் ப³ஹ்வஜ்ஞாநை: ப³ஹ்வாவரணகல்பநாத்³வரமேகசைதந்யலக்ஷணப்ரமாணஸ்யைகாஜ்ஞாநேநைகாவரணகல்பநமித்யாஹ -
ப்ரமாணவைகல்யாதே³வேத்யேவகாரேண ।
கிஞ்ச ஶுக்த்யஜ்ஞாநே ஸம்ஸ்தி²தே(அ)பி ஶுக்தித்வாவபா⁴ஸாத்³ பா³ஹ்யவஸ்துஷ்வநாவரகமித்யாஹ -
ரஜதப்ரதிபா⁴ஸாதி³தி ।
இதா³நீம் ரஜதப்ரதிபா⁴ஸாத் தத்காரணத்வேந ப்ராக்தஸ்யாமவித்³யாயாம் ஸத்யாமேவ தஸ்ய பா⁴வவதூ³ர்த்⁴வம் ச ரஜதப்ரதிபா⁴ஸாத் தத்காரணத்வேந ஸ்யாத் , ஸத்யாமப்யவித்³யாயாம் ஶுக்திஸ்வரூபத³ர்ஶநாதி³தி யோஜநா ।
கம் ச தர்ஹ்யதிஶயமஜ்ஞாநஜந்யமாஶ்ரித்ய பா³ஹ்யவஸ்துஷ்விதி அநாத்மவிஷயமஜ்ஞாநம் த³ர்ஶிதமிதி தத்ராஹ -
அதஸ்தத்ரேதி ।
ஶுக்த்யஜ்ஞாநஸ்ய க⁴டாச்சா²த³கத்வாபா⁴வே தஸ்மிந் ரூபாந்தராவபா⁴ஸஹேதுர்நப⁴வதி தத்³வச்சு²க்தாவபி ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய க⁴டாவச்சி²ந்நசைதந்யக³தத்வாபா⁴வாத் தத்ர விபர்யயஹேதுத்வாபா⁴வ:, ஶுக்தௌ து ஹேதுரேவேத்யேவகாரேணாஹ ।
தர்ஹி விபர்யயஹேதுத்வே சைதந்ய இவ ஆச்சா²த³கத்வமபி ஸ்யாதி³த்யஶங்க்ய ஸத்யம், ஶுக்தீத³மம்ஶாவச்சி²ந்நசைதந்யேந ரூப்யாதி³விபர்யயஸ்ய முக்²யஸம்ப³ந்த⁴: இத³மம்ஶேந ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴ஸ ஏவேத்யாஹ -
கேவலமிதி ।
ஆத்மந்யப்யஜ்ஞாநநிமித்தமாவரணம் து³ர்நிரூபமிதி தத்ராஹ -
ப்ரத்யகா³த்மநி த்விதி ।
ப்ரத்யகா³த்மந்யநவபா⁴ஸோ(அ)வித்³யாஶக்திப்ரதிப³ந்தா⁴தி³த்யுக்தே ப்ராபா⁴கராத்³யபி⁴மதாத்மநி ஸர்வக³தத்வாத்³யநவபா⁴ஸோ(அ)வித்³யாஶக்திப்ரதிப³ந்தா⁴பா⁴வே(அ)பி த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்காம் வ்யாவர்தயதி -
சிதிஸ்வபா⁴வத்வாதி³தி ।
ஸாங்க்²யாபி⁴மதாத்மநி பா⁴வரூபாவித்³யாப்ரதிப³ந்தா⁴பா⁴வே(அ)பி அநவபா⁴ஸோ(அ)ஸ்தீதி தத்³வ்யாவர்தயதி -
ஸ்வயம்ப்ரகாஶமாந இதி ।
ப்ரத்யகா³த்மந்யநவபா⁴ஸோ நாஸ்தீதி, நேத்யாஹ -
ப்³ரஹ்மஸ்வரூபேதி ।
ஆத்மநோ(அ)ந்யஸ்மிந்நத்⁴யஸ்தத்வாத³தி⁴ஷ்டா²நஸ்யாவ்ருதத்வேந, ப்³ரஹ்மரூபாநவபா⁴ஸ:, ந ஸ்வக³தேநாவரணேநேத்யாஶங்க்ய ஆத்மநோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நாந்தராபா⁴வாத் ததா³வரணேந ஆத்மநோ ப்³ரஹ்மரூபாநவபா⁴ஸாஸம்ப⁴வ இத்யாஹ -
அநந்யநிமித்தத்வாதி³தி ।
தத்³க³தேநாநவபா⁴ஸ இத்யுக்தே அஹங்காராதி³விபர்யாஸேந அநவபா⁴ஸ இதி ஸ்யாத் , தத்³வ்யாவர்தயதி -
நிஸர்க³ஸித்³தே⁴தி ।
பரிணாமப்³ரஹ்மவாத்³யபி⁴மதஸத்யாநாதி³ஶக்திம் வ்யாவர்தயதி -
அவித்³யேதி ।
வித்³யாபா⁴வம் வ்யாவர்தயதி -
ஶக்தீதி ।
ப்⁴ராந்திஸம்ஸ்காரப்ரதிப³ந்தா⁴த் அநவபா⁴ஸம் வ்யாவர்தயதி ஏவகாரேண ।
ஆவரணவிபர்யாஸகாரணத்வாநுபபத்த்யா அஜ்ஞாநம் பா⁴வரூபத்வேந கல்ப்யமிதி மத்வாஹ -
அத: ஸேதி ।
ந கேவலமாவரணவிபர்யாஸஹேதுத்வாய பா⁴வரூபாஜ்ஞாநகல்பநா, கிந்து அக்³ரஹண மித்²யாஜ்ஞாநதத்ஸம்ஸ்காரகர்மணாம் ஸுஷுப்திப்ரலயாதௌ³ ப்³ரஹ்மரூபாநவபா⁴ஸஹேதுத்வாயோகா³த் ஸுஷுப்தாதா³ஸுஷுப்தாத்³யநவபா⁴ஸேதிவநவபா⁴ஸஹேதுத்வாய விபர்யாஸஸம்ஸ்காராஶ்ரயத்வாய ச பா⁴வரூபாஜ்ஞாநம் கல்ப்யமித்யாஹ -
ஸுஷுப்தாதௌ³ சேதி ।
அஹங்காராதே³ர்மித்²யாஜ்ஞாநவிஷயஸ்ய மித்²யாஜ்ஞாநஸ்ய ச ஸுஷுப்தௌ ஸ்தி²த்யபா⁴வாத் தத்ஸம்ஸ்காரஸ்ய ச ப்⁴ராந்தரூப்யஸம்ஸ்காரவத் ப்⁴ரமாதி⁴ஷ்டா²நதத்த்வாப்⁴ரமாதி⁴ஷ்டா²நத்வேதிநவபா⁴ஸஹேதுத்வாயோகா³த் க்³ரஹணஸ்ய ஆத்மந: ஸ்வரூபசைதந்யத்வாதே³வ நித்யத்வாத் அக்³ரஹணாபா⁴வாத் காதா³சித்கக்³ரஹணாபா⁴வஸ்ய ஸ்வயம்ப்ரகாஶஸம்வேத³நே(அ)நவபா⁴ஸஹேதுத்வாபா⁴வாத் கர்மணாமபி ஸம்ஸ்காரரூபத்வாத் இதரஸம்ஸ்காரவத் அநவபா⁴ஸஹேதுத்வாயோகா³த் பா⁴வரூபாஜ்ஞாநேநைவ ஸுஷுப்தாதா³வநவபா⁴ஸ இதி பா⁴வ: ।
விக்ஷேபஸம்ஸ்காராத்மநா ஆத்மநி ஸுஷுப்தாதௌ³ அஜ்ஞாநஸ்யாவஸ்தா²நே கிம் ப்ரமாணமித்யாஶங்க்ய புநர்ப்⁴ரமரூபேணோத்பத்த்யா கல்பத இத்யாஹ -
புநருத்³ப⁴வதீதி ।
அதோ நைஸர்கி³கோ(அ)பீத்யநேந காரணரூபேணேத்யர்த²: ।
நைமித்திககார்யரூபமாஹ -
அஹங்காரமமகாரேத்யாதி³நா ।
ந புநராக³ந்துகத்வேநேதி ।
ஆக³ந்துககார்யரூபேண நைஸர்கி³கத்வம் நோச்யத இத்யர்த²: ।
கஸ்யசிதி³தி ।
காணத்வமூகத்வாதே³ரித்யர்த²: ।
அவிவேகஶப்³தே³ந விவேகவிரோத்⁴யைக்யமுச்யத இதி வ்யாகரோதி ।
ஏகதாபத்த்யைவேத்யர்த² இதி ।
கேவலஸ்யாத்மநோ தே³ஹாதி³ஷு ஸர்வேஷ்வாரோப்யத்வமுத கேவலாத்மநோ(அ)ந்த:கரண ஏவாத்⁴யாஸ:ஏவ கேவலாத்⁴யாஸ இதி । தே³ஹாதி³ஷு அந்த:கரணவிஶிஷ்டாத்மந இதி ஸம்ஶயே தந்நிராஸாய பா⁴ஷ்யகாரோ வக்ஷ்யதீத்யாஹ -
கஸ்ய த⁴ர்மிண இதி ।
ஆத்மநோ தே³ஹாதி³பி⁴: ஸர்வை: தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸ:, உத அஹங்காரேணைக்யாத்⁴யாஸ:, இதரேண தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸ இதி ச ஸந்தே³ஹே வக்ஷ்யதீத்யாஹ -
கத²மிதி ।
தே³ஹாதீ³நாமாத்மநி வா, ஆத்மநி அத்⁴யஸ்தாந்த:கரணோபஹிதாத்மநி வா அத்⁴யாஸ இதி ஸம்ஶயநிராஸாய வக்ஷ்யதீத்யாஹ -
குத்ர சாத்⁴யாஸ இதி ।
க்வாத்⁴யாஸ இதி ।
கஸ்மிந்நுதா³ஹரண இத்யர்த²: ।
அஹமித³மிதி கிமத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்தீதி, நேத்யாஹ -
அஹமிதி ।
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாஸ இதி ।
தாவதி³தி ।
அநாத்³யஜ்ஞாநாத்⁴யாஸாதிரிக்தகாதா³சித்காத்⁴யாஸாநாம் மத்⁴ய இத்யர்த²: ।
நந்வஹமித்யத்ராஹமிதி சைதந்யமவபா⁴ஸத இத்யுக்தே சைதந்யஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வேநாதி⁴ஷ்டா²நத்வேந வோபயோக³: ஸ்யாத் , அதஶ்சைதந்யாவபா⁴ஸோ நாத்⁴யாஸாபா⁴வஹேதுரித்யாஶங்க்ய, ஸத்யம் , இத³ம் ரஜதமித்யத்⁴யாஸ இவாகாராந்தராநவபா⁴ஸோ தோ³ஷ இத்யாஹ -
சைதந்யமாத்ரமிதி ।
அஹமநுப⁴வாமீத்யத்ராதா⁴ரத்வேநாதே⁴யத்வேந ச சைதந்யத்³வயமவபா⁴ஸத இதி, நேத்யாஹ -
நிரம்ஶமிதி ।
அஹம் ஜாநாமீத்யத்ர பு³த்³தி⁴ததா³ஶ்ரயத்வேநாகாரத்³வயமவபா⁴ஸத இத்யாஶங்க்ய தது³ப⁴யாகாரஸ்யாரோப்யத்வேந அதி⁴ஷ்டா²நத்வேந சோபயோக³: । அத்⁴யஸ்தத்வேநமத்⁴யஸ்தத்வேநேதி தத³நர்ஹத்வேந ச உப⁴யாகாரோ ந ப்ரதீயத இத்யாஹ -
நாம்ஶாந்தரமிதி நாஶாந்தரமிதி ।
வாஶப்³த³ஶ்சார்தே² ।
த³ர்ஶயிஷ்யாம இதி
அஹங்காரடீகாயாமித்யர்த²: । ।
ஸ்தூ²லஶரீரஸ்ய ஆத்மந்யத்⁴யஸ்தத்வே அஹஅத்⁴யஸ்தத்வோநஹமிதிமித்யதி⁴ஷ்டா²நபூ⁴தாத்மதத்வைகதயோதத்த்வைகோபலப்⁴யத்வமிதிபலப்⁴யத்வம் ஆத்மந:ஸாகாஶாப்ருத²க் இதிஸகாஶாத் ப்ருத²க்ஸத்வேநாநுபலப்⁴யத்வமாத்மதத்வாவபோ³தே⁴நாத்மமாத்ரதயா லீநத்வம் ச ஶுக்திரூப்யஸ்யேவ வக்தவ்யம், ந து தத³ஸ்தி, இந்த்³ரியைரித³ந்தயா ப்ருத²க்ஸத்வேநோபலப்⁴யத்வாத் , கேவலஸாக்ஷிணா து ஆத்மதயைவ ஸித்³த்⁴யபா⁴வாத் பூ⁴தேஷு விலயஶ்ரவணாச்ச, அதோ நாத்⁴யஸ்தத்வமித்யபி⁴ப்ராயேணாக்ஷிபதி -
நந்வித³மிதி ।
அத்ரேத³மிதி ப்ருத²கு³பலம்ப⁴ம் த³ர்ஶயதி -
போ⁴க³ஸாத⁴நமிதி ।
ஆத்மதயா அநுபலம்ப⁴ம் த³ர்ஶயதி । மமத்வேந க்³ருஹீதத்வாத் புத்ரக்ஷேத்ராத்³யபி நாத்⁴யஸ்தமித்யாக்ஷிபதி -
மமேத³மிதி சேதி ।
அஹம் கர்தேதி அஹங்காரேண இதரேதராத்⁴யாஸேந ஸம்பிண்டி³த ஆத்மேத்யர்த²: ।
அபி⁴மந்யமாநஸ்தூ²லதே³ஹஸ்ய தத³ந்தர்வர்த்யபி⁴மந்துஶ்ச அஸத்யத்வே மாஹேந்த்³ரஜாலத்³ருஷ்டாந்த: । தஸ்யைவ த்³ருஷ்டாந்தத்வே தத்³வத் ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மஶரீரயோருப⁴யோ: மித்²யாத்வம் விவக்ஷிதம் விஹாய ஸாக்ஷிசைதந்யஸ்யாபி அவிஶேஷாஶங்காயாம் ப்ரதீதே(அ)ர்தே² கிஞ்சித் கஸ்யசித் ஸத்யதயா அவஶேஷேஸத்யேதயா அவஶேஷ ஸஹ ஸ்வப்நமிதி ஸ்வப்நமுதா³ஹரதி । ஸ்வப்நஸ்யைவோதா³ஹரணத்வே தத்³வத் ஸாக்ஷ்யவஶேஷம் விஹாய ஸூக்ஷ்மஶரீரமப்யபா³த்⁴யதயா ஶிஷ்யத இதி ஶங்காயாம் தஸ்யாபி பா³த்⁴யத்வே மாஹேந்த்³ரஜாலோதா³ஹரணம் । பூர்வம் பா⁴ஷ்யக³தலோகஶப்³தே³ந ப்ராணிநிகாய உச்யத இதி வ்யாக்²யாதம் । இதா³நீம் ஸ்வீயலோகஶப்³தே³ந ஸாக்ஷிணா த்³ருஶ்யம் ஸர்வம் ஸ்வயமாஹ -
அஹங்கர்த்ருத்வ இத்யாதி³நா ।
ஜந்யப²லகல்பநாதி⁴ஷ்டா²நத்வாய ஆத்மநி தத்³விபரீதாகாரம் த³ர்ஶயதி -
நித்யேதி ।
காரகல்பநாதி⁴ஷ்டா²நத்வாய விபரீதாகாரம் த³ர்ஶயதி -
முக்தேதி ।
லோகவ்யவஹாராக்²யப்ரபஞ்சதத³ஜ்ஞாநயோரத்⁴யஸ்தத்வாத் ப்³ரஹ்மாத்மதாக்²யவிஷயோ ப³ந்த⁴நிவ்ருத்திரூபப்ரயோஜநம் சோபபத்³யத இத்யாஹ -
அதஸ்தாத்³ருகி³தி ।
ப்³ரஹ்மாத்மாநுப⁴வ இத்யநேந விஷயஸ்யோபாதா³நம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।
விஷயப்ரயோஜநயோருபபத்தே: ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴கர்தவ்யதா ஸித்³தே⁴த்யாஹ -
தத³ர்த²விஷயேதி ।
ஸ ஏவ அர்த²: ப்ரயோஜநம் விஷயஶ்ச யஸ்ய வேதா³ந்தமீமாம்ஸரம்ப⁴ஸ்ய ஸ: தத³ர்த²விஷயவேதா³ந்தமீமாம்ஸாரம்ப⁴ இதி யோஜநா ।
ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வாத் ஸூத்ரிதே விஷயப்ரயோஜநே ஸம்ப⁴வத இதி அத்⁴யாஸம் ஸித்³த⁴வத்³தே⁴துத்வேநோபோத³த்தே பூர்வபா⁴ஷ்யம் । உத்தரபா⁴ஷ்யம் து ஸர்வலோகப்ரத்யக்ஷ இத்யந்தம் அத்⁴யாஸம் ஸாத⁴யதீத்யாஹ –
கோ(அ)யமிதி ।
அத்⁴யாஅத்⁴யாஸஸ்யைகார்த² இதிஸாக்²யைகார்த²ஸித்³தி⁴பரத்வே பா⁴ஷ்யபே⁴த³ப்ரஸித்³தி⁴: ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய அவாந்தரதாத்பர்யேண லக்ஷணஸம்பா⁴வநாப்ரமாணத்ரயவிஷயத்வாத் பா⁴ஷ்யபே⁴த³ இத்யாஹ –
தத்ராபீதி ।
கோ(அ)யமிதி பா⁴ஷ்யே தந்த்ரேணோக்தாக்ஷேபப்ரஶ்நபரிஹாரத்வேந ஏகராஶித்வாத் லக்ஷணஸம்பா⁴வநாபா⁴ஷ்யத்³வயஸ்ய ஸஹோபாதா³நம் -
யத்³யேவமிதி ।
அத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்த்யேவேதி ஸத்³பா⁴வநிர்ணயரூபப்ரமாணமுச்யதே சேதி³த்யர்த²: ।
தத்³ரூப: தத்ஸம்பா⁴வநோபந்யாஸோ ந கர்தவ்ய இத்யுக்தே அத்⁴யாஸோ நாஸ்தீதி ப்⁴ரமநிராஸாய ப்ரமாணோக்திவத் ந ஸம்ப⁴வதி, ஸங்கீர்ணமிதி ப்⁴ரமத்³வயநிராஸாய லக்ஷணஸம்பா⁴வநே வக்தவ்யே இத்யாஶங்காயாம் ஸத்யாம் ப்ரமாணோக்த்யா உக்திஸித்³தே⁴: ப்ரமாணாத் ப்ருத²ங்நவக்தவ்யே இத்யாஹ -
ப்ருத²கி³தி ।
ப்ரமாணஸ்யாஸ்தி ஸம்ப⁴வதி வ்யாவ்ருத்தமிதி சாகாரத்ரயவத்வாபா⁴வாதே³வ தத்³ப்⁴ரமநிவர்தகத்வாஸம்ப⁴வாத் ப்ருத²க்³வக்தவ்ய இத்யாஶங்க்ய ஆகாரத்ரயவத்வாபா⁴வே அபி⁴ப்ரமிதே(அ)ர்தே² ஸங்கீர்ணம் ந ஸம்ப⁴வதி சேதி ப்⁴ரமப்ராப்த்யபா⁴வாத் ந வக்தவ்ய இத்யாஹ -
ந ஹ்யநிர்ஜ்ஞாதேதி ।
அநுமாநஸித்³தே⁴ பரமாண்வாதௌ³ லக்ஷணாத்³யபேக்ஷாஸ்தீத்யாஶங்க்ய ப்ரத்யக்ஷஸித்³தே⁴ நாபேக்ஷேத்யாஹ –
து³:ஸம்பாத³மிதி ।
விஶேஷத இதி ।
அஸாதா⁴ரணாகாரேண வ்யாவ்ருத்ததயேத்யர்த²: ।
ப்ரத³ர்ஶநமாத்ரேணேதி
ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரகாலே ஆத்மநோ தே³ஹாதி³ஷ்வஹம்மமாபி⁴மாநோ(அ)ஸ்த்யேவேதி ப்ரத³ர்ஶநமாத்ரேண ததா³ஸ்யாபி⁴மாநஸ்யாநிர்வசநீயஸ்யாத்⁴யாஸத்வம் ந ஸித்³த்⁴யதீத்யர்த²: । ।
அபி⁴மாநஸ்யைவாத்⁴யாஸாத்மகத்வாத³பி⁴மாநோ(அ)ஸ்தீதி ஸாத⁴கேந ப்ரமாணேநாத்⁴யாஸாத்மகத்வம் ஸித்³த்⁴யதீதி சோத³யதி -
தத்கஸ்ய ஹேதோரிதி ।
கஸ்மாத்³தே⁴தோரித்யர்த²:
ப்ரமாணே ஸதி கிமிதி மித்²யாத்வாநுப⁴வாபா⁴வ இதி, ப்ரமாணாந்தராதீ⁴நத்வாதி³த்யாஹ -
பா³தே⁴ ஹீதி ।
ப்ரத்யக்ஷாத³யஸ்த்வாத்மநி அநாத்மாவபா⁴ஸே ப்ரமாணமிதி பா⁴வ: ।
அந்யஸ்யாந்யாத்மதாவபா⁴ஸோ(அ)ஸ்தீதி நிஶ்சயஸ்ய பா³த⁴நிமித்தவிவேகாதீ⁴நத்வாத்³பா³தோ⁴(அ)ப்யஸ்தீதி தத்ராஹ -
நேஹ ஸ இதி ।
யௌக்திகபரோக்ஷபா³தே⁴(அ)பி ப்⁴ரமநிவர்தகாபரோக்ஷபா³தோ⁴ நாஸ்தீதி பா⁴வ: ।
தர்ஹி அபரோக்ஷப்⁴ரமபா³தா⁴ய அபரோக்ஷ(ப்⁴ரம)பா³த⁴கஜ்ஞாநமேவ ஸம்பாத³நீயம் கிமிதி லக்ஷணோக்திரித்யாஶங்க்ய ப்ரஸித்³தா⁴த்⁴யாஸஸ்ய லக்ஷணமபி⁴தா⁴ய தல்லக்ஷணவ்யாப்தமித³மித்யுக்தே(அ)பி அத்⁴யாஸாத்மகத்வாக்²யமித்²யாத்வம் ஸ்பஷ்டம் ப⁴வதி இதி மத்வா(அ)(அ)ஹ –
தஸ்மாதி³தி ।
ஸத்³பா⁴வ: கத²நீய இதி
ப்ரமாணோக்த்யா ஸத்³பா⁴வ: கத²நீய இத்யர்த²: । ।
நிவர்த்யப்⁴ரமஸத்³பா⁴வாத் ஸம்பா⁴வநா வாச்யேத்யாஶங்க்ய ப்⁴ரமப்ராப்திரேவ நாஸ்தீத்யாஹ -
ந ஹி யத்ர யஸ்யேதி ।
யத்ர யஸ்ய ஸத்³பா⁴வ: ப்ரதிபந்ந: தத்ர தஸ்யாஅஸம்ப⁴வநா இதிஸம்பா⁴வநாஶங்கா நாஸ்தீத்யுக்தே த³ர்பணப்ரதிபந்நமுக²ஸ்ய தத்ராஸம்பா⁴வநா த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்காயாம், தத்³வ்யாவர்தயதி -
ப்ரமாணத இதி ।
ஏவமுக்தே ஆத்மந்யநுமாநாதி³ப்ரமாணஸித்³தா⁴வித்³யாயாம் வ்யபி⁴சாரே தமபநுத³தி -
தத்ரைவேதி ।
அவித்³யாயா ந கேவலமாத்மந்யேவாஸம்பா⁴வநா, கிந்து ஜடே³ சாஸம்பா⁴வநேதி பா⁴வ: ।
காசோபாதி⁴ஸந்நித்⁴யுபாதி⁴ஸம்ஶ்லேஷதூ³ரத்வாக்²யதோ³ஷசதுஷ்டயஹீநம் ப்⁴ரமகார்யேண கல்ப்யாத்³ருஷ்டதோ³ஷஹீநம் ச ஜ்ஞாநம் நிரூப்யமாணே ப்ரமாணம், தஸ்மிந் ப்ரதிபந்நஸ்யாஸம்பா⁴வநா நாஸ்தி । காசாத்³யபா⁴வே(அ)பி கல்ப்யோ(அ)த்³ருஷ்டதோ³ஷ இதி । வ்ருத்திப்ரதிபா⁴ஸத: ப்ரமாணஜ்ஞாநே ப்ரதிபந்நஸ்யாஸம்பா⁴வநா ஸ்யாதி³த்யாஹ –
ஸத்யமிதி ।
ரூப்யஜ்ஞாநே ஜ²டிதி பா³த⁴யா க³ம்யகாசதே³வத் இதிகாசாதி³வத் ஸுஷிரஜ்ஞாநஸ்ய காரதோ³ஷ இதிகாரணதோ³ஷோ நாஸ்தீத்யாஹ -
அநுபலப்⁴யமாநேதி ।
த³ர்பணஸம்ஸ்த²ம் முக²மிதி ஜ்ஞாநே த³ர்பணோபாதே⁴ரந்வயவ்யதிரேகாநுஸந்தா⁴நேந க³ம்யோபாதி⁴ஸம்நிதி⁴தோ³ஷவத் ஸுஷிரஜ்ஞாநஸ்யாப்யுபாதி⁴ஸந்நிதி⁴தோ³ஷோ நாஸ்தீத்யாஹ –
அந்விச்ச²த்³பி⁴ரபீதி ।
ஹ்ரஸ்வோ வர்ண இதி ப்⁴ரமே உபாதி⁴பூ⁴தத்⁴வநிஸம்ப³ந்த⁴வ்யதிரேகேண கேவலவர்ணோபலப்³த்⁴யபா⁴வாதே³வோபாதே⁴ர்வர்ணாத்³யதிரேகாநுஸந்தா⁴நாயோகோ³ த்⁴வந்யந்தரஸம்ப³ந்தே⁴ தீ³ர்கோ⁴ ப⁴வதி, ததோ(அ)ந்யத்⁴வநிஸம்ப³ந்தே⁴ ஹ்ரஸ்வோ ப⁴வதி இதி உபாதி⁴வ்யபி⁴சாராநுஸந்தா⁴நேந க³ம்யோபாதி⁴ஸம்ஶ்லேஷதோ³ஷோ நாஸ்தீத்யாஹ –
யத்நேநாந்விச்ச²த்³பி⁴ரபீதி ।
பர்வதாக்³ரஸ்த²வ்ருக்ஷால்பத்வப்⁴ரமே பர்வதாரோஹணேந க³ம்யம் தூ³ரத்வாதி³தோ³ஷமாஹ –
பூர்வவ்ருத்தேநேதி ।
பூர்வரஜதஜ்ஞாநஸ்ய உத்தரஶுக்திஜ்ஞாநவிஷயஶுக்தாவஸம்பா⁴வநாஹேதுத்வம், ந த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்ய ததோ விஶிநஷ்டி -
ப்ரவ்ருத்தேநேதி ।
ப்ரவாஹரூபேண ப்ரவ்ருத்தேநேத்யர்த²:
பூர்வப்ரவ்ருத்தத³ர்பணஸ்த²ம் முக²மிதி ஜ்ஞாநம் உத்தரக்³ரீவாஸ்த²ம் முக²மிதி ஜ்ஞாநவிஷயேநாஸம்பா⁴வநாஹேதுரித்யாஶங்க்ய விஶிநஷ்டி -
ஸகலலோகவ்யாபிநேதி ।
ஹ்ரஸ்வோ(அ)கார இதி ஜ்ஞாநேந ஸ ஏவாயமகார இதி ஜ்ஞாநவிஷயஸர்வக³தத்வநித்யத்வயோ: நாஸம்பா⁴வநேத்யாஶங்க்ய விஶிநஷ்டி -
நிஶ்சிதேநேதி ।
ஸவிதரி ஸுஷிரப்ரதிபா⁴ஸ: கஸ்யசிதே³வால்பாயுஷ: புருஷஸ்ய ப⁴வதீத்யத: ஸர்வஜநப்ரஸித்³தோ⁴தா³ஹரணமாஹ -
யதா² வா மாஹேந்த்³ரேதி ।
நிக³ரணஸ்ய ஜ²டிதி பா³தா⁴த் ப்ரதிபா⁴ஸத: ப்ரமாணவிஷயத்வம் நாஸ்தீதி நாஶங்கா, ப்ரஸித்³த⁴நிக³ரணஸ்யாபி க்ஷணிகத்வாத் ஸத்³யோ நாஶோ ப⁴வதி, தத்³வத³த்ராபி ஸத்³யோ நாஶ ஏவேதி ஜ²டிதி பா³தா⁴பா⁴வாத் । அவிஷய இதி ஶுக்திவதா³ரோப்யேண ஸஹைகஜ்ஞாநாவிஷய இத்யர்த²: ।
அஸங்க³ இதி ।
ஆத்மாதிரிக்தஸ்ய க்ருத்ஸ்நஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வாத் ஆத்மந்யேவ தோ³ஷாநுஷங்கோ³ வக்தவ்ய:, ஸோ(அ)பி நாஸ்தீத்யர்த²: ।
ஆரோப்யேண கு³ணாவயவஸாத்³ருஶ்யமதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய வக்தவ்யம் , தச்ச நாஸ்தீத்யாஹ -
கேநசித³பி கு³ணாகு³ணாதி³நேதிகு³ணதி³நேதி ।
அத்⁴யாஸ விரோத்⁴யதி⁴ஷ்டா²நயாதா²த்ம்யாவபா⁴ஸோ(அ)ப்யாத்மநி வித்³யத இத்யாஹ –
நிஷ்கலங்கசைதந்யதயேதி ।
ஶுக்திதத்த்வவிஷயவ்ருத்தேரத்⁴யாஸவிரோதி⁴த்வாத³த்ர அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீத்யாத்மதத்வவிஷயபு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யபா⁴வாத³த்⁴யாஸோ(அ)ஸ்தீத்யாஶங்க்ய தத்ராபி ஶுக்திபு³த்³தி⁴ப்ரதிபி³ம்பி³தாஜட³போ³த⁴ஸ்யைவ நிவர்தகத்வாத் போ³தா⁴த்மநி நாஹங்காராத்³யத்⁴யாஸ இத்யாஹ -
அந்யக³தஸ்யாப்யத்⁴யாஸஸ்யேதி ।
அத்⁴யாஸாவக³ம இதி ।
அத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்தீதி ஸாத⁴கப்ரமாணமித்யர்த²: ।
தது³ச்யத இதி ।
தத்த்ரிதயம் லக்ஷணம் ஸம்பா⁴வநாப்ரமாணம் க்ரமேணோச்யத இத்யர்த²: ।
கிம் வ்ருத்தஸ்யேதி ।
ஹிரண்யக³ர்ப⁴வாசிகஶப்³தே³ந நிஷ்பந்நம் க இதி பத³ம் ந, கிந்து கிம் ஶப்³த³நிஷ்பந்நமித்யர்த²: ।
அநேகஸ்மிந்நர்தே² ப்ரயோக³த³ர்ஶநாதே³வ யத்³யபி தத்ர ஶக்திரஸ்தி, ததா²ப்யேகஸ்மிந் ப்ரயோக³ ஏக ஏவார்த²: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய உப⁴யமப்யத்ர விவக்ஷிதமித்யாஹ -
உப⁴யஸ்ய சேதி ।
பூர்வபா⁴ஷ்யே அத்⁴யாஸ இத்யுக்தே ஸாமாந்யஜ்ஞாநாத் ப்ரஶ்ந: ஸம்ப⁴வதி । ஆத்மாநாத்மநோரத்⁴யாஸஆத்மநாத்மநோரிதி இத்யுக்தே விஶேஷஜ்ஞாநாதா³க்ஷேப: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।
உப⁴யமத்ர விவக்ஷிதம் ப⁴வது, ததா²ப்யேகஸ்ய வாக்யஸ்யார்த²த்³வயே தாத்பர்யம் நாஸ்தீத்யாஶங்க்யாத்ர வாக்யத்³வயமர்த²த்³வயபரதயா தந்த்ரேணோச்சரிதமித்யாஹ –
தந்த்ரேணேதி ।
பரிஹாரோ(அ)பி கிம் தந்த்ரேண க்ரியத இதி, நேத்யாஹ –
தத்ராபீதி ।
யத்³யபி ஆக்ஷேபஸ்யாத்⁴யாஸஸ்வரூபாபஹாரகத்வேந ப்ரப³லத்வாத் ப்ரத²மமாக்ஷேப: பரிஹார்ய: । ததா²பி ஸ்வரூபாபரிஜ்ஞாநே ஆக்ஷேபஸ்யாநுத³யாத் ஸ்வரூபம் ப்ரத²மமாக்²யேயமித்யாஹ –
ஸ்வரூபமாக்²யாயேதி ।
இஹேதி ।
ஆத்மநீத்யர்த²: ।
ஆஹேதி பரோக்தி: கிமர்தே²த்யாஶங்க்யாபரோக்ஷ்யபர்யந்தத்வேந ச ப்ரதிபாத³நீயே ப்³ரஹ்மாத்மவிஷயே ஸுக²ப்ரதிபோ³த⁴நார்த²ம் வாத³கதா² ப்ரவர்த்யத இதி ப்ரத³ர்ஶயிதுமித்யாஹ –
தத்ரைவமிதி ।
தேந க்ருதமபி⁴ப்ராயமாக்ஷேபரூபமபி ப்ரஶ்நரூபமேவேதி மத்வா ப்ரத்யுக்தம், புந: பூர்வவாத்³யேவாக்ஷேபரூபேண விவ்ருணோதி இதி பூர்வவாதி³முகே²நாக்ஷேபம் கத²ம் புநரித்யாதி³நாவதார்ய ப்ரதிவிதா⁴நம் ப்ரதிபத்³யந்த இதி யோஜநா ।
ஸ்வரூபஜ்ஞாநாபா⁴வாத³நவஸரது³:ஸ்தோ²(அ)து³:ஸ்தோ²(அ)பி யமாக்ஷேப இதியமாக்ஷேப இத்யுக்தே பூர்வவாதீ³ ஸ்வாத்மநோ(அ)ப்ராப்தகாரித்வம் பு³த்³த்⁴வா குண்டி²தமதி:குண்டி²தமிதி இதி ப்ரஶ்நபரிஹாரமப்யவக³ந்தும் ந ஶக்நோதீதி ததா² நோக்தமிதி மத்வா ஆஹ -
தேநேத்யாரப்⁴ய ப்ரத்யுக்தமித்யந்தேந ।
ஆஹ கோ(அ)யமித்யஸ்மிந் பா⁴ஷ்யே ஆக்ஷேபஸ்ய க்ருதத்வாது³த்தரஸ்மிந்நாக்ஷேபோ ந கார்ய இத்யாஶங்க்ய - ‘ஸத்யம், பூர்வபா⁴ஷ்யே க்ருத ஆக்ஷேப: ஸம்பா⁴வநாபா⁴ஷ்யேணாவதார்யதே கேவலமித்யாஹ –
ஆக்ஷேபமவதார்யேதி ।
யது³க்தமித்யநுவாத³ரூபேண கிமிதி நாவதார்யத இத்யாஶங்க்ய ஆக்ஷேபமநூத்³ய பரிஹாரோக்தௌ மயா ப்ரஶ்நாக்ஷேபௌ ஸஹ க்ருதௌ தத்³விதி³த்வைவ து³ர்ப³லப்ரஶ்நபரிஹாரம் பூர்வம் க்ருத்வா ப்ரப³லமேவாக்ஷேபம் பஶ்சாத் பரிஹரதி । அத ஆக்ஷேபஸ்ய ப்ரத²மப்ராப்த்யபா⁴வே(அ)பி அஜ்ஞாநிநா மயா க்ருதோ(அ)ப்ராப்த இதி பூர்வவாதீ³ பு³த்³த்⁴வா வக்தும் க்ருதமதிராக்ஷேபபரிஹாரமவக³ந்தும் ந ஶக்நோதீதி நாநுவாத³: க்ருத: இத்யபி⁴ப்ராயேணாஹ –
புநரஸாவிதி ।
யத்³யபி ஜல்பாதி³ஷு பரோக்திர்வித்³யதே ததா²ப்யர்த²நிர்ணயாய ப்ரவ்ருத்தே க்³ரந்த²ஸந்நிவேஶே பரோக்திர்வாத³கதா²த்வஸூசிகேதி வ்யாக்²யேயமித்யாஹ -
ஸர்வத்ரைவம்வித⁴ இதி ।
லக்ஷணபா⁴ஷ்யே லக்ஷ்யாபி⁴தா⁴யிபதா³பா⁴வாத் ஸாகாங்க்ஷத்வேநாநர்த²க்யமாஶங்க்ய வாக்யம் பூரயதி -
ப்ரஶ்நவாக்யஸ்தி²தமிதி ।
ஸர்வதா²பி த்விதி பா⁴ஷ்யே பரஸ்ய பராத்மதாவபா⁴ஸோ(அ)த்⁴யாஸ இதி வக்ஷ்யதி, தத்ர கத²மேகேநைவ பரஶப்³தே³ந லக்ஷணம் பூர்யத இதி தத்ராஹ -
தத்ர பரத்ரேதி ।
ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸஸ்ய லக்ஷணகத²நபரத்வம் ஸ்வயமேவ பா⁴ஷ்யஸ்ய ப்ரதீயத இதி மத்வா அர்தா²த்⁴யாஸஸ்ய லக்ஷணகத²நபரத்வம் த³ர்ஶயதி -
அவபா⁴ஸமாநதேதி கர்மவ்யுத்பத்திப்ரத³ர்ஶநேந ।
தஸ்யேதி ।
அவபா⁴ஸமாநபரஸ்யேத்யர்த²: ।
விஶேஷணத்வேநாந்வயஸித்³த⁴யே ஸ்ம்ருதிஶப்³த³ஸ்யாபி கர்மவ்யுத்பத்திமாஹ -
ஸ்மர்யத இதி ।
`அகர்தரி ச காரகே ஸம்ஜ்ஞாயாம்'பா0 ஸூ0 3 - 3 - 19 இதி ஸூத்ரேண கர்த்ருவ்யதிரிக்தகாரகே ஸம்ஜ்ஞாயாம் க⁴ஞாதே³ர்விதா⁴நாத் அத்ர ஸம்ஜ்ஞாயாமக³ம்யமாநாயாம் க்திந்ப்ரத்யயாந்தஸ்ம்ருதிஶப்³த³ஸ்ய கத²ம் கர்மபரதயா வ்யுத்பாத³நமித்யாஶங்க்ய சகாராத³ஸம்ஜ்ஞாயாமபி ப்ரயோகோ³ ப⁴வேதி³த்யுக்தமிதி மத்வா ஆஹ –
அஸம்ஜ்ஞாயாமபீதி ।
ரூபஶப்³த³: கிமர்த²மித்யாஶங்க்ய ஸ்மர்யமாணே வஸ்துநி உபமாஸமாஸார்த² இத்யாஹ -
ஸ்மர்யமாணரூபமிவேதி ।
நநு ஸ்மர்யத ஏவ ரஜதம் ந ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶமிதி, நேத்யாஹ -
ந புந: ஸ்மர்யத ஏவேதி ।
ஸ்பஷ்டமவபா⁴ஸநாதி³தி ।
அபரோக்ஷதயா ஸம்ஸர்க³ஜ்ஞாநாதீ⁴நப்ரவ்ருத்திஹேதுதயா சாவபா⁴ஸநாதி³த்யர்த²: ।
புரோ(அ)வஸ்தி²தத்வாவபா⁴ஸநாதி³தி ।
இந்த்³ரியஸம்ப்ரயோக³ஜந்யஜ்ஞாநேந புரோவர்தீத³மம்ஶஸம்ஸ்ருஷ்டதயாவபா⁴ஸநாதி³த்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநமிதி ।
பூர்வாநுப⁴வவிஶிஷ்டத்வேநாப்ரதீதே: ந ஸ்மர்யமாணஸ்மர்யமாணத்வமிதிரூப்யமித்யநுபூ⁴தார்த²ஸ்யைவ ப்ரதீதே: ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶமேவேத்யுபபத்திபரம் பா⁴ஷ்யமித்யாஹ –
பூர்வத்³ருஷ்டேதி ।
பூர்வத்³ருஷ்டஸ்யைவாவபா⁴ஸ:, ந து த³ர்ஶநஸ்யேத்யர்த²: ।
பூர்வத்³ருஷ்டரஜதஸ்ய ப்⁴ராந்தௌ ப்ரதீதிரந்யதா²க்²யாதிபக்ஷே நாநிர்வசநீயபக்ஷே, தத்ர பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ இதி கத²முச்யதே இத்யாஶங்க்ய பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய ரஜதஸ்யைவ ந ப்⁴ராந்தௌ ப்ரதீதிருச்யதே, கிந்து பூர்வம் ரஜதத்³ரஷ்டுஸ்தத்ஸம்ஸ்காரஜந்யதயா ப்⁴ராந்தௌ ரஜதப்ரதீதிர்நேதரஸ்யேதி விவக்ஷிதமித்யாஹ -
ந ஹி பூர்வமிதி ।
ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்ம்ருதித்வாத் , பூர்வாநுப⁴வவிஶிஷ்டதயா போ³த⁴கத்வே வக்தவ்யே அர்த²ஸ்யாபி தத்³விஶிஷ்டதயா போ³த்⁴யத்வேந ஸ்மர்யமாணத்வமேவ ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ -
யத இதி ।
ஜ்ஞாநஸ்யாபி ஸம்ஸ்காரஜந்யதயா ஸ்ம்ருதிஸத்³ருஶத்வமேவ லக்ஷணமிதி யதோ(அ)த: பூர்வாநுப⁴வவிஶிஷ்டதயா போ³த⁴கத்வாபா⁴வாத³ர்த²ஸ்யாபி தத்³விஶிஷ்டதயா போ³த்⁴யத்வாபா⁴வாத் ஸம்ஸ்காரஜத்வேந ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶத்வமேவ லக்ஷணமித்யர்த²: ।
அர்தா²தி³தி ।
பா⁴ஷ்யவாக்யஸாமர்த்²யாதி³த்யர்த²: ।
பரத்ராவபா⁴ஸ்யமாந: பர: ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶ இதி ஸ்ம்ருதிரூபஶப்³த³ஸ்ய பூர்வமர்தா²த்⁴யாஸலக்ஷணபரதயா வ்யுத்பத்தி: க்ருதா, அதோ ந ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸலக்ஷணபரத்வமிதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வாத் ஸ்ம்ருதிரேவேதி தத்ராஹ -
ந புநரிதி ।
பூர்வப்ரமாணவிஷயவிஶேஷ இதி ரூப்யவ்யக்திருச்யதே, வ்யக்தேரநவபா⁴ஸகத்வாத் ரூப்யஜ்ஞாநம் ந ஸ்ம்ருதிரித்யர்த²: ।
ததா²நவபா⁴ஸகத்வாதி³தி ।
பரோக்ஷதே³ஶகாலவிஶிஷ்டத்வேந ஸாக்ஷாத் ஸ்ம்ருதிவத் அநவபா⁴ஸகத்வாதி³த்யர்த²: ।
கத²ம் புந: ஸ்ம்ருதிரூபத்வமிதி ।
ஸ்ம்ருதிஸத்³ருஶத்வம் புந: கத²மித்யர்த²: । பூர்வப்ரமாணமேவ ஸ்ம்ருதிரூபத்வமாஸ்தா²யார்த²ப்ரகாஶகம், தஸ்ய ஸ்ம்ருதிரூபத்வப்ராப்தௌ த்³வாரதயாவதிஷ்ட²தே ஸம்ஸ்கார:, தஸ்மாத் பூர்வப்ரமாணத்³வாரமிதி ஸம்ஸ்கார உச்யதே, ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வாத் ஸ்ம்ருதிஸத்³ருஶத்வமித்யர்த²: ।
ஸ்ம்ருதித்வாபா⁴வே ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வமபி ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஸம்ப்ரயோக³ஜஜ்ஞாநாத³ந்யேஷாம் ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வமஸ்தீத்யாஹ -
ந ஹ்யஸம்ப்ரயுக்தாவபா⁴ஸிந இதி ।
பூர்வப்ரமாணத்³வாரஸமுத்த²த்வமந்தரேணாவபா⁴ஸிநோ ந ஸம்ப⁴வ இத்யேதாவது³க்தௌ நிர்விகல்பகஜ்ஞாநஸம்ஸ்காரஸ்ய ஜ்ஞாநஜநகத்வம் நாஸ்தி, கத²மநுத்³ப⁴வஸம்ஸ்காரேண விநா ஜ்ஞாநாநாமிதி ஶங்கா ஸ்யாத் , தத்³வ்யாவர்தயதி -
ப்ரவ்ருத்தேதி ।
ப்ரவாஹரூபேணாந்ருதேநேத்யர்த²:
ஏவமுக்தே ஶுக்திஜ்ஞாநஸ்ய பூர்வப்ரவ்ருத்தரஜதஜ்ஞாநஸம்ஸ்காரஜந்யத்வம் ப்ராப்தம் வ்யுத³ஸ்யதி -
தத்³விஷயேதி ।
ஏவமுக்தௌ தா⁴ராவாஹிகோத்தரஜ்ஞாநே அநைகாந்திகமிதி, நேத்யாஹ -
அஸம்ப்ரயுக்தாவபா⁴ஸிந இதி ।
அபர இதி
அக்²யாதிவாதீ³த்யர்த²:ஆக்²யாதிவாதீ³ இதி ।
விப்ரதிபந்நம் ரூப்யஜ்ஞாநம் ஸ்ம்ருதிர்ப⁴விதுமர்ஹதி, அந்யஸம்ப்ரயுக்தே சக்ஷுஷி ஸமநந்தரமேவ ஸம்ஸ்காரஜந்யாந்யவிஷயஜ்ஞாநத்வாத் ப்ரஸித்³த⁴க³வாதி³ஸ்ம்ருதிவதி³த்யநுமாநமாஹ –
நத்வந்யேதிநந்வந்யஸம்ப்ரயுக்தேதி ।
ரூப்யஜ்ஞாநம் ஸ்ம்ருதிர்ந ப⁴வதி, ஸ்மரணாபி⁴மாநஶூந்யத்வாத் க்³ரஹணவதி³த்யநுமிதே ஹேத்வஸித்³தி⁴பரிஹாராய ரஜதஜ்ஞாநம் ஸ்மரணாபி⁴மாநஶூந்யம் ஸ்மரணாபி⁴மாநஸ்மரணபி⁴மாநவத்வே க்³ருஹ்யமாண ஸ்வார்த²விவேசகத்வப்ரஸங்கா³த் இதிவத்வே க்³ருஹ்யமாணாத் , ஸ்வார்த²விவேசகத்வப்ரஸங்கா³த் , ஸம்ப்ரதிபந்நஸ்ம்ருதிவதி³தி சாநுமிதே அப்ரமுஷிதஸ்மரணாபி⁴மாநத்வம்ஸ்மரணாபி⁴மாத்வமிதி விவேசகத்வே ப்ரயோஜகம் ந து ஸ்மரணாபி⁴மாநவத்வம் । இஹ து ப்ரமோஷாத³விவேசகத்வமித்யாஹ –
ப்ரமோஷஸ்த்விதி ।
ஸம்ஸ்காராத் ப்⁴ரமோத்பத்திஶ்சேத் ஸதா³ ஸர்வஸம்ஸ்காரஸத்³பா⁴வாத் ஸதா³ ஸர்வப்⁴ரம: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய உத்³பு³த்³த⁴ஸம்ஸ்கார: காரணம், உத்³போ³த⁴ஶ்ச ஸம்ஸ்காரவிஶேஷஸ்யைவேத்யாஹ –
இந்த்³ரியாதீ³நாமிதி ।
ஸ்மர்யத அநேநேதி வ்யுத்பத்த்யா ஸ்ம்ருதிரிதி ஸம்ஸ்கார உச்யதே । ஶுக்தீத³மம்ஶரூப்யயோ: அவிநாபா⁴வாதி³ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வாத் இத³மம்ஶத³ர்ஶநேந ஸம்ஸ்காரோத்³போ³தோ⁴ ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஶங்க்ய தோ³ஷ: ஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴க இத்யாஹ -
இந்த்³ரியதோ³ஷேணார்த²ஸ்ய ஸ்ம்ருதிஸமுத்³போ³த⁴: க்ரியத இதி ।
இந்த்³ரியத்வக³ததோ³ஷஸ்ய அந்த:கரணக³தஸம்ஸ்காரேண ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வாந்நோத்³போ³த⁴கத்வமித்யாஶங்க்ய இந்த்³ரியாதீ³நாமித்யத்ர ஆதி³ஶப்³தோ³பாத்தவிஷயக³தஸாத்³ருஶ்யதோ³ஷவிஶேஷேண ரூப்யப்ரதியோகி³கத்வேந ரூப்யஸம்ஸ்காரஸம்ப³ந்தி⁴நா ஸஹிதேந்த்³ரியதோ³ஷ உத்³போ³த⁴க இத்யாஹ -
ஆதி³க³ததோ³ஷவிஶேஷணார்த²விஶேஷஸ்ய ஸ்ம்ருதிஸமுத்³போ³த⁴:ஸ்ம்ருதிஸபோ³த⁴: இதி க்ரியத இதி ।
ஸாத்³ருஶ்யதோ³ஷஸஹிதேந்த்³ரியதோ³ஷ: ஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴கஶ்சேத் ஶுக்திஸத்³ருஶஶுக்த்யந்தரஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴க: ஸ்யாத் , இத்யாஶங்க்ய இந்த்³ரியாதீ³நாமித்யத்ரதீ³நமித்யத்ர ப³ஹுவசநேந நிர்தி³ஷ்டப்ரமாத்ருக³தராக³தோ³ஷோ(அ)பி நியாமக இத்யாஹ -
இந்த்³ரியாதீ³நாம் கேநசிதே³வ தோ³ஷவிஶேஷேண கஸ்யசிதே³வ அர்த²விஶேஷணஸ்ய ஸ்ம்ருதிஸமுத்³போ³த⁴: க்ரியத இதி ।
ராக³தோ³ஷஸ்ய ஸுவர்ணஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴கத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஸாத்³ருஶ்யதோ³ஷஸாஹித்யாத் ரஜதஸம்ஸ்காரமேவோத்³போ³த⁴யதீத்யாஹ –
கஸ்யசிதே³வேத்யவதா⁴ரணேந ।
ஜ்ஞாநகாரணக³ததோ³ஷவத் ஜ்ஞாநம் ஸம்ஸ்காரஸ்யாபி உத்³போ³த⁴கம் ப⁴வதி இதி மத்வாஹ –
ஜ்ஞாநகாரணாநாமிதி ।
இத³மம்ஶவிஷயக்³ரஹணஸ்ய ஸ்வார்த²விவேசகத்வே காரணமாஹ -
ஸம்ப்ரயுக்தஸ்ய சேதி ।
விஹந்யத இதி ।
சக்ஷுஷோ விஶேஷபோ³த⁴நஶக்தி:விஶேஷபோ³தோ⁴ ந ஶக்திரிதி ப்ரதிப³த்⁴யத இத்யர்த²: ।
ஸம்ஸர்க³வ்யவஹாரஹேதுத்வேந ஸம்ஸர்க³ஜ்ஞாநாபேக்ஷேத்யாஶங்க்ய நிரந்தரோத்பத்திரேவ ஹேதுரித்யாஹ –
தேநேதி ।
க⁴டபடஜ்ஞாநயோர்நிரந்தரோத்பந்நயோர்க⁴டே ஏவ பட இதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யவஹாரஹேதுத்வாபா⁴வவதி³ஹாபி ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய விஶேஷமாஹ -
கரணதோ³ஷாதே³வ விவேகாநவதா⁴ரணாதி³தி ।
இத³ம் ரஜதமித்யபா⁴இத³ம் ரஜதமித்யபா⁴வாத் இதிதி³தி ஸம்ஸர்க³ப்ரத்யய: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயத இதி, நேத்யாஹ –
தூ³ரஸ்த²யோரிவேதி ।
உத்பந்நப்⁴ரம இதி ।
வ்யவஹாரமாத்ரமித்யர்த²: ।
பா³லகஸ்ய திக்தாவபா⁴ஸோ நாஸ்தீத்யாஶங்க்ய தூ²த்காராதி³ப்ரவ்ருத்திபி⁴ர்நிஶ்சிதபித்ததோ³ஷாத³வபா⁴ஸ: கல்ப்யத இத்யாஹ –
பித்ததோ³ஷாதி³தி ।
ஜந்மமரணவேத³நயா ஸம்ஸ்காரஸ்ய நஷ்டத்வாத் ஜந்மாந்தரீயஸம்ஸ்காராத் ஸ்ம்ருதிர்ந ஸம்ப⁴வதீத்யத்ராஹ –
அந்யதே²தி ।
ஜந்மாந்தராநுபூ⁴தம் ஸர்வம் கிமிதி ந ஸ்மர்யத இதி, தோ³ஷப³லாதி³த்யாஹ -
தஸ்மாத் பித்தமேவ ஹேதுரிதி ।
இதரஸ்ம்ருதிம் விஹாய திக்தஸ்யைவ ஸ்மரணஹேதுரித்யர்த²:
பித்தஸத்³பா⁴வே க³மகமாஹ -
மது⁴ராக்³ரஹண இதி ।
மது⁴ராக்³ரஹணே(அ)பி ப்ரமாணம் தூ²த்கார ஏவேதி ப³ஹிரேவ த்³ரஷ்டவ்யம் ।
தோ³ஷஸ்ய கிமிதி ஸர்வாஸ்மாரகத்வமிதி தத்ராஹ –
கார்யக³ம்யத்வாதி³தி ।
அதத்வே தத்த்வஜ்ஞாநமித்யக்²யாதிவாதி³நாபி ஸம்ஸர்க³ஜ்ஞாநம் ப்⁴ரமத்வேநோக்தமிதி, நேத்யாஹ –
ஏதேநேதி ।
கோ(அ)யம் ஸ்மரணாபி⁴மாநோ நாம, ஸ்ம்ருதேரந்யோ(அ)ரந்யோ ந ந்யோந்யாநந்யோவேதிநந்யோ வேதி விகல்ப்ய கேநாபி ப்ரகாரேண ந ஸம்ப⁴வதீதி ஆக்ஷிபதி, அத²வா கிம் ஸ்மரணேநாபி⁴மந்யத இதி ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி வ்யுத்பத்த்யா ஸ்மார்யக³த: கஶ்சித் ஸ்மரணாபி⁴மாந இத்யுச்யதே । கிம் வா ஸ்மரணே(அ)பி⁴மந்யத இதி ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி வ்யுத்பத்த்யா ஸ்ம்ருதிக³தவிஶேஷ: கஶ்சித் , உத ஸ்மராமீத்யபி⁴மநநம் ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி ஸ்ம்ருதேர்ஜ்ஞாநாந்தரஸம்பே⁴த³ இதி ப்ருச்ச²தி । ஸ்மார்யக³தவிஶேஷ: ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி பக்ஷமநூத்³ய நிஷேத⁴தி -
ந தாவத் ஜ்ஞாநாநுவித்³த⁴தயேதி ।
அயமர்த²:, ஜ்ஞாநாநுவித்³த⁴தயா க்³ரஹணமித்யநேந ஸ்மார்யக³தவிஶேஷம் வத³தா ஜ்ஞாப்திர்ஜ்ஞா(ப ? )நமிதி வ்யுத்பத்த்யா ஸ்மர்யமாணே பூர்வாநுப⁴வஸம்பே⁴த³ உச்யதே, கிம் வா ஜ்ஞாயத இதி வ்யுத்பத்த்யா பூர்வாநுபூ⁴தவ்யக்திஸம்பே⁴த³ உச்யதே, அத²வா ஜ்ஞாயதே அஸ்மிந்நிதி வ்யுத்பத்த்யா பூர்வாநுப⁴வவிஷயாவச்சே²த³கதே³ஶகாலாந்தரஸம்பே⁴த³ இதி விகல்ப்ய ந தாவத் தே³ஶகாலவ்யக்திஸம்பே⁴த³: ஸ்மரணாபி⁴மாநதயா விவேசக:, ஸோ(அ)யமிதி ப்⁴ரமவிவேசகத்வாபா⁴வாத் । பூர்வாநுப⁴வஸம்பே⁴த³ஸ்து ஸ்வயமேவ ஸ்மார்யே நாஸ்தீதி ।
ந ஹ்யதிவ்ருத்தஸ்யேதி ।
ஸ்ம்ருதிஹேதுஸம்ஸ்காராதா⁴யகபூர்வஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வவிஷயேண ஸஹ ஸ்வாத்மாநம் ப்ரதி விஷயத்வம் நாஸ்தி, அதோ ந ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வமித்யர்த²: ।
ஶுத்³த⁴மேவேதி ।
ஸ்வஹேதுபூர்வாநுப⁴வஸம்பே⁴த³ரஹிதமேவேத்யர்த²: ।
பூர்வாநுப⁴வநிமித்தவ்யவஹ்ருதத்வம் ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வே ப்ரயோஜகம் ந து பூர்வஜ்ஞாநகர்மத்வம் । அத: பூர்வஜ்ஞாநஜ்ஞேயயோ: ஸஹ பூர்வஜ்ஞாநேநைவ வ்யவஹ்ருதத்வாத் பூர்வஜ்ஞாநஸ்யாபி அர்தா²த் ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய, பூர்வஜ்ஞாநநிமித்தவ்யவஹ்ருதத்வம் ந ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வே ப்ரயோஜகம் , ஆத்மநி வ்யபி⁴சாராத் । ஆத்மா ஹி ஸ்ம்ருத்யாஶ்ரயதயா அபரோக்ஷோ(அ)வபா⁴ஸதே, அத: பூர்வாநுப⁴வகர்மத்வமேவ ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வே ப்ரயோஜகமிதி மத்வா ஆஹ -
ந ஜ்ஞாநாநுவித்³த⁴மிதி ।
அர்த²ஜ்ஞாநஸமநந்தரம் அர்த²நிஷ்ட²ப்ராகட்யலிங்கே³ந ஜ்ஞாதோ(அ)ர்த² இதி அநுமாநஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாநஸம்பி⁴ந்நார்த²விஷயம் ஜாயதே । தஜ்ஜந்யா ஸ்ம்ருதிரபி ஜ்ஞாநஸம்பி⁴ந்நார்த²விஷயா ஜாயதே, நார்த²மாத்ரவிஷயேத்யாஶங்க்ய ஸ்ம்ருதி: ந ஜ்ஞாநஸம்பி⁴ந்நார்த²விஷயா, கிந்து கேவலார்த²விஷயேதி நிர்ணயஸித்³த்⁴யர்த²ம் கேவலார்த²விஷயஸ்ம்ருதிமுதா³ஹரதி -
ததா² ச பதா³தி³தி ।
உத்தமவ்ருத்³தே⁴ந க்ரமேண உச்சார்யமாணபதா³தி³த்யர்த²: ।
க³வா யஜேதேத்யுக்தே பூர்வாநுப⁴வவிஶிஷ்டகோ³ரேவ ஶப்³த³ஶக்திவிஷயதயா ஸம்ப³ந்தி⁴த்வேந ப்ரதிஸம்ப³ந்தி⁴ப்ரதிப³ந்தி⁴ இதிகோ³பதோ³பலப்³தி⁴ஜந்யஸ்ம்ருதிவிஷயத்வமஸ்தி, அந்விதாபி⁴தா⁴நவாதி³நாமித்யர்த²: । ஸ்ம்ருதிர்நித்யாநுமேயத்வாத் ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴விஶேஷாபா⁴வே(அ)பி ஸ்ம்ருத்யநுமாபகலிங்க³க³தவிஶேஷாத் ஸ்ம்ருதிக³தவிஶேஷோ(அ)நுமேய: ஸ்யாத் இத்யாஶங்க்ய லிங்க³க³தவிஶேஷாஸம்ப⁴வமாஹ -
நாபி க்³ராஹ்யவிஶேஷநிமித்த இதி ।
ப்ரமாணக்³ராஹ்யாத் ஸ்ம்ருதிக்³ராஹ்யக³தோ யோ விஶேஷ: ந தந்நிமித்தஸ்மரணாபி⁴மாநாநுமேய இத்யர்த²: ।
ப்ரமாணக்³ராஹ்யஸ்யைவ க்³ருஹ்யமாணத்வாதி³த்யுக்தே ‘ஸ க⁴ட’ இதி ஸ்ம்ருதௌ, ‘அயம் க⁴ட’ இதி ப்ரத்யக்ஷே ப்ரதீதாயம்ஶப்³தா³ர்தோ² விகல:விகல்ப இதி, ஸ இதி ஶப்³தா³ர்தோ²(அ)தி⁴க இதி ந ப்ரமாணக்³ராஹ்யஸ்யைவ ஸ்ம்ருதிவிஷயத்வமித்யாஶங்க்ய அயம்ஶப்³தா³ர்தோ² நாம தே³ஶகாலௌ, ப்ராகட்ய ஸ்வதே³ஶகாலயோருபரி ஸ்தி²தேரயம்ஶப்³த³ப்ரயோக³தச்ச²ப்³தா³ர்தா²வபி தாவேவ ப்ராகட்யோபரி தே³ஶகாலயோ: ஸ்தி²தே: பரோக்ஷத்வேந தச்ச²ப்³த³ப்ரயோக³ இத்யர்தை²க்யமேவேதி மத்வாஹ -
அவிகலாநதி⁴கஸ்யேதி ।
ப²லநிமித்த இதி ।
க்³ரஹணப²லாத் ஸ்ம்ருதிப²லே விஶேஷபா⁴வாத் தந்நிமித்தஸ்மரணாபி⁴மாநோ(அ)நுமேய இதி ச வக்தும் ந ஶக்யமித்யர்த²: ।
விஷயபே⁴தா³த்³தி⁴ ப²லபே⁴த³: । அத்ர ஸ்ம்ருதிப்ரமாணயோர்விஷயக⁴டாத்³யர்த²ஸ்யைகத்வாத் தத³வச்சி²ந்நப²லஸ்யாப்யேகத்வமித்யாஹ –
ப்ரமாணப²லேதி ।
ப²லவிஷயேதி ப²லாவச்சே²த³கேத்யர்த²: ।
’ஸ்ம்ருதே: தத் ஸ்மராமி’ இதி ஜ்ஞாநாந்தரஸம்பே⁴த³: ஸ்மரணாபி⁴மாந இதி பக்ஷே தஸ்ய க்வசித் கதா³சித் பா⁴வாதே³வ ஸர்வஸ்ம்ருதிஷ்வநந்வயாத் ந ஸ்மரணாபி⁴மாநதயா விவேசகத்வமித்யாஹ -
ய: புநரிதி ।
க்வசிதி³தி
அத்யந்தப்ரியே அத்யந்தவிஸ்மாபகே அத்யந்தத்³வேஷ்யே சேத்யர்த²: । ।
கதா³சிதி³தி ।
விஸ்மாபகத்வாத்³யுத்³போ³த⁴கஸத்³பா⁴வே இத்யர்த²: ।
அந்யோந்யம் க்³ருஹீதக்³ரஹணக்³ராஹ்யாச்ச வ்யாவ்ருத்ததயா ப்ரதிபந்நஸ்ம்ருதிஸ்மார்யஸ்மர்த்ருபி⁴: ஸ்வவாசகதத்ஸ்மராமீதி ஶப்³த³த்ரயஸ்ம்ருதௌ ஸ்ம்ருதஶப்³தோ³ல்லிகி²ததயா ‘தத் ஸ்மராமி’ இதி ஜ்ஞாநஸ்ய பஶ்சாது³த்பத்தே: ந தஸ்ய ஸ்மரணாபி⁴மாநதயா விவேசகத்வமித்யாஹ -
ய: புநரிதி ।
க்வசிதி³தி அதிதூ³ஷணாந்தரமாஹ -
ஸ வாசகஶப்³த³ஸம்யோஜநாநிமித்த இதி ।
உபலப்³த⁴வாச்யஸ்வரூபஸ்யைவ ஸ்வஶப்³த³ஸ்மாரகத்வம், ந து வ்யாவ்ருத்ததயோபலப்³த⁴ஸ்யேத்யாஶங்க்ய விஶேஷஶப்³த³ஸ்மாரகத்வாய பே⁴தோ³பலப்³தி⁴ரபி அபேக்ஷிதேத்யாஹ -
யதா² ஸாஸ்நாதீ³தி ।
ஆக்ருதௌ ப்ரதீதாயாமிதி பா⁴வ: ।
க்³ரஹணாத் ஸ்மரணஸ்ய பே⁴த³கோ விஶேஷ: ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வம் பரோக்ஷதயாவபா⁴ஸித்வம் சேதி த்வயா வக்தும் ந ஶக்யதே, தஸ்ய ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வஸ்ய ஸ்ம்ருதிப்ரதிபத்திஸமகாலம் ப்ரதிபந்நதயா விவேசகத்வாயோகா³த் ந ஸ்மரணாபி⁴மாநத்வம், பரோக்ஷதயாவபா⁴ஸித்வஸ்யாப்யநுமாநே(அ)பி பா⁴வாந்ந ஸ்மரணாபி⁴மாநத்வமித்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
அந்யதா²க்²யாதிவாதீ³ தஸ்மாதி³தி ।
அவபா⁴ஸ: ।
அவமதபா⁴ஸ: பரோக்ஷாவபா⁴ஸ இத்யர்த²: ।
அதி⁴கோம்(அ)ஶ: ।
க்³ரஹணாதி⁴கோம்(அ)ஶ இத்யர்த²: ।
யது³க்தம் - விஶேஷவத்தயா ரூப்யஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்ம்ருதித்வமஸ்த்வித்யக்²யாதி ஶங்காயாமாஹ -
ந சேஹேதி ।
கிம் மாயேதி ।
அந்யதா²க்²யாதிரித்யாஹமாயேதி ந்யதா² -
கிந்த்வத்⁴யாஸ இதி ।
அந்யாகாரஜ்ஞாநமந்யாலம்ப³நம் வா வஸ்துநோ வஸ்த்வந்தராத்மநாவபா⁴ஸோ வா அந்யதா²க்²யாதிரிதி விகல்ப்ய ப்ரத²மம் தூ³ஷயதி -
நந்வேவம் ஸதி வைபரீத்யமிதி ।
ரஜஜ்ஞாநேதிரஜதஜ்ஞாநக³தரஜதாகாரஸ்ய ஶுக்திகா பி³ம்ப³பூ⁴தேத்யாலம்ப³நஶப்³த³ஸ்யைகோ(அ)ர்த²: । ரஜதஜாத்யாகாரஜ்ஞாநஸ்ய ஶுக்திவ்யக்தே: பர்யவஸாநபூ⁴மித்வமந்யோ(அ)ர்த²: । தது³ப⁴யம் யதா²ஜ்ஞாநமர்த²மப்⁴யுபக³ச்ச²தாம் வைபரீத்யமாபத்³யத இதி பா⁴வ: ।
ஜ்ஞாநக³தாகாரம் ப்ரதி பி³ம்ப³த்வம் பர்யவஸாநபூ⁴மித்வம் வா நாலம்ப³நத்வம், கிந்து ஜ்ஞாநப்ரயுக்தவ்யவஹாரவிஷயத்வம் ததா³லம்ப³நத்வமிதி சோத³யதி -
நநு ஶுக்தே: ஸ்வரூபேணாபீதி ।
அத்ர ஶுக்தித⁴ர்மிணோத⁴ர்மிணீ இதி ரஜதஜ்ஞாநாலம்ப³நம் ப⁴விதுமர்ஹதி, தஜ்ஜ்ஞாநப்ரயுக்தவ்யவஹாரவிஷயத்வாத் , ஸம்ப்ரதிபந்நவதி³த்யநுமாநமுக்தம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।
த்³ரவ்யஜ்ஞாநாத்³ த்³ரவ்யே ஆதீ³யமாநே கு³ணோ(அ)ப்யாதீ³யதே, ததா²பி ந த்³ரவ்யஜ்ஞாநஸ்ய கு³ணாலம்ப³நத்வம் த்³ருஷ்டமித்யபி⁴ப்ராயேண சோத்³யமாநோசோத்³யமநாத்³ருத்ய ? த்³ருஶ்யவஸ்துநோ வஸ்த்வந்தராத்மநாவபா⁴ஸோ(அ)ந்யதா²க்²யாதிரிதி பக்ஷம் விகல்ப்ய தூ³ஷயதி -
அத² ததா²ரூபாவபா⁴ஸநமிதி ।
ரூப்யாக்²யவஸ்த்வந்தராத்மநாவபா⁴ஸநமித்யர்த²: । ததா²ரூபாவபா⁴ஸநம் ஶுக்தே: பாரமார்தி²கமுத நேத்யந்வய: ।
அஸத: க்²யாத்யயோகா³த் ஸத்ஸம்வித்திவிரோத⁴தோ(அ)நாஶ்வாஸாச்ச த்³விதீயவிகல்போ(அ)நுபபந்ந இதி மத்வா ஆஹ -
ஆஹோ இதி ।
விரோதி⁴ஶுக்த்யாத்மத்வஜ்ஞாநாத்³பா³த⁴ இத்யாஶங்க்ய இத³ம் ரஜதமிதி ரஜதாத்மத்வஜ்ஞாநே ஶுக்த்யாத்மத்வஸ்ய யதா² ந பா³த⁴: தத்³வத³பா³த⁴ இத்யாஹ -
நேயம் ஶுக்திரிதி ।
யதே²தி ।
அந்யதா² பரிணதே வஸ்துநி ஜ்ஞாநமந்யதா²க்²யாதிரிதி விகல்பவிகல்ப்யமநூத்³யமநூத்³ய தூ³ஷயதி -
அத² ஶுக்தேரேவேதி ।
விரோதி⁴ஶுக்த்யாத்மத்வஜ்ஞாநே நேத³ம் ரஜதமிதி பா³த⁴: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய க்ஷீரஸ்ய த³தி⁴ரூபபரிணாமே புநர்விரோதி⁴க்ஷீராத்மத்வஜ்ஞாநம் யதா² ந ப⁴வதி ததா² விரோதி⁴ஶுக்த்யாத்மத்வஜ்ஞாநமபி ந ப⁴வேதி³த்யாஹ -
நாபி க்ஷீரமித³மிதீதி ।
ரஜதஸ்ய ஶுக்திபரிணாமத்வம் மாயாவாதி³நா த்வயா அங்கீ³க்ருதமித்யாஶங்க்ய அவித்³யாவிஶிஷ்டஶுக்திபரிணாமத்வாப்⁴யுபக³மாத் அவித்³யாபாயே ரூப்யம்மத்ராக்ஷேபக³ச்ச²தி இதி மத்பக்ஷே(அ)பக³ச்ச²தி, த்வத்பக்ஷே து ஶுக்திபரிணாமத்வமேவேதி நாபக³ச்சே²தி³தி மத்வா ஆஹ –
க்ஷீரமிவேதி ।
நால்பத்³வாரேண இதிநாலத்³வாரேண பத்³மத³லம் ப்ரவிஷ்டா ஜலபி³ந்த³வ:பத்³மாந் இதி பத்³மாநாம் முகுலீபா⁴வம் ஜநயந்தி, ஆதி³த்யகிரணேந பீதத்வாத் விரலபூ⁴தத்வாத் பி³ந்து³பி⁴ர்த³லாநாம் க³ட⁴தா இதிகா³ட⁴தாலக்ஷணவிகாஸோ ப⁴வதி । புநரபி த³லே அப்³பி³ந்தூ³நாமநுப்ரவேஶாத் த³லாநாம் பீநத்வஸத்வேந முகுலதா ப⁴வதி । அதோ விரோதி⁴முகுலபரிணாமாத்³விகாஸவிச்சே²த³:, நத்வாதி³த்யகிரணாபாயாதி³தி பரிஹாரம் ஹ்ருதி³ஸ்த²மநுக்த்வா பரிணாமே தூ³ஷணாந்தரமாஹ -
ததா² ஸதீதி ।
முகுலமேவ விகஸிதம் ப⁴வதீதி ப்ரதீதிவத் ஶுக்தீ ரூப்யம் ப⁴வதீதி ப்ரதீதி: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ரஜதஸ்ய ஶுக்திபரிணாமத்வம் மா பூ⁴த் பு³த்³தி⁴பரிணாபரிணாமித்வமிதிமத்வம் ஸ்யாதி³த்யந்யதா²க்²யாதிவாதி³விஶேஷ: ஆத்மக்²யாதிவாதீ³ வா ஶங்கதே -
அத² புநரிதி ।
பி⁴ந்நகாலத்வாதி³தி ।
ஏககாலத்வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரதீத்யந்தரக³தோத்பாத³நவ்யாபாரஸ்ய ரஜதாந்தரோத்பத்தாவுபயுக்தத்வே(அ)பி போ³த⁴நவ்யாபாரேண பூர்வரஜதம் ப்ரதி போ³த⁴கமஸ்த்விதி - நேத்யாஹ –
ப்ரத²மப்ரத்யயவதி³தி ।
பக்ஷாந்தரம் நிராக்ருத்ய அக்²யாதிவாதீ³ ஸ்வபக்ஷமுபஸம்ஹரதி -
ததே³வமிதி ।
தூ³ஷணமப்யுக்தமநுஸ்மாரயத்யந்யதா²க்²யாதிவாதீ³ -
நநு ஸ்ம்ருதேபம். பாதி³காயாம் நநு ஸ்ம்ருதேரித்யேவாஸ்திரபீதி ।
தந்த்ராந்தரீயா: ஸாங்க்²யா இத்யர்த²: ।
கா புநர்க³திரிதி வத³தா க³த்யந்தராபா⁴வாத³க்²யாதிரேவ ஸமாஶ்ரயணீயேதி ஸ்வபக்ஷே பர்யவஸாநம் க்ரியதே உத ஸர்வதோ நிருத்³த⁴: ஸத்³க³திமேவ ப்ருச்ச²ஸீதி விகல்ப்ய ஸ்வபக்ஷே பர்யவஸாநம் ந கார்யமித்யாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -
உச்யத இத்யாதி³நாஇத்யாஹேதி³த இதிஸமுத்பந்நமித்யந்தேந ।
ப்ரஶ்நபக்ஷே(அ)பி க³மநம் க³திரிதி வ்யுத்பத்த்யா ஜ்ஞாநமுக்த்வா ததே³கம் கிம் வா த்³வயமிதி ப்ருச்ச்²யதே । க³ம்யத இதி க³திரிதி வ்யுத்பத்த்யா ஜ்ஞாநவிஷயஸ்ய ஸத்யத்வமஸத்யத்வம் வேதி ப்ருச்ச்²யதே । க³ம்யத அநயேதி க³திரிதி வ்யுத்பத்த்யா ஸாமக்³ரீமுக்த்வா கிம் தோ³ஷ: ஸாமக்³ரீ உத ஸம்ப்ரயோக³: யதி³ வா ஸம்ஸ்கார இதி ப்ருச்ச்²யத இதி விகல்ப்ய ஸாமக்³ரீப்ரஶ்நஸ்ய பரிஹாரமாஹ -
கிந்த்வேகமேவ ஸம்ஸ்காரஸம்ஸ்காரஸம்ஹிதாத் இதிஸஹிதாதி³ந்த்³ரியாதி³தி ।
ஏகமேவேதி ஜ்ஞாநஸ்யைக்யம் ஸாமக்³ர்யைக்யே ஹேதுத்வேநோச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வே இந்த்³ரியஜந்யத்வே த்³வயஜந்யத்வே ச ஸ்ம்ருதிவத்³க்³ரஹணவத் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாவத் ஸம்யக்³ஜ்ஞாநத்வமேவ ஸ்யாத் , கத²ம் ப்⁴ராந்தித்வமிதி சோத³யதி -
கத²மேததி³தி ।
தோ³ஷோபேதேந்த்³ரியஸம்ஸ்காரஜாதத்வாத் ப்⁴ராந்தித்வமித்யாஹ -
உச்யதே, காரணதோ³ஷ இதி ।
தோ³ஷஸத்³பா⁴வே கிம் ப்ரமாணமித்யாஶங்க்ய ஶுக்தித்வாதி³ விஶேஷஜ்ஞாநலக்ஷணகார்யவிஶேஷஜநக ஶக்திப்ரதிப³ந்த⁴: கல்பக இத்யாஹ -
கார்யவிஶேஷே ஶக்திம் நிருந்த⁴ந்நேவேதி ।
ஸம்ஸ்காரவிஶேஷோத்³போ³த⁴ஶ்ச ஸ்வஹேதுத்வேந தோ³ஷகல்பக இத்யாஹ –
ஸம்ஸ்காரவிஶேஷமப்யுத்³போ³த⁴யதீதி ।
தோ³ஷ: ப்ராப்தகார்யஸ்ய ப்ரதிப³ந்த⁴க: ஸ்யாத் , கத²ம் ஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴க: ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ –
கார்யக³ம்யத்வாதி³தி ।
ஸம்வலிதேதி ।
ஸம்வலநரூபேத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநஸ்ய ஏகத்வாநேகத்வவிஷயப்ரஶ்நஸ்ய பரிஹாரமாஹ -
ஸா சேதி ।
கத²ம் ஏகத்வம் ஜ்ஞாநஸ்யேதி தத்ராஹ –
ஏகப²லமிதி ।
ஏகப²லத்வாதி³த்யர்த²: ।
விஷயஸ்யைகத்வாநேகத்வஸத்யத்வமித்²யாத்வவிஷயப்ரஶ்நஸ்ய பரிஹாரமாஹ -
தஸ்ய சேதி ।
அத்ர க⁴டபடாவிதி ஜ்ஞாநஸ்யைகத்வே(அ)ப்யர்த²ஸ்ய பி⁴ந்நத்வவத் ஜ்ஞாநைக்யே(அ)ப்யர்த²பே⁴த³: ஸ்யாதி³தி ஶங்காவ்யாவ்ருத்த்யர்த²மர்தை²க்யம் ப்ருத²கு³ச்யதே அத²வா அர்தை²க்யே தாத்பர்யம் நாஸ்தி கிந்து ரஜதஸ்ய மித்²யாத்வமுச்யதே । அயமர்த²: ஸம்ப்ரயோக³ஜந்யத்வாச்சு²க்திகாலம்ப³நத்வமுசிதம் ஸம்ஸ்காரவிஶேஷஜந்யத்வாத்³ரஜதாலம்ப³நத்வமுசிதம், தோ³ஷஜந்யத்வாந்மித்²யாலம்ப³நத்வமுசிதம், ஸம்ப்ரயோகா³தி³த்ரயஸந்கா⁴தேந ஜந்யத்வாத் ஶுக்திகாக³தமித்²யாரஜதாலம்ப³நத்வமுசிதமிதி யவத்ஶுக்திகாக³தாலம்ப³நத்வமுசிதம் ।
அவபா⁴ஸத இதி ।
அத்ர ஸாமக்³ரீஶப்³தே³ந ஸம்ப்ரயோக³ உச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஜ்ஞாநஸ்ய மித்²யாத்வப்ரஸித்³தி⁴நிர்வாஹாய ச மித்²யாலம்ப³நத்வமப்⁴யுபேயமித்யாஹ -
தேந மித்²யாலம்ப³நமிதி ।
தேந மித்²யார்த²ஸ்யோசிதாலம்ப³நத்வேநேத்யர்த²: ।
பா³தா⁴பா⁴வாதி³தி ।
நேத³ம் ஜ்ஞாநமிதி பா³தா⁴பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ஸ்ம்ருதிஜ்ஞாநம் ப்ரதி நிரபேக்ஷகாரணஸம்ஸ்காரஸ்ய, க்³ரஹணஜ்ஞாநம் ப்ரதி நிரபேக்ஷகாரணஸம்ப்ரயோக³ஸ்ய ச கத²ம் ஸம்பூ⁴யைகஜ்ஞாநஹேதுத்வமிதி சோத³யதி ஜ்ஞாநத்³வயவாதீ³ -
பி⁴ந்நஜாதீயேதி ।
நிரபேக்ஷஸம்ஸ்காரஸம்ப்ரயோகா³ப்⁴யாம் ஸஹ ஸாபேக்ஷதோ³ஷஸ்ய ஏகஜ்ஞாநகாரணத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீதி ப்ருச்ச்²யதே கிம் வா நிரபேக்ஷஸம்ஸ்காரஸம்ப்ரயோக³யோ: ஸம்பூ⁴யைகஜ்ஞாநகாரணத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீதி ப்ருச்ச்²யத இதி விகல்போப⁴யத்ராபி இதிவிகல்ப்ய உப⁴யத்ராபி த்³ருஷ்டாந்தம் த³ர்ஶயதி -
த்³ருஶ்யதே ஹீத்யாதி³நா ।
லிங்க³ம் வ்யாப்திஜ்ஞாநஸாபேக்ஷம் வ்யாப்திஸம்ஸ்காரோவ்யாப்திஸம்ஸ்காரா இதி நிரபேக்ஷ:, தது³ப⁴யம் ஸம்பூ⁴ய லிங்கி³ஜ்ஞாநகாரணம் த்³ருஷ்டமித்யர்த²: ।
தத்ராபி ஜ்ஞாநகாரணபே⁴தா³த் ஜ்ஞாநபே⁴த³ இதி, நேத்யாஹ –
உப⁴யத்ராபீதி ।
ஸ்ம்ருதி:ஸ்ம்ருதிஸ்மர்யமாணாமிதி ஸ்மர்யமாணம் வ்யக்திரூபம் க³ர்போ⁴ யஸ்யாக்³நித்வாதி³ஸாமாந்யஸ்ய தத் ஸ்ம்ருதிக³ர்ப⁴ம், ஸ்ம்ருதி:ஸ்ம்ருதிஸ்மரணமிதி ஸ்மரணம் க³ர்போ⁴ யஸ்ய ஸாமாந்யஜ்ஞாநஸ்ய தத் ஸ்ம்ருதிக³ர்ப⁴மேகமேவ ப்ரமாணஜ்ஞாநமிதி சாநுமாநே யோஜநா । ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயாம் ஸ்ம்ருதேர்க³ர்ப⁴ம் யத்தம் ஸ்ம்ருதிக³ர்ப⁴மிதி நிர்வசநம் । பூர்வகாலோபலக்ஷிததயா ஸ்மர்யமாணே க்³ருஹ்யமாணதயா அயமித்யபரோக்ஷாகாரஸ்ய ஸ்வரூபதயா க³ர்ப⁴ரூபேணாவஸ்தா²நமைக்யஜ்ஞாநோத³யகாலே அஸ்தி । பஶ்சாத³யமேவ ஸ இதி ஸ்மர்யமாணஸ்ய பரோக்ஷஸ்ய அபரோக்ஷோ(அ)யமித்யாகாரமாத்ரத்வவிதா⁴நாதை³க்யப்ரமித்யுத³யநாந்தரீயகதயா பரோக்ஷஸ்யாபரோக்ஷ்யவிரோதா⁴தே³வ அபக³தத்வாத் பாரோக்ஷ்யஹேதுஸ்ம்ருதேரப்யபக³தத்வாத் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாஜ்ஞாநம் கேவலமபரோக்ஷஜ்ஞாநம் ப⁴வதி । தத்ராபி பாரோக்ஷ்யஸ்யாநிவ்ருத்திமங்கீ³க்ருத்ய ஸ்ம்ருதிக³ர்ப⁴மித்யுக்தமிதி வேதி³தவ்யம் ।
ஜ்ஞாநலிங்கே³ந ஸஹ வ்யாப்திஸ்ம்ருதி: லிங்கி³ஜ்ஞாநகாரணம் । நநு இதிந து வ்யாப்திஜ்ஞாநஸம்ஸ்கார இதி தத்ராஹ -
ஸம்ஸ்காராநுத்³போ³தே⁴ தத³பா⁴வாதி³தி ।
உத்³பு³த்³த⁴ஸம்ஸ்காராபா⁴வே தஸ்யா: ஸ்ம்ருதேரபா⁴வாத் உத்³பு³த்³த⁴ஸம்ஸ்கார: ஸ்ம்ருத்யங்கீ³காரே(அ)பி வக்தவ்ய: । ததா³ கேவலவ்யதிரேகாபா⁴வாத் கல்பநாகௌ³ரவாச்சோத்³பு³த்³த⁴ஸம்ஸ்காரேண ந ஸ்ம்ருத்யபேக்ஷேதி பா⁴வ: । அத²வா தத³பா⁴வாதி³தி தயோர்லிங்கி³ஜ்ஞாநவ்யாப்திஸ்ம்ருத்யோர்யுக³பத் ஜ்ஞாநாநுத்பத்திரிதி ந்யாயாத் யுக³பத³ஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயாம் ஸம்ப்ரயோக³: பூர்வாநுபூ⁴தஸ்ம்ருதிஶ்ச காரணம் । ஜ்ஞாநத்³வயயௌக³பத்³யப்ரஸங்கா³பா⁴வாந்ந ஸம்ஸ்கார இதி, தத்ராஹ -
அயமேவ ச ந்யாய இதி ।
ஸம்ஸ்காராநுத்³போ³தே⁴ ஸ்ம்ருத்யபா⁴வாத் கேவலவ்யதிரேகாபா⁴வாத் கல்பநாகௌ³ரவாச்சோத்³பு³த்³த⁴ஸம்ஸ்காரேணைவ பர்யாப்தமிதி ந்யாய: ப்ரத்யாபி⁴ஜ்ஞாயாமபி ஸமாந இத்யர்த²: ।
ந புநர்ஜ்ஞாநத்³வயே ப்ரமாணமஸ்தீதி ।
அயமர்த²:, உத்³பு³த்³த⁴ஸம்ஸ்காரே ஸதி அநந்தரம் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாஜ்ஞாநோத்பத்திவ்யதிரேகேண மத்⁴யே த்³விதீயஸ்ம்ருதிஸத்³பா⁴வே ப்ரமாணம் நாஸ்தீதி ।
ப⁴வது ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாப்ரத்யக்ஷே நிரபேக்ஷகாரணஸமாஹார: । அபி⁴ஜ்ஞாநப்ரத்யக்ஷே து ரஜதஜ்ஞாநே ந ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -
ததா² பி⁴ந்நஜாதீயேதி ।
அத்ர ஸம்ப்ரயோகா³தே³: ப்ரத்யேகம் காரணத்வம் த⁴ர்மி, ப³ஹூநாம் ஸம்பூ⁴ய காரணத்வேந அவிநாபூ⁴தம் ப⁴விதுமர்ஹதி, ஜ்ஞாநகாரணஸ்த²த்வாத் । ஸம்பூ⁴ய விசித்ரஜ்ஞாநகாரணீபூ⁴தநீலாதீ³நாம் ப்ரத்யேகம் கர்மத்வவதி³த்யநுமாநமபி⁴ப்ரேதம் த்³ரஷ்யவ்யம் ।
ஸம்ஸ்காரஸஹிதப்ரமாணகாரணஜந்யத்வாத் லைங்கி³கஜ்ஞாநாதி³வதி³த³ம் ரஜதமிதி ஜ்ஞாநம் ப்ரமாணம் ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -
தத்ர லைங்கி³கேதி ।
ஸம்ஸ்காரஸஹிதப்ரமாணகாரணஜந்யத்வாக்²யப்ரயோஜகாபா⁴வே(அ)ப்யது³ஷ்டகாரணஜந்யத்வாக்²யப்ரயோஜகேந ப்ராமாண்யம் த்³ருஷ்டமிதி ப்ரத³ர்ஶநாய சித்ரஜ்ஞாநமுதா³ஹ்ருதமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஏவம் ச ஸதீதி ।
ஶுக்திக³தமித்²யாரஜதே ஸதி அபரோக்ஷஸ்ய ஸ்மர்யமாணத்வாநங்கீ³காராத்ஸ்மர்யமாணாவநங்கீ³தி ஸம்ஸர்க³ஸ்ய ப்ரதிபந்நஸ்ய ஶூந்யத்வாநங்கீ³காராத் பா³ஹ்யஶுக்தீத³மாத்மதயா ப்ரதிபந்நரஜதஸ்யாந்தர்பு³த்³தி⁴க³தத்வாநப்⁴யுபக³மாதி³தரபக்ஷ இவ நாநுப⁴வவிரோத⁴ இத்யர்த²: ।
அதோ மாயாமயமிதி ।
யஸ்மாத்³ஜ்ஞாநஸ்ய ப்⁴ராந்தத்வம் ரூப்யஸ்யாஸத்வே ஸத்வே வா அநுபபந்நமதோ மயாமயமிதிமாயாமயமித்யர்த²: ।
ஸதி³த³ம் ரஜதமிதி ரஜதஸ்ய ப்ரதிபந்நஸத்தாஸம்ஸர்க³:, ஶுக்திகாஸத்தாஸம்ஸர்கோ³ ந ஸ்வீயத ஸம்ஸர்க³ இதிஸ்வீயஸத்தாஸம்ஸர்க³:, இத³ந்தாஸம்ஸர்க³வத் । ததா²ப்யேதத³ஜ்ஞாத்வா ஸதி³தி ப்ரதிபா⁴ஸாநுஸாரேண பரமார்த²த்வம் ஶங்கதே -
அத² புநரிதி ।
ஶுக்தித்வதிரோதா⁴நஸமர்த²காரணதோ³ஷவதா புருஷேண ரஜதம் த்³ருஶ்யம் , ந து ஸர்வைரிதி, நேத்யாஹ -
யதோ நஹீதி ।
யத்³யபேக்ஷேதேதி ।
ஶுக்திரஜதம் யத்³யபேக்ஷேதேத்யர்த²: ।
தத³பா⁴வே ந தத்ரேதி ।
அத்ர ந ஸ்பஷ்டம்(ஹட்டாதி³ஸ்த² ? ) பட்டணாதி³ஸ்த²ஸர்வபரமார்த²ரஜத இத்யர்த²: ।
மாயாத்மகரஜதம் ஶுக்தீத³மாத்மநா அபரோக்ஷமவபா⁴ஸத இதி பக்ஷே(அ)பி ஸர்வைத்³ருஶ்யேத இத்யாஶங்க்ய ரஜதஸ்ய பி³ம்பே³த³மம்ஶஸ்த²த்வே ஹி தத்³க³தஶௌக்ல்யாதி³வத் ஸர்வைர்க்³ருஹ்யேத, தத்³வைபரீத்யேந இத³மாகாரபு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யக்³ரே ப்ரதிபி³ம்பி³தேத³மி ரஜதஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வாத் பு³த்³தே⁴ரந்யவேத்³யாத்வாபா⁴வாத் தத்ப்ரதி பி³ம்பி³தேத³மம்ஶக³தரஜதஸ்யாந்யவேத்³யத்வாபா⁴வ இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
மாயாமாத்ரத்வே த்விதி ।
பா³தோ⁴(அ)பீதி ।
ந கேவலம் ப்⁴ராந்தித்வப்ரஸித்³த்⁴யநுபபத்தி:, ஸ்வவிஷயரஜதஸ்ய மித்²யாத்வம் ஸாத⁴யதி । கிந்து பா³த⁴கப்ரத்யக்ஷமபி இத்யர்த²: ।
ரஜதஸ்ய ப்ரதிபந்நோபாதா⁴வபா⁴வம் பா³தோ⁴ போ³த⁴யதி ந தஸ்ய மித்²யாத்வமமித்²யாத்வமிதிஇத³ம் ந ஸ்பஷ்டம் (ந தஸ்ய மித்²யாத்வம் ? ) சோத³யதி -
கத²மிதி ।
பூர்வமித³மாத்மநா ப்ரதிபந்நரஜதஸ்யேத³மாத்மநா ப்ரதிபத்த்யயோக்³யதாபாத³நபாதே³ந இதிபூர்வகமபா⁴வப்ரதியோகி³தயா பா⁴வவிலக்ஷணத்வேந ப்ரதிபந்நோபாதா⁴வபா⁴வப்ரதியோகி³தயா ஸத்³விலக்ஷணத்வேந ச ரஜதம் , நேத³ம் ரஜதமிதி ஜ்ஞாநேந ஜ்ஞாப்யதே । அத: ப்ரதிபந்நோபாதா⁴வபா⁴வப்ரதியோகி³த்வம் நாம மித்²யாத்வம் பா³த⁴கஜ்ஞாநேந ஸித்³த்⁴யதி । தஸ்மிந் அபா⁴வப்ரதியோகி³தயாவபா⁴ஸநாதி³த்யாஹ -
தேந ஹி தஸ்யேதி ।
பா³த⁴கஜ்ஞாநஸித்³த⁴ஸ்ய ப்ரதிபந்நோபாதா⁴வபா⁴வப்ரதியோகி³த்வாக்²யமித்²யாத்வஸ்ய புந: ஸ்வஶப்³தே³ந பராமர்ஶாச்ச பா³த⁴விஷயோ மித்²யாத்வமித்யாஹ –
மித்²யைவாபா⁴ஸிஷ்டேதி ।
தத்³ரஜதம் பு³த்³தி⁴ர்வேதி பராமர்ஶம் விநா மித்²யைவாபா⁴ஸிஷ்டேதி பராம்ருஷ்டம் ப்ரதிபந்நோபாதா⁴வபா⁴வப்ரதியோகி³த்வாக்²யம் மித்²யாத்வம் ரூப்யஸ்யாந்யத்ர ஸத்வே நாவகல்பத இத்யாஹ -
ந ச ததி³தி ।
பௌ³த்³த⁴வ்யதிரிக்தாநாம் ப்ரதிபந்நோபாதா⁴வபா⁴வப்ரதியோகி³த்வஹீநத்வஹீந இதி த்³ருஷ்டாந்த உச்யதே -
ஸம்ப்ரயுக்தஶுக்திகாவதி³தி ।
பௌ³த்³த⁴ஸ்ய த்³ருஷ்டாந்த உச்யதே -
நிரஸ்யமாநேதி ।
ஸ்ம்ருதிரூபஶப்³தோ³க்தகாரணத்ரிதயஜந்யத்வாக்²யோபலக்ஷணம் பரத்ர பராவபா⁴ஸ இதி ஸ்வரூபலக்ஷணம் சாவ்யாப்தமிதி சோத³யதி -
நநு ந வ்யாபகமிதி ।
ஶோக இதி ।
ஶோகாதி³நிமித்தநஷ்டபுத்ராதி³ப்⁴ரம இத்யர்த²: ।
பரத்ரேத்யுக்தஸம்ப்ரயுக்தாதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய ஸம்ப்ரயோகா³க்²யகாரணாம்ஶஸ்ய சாபா⁴வமாஹ -
ந ஹீதி ।
அத ஏவேதி ।
தோ³ஷாஶ்ரயபூ⁴தஸம்ப்ரயுக்தேந்த்³ரியாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அதிரிக்தகாரணாபா⁴வாதி³தி ।
தோ³ஷாக்²யகாரணாபா⁴வாதி³த்யர்த²: । மாத்ரஜந்யத்வாபா⁴வாதி³தி பா⁴வ: ।
உக்தமேததி³தி ।
பூர்வப்ரமாணவிஷயாவபா⁴ஸித்வம் நாம பரோக்ஷதயா அர்த²ப்ரத்யாயகத்வம் ஸ்ம்ருதே: ஸ்வரூபமித்யுக்தம் । அத்ராபி ஸ்ம்ருதித்வே பரோக்ஷதயா அவபா⁴ஸகத்வம் ஸ்யாத³யம் த்வபரோக்ஷாவபா⁴ஸித்வாந்ந ஸ்ம்ருதிரிதி பா⁴வ: ।
ஸ்ம்ருதித்வம் மாபூ⁴த் , கத²ம் காரணத்ரிதயஜந்யத்வாபா⁴வே ஸ்ம்ருதிரூபத்வமித்யாஶங்க்ய ரூப்யப்⁴ரமநிவர்தக ஶுக்திஜ்ஞாநஸாத⁴நசக்ஷுஸ்தத்³க³ததோ³ஷ: ஸம்ஸ்காரஶ்ச நிவர்த்யரூப்யப்⁴ரமகாரணம் த்³ருஷ்டம் । ததே²ஹாபி ஸ்வப்நப்⁴ரமநிவர்தகஜாக்³ரத்³தே³ஹாவச்சி²ந்நாத்மக்³ராஹிஜ்ஞாநஸாத⁴நம் மநஸ்தத்³க³தநித்³ராதி³தோ³ஷ: ஸம்ஸ்காரஶ்சேத்யேதத்காரணத்ரிதயஜந்யத்வாத் ஸ்மதிரூபத்வம் ஸ்வப்நப்⁴ரமஸ்யேத்யாஹ –
ததி³ஹேதி ।
ததி³தி நிவர்தஜ்ஞாநஸாத⁴நபூ⁴தம் மநோ நிர்தி³ஶதி ।
நித்³ராதி³தோ³ஷஸ்ய ஸம்ஸ்காரவிஶேஷேணாஸாதா⁴ரணஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வாத் அத்³ருஷ்டாதே³ருத்³போ³த⁴கத்வமாஹ –
அத்³ருஷ்டாதி³ஸமுத்³போ³தி⁴தேதி ।
தோ³ஷம் விநா அத்³ருஷ்டாதி³நோத்³பு³த்³த⁴த்வாத் ஸத்யார்த²ஸ்ம்ருதிஜநகத்வே ப்ராப்தே(அ)பி தோ³ஷஸஹகாரிப³லாந்மித்²யார்த²விஷயம் ஜ்ஞாநமுத்பாத³யதீத்யாஹ –
ஸஹகார்யநுரூபமிதி ।
ப⁴வது காரணத்ரிதயஜந்யதயா ஸ்ம்ருதிரூபத்வம் , கத²ம் பரத்ர பராவபா⁴ஸ இதி தத்ராஹ -
தஸ்ய சேதி ।
தத³வச்சி²ந்நேதி ।
தேந மநஸா ஸம்யுக்தமித்யர்த²: ।
அபரோக்ஷப்⁴ரமாதி⁴ஷ்டா²நத்வே அபரோக்ஷத்வம் ப்ரயோஜகம் , ந து ஸம்ப்ரயோக³தஜ்ஜந்யஜ்ஞாநகர்மதயா அபரோக்ஷத்வம் கேவலவ்யதிரேகாபா⁴வாத் । அத: கர்மத்வாபா⁴வே(அ)பி ஸ்வப்ரகாஶத்வாதா³த்மநோ(அ)பரோக்ஷதயா பரோக்ஷேதிஅபரோக்ஷஸ்வப்நப்⁴ரமம் ப்ரத்யதி⁴ஷ்டா²நத்வம் ஸம்ப⁴வதீதி மத்வா ஆஹ –
அபரோக்ஷசைதந்யேதி ।
அத: ஸத்யசைதந்யஸ்ய மித்²யா விவர்தஸ்ய ச ஸம்பே⁴தா³வபா⁴ஸரூப: பரத்ர பராவபா⁴ஸோ வித்³யத இதி பா⁴வ: ।
க⁴ட: ஸ்பு²ரதீதி ஸர்வஸமாநாதி⁴க்ருதஸ்பு²ரணஸ்யாநவச்சி²ந்நஸர்வாத்மகசைதந்யமாத்மாநமநாத்³ருத்யாஹமிதி ப்ரதீயமாநாஹங்காரவிஶிஷ்டசைதந்யமாத்மேத்யுபாதா³ய ஆத்மைவாதி⁴ஷ்டா²நம்ஆத்மைவாதி⁴நிஷ்டா²நமிதி சேதி³த³ம் ரஜதமிதிவத³ஹம் நீலமித்யேவ ஸ்வப்ந ப்ரபஞ்சோ ப்ரபஞ்சோர்ப⁴யாதி³திபா⁴யாதி³தி சோத³யதி -
நந்வேவமிதி ।
அஹங்காராந்நிஷ்க்ருஷ்டஸர்வாத்மகசைதந்யம் ஆத்மேத்யுபாதா³ய சைத்ஸ்ந்யஸ்யேதிசேத்யஸ்ய சித்ஸாமாநாதி⁴கரண்யாவபா⁴ஸம் ஸர்வத்ராங்கீ³க்ருத்ய பரிஹரதி -
கோ வா ப்³ரூத இதி ।
புநரப்யஹங்காரவிஶஷ்டசைதந்யமாத்மாநமுபாதா³ய சோத³யதி -
நநு விச்சி²ந்நதே³ஶ இதி ।
இத³மிதி பி⁴ந்நதே³ஶஸ்த² இத்யர்த²: ।
க²:ஸ்தா²தி³த்யஸ்ய விச்சி²ந்நஜலஸ்த²தாப்ரதிபா⁴ஸவத³ந்த:ஸ்த²ஸ்யைவ ப³ஹிஷ்ட²தயா பா⁴நம் ந ப⁴வதி । தத்ர க²:ஸ்த²தாயா அபி ப்ரதிபா⁴ஸாத் । இஹாந்த:ஸ்த²தாயா அப்ரதிபா⁴ஸாத் ப³ஹிஷ்ட² ஏவேதி மத்வா ஆஹ -
ஜாக³ரண இவேதி ।
தே³ஶ: ஸ்பு²ரதீதி தே³ஶோ(அ)ப்யநவச்சி²ந்நசைதந்யாத்மஸ்த²தயாவபா⁴ஸத இத்யாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -
நநு தே³ஶோ(அ)பீதி ।
அத்ர நநு: ப்ரஸித்³தௌ⁴ வர்ததே ।
புநரப்யஹங்காரவிஶிஷ்டசைதந்யமாத்மாநமாதா³ய தே³ஶஸ்யாப்யாத்மஸ்த²த்வே அஹம் தே³ஶ இதி ப்ரதீயாதி³த்யாஹ -
அயமபி தர்ஹீதி ।
ஸ்வப்நயுக்தார்த²க்ரியாஸமர்த²ஜாக்³ரத்ப்ரபஞ்சோ(அ)ப்யேகசைதந்யே கல்பித: । கிமு வக்தவ்யம், ஸ்வப்நப்ரபஞ்சஸ்யைகசைதந்யே கல்பிதத்வமஸ்தீதி வதி³தும் நிகூ³டா⁴பி⁴ஸந்தி⁴ம் பரித்யஜ்ய அநவச்சி²ந்நசைதந்யமாத்மாநம் ஸ்பஷ்டீகுர்வந் சைதந்யைக்யம் ஸாத⁴யதி -
ந தோ³ஷநைஷ தோ³ஷ: இதி ஸ்யாத் இத்யாதி³நா ।
ப்ரமாணஜ்ஞாநாதி³தி ப்ரஸித்³த⁴ப்ரஸிக இதிபே⁴த³மந்தரேண ப்ரமாணதோ ந பி⁴த்³யத இத்யர்த²: ।
ஏகரூபேதி ।
சைதந்யாக்²யைகரூபேத்யர்த²: ।
ஸாதி⁴தைகசைதந்யே ஆத்மநி ஜாக்³ரத்ப்ரபஞ்சஸ்ய கல்பிதத்வேந ஸித்³தி⁴மாஹ -
அதோ(அ)ந்தரஅதோே(அ)ந்தரிதி இதி ।
அந்யதே²தி ।
ஸஹமவச்சி²ந்நேதிஅஹமவச்சி²ந்நசைதந்யாத் விஷயக³தசைதந்யாநி பி⁴ந்நாநி சேதி³த்யர்த²: ।
ப்ரகாஶாநுபபத்தேரிதி ।
விஷயேஷ்வாத்மசைதந்யவ்யாப்த்யபா⁴வே ஸ்வயம் சைதந்யஹீநத்வாத் ப்ரகாஶாநுபபத்தேரித்யர்த²: ।
அநுப⁴வாவகு³ண்டி²தத்வே(அ)பி அவாகுண்டி²தத்வேே(அ)பி இதிப்ரபஞ்சஸ்ய நாநுப⁴வப்ரகாஶ்யதா ஆலோகஸம்ஸர்கே³(அ)பி வாய்வாதீ³நாமப்ரகாஶ்யத்வவத் இத்யாஶங்க்ய பூர்வமஜ்ஞாநதமோவ்யாப்தத்வாத் ப்ரகாஶ்யத்வமஸ்தீத்யத்ர த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
யதா² தமஸேதி ।
வாய்வாதீ³நாம் ரூபஹீநத்வாத் தமோவ்யாப்திர்நாஸ்தீதி பா⁴வ: ।
ஸர்வஸ்யைகாத்மசைதந்யக³தத்வே க⁴டாதீ³நாமித³மித்யநாத்மதயாவபா⁴ஸோ தே³ஹாதீ³நாமஹமித்யாத்மதயாவபா⁴ஸஶ்ச கத²ம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யைகாத்மசைதந்யே கல்பிததயா ஸர்வஸ்ய சிதா³த்மஸாமாநாதி⁴கரண்யே(அ)ப்யஹமிதி ப்ரதீதியோக்³யபூர்வபூர்வதே³ஹாதி³விநாஶஜந்யஸம்ஸ்காரவிஶிஷ்டமாயாஜந்யத்வாத் உத்தரோத்தரதே³ஹாதே³ரஹமித்யாத்மத்வப்ரஸித்³தி⁴ர்ப⁴வதி । இத³மித்யநாத்மதயா ப்ரதீதியோக்³யபூர்வபூர்வக⁴டாதி³நாஶஜந்யஸம்ஸ்காரவிஶிஷ்டமாயாஜந்யத்வாத் தது³த்தரோத்தரக⁴டாதே³ரித³மித்யநாத்மத்வப்ரஸித்³தி⁴ர்ப⁴வேதி³த்யேவம் வ்யவஸ்தா² ஜாக³ரணே(அ)பி ஸித்³த்⁴யதி, கிமு ஸ்வப்ந இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ஏவம் ய: புநரிதி ।
சைதந்யஸ்யாந்தர்ப³ஹிர்பா⁴வப்ரதிபா⁴ஸோ பே⁴த³ப்ரதிபா⁴ஸஶ்சௌபாதி⁴கோ ந ஸ்வத:, நிரம்ஶத்வாதி³த்யாஹ -
தஸ்ய சேதி ।
மநோமாத்ரகோ³சராவிதி ।
ஆத்மாதிரிக்தவிஷயே கேவலமநஸ: ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வாந்மநோகோ³சரத்வம் வாத்³யந்தரஸித்³த⁴முச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஸர்வத்ரேதி ।
ஸ்வப்நஶோகாதி³ப்⁴ரமேஷு ஸர்வத்ரேத்யர்த²: ।
லக்ஷ்யாத்⁴யாஸாபா⁴வே(அ)பி பரத்ர பராவபா⁴ஸத்வாக்²யஸ்வரூபலக்ஷணஸ்யாந்வயாத³திவ்யாப்திரிதி சோத³யதி -
கத²ம் தர்ஹீதி ।
லக்ஷணமஸ்தி சேத் லக்ஷ்யமப்யஸ்தி கிமத்ர சோத்³யமித்யாஹ –
கிமத்ர கத²மிதி ।
லக்ஷ்யமஸ்தி சேத் உபலக்ஷணேநாபி ப⁴விதவ்யம் , தத³பா⁴வாந்ந லக்ஷ்யமஸ்தீத்யாஹ -
ந தத்ர காரணதோ³ஷ இதி ।
உபலக்ஷணாபா⁴வமுக்த்வா லக்ஷ்யாபா⁴வமாஹ -
நாபி மித்²யார்தா²வபா⁴ஸ இதி ।
லக்ஷ்யம் நாஸ்தீத்யுக்தம் தத³மஸ்த்யேவ இதத³ப்யஸ்த்யேவ ; பரத்ர பராவபா⁴ஸ இத்யவபா⁴ஸஶப்³தே³ந ஜ்ஞாநத்வம் ச லக்ஷணமுக்தம் , ததி³ஹ நாஸ்தி க்ரியாத்வாதி³த்யாஹ –
ஸத்யமித்யாதி³நா ।
அத ஏவேதி ।
லக்ஷ்யாபா⁴வாதே³வேத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநஸ்ய து³ஷ்டகாரணஜந்யஸ்ய விஷயோ மித்²யார்த² இதி ।
மித்²யார்த²விஷயஜ்ஞாநமத்⁴யாஸ இதி ஹி பூர்வம் லக்ஷணமுக்தம் । பரத்ர அவபா⁴ஸ இத்யத்ர அவபா⁴ஸஶப்³தே³நேதி பா⁴வ: ।
க்ரியாயாஶ்சிகீர்ஷாபூர்வகத்வவஜ்ஜிஜ்ஞாஸாபூர்வகத்வாத் ஜ்ஞாநஸ்யேச்சா²ஸாத்⁴யத்வமஸ்த்யேவேத்யாஶங்க்ய ப²லஶிரஸ்கத்வேநைவ க்ரியாநிஷ்பத்தே: ப²லநிஷ்பத்திபர்யந்தா க்ரியாநிஷ்பத்தி: அநவஸிதா, க்ரியாநிஷ்பத்தேரபி காரகவ்யாபாரஸமகாலத்வாத் க்ரியாநிஷ்பத்திபர்யந்தம் காரகவ்யாபாரோ(அ)ப்யநவஸித: । காரகவ்யாபாரநிஷ்பத்தேரபி காரகப்ரேரகாசிகீர்ஷாஸமகாலத்வாத் காரகவ்யாபாரநிஷ்பத்திபர்யந்தமிச்சா²ப்யநவஸிதா । அத: காரகவ்யாபாரஸ்ய க்ரியாயா: ப²லஸ்ய ச நிஷ்பத்திரிச்சா²தீ⁴நேதி க்ரியாயா இச்சா²ஸாத்⁴யத்வம் ஸ்யாத் , இஹ து ஜ்ஞாநகாரகேந்த்³ரியாணாம் தேஜோவிஶேஷத்வாதே³வ க³த்வஹ்ரஸ்வாஸ்வபா⁴வ்யத் இதிபா⁴வ்யாத் காரகப்ரேரணாய நேச்சா²பேக்ஷா, இந்த்³ரியாணாம் விஷயவிஶேஷேஷு நியதத்வாத் । விஷயவிஶேஷே நியமநாய ச நேச்சா²பேக்ஷா, கிந்து ஜ்ஞாநகாரணப்ரதிப³ந்த⁴ரூபநிமீலநநிராஸே இச்சா²யா உபயோக³:, ந து ஜ்ஞாநோத்பத்தாவிதி மத்வாஹ -
ந ஹி ஜ்ஞாநமிதி ।
நிவர்தயிதும் ந ஶக்யமிதி ।
நிவர்தயிதுமஶக்யத்வாதி³த்யர்த²: ।
தே³வதாதி³ஸ்மரணம் இச்ச²யா ஜந்யதே சண்டா³லாதி³ஸ்மரணம் ச நிவர்த்யத இதி சோத³யதி -
நநு ஸ்ம்ருதிஜ்ஞாநமிதி ।
ஆபோ⁴கே³ந இச்ச²யேத்யர்த²: ।
ஸ்ம்ருத்யுத்பத்திநிரோதௌ⁴ யத்ர ப⁴வத: தத்ர இச்சா²மநோநிரோதௌ⁴ ஸ்த ஏவ, கிந்து ஸ்ம்ருத்யுத்பத்திஸ்த²லே மநஸோ(அ)ந்யபரதாலக்ஷணப்ரதிப³ந்த⁴நிராஸஹேதுரிச்சா² ந து மநோவ்யாபாரநிஷ்பாத³நேந ஜ்ஞாநோத்பத்தௌ ஹேது:, ஸ்ம்ருதிநிரோத⁴ஸ்த²லே(அ)பி சண்டா³லாதி³விஷயமந:ப்ரவ்ருத்திநிரோதே⁴ மநோநிரோத⁴ஸ்யோபயோக³:, ந து ஸ்ம்ருதிஸ்வரூபநிரோத⁴ இத்யாஹ –
ஸத்யமித்யாதி³நா ।
சக்ஷுஷ இவேதி ।
யதா² சக்ஷுஷோ(அ)பி⁴மதார்த²விஷயப்ரவ்ருத்திப்ரதிப³ந்த⁴க ரூபகோ³லகநிமீலநநிராஸே இச்சா²யா உபயோக³: । அநபி⁴மதார்தே²ந ஸம்ப்ரயோக³லக்ஷணப்ரவ்ருத்தௌ ஸத்யாம் தத்ப்ரதிப³ந்த⁴ரூபகோ³லகநிமீலநே மநோநிரோத⁴ஸ்யோபயோக³ இத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மண ஆரோபம் விநா ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிமாத்ரஸ்யைவ நாமாதி³ஷ்வாரோப இத்யாஹ –
தஸ்மாதி³தி ।
ஸர்வப²லப்ரதா³த்ருப்³ரஹ்மணோ(அ)த்⁴யஸ்தத்வே ப²லஸித்³தி⁴: ஸ்யாத் , தத³பா⁴வே ந ப²லஸித்³தி⁴ரிதி, நேத்யாஹ –
சோத³நாவஶாதி³தி ।
விதி⁴வஶாதி³த்யர்த²: ।
ஸர்வப²லப்ரதா³த்ருப்³ரஹ்மணோ(அ)த்⁴யஸ்தத்வே ஸ்வாநுரூபஸர்வப²லப்ராப்தி: ஸ்யாத் । அத்ர சோத³நோக்தபரிச்சி²ந்நப²லப்ராப்தயே பு³த்³த்⁴யத்⁴யாஸ ஏவ ஸ்வீகர்தவ்ய இதி வா அர்த²: । ப்ரகாராந்தரோபந்யாஸே ச க்ருதே ஸந்தே³ஹ:, ஸ்வபக்ஷ ஏவாப்⁴யுபேய இதி நிர்ணயோ ந ஸம்ப⁴வதி, அத: பக்ஷாந்தரோபந்யாஸோ பா⁴ஷ்யகாரேண ந கார்ய இத்யாஶங்க்ய ஸ்வேநோக்தாந்யஸ்யாந்யாவபா⁴ஸரூபலக்ஷணஸ்ய ஸர்வபக்ஷேஷு தைஸ்தைருச்யமாநத்வே ஸ்வபக்ஷஶுத்³தி⁴ர்ப⁴வதி । தைருக்தஸ்யாபி லக்ஷணஸ்ய ஶுக்லோ க⁴ட இத்யாதி³ப்ரத்யயாநாம் ப்⁴ரமத்வப்ராப்திபரிஹாராய ஸத்யமித்²யாவஸ்துஸம்பே⁴தா³வபா⁴ஸரூபாநிர்வசநீயலக்ஷ்ய ஏவ பர்யவஸாநாத் ஸ்வமதலக்ஷணத்வம் ச ப⁴வதி । அத: ஸர்வேஷு பக்ஷேஷு லக்ஷணாந்வயப்ரத³ர்ஶநாய பரபக்ஷோபந்யாஸ: கர்தவ்ய இத்யாஹ -
ஸ்வமதபரிஶுத்³த⁴ய இதி ।
நிரூப்யமாணே அநிர்வசநீயபக்ஷ ஏவ லக்ஷணஸ்ய பர்யவஸாநே கத²ம் வாதி³பி⁴ருச்யமாநத்வம் லக்ஷணஸ்யேத்யாஹ –
கத²மிதி ।
அந்யத⁴ர்மஸ்யேத்யுக்தே இத³மிதி ஶுக்தித்வத⁴ர்மஸ்யாவபா⁴ஸோ(அ)த்⁴யாஸ இதி ப்ராப்தம் , தத³பநுத்தயே(அ)த்யந்தபி⁴ந்நஸ்யார்த²ஸ்யேத்யாஹ –
அர்தா²ந்தரஸ்யேதி ।
தம் கேசிதி³தி பா⁴ஷ்யமாத்மக்²யாத்யந்யதா²க்²யாதிவிஶேஷயோருபந்யாஸபரமித்யாஹ -
ஜ்ஞாநாகாரஸ்ய ப³ஹிஷ்ட²ஸ்யைவ வேதி ।
அக்³ரஹணநிப³ந்த⁴நோ ப்⁴ரம இத்யக்²யாத்யுபந்யாஸபரபா⁴ஷ்யே அக்³ரஹணஸ்ய ப்⁴ரமஹேதுத்வமபி⁴ப்ரேதமிதி ப்ரகடயதி -
அக்³ரஹணாதி³தி ।
அக்³ரஹணாதி³த்யுக்தே அக்³ரஹணமஸ்தீத்யக்³ரஹணாதி³தி ப்ரத²மைகவசநத்வஶங்காம் ப்ராப்தாம் வ்யுத³ஸ்யதி -
தந்நிப³ந்த⁴ந இதி ।
கேசித்³வாதி³ந: ப்⁴ரமரூப இதி ப்ரதிபா⁴ஸம் வ்யாவர்தயதி -
வத³ந்தீத்யநுஷங்க³ இதி ।
விபரீதத⁴ர்மத்வஸ்யேத்யுக்தே ஶுக்திஶகலஸ்ய ஸாக்ஷாத்³விபரீதஶுக்த்யபா⁴வஸ்ய ஸ்வரூபேணாரோபப்ராப்தௌ பா⁴வஸ்ய பா⁴வாந்தரரூபேணாரோப இத்யாஹ -
ரஜதாதி³ரூபத்வஸ்யேதி ।
ஆசக்ஷத இதி ஶூந்யக்²யாத்யந்யதா²க்²யாதிவிஶேஷௌ ஆசக்ஷத இத்யர்த²: ।
ஸ்வமதாநுஸாரித்வமிதி ।
ஸ்வேநோக்தலக்ஷணத்வமித்யர்த²: ।
தாத்பர்யமுக்த்வா ஸர்வதா²பித்விதிபா⁴ஷ்யம் வ்யாசஷ்டே -
அந்யஸ்யாந்யத⁴ர்மாவபா⁴ஸித்வம் நாம லக்ஷணமிதி ।
யல்லக்ஷணமவாதி³ஷ்மேத்யந்வய: ।
பரத்ர அவபா⁴ஸ இத்யத்ர பரஶப்³த³த்³வயாபா⁴வே கத²மந்யஸ்யாந்யத⁴ர்மாவபா⁴ஸித்வம் நாம யல்லக்ஷணமவாதி³ஷ்மேத்யநூத்³யதே பா⁴ஷ்யகாரேணேத்யாஶங்க்யாஹ -
பரத்ரேத்யுக்தே(அ)ர்தா²த் பராவபா⁴ஸ: ஸித்³த⁴ இதீதி ।
ஆக்²யதி இதிஅக்²யாதிவாதி³நா(அ)பி மாநஸம் ஸம்ஸர்க³ஜ்ஞாநம் ஸம்ஸர்கா³பி⁴மாநோ வா வக்தவ்ய இத்யபி⁴ப்ராய: ।
பரத்ர பராவபா⁴ஸ இதி லக்ஷணம் ந வாதி³பி⁴ருக்தமிதி ஶங்கதே -
கத²மிதி ।
அநேந ஶப்³த³ரசநாப்ரகாரேண அநுக்தமபி ஶப்³தா³ந்தரேணேத³ம் லக்ஷணமுக்தமித்யாஹ -
பூர்வஸ்மிந் கல்ப இத்யாதி³நா ।
ஸ்ம்ருதிரூபஶப்³தே³நோக்தகாரணத்ரிதயஜந்யத்வாக்²யோபலக்ஷணஸ்ய பா⁴ஷ்யகாரேண பக்ஷாந்தரேஷு அந்வயப்ரத³ர்ஶநாபா⁴வாது³பலக்ஷணமவிவக்ஷிதமித்யாஶங்க்யாந்வயஸ்ய ஸம்ப்ரதிபந்நத்வாத³ப்ரத³ர்ஶநமித்யாஹ –
பூர்வத்³ருஷ்டத்வஸ்ம்ருதிரூபத்வயோரிதி ।
அவித்³யாபூர்வப்⁴ரமஸம்ஸ்காராப்⁴யாமேவ பதா³ர்த²ஜ்ஞாநரூபப்⁴ரமபரம்பரோத்பத்தே: ஸம்ப்ரயுக்தாதி⁴ஷ்டா²நாநபேக்ஷணாத் தத³பி⁴தா⁴யிபரத்ரேதி பத³மவிவக்ஷிதமிதி ஶூந்யவாதி³ஶங்காயாமாஹ -
தத்ர ஸ்ம்ருதிரூப இதி ।
ஶூந்யவாதி³பக்ஷே(அ)பி பதா³ர்த²ஜ்ஞாநத்வாக்²யலக்ஷணஸ்ய ப்ராப்திரஸ்த்விதி நேத்யாஹ –
நிருபபத்திகேதி ।
ஶூந்யவாதி³பக்ஷே லக்ஷணஸ்ய க⁴டபடாதி³ஜ்ஞாநாக்²யப்⁴ரமேஷ்வேவ வ்யாப்திம் விநா அவிப்⁴ரமே(அ)பி ஶூந்யஜ்ஞாநே பதா³ர்த²ஜ்ஞாநத்வாக்²யலக்ஷணஸ்ய வ்யாப்தி: நிருபபத்திகேதி பா⁴வ: ।
பூர்வப்⁴ரமஸம்ஸ்காரலக்ஷணநிமித்தகாரணஸம்ப⁴வாத்³ஸம்ப⁴வாத³ர்த²பஞ்சமாகாராவித்³யேதிவித்³யாலக்ஷணோபாதா³நஸத்³பா⁴வாச்சோத்தரோத்தரக⁴டாதி³பதா³ர்த² ஜ்ஞாநலக்ஷணப்⁴ரமஜந்மஸித்³தி⁴ரித்யேவமுபபத்திஸம்ப⁴வாத³ஸ்மிந் பக்ஷே கா அநுபபத்திரித்யாக்ஷிபதி -
கத²ம் நிருபபத்திகோ(அ)யமிதி ।
ஹஸ்தேந நயநஸ்ய மர்த³நாந்நயநரஶ்மேர்நேப்ஸிதரூபம் ப⁴வதி । ஸஸம்வேஷ்டிதநயநரஶ்மிரதி⁴ஷ்டா²நம் தத்ராப்யஸ்தீத்யாஹ -
ந தத்ராபி தேஜோ(அ)வயவாதி⁴ஷ்டா²நத்வாதி³தி ।
நநு ரஜதே ஸம்விதி³தி ।
ப்⁴ரமஸ்ய ஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வே(அ)பி ந ஸத்யவஸ்துநோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நத்வமிதி பா⁴வ: ।
அத்⁴யஸ்யமாநவ்யதிரேகேணாதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய ஸித்³தி⁴ரபேக்ஷிதா, ஸாத⁴நஸித்³த⁴யேஸித்³த⁴யே த³ந்யோந்ய இதி அந்யோ(அ)ந்யாதி⁴ஷ்டா²நத்வேநாந்யோ(அ)ந்யாதீ⁴நஸித்³தி⁴த்வ இதி தத்ராஹ –
பீ³ஜாங்குராதி³வதி³திதத்ர இதரேதராதி⁴ஷ்டா²நத்வே ஸதி இதரேதராபேக்ஷஸித்³த⁴த்வாத் ப³ஹ்வஸமஞ்ஜஸம் ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ - பீ³ஜாங்குரவதி³தி விவரணே ।
ரஜதே தத்³விஷயஸம்வித்³ரஜதம் ச பூர்வஸ்யாம் ஸம்விதி³, ஸா ச ஸ்வவிஷயே, ஸ ச பூர்வஸ்யாம் ஸம்விதீ³தி ஸம்வித்³ரஜதயோரபி பீ³ஜாங்குரயோரிவ காரணபரம்பரா கல்ப்யேத்யாஶங்க்ய தத்ராப்யந்விதம்ருத்வகார்யாஸத்வாதே³ருபாதா³நத்வம் , பீ³ஜாதே³ஸ்து நிமித்ததா । அத: ஸம்வித்³ரஜதயோரபி நோபாதா³நகாரணகாரணத்வபரம்பரேதிபரம்பரேத்யாஹ -
பீ³ஜாங்குராதி³ஷ்வபீதி பீ³ஜாங்குராதி³பீதி ।
அபி⁴மதவஸ்துஸித்³தி⁴ரிதி ।
அநந்விதஸ்யோபாதா³நத்வே(அ)திப்ரஸங்கா³த் நோபாதா³நகாரணத்வஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।
ப்ரதீதிதோ வஸ்துதஶ்சேதி ।
அநந்விதயோரநயோ: கத²ம் கார்யகாரணதேத்யுக்தே பூர்வபீ³ஜாங்குரயோரிவேதி வக்தவ்யம் , தயோர்வா கத²மித்யுக்தே தத: பூர்வயோரிவேதி ஸத்தாநவஸ்தா²யா:, அநயோ: கார்யகாரணதா கத²ம் க³ம்யத இத்யுக்தே பூர்வபூர்வயோரிவேதி ப்ரதீத்யநவஸ்தா²யாஶ்ச ப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: ।
ஸம்வித்³ரஜதயோரப்யதி⁴ஷ்டா²நாதி⁴ஷ்டே²யதயா நிமித்தநைமித்திகதேத்யாஶங்க்யாநயோர்பீ³ஜாங்குரயோ: கத²ம் நிமித்தநைமித்திகதேத்யுக்தே அஸ்மாத்³பீ³ஜாத³ஸ்யாங்குரஸ்ய ஜந்மத³ர்ஶநாத் தே³ஶகாலாந்தரஸ்த²பீ³ஜாங்குரயோரபி நிமித்தநைமித்திகதாகல்பநாத்³ருஷ்டிபரம்பரா இஹ து க்வாப்யத³ர்ஶநாத³ந்த⁴பரம்பரைவேதி ந நிமித்தநைமித்திகதாபீத்யாஹ -
ததா² ச குத இத³மேவமிதி ।
இத³மிதி ।
நிமித்த நைமித்திகத்வமித்யர்த²: ।
த்³ருஷ்டிபரம்பராம் த³ர்ஶயதி -
த்³ருஷ்டத்வாதே³வமிதி
அந்த⁴பரம்பராம் த³ர்ஶயதி -
நாநவஸ்தா²தோ³ஷமதிவர்தத இதி ।
ப்⁴ராந்திப்ரதிபந்நே யோம்(அ)ஶோ நிஷேதா⁴தி⁴கரணத்வேநாநிஷேத்⁴யோ ப⁴வதி தஸ்யாம்ஶஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நத்வாத் பரத்ரேதி பத³மபேக்ஷ்யமித்யாஹ -
அபி சேத்யாதி³நா ।
நிரவதி⁴க இதி ।
இத³மிதி ।
நிஷேதா⁴தி⁴கரணாம்ஶமக்³ருஹீத்வேத்யர்த²: ।
அநுமாநாப்தவசநாப்⁴யாம் ஸர்பாபா⁴வவிஶிஷ்டமம்ஶாந்தரம் ந க்³ருஹ்யத இதி தத்ராஹ –
யத்ராபீதி ।
அத்ராநுமாநமிதி பாஷாணப்ரக்ஷேபாதி³நாப்யப்ரசலிதத்வலிங்க³ஜந்யஜ்ஞாநமுச்யதே ।
அவதி⁴ர்வித்³யத இதி ।
அபா⁴வவிஶிஷ்டவஸ்துமாத்ரம் க்³ருஹ்யதே, விஶேஷாகாங்க்ஷாத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரதா⁴நம் நாஸ்தீத்யாதௌ³ ந தத³பா⁴வவிஶிஷ்டவஸ்த்வந்தரம் க்³ருஹ்யதே, தேஷாமந்யத்ராநத்⁴யஸ்தத்வாதி³தி தத்ராஹ –
ப்ரதா⁴நாதி³ஷ்வபீதி ।
ஜக³த்காரணம் ஸ்வதந்த்ரம் த்ரிகு³ணமநேகம் பரிச்சி²ந்நம் ச ந ப⁴வதீதி பா³தா⁴த³வதி⁴ரஸ்தீத்யர்த²: ।
ஸர்வலோகஸாக்ஷிகமேததி³தி ।
ஸர்வலோகஸ்ய த்³ருஶ்யஸ்ய ஸாக்ஷ்யேவ ஸாக்ஷீ யஸ்ய ததே³தத் । த்ராத்யாதி³ இதிப்⁴ராந்த்யாதி³, ஸர்வலோகஸாக்ஷிசைதந்யே(அ)த்⁴யஸ்தம் நிஷேதா⁴வஸ்தா²யாம் சைதந்யாவதி⁴கம் சேத்யர்த²: ।
சைதந்யஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நத்வே அவதி⁴த்வே ச ஸ்வீக்ருதே கிம் ப்ரயோஜநமித்யாஶங்க்ய நிரதி⁴ஷ்டா²நத்வேந நிரவதி⁴கத்வேந ச ஶங்கிதகேஶோண்ட்³ரகாதா³வப்யதி⁴ஷ்டா²நாவதி⁴ஸித்³தி⁴: ப்ரயோஜநமித்யாஹ –
கேஶோண்ட்³ரகாதா³வபீதி ।
ரூப்யாத்⁴யக்ஷஸ்ய ருப்யாத்⁴யாஸஸ்ய ? பா³த்⁴யத்வாத் தத்ஸாத⁴கஸாக்ஷிசைதந்யஸ்யாபி பா³த்⁴யத்வமிதி நேத்யாஹ -
தத்³பா³தே⁴ தத³நுஷங்க³ ஏவேதி ।
அதி⁴ஷ்டா²நத்வாத் ஸம்ப³ந்த⁴ ஏவ பா³த்⁴ய இதி பா⁴வ: ।
ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி -
தேந தந்மாத்ரஸ்யேதி ।
சிந்மாத்ரஸ்யேத்யர்த²: ।
ரூப்யஸ்மரணம் பா³த்⁴யம் பரிச்சி²ந்நத்வாத் ரூப்யவத் இத்யாஶங்க்ய ஸ்வதோ ந பே⁴த³ இத்யாஹ –
ஸ்வதஶ்சேதி ।
பா³த்⁴யஸம்ப³ந்த⁴ஸம்ப³ந்தி⁴த்வாத் ரூப்யவத் பா³த்⁴யமித்யாஶங்க்ய ஸம்ப³ந்தி⁴ரூபேண பரிணாமித்வாபா⁴வாத் ஸம்ப³ந்தி⁴த்வமஸித்³த⁴மித்யாஹ –
கூடஸ்தே²தி ।
கூடஸ்த²த்வே ஹேதுமாஹ –
அபரோக்ஷைகரஸேதி ।
ரூப்யஸ்ய ஶூந்யத்வம் நிரதி⁴ஷ்டா²நத்வம் ச ஶூந்யவாதீ³ மந்யதே, தத்ர ஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் ப்ரஸாத்⁴ய ஶூந்யத்வம் நிராசஷ்டே -
நாப்யத்⁴யஸ்தமப்யஸதே³வேத்யாதி³நா ।
ப்ரதிபா⁴ஸாயோகா³தி³த்யத்ர ஸ்பஷ்டாவபா⁴ஸ: ப்ரதிபா⁴ஸ:, ரூப்யமிதி ப்ரவிவிப⁴க்தேதிப்ரவிப⁴க்தரூபேணாவபா⁴ஸ: ப்ரதிபா⁴ஸ இதி ச நிர்வசநம் த்³ரஷ்டவ்யம் । ரூப்யமிதி விப⁴க்தரூபேணாபரோக்ஷத்வேந ச ப்ரதீத்யயோகா³தி³த்யர்த²: ।
அத்⁴யஸ்தமித³ம் ஸர்வமஸதே³வேதி தே(அ)பி மதம் இதி சோத³யதி -
நந்விதி ।
ஸத்³விலக்ஷணமித்யுக்தத்வாத³ர்தா²ஸத்வமுக்தமித்யாஶங்க்யாஸத்³விலக்ஷணத்வமப்யுக்தமித்யாஹ -
அநிர்வசநீயாவித்³யாத்மகமிதி இதி ।
ப்ராக் அநிர்வசநீயத்வே(அ)பி பா³தா⁴தூ³ர்த்⁴வம் ரூப்யாதே³: ஶூந்யத்வமாஶங்க்ய ததி³ஷ்டமேவ க⁴டாதீ³நாமபி ஸமாநத்வாதி³த்யாஹ -
அத² புநரிதி ।
ஸர்வஸ்ய நாஶாதூ³ர்த்⁴வம் ஶூந்யத்வே(அ)பி ப்⁴ரமக்³ருஹீதஸ்ய பா³தா⁴தூ³ர்த்⁴வம் ஶூந்யதாப்⁴யுபக³மோ ந யுக்தோ(அ)ந்யத்ர ஸத்வாதி³த்யாஶங்க்ய ந தாவத்³பா³த⁴கஜ்ஞாநாத³ந்யத்ர ஸத்வஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -
ததா² சேதி ।
ததா²நவக³மாதி³தி ।
முக²ம் த³ர்பணஸ்த²ம் ந ப⁴வதி, கிந்து க்³ரீவாஸ்த²மிதிவத் ரஜதமித³ம் ந ப⁴வதி கிந்து தே³ஶாந்தரே பு³த்³தௌ⁴வேத்யநவக³மாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரத்யக்ஷபா³த⁴ஸ்ய தே³ஶாந்தரே ரூப்யாதி³ஸத்வபோ³த⁴கத்வஶங்காயாமபி வாக்யஜந்யபா³த⁴கஜ்ஞாநஸ்ய போ³த⁴கத்வஶங்காபி நாஸ்தி, தே³ஶாந்தரீயஸத்வவாசிஶப்³தா³பா⁴வாதி³த்யாஹ -
ததா² ச தூ³ரவர்திநீமிதி ।
மா பூ⁴த்³பா³த⁴கஜ்ஞாநாத³ந்யத்ர ஸத்வாவக³ம:, கிந்த்விஹ நிஷேதா⁴ந்யதா²நுபபத்த்யா அந்யத்ர ஸத்வஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்ய வ்யபி⁴சாரமாஹ –
நார்தா²பத்த்யேதி ।
ப்ரதீதிஸித்³த்⁴யர்த²ம் புரோதே³ஶே அந்யத்ர வா ரூப்யஸ்ய ந ஸத்தாபேக்ஷா, அத்ரைவாவித்³யாவிலாஸஸத்³பா⁴வமாத்ரேண ப்ரதீதிஸித்³தே⁴ரித்யாஹ -
தந்மாத்ரேணேதிதாவந்மாத்ரேணாபி தத்ஸித்³தே⁴ரிதி ।
யதா³ நாயம் ஸர்ப இத்யபா⁴வமாத்ரப்ரதிபத்திரபி ந தே³ஶாந்தரே ஸர்பத்வம் க³மயதி ததா³ ரஜ்ஜுரியமித்யதி⁴ஷ்டா²நே பர்யவஸிதா ப்ரதிபத்தி: தே³ஶாந்தரே ஸத்வம் ந போ³த⁴யதீதி கிமு வக்தவ்யம் இத்யாஹ –
யத்ராபீதி ।
பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ இதி பா⁴ஷ்யேண பூர்வத³ர்ஶநஸம்பே⁴த³ம் விநா பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய ஸம்ஸ்காரநிர்மிததயா பூர்வத்³ருஷ்டஸஜாதீயஸ்ய ரூப்யாதே³ரவபா⁴ஸ இத்யுக்தே தஸ்ய ஸ்ம்ருதிரூபத்வமுக்தம் ப⁴வத்யத: ஸ்ம்ருதிரூப இதி ப்ருத²ங் ந வக்தவ்யமித்யாஹ –
ததா²வித⁴ஸ்யேதி ।
அர்த²லப்⁴யஸ்ய ஸ்ம்ருதித்வமேவ ஸ்யாத் இத்யர்த²லப்⁴யஸ்ய ஸ்ம்ருதிரூபஸ்ய விகலஸ்ம்ருதித்வஶங்கா ஸ்யாத் । பூர்வாநுப⁴வஸம்பி⁴ந்நவிஷயத்வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ஸ்ம்ருதித்வமஸ்த்விதி, நேத்யாஹ -
ந ச ஸ்ம்ருதிவிஷயஸ்யேதி ।
பரத்ரேதி ।
ஸம்ப்ரயுக்தஸ்யாபி⁴தா⁴நாத³ர்தா²தா³க³தம் பரஸ்யேதி பத³மஸம்ப்ரயுக்தமபி⁴த⁴த்த இத்யாஹ –
அஸம்ப்ரயுக்தஸ்யேதி ।
பூர்வத்³ருஷ்டத்வாபா⁴வ இதி ।
பூர்வத்³ருஷ்டார்த²ஸம்ஸ்காரஜந்யதயா பூர்வத்³ருஷ்டஸஜாதீயார்த²த்வாபா⁴வ இத்யர்த²: ।
விஸ்பஷ்டார்த² இதி ।
ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வமேவ ஸ்ம்ருதிரூபஶப்³தோ³க்தஸ்ம்ருத்யா ஸாத்³ருஶ்யம் ந பூர்வாநுப⁴வஸம்பே⁴த³ இதி ஸ்பஷ்டீகரணார்த²மித்யர்த²: ।
லோகஸித்³த⁴மேவேத³மிதி ।
யல்லக்ஷிதம் ஸத்யமித்²யாவஸ்துஸம்பே⁴தா³த்மகமித³மத்⁴யாஸரூபம் தல்லோகஸித்³த⁴மேவ ஸத்யமித்²யாவஸ்து ஸம்பே⁴த³ரூபமித்யத்ர ந யுக்த்யபேக்ஷேத்யர்த²: ।
யுக்திரிதி ।
ஸத்யஸ்ய வஸ்துநோ மித்²யாவஸ்து ஸம்பே⁴தா³வபா⁴ஸோ(அ)த்⁴யாஸ:, அந்யதா² ஶுக்லோ க⁴ட இத்யாதி³ஜ்ஞாநேஷ்வபி ப்⁴ரமத்வப்ரஸங்கா³தி³த்யேஷோஇத்யேவோச்யதே ? ச்யதே ।
ததா² ச லோகேத்யாதி³லோகேநுப⁴வ இத்யாதி³ பா⁴ஷ்யஸ்ய - பா⁴ஷ்யஸ்ய தாத்பர்யமுக்த்வா ததே³கதே³ஶமாக்ஷேபஸமாதா⁴நாயோபாத³த்தே -
ஶுக்திகா ரஜதவத³வபா⁴ஸத இதி ।
ய: ஶுக்தௌ ரஜதம் ப்⁴ரமதி தஸ்ய ரஜதமேவேத்யவபா⁴ஸநாத் ரஜதவதி³த்யநவபா⁴ஸாச்சு²க்திகாநவபா⁴ஸநாச்ச ப்⁴ராந்த்ய: இதிப்⁴ராந்த்யா: - ஶுக்திகா ரஜதவத³த்ர பா⁴ஸத இதி நாநுப⁴வந்தி, தத்ர கத²ம் லோகாநுப⁴வ இதி சோத³யதி -
நநு ந ஶுக்தி: ப்ரதிபா⁴ஸதே இதி ।
ப்⁴ராந்தஸ்யேதி பா⁴வ: ।
யத்³யபி ப்⁴ராந்திஸமயே நாநுப⁴வதி ஶுக்திகாஜ்ஞாநோத³யே தத்ஸித்³தி⁴: । ஶுக்திகாமுபாதா³ய ஶுக்திகாரஜதமவபா⁴ஸத இதி லக்ஷணமநுப⁴வதி । ஶுக்திஜ்ஞாநஸாமர்த்²யேந நேத³ம் ரஜதமிதி ஜ்ஞாநவிஷயதயா வா ஸித்³த⁴மித்²யாரஜதேந ஸத்யஶுக்திஸம்பே⁴தா³வபா⁴ஸாக்²யலக்ஷ்யரஜதவதி³த்யநுப⁴வதி । ஏவம் லக்ஷ்யலக்ஷணஸங்க³திமநுபூ⁴தாம் ஶுக்திகா ரஜதவத³வபா⁴ஸத இதி வாக்யேந ப்ரத³ர்ஶயதி லோக இத்யாஹ -
உச்யதே, ஶுக்திகாக்³ரஹணமிதி ।
இவஶப்³த³ஶ்சாபா⁴ஸதாமபி⁴தா⁴ய ஸம்பே⁴த³ஶப்³தே³நாவபா⁴ஸஶப்³தே³ந ச ஸம்ப³த்⁴யதே ।
மித்²யாரஜதமிதி விஶேஷணாத் அந்யத்ர ஸத்³ரூபரஜதம் வக்தவ்யமித்யாஶங்க்ய மித்²யாத்வம் ப்ரதி ஜநகஸ்யாபா⁴வாத் மித்²யாத்வமுச்யதே ந ஸத்³ரூபரஜதாத்³வ்யாவ்ருத்த்யர்த²மித்யாஹ -
மித்²யாத்வமபி ரஜதஸ்யேதி ।
மித்²யாரஜதத⁴ர்மத்வாதி³த³ந்தாயா அபி மித்²யாத்வாந்நிரதி⁴ஷ்டா²நதாப்ரஸங்க³ இத்யாஶங்க்ய ஸம்ப்ரயுக்தஸ்ய ஸம்ப்ரயுக்தத⁴ர்மத்வமயுக்தமித்யாஹ –
தத்ராஸம்ப்ரயுக்தத்வாதி³தி ।
ஸம்ப்ரயுக்தக³த ஏவேதி ।
ஶுக்திக³த ஏவேத்யர்த²: ।
கத²ம் அஸம்ப்ரயுக்தரஜதஸ்யாபரோக்ஷதேத்யத ஆஹ –
அபரோக்ஷாவபா⁴ஸஸ்த்விதி ।
ரஜதல்லோக² இதிரஜதோல்லேக²ஸ்யேதி ।
இத்யுல்லேக²:, அவபா⁴ஸமாநரஜதஸ்யேத்யர்த²: ।
உல்லிக்²யத ஆபரோக்ஷ்யஸ்ய தோ³ஷஜந்யத்வே பா³த்⁴யத்வம் ப்ராப்தமித்யாஶங்க்யேந்த்³ரியஜந்யஜ்ஞாநேநேத³மம்ஶே(அ)பி⁴வ்யக்தாபரோக்ஷசைதந்யே அத்⁴யஸ்தத்வாத்³ரூப்யஸ்யாப்யபரோக்ஷத்வமிதி பக்ஷாந்தரமாஹ –
இந்த்³ரியஜஜ்ஞாநாந்தர்பா⁴வாச்சேதி ।
அத்ர ஜ்ஞாநஶப்³தே³ந ஜ்ஞப்தி: ஜ்ஞாநமிதீத³மம்ஶாவச்சி²ந்நஸ்பு²ரணமுச்யதே -
அநாத்மா ரஜதமிதி த³ர்ஶிதமிதி ।
அநாத்மபூ⁴தரஜதம் ஸம்ப்ரயுக்தஶுக்தாவத்⁴யஸ்தமிதி த³ர்ஶிதமித்யர்த²: ।
அஸ்மத³ர்தே² அநித³மம்ஶஸ்யேதி ।
அஹமிதி ப்ரதிபா⁴ஸமாநே அவேத்³யாம்ஶஸ்யேத்யர்த²: ।
அஹமிதி ப்ரதிபா⁴ஸமாநே ஜட³ரூபாத்மா ப⁴வேத் யோ(அ)ஸ்தீதி ப்ராபா⁴கராபி⁴மதமிதி தத்³வ்யாவ்ருத்த்யர்த²மாஹ –
சைதந்யஸ்யேதி ।
சித்³ரூபாத்மநோ(அ)பி ஶக்திமத்வம் பரிணாமப்³ரஹ்மவாத்³யபி⁴மதம் தத்³வ்யாவ்ருத்த்யர்த²மாஹ –
நிரஞ்ஜநஸ்யேதி ।
அஸங்க³ஸ்யேத்யர்த²: ।
ப்ரதிபா⁴ஸதோ யுஷ்மத³ர்த²த்வாபா⁴வே(அ)பி தத³வபா⁴ஸ்யத்வம் நாம யுஷ்மத³ர்த²லக்ஷணமஹங்காரஸ்யாஸ்தீத்யாஹ –
தத³வபா⁴ஸ்யத்வேநேதி ।
அத்⁴யஸ்த இதி ।
சைதந்யே அத்⁴யஸ்த இத்யர்த²: ।
பே⁴தா³வபா⁴ஸ இதி ।
ஜீவேஶ்வரயோர்ஜீவாநாம் ச பே⁴தோ³(அ)வபா⁴ஸமாந: தேஷாமஸ்வரூபபூ⁴த ஏவ ஜீவாதி³ஷு அத்⁴யஸ்த இதி த³ர்ஶிதமித்யர்த²: । வாதா³தி⁴காரஸித்³த்⁴யர்த²முக்தார்தே² ஸ்வஸ்ய ஜ்ஞாநாபலாபோ(அ)நாத³ராபா⁴வத்³யோதநாய ।
பா³ஹ்யாத்⁴யாஸே உக்தகாரணத்ரிதயஜந்யத்வம் பரத்ர பராவபா⁴ஸத்வம் ச ஸுஸ்தி²தமித்யாஹ -
நநு ப³ஹிரர்த² இத்யாதி³நா யுஜ்யத இத்யந்தேந ।
தத்ராபி காரணத்ரிதயஜந்யத்வமஸ்தீத்யாஹ -
உபலப்⁴யத இத்யந்தேந ।
காரணதோ³ஷ இதி ப்ரமாத்ருஸ்த²ராகா³தி³தோ³ஷ உச்யதே । இந்த்³ரியஶப்³தே³ந ஸம்ப்ரயோக³ உச்யதே । ஸம்ப்ரயோக³ஶப்³தே³ந ஸம்ஸ்காரோ(அ)பி லக்ஷ்யதே । பரத்ர பராவபா⁴ஸ இதி ஸ்வரூபலக்ஷணமப்யஸ்தீத்யாஹ –
தந்நிமித்தஶ்சேதி ।
உபலக்ஷணம் ஸ்வரூபலக்ஷணம் ச பா³ஹ்யாஹங்காராத்⁴யாஸே ஸம்ப⁴வதி । அதி⁴ஷ்டா²நாத்மக்³ராஹக காரணதத்³தோ³ஷாதீ³நாமபா⁴வாத் ஆத்மநோ நிரம்ஶத்வாத³க்³ருஹீதவிஶேஷத்வேநாதி⁴ஷ்டா²நத்வாயோகா³ச்சேத்யாஹ -
ந த்விஹ காரணாந்தராயத்தேத்யாதி³நா ।
இஹேதி அஹங்காராத்³யதி⁴ஷ்டா²நாத்மநி இத்யர்த²: ।
ஆகாஶவந்நிரம்ஶஸ்யாபி ந கார்த்ஸ்ந்யேநாவபா⁴ஸ இதி தத்ராஹ -
ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிஷ இதி ।
ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வே(அ)பி ஸம்வேத³நவத³க்³ருஹீதாம்ஶ: ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ –
நிரம்ஶஸ்யேதி ।
அநவபா⁴ஸவிபர்யாஸௌ ந ப⁴வத இதி ।
அநவபா⁴ஸோ ந ப⁴வத்யத ஏவ விபர்யாஸோ(அ)பி ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மண: ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³ப்⁴ரமாதி⁴ஷ்டா²நத்வாஜ்ஜீவஸ்ய சாஹங்காராதி³ப்⁴ரமாதி⁴ஷ்டா²நத்வஸாம்யேந ஏகத்வாத் ப்³ரஹ்மாநவபா⁴ஸேப்³ரஹ்மாநவபா⁴ஸோஜீவாநவபா⁴ஸ இதி ஜீவாநவபா⁴ஸ இத்யாஶங்க்ய ஆஹ -
ந ஹி ஶுக்தேரிதி ।
ஏவம் தர்ஹி ஸுதராமிதி ।
ஆஶ்ரயவிஷயபே⁴தா³பா⁴வாத் ஜ்ஞாநப்ரகாஶவிரோதா⁴ச்சாஜ்ஞாநாபா⁴வாந்நாஜ்ஞாதத்வமித்யர்த²: ।
தா: ரி ஶ்ருதி ஜந்யபு³த்³தி⁴ இதிஶ்ருதிக³தபா⁴ஸேதி ஶப்³தே³ந ப்ரகாஶமாத்ரஸ்யாபி⁴தா⁴நமிதி ஶங்காநுத்யர்த²மிதிஶங்காபநுத்யர்த²ம் சைதந்யபரத்வேந வ்யாகரோதி -
தச்சைதந்யேநைவேதி ।
ப்⁴ரமநிவர்தகஜ்ஞாநஸாமக்³ர்யா: தத்³க³ததோ³ஷஸ்ய ச ஸம்ஸ்காரஸ்ய ச ப்⁴ரமகாரணத்வமந்யத்ர த்³ருஷ்டமிஹாபி ப்³ரஹ்மாத்மவஸ்த்வாகாரஶ்ருதிஜந்யபு³த்³தி⁴வ்ருத்திப்ரதிபி³ம்பி³தப்³ரஹ்மாத்மசைதந்யஸ்யாஹங்காராதி³ப்⁴ரமநிவர்தகஜ்ஞாநத்வாத் । ப்ரதிபி³ம்ப³ப்ரத³த்வேந பி³ம்ப³பூ⁴தப்³ரஹ்மாத்மவஸ்துநோ நிவர்தகஜ்ஞாநஸாமக்³ரீத்வாத் । தஸ்யாஸ்தத்³க³தாவித்³யாதோ³ஷஸ்ய ச பூர்வாஹங்காராதி³விநாஶஜஸம்ஸ்காரஸ்ய சோத்தராஹங்காராதி³ப்⁴ரமஹேதுத்வாத் காரணத்ரிதயஜந்யத்வம் ஸித்⁴யதி । அவித்³யயா ப்³ரஹ்மரூபஸ்யாநவபா⁴ஸாத³ஹமித்யாத்மநோ(அ)வபா⁴ஸாத் அக்³ருஹீதவிஶேஷாத்மந்யதி⁴ஷ்டா²நே(அ)ஹங்காராத்⁴யாஸாத் । பரத்ர பராவபா⁴ஸத்வம் ச ஸித்⁴யதீத்யபி⁴ப்ரேத்ய ஆத்மந்யாச்சா²தி³காவித்³யாஸ்தீத்யாஹ -
உச்யத இத்யாதி³நா ।
அக்³ரஹணேதி ।
ஆச்சா²த³கேத்யர்த²: ।
ஸாங்க்²யாபி⁴மதாச்சா²த³கஸத்யதமோகு³ணம் ப்ரஸக்தம் வ்யாவர்தயதி -
அவித்³யாத்மக இதி ।
ப்ரகாஶஜநகசக்ஷுராதி³க³தஶக்திப்ரதிப³ந்த⁴ககாசாதி³ஷு தோ³ஷஶப்³த³ப்ரயோகோ³ த்³ருஶ்யதே । அத்ராபி சித்ப்ரகாஶப்ரதிப³ந்த⁴கத்வாத³வித்³யாயா: ஸுதராம் தோ³ஷஶப்³த³வாச்யத்வம் ப⁴வதீதி மத்வாஹ -
ப்ரகாஶஸ்யாச்சா²த³க இதி ।
’அந்ருதேந ஹி ப்ரத்யூடா⁴சா²ம்0உ0 8 - 3 - 2’ இதி ।
ஜீவா:ஜீவாவ அந்ருதரூபாவித்³யயாச²ந்நதயா ஸ்வகீயபூர்ணாநந்த³ப்³ரஹ்மரூபமாத்மாநம் ஸுஷுப்தே ந விஜாநந்தி நாந்யேநேத்யர்த²: । அநீஶயேத்யத்ர முஹ்யமாந: அஜ்ஞாநலக்ஷணமோஹேநைகதாம் க³த:, அதோ(அ)நீஶயா ஸ்வபா⁴வஸித்³தே⁴ஶ்வரத்வஸ்யாப்ரதிபத்த்யாஅப்ரதிபத்த்யதஶோசதீத்யந்வய: ।
தத³ர்தா²பத்திரபீதி ।
’தரதி ஶோகமாத்மவித்’ இதி ப³ந்த⁴நிவ்ருத்திப²லஶ்ருத்யநுபபத்திர்நிவர்த்யாவித்³யாமத்⁴யாஸாக்²யப³ந்த⁴ஹேதுபூ⁴தாம் க³மயதீத்யர்த²: ।
அத ஏவார்தா²தி³தி ।
ஐக்யே ஸத்யேவஸத்யே இதி ப்³ரஹ்மரூபாநவபா⁴ஸாநுபபத்த்யாச்சா²தி³காவித்³யா கல்ப்யத இத்யர்த²: ।
அந்யதே²தி ।
அயமர்த²:, ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மரூபத்வாச்சா²தி³காவித்³யாபா⁴வே பரமார்த²தோ ப்³ரஹ்மரூபத்வாத் ப்³ரஹ்மாத்மதாவபோ³தோ⁴(அ)பி தத்ர யதி³ நித்யஸித்³த⁴: ஸ்யாத் ததா³ தாதா³த்ம்யோபதே³ஶோ வ்யர்த²: ஸ்யாதி³தி । ஐக்யே ஸதி ஜீவப்³ரஹ்மவிபா⁴க³: கத²ம் ஸித்⁴யேதி³த்யாஶங்க்ய அவித்³யாலேஶேஷு ப்ரதிபி³ம்பி³தசைதந்யாநி ஜீவா இத்யுச்யந்தே ।
தேஷாம் பி³ம்ப³பூ⁴தமக²ண்ட³சைதந்யம் ப்³ரஹ்மேத்யதோ பி³ம்ப³ப்ரதிபி³ம்ப³பா⁴வேநாவித்³யயா பே⁴த³ இத்யாஹ –
அதோ(அ)நாதி³ஸித்³தே⁴தி ।
நிர்பா⁴ஸாஸ்பத³மிதி ।
ப்ரதிபி³ம்பா³ஸ்பத³மித்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மவ்யதிரிக்தமநாதி³வஸ்து நாஸீதி³தி தத்ராஹ -
ததா² ச ஸ்ம்ருதிரிதி ।
ஸாங்க்²யாபி⁴மதப்ரக்ருதேரநாதி³த்வம் ஸ்ம்ருத்யோக்தம் நாவித்³யாயா இதி, நேத்யாஹ –
க்ஷேத்ரஜ்ஞத்வநிமித்தாமிதி ।
ஜீவத்வே ஹேதுபூ⁴தாமித்யர்த²: ।
ஸ்வயம்ப்ரகாஶஸ்ய அவித்³யாஶ்ரயத்வஸம்ப⁴வே(அ)ப்யவித்³யாவிஷயத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யதோ நாவித்³யேதி சோத³யதி -
நநு ப்ரமாணவிரோத⁴ இதிப்ரமாணாந்தரவிரோத⁴ இதி ।
நிரம்ஶஸ்ய ஸ்வரூபாநவபா⁴ஸாநுபபத்திரித்யுக்தே நிரம்ஶஸ்ய ஆகாஶஸ்யாவபா⁴ஸோ ந த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்யாஹ -
ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிஷ இதி ।
அதோ(அ)நவபா⁴ஸாஅநவபா⁴ஸஷ்டம்ப⁴வாதி³திஸம்ப⁴வாத³நவபா⁴ஸாய நாவித்³யாப்⁴யுபேயேதி பா⁴வ: ।
ஸித்³தா⁴ந்தீ ஆஹ -
நநு போ⁴க்து: இதி ।
அஹங்காரோ ந ப்ரத்யய இதி ।
ஆத்மகர்மகப்ரத்யயோ ந ப⁴வதீதி வக்ஷ்யத இத்யர்த²: ।
பே⁴த³ஸ்யாத்மமாத்ரத்வாத் ஆத்மபதா³ர்த²ஜ்ஞாநமேவ பே⁴தே³ ப்ரத்யக்ஷமிதி பே⁴தா³நவபா⁴ஸோ நாஸ்தீதி சோத³யதி -
கத²ம் புநர்போ⁴க்தேதி ।
சிஜ்ஜட³யோர்விருத்³த⁴யோ: ந ஸத்யைகதாபி⁴மாநாஶங்காஸ்தீதி மத்வாஹ –
மித்²யைவைகதாபி⁴மாநாதி³தி ।
அதோ பே⁴தோ³ நாவக³த இத்யர்த²: ।
ஆஹ கௌ³ணவாதீ³ -
நந்வஹமிதி ।
யதீ³தி ।
அயோ த³ஹதீதி அயஸி த³ஹதிப்ரத்யயே(அ)ப்யயோவ்யதிரிக்ததா³ஹகஸித்³தி⁴வத் தே³ஹே மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ப்ரத்யயே(அ)பி தே³ஹவ்யதிரிக்தாத்மஸித்³தி⁴: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய அயஸோ நிஷ்க்ருஷ்டவஹ்நித³ர்ஶநவத்³தே³ஹாந்நிஷ்க்ருஷ்டாத்மாஸித்³தே⁴: தே³ஹஸ்யாஹம்ப்ரத்யயவிஷயத்வம் முக்²யமிதி ப்ரஸஜ்யேதேதி மத்வாஹ -
அந்யஸ்ய ததா²க்³ராஹிண இதி ।
தத்³விரோத⁴ இதி ।
மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ப்ரத்யக்ஷவிரோத⁴ இத்யர்த²: ।
ததா² ஸ்யாதி³தி ।
ததா² ஸதி ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
அஹம்ப்ரத்யயஸ்ய வ்யதிரேகவிஷயத்வே வ்யதிரிக்தோ வ்யதிரிக்த இதிவத் அஹம் வ்யதிரிக்த இத்யுக்தே புநருக்திப்ரஸங்கா³த் । வ்யக்திரேகவிஷயத்வமஹம்ப்ரத்யயஸ்யேத்யாஶங்க்யாஹ –
அந்யதே²தி ।
கிமர்த²தோ வ்யதிரிக்தாத்மவிஷயோ(அ)ஹம்ப்ரத்யய உச்யதே, கிம் வா ப்ரதிபா⁴ஸத:, அர்த²தஶ்சேத் தத³த்⁴யாஸ: ஸம்ப⁴வாத் இதிதத³த்⁴யாஸஸம்ப⁴வாத் ந கௌ³ணத்வமித்யாஹ –
யத்³யபீதி ।
ததா² அநத்⁴யவஸாயாதி³தி ।
அர்த²தோ வ்யதிரிக்தவிஷயத்வே(அ)பி வ்யதிரிக்த இதி வ்யதிரேகஸ்யாஸ்பு²ரணாதி³த்யர்த²: ।
தத்³த⁴ர்மாநிதி ।
க்ருஶஸ்தூ²லாதி³த⁴ர்மவிஶிஷ்டதே³ஹமித்யர்த²: ।
ஸ ஏவாயமகார இதி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயா ஸர்வக³தத்வாதி³ ஸித்³தே⁴ர்நஸ்வதோ(அ)ஹ்ரஸ்வத்வாதி³ । கிந்த்வத்⁴யாஸகிந்த்வத்⁴யா ஏவேதி ஏவேத்யபி⁴ப்ரேத்ய ஆஹ –
யதை²கஸ்மிந்நிதி ।
வ்யதிரிக்த இதி வ்யதிரேகஸ்யாபி ஸ்பு²ரணமஹம்ப்ரத்யயே நேதி பக்ஷமாஹ -
அத² புநரிதி ।
அத்யந்தபே⁴த³ஸ்பூ²ர்தௌ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
ரஸாதி³வ க³ந்த⁴ இதி ।
பரிஹரதி -
ததஸ்தத்ஸத்³பா⁴வ இதி ।
விப்ரதிபத்திர்நாஸ்த்யேவேத்யாஶங்க்யாஹ -
தத்ஸித்³த⁴ய இதி ।
யுக்திஸஹக்ருதாஹம்ப்ரத்யயேந வ்யதிரேகஸ்யாபி ப்ரதீதே: பாஶ்சாத்யாஹம் மநுஷ்ய இதி ஜ்ஞாநம் கௌ³ணமேவ ஸ்யாத் , ததா² ப்ராக்தநமபீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ஜிஜ்ஞாஸோத்தரகாலம் தர்ஹீதி ।
ஜிஜ்ஞாஸோர்த்⁴வம் யுக்திஜ்ஞாநஸித்³த⁴ஸ்ய பே⁴த³ஸ்ய ப்ரத்யக்ஷரூபாஹம்ப்ரத்யயஸித்³த⁴த்வாபா⁴வாஜ்ஜிஜ்ஞாஸோத்தரகாலீநஸ்ய மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யவஹாரஸ்ய கத²ம் கௌ³ணத்வமித்யாஹ –
கத²மிதி ।
தே³ஹாத்மநோ: ஸாதா⁴ரணதயா ப்ரதிபந்நாஹம்ப்ரத்யயஸ்ய தே³ஹாதி³ர்விஷயத்வஸ்ய யோக்³யோ ந ப⁴வதி, தத்³வ்யதிரிக்தாத்மைவ விஷயோக்³யேதிவிஷயத்வயோக்³ய இதி யுக்த்யா விவேசநே பஶ்சாத்³வ்யதிரிக்த இத்யஹம்ப்ரத்யயஸ்ய வ்யதிரேகஸாத⁴கத்வமஸ்தீத்யாஹ -
ஜிஜ்ஞாஸா நாமேத்யாதி³நா ।
அகார இவ ஹ்ரஸ்வாபி⁴மாந இதிஹ்ரஸ்வத்வாபி⁴மாந இத்யஸ்யாயமர்த²: । அகாரவிஷயஜ்ஞாநஸ்ய யுக்த்யநுஸந்தா⁴நாதூ³ர்த்⁴வமப்யகாரமாத்ரவிஷயத்வாதே³வ ஹ்ரஸ்வாத்³யைக்யப்⁴ரமவிரோதி⁴பே⁴த³ப்ரத்யக்ஷத்வாபா⁴வாத் யுக்திஸித்³த⁴பே⁴த³ஸ்ய பரோக்ஷத்வாச்ச யதா² ஐக்யப்⁴ரம: தத்³வதி³தி ।
நநு தத்ராபி கத²மிதி ।
தத்ர அபிநா அத்⁴யாஸ இதி பா⁴வ: ।
அநுப⁴வ ஏவேதி ।
அநுப⁴வ ஏவாத்⁴யாஸம் ஸாத⁴யதீதி பா⁴வ: ।
அகாரஸ்ய வ்யதிரேகப்ரதீதாவபி ஹ்ரஸ்வாதே³ஸ்தத³பா⁴வாத³த்⁴யாஸ இதி சோத³யதி -
நநு அநுப⁴வ இதி ।
தத்ர தர்கப³லாத்³யதா²வபா⁴ஸிந்யபி அகாரே தை³வக³த்யா ப்ருத²க்ஸதோ ஹ்ரஸ்வாதே³: ததா²நவக³மாதை³க்யாத்⁴யாஸாநுப⁴வ: ஸம்ப⁴வதீத்யந்வய: ।
ஏகஸ்ய ப்ருத²க்த்வ இதி ।
ஏகஸ்யைவ பே⁴த³ஸ்யோப⁴யக³தத்வாதி³த்யர்த²: ।
இந்த்³ரஜாலமேவைததி³தி ।
மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ஜ்ஞாநமிந்த்³ரஜாலஶப்³தோ³தி³தப்⁴ரமரூபமேவ அவித்³யாக்ருதத்வாதி³த்யர்த²: ।
அஹம்ப்ரத்யயஸ்ய தே³ஹே முக்²யவ்ருத்த்யபா⁴வாத் தே³ஹஸ்யாநாத்மத்வமாபா⁴ஸவிஷயத்வஸ்ய வித்³யமாநத்வாத் ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யவஹாரஸ்யாகௌ³ணத்வம் சேத்யாஹ –
ததா²ஹீத்யாதி³நா ।
அஹம்ப்ரத்யயஸ்ய தே³ஹவிஷயத்வாபா⁴வாத் தே³ஹஸ்யாநாத்மத்வமித்யாஹ -
ஸ்வவிஷயப்ரதிஷ்ட²ஸ்யைவப்ரதிஷ்டி²தஸ்யைவேதி பஞ்சபாதி³காயாம் ஸத இதி ।
அஹம்ப்ரத்யயஸ்ய ஸ்வவிஷயாத்மமாத்ரப்ரதிஷ்ட²த்வே மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ஜ்ஞாநஸ்ய கௌ³ணத்வம் ப்ராப்தமிதி நேத்யாஹ -
தே³ஹாதி³ப்ரதிஷ்ட²த்வமபிப்ரதிஷ்டி²தத்வமிதி பஞ்சபாதி³காயாம் த்³ருஷ்டமிதி ।
தர்ஹி தே³ஹஸ்யாத்மத்வமித்யாஶங்க்ய தே³ஹவிஷயத்வமாபா⁴ஸ இத்யாஹ -
அநாத்³யவித்³யாக்ருதம் தே³ஹாதி³ப்ரதிஷ்ட²த்வமிதி - - - - - - - - - ।
ஆத்மைகநிஷ்ட²தாயாம் ப்ரதீயமாநாயாம் ந தே³ஹநிஷ்ட²தாப்ரதீதிஸம்ப⁴வ இத்யாஶங்க்ய ஆத்மைகநிஷ்ட²தாப்ரதீதிம் ப்ரதிப³த்⁴நாத்யவித்³யேத்யாஹ –
ததே³கப்ரதிஷ்டா²ப்ரதிஷ்டி²ததா இதி பஞ்சபாதி³பாதி³காயாம்ப்ரதிப³ந்த⁴க்ருதி³தி ।
யுக்திஜ்ஞாநஸந்நிதா⁴ப்யாஹம்ப்ரத்யயஸ்யாத்மமாத்ரநிஷ்ட²தைவ ந வ்யதிரேகஸாத⁴கத்வம் । அதோ மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யபரோக்ஷாத்⁴யாஸஸம்ப⁴வாந்ந கௌ³ணத்வமித்யாஹ -
அதோ யுக்த்யா விஷயவிவேசநே(அ)பீதி ।
ந விருத்³த்⁴யத இத்யுக்தமிதி ।
அவித்³யாயா அஹம்ப்ரத்யயஸ்யாத்மமாத்ரநிஷ்ட²தாப்ரதீதே: ப்ரதிப³த்⁴யத்வாந்நப்ரதிப³ந்த⁴த்வாதி³தி விருத்⁴யத இத்யுக்தமித்யர்த²: ।
ஆத்மநோ(அ)க்³ருஹீதவிஶேஷதயாதி⁴ஷ்டா²நத்வஸித்³தே⁴: பரத்ர பராவபா⁴ஸத்வமஹங்காராத்³யத்⁴யாஸஸ்ய ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதீத்யாஹ -
ததே³வம் ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிஷ இத்யாதி³நா ।
பூர்வகாலகோடிரஹிதேதி ।
அநாதீ³த்யர்த²: । ப்ரகாஶாச்சா²தி³ததமோநிமித்தமித்யந்தமர்தோ²பஸம்ஹார: । ஶ்ருதிதத³ர்தா²பத்திஸமர்பிதமிதி ப்ரமாணோபஸம்ஹார: ।
அதி⁴ஷ்டா²நயாதா²த்ம்யாக்³ராஹிப்ரமாணஸ்ய தோ³ஷஸம்ஸ்காராப்⁴யாமுபேதஸ்ய ப்⁴ரமகாரணத்வம் த்³ருஷ்டம் । இஹாப்யதி⁴ஷ்டா²நபூ⁴தாத்மதயா யாதா²த்ம்யப்³ரஹ்மரூபஸாத⁴க ப்³ரஹ்மாத்மசைதந்யே அவித்³யாப்ரஸாத⁴நாத் சைதந்யமவித்³யா சேதி காரணத்³வயம் ஸித்³த⁴ம் । இதா³நீம் பூர்வபூர்வாஹங்காராதி³நாஶஜந்யஸம்ஸ்காரஸ்யாவித்³யாஶ்ரயஸ்ய ஸம்ப⁴வாத் காரணத்ரிதயம் லப்⁴யத இத்யாஹ –
அநாதி³த்வாச்சேதி ।
காரணத்ரிதயஜந்யைகஜ்ஞாநவிஷயத்வமதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யயோர்வக்தவ்யம் । ஆத்மநி தத³பா⁴வாந்நாத்⁴யாஸ இத்யாஶங்க்ய தத்ராப்யேகஸ்பு²ரணத்வமேவாதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யபா⁴வே ப்ரயோஜகம் , ந து ஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வமிஹாப்யஹங்காரஸ்பு²ரணாத³ந்யத்ஸ்பு²ரணமாத்மநோ நாஸ்தீத்யாஹ –
ப்ருத²க்³போ⁴க்த்ருவிஷயாநுப⁴வப²லாபா⁴வாதி³தி ।
அந்த:கரணஸ்பு²ரணாத் ப்ருத²க்ப²லத்வாபா⁴வேந சைதந்யஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் । இஹ த்வாத்மாஹங்காரயோரேகஸ்பு²ரணத்வாத³தி⁴ஷ்டா²நாரோப்யபா⁴வோ யுக்த இத்யாஹ –
போ⁴க்த்ருசைதந்யஸம்வலிதேதி ।
ஸம்வலிதத்வேநேத்யர்த²: ।
பரத்ர பராவபா⁴ஸஸ்யேத்யுக்தே ஆதா⁴ராதே⁴யத்வம் ப்ராப்தம் வ்யாவர்தயதி -
அந்யோந்யஸம்பே⁴த³ஸ்யேதி ।
கோ(அ)யமத்⁴யாஸோ நாமேதி பா⁴ஷ்யே க்ருதமத்⁴யாஸாக்ஷேபமஜ்ஞாநம் । தம் ப்ரதி ஸ்வீயாக்ஷேபாபி⁴ப்ராயம் விவ்ருணோதி, ந த்வபூர்வமாக்ஷேபம் கரோதி - கத²ம் புநரித்யாதி³நேத்யாஹ –
கோ(அ)யமிதி ।
கிம் வ்ருத்தஸ்யேதி ।
கிம்ஶப்³தே³ந நிஷ்பந்நக இதி ஶப்³த³ஸ்யேத்யர்த²: ।
விஶேஷாநுபலப்³தே⁴ரிதி ।
அத்⁴யாஸம் ப்³ரூஹீதி வா அத்⁴யாஸோ ந ஸம்ப⁴வதீதி வா விஶேஷாநுபலப்³தே⁴ருப⁴யம் க்ருதமபீத்யர்த²: ।
ப்ருஷ்டமநேநேதி ।
மத்வேதி ।
அநேந ப்ருஷ்டமேவேதி மத்வேத்யர்த²: ।
க்ஷிப்தமிதிஆக்ஷிப்தம் மயேதி ।
ஆக்ஷிப்தமபி மயேத்யர்த²: ।
ப்ரத்யகி³தி ।
இந்த்³ரியாவிஷய இத்யர்த²: । ஆத்மநி அபரிச்சி²ந்ந இத்யர்த²: । அவிஷயே ஆரோப்யேண ஸஹைகஜ்ஞாநாவிஷய இத்யர்த²: ।
யதி³ ஸாதி⁴தார்தே² அஜ்ஞாநமபலாபோ(அ)நாத³ரோ வா ஸ்யாத் ததா³ வாதா³ர்ஹோ ந ஸ்யாத் । அதோ(அ)நுவாதே³நாஜ்ஞாநாத்³யபா⁴வம் வாதா³ர்ஹத்வாய த³ர்ஶயதி பூர்வவாதீ³ -
பா³ட⁴மேவமிதி ।
லோகே ப⁴வத்வேவம்லக்ஷணோ(அ)த்⁴யாஸ: இத்யர்த²: ।
இஹேதி ।
ஆத்மநீத்யர்த²: । ஸ சேஹேதி சகாராத் லக்ஷணமபி ந ஸம்ப⁴வதீத்யுச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
பூர்வபா⁴ஷ்யே ஆத்மந்யஹங்காராத்³யத்⁴யாஸே லக்ஷணஸ்ய ஸமர்தி²தத்வால்லக்ஷ்யாத்⁴யாஸோ(அ)ப்யஸ்தீதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ஆத்மநோ அதி⁴ஷ்டா²நத்வயோக்³யத்வாபா⁴வாத³த்⁴யாஸோ ந ஸம்ப⁴வதீதி வதி³தும் லோகே அதி⁴ஷ்டா²நத்வே ப்ரயோஜகாகாரமாஹ -
ஸர்வோ ஹி புரோ(அ)வஸ்தி²த இதி ।
அஸ்யாயமர்த²:, புரோவஸ்தி²தே இந்த்³ரியஸம்ப்ரயுக்தே(அ)வஸ்தி²தே அவச்சி²த்³ய ஸ்தி²த: அவஸ்தி²த:, பரிச்சி²ந்ந: தஸ்மிந் விஷயே ஆரோப்யேண ஸஹைகஜ்ஞாநவிஷயே விஷயாந்தரமத்⁴யஸ்யதீதி ஆத்மநோ(அ)ந்யக³தஜ்ஞாநாவிஷயத்வே(அ)பி ஸ்வக³தஜ்ஞாநவிஷயவிஷத்வமிதித்வமஸ்தீத்யாஶங்க்ய ததா² ஸதி ஸ்வேநைவ ஸ்வம் யுஷ்மதி³தி க்³ராஹ்யம் ஸ்யாத் ,
தத³பா⁴வாந்நவிஷயத்வமாத்ரமித்யாஹ -
யுஷ்மத்ப்ரத்யயாபேதஸ்ய சேதி ।
ப்ரத்யகி³தி ।
இந்த்³ரியப்ரேரகத்வாந்நேந்த்³ரியகர்மத்வேந பராக்த்வமித்யர்த²: ।
ஆத்மந இதி ।
ஆப்நோதீதி வ்யுத்பத்த்யா அபரிச்சி²ந்நத்வாந்ந பரிச்சே²த³ இத்யர்த²: ।
விஷயே விஷயாந்தரஸ்யாத்⁴யாஸவத³விஷயாத்மநி பு³த்³தி⁴கர்த்ருத்வேந பு³த்³த்⁴யவிஷயாஹங்காரஸ்யாத்⁴யாஸ: ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
ந ஹீதி ।
ந ஹ்யவிஷயே(அ)த்⁴யாஸோ(அ)த்³ருஷ்டபூர்வத்வாதே³வ நாத்மந்யஸம்ப⁴வ: ? இத்யாஹ -
ஸம்ப⁴வீ வேதி ।
அத²வா ஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாநாந்தரகர்மேதி அவிஷயே ஜ்ஞாநே அவிஷயஜ்ஞாநாந்தரகர்மதயா அத்⁴யாஸோ த்³ருஷ்ட இத்யாஶங்க்யாஹ -
ஸம்ப⁴வீ வேதி ।
இந்த்³ரியஜந்யஜ்ஞாநவிஷயமாத்ரஸ்ய பரிச்சி²ந்நமாத்ரஸ்ய ஜட³மாத்ரஸ்ய சாரோப்யத்வாத் தத்³விபரீதாஜடா³பரிச்சி²ந்நாவிஷயாத்மநோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நத்வம் ஸம்ப⁴வதீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
உச்யத இதி ।
லோகே(அ)பி விஷயதயாதி⁴ஷ்டா²நஶுக்தீத³மம்ஶே இந்த்³ரியஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வம் பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வம் ச வித்³யதே । தத்ர கேவலவ்யதிரேகாபா⁴வாத் ஸ்பு²ரணஜநகத்வேநாந்யதா²ஸித்³த⁴த்வாச்சேந்த்³ரியஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வமதி⁴ஷ்டா²நத்வே ப்ரயோஜகம் ந ப⁴வதி । கிந்து பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வமேவ ப்ரயோஜகம் । ததா³த்மந்யபி ஸம்ப⁴வதி । அஹங்காரே அபி⁴வ்யக்தத்வேந பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வாதி³த்யாஹ -
ந தாவத³யமிதி ।
நந்வஹங்காராத்⁴யாஸே தது³பாதி⁴கதயா ஆத்மந: பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வம் , பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வே அத்யஹங்கார இதிஅஹங்காரஸ்யாத்⁴யாஸ இதீதரேதராஶ்ரயத்வம் ஸ்யாதி³தி, தந்ந, பூர்வகல்பநாஹங்காரஸம்ஸ்காராவச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதே அத்³யதநாஹங்காராத்⁴யாஸ: அத்³யதநாஹங்காராவச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதே தத்ஸம்ஸ்காராத்⁴யாஸ இத்யநாதி³த்வாத் । அஸ்மத்ப்ரத்யயஶப்³தே³நாத்மவிஷயம் ஜ்ஞாநமுக்தமிதி மந்வாநஶ்சோத³யதி -
நநு விஷயிணஶ்சிதா³த்மந: கத²ம் விஷயபா⁴வ இதி ।
விஷயித்வாத் விஷயத்வம் ந ஸம்ப⁴வதி । சித்வாச்ச ஜடே³ வித்³யமாநவிஷயத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।
இத³ந்தாஸமுல்லேக்²ய இதி ।
இத³மிதி ப்ரகாஶ்ய இத்யர்த²: ।
ப்ரகாஶ்யவைபரீத்யமாஹ -
ப்ரகாஶ இதி ।
ஏகஸ்யைவ கண்டூ³யநகர்மத்வம் கண்டூ³யநகர்த்ருத்வம் சேதி விருத்³த⁴ரூபத்³வயஸந்நிவேஶோ த்³ருஷ்ட: இத்யாஶங்க்யாஹ –
நிரம்ஶஸ்யேதி ।
அஸ்மத்ப்ரத்யயத்வாபி⁴மதோ(அ)ஹங்கார இதி ।
ஆத்மநோ வ்யஞ்ஜகதயா தஸ்ய பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வே நிமித்தம் ஸ்ப²டிகமணிகல்பமாத்மந்யத்⁴யஸ்தத்³ரவ்யமஸ்மத்ப்ரத்யய: । ந த்வாத்மகர்மகஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।
நந்வித³ம் ரஜதமிதிவத் அத்⁴யஸ்தத்வே அஹமித்யத்ராபி த்³வைரூப்யாவபா⁴ஸோ வக்தவ்ய இத்யத ஆஹ -
ஸ சேத³மநித³ம்ரூபவஸ்துக³ர்ப⁴ இதி ।
ஸ்வயம்ப்ரகாஶசைதந்யேநாஹங்காரக³தஜாட்³யதிரஸ்காராத் தஸ்மிந்நஹங்காரோ க³ர்பி⁴த: । அஹங்காரேண சைதந்யக³தஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வதிரஸ்காராத் சைதந்யமஹங்காரே க³ர்பி⁴தமித்யர்த²: ।
ஸர்வலோகஸாக்ஷிக இதி ।
ஸர்வலோகஸ்ய ப்ராணிஜாதஸ்ய ஸாக்ஷிக: । ஸ்வஸாக்ஷ்யாத்மநா ஸாக்ஷாத்க்ருதோ(அ)தோ த்³வைரூப்யே ஸாக்ஷிப்ரமாணமஸ்தீத்யர்த²: ।
அஹமிதி ப்ரதீயமாநம் இத³மநித³ம்ரூபத்வேந ந ஸாக்ஷாத்குர்ம: இத்யாஶங்க்ய அஹம் து³:கீ²தி து³:க²ரூபேண பரிணாம்யேகம் வஸ்து ததை³வ ஜிஹாஸிதது³:க²த⁴ர்மிதயா நித்யப்ரேமாஸ்பத³ஸுகா²த்மகமபரம் வஸ்து ச ப்ரதீயதே । தஸ்மாத்³வஸ்துத்³வயமவதா⁴நேந வீக்ஷ்ய வத³ந்த்வித்யாஹ –
தமவஹிதசேதஸ்தயேதி ।
அஹம் ஜாநாமீதி ஜ்ஞாநரூபேண பரிணாமிதயா ஜ்ஞாநாத் த்³ரஷ்ட்டத்வாக்²யத்³ரஷ்ட்ருத்வாய இதிபரிணாமிசித்³ரூபதயா ச வஸ்துத்³வயமஸ்தீத்யவலோக்ய வத³ந்த்வித்யாஹ -
நிபுணநிபுணதரமபி⁴வீக்ஷ்யேதி பஞ்சபாதி³காமபி⁴வீக்ஷ்யேதி ।
அஹமித³ம் ஜாநாமீத்யத்ராஹங்காரே பு³த்³தௌ⁴ போ³த்⁴யே ச யுக³பத் த்ரிதயஸாத⁴கத்வாநுப⁴வாத்மநா அநுஸ்யூதசைதந்யமஹமிதி வ்யாவ்ருத்தரூபம் சேதி வா மதே தத³ப்யவலோக்ய வத³ந்த்வித்யாஹ –
நிபுணதரமபி⁴வீக்ஷ்யேதி ।
விஷயஸம்விதா³ஶ்ரய ஆத்மா, தத்ராஹமித³ம் ஜாநாமீதி ஸம்விதா³ஶ்ரயத்வேநாவபா⁴ஸமாநோ(அ)ஹங்கார: கத²மித³மம்ஶ: ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
நநு கிமத்ரேதி ।
அஹமித்யநுப⁴வ இதி ।
அஹமித்யநுபூ⁴யமாநாஹமாகார இத்யர்த²: ।
தே³ஹஸ்யாநாஶ்ரயதே³ஹஸ்யாநாஶ்ரயோயோவதி³திவத³நுப⁴வாநாஶ்ரயோ(அ)ப்யாஶ்ரயவத் அவபா⁴ஸதே । அதோ(அ)ஹமாகார: இத³மம்ஶ ஏவேதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
அஹங்காரஸ்யைவ முக்²யம் விஷயஸம்விதா³ஶ்ரயத்வமதஸ்தஸ்யைவாத்மத்வம் ; அயோவ்யதிரேகேண த³ஹநாஶ்ரய வஹ்நித³ர்ஶநவத் அந்யஸ்ய ஸம்விதா³ஶ்ரயஸ்யாத³ர்ஶநாத் அதோதோ(அ)த்ர இதிஅதோ(அ)த்ர நேத³ம் ரூபமிதி ஸாத⁴யிதும் ப்ராபா⁴கரஸ்ய ஸித்³தா⁴ந்தமுபந்யஸ்யதி -
ப்ரமாத்ரு - ப்ரமேய - ப்ரமிதய இத்யாதி³நா ।
தத்ராத்மநோ(அ)ந்த:கரணக³தசித்ப்ரதிபி³ம்பே³நாநுமேயதயா ஸித்³தி⁴: ஸாங்க்²யைருக்தா । விஷயஸ்ய ஸம்வேத³நக³தவிஷயாகாரப்ரதிபி³ம்பே³ந அநுமேயதயா ஸித்³தி⁴: பௌ³த்³தை⁴ருக்தா, ஜ்ஞாநஸ்ய ப²லாநுமேயதயா ஸித்³தி⁴: பா⁴ட்டைருக்தாபா⁴வேருக்தேதி, தாந் வ்யாவர்தயதி -
ப்ரமாத்ரு - ப்ரமேய - ப்ரமிதய இதி ।
விஜ்ஞாநாபே⁴தா³த்³விஷயஸ்யாபரோக்ஷாவபா⁴ஸம் விஜ்ஞாநவாத்³யபி⁴மதம் வ்யாவர்தயதி -
ப்ரமேயம் கர்மத்வேநேதி ।
ஆத்மநோ மாநஸப்ரத்யக்ஷகர்மதயா அபரோக்ஷத்வம் வார்திககார - ந்யாய - வைஶேஷிகாபி⁴மதம் , ப்ரமிதிஸ்த்வாத்மநி க³தாஸம்யுக்தஸமவாயநிமித்தஜ்ஞாநாந்தராத³பரோக்ஷேதி ந்யாயவைஶேஷிகௌ, ப்ரமேயக³தா ப்ரமிதி: ஸம்யுக்ததாதா³த்ம்யாத் ஜ்ஞாநாந்தராத் அபரோக்ஷேதி வார்திககாரீயா: தாந் வ்யாவர்தயதி -
ப்ரமாத்ருப்ரமிதீ புநரிதி ।
ஆத்மப்ரமித்யோ: ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வே கௌ³ரவாதா³த்மைவ ஸ்வயம்ப்ரகாஶ இதி நேத்யாஹ -
ப்ரமிதி:, ஸ்வயம்ப்ரகாஶ இதி ।
ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வே ஹேதுமாஹ –
ப்ரமாணப²லமிதி ।
ப்ரமாணப²லத்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரமிதேர்விஷயஸ்த²த்வாதே³வ ஜட³த்வாந்ந ஸ்வப்ரகாஶத்வமித்யாஶங்க்ய ஆத்மஸ்தா²நுப⁴வ ஏவ ப்ரமிதிரித்யாஹ -
ப்ரமிதிரநுப⁴வ இதி ।
ஆத்மஸ்த²ரூபேண அநுப⁴வ இதி ।
விஷயஸ்ய விஷயஸ்பஷ்டரூபேணேதிஸ்பஷ்டரூபேண ப்ரமிதிரிதி அநுப⁴வ ஏவ த்³விதோ⁴ச்யத இத்யபி⁴ப்ராய: ।
அத: ஹாநோபாதா³நோபேக்ஷா: ப்ரமாணப²லமிதி பக்ஷம் வ்யாவர்த்ய ப²லஸ்வரூபமாஹ -
ப்ரமிதிரநுப⁴வ இதி ।
இதரத்ப்ரகாஶத இதி ।
ப்ரமாதாநுப⁴வாஶ்ரயத்வேந ப்ரகாஶத இத்யர்த²: ।
ஸம்வேத³நமேவார்தா²காரமிதி ரூபேண ப்ரமாணமர்தோ²பலப்³தி⁴ரிதி ரூபேண ததே³வப²லமிதி ஸௌக³தமதம்ஸௌக³தமந்த இதி வ்யாவர்தயதி -
ப்ரமாணம் து ப்ரமாத்ருவ்யாபார இதி ।
அர்தே²ந்த்³ரியமந - ஆத்மநாம் ஸம்யோகா³க்²யசதுஷ்டயஸந்நிகர்ஷ இத்யர்த²: ।
ப்ரமிதிஹேதோ: (ப்ரமாக்²ய) ப்ரமாத்ருவ்யாபாரஸ்ய ப்ரமாத்ருப்ரமிதிப்ரமேயகோடிஷு நிவேஶாபா⁴வாத³ஸித்³தி⁴: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ப்ரமிதிலிங்கே³நாநுமேயதயா ஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -
ப²லலிங்கோ³ நித்யாநுமேய இதி ।
அஹமித³ம் ஜாநாமீத்யத்ர அநாத்மவிஷயாநுப⁴வாதிரிக்தமாத்மவிஷயமபி ஜ்ஞாநமஸ்தீதி நேத்யாஹ -
தத்ராஹம் இத³ம் ஜாநாமீதி ।
ஆத்மா த்விதி ।
அஹமித³மநுப⁴வாமீதி விஷயப²லஸம்ப³ந்தி⁴த்வேந ஆத்மநோ(அ)வபா⁴ஸமாநத்வம் விஷயாநுப⁴வாஶ்ரயத்வப³லாந்நாத்மவிஷயஜ்ஞாநவ்யாபாராதி³த்யர்த²: ।
ஆத்மா கர்மத்வேநாவபா⁴ஸதே அவபா⁴ஸமாநத்வாத³நாத்மவதி³தி பா⁴ட்டஶ்சோத³யதி -
நநு நாயமிதி ।
அஹமுல்லேக²:, அஹமவபா⁴ஸ: । ஆத்மாவபா⁴ஸ இத்யர்த²: ।
ஏகஸ்யாநாத்மந: ஏகஸ்யாம் க்ரியாயாம் கர்த்ருத்வேந கு³ணபா⁴வ:, கர்மத்வேந ப்ராதா⁴ந்யம் ச அநுக்தமிதி தத்ராஹ –
தஸ்மிம்ஶ்சேதி ।
ஜ்ஞாத்ருத்வேந ப்ரமாத்ருத்வமிதி ।
ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்திமதி³தி விஶேஷரூபேண ப்ரமாத்ருத்வமித்யர்த²: ।
கர்மதயா ஆத்மாவபா⁴ஸகத்வாத் ஆத்மவிஷயஜ்ஞாநமபி க⁴டஜ்ஞாநவதி³த³ம் ப்ரத்யய: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ப்ரத²மம் ஜடா³காரமவலம்ப்³ய தத³வச்சி²ந்நஸத்³ரூபாத்மநி பர்யவஸாநாத் க⁴டாதி³ஜ்ஞாநஸ்யைவ இத³ம்ப்ரத்யயத்வம் , அஹமிதி ப்ரத்யயஸ்ய து ஆத்மா ஸாதா⁴ரணம் ஜ்ஞாத்ராகாரம் விஷயீக்ருத்ய பஶ்சாத்³க⁴டாதி³ஸாதா⁴ரணத்³ரவ்யாகாரே பர்யவஸாநாத³ஹம்ப்ரத்யயத்வமித்யாஹ –
ப்ரமாத்ருப்ரமேயநிர்பா⁴ஸரூபத்வாத³ஹம்ப்ரத்யயஸ்யேதி ।
அநம்ஶத்வாதி³தி ।
த்³ரவ்யரூபஸ்ய ஆத்மாநாத்மஸாதா⁴ரண்யாத் ஆத்மத்வாயோகா³த் , ஆத்மாஸாதா⁴ரணஸ்ய அஸாதா⁴ரஜ்ஞாத் இதிஜ்ஞாநரூபஸ்ய நிரம்ஶத்வாத் தத்ர ந கர்த்ருகர்மவ்யவஸ்தே²த்யர்த²: ।
அபரிணாமித்வாதி³தி ।
ஜ்ஞாநரூபஸ்யமாத்ருகாயாம் ந ஸ்பஷ்டம் நிரவயவஸ்ய யுக³பத் ஜ்ஞாநத்³வயபரிணாமாயோகா³தி³த்யர்த²: ।
ப்ரமேயஸ்ய சேதி ।
க்³ராஹகரூபஸ்ய ஸம்விதா³ஶ்ரயத்வேந ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வேந ச ஸித்³த்⁴யநப்⁴யுபக³மாத³ஸித்³த⁴த்வாயோகா³ச்ச கர்மதயா ஸித்³தி⁴ர்வக்தவ்யா, ததா² ஸத்யநாத்மத்வமித்யர்த²: । நீலாதி³ஜ்ஞாநப²லமித்யத்ர ஜ்ஞாநஶப்³தே³ந ஜ்ஞாயதே(அ)நேநேதி வ்யுத்பத்த்யா சதுஷ்டயஸந்நிகர்ஷாக்²யஸாமக்³ர்யபி⁴தா⁴நமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
அஹங்காரஸ்ய அநாத்மத்வம் ஸாத⁴யிதுமாத்மந: ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வஸாத⁴நாய விகல்பயதி -
அத்ரேத³மிதி ।
உப⁴யஸ்யபி ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வே கல்பநாகௌ³ரவம் ப்ரஸஜ்யேத, தத்பரிஹாரார்த²ம் ஏக: ஸ்வயம்ப்ரகாஶ இதி பக்ஷமாஹ -
கிமாத்மா சைதந்யப்ரகாஶ இதி ।
அநுப⁴வஸ்ய ஜட³த்வே ஜக³த: ஆந்த்⁴யப்ரஸங்க³பரஹாரார்த²ம் பக்ஷாந்தரமாஹ -
உத ஸோ(அ)பி இதி ।
பஞ்சபாதி³காயாம் ந த்³ருஶ்யதேபுநரிதி ।
கல்பநாகௌ³ரவம் ப்ராப்தம் பரிஹர்தும் அந்யம் பக்ஷமாஹ -
அத²வா ஸ ஏவ சைதந்யப்ரகாஶ இதி ।
ஜ்ஞாபநவ்யவதா⁴நேந விஷயே ப்ரகாஶாதி³வ்யவஹாரநிமித்தசக்ஷுஷோ ஜட³த்வமஸ்து, அவ்யவதா⁴நேந விஷயே ப்ரகாஶாதி³வ்யவஹாரநிமித்தத்வாத் ப்ரமாணப²லஸ்ய ஸ்வயம் ப்ரகாஶத்வம் வக்தவ்யமந்யதா² விஶ்வஸ்யாநவபா⁴ஸ: ஸ்யாதி³த்யாஹ -
ஜட³ஸ்வரூபே இதி ப0பா0ஜட³ரூபே ப்ரமாணப²ல இதி ।
தத்³ப³லேநேதி ।
ஜடா³நுப⁴வப³லேநேத்யர்த²: ।
சித்ஸ்வபா⁴வஸ்யாத்மநோ ஜட³ரூபாநுப⁴வாபேக்ஷயா சேதயித்ருத்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –
ப்ரதீ³பேநேவேதி ।
தந்ந, ஸ்வயம் சைதந்யேத்யாதே³ரயமர்த²:, சித்ஸ்வபா⁴வஸ்யாந்யாதீ⁴நதயா ப்ரகாஶமாநத்வம் ந ஸம்ப⁴வதி । விஷயப்ரமா(லக்ஷணாய)ப்ரவணேநாத்மந:ந ஸ்பஷ்டம் ப்ரகாஶமாநத்வம் ச ந ஸம்ப⁴வதி । சைதந்யஸ்யாசேதநேந ப்ரகாஶமாநத்வமபி ந ஸம்ப⁴வதி । சித்³ரூபாத்மநோ ஜடா³நுப⁴வநிமித்ததயா விஷயோபராகே³ ஸதி ஆத்மசைதந்யேந விஷயஸ்யாவபா⁴ஸமாநத்வம் விநா ஜடா³நுப⁴வாதே³வ அவபா⁴ஸமாநத்வம் ச ந ஸம்ப⁴வதி இதி ப்ரமாணப²லஸ்ய ப்ரதீ³பவஜ்ஜட³த்வாங்கீ³காராத் , தஸ்யாவ்யவதா⁴நேந விஷயே ப்ரகாஶத இதி வ்யவஹாரஹேதுத்வாபா⁴வாத் , தேந சேதயத இதி ஜந்யாநுப⁴வாந்தரம் வக்தவ்யம் । தஸ்யாபி ஜட³த்வாத் தேந சேதயத இத்யநுப⁴வாந்தரமித்யநவஸ்தே²த்யாஹ -
கிஞ்ச ப்ரமாணப²லேந சேதி³தி ।
விஶேஷஹேதுர்வாச்ய இதி ।
ஆத்மாநுப⁴வயோ: சித்³ரூபத்வாவிஶேஷே(அ)பி ஆத்மந: ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வே விஶேஷஹேதுர்வாச்ய ஏவ, ந கதா³சித³ப்யுக்தோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।
க⁴டாபரோக்ஷ்யவதா³த்மாபரோக்ஷ்யமபி ஜ்ஞாநாதீ⁴நமிதி, நேத்யாஹ -
ந ஹி சைதந்யஸ்வபா⁴வ: ஸந்நிதி ।
ப்ரதீ³பஸ்ய ஸ்வோத்பத்த்யர்த²ம் ப்ரதீ³பாந்தராபேக்ஷா வித்³யத இத்யாஶங்க்ய விஶிநஷ்டி -
ப்ரகாஶந இதி ।
அநுப⁴வஸ்ய க்ரியாத்வத்³ரவ்யத்வயோரஸம்ப⁴வாத் கு³ணத்வே வக்தவ்யே ஸவித்ருப்ரகாஶவத்தஸ்ய ஸ்வத⁴ர்ம்யாத்மத்வம் ஸத்தாயாமவ்யபி⁴சாராத் ஆத்மஸ்வரூபதைவேத்யாத்மைவ சித்³ரூபப்ரகாஶ: ஸ்யாதி³த்யாஹ –
அநிச்ச²தோ(அ)பீதி ।
ஆத்மநோ(அ)ந்யத் காதா³சித்கத்³ரவ்யமநுப⁴வ இதி நேத்யாஹ -
ந தத³திரிக்தேதி ।
ஜந்யாநுப⁴வஸ்யாஜந்யாத்மாதிரிக்தத்வமஸ்தீதி ஶங்கதே -
கத²மிதி ।
அநுப⁴வஸ்ய ஸ்வதோ பே⁴தா³பா⁴வேந தே³ஶகாலாநவச்சே²தா³தா³த்மஸ்வரூபதைவ ந ஜந்யத்வமித்யுபபாத³யதி -
ப்ரமாணஜந்யஶ்சேதி³த்யாதி³நா ।
அநுப⁴வபே⁴தே³ ஸதி தேஷ்வநுப⁴வ இத்யேகஶப்³த³ப்ரயோக³ஹேதுத்வேந அநுப⁴வத்வம் நாம ஸாமாந்யம் வக்தவ்யம் । தச்ச ஸாமாந்யம் கிம் ஜட³ம் சித்ஸ்வபா⁴வம் வா, ஜட³ம் சேந்நாநுப⁴வக³தம் ஸ்யாத் சைதந்யம் சேத் அநுப⁴வஸ்வரூபத்வாதே³வ நாநுப⁴வக³தத்வம் । அத: ஸாமாந்யாபா⁴வாச்ச நாநுப⁴வபே⁴த³ இத்யேகாத்மைகாநுப⁴வஏகாத்மைக்யாநுப⁴வ ? இத்ய இத்யாஹேதிஇத்யாஹ -
ஸர்வாநுப⁴வாநுக³தம் சேதி ।
விநஷ்டபீதஸம்வித³பேக்ஷயா ஸ்தி²தநீலஸம்விதோ³ பே⁴தோ³(அ)ஸ்தீத்யாஶங்க்ய ஸ்தி²தாபே⁴தா³த்³விநஷ்டத்வமஸித்³த⁴மித்யாஹ -
நநு விநஷ்டாவிநஷ்டத்வேநேதி ।
நீலஸம்விதோ³ ஜந்யத்வாத் பீதஸம்விதோ³ விநஷ்டதேத்யாஶங்க்யாஹ -
ஸா ச ஜந்யத்வ இதி ।
பே⁴தா³பா⁴வஸாத⁴நேந ஸுக³தபா⁴ஷாபி நிரஸ்தேத்யாஹ –
ஏதேநேதி ।
சித்ப்ரகாஶஸ்ய ஸ்வரூபபே⁴தோ³(அ)ஸ்தி சேத் பே⁴த³ஸ்ய ப்ரகாஶாபே⁴தா³த் ப்ரகாஶேந ப⁴விதவ்யம் , அப்ரகாஶநம் து பே⁴தா³பா⁴வாதே³வ ந ஸாத்³ருஶ்யாதி³த்யாஹ -
ந ஹி சித்ப்ரகாஶஸ்யேதி விப்⁴ரம: ஸ்யாதி³தி ।
அபே⁴த³ப்⁴ரம: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
அபி⁴ஹிதம் தத்ராப்ரகாஶநே ப்ரமாணமிதி ।
அப்ரகாஶநஹேத்வவித்³யாயாம் ப்ரமாணமுக்தமித்யர்த²: ।
ஸம்வித³: ஸாத்³ருஶ்யா ப்ரதிப³த்³த⁴பே⁴தா³வபா⁴ஸா:, ஸ்தா²யிப்ரகாஶ இதி பு³த்³தி⁴வேத்³யத்வாத் ஜ்வாலாவதி³த்யாஶங்க்யாஹ -
ந ஹி ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டமிதி ।
பூர்வாபரஸம்விதே³கரூபாநுப⁴வோ பே⁴த³ஸ்ய ச பா⁴வே ப்ரகாஶேந ப⁴விதவ்யமித்யநுப⁴வயுக்தீ த³ர்ஶித இத்யாஹ -
த³ர்ஶிதே சேதி ।
ஆத்மசைதந்யஸ்ய நித்யஸ்ய கத²ம் விஷயாநுப⁴வத்வமிதி ததா³ஹ -
தஸ்மாச்சித்ஸ்வபா⁴வ இதி ।
உபாதீ⁴யமாந இதிஉபதீ⁴யமாந இதி ।
க⁴டாத்³யுபாதி⁴நா ஜ்ஞாயமாநோ க³ம்யமாநோ வ்யாப்யமாந உபாதி⁴நா அவச்சி²த்³யமாந இத்யர்த²: ।
ஸர்வக³தாத்மசைதந்யஸ்ய ஆகாஶாதி³ப்ரமேயைரவச்சி²ந்நதயா கார்த்ஸ்ந்யேநாநுப⁴வரூபேணைவ உபயுக்தத்வாத் ஆகாராந்தராபா⁴வாத் ஆத்மஶப்³தா³ர்த²த்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஶங்க்ய க்ருத்ஸ்நோபாதி⁴விநிர்முக்தம் ததே³வாத்மாதி³ஶப்³த³வாச்யம் ப⁴வதீத்யாஹ –
அவிவக்ஷிதோயாதி⁴ரிதி ।
ஆத்மஸ்வரூபசைதந்யேந விஷயோபராகா³த் விஷயாநுப⁴வஶப்³தி³தேந ஆத்மா ப்ரகாஶத இத்யுக்த்யா விஷயாநுப⁴வாஶ்ரயகோடிதயா ஆத்மா ஸித்⁴யதீதி த்வயோக்தம் தத்ததை²வேத்யாஹ பூர்வவாதீ³ -
பா³ட⁴மிதி ।
அத ஏவேதி ।
விஷயாநுப⁴வாஶ்ரயதயா ஸித்³த⁴ஸ்யாத்மத்வாதே³வேத்யர்த²: ।
அஹமநுப⁴வாமீத்யஹங்காரஸ்ய விஷயாநுப⁴வாஶ்ரயத்வப்ரதீதே: அஹங்கார ஏவாத்மதயா(அ)நித³ம்ரூபோ நாந்ய இத்யாஹ -
விஷயாநுப⁴வநிமித்த இதி ।
யோ(அ)ஹங்கார: ஸோ(அ)நித³மாத்மகோ வர்ணித இத்யுத்³தே³ஶ்யவிதே⁴யபா⁴வோ(அ)த்ர த்³ரஷ்டவ்ய: ।
விஷயாநுப⁴வஶப்³தி³தேந ஆத்மஸ்வரூபசைதந்யேநாஹங்காரஸ்ய ஸித்³தி⁴ரஸ்த்யேவ, ந து சைதந்யாக்²யாநுப⁴வாஶ்ரயத்வமநித³ம்ரூபத்வம் சாஸ்தி । சைதந்யாக்²யாநுப⁴வஸ்ய ஆத்மஸ்வரூபதயா தந்நிஷ்ட²த்வாத் அஹங்காரநிஷ்ட²த்வாபா⁴வாத் இத்யாஹ –
ஸத்யமேவமிதி ।
அஹங்காரஸ்யாநுப⁴வாஶ்ரயத்வப்ரதீதே: அநுப⁴வஸ்தந்நிஷ்ட² ஏவேத்யாஶங்க்ய அயோ த³ஹதீத்யத்ராயஸ இவாநாஶ்ரயத்வே(அ)பி ப்ரதிபா⁴ஸ: ஸ்யாதி³த்யாஹ –
கிந்த்விதி ।
அநயோ: வ்யதிரேகேண த³ஹநாஶ்ரயவஹ்நித³ர்ஶநவத் அஹங்காரவ்யதிரிக்தாத்மாத³ர்ஶநாத் , அஹங்காரஸ்யைவாநுப⁴வாஶ்ரயத்வமாத்மத்வம் சேத்யாஶங்க்ய, ஸுஷுப்தாவாத்மநி ஸத்யேவாஹங்காரஸ்யாபா⁴வாத் ந தஸ்யாத்மத்வமித்யாஹ -
ததா² ஸதி அஹமுல்லேக²: ஸ்யாதி³தி ।
அஹங்கார: ஸ்யாதி³தி ச பா⁴ஸ: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
விஷயாநுப⁴வாபா⁴வாத³ஹங்காரஸ்ய ஸுஷுப்தாவநவபா⁴ஸ: ந த்வஹங்காராபா⁴வாதி³தி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
விஷயாநுப⁴வாபா⁴வோக்த்யா சைதந்யாபா⁴வோ வக்தும் ந ஶக்யதே சைதந்யஸ்யாத்மஸ்வரூபதயா நித்யத்வோக்தே: சைதந்யஸ்ய நீலாதி³விஷயஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வோக்தௌ ந தேநாத்மத்வாபி⁴மதாஹங்காரஸ்ய அப்ரதீதி: ।
நீலஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யாத்மஸித்³தி⁴ஹேதுத்வாபா⁴வாதி³த்யாஹ -
நீலாநுஷங்க³ இதி ।
நீலாபோ⁴க³ இதி நீலஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।
அஹமித்யாத்மாவபா⁴ஸத இதி ।
ஆத்மா த்வஹமித்யவபா⁴ஸதே । அத: இத³மித்யவபா⁴ஸ்யநீலஸித்³தி⁴ஹேது: நீலாநுஷங்கோ³ நாத்மஸித்³தி⁴ஹேதுரித்யர்த²: ।
த³ர்ஶநக்ரியாவ்யாப்தத்³ரஷ்ட்ராகாரஸ்ய அஹமித்யவபா⁴ஸ்யத்வாத் தத³பா⁴வாத³ஹமித்யநவபா⁴ஸ: ஸுஷுப்த இத்யாஶங்க்ய தஸ்ய ஸப்ரதியோகி³கத்வேந அநாத்மத்வாந்நாஹமித்யவபா⁴ஸ்யத்வம் । அதோ(அ)ஹங்காரஸ்ய கேவலஸ்யாஹமித்யவபா⁴ஸ்யத்வாத் தஸ்ய ஸுஷுப்தே(அ)வஸ்தா²நே(அ)ஹமித்யவபா⁴ஸேந ப⁴விதவ்யமித்யாஹ -
தத்ர யதி³ நாமேதி ।
விஷயாநுஷங்கோ³ நாம ஆத்மஸ்வரூபசைதந்யஸ்ய விஷயஸம்ப³ந்த⁴: । ஸ ஏவ விஷயாநுப⁴வ இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஜாக்³ரத³வஸ்தா²யாமஹமிதி ப்ரதீயமாநம் சிந்மாத்ரமேவ । தத்ஸுஷுப்தாவப்யநுபூ⁴யத ஏவ । அதோ(அ)ஹமிதி ப்ரதிபந்நே கிஞ்சித்ஸுப்தாவநநுபூ⁴தம் நாஸ்தீதி சோத³யதி -
ந த்வஹமிதி ।
போ⁴க்த்ருத்வமிதி ।
போ⁴க்த்ருத்வஶப்³தே³ந சிந்மாத்ரமுச்யதே,
ஜாக்³ரத்யஹமிதி ப்ரதிபந்நசிந்மாத்ரஸ்ய ஸுஷுப்தாவவபா⁴ஸே(அ)ஹமித்யவபா⁴ஸ: ஸ்யாத் இத்யாஶங்க்ய நீலாதி³ஸம்ப³ந்தா⁴க்²யவிஷயாநுப⁴வாபா⁴வாந்நாஹமிதி ப்ரதிபா⁴ஸப்ரஸங்க³: ஸுஷுப்த இத்யாஹ -
தத³பா⁴வே கத²மிதி ।
ஜாக்³ரத்யஹமிதி ப்ரதீதம் சிந்மாத்ரம் சேத் ஸுஷுப்தாவபி ப்ரதீயமாநமஹமிதி ப்ரதீயாதி³த்யாஹ -
நைதத் ஸாரமிதி ।
உபாதி⁴பராமர்ஶ இதி ।
சைதந்யஸ்ய நீலாதி³விஷயோபராகே³ ஸதீத்யர்த²: ।
தத்பராமர்ஶோ ஹி தத்ஸித்³தி⁴நிமித்த இதி ।
நீலாத்³யுபராகோ³ நீலாதி³ஸித்³தி⁴ஹேதுரித்யர்த²: ।
ந ஸ்வரூபஸித்³த⁴யே ஹேதுரிதி ।
ஸித்³தி⁴ஹேதுரித்யர்த²: ।
ஸ்வமாஹாத்ம்யேநைவ து ஸ்வரூபஸித்³தி⁴ரிதி ।
ஸ்வயம்ப்ரகாஶதயா சித்³ரூபாத்மஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।
த்³ருஶிஸ்வரூபத்வாவிஶேஷாதி³தி ।
ஸுஷுப்தௌ ப்ரதீதசித்³ரூபஸ்ய ஜாக்³ரத்யஹமிதி ப்ரதீதசித்³ரூபஸ்ய சேத்யர்த²: ।
உத்த்தி²தஸ்யாஹஉத்தி²த: ஸ்யாமிதிமித்யுத்பந்நா ப்ரதீதி: ஸுஷுப்தாவநுபூ⁴தாஹங்காரஸ்ய ஸ்மரணமிதி நேத்யாஹ -
ஹ்யஸ்தந இவேதி ।
பூர்வஸ்மிந் தி³நே அஹமித்யபி⁴மந்யமாந ஏவாஸமிதி ஸ்மர்யமாணவதி³த்யர்த²: ।
அவிநாஶிந: ஸம்ஸ்காராபா⁴வாதி³தி ।
ஸம்ஸ்காரஸாத⁴காத்மசைதந்யஸ்யாவிநாஶாந்ந ஸம்ஸ்காரஜந்மேத்யர்த²: ।
விஷயாநுப⁴வாஶ்ரயதயா ஸுஷுப்தாவஹங்காரஸ்ய ஸித்⁴யஸம்ப⁴வே(அ)பி உத்த்தி²தஸ்ய பராமர்ஶஸித்³த்⁴யைபராமர்ஶஸித்³தே⁴ இதி ஸௌஷுப்திகஸுகா²நுப⁴வாஶ்ரயதயா அஹங்கார: ஸித்³த⁴ இதி சோத³யதி -
நந்வஸ்த்யேவேதி ।
ஸுஷுப்தௌ ஸுகா²நுப⁴வாய ஸுக²ஹேதுவிஷயாநுப⁴வோ(அ)பி வக்தவ்ய இதி நேத்யாஹ –
நாத்மநோ(அ)ந்யஸ்யேதி ।
அஸ்தீதி ।
உத்தி²தஸ்ய பராமர்ஶாக்²யஸ்மரணரூபஸுகா²வமர்ஶ: து³:கா²பா⁴வநிமித்த இதி । ।
உத்தி²தஸ்ய து³:கா²ஸ்மரணேந அநுமிதது³:கா²பா⁴வே ஸுக²மஹமஸ்வாப்ஸமிதி வ்யபதே³ஶ இத்யர்த²: ।
ஸுக²ஶப்³த³ஸ்ய முக்²யஸுக²விஷயத்வமப்⁴யுபேயமிதி ஶங்கதே ।
பா⁴மிதிகத²மிதி ।
ஸ்வப்நே து³:கா²நுப⁴வே ஸதி உத்தி²தஸ்ய து³:க²ஸ்ம்ருதிர்யதா² ஜாயதே தத்³வத் ஸுஷுப்தே(அ)பி து³:கா²நுப⁴வே ஸதி உத்தி²தஸ்ய து³:க²ஸ்மரணேந ப⁴விதவ்யம் । அத: ஸ்மரணாபா⁴வேந து³:கா²பா⁴வமநுமாய தஸ்மிந் ஸுக²வ்யபதே³ஶ இதி மத்வாஹ -
ஸ்வப்நே தாவதி³தி ।
தத³பா⁴வாதி³தி ।
து³:க²ஸ்ய தத³நுப⁴வஸ்ய சாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ஸுப்த: ஸுக²மிதி ।
ஸுக²ம் ஸுப்த இத்யந்வய: ।
விஶேஷத இதி ।
கா³நஸுக²ம் பாநஸுக²மிதி விஶேஷத: ஸ்மர்யேதேத்யர்த²: ।
ஸுஷுப்தௌ ந கிஞ்சிந்மயா சேதிதமித்யுத்தி²தஸ்ய வ்யபதே³ஶாத் ஸுக²ஸ்யாநுபூ⁴தத்வம் நாஸ்தீத்யாஹ –
வ்யபதே³ஶோ(அ)பீதி ।
ஸுஷுப்தௌ ஸுகா²நுப⁴வஸத்³பா⁴வே லிங்க³மஸ்தி, உத்தி²தஸ்ய ப்ரஸந்நேந்த்³ரியத்வாதீ³தி தத்ராஹ -
யத்புந: ஸுப்தோத்தி²தஸ்யேதி । ।
அநுபூ⁴தம் சேத் ஸுக²ம் ஸ்மர்யேதேதி ।
போ⁴ஜநஸமநந்தரம் பீநத்வாத்³ பு⁴க்தம் மயேத்யநுமாநம் விஹாய ஸுக²ம் பு⁴க்தமிதி ஸ்மரணமேவ யதா² ததா²த்ராபி ஸ்மரணேநைவ ப⁴விதவ்யமிதி பா⁴வ: ।
ஸுஷுப்தே பா⁴வரூபஸுகா²நுப⁴வஶ்சேத்ரிக்தம் த்³ருஶ்யதே ஸுக²ஸ்ய பூ⁴யஸ்த்வால்பத்வவைஷம்யாத³ங்க³லாக⁴வதத³பா⁴வாவநுபபத்³யேதே । து³:கா²பா⁴வமாத்ரேத்வபா⁴வஸ்ய ஸ்வரூபவைஷம்யாபா⁴வாத் கத²ம் கஸ்யசித³ங்க³லாக⁴வம் கஸ்யசிந்நேதி ஏதது³பபத்³யத இதி சோத³யதி -
யத்³யேவமிதி ।
வ்யாபாரோபரம இதி ।
வ்யாபாரஸ்ய புநரபி ஜ²டிதி வ்யாபாரோத்பாத³கஸம்ஸ்காரஸ்ய சோபரம இத்யர்த²: । அநுமிதது³:கா²பா⁴வே உத்தி²தஸ்ய ஸுக²மஹமஸ்வாப்ஸம்’ இதி வ்யபதே³ஶ இத்யேதத் பரமதமாஶ்ரித்யோஆஶ்ரித்யோ......மிதிக்தமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
மதமாக³மயிதவ்யமிதி ।
ஆத்மா ஸ்வயம்ப்ரகாஶோ(அ)ஹங்காரஶ்சாத்மவ்யதிரிக்த இதி மதமாக³மமூலம் கர்தவ்யமித்யர்த²: ।
தர்ஹ்யஹங்காரஸ்யோபாதா³நநிமித்தஸ்வரூபப்ரமாணகார்யாதி³ ஸர்வம் வக்தவ்யமிதி தத்ராஹ -
தது³ச்யத இத்யாதி³நா ।
தத்ராபி ‘யேய’மித்யாதி³நா உபாதா³நமவித்³யேதி நிர்தி³ஶதி ।
வாச்யவாசகரூபேண பரிணாமஸமர்த²மித்யாஹ -
நாமரூபமிதி ।
பத்ரபுஷ்பாதி³ரூபேண பரிணாமஶக்தீ: ஸ்வாத்மந்யந்தர்பா⁴வ்ய யதா² பீ³ஜமவதிஷ்ட²தே, தத்³வத்³ விவித⁴ப்ரபஞ்சரூபேண பரிணாமஶக்தீ: பூர்வப்ரபஞ்சவிநாஶஜந்யஸம்ஸ்காராம்ஶ்ச ஸ்வாத்மந்யதர்பா⁴வ்ய அவஸ்தி²தபீ³ஜாவஸ்தா²மாஹ –
அவ்யாக்ருதமிதி ।
வித்³யாநிவர்த்யேத்யாஹ –
அவித்³யேதி ।
அநுபபந்நநிர்வாஹிகேத்யாஹ –
மாயேதி ।
உபாதா³நகாரணமித்யாஹ –
ப்ரக்ருதிரிதி ।
ஆச்சா²த³நரூபமித்யாஹ –
அக்³ரஹணமிதி ।
ஶப்³தா³தி³ஹீநதயா இந்த்³ரியாத்³யவிஷயமித்யாஹ –
அவ்யக்தமிதி ।
ஸ்வாஶ்ரயமேவ விஷயீகரோதீத்யாஹ -
தம இதி ।
ஸ்வாதிரிக்தநிமித்தாநபேக்ஷமித்யாஹ –
காரணமிதி ।
ஸ்வஸ்மாதீ³ஷத்³விப⁴க்தஸ்வகார்யம் ஸ்வதாவந்மாத்ரம் கரோதீத்யாஹ -
லய இதி ।
லீயதே(அ)ஸ்மிந் இதி லய இதி விக்³ரஹ: ।
ஆத்மபரதந்த்ரேத்யாஹ –
ஶக்திரிதி ।
ஸ்வாஶ்ரயாத்மந: ஸ்வஸ்வபா⁴வே ப்ரபு³த்³தே⁴ நிவர்த்யதநிவர்த்யதமிதி இத்யாஹ –
மஹாஸுப்திரிதி ।
ஸ்வாஶ்ரயாத்மாநமேகமநேகமிவ கரோதீத்யாஹ –
நித்³ரேதி ।
ஜ்ஞாநாதிரேகேண ஸ்வதோ(அ)ந்யதோ வா ந நஶ்யதீத்யாஹ –
அக்ஷரமிதி ।
வ்யாபீத்யாஹ –
ஆகாஶமிதி ।
நிவ்ருத்தே: புமர்த²த்வாய நிவர்த்யாவிதா⁴யா: அநர்த²ஹேதுத்வமாஹ -
சைதந்யஸ்ய ஸ்வத ஏவேதி ।
அவித்³யாகர்மபூர்வப்ரஜ்ஞேதி ।
ப்⁴ராந்தி:, கர்ம, பூர்வாநுப⁴வஸம்ஸ்கார இத்யர்த²: ।
ஏவம் ரூபாஜ்ஞாநமிதிஏவம்ரூபமஜ்ஞாந கிமர்த²மித்யாஶங்க்ய, ஸுஷுப்தே ஆத்மநோ(அ)த்³வயரூபாச்சா²த³கத்வாய ப்ரபஞ்சஸம்ஸ்காராஶ்ரயத்வாய சேத்யாஹ -
ஸுஷுப்தே ப்ரகாஶாச்சா²த³நேதி ।
பரமேஶ்வராதி⁴ஷ்டி²தத்வலப்³த⁴ இதி ।
அவித்³யாயாம் சைதந்யைக்யாத்⁴யாஸ: அஹங்காரஸ்ய நிமித்தகாரணமித்யர்த²: । விஜ்ஞாநக்ரியாஶக்தித்³வயாஶ்ரய இதி ஸ்வரூபம் த³ர்ஶயதி ।
கார்யம் த³ர்ஶயதி -
கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வைகாதா⁴ர இதி ।
ப்ரமாணம் த³ர்ஶயதி -
கூடஸ்த²சைதந்யஸம்வலநஸஞ்ஜாதஜ்யோதிரிதி ।
சைதந்யே அத்⁴யாஸ: ஸம்வலநமுச்யதே । அத்⁴யஸ்தாஹங்காரே(அ)பி⁴வ்யக்தம் சைதந்யம் யத் தஜ்ஜ்யோதிரித்யுச்யதே । தேந ஜ்யோதிஷா ஸித்³த்⁴யதீத்யர்த²: ।
ஸ்வயம் ப்ரகாஶமாந இதி ।
ஸ்வஸத்தாயாம் ப்ரகாஶாவ்யபி⁴சாரீத்யர்த²: ।
அஹங்காரஸ்யாநுமேயத்வம் நையாயிகாத்³யநுமதம் வ்யாவர்தயதி -
அபரோக்ஷ இதி ।
யத்ஸம்பே⁴தா³தி³தி ।
ஆத்மநி ஸர்வாததா³ரோபநிமித்தம் கார்யாந்தரமாஹ -
கூடஸ்த²சைதந்ய இதி ।
அவிகாரிசைதந்ய இத்யர்த²: ।
ஆத்மதா⁴துரிதி ।
ஆத்மதத்த்வமித்யர்த²: ।
க்ரமுகதாம்பூ³லாதி³ஶப³லேந ஸத்யலௌஹித்யோத்பத்திவத் அஹங்காரசைதந்யயோ: ஶப³லேந ஸத்யகர்த்ருத்வாத்³யுத்பத்தி: கஸ்மாந்ந ஸ்யாத் ? இத்யாஶங்காம் வ்யாவர்தயதி -
மித்²யைவேத்யேவகாரேண ।
கிமிதி தர்ஹி ஸுஷுப்தே ந ஸ்யாதி³தி அத ஆஹ -
ஸ ச ஸுஷுப்த இதி ।
ஸம்ஸ்காரநிர்மிதஹ்யஸ்தநப்ரபஞ்சோ விலீந இத்யாஹ -
ஸமுத்கா²தேதி விஶேஷணேந ।
குதஸ்த்ய: குத்ர ப⁴வ: ? க்வாபி நாஸ்தீத்யர்த²: ।
தர்ஹி அவித்³யா ஸ்வஸ்மிந்நாஶ்ரிதத⁴ர்மலக்ஷணாவஸ்தா²பரிணாமத்ரயவத்தயா அஹங்காரநிர்பா⁴ஸரூபாத் ஸாக்ஷ்யாத்மநோ(அ)ந்யதயா ப்ரதா⁴நாக்²யப்ரக்ருதிரூபேணாஹங்காரஸ்ய காரணம் , நாத்மந்யத்⁴யஸ்ததயா(அ)வித்³யாத்வேநேதி ஸாங்க்²யசோத்³யமநூத்³யபரிஹரதி -
ந சைவம் மந்தவ்யமிதி ।
தத்ர மஹதா³தி³கார்யரூபேணாவஸ்தா²நம் த⁴ர்மபரிணாம: தஸ்யைவ த⁴ர்மஸ்ய க்ரமேணாநாக³தவர்தமாநாதீதரூபாபத்திலக்ஷணபரிணாம:, அவஸ்தா²பரிணாமஸ்த்வதீதமதீதரதரமதீததமம் ,
அநாக³தமநாக³ததரமநாக³ததமமிதி ।
தத்ரைவாத்³யதநசிரந்தநாத்³யவஸ்தா²பத்திரிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஆத்மநோ(அ)ந்யஸ்வதந்த்ரப்ரக்ருதிகார்யத்வே ஸதி அஹங்காராதே³ரித³மிதி ப்ருத²க்த்வேப்ருத²க்த்வத்வேநேதிநாவபா⁴ஸ: ஸ்யாத் , அஹமித்யாத்மதயாவபா⁴ஸோ ந ஸ்யாதி³த்யாஹ -
ததா² ஸதீதி ।
அஹங்க்ருதிரித்யஹம்ப்ரத்யயவிஷயபூ⁴தாத்மோச்யதே । போ⁴க்த்ருத்வாதி³:, அஹங்காராதி³ரித்யர்த²: । தத்³விஶேஷ: ஸ்வதந்த்ரப்ரக்ருதேர்விஶேஷ: கார்யமித்யர்த²: ।
பு³த்³தி⁴ஸுக²து³:கே²ச்சா²தி³த⁴ர்ம்யஹங்காரஸ்ய சாத்மநைக்யாவபா⁴ஸாப்⁴யுபக³மே தஸ்யைவாத்மத்வமஸ்து, நாத்மந: ப்ருத²க்³பூ⁴தோ நையாயிகாத்³யபி⁴மதமநோவ்யதிரிக்தோ(அ)ஹங்காரோ நாமாஸ்தீத்யாஶங்க்யாஹ -
ஸ ச பரிணாமவிஶேஷ இதி ।
நந்வாத்மந ஏவ விஜ்ஞாநரூபேண க்ரியாரூபேண ச பரிணாமஶக்தித்³வயம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய நிரவயவஸர்வநிரவயவ இதிக³தாஸங்க³ஸ்ய பரிணாமாஸம்ப⁴வாத் மித்²யைவ பரிணாமதச்ச²க்திரித்யாஹ –
தேநாந்த:கரணோபராக³நிமித்தமிதி ।
குஸுமக³தமேவ ஸத்யலௌஹித்யம் ஸ்ப²டிகாத³விவிக்தம் பா⁴தீத்யக்²யாதிவாதீ³ சோத³யதி -
கத²ம் புநரிதி ।
ப்ரதிஸ்பா²லிதா இதி ।
ஸ்பா²டிகஸ்ய தேஜோத்³ரவ்யத்வாத் தத: ப்ரதிஹதா யதி³ ஜபாகுஸுமம் க³ச்சே²யுரித்யர்த²: ।
ததே³வ ஜபாகுஸுமமேவ லோஹிதம் க்³ருஹ்ணாதீத்யாக்³ருஹ்ணந்தீதிஶங்க்ய, தர்ஹி ஸந்நிவேஶவிஶிஷ்டம் புஷ்பம் லோஹிதமிதி க்³ராஹ்யேயுரித்யாஹ –
விஶிஷ்டஸந்நிவேஶமிதி ।
தோ³ஷப³லாதி³ந்த்³ரியஸ்ய குஸுமஸம்யோகா³பா⁴வாத் ந ஸந்நிவேஶக்³ரஹணமிதி, நேத்யாஹ -
ந ஹி ரூபமாத்ரநிஷ்ட² இதி ।
ரூபமாத்ரம் ஸ்ப²டிகே ப்ரதிபி³ம்பி³தம் ஸ்ப²டிகாத்மநா பா⁴தீத்யந்யதா²க்²யாதிவாதீ³ வத³தி, தந்நேத்யாஹ -
நாபி ஸ்வாஶ்ரயமிதி ।
லௌஹித்யகு³ணாஶ்ரயத்³ரவ்யப்ரபா⁴வத்³த்³ரவ்யஸ்ய ஸ்ப²டிகே வ்யாப்த்யங்கீ³காராத் தத்³த்³வாரேணாக³தம் ரூபம் ஸ்ப²டிகாத்மநா பா⁴தீதி சோத³யதி -
நந்வபி⁴ஜாதஸ்யேவேதி ।
குலீநஸ்யாஸங்கரஸ்யேத்யர்த²: ।
ஸ்ப²டிகஸம்ஸ்ருஷ்டம் லௌஹித்யம் ஸம்ஸர்க³ஸ்ய மித்²யாத்வாத் தத்³விஶிஷ்டரூபேண மித்²யேத்யாஹ -
ததா²பி ஸ்வயமலோஹித இதி ।
லௌஹித்யஸ்ய ந ஸ்ப²டிகஸம்ஸர்கா³வபா⁴ஸ இத்யக்²யாதிவாதி³நோ மதம் த³தா³தி -
அத² ப்ரபை⁴வேதி ।
ஶௌக்ல்யமபி தர்ஹீதி ।
ஸம்யுக்தஸமவாயஸ்ய ஸம்யோக³ஸ்ய வா வித்³யமாநத்வாதி³தி பா⁴வ: ।
ப்ரப⁴யாபஸாரிதமிதி ।
லௌஹித்யாக்²யவிரோதி⁴கு³ணயா ப்ரப⁴யேத்யர்த²: ।
ரூபித்³ரவ்யஸம்யோகா³தி³தி பம்0 பாம்0ந ரூபிஸம்யோகா³தி³தி ।
ரூபிப்ரபா⁴ஸம்யோகா³நாம் ந சாக்ஷுஷத்வமித்யர்த²: ।
'ஜபாகுஸுமம் ப்ரபா⁴வத் ரக்தத்வாத் பத்³மராகா³தி³வத்’ இத்யாஶங்க்யாஹ -
யதா² பத்³மராகா³தி³ப்ரபே⁴தி ।
நிராஶ்ரயபீதிமாஶ்ரயமண்யவச்சே²த³கதே³ஶாத்³தே³ஶாந்தரம் வ்யாப்ய மாம் ப்ரதி ஸமாக³ச்ச²தீதி ப்ரதீயத இத்யர்த²: ।
அஹங்காரோபராக³ இத்யத்ர ஆத்மநி கர்த்ருத்வாத்³யநர்தா²ரோபஹேதுரித்யத்⁴யாஹார: । நாஹங்காரஸ்யாநர்த²ஹேதுத்வம் ‘பி⁴த்³யதே ஹ்ருத³யக்³ரந்தி²மு0 உ0 2 - 2 - 9’ ரிதி ஹ்ருத³யக்³ரந்தே²ரநர்த²ஹேதுத்வஸ்ய ஶ்ருத்யவக³தத்வாதி³தி தத்ராஹ -
தத: ஸம்பி⁴ந்ந இதி ।
ஆத்மா ஸ்வாத்மந்யாரோபிதாஹங்காரம் தத்³த⁴ர்மாதி³நாவபா⁴ஸயேத் , உபரக்தத்வாத் ஸ்ப²டிகாதி³வத் இதி தத்ராஹ -
ஜட³ரூபத்வாதி³தி ।
ஆத்மநோ விஜ்ஞாநவ்யாபாரஶூந்யத்வாஜ்ஜாட்³யாதி³விஶேஷ இதி தத்ராஹ –
வ்யாபாரவிரஹிணோ(அ)பீதி ।
தத்³ப³லாத் ப்ரகாஶத இதி ।
சித்ஸம்ஸர்க³ப³லாத³ஹங்காராதி³: ப்ரகாஶத இத்யர்த²: ।
தேந லக்ஷணத இதி ।
ஜ்ஞாநக்ரியாவ்யவதா⁴நமந்தரேண சைதந்யகர்மத்வாதே³வாஹங்காரஸ்யார்த²ஸ்வபா⁴வத: இத³ம்ரூபதா கத்²யதே, ந ப்ரதிபா⁴ஸத இத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநக்ரியாவ்யவதா⁴நேந ஸித்³த⁴: ப்ரதிபா⁴ஸத இத³ம்ரூபோ விஷய இத்யாஹ -
வ்யவஹாரத: புநரிதி ।
அத்ர வ்யாபாரபூர்வகோ யஸ்ய பரிச்சே²த³: ஸ ஏவ வ்யவஹாரத: புநரித³மாத்மகோ விஷய இதி பூர்வமந்வய: ।
ஆத்மநோ தே³ஹக⁴டாதி³விஷயஜ்ஞாநவ்யாபாரோ நாஸ்தீத்யாஶங்க்யாஹ -
தத்³வ்யாபாரேண வ்யாப்ரியமாணஸ்யைவேதி ।
தே³வத³த்தவ்யாபாரேண யஜ்ஞத³த்தோ வ்யாப்ரியமாண இவ யதா² ந ப⁴வதி, தத்³வத் அஹங்காரவ்யாபாரேணாத்மநோ வ்யாபாரவத்தா ந யுக்தேத்யாஶங்க்யாஹ -
ததா³த்மந இதி ।
பரிணாம்யஹங்காரைக்யே ஆத்மநோ(அ)பி பரிணாமித்வம் ப்ராப்தமிதி ; நேத்யாஹ –
மித்²யேதி ।
வ்யாபாரஶக்திமத்வாபா⁴வே வ்யாபாராஶ்ரயத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யஶங்க்ய ஶக்திமத³ஹங்காரோபாதி⁴கத்வேநாத்மந்யபி ஶக்திரத்⁴யஸ்தேத்யாஹ –
யது³பராகா³தி³தி ।
அஹங்கர்த்ருத்வமிதி ।
வ்யாபாரவ்யாரஜநகமிதிஜநக ஶக்திமத்வமித்யர்த²: ।
அஹங்காரஸ்ய ஶக்திமத்வம் யதா² ஸ்வத ஏவ ஸ்யாத் தத்³வதா³த்மநோ(அ)பி ஶக்தி: ஸ்வத ஏவாஸ்த்வித்யாஶங்க்ய சித்ஸ்வரூபஸ்ய வாஸ்தவஶக்திமத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –
அநித³மாத்மந இதி ।
அஹங்காரஸாக்ஷிணோர்மத்⁴யே அஜ்ஞாநவ்யவதா⁴நாத் ப்ரதிபா⁴ஸத இத³ம் ரூபம் ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -
அத ஏவாஹமிதி ।
அஜ்ஞாநமாத்ரவ்யவதா⁴நாதிரிக்தஜ்ஞாநக்ரியாவ்யவதா⁴நாபா⁴வாதே³வேத்யர்த²: ।
அர்த²த இத³ம்ரூபத்வே(அ)பி ததா² ப்ரதிபா⁴ஸாபா⁴வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ –
த்³ருஷ்டஶ்சேதி ।
நநு தத்ரேதிதத்த்வவிமர்ஶே(அ)பி ம்ருண்மயவ்யவஹாரோ ந ஜாயதே । இஹ து விமர்ஶே(அ)பி யுஷ்மத³ர்த²தா வ்யவஹ்ரியதே, அதோ நாயம் த்³ருஷ்டாந்த இத்யத ஆஹ –
வ்யுத்பந்நமதயஸ்த்விதி ।
விமர்ஶே(அ)ஹங்காரஸ்ய யுஷ்மதி³தி வ்யவஹாரமபி ஸுலப⁴ம் ந மந்யந்த இத்யர்த²: ।
அத ஏவேதி ।
விமர்ஶே(அ)பி யுஷ்மதி³தி வ்யவஹாரஸ்ய து³ர்லப⁴த்வாதே³வ, கு³ருதரயத்நவதா லப்⁴யதஅத்ராபூர்ணம் த்³ருஶ்யதே ...... - முக்தமித்யர்த²: ।
யதி³ ஸ்ப²டிகோதா³ஹரணேந ஆத்மந்யநாத்மாஅநாத்மத்⁴யாஸேதித்⁴யாஸஸித்³தி⁴: தர்ஹி ஶ்ருதிஷு த³ர்பணஜலாத்³யுதா³ஹரணம் கிமர்த²மிதி தத்ராஹ –
யத்புநரிதி ।
ப்³ரஹ்மணோ வஸ்த்வந்தரபா⁴வே கிம் ப்³ரஹ்மண: கல்பிதத்வமிதி, நேத்யாஹ –
கிந்த்விதி ।
விபர்யயஸ்வரூபவிபர்யஸ்தரூபதேதிதேதி ।
ஸம்ஸாரிரூபதேத்யர்த²: ।
ப்ரத்யங்முக²தாபே⁴தா³வபா⁴ஸாப்⁴யாம் ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்ய பி³ம்பா³த்³வஸ்த்வந்தரத்வமிதி சோத³யதி -
கத²ம் புநஸ்ததே³வ ததி³தி ।
ஏகஸ்வலக்ஷணத்வாவக³மாதி³தி ।
ஏகஸ்வரூபலக்ஷணத்வேந மதீ³யமித³ம் முக²மிதி த³ர்பணக³தமுக²வ்யக்தே: ஸ்வக்³ரீவாஸ்த²முக²வ்யக்த்யைக்யப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாதி³த்யர்த²: ।
யயோரேகஸ்வலக்ஷணத்வம் தயோரைக்யம் த்³ருஷ்டமிதி வ்யாப்திமாஹ -
யதா² ப³ஹி:ஸ்தி²தோ தே³வத³த்த இதி ।
சா²யாதத்³வதோரேக ஸ்வலக்ஷணத்வாபா⁴வாந்நாநைகாந்திகதேதி பா⁴வ: ।
அர்தா²தி³தி ।
வஸ்த்வந்தரத்வாநுபபத்த்யேத்யர்த²: ।
த³ர்பணஸ்ய முகா²காரேண பரிணாமே ஸ்பர்ஶேந்த்³ரியேண நிம்நோந்நததயா க்³ருஹ்யேத, ந ததா² க்³ருஹ்யதே, இத்யாஶங்க்யாஹ -
க³ர்பி⁴த இதி ।
விருத்³த⁴பரிணாமித்வாதி³தி ।
முத்³ராயாமுந்நதம் ப்ரதிமுத்³ராயாம் நிம்நம் ப⁴வதி । முத்³ராயாம் நிம்நம் ப்ரதிமுத்³ராயாமுந்நதம் ப⁴வதி,
ந ததா² பி³ம்ப³ப்ரதிபி³ம்ப³யோரிதி ।
ப்ரதிமுத்³ரயா இதிப்ரதிமுத்³ராயாம் விருத்³த⁴பரிணாமித்வமித்யர்த²: ।
ஸம்ஶ்லேஷாபா⁴வாதி³தி ।
க்³ரீவாஸ்த²முகே²ந த³ர்பணஸ்ய ஸம்ஶ்லேஷாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
தத³பாயே(அ)பீதி ।
பி³ம்பா³ஸாந்நித்⁴யாக்²யநிமித்தாபாயே(அ)பீத்யர்த²: ।
ஹஸ்தஸம்யோகா³க்²யநிமித்தாபாயே ப்ரஸரணாக்²யகார்யாபா⁴வோ த்³ருஷ்ட: புந: ஸம்வேஷ்டநத³ர்ஶநாதி³தி । நேத்யாஹ -
ந க²லு ஸம்வேஷ்டித இதி ।
தத்க்ஷணமேவ ஸம்வேஷ்டத இதி, அத: ப்ரஸாரணமபக³ச்ச²தீதி பா⁴வ: ।
ஸம்ஸ்காராத்³விருத்³த⁴ஸம்வேஷ்டநகார்யோத³யாத் பூர்வப்ரஸாரணகார்யவிநாஶ:, ந நிமித்தாபாயாதி³த்யாஹ –
யதஶ்சிரகாலஸம்வேஷ்டநேதி ।
வேஷ்டநஸம்ஸ்காரக்ஷயபர்யந்தமநுவ்ருத்தப்ரஸாரணநிமித்தாபக³மே(அ)பி விரோதி⁴ஸம்வேஷ்டநாநுத³யே ப்ரஸாரணம் நாபக³ச்ச²தி । அதோ விரோதி⁴கார்யோத³யாதே³வ ப்ரஸாரணநாஶ இதி நிர்ணய இத்யாஹ -
ததா² ச யாவத்ஸம்ஸ்காரக்ஷயமிதி ।
தர்ஹீஹாபி ஸமதலத்வஸம்ஸ்காராத் ஸமதலத்வாக்²யவிரோதி⁴கார்யோத³யே ப்ரதிபி³ம்பா³பாய: ஸ்யாத் இத்யாஶங்க்ய உத்பந்நமாத்ரேஉத்பந்நமாத்ரத்வ இதி த³ர்பணே உத்பத்தேரூர்த்⁴வம் ஸதா³ முக²ஸந்நிதே⁴: ஸமதலத்வஸம்ஸ்காராபா⁴வாதே³வ ஸமதலத்வபரிணாமாயோகா³த் தத்ர ப்ரதிபி³ம்பா³பாயோ பி³ம்பா³பாயாதே³வ ஸ்யாத் , தந்ந யுக்தம் பரிணாமபக்ஷ இத்யாஹ -
ஏவம் சிரகாலேதி ।
க்³ரீஷ்மகாலே விகாஸாவச்சே²த³காஹரபேக்ஷயா முகுலாவச்சே²த³கராத்ரேரல்பத்வாத் விகாஸஸம்ஸ்காரஸ்ய ப்ராசுர்யாத் தத³பி⁴ப⁴வேநால்பதர ஸம்ஸ்காராத்அல்பதரஸம்ஸ்காராத் இதிமுகுலஸம்ஸ்காராத் முகுலோத்பத்தியோகா³த் முகுலோத³யாத் விகாஸநாஶாயோகா³த் நிமித்தாபாயாதே³வ விநாஶ இத்யாஶங்க்ய, ஸத்யம் , ஸம்ஸ்காராந்முகுலாநுத³யே(அ)பி நாலத்³வாரேண பத்³மத³லாநுப்ரவேஶிஜலபி³ந்து³பி⁴: பார்தி²வாய இதிபார்தி²வாவயவஸங்கரை: முகுலோத³யாத் விகாஸநாஶ: ந நிமித்தாபாயாதி³த்யாஹ -
ய: புநரித்யாதி³நா ।
நிமித்தாபாய ஏவ விகாஸாபாயஸ்ய முகுலஸ்ய ச நிமித்தமிதி தத்ராஹ -
தது³பரம இதி ।
பார்தி²வாவயவஸ்ய பார்தி²வாவ்யாவயவ இதிவ்யாபாரோபரமே ஸதி நிமித்தாபாயே முகுலதாநுபலப்³தே⁴ரித்யர்த²: ।
தர்ஹி ஸம்ஸ்காராதிரிக்தஹேத்வந்தரேண ஸமதலத்வோத்பத்த்யா ப்ரதிபி³ம்பா³பக³ம: ந பி³ம்பா³பாயாதி³தி நேத்யாஹ -
நாத³ர்ஶே புநரிதி ।
காருகர்மாதி³ நாஸ்தீத்யர்த²: ।
மதீ³யமுக²மிதி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயைகத்வமவக³தமிதி நேத்யாஹ –
ஶுக்திரஜதஸ்யேதி ।
மதீ³யம் ரஜதமிதி த³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।
பா³த⁴த³ர்ஶநாதி³தி ।
நேத³ம் ரஜதமிதி ரஜதஸ்வரூபபா³த⁴த³ர்ஶநாத் நாத்ர ரஜதம் கிந்து ததி³த³ம் ரஜதமிதி ஸத்யம் ரஜதேநேதிஸத்யரஜதேந ஏகத்வப்ரத்யக்ஷிஜ்ஞா(அ)பா⁴வாச்ச மித்²யாத்வமித்யர்த²: ।
நேஹ பா³தோ⁴ த்³ருஶ்யத இதி ।
நேத³ம் முக²மிதி ஸ்வரூபேண ந பா³த்⁴யதே । கிந்து நாத்ர முக²ம் யதீ³யமேவேதிமதீ³யமேவேதி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயத இத்யர்த²: ।
த³ர்பணாபக³மே முக²ஸ்யாபக³மாத் முக²ம் நாஸ்தீதி முக²ஸ்ய ஸ்வரூபேண பா³தோ⁴ த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்ய தத³ஸந்நிதௌ⁴ தந்நாஸ்தீதி ஜ்ஞாநேந தஸ்ய பா³த்⁴யத்வே த³ர்பணஸ்யாபி பா³த்⁴யத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஹ –
புநரிதி ।
தத்த்வமஸிவாக்யாதி³திதத்த்வமஸித்³தி⁴ இதி ।
ஸ்தா²ணு: புருஷ இதி வாக்யாத் புருஷஸ்யேவ ஸம்ஸாரிணோ பா³தோ⁴ த்³ருஶ்யத இத்யர்த²: ।
ஸோ(அ)யமிதி வாக்யாதி³வைக்யமுபதி³ஶ்யத இத்யாஹ –
மைவமிதி ।
அந்யதா² ந தத்த்வவமஸீதி ஸ்யாத் இதி, த்வமஸீதி ந ஸ்யாதி³த்யந்வய: ।
உபரக்தமிதி ।
ராஹுக்³ரஸ்தமித்யர்த²: ।
ந வாரிஸ்த²மிதி ।
வாரிஸ்த²ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்ய பி³ம்பா³தி³த்யைக்யே ஸதி ஹி வாரிஸ்த²மாதி³த்யம் நேக்ஷேதேதி நிஷேத⁴ஸம்ப⁴வ இதி பா⁴வ: ।
க்³ரீவாஸ்த²முக²ஸ்ய த³ர்பணஸ்த²த்வாக்²யத³ர்பணஸம்ப³ந்தோ⁴ ந க்³ருஹ்யதே । கிந்து ததே³வ முக²ம் த³ர்பணாத³விவிக்தம் ப்ரகாஶத இதி அக்²யாதிமதமநூத்³ய தூ³ஷயதி -
யஸ்து மந்யத இதி ।
அநுப⁴வ ஏவ நிராகரோதீதி ।
ஸ்வாத்மாநம் நிரீக்ஷ்யமாணம் புருஷாந்தரம் த³ர்பணாநுப்ரவிஷ்டமிவ ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்யாநுப⁴வ:, தந்நிராகரோதீத்யர்த²: ।
உப⁴யத்ர பாரமார்தி²கத்வமாகாஶஸ்ய த்³ருஷ்டமிதி தத்³வ்யாவர்தயதி -
பரிச்சி²ந்நமிதி ।
பரிச்சி²ந்நபரமாண்வோ: தே³ஶத்³வயே ஸத்யத்வம் வித்³யத இதி ஆஶங்க்ய த்³வயோ: தே³ஶத்³வயே ஸத்யத்வமஸ்து, ஏகஸ்ய பரிச்சி²ந்நஸ்ய உப⁴யத்ர ஸத்யத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –
ஏகமிதி ।
பரிச்சி²ந்நஸ்யைகஸ்ய பித்ருபுத்ரஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யோப⁴யத்ர ஸத்யத்வம் த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்ய ஏகத்ர பித்ருத்வமந்யத்ர புத்ரத்வமிதி உப⁴யாத்மகத்வாத்தஸ்ய ததா²த்வமஸ்து, ஏகஸ்வபா⁴வஸ்ய முக²ஸ்ய ந ததா²த்வமித்யாஹ –
ஏகஸ்வபா⁴வமிதி ।
ஏவம்ரூபஸ்ய அவயவித்³ரவ்யாக்²யாவயவத்³வயே ஸத்யத்வம் வித்³யத இத்யாஶங்க்ய ஸம்ஶ்லிஷ்டாவயவத்³வயே ஸத்யத்வமஸ்து, விச்சி²ந்நதே³ஶத்³வயே ஸத்யத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ -
விச்சி²ந்நதே³ஶத்³வய இதி ।
பூர்வோக்தஸ்வபா⁴வஸ்ய வம்ஶஸ்ய விச்சி²ந்நபி⁴த்தித்³வயே ஸத்யத்வம் த்³ருஶ்யத இத்யாஶங்க்ய தத்ராம்ஶத்³வயேநோப⁴யத்ரநோப⁴யத்யத்வமிதிஸத்யத்வம் ஸம்ப⁴வதி, இஹ து ந ஸர்வாத்மநா உப⁴யத்ர ஸத்யத்வம் ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ -
ஸர்வாத்மநா அவபா⁴ஸமாநமிதி ।
விச்சே²தா³வபா⁴ஸமிதி ।
பி³ம்பா³த் பி⁴ந்நத்வாவபா⁴ஸம் பி⁴ந்நதே³ஶஸ்த²த்வாவபா⁴ஸம் சேத்யர்த²: ।
பே⁴த³ஸ்ய ஸத்யத்வாபா⁴வே கிம் பே⁴த³விரோதி⁴தாதா³த்ம்யம் ஸத்யமித்யுக்தமிதி, நேத்யாஹ –
கிந்த்வேகத்வமிதி ।
மாயாலக்ஷணகாரணவிஶேஷோக்த்யா கத²மேகஸ்ய உப⁴யத்ர யுக³பத் ஸ்தி²திரிதி ? தத்ராஹ -
ந ஹி மாயாயாமிதி ।
ஔபாதி⁴கத⁴ர்மாத்⁴யாஸஸ்ய தத்த்வஜ்ஞாநாத³ததஜ்ஞாநாத³நநிவ்ருத்தேரிதிநிவ்ருத்தே: ஏகத்வஜ்ஞாநேந நிவர்தத இதி பரிஹர்தும் ஜீவோ ப்³ரஹ்மாத்மதாம் ந ஜாநாதி, ப்ரதிபி³ம்ப³த்வாத்³தே³வத³த்தப்ரதிபி³ம்ப³வதி³தி ஶங்காம் ப்ரத²மம் பரிஹரதி -
உச்யத இதி ।
ஶரீரமேவ சேதநமிதி லோகாயத:, தத்ராஹ -
ஸசேதநாம்ஶஸ்யைவ வேதி ।
ப்ரதிபி³ம்ப³ஹேதோரிதி ।
த³ர்பணஸ்யேத்யர்த²: ।
ஜாட்³யேநாப்யாஸ்கந்தி³தத்வாதி³தி ।
ஶரீரஸ்யாசேதநத்வபக்ஷே ஸ்வாயஜாட்³யேநேதிஸ்வீயஜாட்³யேந, சேதநத்வபக்ஷே த³ர்பணஜாட்³யேநாஸ்கந்தி³தத்வாதி³த்யர்த²: । அசேதநத்வாதி³த்யத்ர லோகாயதபக்ஷே அசேதநஸமத்வாதி³தி யோஜ்யம் ।
ததா² சாநுப⁴வ இதி ।
ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்யாபி சேதநத்வே பி³ம்ப³சேஷ்டாம் விநாபி கதா³சித் பி³ம்ப³வச்சேஷ்டேத தத³பா⁴வாத் ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்யாசேதநத்வமநுபூ⁴யத இத்யர்த²: ।
பி³ம்ப³தே³வத³த்தஸ்யேவ பி³ம்ப³பூ⁴தப்³ரஹ்மண ஏவ ப்⁴ரமநிராஸிதத்த்வஜ்ஞாநாஶ்ரயத்வம் ஸ்யாதி³தி ஶங்காயாம் ஜீவத்வாஜ்ஞத்வப்⁴ராந்தத்வாபா⁴வாந்ந ஜ்ஞாநாஶ்ரயத்வமித்யாஹ -
யஸ்ய ஹி ப்⁴ராந்திரிதி ।
ஆத்மநீதி விஷயஸப்தமீ ; தே³வத³த்தே பி³ம்ப³த்வப்⁴ராந்தத்வயோ: ஸதோ: கஸ்மாத் ப்⁴ராந்தத்வஸ்யைவ ஸம்யக்³ஜ்ஞாநாஶ்ரயத்வே ப்ரயோஜகத்வம் உச்யத இத்யாஶங்க்ய ப்⁴ராந்தரூப்யம் ப்ரதி தே³வத³த்தஸ்ய பி³ம்ப³த்வாபா⁴வாத் தத்ர ப்⁴ராந்தத்வமேவ ஸம்யக்³ஜ்ஞாநாஶ்ரயத்வே ப்ரயோஜகம் த்³ருஷ்டம், தத்³வதி³ஹாபி ஸ்யாதி³தி மத்வாஹ -
பரத்ர வேதி ।
வாஶப்³த³ இவார்த²: । அத்ராபி விஷயஸப்தமீ ।
ஸ்வஸ்ய ஜீவைக்யம் ப்³ரஹ்ம ந ஜாநாதி சேத் ஸர்வஜ்ஞதாஹாநி:, ஜாநாதி சேத் ஸ்வாத்மந்யேவ ஸம்ஸாரம் பஶ்யேதி³தி, நேத்யாஹ -
யஸ்து ஜாநீத இதி ।
கர்த்ருத்வாதே³ருபாதி⁴பூ⁴தாஹங்காராதே³ராவித்³யத்வாத்கர்மாநபேக்ஷயா ஏகத்வஜ்ஞாநேநைவ நிராஸஸித்³தி⁴: । அந்யத்ரோபாதே⁴: ஸத்வாத³நிவ்ருத்திரிதி வ்யவஹிதசோத்³யம் பரிஹரதி -
நாபி ஜ்ஞாநமாத்ராதி³தி ।
ப்ரதிபி³ம்ப³ஸ்யேதி ।
ப்ரதிபி³ம்ப³பா⁴வஸ்ய ஔபாதி⁴கத⁴ர்மஸ்யேத்யர்த²: ।
ஜீவ: ப்ரதிபி³ம்ப³ம் ந ப⁴வதி । ப்ரதிபி³ம்ப³த்வே ஸம்ப்ரதிபந்நவத³சேதநத்வப்ரஸங்கா³த் இத்யாஶங்க்ய ஜீவஸ்ய சித்த்வமப்⁴யுபக³ம்ய ப்ரதிபி³ம்ப³த்வாபா⁴வ: ஸாத்⁴யதே ? உத ப்ரதிபி³ம்ப³த்வமப்⁴யுபக³ம்ய சித்த்வாபா⁴வ: ஸாத்⁴யதே இதி விகல்ப்ய ப்ரதிபி³ம்ப³த்வாபா⁴வஶ்சேத் ஸாத்⁴யதே ததா³ ‘ரூபம் ரூபம் ப்ரதிரூபோ ப³பூ⁴வ’கடோ²0உ0 2 - 5 - 9, 10. இத்யாதி³ஶ்ருதிவிருத்³த⁴மநுமாநமித்யாஹ -
ஜீவ: புநரிதி ।
தர்ஹி ஜீவோ(அ)சேதந: ப்ரதிபி³ம்ப³த்வாத் ஸம்ப்ரதிபந்நவதி³தி ஜட³த்வம் ஸாத்⁴யதே இத்யாஶங்க்ய ப்ரத்யக்ஷவிருத்³த⁴ம் இத்யாஹ -
ஸர்வேஷாம் ந இதி ।
உபாதி⁴ஜாட்³யேநாதிரஸ்க்ருதசைதந்யத்வேந ப்ரத்யக்ஷ இத்யாஹ –
நாந்த:கரணஜாட்³யேநேதி ।
சிந்மாத்ரத்வம் ப்³ரஹ்மத்வம் நாம தத்³ரூபத்வம் ப்ரத்யக்ஷம் சேத் ஶ்ரவணாதி³வையர்த்²யமித்யாஶங்க்யாஹ -
ஸ சாஹமிதி ।
ஆத்மாதிரிக்தஸ்ய க்ருத்ஸ்நஸ்ய கல்பிதத்வமங்கீ³குர்வதாஹங்காராத்³யுபாதே⁴ரவிகல்பிதத்வம் வக்தவ்யம் । தந்ந ஸம்ப⁴வதி, உபாத்⁴யந்தராபா⁴வாத் இத்யாஶங்காயாமுபாத்⁴யநபேக்ஷயா அத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்தீதி த³ர்ஶயந்தி ஶ்ருதய இத்யாஹ -
நநு தத்ர விப்⁴ராம்யத இதி ।
இஹேதி ।
அஹங்காராத்³யுபாத்⁴யத்⁴யாஸ இத்யர்த²: ।
ரஜ்ஜுஸர்பப்⁴ராந்தாவபி பூர்வமநுபூ⁴தஸத்யஸர்போபாதி⁴ஸர்வோபாதி⁴ரிதிரஸ்தீதி சோத³யதி -
நநு தத்ராபீதி ।
அஹங்கார ப்⁴ரமஸ்ய த³ர்பணாதி³வத் ஸ்வதந்த்ரதயா ப்⁴ரமகாலீநோபாதி⁴நா ப⁴விதவ்யமித்யுச்யதே, கிம் வா பூர்வமநுபூ⁴ததயா ஸ்வஸம்ஸ்காரத்³வாரேண ப்⁴ரமஹேதூபாதி⁴ரபேக்ஷிதவ்ய இத்யுச்யத இதி விகல்ப்ய ஸ்வதந்த்ரோபாதி⁴ஶ்சேத் ஸ: ஸர்பப்⁴ரமே(அ)பி நாஸ்தி । இதரஶ்சேத் ஸோ(அ)த்ராப்யஸ்தி । பூர்வப்⁴ரமஸித்³தா⁴ஹங்காரஸம்ஸ்காராத் அத்³யதநாஹங்காராத்⁴யாஸோத்பத்தேரித்யாஹ –
பா³ட⁴மித்யாதி³நா ।
அஹங்கர்த்ருதேதி ।
அஹங்கார இத்யர்த²: ।
ஶ்ருதிஷு க⁴டாகாஶோதா³ஹரணேந கிம் ப்ரயோஜநமித்யாஶங்க்ய ஆத்மநோ(அ)ஸங்க³த்வஸித்³தி⁴: ப்ரயோஜநமித்யாஹ -
தத³ர்த²ம் க⁴டாகாஶோதா³ஹரணமிதி ।
ஆத்மநோ(அ)ஸங்க³த்வாபா⁴வாத் நோதா³ஹரணாபேக்ஷேத்யாஶங்க்ய அஸங்க³த்வப்ரமாணமாஹ -
‘அஸங்கோ³ ந ஹீ’ப்³ரு0உ0 3 - 9 - 26, (4 - 2 - 4, 4 - 4 - 22, 4 - 5 - 15)தி ।
ஸ்ப²டிகோதா³ஹரணேநாஸங்க³த்வம் ஸித்³த்⁴யதீத்யாஶங்க்ய நேத்யாஹ -
தத்ர யத்³யபீதி ।
ஸ்ப²டிகாதே³: ஸாவயவத்வேந அருணாதி³நா ஸம்பே⁴த³யோக்³யஸ்யாப்யரூணாதே³:அருஜாதே³ரிதி அநிர்வசநீயதயா அஸம்பே⁴தா³வக³மோ யத்³யபி ஸித்³த⁴ இத்யந்வய: ।
தத³ஸங்கீ³வேதி ।
த்³ரவ்யகு³ணரூபத்வாத் தேநாரூணாதி³நா ஸம்ப³ந்தீ⁴வ ஸ்ப²டிகோ லக்ஷித இத்யர்த²: ।
ரஜ்ஜுஸர்போதா³ஹரணேநாஸங்க³த்வம் ஸித்³த்⁴யதீத்யாஶங்க்ய தத்ர ஸர்பேண ஐக்யபு³த்³தி⁴த்வாதே³வ ஸம்ஸர்கி³த்வேந ப்ரதீத்யபா⁴வாத் ஸம்ஸர்கி³த்வேந ப்ரதீததயா நிரூப்யமாணே அஸங்கி³த்வேநோதா³ஹரணத்வம் ரஜ்ஜோர்நாஸ்தீத்யாஹ -
ரஜ்ஜ்வாம் புநரிதி ।
அஸம்பி⁴ந்நத்வம் வேதி ।
அஸம்ஸ்ருஷ்டத்வமிவேத்யர்த²: ।
ரூப இதி ।
க⁴டபரிமிதாகாஶரூபத்வமித்யர்த²: ।
கார்யேதி ।
ஜலாதி³தா⁴ரணகார்யமித்யர்த²: ।
ஸமாக்²யேதி ।
க⁴டாகாஶ: கரகாகாஶ இத்யாதி³ஶப்³த³விஷயத்வமித்யர்த²: ।
உதா³ஹரணைரேவாவிகாரித்வைகத்வாஸங்க³த்வஸித்³தே⁴ ; நாக³மோபயோக³ இதி, நேத்யாஹ -
ஏதச்ச ஸர்வமிதி ।
பு³த்³தி⁴ஸாமர்த்²யம் சேதி ।
தத்³வதி³த³மபி ஸம்ப⁴வதீதி த்³ருஷ்டாந்தேந ஸமத்வக்³ரஹணலக்ஷணஸம்பா⁴வநாபு³த்³த்⁴யுத்பத்தய இத்யர்த²: ।
அஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வாதி³தி பா⁴ஷ்யக³தவிஷயஶப்³தா³ர்த²மாஹ -
ததே³வம் யத்³யபீதி ।
அநித³மாத்மகத்வாத³விஷய இதி ।
ஶுக்திவத³நிந்த்³ரியவிஷயத்வாத் ஜந்யஜ்ஞாநாவிஷய இத்யர்த²: ।
ததா²ப்யஹங்காரே வ்யவஹாரயோக்³யோ ப⁴வதீதி ।
யாத்³ருக்³ஜ்ஞாநாதீ⁴நத்வேந பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரதி ய: பதா³ர்த²: ஸ தஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய விஷயத்வேந த்³ருஷ்ட:, தத்³வதா³த்மாப்யஹங்காரே(அ)பி⁴வ்யக்தத்வேந பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரதீதி தம் ப்ரத்யாத்மாப்ரத்யாத்மவிஷய இதி விஷய இத்யுச்யதே । ஸ்பு²ரணஸ்வபா⁴வத்வே(அ)பி பரிச்சே²த³ஸ்ய அஹங்காராதீ⁴நத்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரமேயஸ்ய வ்யவஹாரயோக்³யத்வாவ்யபி⁴சாராதி³தி ।
ப்ரஸித்³த⁴ப்ரமேயஸ்ய பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வாவ்யபி⁴சாராதி³த்யர்த²: ।
வ்யவஹாரயோக்³யத்வே அத்⁴யாஸ இதி ।
ஆத்மந: பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரதீதி வ்யவஹாரயோக்³யத்வே ஸதி தஸ்மிந்நஹங்காராத்⁴யாஸ: அத்⁴யஸ்தாஹங்காரவஶாத் பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வமித்யந்யோந்யாஶ்ரயத்வமித்யர்த²: ।
அநாதி³த்வேநேதி ।
அஹங்காராவச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதே ஸம்ஸ்காராத்⁴யாஸ: ஸம்ஸ்காராவச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதே(அ)ஹங்காராத்⁴யாஸ இதி அநாதி³த்வேநேத்யர்த²: ।
அவிகாரித்வாத் ஸர்வக³தத்வாத் சித்³ரூபத்வாச்சாத்மநோ யுக³பத் ஸர்வாவபா⁴ஸகத்வம் கஸ்யாப்யநவபா⁴ஸகத்வம் வா ஸ்யாத் , ந க்ரமேண விஷயவிஶேஷப்ரமாத்ருத்வமித்யாஶங்க்ய க்ரமேண இந்த்³ரியபு³த்³தி⁴வ்ருத்திவ்யாப்த்யபேக்ஷயா க்ரமேண விஷயவிஶேஷப்ரமாத்ருத்வமுபபாத³யதி -
தத்ரைவம்பூ⁴தஸ்யேதி ।
பரமார்த²தோ(அ)பி கார்யபரிச்சி²ந்நசித்ஸ்வபா⁴வஸ்யேத்யர்த²: ।
அஹங்கர்துரிதி ।
பரிணாம்யஹங்காரைக்யாத்⁴யாஸமாபந்நஸ்யேத்யர்த²: ।
இத³மம்ஶஸ்யேதி ।
பரிணாம்யஹங்காரஸ்யேத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநஸம்ஶப்³தி³த இதி ।
ஜ்ஞாநமிதி ஶப்³த³யதே கேவலம் ந து முக்²யஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।
ரஜ:ப்ரதா⁴நாந்த:கரணபரிணாமராகா³தீ³ந் யாவர்த்த்யம் ஈஷத்³ரஜஸ்ப்ருஷ்டஸத்வப்ரதா⁴நாந்த:கரணபரிணாம இத்யாஹ -
வ்யாபாரவிஶேஷ இதி ।
கர்மகாரகாபி⁴முக²ம் ஸ்வாஶ்ரய இதி ।
கர்மகாரகேணாஹங்காரஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴ம் ஜநயதீத்யர்த²: ।
விகாரஹேதுத்வாதி³தி ।
ப²லஹேதுத்வாதி³த்யர்த²: ।
க்ரியாத்வாத் ஸ்வாஶ்ரயே(அ)திஶயஜநகத்வமஸ்து । தஸ்மாத³திஶயஸ்ய ந விஷயவ்யாபிதேத்யாஶங்க்ய ஸகர்மகக்ரியாஜந்யத்வாத் க³மநக்ரியாஜந்யப்ராப்திவத் விஷயவ்யாபித்வமித்யாஹ -
ஸ ச ப்ராப்நோதிவ்யாப்நோதி இதி க்ரியேதி ।
ப்ராப்திப²லஹேதுக³மநக்ரியேத்யர்த²: ।
ஸ்யாத³ந்த:கரணஸ்ய விஷயஸம்ப³ந்த⁴: ஆத்மநஸ்து விஷயவிஶேஷாவபா⁴ஸ: கத²மிதி ததா³ஹ -
தேந விஷயவிஶேஷஸம்ப³த்³த⁴ஸம்ப³ந்த⁴மிதிமிதி ।
ஸ்வவ்ருத்திவ்யாப்தவிஷயேண ஸம்ப³த்³தா⁴ந்த:கரணஸ்ய ச சைதந்யாவச்சே²த³கத்வாத் த்ரிகோணதாத்³யவஸ்தா²விஶேஷாபந்நாய:பிண்டா³நுக³தாக்³நேரிவ உபாத்⁴யநுக³தரூபேணாஹங்காராவச்சி²ந்நசைதந்யஸ்ய விஷயாகாரதா ஸ்யாத் । அதஸ்ததா³காரத்வாதே³வ தத³வபா⁴ஸ இதி பா⁴வ: ।
அஹங்காராவச்சி²ந்நசைதந்யஸ்யைவம் விஷயாகாரதாக்²யவிஷயஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ஸ்து । கத²ம் விஷயஸ்த²த்வேந வ்யக்ததயா தத்ஸாத⁴கத்வமிதி, தத்ராஹ –
கர்மகாரகமபீதி ।
கர்மகாரகமபி அபரோக்ஷதாமபி⁴வ்யநக்தி இத்யந்வய: ।
ப்ரதா⁴நக்ரியாஸித்³தா⁴விதி ।
பு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யுத்பத்தாவித்யர்த²: ।
ஸ்வவ்யாபாராஸ்வவ்யாபாரவிஷ்டமிதிவிஷ்டமிதி ।
இந்த்³ரியப்ரபா⁴வ்யாப்ததயா(அ)பி⁴பூ⁴ததமோகு³ணம் பு³த்³தி⁴ப்ரபா⁴வ்யாப்ததயா(அ)பி⁴பூ⁴தரஜஸ்கம் கேவலஸத்வரூபேண சைதந்யாபி⁴வ்யஞ்ஜகத்வயோக்³யம் ப⁴வதீத்யர்த²: ।
விஷயே சைதந்யாபி⁴வ்யக்திஸித்⁴யர்த²ம் தத³தி⁴ஷ்டா²நதயா விஷயே சைதந்யமஸ்தீத்யாஹ ।
சைதந்யவிவர்தத்வாதி³தி ।
ப⁴வது விஷயே சைதந்யமபி⁴வ்யக்தம் , தஸ்ய சாஹங்காராவச்சி²ந்நசைதந்யமித்யஹங்காராவச்சி²ந்நசைதந்யேந ஸித்³த⁴த்வவ்யபதே³ஶோ ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய விஷயஸாத⁴கத்வேந விஷயே அபி⁴வ்யக்தசைதந்யஸ்யாஹங்காரதத்³வ்ருத்த்யபி⁴வ்யக்தசைதந்யஸ்ய சைகதயா அபி⁴வ்யக்திரஸ்தி । வ்யஞ்ஜகோபாதீ⁴நாமந்யோந்யவிஶிஷ்டதயா உபாதி⁴த்வாத் । அதோ மயாவக³தமிதி வ்யபதே³ஶோபபத்திரித்யாஹ –
ப்ரதா⁴நக்ரியாஹிதேதி ।
அவஸ்தா²விஶேஷாவச்சி²ந்நேதி ।
அவஸ்தா²விஶேஷமாபந்நாஹங்காராவச்சி²ந்நேத்யர்த²: ।
ஏகரூபாமிதி ।
ஏகாமித்யர்த²: ।
சைதந்யஸ்யாஹங்காரதத்³வ்ருத்திதாத்³விஷயேஷு அபி⁴வ்யக்தஸ்யைகத்வே(அ)பி வ்ருத்திகர்த்ரஹங்காராவச்சி²ந்நோ(அ)நுப⁴வ: ப்ரமாதா, வ்ருத்த்யவச்சி²ந்நசைதந்யம் விஷயாநுப⁴வ:, வ்ருத்திவிஷயக⁴டாவச்சி²ந்நசைதந்யம் ப²லமிதி விபா⁴க³மாஹ –
ததஶ்சாத்மநேதி ।
அநவஸ்தா²விஶேஷ இதிஅவஸ்தா²விஶேஷ இதி ।
ப்ரமாணக்ரியாகர்த்ருரூப இத்யர்த²: । உபாதி⁴ஜநிதோ விஶேஷ: । ப்ரமாதேதி வாக்யஶேஷ: ।
விஷயாநுப⁴வஸம்ஶப்³தி³த இதி ।
வ்ருத்த்யவச்சி²ந்நோ விஷயாநுப⁴வஸம்ஶப்³தி³த இத்யர்த²: ।
பு³த்³தி⁴வ்ருத்தேரஹங்காராஶ்ரயத்வம் க⁴டவிஷயத்வம் சாஸ்தி । ஏகதயா வ்யக்தசைதந்யாக்²யப²லஸ்ய பி³ம்ப³பூ⁴தாக²ண்ட³சைதந்யரூபாத்மாஶ்ரயத்வமவச்சே²த³காஹங்காரவிஷயத்வம் சாஸ்தி । அத: க்ரியாப²லயோ: ஏகாஶ்ரயத்வைகவிஷயத்வநியமாஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்ய ப²லாஶ்ரயாத்மசைதந்யஸ்ய க்ரியாஶ்ரயாஹங்காரைக்யாத்⁴யாஸாத் ஏகாஶ்ரயத்வம் ப²லாக்²யசைதந்யஸ்ய க்ரியாவிஷயக⁴டாவச்சே²தா³தே³கவிஷயத்வம் சாஸ்தீத்யாஹ -
இதி க்ரியைகவிஷயதாப²லஸ்யேதி ।
விஷயேத்யாஶ்ரயஸ்யாப்யுபலக்ஷணம் ।
பு³த்³தி⁴ஸ்த²மர்த²ம் புருஷஶ்சேதயத இதி ஸாங்க்²யவசநவிரோதா⁴த் ஆத்மா ஸ்வசைதந்யோபரக்தம் சேதயதீசேதய இத்யுக்தமிதித்யுக்தமயுக்தமிதி - தத்ராஹ
ஏவம்சாஹங்கர்தேதி ।
ப்ரத²மம் பு³த்³தி⁴வ்யாப்தமர்த²ம் தத்ராபி⁴வ்யக்தசித்³ரூப சித்³ரூபாத்மஸ்வசைதந்யேதிஆத்மா ஸ்வசைதந்யோபரக்தத்வாத் பஶ்சாச்சேதயத இத்யேதத³பி⁴ப்ரேத்ய ஸாங்க்²யவசநமிதி பா⁴வ: ।
ப்ரதீ³போத்பாத³கஸ்ய பும்ஸ: தேந ப்ரதீ³பேந ஸர்வோ விஷய: ப்ரகாஶதே, தத்³வத்³விஷயஸ்ய சைதந்யேநைகஸ்ய த்³ரஷ்டு: ஸர்வோ விஷய: ப்ரகாஶேத இத்யாஶங்க்ய விஷயாந்தரே பு³த்³தி⁴வ்யாப்த்யபா⁴வாதே³வ தத்ரோநபி⁴ரிதிதத்ராநபி⁴வ்யக்தத்வாத் அப்ரகாஶ: பு³த்³தி⁴வ்யாப்ததயா அபி⁴வ்யஞ்ஜகவிஷயவிஶேஷஸ்யைவ ப்ரகாஶ இத்யாஹ -
தத்ர ச ப்ரமாதுரிதி ।
ஸர்வாந் ப்ரதீதி ।
ஸர்வவிஷயாந் ப்ரதீத்யர்த²: ।
யேந ஸஹேதி ।
யேந கர்மகாரகேண ஸஹேத்யர்த²: ।
சைதந்யஸ்ய விஷயே அபி⁴வ்யக்தத்வாத் இதராஹங்காராவச்சி²ந்நசைதந்யாபே⁴தே³நாநபி⁴வ்யக்தத்வாத் ஏகஸ்யைவ ப்ரமாது: ப்ரகாஶேதேத்யாஹ –
கர்மகாரகமபீதி ।
யேந ஸஹேதி ।
யேந ப்ரமாத்ரா ஸஹேத்யர்த²: ।
அஹமிதி ப்ரதீயமாநாஹங்காராவச்சி²ந்நசைதந்யைக்யாத் விஷயாபி⁴ந்நசைதந்யஸ்ய அஹமித்யவபா⁴ஸமாநஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞேயேநாபே⁴த³ம் வத³தோ விஜ்ஞாநவாதி³நாம் மதமாயாதமிதி சோத³யதி -
நநு நீலாதி³விஷயோ(அ)பி சேதி³தி ।
பரிச்சி²ந்நக்ஷணிகஸகர்மகபு³த்³தி⁴ஜ்ஞாநஸ்ய தஸ்மாத் பே⁴தே³நார்த²க்ரியாஸாமர்த்²யஸத்வஶூந்யக்ஷணிகவிஷயேண வாஸ்தவதாதா³த்ம்யம் மாஹாயாநிகைரங்க்³யகாரி । தத்³விருத்³த⁴த்வேந நித்யாபரிச்சி²ந்நசைதந்யரூபஸம்வேத³நஸ்ய ததோ பே⁴தே³நார்த²க்ரியாஸமர்த²ஸ்தா²யிப்ரபஞ்சேந ஐக்யாபா⁴ஸோ(அ)ஸ்மாபி⁴ரங்கீ³க்ரியதே । அத: ஏவம்வித⁴சைதந்யஸ்யைவம்வித⁴ப்ரபஞ்சேநைக்யாபா⁴ஸோக்த்யா ந மாஹாயாநிகபக்ஷப்ரஸங்க³ இதி மத்வா சைதந்யஸ்ய வ்யாபிநித்யத்வம் பரஸ்பரவ்யாவ்ருத்தாநித்யவிஷயேணாகாஶக⁴டயோரிவ வாஸ்தவைக்யதாதா³த்ம்யாபா⁴வம் சாஹ -
மைவம் , பரஸ்பரேத்யாதி³நா ।
விச்சே²தா³வபா⁴ஸே(அ)பீதி ।
நீலாபரோக்ஷம் பீதாபரோக்ஷமிதி ஔபாதி⁴கபே⁴தா³வபா⁴ஸேபீத்யர்த²: ।
ந தத்ஸ்வந தத்ஸ்வபா⁴வேதிபா⁴வதேதி ।
நீலாதி³ஸ்வநீலாதி³ஸ்வபா⁴வாம்பா⁴வோ ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
அஹமிதி ப்ரத்யக்³ரூபேணாவபா⁴ஸமாநம் ஜ்ஞாநம் பராக்³ரூபம் நீலாத்³ வ்யாவ்ருத்ததயா பரோக்ஷமிதி பௌ³த்³தை⁴ரப்⁴யுபக³மாத் க³ந்த்ருக³ந்தவ்யயோரிவ விஷயஸம்வித்³பே⁴த³: ப்ரத்யக்ஷ இத்யாஹ -
கிஞ்ச தைரபீதி ।
நீலாத்மகஸம்விதி³தி நீலமுச்யதே ।
ப்ரத்யக³வபா⁴ஸ இதி
அஹமிதி ஸம்வேத³நமுச்யதே ।
அந்ய ஏவேத்யுக்தே(அ)ஹங்காராத் அந்யசைதந்யவத் கிமஹந்தயா நீலஸ்யாவபா⁴ஸம் ஸஹத் இதி நேத்யாஹ -
பராக்³வ்யாவ்ருத்த இதி ।
ப்ரத்யக³வபா⁴ஸஸ்வரூபமாத்ரபர்யவபர்யவஸித இதிஸிதம் இத்யுக்தே கிம் ததி³தி த⁴ர்ம்யாகாங்க்ஷாயாமாஹ -
விகல்ப இதி ।
ஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।
ப்ரத்யக்³வ்யாவ்ருத்த இத்யுக்தே(அ)ஹங்காரஸ்யைவ நீலஸம்விச்ச²ப்³தி³தநீலஸ்யாபி கிமஹமிதி ப்ரதீதி: ஸ்யாத் இத்யாஶங்க்ய க³ந்தவ்யஸ்யேவேத³ந்தயாவபா⁴ஸ இத்யாஹ -
இத³ந்தயா க்³ராஹ்யக்³ராஹ்யாரூபேதிரூபேதி ।
அதோ பௌ³த்³தை⁴ரபி ஜ்ஞாநஜ்ஞேயயோ: பே⁴த³ஸ்ய ப்ரத்யக்ஷத்வாங்கீ³காராத் தயோரைக்யோக்தாவபி ந மே பௌ³த்³த⁴மதப்ரஸங்க³ இத்யபி⁴ப்ராய: ।
வஸ்துத்³வயமிதி ।
ஜ்ஞாநஜ்ஞேயயோ: ஸ்வரூபபே⁴தே³ந பி⁴ந்நத்வமுச்யதே ।
அத்யந்தபே⁴த³மாஹ –
இதரேதரவ்யாவ்ருத்தமிதி ।
ஏகஜாதீயத்வாபா⁴வமாஹ –
க்³ராஹ்யக்³ராஹகரூபமிதி ।
ஸம்விதா³ நீலஸித்³த்⁴யர்த²ம் ஸம்விந்நீலயோரபே⁴தோ³ வக்தவ்ய இதி விஜ்ஞாநவாதீ³ சோத³யதி -
நைதத்³வயோரபீதி ।
ஸ்வரூபமாத்ரஸ்வரூபமாத்ரயோநிஷ்ட²யோரிதிநிஷ்ட²யோரிதி ।
அந்யோந்யஸ்மிந் அநநுப்ரவிஷ்டாய: ஶலாகாகல்பயோரித்யர்த²: ।
இத³மஹம் ஜாநாமீதி ஜ்ஞாத்ருஜ்ஞாநஜ்ஞேயரூபேண பி⁴ந்நபதா³ர்தா²நாம் ஸம்ஸர்கா³வபா⁴ஸாத்ஸம்ஸர்கா³வபா⁴ஸாம் இதி பே⁴தோ³(அ)ஸ்தீத்யாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -
கத²ம் புநரித³ம் ஜாநாமீதி ।
க்³ராஹ்யக்³ராஹகதாவக்³ராஹ்யக்³ராஹகாபா⁴ஸத இதிபா⁴ஸ இதி ।
ஜ்ஞாநாத³ந்யோந்யம் ச கத²ம் வ்யாவ்ருத்தவ்யாவ்ருத்த்யா இதிரூபாவபா⁴ஸ இத்யர்த²: ।
இத³மித்யாகாரஸ்ய அஹமித்யாகாரஸ்ய ச ந ஜ்ஞாநாதிரிக்ததயா ஜ்ஞாநஸம்ஸர்க³வத³வபா⁴ஸித்வம் । கிந்து தாவப்யஸம்ஸ்ருஷ்டௌ க்ரமபா⁴விஜ்ஞாநரூபாவித்யாஹ விஜ்ஞாநவாதீ³ -
நாயம் தத³வதத³வபா⁴ஸீ இதிபா⁴ஸ இதி ।
த்வத்பக்ஷே க்ரமவர்த்தித்வாத் ஸ்வஸம்வேத்³யத்வாச்ச அந்யோந்யாவிஷயத்வாத் இத³மித்யாதி³த்ரயேஷு கத²ம் யுக³பத் ஸம்ப³ந்தா⁴வபா⁴ஸஸம்ப⁴வ இத்யாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -
கத²ம் புநஸ்தேஷ்விதி ।
இத³மஹம் ஜாநாமீதி ஜ்ஞாநஜ்ஞாத்ருஜ்ஞேயரூபேண பி⁴ந்நபதா³ர்த²ஸம்ப³ந்தா⁴வபா⁴ஸி ந ப⁴வதி, இத³மிதி, அஹமிதி, ஜாநாமீதி ச ஜ்ஞாநத்ரயஜந்யம் விஶிஷ்டமேகம் ஜ்ஞாநமித்யாஹ விஜ்ஞாநவாதீ³ -
தத்³வாஸநேதி ।
அஹமித்யஹங்கல்பநாயுக்தம் யத் ஜ்ஞாநம் ப⁴வதி இத³மிதி விஷயவிகல்பநாயுக்தம் ச யத் ஜ்ஞாநம் ப⁴வதி, தே ஏவ விஜ்ஞாநே வாஸநேத்யர்த²: ।
ஸமநந்தரப்ரத்யயேதி ।
அஹமித³மிதி ஜ்ஞாநத்³வயஸ்ய வாஸநாஸஹிதம் ஜாநாமீதி க்ரியாகல்பநாயுக்தம் யஜ்ஜ்ஞாநம் தது³ச்யத இத்யர்த²: ।
ஸங்கலநாத்மகமிதி ।
ஜ்ஞாநத்ரயாகாரைர்லப்³தா⁴காராஶ்ரயாத்மகமித்யர்த²: ।
ந ஸம்ப³ந்தா⁴வக³ம இதி ।
ஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்ஞாநாதிரிக்தேத³மஹமித்யாகாரயோ: யஶ்ச ஸம்ப³ந்தா⁴வக³மோ(அ)யம் ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
ஆஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -
கிம் புநரேவமிதி ।
அஹமித்யாதி³ஜ்ஞாநத்ரயே ஜாதே தத³நந்தரமஹமித³ம் ஜாநாமீதி விஶிஷ்டஜ்ஞாநம் ஜாயத இதி நாநுபூ⁴யதே, கிந்து ப்ரத²மத ஏவாஹமித³ம் ஜாநாமீதி ஜ்ஞாநதத்³வ்யதிரிக்தக்³ராஹ்யக்³ராஹகாணாம் ஸம்ஸர்கா³வபா⁴ஸத³ர்ஶநாத் ஜ்ஞாநாத³திரிக்தம் நீலவஸ்து அப்⁴யுபேயமிதி பா⁴வ: ।
ப்ரத²மம் பு³பு⁴த்ஸாம் க்ருத்வா பஶ்சாத் காரகஸம்வேத³நம் க்ருத்வா க்ரியாம் ஸம்பாத்³ய க்ரியாத்³வாரேண ஸம்ப³ந்தா⁴ர்தா²வபா⁴ஸித்வம் க்ஷணிகஜ்ஞாநஸ்யாநுபபந்நம் , தஸ்மாத் க்ஷணிகஜ்ஞாநஸ்ய நீலாபே⁴தே³நாவபா⁴ஸித்வம் வக்தவ்யம் , அந்யதா²விஜ்ஞாநே நீலஸ்ய ப்ரதிபா⁴ஸாநுபபத்தேரிதி விஜ்ஞாநவாதீ³ ஆஹ -
க்ஷணவித்⁴வம்ஸிந இதி ।
ப்ரத்யக்ஷேண க்ஷணிகத்வஸித்³தி⁴ஶ்சேந்ந தாவத் ப்ரத்யக்ஷேணாஹமிதி ஸம்வித³: க்ஷணிகத்வஸித்³தி⁴ரித்யாஹ –
யத்³யேவமிதி ।
க்ஷணபே⁴தோ³பாதி⁴கபே⁴த³விஷயோ பே⁴த³ப்ரதிபா⁴ஸ:, ஸைவேயம் ஸம்விதி³தி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநிரூபாதி⁴கைக்யவிஷயேதி நிரூப்ய பே⁴தோ³ ந வித்³யத இத்யபி⁴தீ⁴யதாமித்யாஹ -
ஸ கிம் வித்³யத இதி ।
ந பே⁴தோ³(அ)வபா⁴ஸத இதி ।
பா⁴ஸமாநோ(அ)பி பே⁴தோ³ ந ஸ்பஷ்டோ(அ)வபா⁴ஸத இத்யர்த²: ।
ஸம்விதோ³(அ)பி சேத் ஸ்வரூபம் நாவபா⁴ஸத இதி ।
ஸம்வித³: ஸ்வாதிஸ்வாதிகதேதிரிக்த பே⁴தா³ஸம்ப⁴வாத் ஸ்வரூபபூ⁴தோ(அ)பி பே⁴தோ³ நாவபா⁴ஸதே சேத் ஸம்விதோ³(அ)ப்யநவபா⁴ஸாத் ஆந்த்⁴யம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
தத்³ரூபப்ரதிபா⁴ஸ இதி ।
ஐக்யார்த²கப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயாம் ஸத்யாமித்யர்த²: ।
நிஷ்ப்ரமாணிகா சேதி ।
பி⁴ந்நயோரைக்யப்⁴ரம:, ஸாத்³ருஶ்யகல்பக: । தத³தீ⁴நா ச ஸாத்³ருஶ்யகல்பநேத்யர்த²: ।
தத்³ரூபப்ரதீதே: வ்யாமோஹத்வாதி³தி ।
ஐக்யஸாத⁴கப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயா: ப்⁴ராந்தித்வாதி³த்யர்த²: ।
ஐக்யப்⁴ரமஸ்ய ஸாத்³ருஶ்யாக்²யகாரணாபா⁴வே(அ)ஸம்ப⁴வாத் , ஸ்வஹேதுஸாத்³ருஶ்யகல்பகத்வாத் நாப்ரமாணகத்வம் ஸாத்³ருஶ்யகல்பநாயா இத்யாஹ –
நிர்பீ³ஜப்⁴ராந்த்யயோகா³தி³தி ।
ஸித்³தே⁴ வ்யாமோஹ இதி ।
ஐக்யஜ்ஞாநஸ்ய ப்⁴ரமத்வே ஸித்³தே⁴ ஸதீத்யர்த²: ।
ப்ரமாணஸத்³பா⁴வாச்சேதி ।
ஐக்யப்⁴ரமஸ்ய கல்பகஸத்³பா⁴வாச்சேத்யர்த²: ।
வ்யாமோஹஸித்³தி⁴ரிதி ।
ஐக்யஜ்ஞாநஸ்ய ப்⁴ரமத்வஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: । அத்யைக்யேதிஅத்ரைக்யஜ்ஞாநஸ்ய ப்ராமாண்யஸித்³தா⁴வபி துல்யமிதரேதராஶ்ரயவத்வமித்யர்த²: ।
ஸ்வாரஸிகம் ஹி ப்ராமாண்யம் ப்ரதீதேரிதி ।
ஐக்யப்ரதீதே: ஸ்வத ஏவ ப்ராமாண்யமநபேக்ஷம் , ந ஸாத்³ருஶ்யாபா⁴வாபேக்ஷமித்யர்த²: ।
ஐக்யஜ்ஞாநஸ்ய ப்⁴ரமத்வஸித்⁴யநஸாவிதிப்⁴ரமத்வஸித்³த்⁴யதீ⁴நாஸௌ ஸாத்³ருஶ்யஸித்³தி⁴:, ந து ஸ்வத இத்யாஹ -
ந து ஸாத்³ருஶ்யகல்பநா ஸ்வத: ஸித்³தா⁴ இதி ।
கோ³ஸத்³ருஶோ க³வய இத்யத்ர ஸாத்³ருஶ்யஸ்ய கோ³க³வயயோ: ஐக்யப்⁴ரமகல்பகத்வாபா⁴வே(அ)பி ஏகதே³ஶஸ்த²த்வேநாபே⁴த³பு³த்³தி⁴க்³ருஹீதயோ: ஸாத்³ருஶ்யமைக்யப்⁴ரமகல்பகம் ஜ்வாலாமாலாயாமிவேதி பா⁴வ: ।
தர்ஹி அநுமாநாத் க்ஷணிகத்வம் ஸாத⁴யாம இத்யபி⁴ப்ரேத்ய க⁴டாதௌ³ தாவத் ஸாத⁴யதி -
அத² அந்தே க்ஷயத³ர்ஶநாதி³தி ।
விநாஶக்ஷணாத் பூர்வக்ஷணவர்தி க⁴டஸத்வமந்த இத்யுச்யதே । தஸ்ய ஸ்வாநந்தரோத்தரக்ஷணே ஸத்வாதே³வ விநாஶத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।
ஆதௌ³ க்ஷயாநுமாநமிதி ।
அந்த்யக்ஷணாநவச்சி²ந்நக⁴டஸத்வாந்யாதி³ரித்யுச்யதே । தாந்யபி ஸ்வஸத்த்வாக்ஷணாது³த்தரக்ஷணே விநாஶவ்யாப்தாநி ஸத்வாத³ந்த்யக்ஷணாவச்சி²ந்நஸத்வவத்³வதி³த்யநுமாநமித்யர்த²: ।
பி⁴ந்நத்வாத் ஸாத்³ருஶ்யகல்பநேதி ।
பி⁴ந்நேஷு ஏக்யஜ்ஞாநாத் ஸாத்³ருஶ்யகல்பநேத்யர்த²: ।
க⁴டஸத்தாவச்சே²த³கக்ஷணா: ஆதி³ரித்யுச்யந்தே । அந்த இதி விநாஶாக்²யாஸத்த்வாவச்சே²த³கக்ஷணா உச்யந்தே । தே(அ)பி க⁴டஸத்தயா வ்யாப்தா: காலத்வாத் ஸத்த்வாவச்சே²த³ககாலவத் இதி ப்ரத்யநுமாநமாஹ -
ஆதௌ³ ஸத்தாத³ர்ஶநாதி³தி ।
க்ஷயாநுப⁴வ இதி ।
அபா⁴வாநுப⁴வ இத்யர்த²: ।
தத்³ரூபஸத்வாத³நுப⁴வவிரோத⁴ இதி ।
அந்த்யக்ஷணாத் பூர்வக்ஷணாவச்சி²ந்நக⁴டஸத்த்வாநாமநந்தரக்ஷயாநுமாநமபி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாவிருத்³த⁴மித்யர்த²: । ந ஹி உப⁴யோ: கஶ்சித்³விஶேஷ இத்யஸ்யாயமர்த²: - காலத்³வயலக்ஷணோபலக்ஷணப்ரதிபத்திபூர்வகம் த்ருதீயக்ஷணே ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயா ஸதை³க்யாக்²யப்ரமேயப்ரதிபத்தி: த⁴ர்மிப்ரதியோகி³க்³ரஹணாநந்தரம் த்ருதீயக்ஷணே அபா⁴வப்ரமிதி: । அத: த்ருதீயக்ஷணே ப்ரமேயப்ரதிபத்தி: உப⁴யோஸ்துல்யேதி ।
ஸர்வே க்ஷணிகா: அர்த²க்ரியாகாரித்வாத் , யத³க்ஷணிகம் ந தத³ர்த²க்ரியாகாரி யதா² ஶஶவிஷாணம் இத்யநுமாநாந்தரம் த³ர்ஶயிதும் ஸ்தா²யிநோ(அ)ர்த²க்ரியாநுபபத்திமாஹ -
அத² மந்யேதேத்யாதி³நா ।
கர்த்ருத்வாகர்த்ருத்வே விருத்³தே⁴, தத்ர கர்த்ருத்வே ஸதி கஸ்மாத³ஸ்தா²யித்வமித்யாஶங்க்யாஹ –
ஸ்தா²யிநோ(அ)ர்த²க்ரியா(அ)யோகா³தி³தி ।
கத²மயோக³ இதி ।
ஸ்தா²யிந ஏவ நிமித்தஸம்ப³ந்தா⁴த் அந்யதா²பூ⁴தஸ்ய க்ரியாபூர்வகம் கார்யநிஷ்பாத³நஸாமர்த்²யஸம்ப⁴வாதி³தி பா⁴வ: ।
க்ரமேண வேதி ।
அநேகாநி கார்யாணி ஸாதத்யேந குர்யாதி³த்யர்த²: ।
யௌக³பத்³யேந வேதி ।
ஏகம் வா அநேகம் வா ஸ்வநிஷ்பாத்³யம் கார்யம் ஸக்ருதே³வ க்ருத்வா உபரமேதேத்யர்த²: ।
தஸ்ய விஶேஷாபா⁴வ இதி ।
குர்வத³குர்வத³வஸ்த²யோ: காரணஸ்ய ஸாமர்த்²யமஸ்தி சேத³குர்வத³வஸ்தா²யாமபிஅவஸ்தா²யாமிதி நேதி குர்யாத் ஸாமர்த்²யம் நாஸ்தி சேத் குர்வத³வஸ்தா²யாமபி ந குர்யாத் । ததா³ ஸாமர்த்²யம் ஜாயத இதி சேத் தர்ஹி ஸாமர்த்²யோத்பாத³நஸாமர்த்²யம் பூர்வமஸ்தி சேத் பூர்வமேவ ஸாமர்த்²யம் ஜநயேத் । நாஸ்தி சேத் பஶ்சாத³பி ந ஸாமர்த்²யம் ஜநயேதி³த்யர்த²: ।
தத்³பு³த்³தி⁴ரிதி ।
தத்த்வேந பு³த்³தி⁴: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாபு³த்³தி⁴ரித்யர்த²: ।
ஸக்ருதே³வ கார்யம் க்ருத்வா தூஷ்ணீம்பூ⁴தஸ்ய ஸ்தா²யிந: ஸத்வம் ந விருத்⁴யதே । ஸத்வஸ்யார்த²க்ரியாகாரித்வலக்ஷணத்வாபா⁴வாதி³த்யாஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ -
அத² கேயமித்யாதி³நா ।
ஜநநமிதி ।
கர்மதயா ஜநகத்வமித்யர்த²: ।
பா³ஹ்யார்தா²நாம் ஸ்வவிஷயஜ்ஞாநஜநஜநநத்வேதிகத்வஸம்ப⁴வே(அ)பி விஜ்ஞாநாநாம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ -
ப்ராப்தம் தர்ஹீதி ।
ந ஸந்தாநாந்தரே(அ)பீதி ।
ஜீவாந்தரஸந்தாநே(அ)பி ஸ்வவிஷயப்ரத்யக்ஷஜ்ஞாநம் ந ஜநயதீத்யர்த²: ।
ஸ்வவிஷயாநுமாநமபி ந ஜநயதி, அநுமாநஸ்ய அர்த²ஜந்யத்வாபா⁴வாதி³த்யாஹ –
அநுமாநே(அ)பீதி ।
ஸம்ஸ்காரகல்பிதரூபேண ஸ்வவிஷயம் ஜ்ஞாநம் ஸர்வஜ்ஞஸந்ததாவபி ந ஜநயதி । ஸர்வஜ்ஞஜ்ஞாநஸ்ய விஷயாபே⁴தே³ந, ஸம்ஸாரித்வப்ரஸங்கா³தி³த்யாஹ –
ஸார்வஜ்ஞே(அ)பீதி ।
ஸாக்ஷாதி³தி ।
கல்பிதரூபேணேத்யர்த²: ।
அதத்³ரூபத்வஅத: ரூபவத்வ இதி இதி ।
ஸம்ஸாரஸம்விதா³ம் ஸம்ஸாரவிது⁴ரஶுத்³த⁴வேஷேண ஸர்வஜ்ஞஜ்ஞாநஜநகத்வாத் ஜநகஶுத்³தா⁴காரேணாபே⁴தா³த் ஸர்வஜ்ஞஜ்ஞாநஸ்ய அஸம்ஸாரரூபத்வ இத்யர்த²: ।
தத்³விஷயத்வாயோகா³தி³தி ।
ஶுத்³த⁴த்வேந ஸமத்வாதி³தி பா⁴வ: ।
க்ஷணாந்தரோத்பாத³ இதி ।
ஸ்வஸந்தாநே க்ஷணாந்தரோத்பாத³ இத்யர்த²: ।
சரமக்ஷணஸ்யேதி ।
ஸர்வங்க்ஷணிகம் ஸ்வலக்ஷணம் ஸ்வயமேவ ஸ்வஸ்ய லக்ஷணம் , ஸ்வாதிரிக்தேந ஸங்கி³ ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
து³:க²ம் ஶூந்யமிதி ।
சதுர்வித⁴பா⁴வநாப்ரகர்ஷயுதத்வாத் பூர்வஜ்ஞாநாது³த்பத்³யமாநம் விஶுத்³த⁴விஜ்ஞாநம் ஸந்தாநஸ்யாவஸாநரூபம் சரமக்ஷண இத்யுச்யதே । தஸ்ய ஸ்வஸந்தாநே க்ஷணாந்தராநுத்பாத³கத்வாத் அஸத்வமித்யர்த²: ।
சரமக்ஷணமபி ஸார்வஜ்ஞஜ்ஞாநம் விஷயதயா ஜநயதீத்யர்த²க்ரியாவத்வமிதி, நேத்யாஹ -
ந ச ஸார்வஜ்ஞேதி ।
சரமத்வாநுபபத்தேசரமத்வாநபபத்தே சிதி இதிரிதி ।
ஏகஸந்தாநோ(அ)பி கார்யே காரணஸ்யாந்வயாநங்கீ³காராத் துல்யஸ்வபா⁴வயோ: கார்யகாரணபா⁴வ ஏவ ஏகஸந்தாநதேதி வக்தவ்யம் । ததா² ஸதி சரமக்ஷணஸ்யாபி ஸார்வஜ்ஞேந ஜ்ஞாநேந ஏகஸந்தாநதயா சரமத்வாநுபபத்தே: । சரமக்ஷணோத³யாக்²யமுக்த்யபா⁴வப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: ।
ஸர்வஜ்ஞஜ்ஞாநம் ப்ரதி விஷயதயா ஜநகத்வேந தத்ஸந்தாநைக்யமேவ முக்திரிதி தத்ராஹ -
ந ச ஸம்வித் ஸம்விதோ³ விஷய இதி ।
ஸம்விதா³த்மநா பே⁴தா³பா⁴வாதி³தி ।
சரமஸம்வித³: ஸர்வஜ்ஞஸம்விதா³ ஸமாநத்வாத் ஸம்விதா³த்மநா ஐக்யாத் , ஸம்விதா³த்மநா பே⁴தா³பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அத² க்ரியாகாரணஸத்வஹேது: காரணஸத்வப்ரதீதிஹேதுர்வா இதி விகல்ப்ய தூ³ஷயதி -
கிஞ்சேதி ।
ஸ்வகாரணஇத³ம் ப்ரதீகம் ந த்³ருஷ்யதேநிஷ்பந்நத்வாத் நார்த²க்ரியாதோ நிஷ்பந்நத்வம் , ப்ராகே³வரூபஜ்ஞாஜ்ஞாநாதி³தி நிஷ்பந்நக⁴டஸ்ய ஸ்வநிஷ்பாத்³யார்த²க்ரியாக்²யகார்யேண ந நிஷ்பாத்³யத்வமிதி ।
ஸ்வஜ்ஞாநார்த²க்ரியாயா இதி ।
ஸ்வகார்யரூபஜ்ஞாநாக்²யார்த²க்ரியாயா: ஸ்வயம்ஸித்³த⁴த்வாத் நாந்யத: ஸத்வப்ரதீதிரர்த²க்ரியாயா இத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநாக்²யார்த²க்ரியாயா: ஸ்வேந வேத்³யத்வாத் ஸ்வஸ்ய ஸ்வயமேவ போ³த⁴கரூபேணார்த²க்ரியேதி நேத்யாஹ -
ந ஹி ஸ்வரூபமேவேதி ।
அதோ(அ)ர்த²க்ரியாத: ஸத்வாபா⁴வாத் யுக³பத் ஸர்வம் க்ருத்வா தூஷ்ணீம்பூ⁴தஸ்ய ஸ்தா²யிந: ஸத்வமவிருத்³த⁴மிதி பா⁴வ: ।
விஶேஷாபா⁴வாதி³த்யயுக்தமிதி ।
ஶக்தகாரணாத் கார்யோத்பத்திஸமயே ஸஹகாரிஸம்பத்திரூபவிஶேஷபா⁴வாத் விஶேஷாபா⁴வோ(அ)ஸித்³த⁴ இத்யர்த²: ।
அத² காரணஸ்யேதி ।
ஶக்தஸ்யேத்யர்த²: ।
அகாரணஸ்யாபீதி ।
அஶக்தஸ்யாபீத்யர்த²: ।
அகாரணம் காரணோத்பத்தய இதி ।
அஸமர்த²ம் ஸமர்தோ²த்பத்தய இத்யர்த²: । அஸமர்த²மபி கார்யோத³யார்த²ம் கார்யோத³யாநந்தரமிதிபூர்வவர்திஸாமக்³ரீரூபஸ்யோத்பத்தய இதி வா அர்த²: ।
அத² தத் காரணஸ்யேதி ।
ததி³தி ஸஹகார்யபேக்ஷத்வேநாபி⁴மதவஸ்தூச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
காரணஸ்ய காரணம் அதா²காரணமிதி ।
ஸாமர்த்²யம் ப்ரதி வா ஸாமக்³ரீரூபம் ப்ரதி வா காரணம் அதா²காரணமித்யர்த²: ।
ஹேதோ: ஸதி கார்ய இதி ।
கார்யத³ர்ஶநத்வாதி³த்யர்த²: ।
ஸத்யேவ ஹேதாவிதி ।
அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாமித்யர்த²: ।
ஸமேதஸஹகாரிண்யேவ த³ர்ஶநாதி³தி ।
ஸஹகாரிஸஹிதஹேதௌ ஸத்யேவ கார்யஸ்ய த³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।
தத்³விஜ்ஞேயமிதி ।
கார்யம் விஜ்ஞேயமித்யர்த²: ।
க்வ தர்ஹி ஸஹகார்யுபயோக³ இத்யபேக்ஷாயாம் தத்ர மதாந்தரமுபந்யஸ்ய பூர்வவாதி³நம் தூ³ஷயதி -
யஸ்து மந்யதே ஸஹகாரிஜநிதவிஶேஷ இதி ।
ஜலாதி³ஸஹகாரிஜநிதோச்சூ²நதாதி³ விஶேஷயுக்தோ ஹேதுரித்யர்த²: ।
ப்ரதா⁴நஹேதோரகிஞ்சித்கரத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஹ -
தத்ர கேவலா ஏவேதி ।
ததஶ்சேதி ।
விஶேஷாதி³த்யர்த²: ।
ஜநிதவிஶேஷ இதி ।
ப்ரத²மவிஶேஷாதிரிக்தவிஶேஷஹீந: ப்ரத²மவிஶேஷமேவ கத²ம் குர்யாதி³த்யர்த²: ।
விஶேஷஸ்ய வா ஜநந இதி ।
ப்ரத²மவிஶேஷாதிரிக்தவிஶேஷஸ்ய ஜநந இத்யர்த²: ।
ந ஸர்வம் கார்யம் ஸஹகாரிஜநிதவிஶேஷயுக்தஹேதுஜந்யம் , கிஞ்சித் ததா²வித⁴ஹேதுஜந்யம் , கிஞ்சித்து ஸஹகாரிஜநிதவிஶேஷஹீநஹேதுஜந்யமிதி அவ்யவஸ்தா²மநவஸ்தா²பரிஹாராய ஆஹ -
அத² மதமிதி ।
தாவத்யேவேதி ।
உச்சூ²நதாதி³விஶேஷே ஸத்யேவேத்யர்த²: ।
ஸந்நிஹிதஸஹகாரீதி ।
ந து ஸஹகாரிஜநிதவிஶேஷயுக்தஹேதுஜந்யமிதி பா⁴வ: ।
யதா² அக்ஷேபகாரீதி ।
விஷயஸம்யோகே³ க்ருதே பஶ்சாத் ஸ்வஸம்யுக்தகர்மகாரகேண ஸஹகாரிணா ஜநிதவிஶேஷவத்வேந நோத்தரக்ஷணே ஜ்ஞாநஜநகத்வமிந்த்³ரியஸ்யேத்யர்த²: ।
ந ஹி தத்ர ஹேதோரிதி ।
ப்ரத²மவிஶேஷம் ப்ரதி ஹேதோ: ஸஹகாரிஜநிதவிஶேஷாந்தராபா⁴வே(அ)பி ஸஹஸஹர்ஹபேக்ஷேதிகார்யபேக்ஷா வித்³யத இத்யர்த²: ।
க்ஷணிகவாதீ³ மதாந்தரம் தூ³ஷயதி -
நாநுபகுர்வந்நிதி ।
அதிப்ரஸங்கா³தி³தி ।
ஸர்வஸ்ய ஸஹகாரித்வப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: ।
க்வ தர்ஹி ஸஹகார்யுபகார இத்யபேக்ஷாயாமாஹ -
ஸ்வரூபே த்விதி ।
ஹேதாவித்யர்த²: ।
கார்ய இதி ।
கார்யம் ஹி ஸஹகாரிணா ஜாயமாநமுபக்ரியத இத்யர்த²: ।
ஆஹ ஸித்³தா⁴ந்தீ
நித்யோ(அ)பீதி ।
ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி ।
யதை²வ க்ஷணிகோ பா⁴வ இதி ।
ஸாமக்³ரீஸாத்⁴யத்வாதி³தி ।
ப³ஹுகாரகவ்யாபாரஸாத்⁴யத்வாதி³த்யர்த²: ।
கார்யமேவ ஸஹகாரிணமபேக்ஷதே ந காரணமிதி ஶங்கதே -
அத² மதம் க்ஷணிக இதி ।
ஜந்யஜநகஸ்ய ஸ்வயமித்யஸ்யாயமர்த²: கார்யஜநகஸ்ய ஸஹகாரிண: கார்யாத³ந்யகாரணேநாபேக்ஷ்யமாணத்வாநுபபத்தேரிதி யத³ந்யஸந்நிதௌ⁴ ப⁴வதி ததி³த்யத்ர தத்கார்யமபேக்ஷதே, தத்ஸஹகார்யபேக்ஷத இதி வாக்யஶேஷ: ।
அந்யஸந்நிதா⁴வேவேதி ।
ஸஹகாரிஸந்நிதா⁴வேவேத்யர்த²: ।
நித்யம் காரணமிதி பக்ஷே(அ)பி கார்யமேவ ஸஹகாரிணமபேக்ஷ்ய க்ரமேண ப⁴விஷ்யதீதி, நேத்யாஹ -
நித்யஸ்ய து ஜநகஸ்யேதி ।
ஸஹகாரிணாம் காரணஸ்ய ச ஸர்வதா³ பா⁴வாத் தேஷாம் ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ச தேப்⁴ய ஏவ ஸதா³ பா⁴வாதி³தி பா⁴வ: ।
க்ஷணிககாரணஸ்யாபி பா⁴வாவச்சே²த³கக்ஷணாத் இதரகாலே ஸஹகார்யபேக்ஷயா கார்யஜநகத்வே விஶேஷாபா⁴வாத் ஸர்வதா³ கார்யஜநி: ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
க்ஷணிகஸ்து யோ ஜநக இதி ।
ய: க்ஷணிகோ ஜநக: ஸ து பா⁴வ: தஸ்ய ஸதா³தநத்வாபா⁴வாந்ந ஸதா³ கார்யஜந்மேத்யர்த²: ।
இத³மயுக்தம் வர்தத இதி ।
ஸஹகாரிலாபே⁴ தூ⁴மஜநகத்வம் அலாபே⁴ சாஜநகத்வமித்யங்கா³ராவஸ்தா²க்³நிக்ஷணே த்³ருஷ்டம் யத் தந்நித்யே நாஸ்தீதி நித்யவத்கார்யஜந்மைவேதி இத³மயுக்தமித்யர்த²: ।
ஸஹகாரிஸந்நிதா⁴வேவ கார்யஜந்மேதி ஏதாவந்ந து கார்யஸ்ய தஸ்மிந்நபேக்ஷேத்யாஹ –
கிமத்ராயுக்தமிதி ।
ஸதி நியம இதி ।
ஸஹகாரிணா கார்யஸ்யாந்வயவ்யதிரேகநியமே ஸதி ஸஹகாரிநிரபேக்ஷத்வமித்யர்த²: ।
கார்யஸ்யோபாதா³நகாரணேநாந்வயவ்யதிரேகநியமே ஸதி உபாதா³நகாரணவிஷயாபேக்ஷா த்³ருஷ்டேதி வ்யாப்திமாஹ -
ததா² ஹி ய: கஶ்சிதி³தி ।
கஸ்யசிதி³தி ।
உபாதா³நகாரணஸ்யேத்யர்த²: ।
க்வசிதி³தி ।
கார்யம் இத்யர்த²: ।
நியம இதி ।
அந்வயவ்யதிரேகநியம இத்யர்த²: ।
அபேக்ஷேதி ।
உபகாரகஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: ।
நாக்³நிமாத்ரஸ்ய தூ⁴மகாரணத்வம் யேநாங்கா³ராவஸ்தா²நே காரணத்வே(அ)பி ஸஹகார்யலாபே⁴(அ)நுத்பாத³கத்வமுச்யேத இதி தத்ராஹ -
ஏவம் ஹீதி ।
ஸாமாந்யோபஹிதாக்³நிவ்யக்த்யாகாரே ஸாமர்த்²யம் ந து கார்யஜநகத்வேந த்³ருஷ்டாக்³நிவ்யக்தேரேவேத்யப்⁴யுபக³ம இத்யர்த²: ।
ஸாமாந்யோபாதௌ⁴ ஸாமர்த்²யாங்கீ³காரே ஹி கார்யாய காரணோபாதா³நஸம்ப⁴வ இத்யாஹ –
கார்யார்தி²பி⁴ஶ்சேதி ।
தத்ரேதி ।
ஸாமாந்யோபாதௌ⁴ ஸாமர்த்²யே ஸித்³தே⁴ ஸதீத்யர்த²: ।
ந ஸஹகாரிணமபேக்ஷத இதி ।
ஸ்வயமேவ ஸமர்த²த்வாதி³தி பா⁴வ: ।
நாபி தத்கார்யமிதி ।
உபாதா³நகாரணேந ஶக்தேந ப்ரஸஹ்ய ஜநநாதி³தி பா⁴வ: ।
ததே³வ ஸாத⁴யதி -
ததா²ஹி ஹேதுபரம்பராப்ரதிப³ந்தா⁴தி³தி ।
பூர்வபூர்வக்ஷணாது³த்தரோத்தரக்ஷணஸ்யோத்பத்த்யங்கீ³காராத் த்வயேத்யர்த²: ।
ஸ்வரூப இதி ।
ஸ்வரூபே(அ)திஶயஜநகத்வேத்யர்த²: ।
ஏகஸ்யாபீதி ।
ப்ரதா⁴நகாரணஸ்யாபீத்யர்த²: ।
ப²லபதநகாலீநகாகஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யேவ கார்யநிஷ்பத்திஸமயே ஸஹகாரிஸந்நிதா⁴வபி ந ஸஹகாரிண்யபேக்ஷா இதி பௌ³த்³த⁴: சோத³யதி -
காகதாலீயமுச்யத இதி ।
தத்ர காகஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வே பதநாபா⁴வாக்²யவ்யதிரேகாபா⁴வாத் , இஹ து ஸஹகாரிகாஷ்டா²பா⁴வே தூ⁴மாக்²யகார்யாபா⁴வரூபவ்யதிரேகாத³பேக்ஷயா ப⁴விதவ்யம் । அத: அஸம்ப³த்³த⁴மேதச்சோத்³யமிதி பரிஹாரத்வேந ச காகதாலீயமுச்யத இதி க்³ரந்தோ² யோஜ்யமிதியோஜ்ய: ।
அந்வயவ்யதிரேகநியமே(அ)பி ஸஹகாரிணோ(அ)நபேக்ஷா சேத்காரணே(அ)ப்யநபேக்ஷா ஸ்யாதி³த்யாஹ -
ததா² சேதி ।
ஸாமக்³ரீஸாத்⁴யத்வம் குதோ(அ)வக³ம்யஅவக³ம்யத்வமிதிமித்யாஶங்க்ய தத³ந்வயவ்யதிரேகநியமாதி³த்யாஹ -
தத்ர நியமாதி³தி ।
ந விஶேஷம் பஶ்யாம இதி ।
அதோ நார்த²க்ரியாகாரித்வாத் க்ஷணிகத்வமிதி பா⁴வ: ।
ஸ்தா²யிஸர்வக³தஸாக்ஷிசைதந்யாக்²யாஹம்ஸம்வேத³நஸ்ய நீலாபே⁴தே³(அ)பி தஸ்யாபா⁴ஸத்வாத் ஸ்தா²ய்யர்த²க்ரியாகாரிநீலஸ்ய சைதந்யாத்³பே⁴தே³நாங்கீ³காராத் ந மாஹாயாநிகபக்ஷப்ரஸங்க³ இத்யுபஸம்ஹரதி -
ததே³வமஹங்கர்துரிதி ।
ஆத்மந இத்யர்த²: ।
க்³ராஹகஸ்யேத்யுக்தே ப்ராப்தம் வ்யாவர்தயதி -
அஹம் கர்துரிதி ।
ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மஶரீரத்³வயம் க்ஷணிகஜ்ஞாநம் ச வ்யாவர்தயதி -
ஸ்தா²யிநஸ்தா²யிந இத்யாத்ம இதிஆத்மந இதி ।
சைதந்யஸ்யேத்யர்த²: ।
ஏகரூபாநுப⁴வாதி³திஏகரூபோ(அ)நுப⁴வாதி³தி ।
அநுப⁴வாத்மைகரூபாநுப⁴வாதி³த்யர்த²: ।
விஷயஸ்ய சைதந்யவ்யஞ்ஜகத்வேநாபரோக்ஷத்வம் ப⁴வதீத்யுக்தம் । தந்ந ஸர்வத்ர த்³ருஶ்யத இதி சோத³யதி -
நநு நாநுமேயாதி³ஷ்விதி ।
வ்யஞ்ஜகத்வேநாபரோக்ஷத்வமித்யர்த²: ।
அர்த²ஸ்ய காரகத்வாபா⁴வே கத²மநுமாநாதி³ஜ்ஞாநஸ்யார்தா²காரத்வமிதி தத்ராஹ –
லிங்கா³தீ³நாமேவேதி ।
குதஶ்சித்ஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷாதி³த்யவிநாபா⁴வநிர்வாஹ்யநிர்வாஹகத்வாதி³ஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷாதி³த்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநஸ்யாகாரப்ரத³த்வேந ப்ரமேயத்வே ஜநகத்வம் வ்யஞ்ஜகத்வம் ச ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
ப்ரமேயஸ்ய சேதி ।
அர்த²ம் ப்ரதிபாத்³ய இதா³நீமஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வாதி³தி பா⁴ஷ்யம் யோஜயதி -
ததே³வமிதி ।
வ்யஞ்ஜகத³ர்பணஸ்ய பி³ம்பா³த³ந்யதே³ஶஸ்த²த்வவச்சைதந்யவ்யஞ்ஜகாந்த:கரணஸ்ய சைதந்யாத³ந்யதே³ஶத்வம் ப⁴வேதி³த்யாஶங்க்ய த்⁴வநிவத்³வ்யங்க்³யஸம்ஶ்லிஷ்டதயா உபாதி⁴த்வாத் ந பி⁴ந்நதே³ஶத்வமித்யாஹ -
அநித³ம் சித்ஸம்வலிதத்வேநேதி ।
ஶாரீர: க்ஷேத்ரஜ்ஞ இத்யாத்³யநேகோபாதி⁴யுக்தமாத்மாநம் வர்ணயதி ஶ்ருதி: । தத்ர கத²மஹங்காரஸ்யைவோபாதி⁴த்வமித்யாஶங்க்யாஹங்காராத்மதயா தத்ஸம்ஸ்காராத்மதயா வா அவஸ்தி²தா அவித்³யைவாத்மோபாதி⁴:, தது³பஹிதஸ்யைவ ஜாக்³ரதா³ஜாக்³ரதாதி³ஷு இதிதி³ஷு பா³ஹ்யப³ஹுவிதோ⁴பாதி⁴யோக³நிமித்தோ(அ)யம் வ்யபதே³ஶபே⁴த³ இத்யாஹ -
ஸ புநரேவம்பூ⁴த இதி ।
க³தாக³தமாசரந்நிதி ।
அவித்³யோபாதி⁴நாப்ரதிப³த்³த⁴ப்ரகஶ ஏவ பா³ஹ்யப³ஹுவிதோ⁴பாத்⁴யுபரக்த: ஸந்நித்யர்த²: ।
அத்³விதீயரூபஸ்யாச்ச²ந்நத்வாத் ஜீவ இத்யாஹ -
ஜீவ இதி ।
தேஜோரூபாந்த:கரணேந ஐக்யாத்⁴யாஸவந்த்வாத் விஜ்ஞாநக⁴ந இத்யாஹ -
விஜ்ஞாநக⁴ந இதி ।
விஜ்ஞாநஸ்ய ஆத்மா விஜ்ஞாநாத்மேத்யாஹ –
விஜ்ஞாநாத்மேதி ।
ஸுஷுப்தே(அ)ஜ்ஞாநைக்யேந அத்⁴யஸ்தம் ஸ்வரூபமாஹ -
ப்ராப்ரஜ்ஞ இதிஜ்ஞ இதி ।
ஶரீரேண தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸவத்³ரூபமாஹ -
ஶாரீர ஆத்மேதி ।
ஸுஷுப்த்யவஸ்த²யா ஐக்யேநாத்⁴யஸ்தம் ரூபமாஹ -
ஸம்ப்ரஸாத³ இதி ।
பூர்யாம் ஶேத இதி புருஷ இத்யாஹ -
புருஷ இதி ।
ஸர்வாந்தர இத்யாஹ –
ப்ரத்யகா³த்மேதி ।
ப்ராணாத்மரூபமாஹ -
கர்தா போ⁴க்தேதி ।
பஞ்சகோஶேஷுபஞ்சகோஶே இதி ப்ரதிபி³ம்பி³தசைதந்யப்ரதிபி³ம்ப³தயா கோஶஜ்ஞ இத்யாஹ -
க்ஷேத்ரஜ்ஞ இதி ।
கிஞ்ச ந கேவலமிதி ।
பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வம் அதி⁴ஷ்டா²நத்வாஅதி⁴ஷ்டா²நத்வாபேயேதியாபேக்ஷிதமித்யங்கீ³க்ருத்ய பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வம் ஸம்பாதி³தம் । இதா³நீம் பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வமநபேக்ஷிதமபரோக்ஷத்வமேவாதி⁴ஷ்டா²நஅதி⁴ஷ்ட²நத்வயாலமிதித்வாயாலமித்யாஹ பா⁴ஷ்யகார இத்யர்த²: ।
தத்ஸாத⁴நார்த²மாஹேதி ।
அபரோக்ஷத்வஸாத⁴நார்த²மாஹேத்யர்த²: ।
நித்யாநுமேய ஆத்மா கத²மபரோக்ஷதயா ஸித்³த⁴ இதி நேத்யாஹ -
ந ஹ்யாத்மந்யப்ரஸித்³த⁴ இதி ।
விஷயாநுப⁴வகாலே ப்ரமிதிவிஶிஷ்டவிஷயஸம்ப³ந்தி⁴தயா விஷயப்ரமித்யோரிவ ஸ்வாத்மந: ப்ரஸித்³த்⁴யபா⁴வே ஆத்மாந்தரஸித்³தே⁴நேவ மயேத³மிதி ஸம்ப³ந்தா⁴வபா⁴ஸோ ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
விஷயாநுப⁴வாஶ்ரயதயாநாத்மநோ பரோக்ஷபரோக்ஷப்ரஸித்³தி⁴ரிதித்வஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -
ந ச ஸம்வேத்³யஜ்ஞாநேநைவேதி ।
ஜ்ஞாநாந்தரேணேதி ।
ஆத்மவிஷயஜ்ஞாநாந்தரேணேத்யர்த²: ।
பி⁴ந்நகாலத்வ இதி ।
விஷயாநுப⁴வகாலாத் பி⁴ந்நகாலத்வ இத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநத்³வயோத்பாத³ இதி ।
நிரவயவஸ்யைகவிஷயே பி⁴ந்நவிஷயே வா யுக³பத்³ ஜ்ஞாநத்³வயோத்பாத³ இதி பா⁴வ: ।
ஏகஸ்ய யுக³பத் கார்த்ஸ்ந்யேந பரிணாமத்³வயம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய தத³பி ந யுக்தமித்யாஹ -
ஆஹ மா பூ⁴தி³தி ।
அவிருத்³த⁴மிதி ।
க³மநத்³வயஸ்யைககரணஸாத்⁴யத்வாவிரோதோ⁴(அ)ஸ்தி, க³திகா³யத்யோஸ்து பி⁴ந்நேந்த்³ரியஸாத்⁴யத்வாத் அவிரோத⁴ இதி பா⁴வ: ।
பரிணாமே(அ)ப்யவிருத்³த⁴த்வம் யௌக³பத்³யே ப்ரயோஜகம் , விருத்³த⁴த்வமயௌக³பத்³யே ப்ரயோஜகமித்யாஹ -
பரிணாமாத்மகமபி ந ப⁴வதீதி ।
யௌவநஸ்தா²விரஹேதுரித்யத்ரபரிணாம ? ...... இத்யத்⁴யாஹார: ।
பரிஶேஷாத் ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வமேவேத்யாஹ -
ஸ்வயம் ப்ரஸித்³த⁴ இதி ।
அதோ பா³த்⁴யத்வமாரோபிதத்வம் ச நாஸ்தீத்யாஹ -
ஸ்வயமஹேயோ(அ)நுபாதே³ய இதி ।
அத: ஸர்வபா³தா⁴வதி⁴த்வம் ஸர்வாரோபஸ்தா²நத்வம் ச ஸ்யாதி³த்யாஹ -
ஸர்வஸ்ய ஹாநோபாதா³நாவதி⁴ரிதி ।
ஸ்வமஹிம்நைவேதி ।
ந த்வஹங்காரேண பரிச்சி²ந்நதயா ஸ்பு²ரிதத்வாதா³த்மநோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நத்வமிதி பா⁴வ: ।
ஸம்ப்ரயோகி³தயேதி ।
ஆரோப்யேண ஸமாநேந்த்³ரியக்³ராஹ்யதயேத்யர்த²: ।
அநுமேயத்வமஸ்தீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
பரோக்ஷ இத்யர்த² இதி ।
அத²வேதி ।
ஸாக்ஷிவேத்³யதயா மநோமாத்ரக³ம்யதயா வா அபரோக்ஷ இத்யர்த²: ।
இந்த்³ரநீலம்
இந்த்³ரநீலமிவ நீலமித்யர்த²: ।
பா⁴ஷ்யக³தாதி³ஶப்³தா³ர்த²மாஹ –
அந்யச்சேதி ।
ததா² த³ர்ஶயிஷ்யாம இதி ।
ரூபே ப்ரவ்ருத்தநயநபு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யா ரூபே(அ)பி⁴வ்யக்தசைதந்யாச்ச ஸாக்ஷிணா ஆகாஶாபரோக்ஷ்யம் ஸ்யாதி³தி வக்ஷ்யாம இத்யர்த²: ।
ப்ரதிஜாநதேதி ।
அநர்த²ஹேதுநிவர்தகப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய விசார: கர்தவ்ய இதி ப்ரதிஜாநதேத்யர்த²: ।
அவித்³யேதி மந்யந்த இதி ।
அவித்³யாந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாமவித்³யாகார்யதயா அவித்³யேதி மந்யந்த இத்யர்த²: ।
ந கேவலமவித்³யாகார்யத்வாத் அவித்³யாத்வம் வித்³யாநிவர்த்யத்வாச்ச அவித்³யாத்வமத்⁴யாஸஸ்யேத்யாஹ -
தத்³விவேகேந சேதி ।
ஏதத்³பா⁴ஷ்யம் யோஜயதி -
அத்⁴யஸ்தாதத்³ரூபேதி ।
த்⁴யஸ்தத்வாதே³வாதத்³ரூப இத்யர்த²: ।
ஆஹுரித்யஸ்யார்த²மாஹ -
ப்ரஸித்³த⁴மேவ லோக இதி ।
கேஷாம் ப்ரஸித்³த⁴ப்ரஸித்³த⁴ இதிமித்யத ஆஹ -
ப்³ரஹ்மவிதோ³ வத³ந்தீதி ।
வித்³யாநிவர்த்யத்வாத³த்⁴யஸ்தாஹங்காராதே³ரவித்³யாத்வமாஹுரிதி பா⁴வ: ।
அஹங்காராதீ³நாமவித்³யாந்வயவ்யதிரேகாத் வித்³யாநிவர்த்யத்வாச்ச அவித்³யாத்வம் சேத் ஸூத்ரகாரேணாவித்³யாநிவர்தக ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய விசார: கர்தவ்ய இத்யேவமேவ வக்தவ்யம் । ந த்வநர்த²ம் ஹேத்வஹங்காராவித்³யாத்⁴யாஸநிவர்தகஜ்ஞாநாயேத்யாஶங்கதே -
யத்³யேவமிதி ।
ஸுஷுப்தே கேவலாவித்³யயா அநர்த²கரத்வாபா⁴வாத் । புருஷாகாங்க்ஷாயா: தந்நிவ்ருத்திவிஷயத்வாபா⁴வாத்³தே³ஹாத்³யத்⁴யாஸஸ்யாநர்த²கரத்வாதே³வ தந்நிவ்ருத்திவிஷயத்வாத³நர்த²ஹேத்வத்⁴யாஸநிவர்தகஜ்ஞாநாயேத்யுக்த்வா தஸ்ய ஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வஸித்³த⁴யே(அ)வித்³யாத்வம் பஶ்சாது³பபாத³நீயமித்யாஹ –
நைதத்ஸாரமித்யாதி³நா ।
அவித்³யேத்யேவோச்யமாநே அவித்³யாநிவர்தகஜ்ஞாநாயேதி ஸூத்ரகாரேணோக்த இத்யர்த²: ।
ப்ரக்ருதோபயோகி³தயேதி ।
ப்ரவர்தகஸூத்ரத்வாத் ப்ரவர்தகத்வோபயோகி³தயாநர்த²ஹேத்வத்⁴யாஸநிவர்தகஜ்ஞாநாயேத்யுஜ்ஞாநேபேத்யுபக்ஷப்யேத்யர்த²:பக்ஷிப்யேத்யர்த²: ।
ததே³ததா³ஹேதி ।
அத்⁴யாஸஸ்யாவித்³யாத்வே தஸ்ய தஜ்ஜந்யாநர்த²ஸ்ய சாஸத்யதயா அதி⁴ஷ்டா²நஸ்பர்ஶாபா⁴வாத் ஜ்ஞாநேந நிவ்ருத்தி: ப²லதயா ஆக³ச்ச²தி தத்ப²லமாஹேத்யர்த²: । அத்ராதி⁴ஷ்டா²நேந ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வ ஏவோச்யதே ।
அஸத்யத்வேந ஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வாக்²யாவித்³யாத்வப²லம் நோச்யத இத்யாஶங்க்ய ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வோக்த்யா தத³ப்யுக்தமித்யாஹ -
அவாஸ்தவமநர்த²ம் த³ர்ஶயதீதி ।
ப்ரதிஜ்ஞா ஹீயேதேதி ।
ஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வம் யத் ஸூத்ரிதம் தத் ஹீயேதேத்யர்த²: ।
வ்ருத்தஸங்கீர்தநபூர்வகமுத்தரபா⁴ஷ்யஸ்ய அத்⁴யாஸஸத்³பா⁴வஸாத⁴கப்ரமாணகத²நே தாத்பர்யமாஹ -
ஏவம் தாவதி³த்யாதி³நா ।
ஸித்³த⁴வது³பந்யஸ்தமிதி ।
ஶாஸ்த்ரம் ஸம்பா⁴விதவிஷயப்ரயோஜநம் , அத்⁴யாஸாத்மக ப³ந்த⁴ப்ரத்யநீகத்வாத் ஜாக்³ரத்³போ³த⁴வதி³தி । விஷயாதி³ஸாத⁴நாய ஸித்³த⁴வத்³தே⁴துத்வேநோபந்யஸ்தமத்⁴யாஸமித்யர்த²: ।
இதரேதரவிஷயமிதி ।
இதரேதராதி⁴ஷ்டா²நஅதி⁴ஷ்டா²வந்தமிதிவந்தமித்யர்த²: ।
தத்ர ஸத்³பா⁴வநிஶ்சயமிதி ।
ஆத்மநி தே³ஹாத்³யத்⁴யாஸஸத்³பா⁴வஸாத⁴கப்ரமாணமித்யர்த²: ।
அஸ்மிந் பா⁴ஷ்யே ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரஹேதுத்வேநாத்மநோ தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷு அஹம்மமாபி⁴மாநாக்²யாத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்தீதி ப்ரத்யக்ஷமிதி ப்ரத்யக்ஷோபந்யாஸ: க்ருத: । விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴பரத்வாத் । ஸகலஶாஸ்த்ரஸ்ய மோக்ஷபரமோக்ஷபரஶாஸ்த்ரமிதிஶாஸ்த்ரத்வம் நாஸ்தீதி தத்ராஹ -
மோக்ஷபரத்வம் சேதி ।
`ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்³ரஹ்மே'தை0உ0 2 - 1த்யாதி³ப்ரதிபாத³கவாக்யே விதா⁴யகப்ரதிஷேத⁴கபத³யோரபா⁴வாத் அநுஷ்டே²யத்யாஜ்யார்தா²பா⁴வாத் ஸ்வரூபமாத்ரநிஷ்ட²த்வமஸ்தி, அத: தாத்³ருஶவாக்யாந்யபி⁴ப்ரேத்ய மோக்ஷபராணீதி மோக்ஷபரத்வம் ப்ருத²க்க்ரியத இத்யர்த²: ।
கத²ம் புநரித்யாதி³பா⁴ஷ்யஸ்ய அத்⁴யாஸோபாதா³நம் ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரஜாதமித்யத்ர ப்ரமாணாந்தரப்ரஶ்நவிஷயத்வம் த³ர்ஶயதி -
பா³ட⁴மிபா³ட⁴மித்யாதி³ இதித்யாதி³நா ।
அவித்³யேதி ।
அத்⁴யாஸ இத்யர்த²: ।
நித³ர்ஶநீய இதி ।
ப்ரமாணாந்தரேண நித³ர்ஶநீய இத்யர்த²: ।
கத²ம் புநரித்யாதே³ராக்ஷேபரூபார்த²ம் த³ர்ஶயதி -
ப்ரமாதாரமாஶ்ரயந்தி ப்ரமாணாநீதி ।
ப்ரமாத்ருத்வஶக்திமந்தமாஶ்ரயிதும் யோக்³யாநீத்யர்த²: ।
அவித்³யாத்⁴யாஸபரிநிஷ்பந்நாஹங்காராத்மஸம்பிண்டி³தோபாதா³நத்வே ப்ரமாணாநாம் ந ப்ராமாண்யமேவ ஸித்³த்⁴யதீத்யஸ்மிந்நர்தே² பா⁴ஷ்யம் யோஜயதி -
அத²வா கத²மிதி ।
அவித்³யாவது³பாதா³நத்வே கா ப்ராமாண்யாநுபபத்திரிதி ததா³ஹ -
அவித்³யாவத்³விஷயத்வ இதி ।
அத்ர ப்ரத்யக்ஷாதி³ஶப்³தே³ந ஶாஸ்த்ரஶப்³தே³ந ச ஜ்ஞாநாந்யுச்யந்தே ।
உச்யதே, தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷு இத்யாதி³பா⁴ஷ்யமர்தா²பத்தி வ்யதிரேகாநுமாநப்ரத³ர்ஶநாயப்ரத³ர்ஶநதயோ: இதி தயோ: ஸாமக்³ரீபூ⁴தவ்யதிரேகவ்யாப்திம் த³ர்ஶயதீத்யாஹ -
ந ஹி தே³ஹேதி ।
தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷு ஏகைகஸ்மிந் அஹம்மமாபி⁴மாநஹீநஸ்ய பும்ஸ: ப்ரமாத்ருத்வாபா⁴வே ஸதா³ ப்ரமாத்ருத்வஹீநத்வாதே³வ ந கதா³சித³பி ப்ரமாத்ருத்வமிதி நேத்யாஹ -
யதோ தே³ஹ இதி ।
தே³ஹே(அ)ஹமபி⁴மாந: இந்த்³ரியேஷு மமாபி⁴மாந இதி । யதோ(அ)தோ(அ)பி⁴மாநபா⁴வே வ்யவஹார: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।
இந்த்³ரியபதே³ந ப்ரத்யக்ஷகரணேஷு மமாபி⁴மாந உக்தே கிமாதி³ஶப்³தே³ந அநுமாநாதி³கரணேஷ்வபி மமாபி⁴மாந உச்யத இத்யாஶங்க்ய ப்ரத்யக்ஷகரணகோ³லகேஷ்வித்யாஹ –
ஆதி³ஶப்³தே³நேதி ।
உபசயாபி⁴தா⁴யிதி³ஹதா⁴தோ: தே³ஹஶப்³தோ³ நிஷ்பந்ந:, அதோ தே³ஹஶப்³தா³ர்த²ஸங்கா⁴தே ந கதா³ஜித³ப்யஹமபி⁴மாந இத்யாஶங்க்யாஹ -
தே³ஹஶப்³தே³நாவயவ்யபி⁴மதஶப்³தே³நாவாப்யபி⁴மத இதி இதி ।
அங்கு³ல்யாதீ³நாமேகாங்க³ஏகாங்க³ச்சி²ந்நே இதிச்சி²ந்நே பூர்ணாவயவிநாஶாத் ந ப⁴வேத் தஸ்மிந்நஹமபி⁴மாந இத்யாஶங்க்ய ஸஶிரஸஶிரஸ்க்ருதேதிஸ்கதா ப்ராயஶஸ்த்வகி³ந்த்³ரியாத்³யாதா⁴ரத்வே, ப்ரயோஜகநிரபேக்ஷதயா த்வகி³ந்த்³ரியாதா⁴ரத்வம் ஶரீரத்வே ப்ரயோஜகம் , அதோ(அ)வயவே யஸ்மிந் கஸ்மிந் சி²ந்நே(அ)பி ஸஶிரஸ்கேஸஶிரஸ்கமிதி தே³ஹே(அ)ஹமபி⁴மாந: ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ - ஸஶிரஸ்க இதி । ஸஶிரஸ்கதே³ஹோ(அ)ஹமிதி ப்ரதீதிர்நாஸ்தீத்யாஶங்க்யாஹ –
மநுஷ்யாபஞ்சபாத்³யாம் து மநுஷ்யத்வாதீ³தி அஸ்திதீ³தி ।
தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷ்வித்யத்ர கேவலே தே³ஹே அஹமபி⁴மாநோ பா⁴ஷ்யகாரைருக்த: । யுஷ்மாபி⁴ர்ஜாதிஸம்பி⁴ந்நதே³ஹே(அ)ஹமபி⁴மாந: கஸ்மாது³க்த இத்யாஶங்க்ய தைரப்யஹமபி⁴மாநயோக்³யஜாதிவிஶிஷ்டதே³ஹே(அ)ஹமபி⁴மாந உக்த இத்யாஹ -
ந ஶரீரமாத்ரமிதி ।
கேவலதே³ஹே(அ)ஹமபி⁴மாநாபா⁴வேந ஜாதிவிஶிஷ்டோஜாதிவிஶிஷ்டப்யபி⁴மாந இதி(அ)பி⁴மாந இத்யாஶங்க்ய ஜாதிவிஶிஷ்டதே³ஹைக்யாதே³ஹைக்யாந்வாத்⁴யஸ்தேதித்⁴யஸ்தசித்ஸ்வபா⁴வமாத்மாநமநுபூ⁴ய பஶ்சாத் ப்ரவர்தத இதி ஸ்வஸாக்ஷிகமித்யாஹ -
ஸர்வோ ஹீதி ।
ஏகாதி⁴கரணசைதந்ய இதி ।
ஜாதிவிஶேஷேண தாதா³த்ம்யமாபந்நசைதந்ய இத்யர்த²: । ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரகர்தா தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷு அஹம்மமாபி⁴மாநரூபாத்⁴யாஸவாந் , அத்⁴யாஸாபா⁴வே வ்யவஹாராபா⁴வாத் । யதே²தி ந த்³ருஶ்யதேயதா² ஸுஷுப்த இதி வ்யதிரேகாநுமாநமத்ராபி⁴ப்ரேதம் த்³ரஷ்டவ்யம் । ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹார ஆத்மநோ தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷ்வஹம்மமாபி⁴மாநரூபாத்⁴யாஸமந்தரேணாநுபபந்நோ(அ)த்⁴யாஸம் கல்பயதி, அத்⁴யாஸாபா⁴வே வ்யவஹாராபா⁴வாத் । யதே²தி ந த்³ருஶ்யதேயதா² ஸுஷுப்த இத்யர்தா²பத்திர்வாத்ரத்³ரஷ்டவ்யா ।
நந்வாத்மநோ தே³ஹாதி³பி⁴: ஸம்ப³ந்த⁴மாத்ரம் ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரே(அ)பேக்ஷதே ந தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸமித்யாஶங்க்ய ஸம்ப³ந்தா⁴ந்தராணாம் ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரஹேதுத்வம் தூ³ஷயதி -
ந ஸ்வத்வேநேத்யாதி³நா ।
ஸுஷுப்தே(அ)பி ஸ்வஸ்வாபி⁴பா⁴வஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய பா⁴வாதி³த்யப்⁴யுச்சய: । ஸுஷுப்தே வ்யவஹாரப்ரஸங்க³பரிஹாராய இச்சா²மாத்ரேண விநியோஜ்யவிநியோஜகத்வாக்²யஸம்ப³ந்தா⁴ந்தரம் கஶ்சிதா³ஹ –
ஆத்மேச்சா²நுவிதா⁴யித்வமிதி ।
யதி³ தே³ஹாதே³ராத்மநா ஸம்ப³ந்த⁴ ஆத்மேச்சா²நுவிதா⁴யித்வம் தர்ஹி ஆத்மநோ(அ)பி தே³ஹாதீ³ச்சா²நுவிதா⁴யித்வமிதி ப்ராப்தமித்யாஶங்க்யாஹ –
தஸ்யாபீதி ।
தஸ்யாப்யாத்மநோ(அ)பி தஸ்ய ஸ்வதே³ஹம் ப்ரதி யதே²ஷ்டவிநியோஜகத்வம் தேந தே³ஹாதி³நா ஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: ।
தத இதி ।
தஸ்மாத் ஸம்ப³ந்தா⁴தி³த்யர்த²: ।
ஏதத்ஸம்ப³ந்த⁴மூலோ வ்யவஹார இத்யத்ர ப்ரமாணமாஹ -
ததா² சோத்திஷ்டா²மீதி ।
ப்⁴ருத்யாத³யோ(அ)பி ஸ்வாமீச்சா²நுவிதா⁴யிந:, அதோ ப்⁴ருத்யாதி³ஶரீரேணாபி வ்யவஹார: ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -
ந ச ப்⁴ருத்யாதி³ஷு தத³ஸ்தீதி ।
அவ்யவதா⁴நேநேச்சா²நுவிதா⁴யித்வம் ஸம்ப³ந்த⁴: । ப்⁴ருத்யதே³ஹஸ்ய து ஸ்வாமீச்சா²பூர்வகப்ரேரணாநிமித்தப்⁴ருத்யேச்சா²நுவிதா⁴யித்வமேவேதி நாவ்யவதா⁴நேநேச்சா²நுவிதா⁴யித்வமித்யர்த²: ।
ந மித்²யா, முக்²யாபி⁴மாநாபா⁴வாதி³தி ।
முக்²யதே³ஹாதௌ³ அஹம்மமாபி⁴மாநாக்²யாத்⁴யாஸாபா⁴வாத் ந வ்யவஹாராபா⁴வ இத்யர்த²: ।
அஹம் மநுஷ்ய இதி ஜ்ஞாநஸ்ய கௌ³ணத்வே கௌ³ணாத்மபுத்ரதே³ஹக³ததா³ஹச்சே²தா³தி³நிமித்தவ்யதா²நுஸந்தா⁴நாபா⁴வவத் ஸ்வதே³ஹக³ததா³ஹச்சே²தா³தி³நிமித்தவேத³நாநுஸந்தா⁴நம் ந ஸ்யாத் । அநுஸந்தா⁴நஸத்³பா⁴வாதே³வாஹமித்யநுப⁴வோ முக்²யதே³ஹைக்யவிஷய இத்யாஹ -
பா⁴வாநேவேதிப⁴வாநேவாத்ர ப்ரமாணமிதி ।
இச்சா²ப்யத்⁴யாஸமூலைவேத்யாஹ -
அபி ச இச்சா²பீதி ।
தவாப்யபரிணாமிந ஆத்மந: கத²மிச்சா²ரூபபரிணாம இத்யாஶங்க்ய பரிணாம்யந்த:கரணைக்யாத்⁴யாஸாத் மமோபபந்நஸ்தவ து ந ஸ்யாதி³த்யாஹ –
பரிணாம்யந்த:கரணஸம்வலிதேதி ।
அந்த:கரணாத்⁴யாஸமூலைவ இச்சே²தி ப்ரத்யக்ஷமாஹ -
ததா² சாநுப⁴வ இதி ।
ப்ரமாணப்ரஶ்நோத்தரம் பரிஸமாப்ய ப்ரமாத்ருத்வஶக்திமதா³ஶ்ரயத்வாத் நாத்⁴யஸ்தாஹங்காராதி³ஸம்பிண்டி³தாத்மாஶ்ரயத்வம் வ்யவஹாரஸ்யேத்யாக்ஷேபம் பரிஹரதி -
தேந யத்³யபி ப்ரமாத்ருஶக்திஸந்மாத்ரமிதி ।
யத்³யபி ப்ரமாத்ருத்வஶக்திமதா³ஶ்ரயத்வம் ப்ரமாணாநாமித்யர்த²: ।
ததே³வ து இதி ।
ப்ரமாத்ருத்வஶக்திமாத்ரமப்யமப்யஸ்தாஹங்காரேபித்⁴யஸ்தாஹங்காரஸம்பிண்டி³தாத்மநி நிஷ்பத்³யத இத்யவித்³யாவதா³ஶ்ரயத்வம் ப்ரமாணாநாமுச்யத இத்யர்த²: ।
அத்⁴யாஸபரிநிஷ்பந்நாஹங்காராத்மஸம்பிண்டி³தோபாதா³நத்வே காரணதோ³ஷாத³ப்ராமாண்யம் ப்ரமாணாநாமித்யுக்தமாக்ஷேபம் பரிஹரதி -
ததா² நிரபேக்ஷாணாமிதி ।
ந ஸாபேக்ஷத்வலக்ஷணாப்ராமாண்யமித்யர்த²: ।
ஶக்திப்ரதிப³ந்த⁴நிமித்தமப்ராமாண்யமித்யாஹ –
ந ஸ்வஸாமர்த்²யேநேதி ।
நிஶ்சயாநுத்பத்திநிமித்தாப்ராமாண்யமபி நாஸ்தீத்யாஹ -
அர்த²ஸித்³தி⁴ம் வித³த⁴தாமிதி ।
ந விபர்யயரூபமப்யப்ராமாண்யமித்யாஹ –
பா³தா⁴நுபலப்³தே⁴ரிதி ।
ப்ரத்யக்ஷாதி³ஸித்³தா⁴ர்த²ஸ்ய ஸ்வப்ரயுக்தார்த²க்ரியாஸமர்த²ரூபஸ்ய பா³தா⁴நுபலப்³தே⁴ரித்யர்த²: ।
விதி⁴முகோ²பத³ர்ஶிதமிதி ।
ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாம் வ்யவஹாரஸமர்த²வஸ்துபோ³த⁴கத்வலக்ஷணபோ³த⁴கத்வப்ராமாண்யமிதிப்ராமாண்யம் விதி⁴நா ப்ரத்யக்ஷேண த³ர்ஶிதம் । அவித்³யாவிஷயத்வம் ப்ரத்யக்ஷதந்முகா²நுமாநார்தா²பத்த்யாதி³பி⁴: ப்ரத³ர்ஶிதமித்யர்த²: ।
அஹங்காரோபாதா³நாவித்³யாயா அபி தோ³ஷரூபத்வாத் அப்ராமாண்யஹேதுத்வமித்யாஶங்க்ய அஹங்காராத்மஸம்ப³ந்த⁴தத்³ரூபோத்பாத³நத்³வாரேண ப்ரமாணகாரணத்வாத் தோ³ஷத்வம் நாஸ்தி । ப்ரமாணகாரணே பஶ்சாத்³ப⁴வ: காசாதே³ர்தோ³ஷத்வாதி³த்யாஹ -
தோ³ஷஸ்த்விதி ।
காரணஸ்ய அதோ³ஷத்வாத்அதோ³ஷத்வாகாரணேதி காரணக³தஸ்யைவ தோ³ஷத்வமித்யுக்தம் விஶேஷமநாத்³ருத்ய ஆக³ந்துகஸ்ய தோ³ஷத்வம் ந நைஸர்கி³கஸ்யேத்யேதாவந்மாத்ரே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
ந ச ஸர்வஸாதா⁴ரண இதி ।
அந்நபாநநிஷ்யந்த³ இதி ।
மூத்ரபுரீஷாத்மநா நிஷ்யந்த³ இத்யர்த²: ।
ஶாப³ரபா⁴ஷ்யவிரோதோ⁴(அ)பி நாஸ்தீத்யாஹ -
அநைஸர்கி³கம் ச தோ³ஷமபி⁴ப்ரேத்ய இதி ।
மித்²யேதி ப்ரத்யய இதி ।
ஏதத³த்ர நாஸ்தீதி ப்ரத்யய இத்யர்த²: ।
அவிவேகிவ்யவஹாரஸ்ய அத்⁴யாஸமூலத்வே(அ)பி ந விவேகிவ்யவஹாரோ(அ)த்⁴யாஸமூல இதி தத்ராஹ -
இதஶ்சைததே³வம் இதி ।
விப்ரதிபந்நோ விவேகிவ்யவஹாரோ(அ)த்⁴யாஸமூல:, அத்⁴யாஸபூர்வகவ்யவஹாரஸமாநவ்யவஹாரத்வாத் , பஶ்வாதி³வ்யவஹாரவத் இத்யநுமாநம் । தத்ர பஶ்வாதி³த்³ருஷ்டாந்தே அத்⁴யாஸமூலதாம் வ்யவஹாரஸ்ய த³ர்ஶயதி -
ததா² சேதி ।
அத்⁴யாஸாநுமாநே ஹேதுபூ⁴தஸ்ய வ்யவஹாரஸ்ய விவேகிஷ்வபி வ்ருத்திமாஹ –
ததே³கரூபேதி ।
விவேகிஜநேஷு ஹேதுத³ர்ஶநாத் ஹேதுமந்தமத்⁴யாஸமநுமிமதே ।
அத: ததே³கரூபேதி ।
த்³ருஷ்டாந்தே(அ)பி அத்⁴யாஸஸத்³பா⁴வே ப்ரமாணம் சோத³யதி -
நநு பஶ்வாதீ³நாமிதி ।
அஹங்காராநுப³ந்த⁴: அஹமித்யபி⁴மாநஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: ।
பஶ்சாதீ³நாமிதிபஶ்வாதீ³நாம் பா³ஹ்யப்ரத்யக்ஷேண தே³ஹஸித்³தே⁴ர்மாநஸப்ரத்யக்ஷேணாத்மஸித்³தே⁴: தே³ஹாத்மநோ: பே⁴த³ஸ்ய சோப⁴யப்ரத்யக்ஷாஸித்³தே⁴: அநுமாநாக³மபரிஜ்ஞாநாபா⁴வாச்ச தாப்⁴யாமபி பே⁴தா³ஸித்³தே⁴: ஶுக்திரஜதயோரிவாத்⁴யாஸ: பரிஶிஷ்யத இத்யாஹ -
ப்ரௌட⁴மதிப்⁴ய இதி ।
பு³த்³தி⁴மந்மநுஷ்யேப்⁴ய இத்யர்த²: ।
பே⁴த³ஸ்ய ஸ்வரூபத்வாதே³வ பஶ்வாதீ³நாமாத்மதே³ஹபதா³ர்த²க்³ராஹிபா³ஹ்யமாநஸப்ரத்யக்ஷஜ்ஞாநாப்⁴யாம் பே⁴தோ³(அ)பி ஸித்³த⁴ இத்யத ஆஹ –
அந்யதே²தி ।
பஶ்வாதீ³நாம் பதா³ர்த²ஜ்ஞாநேந பே⁴த³ஸ்ய ஸித்³த⁴த்வே மநுஷ்யேஷ்வபி பதா³ர்த²ஜ்ஞாநே ஸதி பே⁴த³த³ர்ஶநஸ்யாபி வித்³யமாநத்வாத் வ்யதிரேகோபதே³ஶாநர்த²க்யப்ரஸங்க³ இத்யாஹ –
தத³நர்த²கத்வப்ரஸங்கா³தி³தி ।
ஏவமேவேதி ।
பஶ்வாதீ³நாம் ஸ்வாபா⁴விகப்ரத்யக்ஷேண பே⁴த³ஸித்³தி⁴ரிவ இத்யர்த²: ।
ஸர்வ: ஸம்ப்ரதிபத்³யேத இதி ।
தே³ஹாதா³த்மநோஆத்மநோர்பே⁴த³மிதி பே⁴த³ம் ப்ரதிபத்³யேத இத்யர்த²: ।
ஸ்வாபா⁴விகப்ரத்யக்ஷேண தே³ஹாதா³த்மநோ பே⁴த³ஸித்³தி⁴: கோ³பாலாதி³ஷு வித்³யதே, தேஷாமத்³ருஷ்டார்த²ப்ரவ்ருத்தித³ர்ஶநாதி³தி சோத³யதி -
நநு கோ³பாலாங்க³நாத³யகோ³பாலாங்க³நாயேதி இதி ।
தேஷாமபி ந ப்ரத்யக்ஷேண விவேகக்³ரஹ: கிந்து ஆப்தவசநாதி³த்யாஹ -
ந தத³பி⁴ஜ்ஞேதி ।
ப்ரத்யக்ஷஶ்சேத்³விவேக: விஶேஷத: ப்ரத்யகா³த்மாநம் ப்ரதிபத்³யேரந் இத்யாஹ -
ததா² ச த இதி ।
நிக³மநபா⁴ஷ்யமுபபந்நமித்யாஹ –
தஸ்மாத்³யுக்தஉக்தமுக்தமிதிமுக்தமிதி ।
ப்ரத்யக்ஷாதி³வ்யவஹார: பஶ்வாதி³பி⁴ர்விவேகிநாமபி ஸமாநோ யுக்த இதி பா⁴ஷ்யே யோஜநா ।
ஏவம் தாவத் த்³ருஷ்டவ்யாவ்ருத்தாநுவாத³ இதிப்ரத்யக்ஷாதீ³நீத்யுக்தாநுவாத³: - ஶாஸ்த்ரீயே த்விதி பா⁴ஷ்யஸ்யாஶங்காப்ரத³ர்ஶநபூர்வகம் தாத்பர்யமாஹ -
ஏவம் தாவதி³த்யாதி³நா ।
அஸ்து ப்ரமாணவ்யவஹார இந்த்³ரியாபேக்ஷா । ந து தே³ஹாபேக்ஷேத்யாஶங்க்ய ஸத்வசஸ்ய பூ⁴மாவுப்தபீ³ஜஸ்ய கார்யகரத்வவத் கோ³லகப்ரதிஷ்ட²ஸ்யைவ கார்யகரத்வாத்³வித்³யத ஏவ தே³ஹாபேக்ஷேத்யாஹ -
தாநி ச நாதி⁴ஷ்டா²நஶூந்யாநீதி ।
தர்ஹி கோ³லகப்ரதே³ஶைரேவ அலம், மாஸ்து தே³ஹ இத்யாஶங்க்ய உத்பாடிதகோ³லகப்ரதிஷ்டே²ந்த்³ரியஸ்ய ஜ்ஞாநஜநகத்வாபா⁴வாத் தே³ஹாம்ஶபூ⁴தே கோ³லக ஏவாபேக்ஷேத்யாஹ -
அதி⁴ஷ்டா²நம் ச தே³ஹ இதி ।
தே³ஹாம்ஶபூ⁴தகோ³லகமதி⁴ஷ்டா²நமித்யர்த²: ।
தே³ஹாபேக்ஷத்வே(அ)பி ந தஸ்யாத்மந்யத்⁴யாஸாபேக்ஷா, அத்⁴யஸ்தத்வே(அ)பி அத்⁴யஸ்ததே³ஹவிஶிஷ்டாத்மா ப்ரமாணாதி³வ்யவஹாரோபாதா³நம் ந ப⁴வதி । கிந்து ஆத்மைவோபாத³நம் , அத்⁴யாஸஸ்து நிமித்தமாத்ரமிதி, நேத்யாஹ -
ந தேநேதி ।
அநுப⁴வாரூட⁴மிதி ।
மநுஷ்யோ(அ)ஹம் ஜாநாமீத்யத்⁴யஸ்ததே³ஹாதி³ஸம்பிண்டி³தாத்மாஶ்ரயத்வம் ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாம் ஸாக்ஷ்யநுப⁴வஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।
கார்யதோ(அ)பீதி ।
ஸமாநவ்யவஹாராக்²யகார்யதோ(அ)பி அத்⁴யாஸஸத்³பா⁴வமாபத்³யேத்யர்த²: ।
ப்ரதிபந்நாத்மேதி ।
தே³ஹவ்யதிரிக்தத்வேந ப்ரதிபந்நாத்மேத்யர்த²: ।
தத்ரேதி ।
ஶாஸ்த்ராக்²யயாகா³தி³கர்தவ்யஜ்ஞாநதந்நிமித்தயாகா³தா³வித்யர்த²: ।
ஶாஸ்த்ரீயே த்விதி பா⁴ஷ்யேணாத்³ருஷ்டார்த²ப்ரவ்ருத்தாப்ரவ்ருத்ததா³வாத்மந இதிவாத்மநோ தே³ஹாத்³வ்யதிரிக்தத்வஜ்ஞாநமப்⁴யநுஜாநாதி । அப்⁴யநுஜ்ஞாமாக்ஷிபதி -
நநு ப²லநையமிகேதி ।
தத்ர
ப²லசோத³நேதி ।
பஶுகாமோ யஜேத, ஸ்வர்க³காமோ யஜேதேத்யாதி³சோத³நேத்யர்த²: ।
நையமிகசோத³நேதி ।
யாவஜ்ஜீவம் ஜுஹோதீத்யாதி³சோத³நேத்யர்த²: ।
நைமித்திகசோத³நேதி ।
க்³ருஹதா³ஹவாந் யஜேதேத்யாதி³ சோத³நேத்யர்த²: । ஸ்வர்க³ஶப்³தா³ர்த²ஸ்ய ஸுக²த்வாத் அஸ்மிந் ஜந்மநி லப்³து⁴ம் ஶக்யத்வாதி³திபா⁴வ: ।
யதா² ச ஏததே³வமிதி ।
வ்யதிரிக்தாத்மா நாஸ்தீத்யேதத்³ ‘ஏக ஆத்மந: ஶரீரே பா⁴வாத்ப்³ர0ஸூ0 3 - 3 - 53’ இதி பூர்வபக்ஷஸூத்ரே ப்ரத³ர்ஶயிஷ்யாம இத்யர்த²: ।
ஸத்யம் , மந்த்ரார்த²வாதா³தீ³நாம் ப்ராமாண்யமநங்கீ³குர்வதாம் மீமாம்ஸகாநாம் ந விதி⁴ப்ராமாண்யார்த²ம் தே³ஹவ்யதிரிக்தாத்மாபேக்ஷா । பா⁴ஷ்யகாரஸ்து மந்த்ரார்த²வாதா³தீ³நாம் ப்ரமாணாந்தரேணாஸித்³தே⁴(அ)விருத்³தே⁴ சார்தே² ப்ராமாண்யமங்கீ³க்ருத்ய தத்³ப³லேந ப்ராப்தஸ்ய தே³ஶாந்தரே காலாந்தரே தே³ஹாந்தரேணோபபோ⁴க்³யஸ்ய ஸ்வர்கா³க்²யப²லஸ்ய ஸாத⁴நயாக³விதீ⁴நாம் ப்ராமாண்யார்த²ம் தே³ஹவ்யதிரிக்த ஆத்மாபேக்ஷ்யத இதி தமப்⁴யநுஜாநாதீத்யாஹ -
ஸத்யமேவம் , ததா²பீதி ।
விதி⁴நிர்ணயார்த²ம் ப்ரவ்ருத்த: ஶாப³ரபா⁴ஷ்யகார: வ்யதிரிக்தாத்மாநம் ஸாத⁴யதி । அத: விதி⁴ப்ராமாண்யாய வ்யதிரிக்தாத்மாபேக்ஷா இத்யாஶங்க்ய ததா² ஸதி ஸூத்ரேணாபி ப⁴விதவ்யம் , தத³பா⁴வாத் ந விதி⁴ப்ராமாண்யாத் தஸ்மிந் ப்ரமாணாபேக்ஷயா வ்யதிரிக்தத்வாஸாத⁴நமித்யாஹ -
ததா² ச விதி⁴வ்ருத்தேதி ।
விதௌ⁴ ப்ரவ்ருத்தா மீமாம்ஸா, விதி⁴வ்ருத்தவிஷயா மீமாம்ஸா, விதி⁴வ்ருத்தமீமாம்ஸேதி வா நிர்வாஹ: ।
விதி⁴ப்ராமாண்யாநபேக்ஷிதஸ்யாஸூத்ரிதஸ்ய ச பா⁴ஷ்யகாரேண ப்ரதிபாத³நமயுக்தமித்யாக்ஷிபதி -
தத்கஸ்ய ஹேதோரிதி ।
கஸ்ய ஹேதோ: கஸ்மாத்³தே⁴தோரித்யர்த²: ।
த⁴ர்மவிசாரம் ப்ரதிஜ்ஞாய தஸ்மிந் ப்ரமாணாபேக்ஷாயாம் சோத³நாம் ப்ரமாணத்வேநோசோபந்யஸ்யேதிபந்யஸ்ய கத²ம் சோத³நாயா: ப்ராமாண்யமித்யபேக்ஷாயாம் தத்³விதி⁴வாக்யம் ப்ரமாணம் பா³த³ராயணஸ்ய அநபேக்ஷத்வாதி³தி மந்த்ராதீ³நாமபி ஸாதா⁴ரணஹேதுப்ரயோகா³த் , ஸூத்ரகாரேண மந்த்ராதீ³நாமபி ப்ராமண்யமநுஸ்ருதம் மந்வாநோ பா⁴ஷ்யகாரஸ்தத் ப்ராமாண்யநிமித்தஸ்வர்கா³தி³ப²லபோ⁴க்த்ருத்வேந தே³ஹவ்யதிரிக்த ஆத்மாபி ஸூத்ரகாரேணாநுமத இதி க்ருத்வா வ்யதிரிக்தாத்மாநம் ஸாத⁴யதி இத்யதோ ந நிர்மூலம் வ்யதிரிக்தாத்மஸாத⁴நமித்யாஹ -
த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸேதி கார்யார்த²விசாரமிதி ।
விஶேஷாபா⁴வாதி³தி ।
அபௌருஷேயத்வேந வக்த்ருஜ்ஞாநாத்³யநபேக்ஷத்வே க்ருத்ஸ்நவேத³வாக்யார்தா²நாம் விஶேஷாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ஸ்வரூபநிஷ்டா²நாமிதி ।
ஸித்³தா⁴ர்த²நிஷ்டா²நாமித்யர்த²: ।
ஸூத்ரேண மந்த்ராதி³ப்ராமாண்யஸ்ய ஸூத்ரிதத்வாத் தத்³ப³லப்ராப்தஸ்வர்கா³தி³போ⁴க்த்ராத்மாநம் ஸாத⁴யதி, ந விதி⁴ப்ராமாண்யாய அபேக்ஷிதத்வாதா³த்மாநம் ஸாத⁴யதீதி கத²ம் நிர்ணய இத்யாஶங்க்ய பா⁴ஷ்யகாரேணாபி மந்த்ராதி³ப்ராமாண்யஸ்யேஷ்டத்வாத் நிர்ணய இத்யாஹ -
ததா² ‘சோத³நா ஹீ’தி ।
சோத³நாஶேஷத்வேநாபி இதி ।
சோத³நாஸந்நிதி⁴படி²தார்த²வாதா³தீ³நாம் சோத³நாஶேஷத்வாத் ஶேஷக³தபூ⁴தாத்³யர்த²ப்ரதிபாத³கத்வம் ஶேஷிண்யுபசரதி பா⁴ஷ்யகார இதி பா⁴வ: ।
அவக³ச்ச²தி இதி ।
க³ம்யத இதி ।
பா⁴ஷ்யகாரோ(அ)வக³ச்ச²தீத்யஸ்மாபி⁴ர்க³ம்யத இத்யர்த²: ।
மந்த்ராதி³ப்ராமாண்யஸூசநத்³வாரேண வ்யதிரிக்தாத்மாபி அநுமதஶ்சேத் தத்ப்ரதிபாத³கஸமந்வயவிசாரோ(அ)பி ஸூசநீய இதி, நேத்யாஹ -
ஸ ச ஸ்வரூபாவக³ம இதி ।
ஆத்மப்ரதிபாத³கவாக்யமித்யர்த²: ।
கஸ்மிந்நிதி ।
வேதா³ந்தாநாம் சோத³நாஶேஷபூ⁴தாத்மநி ப்ராமாண்யம் ஸ்வதந்த்ராத்மநி வேத்யர்த²: ।
கத²ம் வேதி ।
ஏகரஸார்த²ப்ரதிபாத³கத்வம் ஸம்ஸ்ருஷ்டார்த²ப்ரதிபாத³கத்வம் வேத்யர்த²: ।
உபயோகா³பா⁴வாதி³தி ।
த⁴ர்மஸ்ய வ்யதிரிக்தாத்மநி அபேக்ஷாபா⁴வாத் ப²லஸ்யைவ தத³பேக்ஷத்வாத் । ப²லே ச ஜைமிநே:ஜயிமிநிந: இதி ப்ரயத்நாபா⁴வாத் வ்யதிரிக்தாத்மா ந மீமாம்ஸித இத்யர்த²: ।
ப²லமபி வ்யதிரிக்தாத்மாநமபேக்ஷதே சேத் தத்ராபி ப்ரயத்நோ யுக்தோ ஜைமிநேரிதி, நாந்யதா²ஸித்³த⁴த்வாதி³த்யாஹ -
ப⁴க³வாந்ஸ்து புநரிதி ।
மோக்ஷப²லரூபம் ப்³ரஹ்ம தத்³போ⁴க்தாரம் அஸம்ஸார்யாத்மாநம் ச ப்ரதிபாத³யத்யாசார்ய: । ந ஸ்வர்க³ப²லம் தத³பேக்ஷிதஸம்ஸார்யாத்மாநம் ச ப்ரதிபாத³யப்ரதிபாத³யத்யாஶங்க்ய இதிதீத்யாஶங்க்ய விதி⁴ரஹிதவாக்யாநாம் ஸித்³தா⁴ர்தே² ப்ராமாண்யே ஸாதி⁴தே விதி⁴ரஹிதமந்த்ராதீ³நாமபி ப்ராமாண்யம் தத³ர்த²ஸ்வர்கா³தி³வத்ஸித்³த⁴ம் ஸ்யாதி³த்யாஹ -
தத்ர ச தே³ஹாந்தரோபபோ⁴க³யோக்³ய: ஸ்வர்க³: ஸ்தா²ஸ்யதீதி ।
ஸ்தீ²யதாம் நாம ஸ்வர்க³:, ஸ்வர்கா³க்²யலோக விஶேஷப்ராப்தயே தே³ஹவிலக்ஷண ஆத்மாபேக்ஷாதே³ஹவிலக்ஷாத்மந்யபேக்ஷா இதி நாஸ்தி, வர்தமாநஶரீரேணைவார்ஜுநாதீ³நாம் ஸ்வர்க³ப்ராப்தே: ஶ்ருதத்வாதி³த்யாஶங்க்ய, யத்³யபி லோகவிஶேஷப்ராப்தயே நாபேக்ஷா ததா²பி தத்ஸ்த²ஸ்யாந்யஸ்ய தே³ஹாந்தரப்ராப்தேரபி ஶ்ருதத்வாத் வர்தமாநதே³ஹேந ஸஹ தே³ஹாந்தரப்ராப்தேரஸம்ப⁴வாத் தது³பபத்த்யர்த²ம் தே³ஹவிலக்ஷண ஆத்மா ஸ்வீகர்தவ்ய இத்யாஹ -
தச்ச ஸர்வமிதி ।
ஸமந்வயஸாமர்த்²யாத் தே³ஹவ்யதிரிக்தாத்மஸித்³தே⁴ர்பா³த³ராயணஸ்யாத்⁴யாத்மவிசார: பிஷ்டபேஷணமிதி, நேத்யாஹ –
தத்ஸித்³தி⁴ஶ்சேதி ।
வ்யதிரிக்தாத்மந: ஸித்³த⁴வஸ்துத்வாதே³வ ப்ரமாணாந்தரயோக்³யஸ்ய ப்ரமாணாந்தரவிஷயத்வாபா⁴வே மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி தே³ஹஸ்யாத்மவிஷயப்ரமாணாந்தரவிரோதே⁴ சாப்ராமாண்யப்ரஸங்கா³த் ந கேவலமாக³மேந வ்யதிரிக்தாத்மந: ஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।
தர்ஹ்யாக³மஸ்ய வ்யதிரிக்தாத்மந்யப்ராமாண்யமேவேதி நாத்மஸித்³தி⁴ரிதி நேத்யாஹ –
அதஸ்தத்ஸித்³தா⁴விதி ।
தேநேதி ।
விரோத⁴பரிஹாரப²லேந விசாரேணேத்யர்த²: ।
உக்தமர்த²ம் ஸங்க்ஷேபதோ த³ர்ஶயதி -
ஸத்யமித்யாதி³நா ।
விநாபி தேநேதி ।
மந்த்ராதி³ப்ராமாண்யஸ்வர்கா³ஸ்வர்கா³வநப்⁴யுபக³ச்ச²தாமிதித்³யநப்⁴யுபக³ச்ச²தாம் வ்யதிரிக்தாத்மநா விநாபி விதி⁴ப்ராமாண்யஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।
அஸ்தி து தத் இதிஅஸ்தி து தத்³பூ⁴தய இதி ।
மந்த்ராதி³ப்ராமாண்யம் ஸ்வர்கா³தி³ர்வேத்யர்த²: ।
ந தேந விநேதி ।
வ்யதிரிக்தாத்மநா விநேத்யர்த²: ।
வேதா³ந்தவேத்³யமஹம்ரூபமஹம்ப்ரத்யயவிஷயாத்மரூபாத் அபி⁴ந்நமுத பி⁴ந்நம் , யத்³யபி⁴ந்நமஹம்ப்ரத்யயவிஷயத்வாதே³வ ந வேதா³ந்தவேத்³யம் ப⁴வதி । பி⁴ந்நம் சேத் தர்ஹி ஆத்மஸ்வரூபத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யத: நாஸ்தீத்யாக்ஷிபதி -
கிம் ததி³தி ।
அஸம்ஸார்யாத்மதத்வமிதி ।
அகர்த்ராத்மத்த்வமித்யர்த²: ।
அஶநாயாத்³யதீதமித்யஸம்ஸார்யாத்மதத்வம் த³ர்ஶயதி இதி ।
அஶநாயாத்³யதீதத்வாத் ஆத்மதத்வமஸம்ஸாரீதி ஹேத்வபி⁴தா⁴நேந ப்ரதிபாத³யதீத்யர்த²: ।
அஶநாயாத்³யதீதத்வஸ்யாஅதீதத்வஸ்யாத்கர்த்ருத்வாக்²யாஸம்ஸாரித்வம் ப்ரதி ஹேதுத்வப்ரகாரமாஹ -
அஶநாயாத்³யுபப்லுதோ ஹீதி ।
ஸ்வாஸ்த்²யமலப⁴மாந: ஆத்மயாதா²தத்²யே ஸ்தி²திமலப⁴மாந: ।
பஶ்யதீதி ।
அதோ ந கர்த்ருத்வம் ப்ரதிபத்³யத இதி ஶேஷ: ।
ஸம்ஸாரமிதிரஸாந்தரமிதி ।
ஸ்யாபா⁴நேஇதி அபூர்ணம் த்³ருஶ்யதேவர்ணாந்தரே அஹமுல்லேக²மஹங்காராத்மஸம்பிண்டி³தரூபமித்யர்த²: । தஸ்மாதி³த்யத்⁴யாஸப்ரமாணோபஸம்ஹார: । தஸ்மாத் ப்ரத்யக்ஷாநுமாநார்தா²பத்திஅர்தா²பத்திஶ்சேதிப்ரமாணாதி³த்யர்த²: ।
விதே⁴: போ³த்³தா⁴ரமதி⁴காரிணம் ப்³ராஹ்மணாதி³ஶப்³தை³ரநுவத³ந் ஆக³மோ(அ)பி சேதநாசேதநயோரைக்யாவபா⁴ஸம் த³ர்ஶயதீத்யாஹ -
ததே³வ த³ர்ஶயதீதி ।
ஸ்நாத்வேதி ।
க்³ருஹஸ்தோ² பூ⁴த்வேத்யர்த²: । ஜ்யோகா³மயாவீ உஜ்ஜ்வலாமயாவாநித்யர்த²: ।
லக்ஷணபா⁴ஷ்யே பரத்ராவபா⁴ஸ இத்யேகேந பரஶப்³தே³ந லக்ஷணமுக்தம் । அத்ர து அதஸ்மிம்ஸ்தத்³பு³த்³தி⁴ரித்யவோசாம இதி பரஶப்³த³த்³வயேந லக்ஷணமநூத்³யத இதி பூர்வாபரவிரோத⁴: ப்ராப்த இத்யாஶங்க்ய லக்ஷணபா⁴ஷ்யாந்தே பரஶப்³த³த்³வயேநோக்தம் லக்ஷணமநூத்³யத இதி த³ர்ஶயிதுமந்தக்³ரஹணம் கரோதி ।
ஸர்வதா²பி து இதி ।
ஸிம்ஹோ தே³வத³த்த இதிவத் கௌ³ணாவபா⁴ஸம் வ்யாவர்தயதி -
நிருபசரிதமிதி ।
லக்ஷணத யுஷ்மத³ர்தா²த் அந்த:கரணாத் ப்ரதீதிதோப்ரதீதிதேதி யுஷ்மத³ர்த²: புத்ராதி³ரிதி பே⁴தா³தா³ஹ -
கஸ்ய யுஷ்மத³ர்த²ஸ்யேதி ।
வஸ்துதோ(அ)ஸ்மத³ர்த²: சைதந்யம் , ப்ரதீதிதோ(அ)ஸ்மத³ர்த²: அந்த:கரணாதி³ரிதி பே⁴தா³தா³ஹபே⁴தா³நாஹ இதி -
கஸ்மிந்நஸ்மத³ர்த² இதி ।
பா⁴ஷ்யம் யோஜயதி -
அதஸ்மிந்நித்யாதி³நா ।
அயுஷ்மத³ர்த² இத்யுக்தே யுஷ்மத³ர்தா²பா⁴வம் ப்ராப்தம் வ்யாவர்தயதி -
அநித³ம் சிதி இதி ।
அநித³ம் சிதி தத்³பு³த்³தி⁴ரித்யுக்தே(அ)நித³ம் சித்யநித³ம் சித்³பு³த்³தி⁴ரத்⁴யாஸ இத்யுக்திம் வ்யாவர்தயதி ।
யுஷ்மத³ர்தா²வபா⁴ஸ இத்யர்த²: இதி ।
ததா³ஹேதி ।
ஆத்மாநாத்மநோரிதரேதராத்⁴யாஸம் புரஸ்க்ருத்யேத்யத்ர ஸாமாந்யேந உக்தாத்⁴யாஸஸ்ய விபா⁴க³மாஹேத்யர்த²: ।
புத்ராதீ³நாம் ஹஸ்தாத்³யங்கே³ஷு சி²ந்நேஷு நாஸ்தி சி²ந்நஹஸ்தோ(அ)ஹமிதி ப்ரதீதி: । அதோ ந முக்²ய இத்யாஹ –
கத²மிதி ।
சி²ந்நஹஸ்தோ(அ)ஸ்மீதி ப்ரதீத்யபா⁴வே(அ)பி பா³ஹ்யபுத்ராதி³க³த த⁴ர்மாந்தரஸ்ய முக்²யாத்⁴யாஸோ ப⁴வத்யேவேத்யாஹ -
தத்³யதா² பா³லக இத்யாதி³நா ।
மாதுலாதி³நா புத்ரே பூஜிதே அஹமேவ த்வயா பூஜித இதி ரீத்யா ஆஶங்க்யாஹ -
வஸ்த்ராலங்காராதி³நா இதி ।
புருஷாந்தரேண புத்ரஸ்ய உபநயநாதௌ³ க்ருதே யதா² அஹமுபநீத இத்யபி⁴மாநாபா⁴வ: தத்³வத் ந பூஜிதத்வாபி⁴மாந: - இத்யாஶங்க்ய புருஷாந்தரஸ்ய பிதரம் ப்ரதி உபநேதாஹமஸ்மீத்யபி⁴மாநாபா⁴வாத் அஸ்யாப்யுபநீதோ(அ)ஸ்மீதி அபி⁴மாநாபா⁴வ: । அத்ர பூஜயிதுரபி பிதரமேவாபுஜமித்யபி⁴மாநாத் பிது: பூஜிதத்வாபி⁴மாந இத்யாஹ –
பூஜயிதாபீதி ।
அவ்யக்தத்வாதி³தி ।
சித்தபரிபாகாபரிபாகோபாக இதிபா⁴வாதி³த்யர்த²: । அநந்தர: ஸ்வராஷ்ட்ரஸமீபதே³ஶாபி⁴மாநீத்யர்த²: ।
பா³ஹ்யஶப்³தா³பி⁴ப்ராயமாஹ –
ப்ரஸித்³த⁴வ்யதிரேகஸ்யேதி ।
பா⁴ஷ்யக்³ரந்த²த: உத்தரோத்தராத்⁴யாஸோபஹித: ப்ரத்யகா³த்மா பூர்வபூர்வாத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நமித்யபி⁴ப்ரேத்ய ஆத்மந்யத்⁴யஸ்யதீத்யத்ர ஆத்மஶப்³தா³ர்த²மாஹ –
அஸ்மத³ர்த²ஶ்சேதி ।
ஆத்மஶப்³தா³ர்த²ஶ்சேத்யர்த²: விஷய இத்யதி⁴ஷ்டா²நமுச்யதே । விஷயபூ⁴தோ(அ)ஸ்மத³ர்த²ஶ்சாஹம் ப்ரத்யயிஸம்பி⁴ந்ந ஏவாநித³ம் சித³ம்ஶ இத்யந்வய: । அஹங்காரஸ்ய ஸம்ஸ்காராவச்சி²ந்ந: ப்ரத்யகா³த்மாதி⁴ஷ்டா²நம் தஸ்ய ச ஸம்ஸ்காரஸ்ய பூர்வாஹங்காராவச்சி²ந்ந அதி⁴ஷ்டா²நமதோ(அ)ஹங்காரம் ப்ரதி ஸ்தூ²லகார்யரூபாத்⁴யாஸாந்தராநாஸ்கந்தி³தஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நத்வாத் , ஶுத்³த⁴ப்ரத்யகா³த்மநோ(அ)நதி⁴ஷ்டா²நத்வமுச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் । த⁴ர்மிணோ(அ)பீத்யத்ர க்³ரஹணமித்யத்⁴யாஹார: ।
‘ப்³ராஹ்மணோ யஜேத’ ‘க்ருஷ்ணகேஶோ(அ)க்³நீநாத³தீ⁴த’ இத்யாதி³ஶாஸ்த்ரேண ச த⁴ர்மமூலத்வேந கர்மவிதா⁴நாச்ச த⁴ர்மப்ராதா⁴ந்யாத் த⁴ர்மக்³ரஹணமித்யாஹ –
தந்நிமித்தஶ்சேதி ।
தே³ஹத⁴ர்மாநித்யத்ர த⁴ர்மஶப்³த³ஸ்ய த⁴ர்ம்யுபலக்ஷகத்வவத் இந்த்³ரியத⁴ர்மாநித்யத்ர த⁴ர்ம்யுபலக்ஷகத்வம் ப்ராப்தம் வ்யாவர்தயதி -
த⁴ர்மமாத்ரமிதி ।
க்³ருஹ்யத இத்யத்⁴யாஹார: ।
அந்த:கரணாஹம்ப்ரத்யயிநோரேகத்வாத் புநருக்தி: ஸ்யாதி³தி ஶங்காம் வ்யுத³ஸ்யதி -
அந்த:கரணமித்யஹம்ப்ரத்யயிந இதி ।
காமாதீ³நாமஹம் காமீத்யாதி³ஸம்ப³தி⁴த்வேநைவாத்⁴யாஸ:, ந து அஹம் காம இத்யாதி³தாதா³த்ம்யேநாத்⁴யாஸ இதி பா⁴வ: ।
ஸ்வஶப்³த³ஸ்யாத்மவாசித்வம் வ்யாவர்தயதி -
ஸ்வஶப்³தே³நேதி ।
ப்ரசார:, சரணம் சார: இதி வ்யுத்பத்த்யா பரிணாமோ(அ)பி⁴தீ⁴யதநிதீ⁴யத இதி இத்யாஹ -
காமஸங்கல்பகர்த்ருத்வாதி³: பரிணாம இதி ।
ஸ்வப்ரசார இத்யத்ர ப்ரேத்யுபஸர்கா³ர்த²மாஹ -
அநேகவித⁴ இதி ।
ப்ரவிப⁴க்தேஷு ப்³ரஹ்மாதி³ஸ்தா²வராந்தேஷு யோநிபே⁴தே³ஷு யந்நிமித்தம் யைர்நிமித்தபூ⁴தை: காமாத்³யைஶ்சரதி இதி வ்யுத்பத்த்யா ப்ரசாரஶப்³த³ஸ்ய காமாதி³ரர்த² இத்யாஹ –
யந்நிமித்தமிதி ।
ஸாக்ஷாதீ³க்ஷத இதி ஸாக்ஷீதி ஸாக்ஷிஶப்³த³ஸ்ய அவ்யவதா⁴நமர்த² இத்யாஹ –
ஸாக்ஷாத³வ்யவதா⁴நமவபா⁴ஸயதீதி ।
அஹங்காரஸ்யைவ பரிணாமவ்யவதா⁴நேந கஸ்மாத் ந ஸாத⁴கத்வமித்யாஶங்க்ய சித்வாதே³வ பரிணாமஹீநாவஸ்தா²ம் விஹாய பரிணாமாவஸ்தா²ப்ராப்திர்நாஸ்தீத்யாஹ -
ஹாநோபாதா³நஶூந்ய இதி ।
ஹாநோபாதா³நஶூந்யத்வம் குத இதி அயோக்³யத்வாதி³த்யாஹ –
அவிகாரித்வேநேதி ।
குதோ(அ)யோக்³யத்வமிதி கேநாபி ஸம்ஸர்கா³பா⁴வாதி³த்யாஹ –
அஸங்கி³தயேதி ।
கத²ம் புந: ஸர்வாந்தரஸ்யாத்மந: ப்ரத்யஞ்சநப்ரத்யக³ஞ்ச நமித்யாஶங்கேதிமித்யாஶங்க்ய பா³ஹ்யதே³ஹாதி³ஷு விப்ரஸ்ருதசைதந்யஸ்ய க்ரமேண தே³ஹாதி³ப்⁴யோ நிஷ்க்ருஷ்ய அநுஸந்தா⁴நாவஸ்தா²யாமந்தரந்தரநுப்ரவேஶ ப்⁴ரமாபேக்ஷயா இத்யாஹ -
ஸ ஏவ தே³ஹாதி³ஷ்விதி ।
ப³ஹிர்பா⁴வமாபத்³யமாநேஷ்விதி ।
பூர்வமஹந்தயா ப்ரதிபந்நேஷு பஶ்சாத்³விவேகாநுஸந்தா⁴நஸமயே ஆத்மந: ஸகாஶாத் ப³ஹிர்பா⁴வமாபத்³யமாநேஷ்வித்யர்த²: ।
க⁴டஸ்யாபி ஸ்வரூபத்வமஸ்தீத்யாஶங்க்ய ஸ்வரூபமாபா⁴ஸஸ்தஸ்ய, நிருபசரிதஸ்வரூபஸ்த்வாத்மேத்யாஹ -
நிருபசரித இதி ।
அதி⁴ஷ்டா²நத்வாத³வபா⁴ஸமாநத்வமேவேத்யாஶங்க்ய அதி⁴ஷ்டா²நவிஶேஷோ ந ப்ரகாஶேத இத்யாஹ -
ந ஹி ஶுக்தௌ ரஜதாத்⁴யாஸ இதி ।
தர்ஹி அத்ராபி ஸர்வக³தத்வாதி³விஶேஷாகாரோ ந ப்ரகாஶத ஏவேதி ।
ஆத்மந: ஸாதா⁴ரணாகார: ஸத்வம் , சித்வம் விஶேஷாகார: அந்த:கரணஸ்ய ஸாதா⁴ரணரூபஶூந்யத்வம் ஜட³த்வம் விஶேஷாகார: ஸ ப்ரதிபா⁴ஸத இத்யாஹ -
ப்ரகாஶதே சேஹ சைதந்யமிதி ।
நாஹங்காரப்ரமுக² இதி ।
ப்ரபஞ்சஸ்ய ஜடா³க்²யவிஶேஷரூபாதிரிக்தரூபாபா⁴வாத் இதி பா⁴வ: ।
அநுப⁴வமேவ அநுஸரந்நிதி ।
அஹமநுப⁴வாமீத்யத்ர அஹங்காரசைதந்யயோ: வித்³யமாநமநுப⁴வமேவ அநுஸரந்நித்யர்த²: ।
ப்ருத²க³வபா⁴ஸநாதி³தி ।
த்³வயோரபி ஸாமாந்யவிஶேஷாத்மநா அவபா⁴ஸநாத் நாத்⁴யாஸ: ஸம்ப⁴வதி । ஸாமாநாதி⁴கரண்யமஸ்தி சேத் கௌ³ணமித்யர்த²: ।
விஶேஷாவவிஶேஷாபா⁴ஸ இதிபா⁴ஸே(அ)த்⁴யாஸவிரோத⁴ உக்த இதி நேத்யாஹ -
ந ஹி த்³ருஷ்டே(அ)நுபபந்நமிதி ।
அந்த:கரணாதி³ஷு அத்⁴யஸ்யதீதி பா⁴ஷ்யக³தாதி³ஶப்³தோ³ விருத்³த⁴ இதி சோத³யதி -
நந்விதி ।
அந்த:கரணஸ்யைவ அத்⁴யாஸாதே³வ பா⁴ஷ்யே த⁴ர்மஶப்³த³ உக்த இத்யர்த²: ।
அந்யதே²தி ।
ஶுத்³த⁴சைதந்யஸ்யாத்⁴யாஸே ஸதீத்யர்த²: ।
அந்த:கரணஸ்ய தே³ஹாதி³ஷு ஆத்மாத்⁴யாஸோபாதி⁴தயா அநுப்ரவேஶமாத்ரமேவ । ந து தஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வமித்யாஹ -
ஸத்யமாஹ ப⁴வாநிதி ।
அந்த:கரணம் ஸசிதிகமந்யத்ர தே³ஹாதி³ஷு அத்⁴யஸ்யமாநம் யத்ர தே³ஹாதி³ஷ்வத்⁴யஸ்யதே தஸ்யைவ தே³ஹாதே³ராத்மந: ஆத்மாநம் ப்ரதி கார்யகரத்வம் ஆபாத்³ய அந்த:கரணம் ஸ்வஸம்ஶ்லேஷாத் சைதந்யச்சா²யாபா⁴ஜநயோக்³யதாம் தே³ஹாதே³ராபாத்³ய ஸ்வயமவித்³யமாநமிவ திரஸ்க்ருதம் திஷ்ட²தீதி யோஜநா ।
ஸ்வத: பரதோ வேதி ।
அந்த:கரணே ஸ்வதோ(அ)த்⁴யஸ்யதே தே³ஹாதி³ஷ்வந்த:கரணோபாதி⁴மபேக்ஷ்ய அத்⁴யஸ்யத இதி சைதந்யஸ்யைவ ஸர்வத்ராத்⁴யாஸ இத்யத்ர ஸ விஶேஷ இத்யர்த²: ।
தேநோச்யத இதி ।
ஆதி³ஶப்³த³ உச்யத இத்யர்த²: ।
அத ஏவேதி ।
ஸர்வத்ர சைதந்யஸ்யைவ அத்⁴யாஸாதே³வேத்யர்த²: ।
அஹங்கர்த்ருத்வம் யோஜயந்த இதி ।
அஹம்ப்ரத்யயவிஷயத்வம் ஆத்மத்வம் ச யோஜயந்த இத்யர்த²: । நிக³மயதீதி லக்ஷணாதி³பி⁴: ஸாதி⁴தமத்⁴யாஸம் நிக³மயதீத்யர்த²: ।
தத்ராபீதி ।
ப்ரத்யகா³த்மநி நைஸர்கி³கத்வேந ப்ரத²மபா⁴ஷ்யே யோ லோகவ்யவஹார உக்த:, ஸ இஹோக்தப்ரத்யகா³த்மநி அஹங்காராத்³யத்⁴யாஸ ஏவேத்யர்த²: ।
நைஸர்கி³கஸ்யேதி ।
ஆத்மபா⁴வே யோ ந பு³த்⁴யதே ஏவ ? ஸ நைஸர்கி³க:, தஸ்யேத்யர்த²: ।
அநந்த: கத²மிதி ।
ஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வாதி³தி பா⁴வ: ।
யதி³ ஸ்யாதி³தி ।
அபா⁴வவிலக்ஷணத்வே ஸதி அநாதி³த்வாதா³த்மவத³நந்தஶ்சேதி³த்யர்த²: ।
மித்²யாப்ரத்யயரூப இத்யத்ர மித்²யாப்ரத்யயஸத்³ருஶ:, ந து மித்²யேத்யுச்யத இதி ஶங்காநிராஸார்த²மாஹ –
ரூபக்³ரஹணமிதி ।
தேநேதி கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வஶக்தேரப்யத்⁴யாஸஹேதுகத்வேநேத்யர்த²: ।
கர்துர்போ⁴க்துஶ்ச ஸத இதி ।
ஸ்வத ஏவ கர்த்ருத்வாதி³ஶக்திமத இத்யர்த²: ।
தோ³ஷப்ரவர்தநமிதி ।
ராக³த்³வேஷஜநநேந ப்ரவ்ருத்திகாரணமித்யர்த²: ।
யேஷாமிதி ।
ஸாங்க்²யவ்யதிரிக்தாநாமித்யர்த²: ।
மித்²யாத்வஸித்³த⁴ய இதி ।
அஹம்மமாபி⁴மாநாக்²யாத்⁴யாஸஸித்³த⁴ய இத்யர்த²: ।
அநர்த²ஸ்ய ப்ரஹாணாய இதி வக்தவ்யம் இத்யத ஆஹ -
ஹேதோ: ப்ரஹாண்யா ஹீதி ।
ஶாஸ்த்ரப்ராமாண்யாத் நிவர்ததாமிதி ந, வ்யரிரிக்தாத்மஜ்ஞாநே(அ)பி அத்⁴யாஸாநுவ்ருத்தித³ர்ஶநாதி³த்யாஹ -
ததா²ஹி மநுஷ்யாதீ³தி ।
விவிக்தோ(அ)பி விவிக்தாத்மவிஷயோ(அ)பீத்யர்த²: ।
ஸாதி³த்வாநாதி³த்வயோர்விநாஶாவிநாஶப்ரயோஜகத்வாயோகா³த் விரோதி⁴ஸந்நிபாதாஸந்நிபாதயோரேவ ப்ரயோஜகத்வாத³நாதி³ரபி விரோதி⁴ஸந்நிபாதே நஶ்யதீத்யாஹ -
நாயம் தோ³ஷ இதி ।
வ்யதிரேகப்³ரஹ்மாத்மஜ்ஞாநயோரத்⁴யாஸநிவ்ருத்தௌ கோ விஶேஷ இதி தத்ராஹ -
தத்³தி⁴ ப்³ரஹ்மணோ(அ)வச்சி²த்³யேதி ।
ப்³ரஹ்மண: ஸகாஶாத் ப்ரதிபி³ம்ப³ரூபேண போ⁴க்த்ருத்வ இத்யர்த²: ।
சைதந்யஸ்யேதி ।
ப்ரதிபி³ம்ப³ரூபேண சைதந்யஸ்ய இத்யர்த²: ।
பீ³ஜநாஶே(அ)பி கார்யாவஸ்தா²நவத³வித்³யாநாஶே(அ)பி ப்ரவாஹாகாரஸ்யாவஸ்தா²நம் ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
தத: காரணநிவ்ருத்தாவிதி ।
போ⁴க்த்ருரூபதா இதி ।
அஹங்கார இத்யர்த²: ।
ஸபரிகரேதி ।
ப்ரமாத்ருத்வாதி³ஸஹிதேத்யர்த²: ।
விவிக்த இதி க்³ரஹணாபா⁴வே(அ)பி தை³வக³த்யா ஸ்வரூபேண விவிக்தப்³ரஹ்மரூபாத்மக்³ராஹித்வாத் அஹம்ப்ரத்யய: கிமித்யத்⁴யாஸம் ந நிவர்தயதீத்யாஶங்க்ய ப்³ரஹ்மாத்மதாநவபா⁴ஸகத்வாத் ந தேந நிவ்ருத்திரித்யாஹ -
அஹம்ப்ரத்யய: புநரிதி ।
கார்யகரணமாத்ரேண ஸஹபா⁴வாதி³தி ।
ஜாக்³ரத்ஸ்வாப்நஸ்வாத்மதே³ஹேதிதே³ஹயோரந்யோந்யவ்யபி⁴சாரே(அ)பி கார்யகரணமாத்ரேண ஸஹபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
விசாராத்³விவேகஜ்ஞாநாந்தரமுத்பந்நம் நிவர்தயேத் இதி, நாப்ரமாணஜ்ஞாநத்வாதி³த்யாதி³த்யாஹ -
நாபி ஜ்ஞாநாந்தரமிதி ।
ஶாஸ்த்ரஜந்யப்³ரஹ்மவித்³யாயா: ப²லம் ஆநந்தா³வாப்தி:, நாநர்த²நிவ்ருத்தி: அதோ(அ)நர்த²ஹேதோ: ப்ரஹாணாயேத்யுக்தமயுக்தமித்யாக்ஷிபதி -
நநு நிரதிஶயாநந்த³மிதி ।
அந்யம் அந்யத்வேந ப்ரஸித்³த⁴மஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மநோ மஹிமாநம் மஹத்³ரூபமிதி யதா³ பஶ்யதீதி யோஜநா ।
ந வக்தவ்யமிதி ।
வக்தவ்யம் ந ப⁴வதி । ஆத்மைகத்வவித்³யாப்ரதிபத்தய இதி ஶாஸ்த்ரஜந்யவித்³யாவிஷயோக்த்யா நிரதிஶயஸுகா²வாப்திப²லமுக்தமித்யர்த²: ।
ஆநந்த³ஸ்ய புருஷார்த²த்வே கத²ம் ப²லத்வேந வக்துமயோக்³யத்வமித்யயோக்³யத்வமுக்தம் மத்வா சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ஆத்மைகத்வவித்³யாயா: ப்ராகே³வம்பூ⁴தப்³ரஹ்மப்ராப்திர்ப⁴விதவ்யேத்யதி⁴காரீ ஸ்வயமேவ ப்ரயோஜநத்வேந ஸ்வீகரோத்யதோ விஷயநிர்தே³ஶாத் ப்ருத²க் ந வக்தவ்யமித்யாஹ –
ஆத்மைகத்வவித்³யேதி ।
ஶாஸ்த்ரஸ்ய விஷய இத்யத்ர உக்த இத்யத்⁴யாஹார: ।
அக்³நிஸம்யுக்தநவநீதபிண்ட³ஸ்ய பஶ்சாத்³யதா² க்⁴ருதத்வம் ஜந்யதே தத்³வந்நிரதிஶயாநந்தா³த்³வயசித்ஸ்வபா⁴வம் ப்³ரஹ்ம, ஆத்மநஸ்தேநைக்யமநாதி³ஸித்³த⁴ம் விஷயத்வேந நிர்தி³ஷ்டம் , அதோ ஜ்ஞாநாக்³நிஸம்ஸர்கா³நந்தரமாநந்த³ரூபேண ஜாயதே ப்³ரஹ்ம, அதோ ஜ்ஞாநஸம்ஸர்கா³து³த்தரகாலீநமாநந்த³த்வம் தத: ப்ராக்தநவிஷயோக்த்யா நோக்தமிதி ஆஶங்க்ய ஆநந்த³ஸ்ய ஜந்யத்வாபா⁴வாத் விஷயோக்த்யா உக்தமேவேத்யாஹ -
ந ஸா விஷயாத்³ ப³ஹிரிதி ।
ஸமஸ்தப்ரபஞ்சஶூந்யம் ப்³ரஹ்மேதி ஶ்ருத்யா நிர்தி³ஷ்டம் ததை³க்யலக்ஷணவிஷயோக்தௌ ப³ந்த⁴நிவ்ருத்திலக்ஷணப்ரயோஜநமபி நிர்தி³ஷ்டம் ப⁴வதி । அதோ(அ)நர்த²தத்³தே⁴துநிவ்ருத்திலக்ஷணப்ரயோஜநமபி நிர்தி³ஷ்டம் ப⁴வதி । அதோ(அ)நர்த²தத்³தே⁴துநிவ்ருத்திலக்ஷணப்ரயோஜநமபி ந ப்ருத²க்³வக்தவ்யமித்யாஶங்க்ய ஸத்யப³ந்த⁴நிவ்ருத்தித்வம் ப்³ரஹ்மண: ஸ்வரூபம் , அதஸ்ததை³க்யரூபவிஷயோக்தௌ ஸத்யப³ந்த⁴நிவ்ருத்தி: ப்ரயோஜநத்வேநோக்தா ஸ்யாத் । ப்ராதிபா⁴ஸிகப³ந்த⁴நிவ்ருத்திஸ்து ஜ்ஞாநோத³யநாந்தரீயகஸித்³தா⁴ப்ரயோஜநத்வேந இதா³நீமுச்யத இத்யாஹ -
ஸமூலாநர்த²ஹாநிஸ்த்விதி ।
பூர்வக்³ரந்தோ²க்தமநர்த²ஹேதுநிவ்ருத்தே: ப³ஹிஷ்ட்வம் ப்ராதிபா⁴ஸிகப³ந்த⁴நிவ்ருத்தே: உக்தமித்யஜாநந் பரமார்த²ப³ந்த⁴நிவ்ருத்தே: உக்தமிதி மத்வா சோத³யதி -
அநர்த²ஹேதுப்ரபஹாணமிதிப்ரஹாணமபி தர்ஹீதி ।
ப்ரதிபாத³நபூர்வகமேவேதி நிஷ்ப்ரபஞ்சரூபேண ப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³நபூர்வகமேவேத்யர்த²: ।
பதா³ர்த²ப்ரதிபாத³கவாக்யம் நாஸ்தீதி தத்ராஹ –
தத்³யதே²தி ।
ப்ரபஞ்சஸ்ய ப்³ரஹ்மரூபேணைகரூபேணைவ ரூபத்வபி⁴தா⁴நாதி³திரூபவத்வாபி⁴தா⁴நாத் ஜக³த்³ ப்³ரஹ்மணி நிர்தி³ஶ்ய ப்³ரஹ்மண ஏவ ஸத்யத்வாபி⁴தா⁴நாச்ச நிரஸ்தப்ரபஞ்சம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபாத்³யத இதி பா⁴வ: ।
ஏகம் வாக்யமிதி ।
தத்த்வமஸீதி தாதா³த்ம்யவாக்யேந ஏகவாக்யமித்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மக³தப்ரபஞ்சநிவ்ருத்தே: ப்³ரஹ்மாத்மைக்யரூபவிஷயமாத்ரத்வே(அ)பி ஜீவஸ்யாநர்த²யோகி³த்வாதே³வ அநர்த²நிவ்ருத்த்யபா⁴வாத் ந தஸ்யாவிஷயாந்தர்பா⁴வ இதி தத்ராஹ -
ததா² ஸதி தாத்³ருஶேநேதி ।
நிஷ்ப்ரபஞ்சப்³ரஹ்மணா ஏகதாம் க³ச்ச²ந் ஜீவ: ஸ்வக³தாநர்த²ஹேதுபூ⁴தாக்³ரஹணரூபாவித்³யாமஹம் மநுஷ்ய இத்யாத்³யந்யதா²க்³ரஹணம் ச நிர்லேபம் நிஶ்ஶேஷம் பராக்ருத்யைவ பஶ்சாத் ப்³ரஹ்மைக்யேந மஹாவாக்யரூபஶாஸ்த்ரேண ப்ரமீயத இத்யர்த²: ।
யத்³யேவமிதி ।
பாரமார்தி²கப³ந்த⁴நிராஸஸ்து ப்ரதிபாத்³யவிஷயாந்தர்பூ⁴தோ(அ)பி ப்ராதிபா⁴ஸிகாவித்³யாதத்கார்யநிராஸோ ஜ்ஞாநநாந்தரீயக இதி விஷயோக்த்யா ந தஸ்யோக்திரித்யர்த²: ।
ந ஶப்³த³ஸ்யேதி ।
ப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³கஶப்³த³ஸ்ய ஏகத்வப்ரதிபாத³கஶப்³த³ஸ்ய சேத்யர்த²: ।
யுக்தஞ்சைததி³தி ।
நாந்தரீயகதயாவித்³யாதி³ப்ரஹாணநிஷ்பத்திர்யுக்தா தத்த்வாவபா⁴ஸவிரோதி⁴த்வாத் அவித்³யாதத்கார்யத்வாச்சேத்யர்த²: ।
ஆரோப்யாபா⁴வஜ்ஞாநம் அதி⁴ஷ்டா²நஸ்யாரோப்யவிரோதி⁴பா⁴வாந்தராத்மதாஜ்ஞாநம் சேதி பா³த⁴கஜ்ஞாநே த்³வைவித்⁴யமஜாநந் அபா⁴வம் ஜ்ஞாநமேவேதிஅபா⁴வஜ்ஞாநமேவ பா³த⁴கம் மத்வா ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸாமக்³ரீபூ⁴தவாக்யே நஞாத்³யபா⁴வாத் அபா⁴வஜ்ஞாநத்வம் நாஸ்தி, அதோ ந பா³த⁴கத்வம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்யேதி சோத³யதி -
நநு நஞாதே³ரிதி ।
ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் நிஷேத⁴ஜ்ஞாநதயா பா³த⁴கம் ந ப⁴வதி, அதி⁴ஷ்டா²நஸ்யாரோப்யவிரோதி⁴பா⁴வாந்தராத்மத்வஜ்ஞாநதயா பா³த⁴கம் மத்வா நஞாத்³யபா⁴வோ ந தோ³ஷாயேத்யாஹ -
உச்யத இதி ।
அந்யவிஷயவ்யாபாராத³ந்யஸ்ய நாந்தரீயகநிஷ்பத்தௌ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
துலோந்நமநவ்யாபார இவேதி ।
அதோ⁴தே³ஶஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ப்யுந்நமநவ்யாபாரஸ்ய விஷயதயா ஸித்⁴யதி, ந நாந்தரீயகதயேதி, தத்ராஹ -
ந சோந்நமநகாரகஸ்யேதி ।
ப்ரஸித்³த்⁴யபா⁴வாதி³தி ।
ஆநமநம் கரோதீதி ப்ரஸித்³த்⁴யபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அநுப⁴வவிரோதா⁴ச்சேதி ।
உந்நமநம் கரோதி இத்யநுப⁴வவிரோதா⁴ச்சேத்யர்த²: ।
ப⁴வது ப்³ரஹ்மாத்மைக்யஜ்ஞாநோத³யநாந்தரீயகதயா ப³ந்த⁴நிராஸநிஷ்பத்தி: । நிராஸப்ரதீதி: கத²ம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஸாப்யைக்யப்ரதீதிநாந்தரீயகேத்யாஹ –
ததே³வமிதி ।
யதா² நிராஸ: ததா² தத்ப்ரதிபத்திரபீத்யேவம்ஶப்³தா³ர்த²: । நாஹம் கர்தா ப்³ரஹ்மாஹமித்யத்ர ப்³ரஹ்மாஹம் நாஹம் கர்தேத்யந்வய: । தத்ர ப்³ரஹ்மாஹமிதி வாக்யார்த²போ³த⁴:, நாஹங்கர்தேதி நாந்தரீயகபோ³த⁴ இதி விபா⁴கோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: । நேத³ம் ரஜதமித்யத்ராபி ஏஷைவ யோஜநா ।
ஶுக்திகேயமிதி வாக்யஜந்யஜ்ஞாநம் நிராஸம் விஷயீக்ருத்ய ஸாத⁴யதி -
ந நாந்தரீயகத்வேநேதி ?
தத்ராத³ப்யதஸ்மாத் தஸ்மாச்சு²க்திகேயமித்யநுவாத³ இதி ।
வாக்யார்த²ஜ்ஞாநேந வாக்யார்தே² ஸ்பு²ரதி ஸதி தேந ஸ்பு²ரணேந ந ஸ்வக³தாவித்³யாதத்கார்யநிவ்ருத்தேரபி நாந்தரீயகதயா ஸ்பு²ரிதத்வாத் , ஏவம் ஸ்பு²ரிதநிவ்ருத்தேர்நேத³ம் ரஜதமித்யநுவாத³ இத்யர்த²: ।
அர்தா²ந்தரஜ்ஞாநேநார்தா²ந்தரஸ்ய நாந்தரீயகப்ரதிபா⁴ஸே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
அத ஏவாக்²யாதபத³ஸ்யேதி ।
வாக்யத்வ இதி ।
வாக்யார்த²பூ⁴தக்ரியாபி⁴தா⁴யிதயா வாக்யத்வ இத்யர்த²: ।
தத்ஸாத⁴நமாத்ரே(அ)பி ப்ரதீதிஸித்³தே⁴ரிதி ।
வ்ரீஹியவபஶ்வாஜ்யபயஆதி³ஸாத⁴நேஷு ப்ரதீதி ஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।
தத்ராபி ப்ரதீயமாநஸாத⁴நாநாமநேந வா அநேந வா இதி விகல்பேந க்ரியாந்வயப்ரதிபத்தௌ வ்ரீஹிபி⁴ரித்யாதி³பதா³ந்தராணி ஸாத⁴நவிஶேஷநியமார்தா²நி ஸர்வஸாத⁴நாநாம் நித்யவத் க்ரியாந்வயப்ரதிபத்தௌ ஏகஸாத⁴நாநுவாத³முகே²நாந்யநிவ்ருத்த்யர்தா²நி ப⁴வந்தீத்யாஹ -
பதா³ந்தராணி நியமாயாநுவாதா³ய வேதி ।
உதா³ஹரணாந்தரமாஹ -
ததா² சாஹு: - யஜதீதி ।
த்³ரவ்யதே³வதா க்ரியாஸமுதா³யமபி⁴த³தா⁴தி யஜதி சோத³நா, தத்³விஷயத்வே ஸதி நிராகாங்க்ஷத்வாதி³த்யர்த²: ।
க்ரியாவாசிபத³ம் த்³ரவ்யாதி³கமபி⁴த³தா⁴தீத்யுக்தத்வாத் ந நாந்தரீயகதயா த்³ரவ்யாதி³கம் ந ஸாத⁴யதீதி தத்ராஹ -
கத²ம் ஹீதி ।
அயமேவ ப்ரகார இதி ।
நிராஸவிஶிஷ்டஶுக்திவிஷயதயா ந நிராஸபோ³த⁴கத்வம் , ஶுக்திபோ³த⁴நநாந்தரீயகதயைவ நிராஸபோ³த⁴கத்வமித்யர்த²: ।
அஸம்ப்ரயுக்தவிஷயத்வாதி³தி ।
ப்ரத்யக்ஷத்வமபா⁴வஸ்யேதி வத³தாமபி ப்ரத்யக்ஷப்ரதியோப்ரதியோகி³பா⁴வஸ்யேதிகி³காபா⁴வஸ்ய ப்ரத்யக்ஷத்வமித்யப்⁴யுபக³மாத் ஶுக்திகேயமிதி ப்ரத்யக்ஷவிஷயதயா அப்ரத்யக்ஷரூப்யநிராஸஸித்³தி⁴ர்ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।
அநர்த²ஹேதுப்ரஹாணஸ்ய ப்³ரஹ்மவித்³யாப²லத்வாத் வேதா³ந்தாரம்ப⁴ப²லத்வேந சதுர்த்²யா கத²ம் நிர்தே³ஶ இத்யாஶங்க்ய ந ஸாக்ஷாத் ப²லத்வவிவக்ஷயா சதுர்தீ²ப்ரயோக³ இத்யாஹ –
சதுர்தீ²ப்ரயோகோ³(அ)பீதி ।
உபாதா³நம் வேதா³ந்தாரம்ப⁴ இத்யர்த²: ।
அநர்த²ஹேதுநிராஸஸ்ய ஸாத்⁴யாதிஶயத்வே(அ)பி ப்ரயோஜநதயா ந ப்ரவர்தகத்வம் , ப்ரயோஜநத்வம் விஜ்ஞாநஸ்ய ப⁴வது ந வாக்யஸ்யேதி தத்ராஹ -
ப்ரயோஜநத்வம் சேதி ।
ஆகாங்க்ஷாயா இதி ।
ஆகாங்க்ஷ்யத இத்யாகாங்க்ஷா, ஆகாங்க்ஷ்யமாணஸ்யைவ வ்யவஹிதத்வே(அ)பி வேதா³ந்தாரம்ப⁴ம் ப்ரதி ப்ரயோஜநத்வமஸ்தீத்யர்த²: ।
வித்³யாப்ரதிபத்தய இதி ப்ராப்திவாசிப்ரதிபத்திஶப்³த³மாக்ஷிபதி -
ந ஹி வித்³யேதி ।
தடஸ்தே²தி ।
பி⁴ந்நதே³ஶே ஸத்வம் ந லக்ஷத இத்யர்த²: ।
ஸ்வரூபத: ப்ராக் இத³ம் ந ஸ்பஷ்டம்அத², ப²லஶிரஸ்கவேஷேண ச ஜ்ஞாதுருத்பத்த்யைவ ப்ராப்தைவேத்யாஹ -
ஸா ஹீதி ।
வித்³யாயா விஷயேண ஸஹ அபரோக்ஷாவபா⁴ஸத்வம் ப்ராப்திரித்யுச்யதே । தத் ஸ்தூ²லக⁴டாதா³வுத்பத்த்யைவ ப⁴வதி, ஸூக்ஷ்மப்³ரஹ்மாத்மநி து ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ –
ஸத்யமேவமிதி ।
அத்ர வித்³யேதி விசாரிதஶக்திதாத்பர்யோபஹிதாத்தாத்பர்யோபஶப்³தா³தி³தி ஶப்³தா³த் உத்பந்நோச்யதே ।
ப்ரதிஷ்டா²மிதி ।
விஷயேண ஸஹ அபரோக்ஷமித்யர்த²: ।
அஸம்பா⁴வநேதி ।
சித்தஸ்ய ப்³ரஹ்மாத்மபரிபா⁴வநாப்ரசயநிமித்தததே³காக்³ரவ்ருத்த்யயோக்³யதோச்யதே ।
விபரீதபா⁴வநேதி ।
ஶரீராத்³யத்⁴யாஸஸம்ஸ்காரதாத்பர்யோபஶப்³தா³தி³திப்ரசய: ।
அபரோக்ஷஜ்ஞாநகாரணஜந்யஜ்ஞாநே ஸத்யபி அஸம்பா⁴வநாதி³சித்ததோ³ஷாத் அபரோக்ஷநிஶ்சயாபா⁴வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
ததா² ச லோக இதி ।
இத³ம் வஸ்து இத்யாதி³மரீசப²லாதி³ருச்யதே ।
கத²ஞ்சிதி³தி ।
நௌயாநாதி³நேத்யர்த²: ।
தை³வவஶாதி³தி ।
நதீ³வேகா³தி³நேத்யர்த²: ।
நாத்⁴யவஸ்யதீதி ।
அஸம்பா⁴விமரீசப²லத்வாதி³விஶேஷாம்ஶம் நாத்⁴யவஸ்யதீத்யர்த²: । தத் ஸ்வப்ரதிஷ்டா²யை தஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வவிஷயேண ஸஹாபரோக்ஷாய இத்யர்த²: । ப்ரமாணஶக்திவிஷயததி³த்யத்ர ததி³தி தத்த்வமுச்யதே । ப்ரமாணாதி³தத்த்வே ஸம்ப⁴வாஸம்ப⁴வப்ரத்யய: தர்கோ ந நியாமக இத்யர்த²: ।
ததா² அநுப⁴வப²லாநுத்பத்தாவிதி ।
அஸம்பா⁴வநாபி⁴பூ⁴தவிஷயே ஆபரோக்ஷ்யப²லாநுத்பத்தாவித்யர்த²: ।
அநாத்மநி ஸம்ப⁴வே(அ)ப்யாத்மநி ஸ்வயம்ப்ரகாஶே அஸம்பா⁴வநாதி³ரூபப்ரதிப³ந்தோ⁴ ந ஸம்ப⁴வதீதி தத்ராஹ -
ததா² ச தத்த்வமஸீதி ।
அஸம்பா⁴வயந்நிதி ।
சித்தஸ்ய ப்³ரஹ்மாத்மபரிபா⁴வநாஸம்ஸ்காரநிமித்தைகாக்³ர்யவ்ருத்த்யயோக்³யதயா ஆபரோக்ஷ்யாபா⁴வம் மந்யமாந இத்யர்த²: ।
விபரீதம் ச ரூபமிதி ।
ஶரீராத்³யபி⁴மாநஸம்ஸ்காரப்ரசயநிமித்தாநேகாக்³ரதாதோ³ஷேண பரோக்ஷமிதி மந்யமாந இத்யர்த²: । யாவத்தர்கேண இத்யத்ர தர்கஶப்³தே³ந கர்மாக³மாதி³மநநநிதி³த்⁴யாஸநஶமாத³யோ வேதா³ந்தேஷு ஶப்³த³ஸஹகாரித்வேந நிர்தி³ஷ்டா இத்யர்த²: ।
அவிகலஅவிசாலமிதிமநுவர்தமாநத்வாதி³தி ।
வ்யதிரேகஜ்ஞாநாதூ³ர்த்⁴வமிவ ப்³ரஹ்மாத்மஜ்ஞாநாதூ³ர்த்⁴வமபி அநுவர்தமாநத்வாத் அநிவர்தகத்வமிதிஅநுவர்தகத்வம் துல்யமித்யர்த²: ।
அஜ்ஞாநநிவர்தகத்வமபி ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்ய வ்யதிரேகஜ்ஞாநவந்ந ஸித்⁴யதீதி தத்ராஹ -
ந ஹி ஜீவஸ்யேதி ।
ப்³ரஹ்மாத்மஜ்ஞாநேந ஸமாநவிஷயத்வாத் நிவர்தகமிதி பா⁴வ: । ஐஶ்வர்யாய பஶ்வாத்³யர்த²மப்⁴யுத³யாய ஸ்வர்கா³த்³யர்த²ம் , கர்மஸம்ருத்³த⁴ய இதி கர்மப²லாதிரிக்தப²லஶூந்யதயாஶூந்யத்வதயேதி கர்மப²லஸம்ருத்³த்⁴யர்தா²நி அங்கா³ஶ்ரிதோபாஸநாநீத்யர்த²: ।
நிஷ்ப்ரபஞ்சப்³ரஹ்மப்ரதிபத்த்யுபாயதயா தத³ங்க³பூ⁴தஸப்ரபஞ்சப்³ரஹ்மவிஷயத்வாத் உபாஸநாவாக்யஸ்ய பரமாங்கி³நிஷ்ப்ரபஞ்சப்³ரஹ்மஶேஷத்வமஸ்தீத்யாஹ -
ஸத்யம் , உபாஸநாகர்மஉபாஸநாகர்மத்வமிதித்விதி ।
நிஷ்ப்ரபஞ்சப்³ரஹ்ம ப்ரதி கத²ம் ஸப்ரபஞ்சஸ்யாங்க³த்வமிதி ஆஶங்க்ய அத்⁴யாரோபாபவாத³ந்யாயேநோபயோகா³த் அங்க³த்வமித்யாஹ –
தத்ராபாக்ருதேதிதச்சாபாக்ருதேதி ।
நிராஸார்த²முபதி³ஷ்டஸப்ரபஞ்சரூபமாஶ்ரித்ய கத²முபாஸநம் விதீ⁴யத இத்யாஶங்க்ய ப²லவிஶேஷஸித்³தே⁴: தத³ர்தி²நம் மந்தா³தி⁴காரிணம் ப்ரதி விதா⁴நமித்யாஹ -
அஸ்யாம் சேதி ।
உபதீ⁴யமாநம் உபாதி⁴ருபாதி⁴ரூபாணி இதிஉபாதி⁴நாஶ்ரியமாணம் க³ம்யமாநம் வ்யாப்தமித்யர்த²: ।
அந்யாங்க³ஸ்யோபாஸிதஸ்ய கத²ம் ப்ருத²க்ப²லஹேதுத்வமிதி தத்ராஹ –
த³ர்ஶபூர்ணமாஸேதி ।
அதோ வேதா³ந்தாநாம் மஹாதாத்பர்யம் பரப்³ரஹ்மண்யேவ இத்யுபஸம்ஹரதி -
தஸ்மாத்தத³ர்தோ²பஜீவித்வாதி³தி ।
முக்திப²லாந்யேவ இதி ।
பரம்பரயா ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வாவக³தி ஹேதுதயா முக்திப²லாந்யேவேத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வப³ந்த⁴நிவ்ருத்த்யோ: வேதா³ந்தம் ப்ரதி விஷயப்ரயோஜநத்வமஸ்து விசாரஶாஸ்த்ரஸ்ய விஷயாதி³ ந லப்⁴யத இத்யாஶங்க்ய தஸ்யாபி த ஏவ விஷயப்ரயோஜநே இதி மத்வா ஆஹ -
யதா² சாயமிதி ।
பா⁴ஷ்யஸ்ய தாத்பர்யமாஹ -
ப்ரதிஜ்ஞாதே(அ)ர்த² இதி ।
ப்ரத²மஸூத்ரேணார்தா²த் ஸூத்ரிதே ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வ இத்யர்த²: ।
உபத³ர்ஶயிதுமிதி ।
உபத³ர்ஶயிதும் ஸமர்த²ந்யாயோ க்³ரதி²த இதி த³ர்ஶயதீத்யர்த²: ।
க்ருதோ க்³ரந்த² இதி
வேதா³ந்தா உச்யந்தே ।
வேதா³ந்தாந்தம் ஶரீரகத்வே(அ)பி விசாரஶாஸ்த்ரஸ்ய கத²ம் ஶாரீரகத்வமிதி ததா³ஹ –
ததி³ஹேதி ।
ப்ரணீதாநாமிதி ।
ஸூத்ராணாமித்யர்த²: । விசாரகர்தவ்யதாமாத்ரம் ஸூத்ரார்த²: ।
தத்ர விஷயப்ரயோஜநயோரஸூத்ரிதயோ: வேதா³ந்ததத்³விசாரஸம்ப³ந்தி⁴தயா உபபாத³நமயுக்தமித்யாஶங்க்ய ஸூத்ரிதத்வம் த³ர்ஶயதி -
முமுக்ஷத்வே ஸத்யநந்தரமிதி ।
யத்ர ப்ரவ்ருத்திரிதி ।
யஸ்மிந் தா⁴த்வர்தே² ஹிதஸாத⁴நதா லிஙாதி³பதை³ருபதி³ஶ்யத இத்யர்த²: ।
யத்ர ப்ரவ்ருத்திரிதி ।
ப்ரவ்ருத்திவிஷயஹிதஸாத⁴நதோச்யதே ।
தஸ்யேதி ।
தா⁴த்வர்த²ஸ்யேத்யர்த²: । தத்ஸாத⁴நத்வம் காமிதஸாத⁴நத்வமித்யர்த²: ।
கத²ம் விஷயாதி³ஸூத்ரிதமிதி ததா³ஹ -
ததா² ஸதீதி ।
ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் விஷயோ நிர்தி³ஷ்ட இதி ஜ்ஞாயமாநம் ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞாநஹேதுஶாஸ்த்ரம் ப்ரதி விஷயத்வேந நிர்தி³ஷ்டமித்யர்த²: ।
வ்ருத்தம் ஸங்கீர்தயதி -
ததே³வமித்யாதி³நா ।
ப்ரதிஜ்ஞாதார்த²ஸித்³த⁴ய இதி ।
வேதா³ந்தாநாம் ப³ந்த⁴நிவ்ருத்தி: ப்³ரஹ்மாத்மைக்யம் ச விஷயப்ரயோஜந இதி ப்ரதிஜ்ஞாதார்த²ஸித்³த⁴ய இத்யர்த²: ।
வ்யாக்²யேயத்வமுபக்ஷிப்ய இதி ।
ஶாஸ்த்ரே ப்ரத³ர்ஶயிஷ்யாம இத்யுக்த்யா ஶாஸ்த்ரஸ்யாபி வேதா³ந்தவிஷயாதி³நா விஷயாதி³மத்வத்³யோதநேந விஷயாதி³மத்வாதே³வ வ்யாக்²யேயத்வமுபக்ஷிப்யேத்யர்த²: ।
வேதா³ந்தமீமாம்ஸேத்யாதி³பா⁴ஷ்யஸ்ய தாத்பர்யமாஹ -
ப்ரத²மம் தாவதி³தி ।
ப்ரத²மஸூத்ரேணோபபாத³ந இத்யர்த²: । மஹிமேதி மஹாதாத்பர்யமுச்யதே ।
தத்ராத்³யஶப்³த³இத்யாதி³பத³வ்யாக்²யாநபா⁴ஷ்யஸ்ய வ்ருத்தஸங்கீர்தநபூ்ர்வகம் தாத்பர்யமாஹ -
ஏவம் ஸூத்ரஸ்யேதி ।
தத்ஸாமர்த்²யாவக³தம் ஸூத்ரஸாமர்த்²யாவக³தமித்யர்த²: । || இதி ப்ரத²மவர்ணககாஶிகா ||
விசாரவிதே⁴: ப³ந்த⁴நிவ்ருத்திரூபப²லாநுப³ந்தோ⁴ ப்³ரஹ்மாத்மதாரூபவ்யவஹிதவிஷயாநுப³ந்த⁴ஶ்சோக்த: । இதா³நீம் விசாராக்²யாவ்யவஹிதவிஷயாநுப³ந்த⁴ம் அந்யத ஏவாப்ராப்தாநுஷ்டா²நம் த³ர்ஶயிதும் ப்ரத²மமாக்ஷிபதி -
ஸித்³தை⁴வ நநு ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ।
வேதா³ந்தாநாமர்த²நிர்ணயாபேக்ஷிதோ ந்யாயகலாபந்யாயகலா இதி அதா²தோ த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸேத்யாதி³ஸூத்ரேஸூத்ரைரிதி ஸூத்ரித இத்யர்த²: ।
விதி⁴வாக்யார்த²நிர்ணய: தத்ர ப்ரவ்ருத்த இத்யாஶங்க்ய வேத³ஸ்ய கார்யமாத்ரபரத்வமங்கீ³க்ருத்ய பரிஹரதி -
ஸகலவேதா³ர்தே²தி ।
அத்ர சோதி³தத்வாதி³திஸகலவேதா³ர்த²விசாரஸ்ய சோதி³தத்வாதி³தி வ்யாக்²யாநுஸாரீ பாட²: பத³ச்சே²த³: । விஹிதத்வாதி³த்யர்த²: । உதி³தத்வாதி³தி ச பத³ச்சே²த³: । உதி³தத்வாத் ப்ரதிஜ்ஞாதத்வாத் சகாராத்³விசாரிதத்வாச்சேத்யர்த²: ।
வேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மவிஷயத்வாத் ஸகலவேத³ஸ்ய ந கார்யார்த²த்வமித்யாஶங்க்ய தேஷாமபி ஜ்ஞாநாக்²யத⁴ர்மரூபகார்யார்த²த்வமேவேத்யாஹ -
ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்ய சேதி ।
யதா² ப்ரத்யத்⁴யாயமாஶங்காந்தரநிராகரணேந வித்⁴யம்ஶபே⁴தோ³ நிரூபித: ததா² ப்ரதிபத்தவ்யஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ப்ரத்யக்ஷாதி³பி⁴ரஸித்³த⁴த்வாத் தத்³விஶேஷப்ரதிபத்திவித்⁴யயோக³ஶங்காயாம் யூபாஹவநீயாதி³வத் ப்³ரஹ்மண: ஸித்³தே⁴ரஸித்³தௌ⁴ சாரோபிதரூபேணாபி உபாஸநாஸித்³தே⁴: வேதா³ந்தேஷு விதி⁴ரஸ்தீதி நிர்ணயாய இத³மாரப்⁴யத இதி தத்ராஹ -
அப்⁴யதி⁴காஶங்காபா⁴வாதி³தி ।
ஆஶங்காநிராகரணேந ஸித்³தா⁴ந்தைகதே³ஶிநாமாரம்ப⁴ப்ரகாரம் தூ³ஷயிதுமநாரம்ப⁴வாதீ³ தம் த³ர்ஶயதி -
அத்ர கேசிதி³தி ।
(அதீ⁴தவாக்யாத் அதீ⁴த)ப்ராமாண்யம் த³ர்ஶிதமிதி ।
விதி⁴ரஹிதவாக்யமப்ரமாணமித்யபி⁴ப்ராயேண விதே⁴: ப்ராமாண்யம் த³ர்ஶிதமித்யர்த²: ।
விதி⁴ரஹிதமபி வாக்யம் விதி⁴யுக்தவாக்யேந ஏகவாக்யத்வேந ஸம்ப³த்⁴யதே । அதோ ந ஸர்வத்ர விதி⁴ஶ்ரவணாபேக்ஷா இத்யாஶங்க்ய விதே⁴ரநுபபத்திரேவேத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
யத்ராபீதி ।
தத்ராபி விதே⁴ரநுபபத்திரிதி பா⁴வ: ।
க்ருத்யப்ரத்யயாநாம் க்ருத்யாஶ்சேதி விதௌ⁴ ஸ்மரணாத் தவ்யப்ரத்யயேந ஜ்ஞாந விதீ⁴யத இதி தத்ராஹ -
யத்³யபி க்ருத்யா இதி ।
ததா²பி இஹ து விதி⁴ர்ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।
அவிஶேஷேணேதி ।
பா⁴வகர்மணோ: ஸ்மரணவதி³தி பா⁴வ: ।
க³ந்தவ்யமிதி க³மநவிதா⁴நவத் । ஜ்ஞாநம் விதீ⁴யதாமித்யாஶங்க்ய தவ்யப்ரத்யயஸ்ய தா⁴த்வர்த²விஷயத்வே ஸதி தா⁴த்வர்த²ஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யேந ஸ்வதந்த்ரப²லாய விதா⁴நம் யுக்தம் ந த்வந்யத்ரேத்யாஹ -
யோ பா⁴வாபி⁴தா⁴யீதி ।
க்ரியாஸமவேதநியோகா³பி⁴தா⁴யித்வேந க்ரியாயாம் பர்யவஸாயீ ப்ரத்யய இத்யர்த²: ।
க்ரியாப்ரதிபத்தஸ்யேதிப்ரதா⁴நத்வாதி³தி ।
க்ரியாஸமவேதநியோகா³பி⁴தா⁴யித்வே ப்ரத்யயஸ்ய க்ரியாயாம் கர்மண்யதிஶயஹேதுத்வேந தம் ப்ரதி கு³ணபூ⁴தத்வாபா⁴வாதே³வ ஸ்வதந்த்ரப²லஸாத⁴நத்வேந ப்ரதா⁴நத்வம் ப⁴வதீத்யர்த²: ।
நியோக்தும் ஶக்நோதீதி ।
க்ரியாஸமவேதநியோக³ம் புருஷம் ப்ரதி போ³த⁴யிதும் ஶக்நோதீத்யர்த²: ।
ஸ்வாத்⁴யாயோ(அ)த்⁴யேதவ்ய இதிவத் கர்மாபி⁴தா⁴யிதவ்யப்ரத்யயாத³பி தா⁴த்வர்த²விதி⁴ரவக³ம்யதாமித்யாஶங்க்ய ததா²பி ஸ்வதந்த்ரப²லாய வா தா⁴த்வர்தோ² விதீ⁴யதாம் , கிம் வா கர்மகாரகக³தப²லாயேதி விகல்ப்ய ந தாவத் ஸ்வதந்த்ரப²லாயேத்யாஹ -
யத்ர புந: கர்ம ப்ராதா⁴ந்யேநோச்யத இதி ।
அத்ர கர்மேதி பத³ச்சே²த³: । க்ரியாவிஷயத்³ரவ்யமித்யர்த²: ।
ந கார்யாந்தரஸம்ப³ந்தி⁴த்வேநேதி ।
அதிஶயஹேதுத்வேந தம் ப்ரதி கு³ணபூ⁴த க்ரியா ஸ்வதந்த்ராத்³ருஷ்டம் ப்ரதி கு³ணபூ⁴தாம் கர்தும் ந க்ரியாப்ரதா⁴நத்வாதி³தி நாஸ்திஶக்நோதீத்யர்த²: ।
அத² கர்மகாரகஸமவாயிப²லாய விதி⁴ஸ்தத்ராஹ -
த்³ரவ்யபரத்வ இதி ।
அநாதி³த்வாத் அவிகாரித்வாத் நித்யப்ராப்தத்வாத் நிர்கு³ணத்வாதி³தி க்ரமேண அநுத்பாத்³யத்வாதீ³நாம் ஹேதுர்த்³ரஷ்டவ்ய: ।
ஆத்மநி கு³ணப்ரதா⁴நாக்²யஸம்ஸ்காரஸம்ப⁴வே விஹிதக்ரியாஸாமர்த்²யாத் அஜ்ஞாநாத⁴ர்மாதி³மலாபகர்ஷணஸம்ஸ்கார: ஸ்யாத் - நேத்யாஹ -
ஸம்ஸ்க்ருதஸ்ய சேதி ।
ஸம்ஸ்க்ருதவ்ரீஹ்யாதே³ர்யாக³ஜந்யாபூர்வோபயோக³வதா³த்மந: அபூர்வோபயோக³பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ஈப்ஸிததமத்வமிதி ।
க்ரியாஜந்யாதிஶயவிஶிஷ்டதயா கர்மத்வமித்யர்த²: ।
விபரீதோ கு³ணப்ரதா⁴நபா⁴வ இதி ।
ஆத்மநி க்ரியாஜந்யாதிஶயாஸம்ப⁴வாத் ஆத்மாநமிதி க்ரியாஜந்யாதிஶயவிஶிஷ்டதயா க்ரியாம் ப்ரதி ப்ராதா⁴ந்யம் ப்ரதீயமாநம் விஹாய ஆத்மநா உபாஸீதேதி க்ரியாம் ப்ரதி காரகத்வேந ஆத்மநோ கு³ணபா⁴வ: கல்ப்யதே । உபாஸநஸ்யாபி ஆத்மநி த்³ருஷ்டாத்³ருஷ்டாதிஶயஹேதுத்வேந தம் ப்ரதி கு³ணபா⁴வம் ப்ரதீயமாநம் விஹாய ஆத்மநா உபாஸீதேதி ஸ்வதந்த்ராத்³ருஷ்டஹேதுத்வாத் ப்ராதா⁴ந்யம் கல்ப்யத இத்யர்த²: ।
ஸக்துந்யாயேநேதி ।
ஸக்தூந் ஜுஹோதீதி க்ரதுப்ரகரணே ஶ்ரவணாத் । ஸக்துஹோமஸ்ய க்ரத்வங்க³த்வே வக்தவ்யே ஸக்துக³தாதிஶயஹேதுத்வேந ஸம்ஸ்காரகர்மத்வப்ரதீதே:, ப்ரயாஜாதி³வத் அங்க³த்வாயோகா³த் ஸக்தூநாம் அந்யத்ரோபயோகா³ஸம்ப⁴வாத் ஸம்ஸ்காரகர்மத்வஸ்யாப்யயோகா³த் வையர்த்²யயோகா³ச்ச ஸக்தூநிதி ப்ரதீயமாநம் ப்ராதா⁴ந்யம் விஹாய ஸக்துபி⁴ரிதி கு³ணபா⁴வமங்கீ³க்ருத்ய ஹோமஸ்யாபி ப்ரதீயமாநகு³ணபா⁴வம் விஹாய ஸ்வதந்த்ராத்³ருஷ்டஹேதுதயா ப்ராதா⁴ந்யமப்⁴யுபக³ம்ய ப்ரயாஜாதி³வத் அங்க³தா ஸக்துஹோமஸ்ய நிர்ணீதா, தத்³வதி³த்யர்த²: ।
தத்ர யதா²ஶப்³த³தோ ஹோமப்ராதா⁴ந்யே(அ)பி ஸகர்மகத்வாத்³தா⁴தோ: ஸக்தவ ஏவார்த²த: கர்மகாரகதயா ஸ்வீக்ரியந்தே । ஏவமவக³மஸ்யாபி ஸகர்மகத்வாதே³வார்த²த: கர்மாபா⁴வேந விதா⁴நமிதி பரிஹரதி -
தத்ராபி ந ஜ்ஞாயத இதி ।
ஶப்³த³த: ரணத்வே(அ)பி இதிகரணத்வே(அ)பி அர்த²த: கர்மதா ஆத்மந ஏவேத்யாஶங்கதே -
அத² ஜ்ஞாயத இதி ।
அர்த²த: கர்மத்வே ஸதி ஆத்மநி க்ரியாஜந்யாதிஶயோ வக்தவ்ய:, தத்ரோத்பாத்³யத்வவிகாவிகார்யத்வாஸம்ப⁴வாத்ர்யத்வயோரஸம்ப⁴வாத் ஆப்யத்வம் ஸம்ஸ்கார்யத்வம் வா க³தி: ஸ்யாத் । தத்ர தாவத³ர்த²த: (ஆத்மந: ? ) ப்ரதீதிதஶ்சாவாப்தி: அநாதி³ஸித்³தா⁴ஸம்ஸ்கார்யஸ்ய சோபயோகா³பா⁴வ உக்த: । அதோ நிஷ்கர்மகம் விஜ்ஞாநம் ந விதா⁴தும் ஶக்யத இத்யாஹ -
ஏவம் தர்ஹீதி ।
அவிவக்ஷிதார்தா² அப்ரமாணபூ⁴தா இத்யர்த²: ।
யத்ர புந: கர்மேத்யத்ர கர்மஸமவாய்யத்³ருஷ்டாபி⁴தா⁴நேந கர்மபர்யவஸிதப்ரத்யய: க்ரியாயாம் நியோக³ம் ந போ³த⁴யதீத்யுக்தம் பரிஹரதி -
கர்மாபி⁴தா⁴யிநோ(அ)பீதி ।
ஸம்ப்ரத்யயாதி³தி ।
ப்ரதீதேரித்யர்த²: । நியோக்த்ருத்வம் நியோக³போ³த⁴கத்வமித்யர்த²: ।
ப்ரயோஜநாபா⁴வாதி³தி ।
த்³ரவ்யபரத்வே ஆத்மநி க்ரியாஜந்யாதிஶயாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அவித்³யோச்சே²த³ரூபஸம்ஸ்காரஸ்யாந்யத்ர விநியோகோ³ நாஸ்தீத்யாஶங்க்ய ஸம்ஸாரஹேதூச்சே²த³ரூபஸம்ஸ்காரத்வாதே³வ புருஷார்த²த்வாத் நாந்யத்ர விநியோகா³பேக்ஷா இத்யாஹ -
அவித்³யா ச ஸம்ஸாரஹேதுபூ⁴தா இதி ।
ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணாபா⁴வாதே³வ தஸ்யாபா⁴வாத் ந தத்³விசாராய ஶாஸ்த்ரமாரப்³த⁴வ்யமிதி । த்³விதீயாரம்ப⁴வாதி³நோ வ்யாவர்த்யஶங்காமாஹ -
ப்³ரஹ்மணி ப்ரத்யயாந்தராணாமிதி ।
கார்யவிஷயதயா ஸுதராமிதி ।
ஆம்நாயஸ்ய கார்யநிஷ்ட²த்வாத் ப்³ரஹ்மநிஷ்ட²த்வே(அ)பி தஸ்மிந் யோக்³யப்ரமாணாந்தராஸம்ப⁴வாத் ஸ்பர்ஶகோ³சரசாக்ஷுஷசித்ரநிம்நோந்நதாதி³வத் ப்³ரஹ்மவஸ்த்வபா⁴வாத் ந தத்ர ப்ராமாண்யஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: । ஸங்கர்ஷபர்யந்த இதி கர்மகாண்ட³ம் தே³வதாகாண்ட³ம் ப்³ரஹ்மகாண்ட³மிதி காண்ட³த்ரயாத்மிகாயாம் மீமாம்ஸாயாம் ஸங்கர்ஷாக்²யதே³வதாகாண்டா³வஸாநே வேதா³ர்த²விசாரஸ்ய ஸமாப்தி: (ஸ்யாத்)ப்³ரஹ்மணோ அபா⁴வாதி³தி பு³த்³தி⁴: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
தந்நிராஸார்த²மிதி ।
வேதா³ந்தேஷு விதி⁴ரஸ்தி । ஸ ச விதி⁴: ஆத்மமாத்ரஜ்ஞாநஸ்ய நித்யப்ராப்தத்வே(அ)பி ஆத்மதயா ப்³ரஹ்மண: அவபோ³தே⁴ ஸம்ப⁴வதி । அதோ விதௌ⁴ மஹாதாத்பர்யே(அ)பி வித்⁴யாகாங்க்ஷிதப்³ரஹ்மண்யபி அவாந்தரதாத்பர்யமஸ்தி । அதோ ப்³ரஹ்மண: ஸத்³பா⁴வாத் தத்ப்ரதிபத்திவித்⁴யோஶ்ச ஸம்ப⁴வாத் விதி⁴ஶேஷப்³ரஹ்மவிசாராய புந: ப்ரதிஜ்ஞாதமித்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மணோ நாஸ்தித்வமாஶங்க்ய ஸமாதா⁴நம் க்ரியதே சேத் ஸித்³தா⁴ந்தாத் கோ விஶேஷ இதி தத்ராஹ -
இஹாபீதி ।
த்³விதீயாரம்ப⁴வாதி³மதே(அ)பீத்யர்த²: ।
ஆத்மஜ்ஞாநவிதா⁴நேஷ்விதி ।
ஆத்மப்ரதிபாத³கவேதா³ந்தவாக்யேஷ்வித்யர்த²: ।
ஸமாமிதி ।
கர்மபா⁴கே³ந ஸமாமித்யர்த²: ।
நித்யப்ராப்தமஹமித்யாத்மமாத்ரஜ்ஞாநம் ந விதே⁴யமிதி । ஸத்யம் । ந தஸ்ய விதி⁴ரித்யாஹ -
தத்வாவபோ³த⁴ஶ்சேதி ।
அதி⁴காரநியோக³விஷயதயேதி ।
‘தரதி ஶோகமாத்மவித்சா²0 7 - 1 - 3’ ‘ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதிமு0 3 - 2 - 9’ இத்யாதி³வாக்யேஷு ஜ்ஞாநஸ்ய ப²லஸம்ப³ந்தோ⁴ க³ம்யதே । தத்ப²லகாமிநா ஜ்ஞாநமநுஷ்டே²யம் நியோகா³ச்சாநுஷ்டா²நமிதி இஷ்டப²லகாமிநியோக³விஷயதயா அவக³மாதி³தி பா⁴வ: । தத்³விசாரார்த²ம் ; விதி⁴ஶேஷப்³ரஹ்மவிசாரார்த²மித்யர்த²: ।
ஸித்³தா⁴ந்தைகதே³ஶிநாமாரம்ப⁴ப்ரகாரம் பூர்வவாதீ³ நிராசஷ்டே -
அத்ரோச்யத இத்யாதி³நா ।
வேதா³ந்தேஷு விதி⁴ர்நாஸ்தீத்யுக்தாமப்⁴யதி⁴காஶங்காம் ப்ரத²மம் தூ³ஷயதி -
யஸ்தாவதி³தி ।
ஸம்ப்ரத்யய இதி ।
ப்ரதீதிரித்யர்த²: ।
லோகே க்ருத்யப்ரத்யயோ ந நியோக³ம் க³மயதீதி உச்யதே, கிம் வா வேத³ இதி விகல்ப்ய ப்ரத²மம் தூ³ஷயதி -
தத் ஸ்வயமேவேதி ।
ப்ரத²மாரம்ப⁴வாதி³நைவ கடஸ்த்வயா கர்தவ்ய இத்யாதி³ஷு ப்ரத³ர்ஶிதமித்யர்த²: ।
வேதே³ க்ருத்யப்ரத்யயஸ்ய நியோக³போ³த⁴கத்வாபா⁴வம் தூ³ஷயதி -
ப்ரஸித்³த⁴ம் சைததி³தி ।
ஆஶங்காகாரணமிதி ।
வேதா³ந்தேஷு விதி⁴ர்நாஸ்தீத்யாஶங்காகாரணம் நாஸ்தீத்யர்த²: ।
அஸம்ப⁴வ உக்த இதி ।
அதோ நிஷ்கர்மகஜ்ஞாநே வித்⁴யஸம்ப⁴வ உக்த இதி பா⁴வ: ।
ஸக்துந்யாயோ ப⁴விஷ்யதீதி ।
கர்த்ருஸமவாயிமோக்ஷப²லாய ஆத்மநா ஜ்ஞாநம் கர்தவ்யமிதி விதி⁴: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ஸக்துந்யாயேந ஜ்ஞாநவித்⁴யப்⁴யுபக³மே(அ)பி ஸ்வரூபவிதி⁴ரிதிஅபூர்வவிதி⁴: கிம் வா நியமவிதி⁴: கிம் வா பரிஸங்க்²யா விதி⁴ரிதி விகல்ப்யாவிகல்ப்ய விதி⁴ரிதிபூர்வவிதி⁴ர்ந ஸம்ப⁴வதி, அத்யந்தமப்ராப்தத்வாபா⁴வாதி³த்யாஹ -
தத³பி நேதி ।
கதா³சித³நுஷ்டா²நநிவ்ருத்தயே ஸித்³த⁴ஸ்யைவ ஜ்ஞாநஸ்யாப்⁴யாஸே நியமவிதி⁴: ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
ஸித்³த⁴ஸ்யைவேதி ।
அப்⁴யுத³யப²ல இதி ।
கர்த்ருஸமவாயிநி அந்யப²ல இத்யர்த²: ।
ஹிரண்யதா⁴ரணவதி³தி ।
ஹிரண்யம் பி³ப்⁴ருயாதி³த்யத்ர ப⁴ரணேந ஸம்ஸ்க்ருதஹிரண்யஸ்யாந்யத்ர விநியோகா³பா⁴வாத் । விநியோகா³பா⁴வே(அ)பி ஸம்ஸ்காராஶ்ரயஹிரண்யஸ்ய க்ரதாவேவாநுப்ரவேஶாத் தத்³வாரேண க்ரத்வநுப்ரவேஶநியம இதி ச ந ஸம்ப⁴வதி । ஆஶ்ரயஹிரண்யஸ்யஆஶ்ரயஹிரண்யக்ரதவேவேதி க்ரதாவேவஅநுப்ரவேஶ நியமாபா⁴வேந நியதத்³வாரத்வாபா⁴வாத் , அத: ஸக்துந்யாயேந ஸ்வதந்த்ரவிதி⁴விதி⁴ரிதித்வமிதித்வமப்⁴யுபக³ம்ய ராக³த: பக்ஷே ப்ராப்தப⁴ரணஸ்ய நியமவிதி⁴த்வமப்⁴யுபக³ம்யதே, தத்³வத³த்ராபீத்யர்த²: ।
ஆத்மவிஷயஜ்ஞாநஸந்தாநஸ்ய ஸர்வதா³ அநுவ்ருத்தே: பக்ஷே ப்ராப்த்யபா⁴வாந்ந நியமவிதி⁴ரிதி சோத³யதி -
நநு விதா⁴நதோ(அ)பீதி ।
தர்ஹி அநாத்மப்ரதிபா⁴ஸநிவ்ருத்தயே பரிஸங்க்²யாவிதி⁴: அத்³ருஷ்டார்த²: ஸ்யாதி³த்யாஹ -
ஏவம் தர்ஹீதி ।
அர்தா²விருத்³தே⁴ஷ்விதி ।
தே³ஹயாத்ராநிர்வாஹகாலவ்யதிரிக்தகாலேஷ்வித்யர்த²: । அதோ வேதா³ந்தேஷு விதி⁴ர்நாஸ்தீத்யப்⁴யதி⁴காஶங்காநவகாஶ இதி பா⁴வ: ।
ஸித்³தா⁴ந்த்யேகதே³ஶிநா விதி⁴ரஸ்தீத்யுக்தம் யத் ஸமாதா⁴நம் தத³ப்யயுக்தம் , கர்மஸ்த²ப்ரயோஜநாஸம்ப⁴வாதே³வ ஜ்ஞாநவித்⁴யயோகா³தி³த்யாஹ -
யத்புநராத்மஜ்ஞாநாதி³த்யாதி³நா ।
அவிஹித ஜ்ஞாநஸந்தாநஸ்யாநிவர்தகத்வே ஸதி தஸ்ய விதா⁴நே(அ)ப்யநிவர்தகத்வமேவேதி பா⁴வ: ।
தர்ஹி அலௌகிகாத்மதத்வஜ்ஞாநம் அவித்³யாதி³தோ³ஷநிவ்ருத்திப²லம் விதீ⁴யதாமித்யாஶங்கதே -
அத² புநரிதி ।
ஜ்ஞேயத்வேநேதி ।
விதே⁴யஜ்ஞாநவிஷயத்வேநேத்யர்த²: ।
யதா² ஸாமாந்யப்ரஸித்³த⁴யாக³முத்³தி³ஶ்யாநுபூ⁴தயாக³வ்யக்திஸத்³ருஶம் யாக³வ்யக்த்யந்தரம் பு³த்³தி⁴ஸ்த²மேவ விதீ⁴யதே, ஏவமலௌகிகாத்மஜ்ஞாநம் ஸாமாந்யத: ப்ரஸித்³த⁴முத்³தி³ஶ்ய பூர்வாநுபூ⁴தஜ்ஞாநவ்யக்திஸத்³ருஶம் ஜ்ஞாநவ்யக்த்யந்தரம் பு³த்³தா⁴வாகலய்யத்தத்கர்தவ்யம் தயேதிகர்தவ்யதயா விதே⁴யமிதி வக்தவ்யம் । தஸ்ய து ஜ்ஞாநஸ்யாத்யந்தாப்ரஸித்³த⁴த்வாத் ந விதா⁴நஸம்ப⁴வ இத்யாஹ -
தத³ஸத் ; விதி⁴ர்ஹீதி ।
ஜ்ஞாநஸாமாந்யஸ்ய லோகே ஸித்³த⁴த்வாத் தது³த்³தே³ஶேந விதா⁴நே தத்³வ்யக்தித்வேந அலௌகிகாத்மஜ்ஞாநம் கர்தவ்யதயா ப்ரமீயதாமித்யாஶங்க்ய தாத்³ருகா³த்மஜ்ஞாநஸாமாந்யவ்யக்தித்வேநாப்ரஸித்³த⁴த்வாத் தாத்³ருஶஜ்ஞாநவ்யக்த்யந்தரஸ்ய பு³த்³தா⁴வாரோபயிதுமஶக்யத்வாத் ந விதா⁴நஸம்ப⁴வ இத்யாஹ -
தத்³யதி³ நாமேதி ।
தாத்³ருகா³த்மஜ்ஞாநஸ்ய தாத்³ருகா³த்மநி ஜ்ஞாநஸ்யேதிஸித்³த⁴த்வே(அ)பி புருஷாந்தரே ஸித்³த⁴த்வே அந்யாதி⁴காரிண: தத³ப்ரதிபத்தே: ந தாத்³ருஶம் வ்யக்த்யந்தரம் கர்தவ்யதயா பு³த்³தௌ⁴ ரூபயிதும் ஶக்யமிதி ப³ஹிரேவ தூ³ஷணமபி⁴ப்ரேத்ய ஸ்வாத்மநி ஸித்³த⁴த்வே தூ³ஷணமாஹ -
கிம் விதி⁴நேதி ।
விசார இதி ।
விசாரே க்ருதே இத்யர்த²: । தத்³விசாராய விதி⁴ஶேஷப்³ரஹ்மவிசாராய ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ இத்யர்த²: ।
அபரம் மதமிதி ।
பூர்வோக்தாரம்ப⁴ப்ரகாரயோ: பாஶ்சாத்யம் மதம் ஸ ஏவ ப்ரதிபத்திவிதி⁴வாதீ³ உபபாத³யதீத்யர்த²: ।
மஹாதாத்பர்யேண கார்யபராத³பி வேதா³த³வாந்தரதாத்பர்யேண ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ப்ரதிபத்தேர்யுக்த: ப்ரதிபத்திவிதி⁴ரித்யாஹ -
ஸத்யம் , கார்யவிஷய இதி ।
அர்தா²ந்தரபராத் ஶப்³தா³த் அர்தா²ந்தரப்ரதிபத்தி: அயுக்தேதி தத்ராஹ -
தஸ்மிந் ஸதீதி ।
ரூபஸ்ய சாக்ஷுஷத்வேந ரூபிபே⁴தா³ (ஆத்மாதீ³ ? ) நாம் சாக்ஷுஷத்வம், ந து ஸ்வப்ரதா⁴நதயேதி பா⁴வ: ।
ப்³ரஹ்மணோ வேத³விஷயத்வே வேத³ஜந்யதத்³விஷயஜ்ஞாநஶ்ருதவிதி⁴: கத²ம் ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
அஸ்தி ஶப்³த³ஜ்ஞாநே(அ)பி விதா⁴நமிதி ஸமர்த²யிதுமாஹ -
தது³ச்யத இதி ।
இத³ம் வாக்யமாத்மநோ(அ)நாத்மரூபதாப்ரதிபாத³கமதோ(அ)புருஷார்த²விஷயத்வேநாப்ரமாணத்வாத் தஸ்ய விதி⁴நிஷ்ட²த்வம் தூ³ரநிரஸ்தமிதி நேத்யாஹ -
ந தாவத் ந தாவத் ஸர்வரூபதேதிஸர்வாத்மரூபதேதி ।
ப்ரதிபந்நப்ரபஞ்சமுத்³தி³ஶ்ய அப்ரதிபந்நாத்மரூபஸ்யைவ விதா⁴நஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: ।
தூ³ஷணாந்தரமாஹ -
யதி³ ஸர்வரூபதேதி ।
கிம் தர்ஹி ப்ரதிபாத்³யத இத்யத ஆஹ -
அத: ஸர்வஸ்யேதி ।
அநாத்மஸ்வபா⁴வவிலயநேநேதிஅநாத்மஸ்வரூபவிஷயேநேதி ।
நேதி நேதீத்யாதி³வாக்யே(அ)பி அநாத்மோபமர்தே³நாத்மநோ விதே⁴யதயா அவக³திர்த்³ருஷ்டா இத்யர்த²: ।
அநாத்மவிலயநேந ஆத்மநோ(அ)த்³விதீயத்வப்ரதிபாத³நாத் ப்ரமாணத்வே(அ)பி அத்ர ஜ்ஞாநே வஸ்துநி வா விதி⁴ர்நாவக³ம்யத இத்யாஹ -
நந்வத்ரேதி ।
கல்ப்யதாம் விதி⁴ரிதி ।
பூஷா ப்ரபிஷ்டபா⁴க³ இத்யாதா³விவேதி பா⁴வ: ।
ப்ரதீதே வித்⁴யர்த² இதி ।
காலத்ரயாஸ்ப்ருஷ்டதயா அநுஷ்டா²நயோக்³யே கர்மணி காலத்ரயாஸ்ப்ருஷ்டதயா ஶப்³தா³வக³தத்³ரவ்யதே³வதாஸம்ப³ந்த⁴ஸாமர்த்²யாத்ஸாமர்த்²யாப்ரதிபந்ந இதி ப்ரதிபந்நே தத³ந்யதா²நுபபத்த்யா ச விதா⁴யகபதா³ர்தே² நியோகே³ ப்ரதிபந்நே பஶ்சாத்³விதி⁴: விதா⁴யகபத³ம் கல்ப்யத இத்யர்த²: ।
விதி⁴ம் கல்பயித்வேதி ।
விதா⁴யகபத³ம் கல்பயித்வேத்யர்த²: ।
அபூர்வம் ப்ரமாணகௌஶலமிதி ।
அர்த²வாத³ஸம்ஸர்கே³ஷ்வபி விதி⁴பத³கல்பநாப்ரஸங்கா³தி³தி பா⁴வ: । கிம் ப்ரதீதஇத்யாதி³க³தப்ரதீதிஶப்³த³: ப்ரமிதிவாசீதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ப்ரதீதே அப்ரதீதே வேதி விகல்பஸ்ய ஸர்வத்ர ஸம்ப⁴வாத் க்வாபி விதி⁴கல்பநம் ந ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
நநு நநு ஶ்ரூயமாணம்அஶ்ரூயமாண இதி ।
தத்ர ஶப்³தா³வக³தத்³ரவ்யதே³வதாஸம்ப³ந்தா⁴த் காலத்ரயாஸ்ப்ருஷ்டாத் வித்⁴யர்தா²வித்⁴யர்த² விநாபூ⁴தேதிவிநாபூ⁴தக்ரியா க³ம்யதே । தயா ச நியோகோ³ க³ம்யத இதி ஶ்ருதஸாமர்த்²யாத் ப்ரதிபந்நே வித்⁴யர்தே² வ்யவஹாரார்த²ம் பூஷ்ண: பிஷ்டத்³ரவ்யத்யாக³: கர்தவ்ய இதி விதி⁴பதோ³பஸம்ஹாரோ யுக்த:, இஹ து ஶ்ருதஸாமர்த்²யாத் வித்⁴யர்த²ப்ரதீத்யபா⁴வாத் , ஶப்³தே³நைவ விதி⁴ப்ரமிதிமங்கீ³குர்வதா விதி⁴கல்பநா ந ஶக்யா இத்யாஹ -
ஸத்யம் யுக்தம் தத்ரேதி ।
ஸமாஸாபி⁴ஹித: ப்ரபிஷ்டோ பா⁴கோ³ யஸ்யேதி ப³ஹுவ்ரீஹிஸமாஸாபி⁴ஹித: ।
ப்ரமாணாபா⁴வாதி³தி ।
அபூ⁴தி³த்யாதி³வாசகஶப்³தா³பா⁴வாதி³த்யர்த²: । அந்யவிதி⁴ஶேஷத்வேந தத் ஸ்தாவகதயா ஸாலம்ப³நத்வம் கத²ஞ்சிதா³லம்ப³நத்வமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
கார்யபரதா கல்ப்யதேகார்யதா கல்ப்யத இதி இதி ।
கர்தவ்யதா கல்ப்யதே । க்ரியாம் பரிகல்ப்ய க்ரியாவச்சி²ந்நவிதி⁴: கல்ப்யத இத்யர்த²: ।
ஸ சேதி ।
ஆத்மபதே³ந ஶ்ருத ஆத்மேத்யர்த²: ।
புருஷவிஶேஷமநாஶ்ரித்யேதி ।
நியோக³ப்ரதிபத்தாரம் புருஷவிஶேஷமித்யர்த²: ।
விஶ்வஜிதா³தி³ஷ்விதி ।
விஶ்வஜிதா யஜதேதி வாக்யாத் ப்ரதீயமாநநியோக³ஸ்ய ஸ்வர்க³ம் ப²லம் கல்பயித்வா தத்காமோ(அ)தி⁴காரித்வேந கல்ப்யத இத்யர்த²: ।
ஸர்வஸ்யாத்மஸ்வபா⁴வதாஸ்வபா⁴வநாக்²யேதிக்²யஸம்ஸர்கோ³(அ)பி விதி⁴ஸம்ஸ்ருஷ்ட:ஸம்ஸ்ருஷ்டவத்³ கிம் இதி வைதி³கஸம்ஸர்க³த்வாத் வாயுர்வை க்ஷேபிஷ்டே²த்யாதி³ஸம்ஸர்க³வதி³த்யபி⁴ப்ராயேணாஹ -
அதா²பீதி ।
தா⁴துநா விநேதி ।
தா⁴த்வர்தே²ந விநேத்யர்த²: । நியோக³ஸ்ய பூ⁴தஸம்ஸர்க³விஷயத்வாயோகா³தி³தி பா⁴வ: ।
தா⁴துநைவதா⁴துக³வேதி ஸஹேதி ।
நியோக³விஷயதா⁴த்வர்த²ஸ்யாபி வைதி³கஸம்ஸர்கே³ணாவிநாபா⁴வாதி³தி பா⁴வ: ।
கோ(அ)ஸௌ தா⁴துரிதி ।
ஸர்வதா⁴த்வர்த²கல்பநே(அ)பி தோ³ஷோ(அ)ஸ்தீதி பா⁴வ: ।
யாக³: கர்தவ்ய:, தா³நம் கர்தவ்யம் , ஹோம: கர்தவ்ய: இதி ஸர்வதா⁴த்வர்தா²ந்வயிந: க்ருதிதா⁴த்வர்த²ஸ்யாதிலங்க⁴நே காரணாபா⁴வாத் ப்ரத²மம் க்ருதிதா⁴துமபஸ்தா²பயதி ।
யதி³ தாவத்கர்தவ்யமிதி ।
ப்ரபஞ்சவிலயநேநைவ ஆத்மத³ர்ஶநம் வக்தவ்யம் । தத்ர வாஸ்தவப்ரபஞ்சஸ்ய ஆத்மவிதா⁴நே(அ)பி அநாத்மஸ்வபா⁴வநிவ்ருத்தி: ந யுஜ்யத இத்யாஹ -
தத்ராநாத்மஸ்வபா⁴வதேதி ।
கர்தவ்யமித்யுக்தே கிம் கேந கத²மித்யாகாங்க்ஷா ப⁴வதி । தத்ர கத²மிதீதிகர்தவ்யதாகாங்க்ஷாநிவ்ருத்தயே ஸாபி ந நிர்தி³ஷ்டேத்யாஹ -
இதி கர்தவ்யதா சேதி ।
யமாத³யஸ்து இதிஶமாத³யஸ்து ஜ்ஞாநே இதிகர்தவ்யம் ந ப்ரபஞ்சவிலயே இதிகர்தவ்யமிதி பா⁴வ: ।
ப்ரபஞ்சஸ்ய ஸத்யத்வமங்கீ³க்ருத்ய தூ³ஷயதி -
ஏவமபீதி ।
உப⁴யதா⁴த்வர்த²விதௌ⁴ தூ³ஷணாந்தரமாஹ -
அஶக்யார்தோ²பதே³ஶஶ்சேதி ।
ந ஹி வஸ்த்விதி ।
அவஸ்துத்வே தத்³விலயநேந வஸ்த்வந்தராத்மநா ஜ்ஞாதும் ஶக்யதே । வஸ்துத்வே வஸ்த்வந்தராத்மநா உபாஸிதும் ஶக்யதே, நந்விதிந து ஜ்ஞாதும் ஶக்யதே, வஸ்துநோ லயாஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ஸத்யபக்ஷே அநாத்மஸ்வபா⁴வாநிவ்ருத்த்யாஶக்யாநிவ்ருத்த்யாஶங்கேதிர்தோ²பதே³ஶதோ³ஷோ வேதே³ । தத்³தோ³ஷபரிஹாராய அநாத்மநோ(அ)ஸத்யத்வமங்கீ³க்ருத்ய தத்ப்ரவிலயநேந ஸர்வமாத்மேதி ப்ரமாணஜ்ஞாநம் விதி⁴வதி³திவிதி⁴பத³வ்யதிரிக்தபத³ஸமுதா³யாத்மகவாக்யப்ராப்தமநூத்³ய தஸ்மிந் விதி⁴மாத்ரமத்⁴யாஹ்ரியத இத்யாஹ -
ஏவம் தர்ஹி ஜ்ஞாதவ்ய இதி ।
தா⁴த்வர்தோ²(அ)நுவாத³ இதிதா⁴த்வர்தோ²நுவாத³: அநூத்³யமாந இத்யர்த²: ।
விதா⁴நமநர்த²கமிதி ।
விதி⁴நிமித்தப்ரவ்ருத்திமநபேக்ஷ்ய அபி⁴தா⁴நாக்²யவிதி⁴பத³ரஹிதவாக்யேந ப்³ரஹ்மஸம்வேத³நம் நிஷ்பந்நம் சேத் விதா⁴நமநர்த²கமித்யர்த²: ।
அத்⁴யயநமாத்ராத் நிஷ்பந்நஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய அவிதி⁴தோ ஜந்யத்வாத் ந புருஷார்தா²ய ப⁴வதீதி புநர்ஜ்ஞாநாந்தரம் தாத்³ருஶம் விதீ⁴யதே புருஷார்த²பர்யந்தத்வாயேத்யாஹ -
புந: கர்தவ்யதயேதி ।
ப்ரத²மம் சேத³புருஷார்த²:, விதி⁴ஸ்பர்ஶாத்³வா கத²ம் தாத்³ருஶம் த்³விதீயம் புமர்தா²ய ப⁴வேதி³த்யத ஆஹ -
யதா² மந்த்ரேஷ்விதி ।
ப்ரயோக³வசநஸ்தத்ர விதா⁴யக இதி ।
மந்த்ரஜந்யத்³விதீயப்ரத்யயஸ்யாநுஷ்டா²பக: ப்ரயோக³வசநாக்²யோ விதி⁴ரஸ்தி । ந ததா² ஆத்மநி த்³விதீயஜ்ஞாநஸ்யாநுஷ்டா²பகோ(அ)ஸ்தீத்யர்த²: ।
ஆத்மந்யபி த்³விதீயஜ்ஞாநஸ்யாநுஷ்டா²பக: ப்ரயோக³வசந: ஸம்பாத்³யத இத்யாஹ பூர்வவாதீ³ -
இஹாபீதி ।
அதி⁴காரிணா ஸாங்க³ம் கர்ம அநுஷ்டா²பயந் விதி⁴: ப்ரயோக³வசந இத்யுச்யதே ।
அந்யத: ஸித்³த⁴த்வாதி³தி ।
ப்³ராஹ்மணவாக்யே ப்ரமிதத்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரத்யயபரத்வமிதி ।
த்³ரவ்யாதி³ப்ரகாஶநேந அபூர்வோபகாரிப்ரத்யயமாத்ரே மந்த்ராணாம் தாத்பர்யம் நார்த²ததா²த்வ இத்யர்த²: ।
ஸ்வார்த²விதி⁴பராணாமிதி ।
ப்ரயோஜநவத³ஜ்ஞாதார்தா²வக³மபர்யவஸிதாநாமித்யர்த²:ப்ரயோஜநவத் அஜ்ஞாநஸ்யார்தே²தி நிமித்தத்வத் பர்யவஸிதாமித்யர்த²: இதி ।
ப்ரத்யயபரத்வம் விருத்⁴யத இதி ।
விதி⁴விஷயப்ரத்யயஜநகத்வேந விதி⁴ம் ப்ரதி ஶேஷத்வம் விருத்⁴யத இத்யர்த²: ।
விதே⁴யப்ரத்யயஸமர்பணேந விதி⁴ப்ரமிதிஹேதுத்வமஜ்ஞாதார்த²ப்ரமிதிஹேதுத்வம் சோப⁴யம் நேயம்சோப⁴யநீய இதி இத்யாஹ -
அந்யார்த²மபி ப்ரக்ருதமிதிக்ருதமிதி ।
ஶப்³தா³திரிக்தஸ்யோப⁴யார்த²த்வே(அ)பி ஶப்³த³ஸ்ய தாத்பர்யாத் ஸக்ருத்கார்யஹேதோர்நோப⁴யார்த²த்வமிதி தத்ராஹ -
யதா² ச பதா³ர்தா²நாமிதி ।
பஞ்சப்ரயாஜபதா³ர்தா²நாமித்யர்த²: ।
ப்ரத்யயஸ்யாபீதி ।
விதி⁴விஷயப்ரத்யயஜநநேந விதி⁴ப்ரமிதயே ச ப⁴விஷ்யதீத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மண்யாபி⁴தா⁴நிகப்ரத²மப்ரத்யயேந புருஷார்த²ஸித்³தே⁴: ந விதி⁴விஷயத்³விதீயப்ரத்யயஸமர்பகத்வம் வேதா³ந்தாநாமிதி த³ர்ஶயிதும் மந்த்ரேப்⁴யோ வைலக்ஷண்யமாஹ -
ததே³தத³நிரூபிதமிவேதி ।
மந்த்ரா: ஸ்வாத்⁴யாயேதி ।
ஸப்ரயோஜநத்வே ஹேதுமாஹஅத்ர ப்ரதீகோத்³த⁴ரணம் ந த்³ருஶ்யதே,
ப்ரமிதிப்ரயோஜநேந ஸப்ரயோஜநத்வாபா⁴வமாஹ -
ஸ்வார்த²ஸ்யேதி ।
ப்³ராஹ்மணவாக்யேந ப்ரமிதத்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரமாணத்வே ஶ்ருத்யாதி³ப்ரமாணாந்தரேண விநியோஜ்யத்வாஸம்ப⁴வாத் விநியோஜ்யத்வே ஹேதுமாஹ -
ப்ரமேயதாமாபந்நா இதி ।
ஸ்மாரகதயா ப்ரயோக³வசநேந க்³ருஹ்யேரந்நித்யர்த²: ।
ந ப்ரமேயமவக³மயிதும் க்ஷம இதி ।
விதி⁴விஷயயோஷித³க்³ந்யாதி³ஜ்ஞாநஸ்ய தத்³தே⁴துவாக்யஸ்ய ச ப்ரமேயபரத்வாத³ர்ஶநாதி³தி பா⁴வ: ।
ஏகதாத்பர்யவிஶிஷ்டதயா ஸர்வபதா³நாமேககார்யகரத்வமிதி வக்தவ்யம் பதை³கவாக்யவாக்யவாதி³நேதி ந த்³ருஶ்யதேதாவாதி³நா இத்யங்கீ³க்ருத்ய விதி⁴ப்³ரஹ்மணோ: அலௌகிகத்வாத் விதி⁴ப்ரமிதிம் தத³பேக்ஷிதப்³ரஹ்மப்ரமிதிம் ச கரோதி சேத் வாக்யமேகதாத்பர்யஸ்ய காலாந்தரவ்யாபாராந்தராஸம்ப⁴வாத் ஏகவ்யாபாரேணோப⁴யப்ரமிதிம் யுக³பதே³வ குர்யாத் தச்சாயுக்தமித்யாஹ -
ந யுக³பது³ப⁴யமிதி ।
ஏகஸ்ய ஶப்³த³ஜந்யஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரமாணத்வாத் தத்³விஷயப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாநாத் ப்ராக் யோக்³யத்வாக்²யாஜ்ஞாதஜ்ஞாநேந ஜ்ஞாயமாநப்ரமிதிவிஶிஷ்டதயா ஸாத்⁴யத்வம் ஜ்ஞாதப்ரமிதிரூபப²லவிஶிஷ்டதயா ப்ராதா⁴ந்யம் சேதி த்ரிதயம் ஸம்பா⁴வ்யதே । தஸ்யைவ ஜ்ஞாநஸ்ய விதே⁴யதயா க்ரியாத்வாத் விஷயேண ஸஹ யத் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமித்யநூத்³ய அநூத்³யத³த்³தே³ஶேநேதிதது³த்³தே³ஶேந விதே⁴யத்வம் வக்தவ்யம் , ததா² ஸதி அநூத்³யமாநக்ரியாவிஶேஷணதயா ப்³ரஹ்மணோ(அ)நுவாத்³யத்வாயாஜ்ஞாதத்வவிருத்³த⁴ஜ்ஞாதத்வம் வக்தவ்யம் । உத்³தே³ஶ்யக்ரியாவிஶேஷணப்³ரஹ்மண உத்³தே³ஶ்யத்வாய ஸாத்⁴யத்வவிபரீதஸித்³த⁴த்வம் வக்தவ்யம் । விதே⁴யக்ரியாம் ப்ரதி ப்³ரஹ்மண: கர்மகாரகதயா ஆஶ்ரயதயா ப்ராதா⁴ந்யவிபரீதகு³ணத்வம் வக்தவ்யமித்யேவம் , ப்³ரஹ்மணி விருத்³த⁴ரூபாபத்தி: ஸ்யாதி³த்யாஹ -
வைரூப்யப்ரஸங்கா³தி³தி ।
ப்ரத²மஜ்ஞாநமர்த²பரம் , த்³விதீயஜ்ஞாநம் விதி⁴விஷயதயா தத்பரமித்யவிரோதோ⁴(அ)பி ந ஸம்ப⁴வதி, ஶப்³த³ஸ்யோப⁴யபரத்வாபா⁴வே தஜ்ஜந்யஜ்ஞாநஸ்ய அஸக்ருஜ்ஜாதஸ்யேதிஸக்ருஜ்ஜாதஸ்யாபி உப⁴யபரத்வாநுபபத்தேரிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
வ்ரீஹிணாம் தாவத் ப்ரமாணாந்தரஸித்³த⁴த்வாத் அநுவாத்³யத்வம் ஸித்³த⁴மிதி விஶிஷ்டரூபேண ஸித்³த⁴தயா உத்³தே³ஶ்யத்வம் ச ப⁴வதி । ப்ரோக்ஷணக்ரியாம் ப்ரதி காரகத்வாத் கு³ணத்வம் ச ஸ்யாதி³தி த்ரிதயம் வித்³யதே ப்ரோக்ஷணஜந்யாதிஶயவிஶிஷ்டதயா ஸாத்⁴யத்வம் ப்ராக்³யாந்யமிதிப்ராதா⁴ந்யமதிஶயஅதிஶயதேதிஜநநயோக்³யத்வரூபவிதே⁴யத்வாக்²யப்ரமேயத்வம் சேதி த்ரிதயம் வித்³யத இத்யேவம் விருத்³த⁴த்ரிகத்³வயப்ரதீதி: ஏகஸ்மிந் ஶப்³த³ஜந்யஜ்ஞாநே ப்ரஸஜ்யதே । ததா²பி ப்ரோக்ஷணாதி³ஸம்ஸ்காரகர்மாணி விதீ⁴யந்தே தத்³வத் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே(அ)பி விதி⁴: ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
நந்வேவம் ஸதீதி ।
கு³ணகர்மவிதி⁴வாக்யஜந்யஜ்ஞாநே அநுவாத்³யத்வமுத்³தே³ஶ்யத்வம் கு³ணத்வம் சேதி த்ரிதயம் ப்ரதீயதே । க்ரியாஜந்யாதிஶயஸ்யாவைப⁴க்திகத்வாத் ஸாத்⁴யத்வாதி³த்ரிதயம் ந வாக்யஜந்யஜ்ஞாநே ப்ரதீயதே, கிந்து கர்மஸ்தா²திஶயாய க்ரியாவிதா⁴நாந்யதா²நுபபத்திரூபார்தா²பத்த்யா ப்ரமீயதே இதிப்ரதீயதே । அதோ ந வைரூப்யம் கு³ணகர்மஸு । ப்³ரஹ்மணி து வைரூப்யப்ரதீதாவபி தத்ர ஜ்ஞாநே விதி⁴: ஸ்யாத் , ந சேத் கு³ணகர்மணாமபி விதி⁴ர்நஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
நந்வேவம் ஸதீதி ।
ப்ரமாணாந்தரேண ஜாதப்ரமிதிவிஶிஷ்டதயா ஸித்³த⁴ரூபவ்ரீஹ்யாதீ³நுத்³தி³ஶ்ய தத்ராதிஶயாய கு³ணகர்மவிதா⁴நாத் விதே⁴யக்ரியயா ஸாத்⁴யாதிஶயவிஶிஷ்டதயா ஸாத்⁴யத்வம் ப்ரதீயதே । அத: ஸாத்⁴யரூபஸ்யைவ ந ஸித்³த⁴த்வப்ரதீதி:, நாபி ஸித்³த⁴ரூபஸ்யைவ ஸாத்⁴யத்வப்ரதீதிரிதி ந தத்ர வைரூப்யப்ரதீதி:, ப்³ரஹ்மணி து விதே⁴யஜ்ஞாநேந ஜாதப்ரமிதிவிஶிஷ்டதயா ஸித்³த⁴ரூபேணோத்³தே³ஶ்யத்வம் விதே⁴யஜ்ஞாநேந ஜ்ஞாயமாந யத்நதயைவ ப்ரமித்யா விஶிஷ்டரூபேண ஸாத்⁴யத்வம் ச யுக³பத் ப்ரதீயத இதி வைரூப்யப்ரதீதி: அஸ்த்யேவ । அதோ ந தஜ்ஜ்ஞாநவிதி⁴ஸம்ப⁴வ இத்யாஹ -
ந நிராக்ருதமித்யாதி³நா ।
க்ரத்வங்க³பூ⁴தகாரகஸம்ஸ்காரார்தா²நி கர்மாணி கு³ணகர்மாண்யுச்யந்தே ।
ப²லம் தத்³விதீ⁴யதே இதி ।
ப²லாய தத்³கு³ணகர்ம விதீ⁴யத இத்யர்த²: ।
உப⁴யாஸம்ப⁴வாதி³தி ।
ப்³ரஹ்மப்ரமிதிஹேதுத்வம் விதி⁴விஷயதயா விதி⁴ப்ரமிதிஹேதுத்வம் ச ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்யாஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: । ஏகஜ்ஞாநேந ப்ரமிதம் ப்³ரஹ்மோத்³தி³ஶ்ய தஜ்ஜ்ஞாநாந்தரம் விதீ⁴யத இதி வக்தும் நநேதி ந த்³ருஶ்யதே ஶக்யதே ஸாமக்³ரீபே⁴தா³பா⁴வாதே³வ ஜ்ஞாநத்³வயஸ்யாபி ப்ரமேயபே⁴தா³ஸம்ப⁴வாதை³கரூப்யாதி³தி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
அஸ்து தர்ஹி விதா⁴யகபத³வ்யதிரிக்தபத³ஸமுதா³யஸ்ய ப்ருத²கே³வ ப்³ரஹ்மஸ்வரூபம் ப்ரதிபாத்³ய புநஸ்தத³நுவாத³ஜ்ஞாநம் ஜநயித்வா தஸ்ய விதி⁴விஷயத்வஸமர்பணேந புநர்விதா⁴யகபதே³ந பதை³கவாக்யதேதி, நேத்யாஹ -
ந ஸ ஏவ ஸமந்வய இதி ।
அவாந்தரவாக்யஸ்ய ப்ரமாணத்வாயோகா³தி³தி ।
பதை³கவாக்யத்வாதே³வ தே³வாந்தரவாக்யேதிஅவாந்தரவாக்யாபா⁴வாதே³வ தஸ்ய ப்ரமாணத்வாயோகா³தி³த்யர்த²: ।
தர்ஹி விதி⁴பதே³ந யாநி பதை³கவாக்யபூ⁴தாநி தத்³வ்யதிரிக்தபதா³நாம் ப்ருத²க³ந்வயேந ப்³ரஹ்மப்ரதிபத்திஶேஷதா இத்யாஶங்கதே -
அதா²ர்த²வாத³பதா³நாமிவேதி ।
ந ததா²நுப⁴வ இதி ।
அக்³ரஹணநிவ்ருத்தாவபி மித்²யாஜ்ஞாநதத்ஸம்ஸ்காரநிராஸிஸாக்ஷாத்கரணம் நாஸ்தி । அத: தத³ர்த²ம் ஜ்ஞாநாந்தரே(அ)பி விதி⁴ரித்யர்த²: । கிம் தத்³ ஜ்ஞாநமிதி கிம் கரணகம் ஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।
ப்ரத்யக்ஷாகோ³சரத்வாத் தந்மூலாநுமாநாத்³யகோ³சர இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாமிதி ।
அஸ்மதீ³யப்ரத்யக்ஷாகோ³சரத்வே(அ)பி யோகி³ப்ரத்யக்ஷக³ம்யமிதி தத்ராஹ -
ந சக்ஷுஷேதி ।
நேஷ்யத இதி ।
ஸாக்ஷாத்கரணஹேதுரிதி நேஷ்யத இத்யர்த²: ।
ஶப்³த³ஸாமர்த்²யாது³த்பந்நம் ப்ராத²மிகம் ஜ்ஞாநம் தத் ஸந்தாநோ வா ஸாக்ஷாத்கரணாய விதீ⁴யத இதி விகல்ப்ய ந ப்ராத²மிகஜ்ஞாநே விதி⁴ரித்யாஹ -
தத³யுக்தம் யத்தாவதி³தி ।
ஸ்வபா⁴வத இதி ।
ஸ்வஸாமர்த்²யேந விதி⁴வாக்யாத் விதி⁴விஷயஜ்ஞாநவத் விதி⁴மந்தரேண உத்பந்நமித்யர்த²: । உப⁴யபரத்வே வைரூப்யஸ்ய த³ர்ஶிதத்வாதி³தி வாக்யஶேஷ: ।
ப்ரத²மஜ்ஞாநாத³வக³தே ப்³ரஹ்மணி தது³த்³தே³ஶேந ஸம்ஸ்காரத்³வாரேண ஸாக்ஷாத்கரணஹேதுஜ்ஞாநஸந்தாநோ விதீ⁴யத இதி சோத³யதி -
அத² புநஸ்ததே³வ ஜ்ஞாநமிதி ।
உபாஸநாவிதி⁴த்வேந அபி⁴மதாநாமாத்மேத்யேவோபாஸீதேத்யாதீ³நாம் அஹமிதி ஸ்வபா⁴வப்ரவ்ருத்தஜ்ஞாநம் ப்ரத்யலௌகிகாத்மாக்²யவிஷயஸமர்பகத்வாதே³வ விதி⁴த்வாயோகா³த் நிதி³த்⁴யாஸிதவ்ய இத்யஸ்யாபி ஆத்மஸ்துதித்வாதே³வ விதி⁴த்வாபா⁴வாத் உபாஸநாவிதி⁴ஸாமர்த்²யாத் ஸந்தாநவித்⁴யவக³மாயோகா³தா³த்மாநம் பஶ்யேதி³தி த³ர்ஶநவிதா⁴நஸாமர்த்²யாத் ஸந்தாநவிதி⁴ர்க³ம்யத இதி வக்தவ்யம் । தச்சாயுக்தமித்யாஹ -
தத்கத²ம் லப்⁴யத இதி ।
ஜ்ஞாநேநைவேதி ।
பஶ்யேதி³த்யுக்தஜ்ஞாநேநைவேத்யர்த²: ।
நிதி³த்⁴யாஸிதவ்ய இத்யஸ்ய உபாஸநாவிதி⁴த்வே(அ)பி ஸாக்ஷாத்கரணாஹேதுத்வாத் ஶாப்³த³ஜ்ஞாநாத³விஶேஷ இத்யாஹ -
நாப்யப்⁴யாஸாதி³தி ।
அப்⁴யாஸாத் கிமித்யாஹ -
தத்கத²ம் லப்⁴யத இதி ।
ஜ்ஞாநேநைவேத்யாரப்⁴ய - அப்⁴யாஸாதி³த்யந்தம் த்³விவாரமாவ்ருதம்அப்⁴யாஸாத் ஸாக்ஷாத்கரணாஸம்ப⁴வேந ந தத³பரோக்ஷம் கர்தும் ஶக்யம் கிந்து, மித்²யா(அ)(அ)பரோக்ஷ்யமிதி பா⁴வ: ।
`ததஸ்தும் தம் பஶ்யதே நிஷ்கலம் த்⁴யாயமாந'மு0உ0 3 - 1 - 8 இத்யத்ர த்⁴யாயமாநோ த்⁴யாநநிமித்தசித்தைகாக்³ர்யத்³வாரஸஹிதவாக்யஜ்ஞாநம் லப்³த்⁴வா ஜ்ஞாநப்ரஸாதே³நபஶ்யதீத்யந்வயமங்கீ³க்ருத்ய அப்⁴யாஸாத் ஸாக்ஷாத்³போ³தோ⁴ ந ஶ்ரூயதே இத்யாஹ -
நாபி ஶ்ரூயத இதி ।
ஐகாக்³ர்யாத்³வாரேண ஆபரோக்ஷ்யஹேதௌ தத்காமஸ்ய ப்ரவத்திஸித்³தே⁴: ந ப்ரதிஸித்³தே⁴ந ப்ரவ்ருத்த்ய இதிஶ்ரவணாபேக்ஷா । ஐகாக்³ர்யத்³வாரேண அபரோக்ஷஹேதுத்வஸ்யாந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாமேவ ஜ்ஞாதத்வாத் ந ஹேதுத்வஜ்ஞாநாய ச ஶ்ரவணாபேக்ஷா இதி சோத³யதி -
நநு கிமிதி இதிகிமத்ர ஶ்ரவணேநேதி ।
ஶாஸ்த்ரஶ்ரவணாதா³விதி ।
கா³நஶாஸ்த்ரதஜ்ஜந்யஜ்ஞாநாப்⁴யாஸாத் கா³நாபரோக்ஷ்யம் த்³ருஷ்டமித்யர்த²: ।
அநேகாம்ஶத்வாத் குல்யாயா யுக³பத³நேகார்த²த்வமுபபத்³யதே ஸ்தா²யித்வாத்க்ரமேண அநேகார்த²த்வம் சோபபத்³யதே ப்ரத்யக்ஷத்³ருஷ்டத்வாச்ச ந விரோத⁴: । நேஹ உப⁴யார்த²தாயாம் ப்ரத்யக்ஷப்ரமாணம் வித்³யதே । அதோ ந்யாயத: ப்ரதிபத்தவ்யம் தத்ர தாத்பர்யவிஶிஷ்டதயா ஸக்ருத்கார்யஹேதுஶப்³த³ஸ்ய க்ரமேண உப⁴யார்த²த்வாயோகா³த் யுக³பது³ப⁴யார்த²த்வம் வக்தவ்யம் । தச்ச ந ஸம்ப⁴வதீதி உப⁴யார்த²த்வே ந்யாயாபா⁴வஶ்ச உக்த இத்யாஹ -
யுக்தம் தத்ரேத்யாதி³நா ।
ஜ்ஞாபயிஷ்யதீதி ।
விஷயஸமர்பணேந விதி⁴மபி ஜ்ஞாபயிஷ்யதீத்யர்த²: ।
பதா³ர்தா² ஏவ ஶப்³த³க³ம்யா: க்ரமஸ்து அநேகேஷாமேகபுருஷாநுஷ்டே²யத்வம் க்ரமம் விநா நோபபத்³யத இத்யர்தா²பத்திஸித்³த⁴ இத்யாஹ ।
யத்தாவதி³தி ।
யே தாவதி³த்யர்த²: ।
ந தேஷாமேவ விதா⁴நமிதி ।
தேஷாம் ப்ரயாஜாதீ³நாம் த⁴ர்மபூ⁴தக்ரமஸ்ய ந விதா⁴நமர்தா²பத்திஅர்தா²பத்தித்வாதி³திக³ம்யத்வாதி³த்யர்த²: ।
பதா³ர்த²மாத்ரஸ்ய க்ரமஸ்யபதா³ர்த²மாத்ரஸ்ய பதா³ர்த²வதி³தி பதா³ர்த²வத் ஶப்³தே³ந விதா⁴நமிதி நேத்யாஹ -
நாபி த இதி ।
க்ரமஸ்ய ப்ரயோக³வசநப்ரயோஜ்யத்வாத் விஹிததயா அங்க³த்வமிதி நேத்யாஹ -
ப்ரயோக³வசநோ(அ)பீதி ।
பதா³ர்தா² ஏவ க்ரம:, தஸ்மாத் பதா³ர்தா²ந் ப்ரயுஞ்ஜாந: ஸித்³த⁴ம் க்ரமமபி ப்ரயுங்க்த இதி நேத்யாஹ -
ந தே க்ரமா இத்யுக்தமிதி ।
ஏகைகஸ்மிந் பதா³ர்தே²(அ)த³ர்ஶநாத் அநேகபதா³ர்தா²ஶ்ரயத்வே பதா³ர்த²யௌக³பத்³யாத் க்ரமாயோகா³த் அயௌக³பத்³யே ச உப⁴யாஶ்ரயத⁴ர்மாயோகா³த் க்ரமோ நாஸ்த்யேவேத்யாஶங்க்ய து³ர்நிரூபத்வே(அ)பி அநிர்வசநீயக்ரமோ(அ)ஸ்த்யேவேத்யாஹ -
ந ச க்ரமோ நாமேதி ।
ஸம்யோக³வது³ப⁴யாஶ்ரயத்வே பதா³ர்த²யௌக³பத்³யமித்யுக்தம் । தத்ராஹ -
தத்ர க்ரமோ நாமேதி ।
க்ரமத்வாதே³வ த⁴ர்மிணாம் ந யௌக³பத்³யாபேக்ஷேதி பா⁴வ: ।
தே³ஶகாலவஸ்தூபாதி⁴பராமர்ஶமந்தரேண க்ரமோ ந த்³ருஶ்யத இதி தத்ராஹ -
த ஏவ வேதி ।
வநவதி³தி ।
ஏகதே³ஶஸ்த²த்வோபாதி⁴நா வ்ருக்ஷேஷு வநபு³த்³தி⁴ஶப்³த³வதி³த்யர்த²: ।
அநுஷ்டே²யபதா³ர்தா²நாமநிஷ்பந்நஸ்வபா⁴வத்வாத் ந தே³ஶகாலவஸ்துக்ரம இதி தத்ராஹ -
ஸ்ம்ருதிவிஜ்ஞாநமேவ வேதி ।
பாட²க்ரம ஏவ ஸ்மர்யமாணோ(அ)நுஷ்டே²யபதா³ர்தே²ஷு உபரஜ்யத இத்யர்த²: ।
அநுஷ்டே²யபதா³ர்த²ம் விஶேஷணதயா அர்தா²பத்த்யா ப்ரமீயதே க்ரமோ ந து விதீ⁴யத இத்யாஹ -
தத்ரைகத்யாதி³திதச்சைகத்வாத் கர்துரிதி ।
ததி³தி ஜ்ஞாநாந்தராலம்ப³நபூ⁴தம் க்ரமவஸ்து உச்யதே -
ஸந்நிஹிதம் சேதி ।
அர்த²க்ரமாபா⁴வே பாட²க்ரமமித்யர்த²: । க்³ருஹ்யத இதி ப்ரயோக³வசநேந அநுஸ்மர்யத இத்யர்த²: ।
அத்ர ப்ரமாணத்³வயேநைவ ப்ரமேயத்³வயஸித்³தி⁴ரிதி ப்ரகரணார்த²: । யதா² சக்ஷு: ஸம்ஸ்ருஷ்டே(அ)ர்தே² ப்ரமாணம் ப⁴வதி ந ததா² ஶப்³த³: ஶக்திப்ரதியோகி³தயா ஸம்ப³ந்தி⁴ந்யர்தே² ப்ரமாணம் । கிந்து யத்ர தாத்பர்யம் தத்ர ஸம்பூ⁴யைவ ஶப்³தா³: ப்ரமாணமித்யாஹ -
யுக்தம் தத்ரேதி ।
ப்ரதீயத இதி ।
ஶக்த்யா ப்ரதீயத இத்யர்த²: ।
ஶோப⁴தேதராமிதி ।
ப்³ரஹ்மண்யப்ரமாணம் ஶ்ருதி: ஶ்ருத்யர்தா²பத்தி: ப்ரமாணமித்யுக்திர்ந யுக்தேத்யர்த²: ।
அவக³மபி⁴தா⁴நேதிஅவக³மவிதா⁴நாநுபபத்தி: நாவக³ம்யவஸ்துதத்த்வம் க³மயதீத்யாஹ -
ந ச நியோக³த இதி ।
நியோக³த: நியமேந இத்யர்த²: ।
ஆரோபித விஷயத்வே ப²லாஸம்ப⁴வாத் வாஸ்தவஸம்ஸர்க³விஷயத்வம் விதே⁴யஜ்ஞாநஸ்யேதி தத்ராஹ -
ப⁴வந்தி ஹீதி ।
விதே⁴யஜ்ஞாநஸ்யாரோபிதவிஷயத்வே ப்ரமிதிரூபத்³ருஷ்டப்ரயோஜநாஸம்ப⁴வாத் அத்³ருஷ்டப²லகல்பநா ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ப்ரமாணவிரோதா⁴தே³வ த்³ருஷ்டாஸம்ப⁴வாத் அத்³ருஷ்டகல்பநைவ யுக்தேத்யாஹ -
ஏததே³வாத்ரேதி ।
அதத்பரஸ்யேதி ।
விதௌ⁴ தாத்பர்யாதே³வ அத்³விதீயப்³ரஹ்மணி தாத்பர்யஹீநஸ்யேத்யர்த²: ।
அலௌகிகப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³நேந தஜ்ஜ்ஞாநவிதி⁴நிஷ்ட²தா(அ)யோகா³ல்லௌகிகாத்மநி ஆரோபிதவிஷயோபாஸநவிதி⁴பரா வேதா³ந்தா விசாரிதாஶ்சேத்யாஹ -
தஸ்மாத் கார்யநிஷ்ட² இத்யாதி³நா ॥
ஶப்³தா³நாம் கார்யாந்விதஸ்வார்த²போ³த⁴நே ஸமர்தா²தி³திஸாமர்த்²யாத் ஸர்வோ வேத³: கார்யபரதயா விசாரித இத்யுச்யதே, கிம் வா ஸூத்ரகாராத்³யபி⁴யுக்தவசநஸாமர்த்²யாத் கார்யபரதயா விசாரித இத்யுச்யதே இதி விகல்ப்ய ப்ரத²மகல்பஸ்ய ஸமந்வயஸூத்ரே நிராகரணமபி⁴ப்ரேத்ய த்³விதீயகல்பம் நிராகரோதி -
ஸ்யாதே³ததே³வமிதி ।
த⁴ர்மஸ்யைவ விசார்யத்வேந உபக்ராந்தத்வே(அ)பி த⁴ர்மவத் ப்ராஸங்கி³கத்வேந ப்³ரஹ்மாபி விசாரிதமிதி, நேத்யாஹ -
விசாரிதஶ்ச ஸ்யாதி³தி ।
ப்ராரப்⁴யமாணவிசாரோ த⁴ர்மவிஷயோ ந வேதா³ர்த²மாத்ரவிஷய இத்யுபபாத³யதி -
ததா²ஹி ததா² சேதிஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ இதி ।
அத்ர ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ஶப்³தே³ந ப்ரத²மஸூத்ரமுச்யதே ।
ஏவம் நிரூபித இதி ।
த⁴ர்மமாத்ரவிசாராரம்ப⁴விஷயத்வேந நிரூபிதோ ந வேதா³ர்த²விசாராரம்ப⁴விஷயத்வேநேத்யர்த²: ।
வேத³வாக்யாநி விசாரயேதி³த்யாதி³பா⁴ஷ்யலிங்கா³த் வேதா³ர்த²மாத்ரவிசாராரம்போ⁴ க³ம்யத இதி ஶங்கதே -
கதா²மிதி ।
ஸாமாந்யப்ரஸித்³தி⁴விஶேஷவிப்ரதிபத்த்யோ: பா⁴ஷ்யகாரேண த⁴ர்ம ஏவ ப்ரத³ர்ஶிதத்வாத் த⁴ர்ம ஏவ விசார்யத இத்யாஹ -
த⁴ர்மோ நாம இதி ।
த⁴ர்மஸ்ய ஸாமாந்யத: ப்ரஸித்³த⁴ம் ரூபமாஹ -
ஸாத⁴யிது: கர்து: கலாந்தரேகாலாந்தரே ஶ்ரேய:ஸாத⁴ந இதி ।
லோகாக்²யப்ரமாணஸ்ய ப்ரத்யக்ஷாத்³யந்தர்பா⁴வே ப்ரமாணத்வமநந்தர்பா⁴வபக்ஷே ஆபா⁴ஸத்வம் சாஸ்தீதி மத்வா ஆபா⁴ஸத்வமுச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் । விஶேஷவிப்ரதிபத்திஶ்ச த⁴ர்ம ஏவ த³ர்ஶிதேத்யாஹ -
தத்³விஶேஷம் ப்ரதீதி ।
த⁴ர்ம ஏவ பூர்வபக்ஷப்ராப்திஶ்ச த³ர்ஶிதேத்யாஹ -
தத்ர அக்³நிஹோத்ரேதி ।
அபி⁴ப்ரேதோ த⁴ர்மோ(அ)க்³நிஹோத்ராதி³நைவேத்யந்வய: । ந தத்ப்ரதிபாத³காநாமிதி நகாரஸ்யோத்தரேணாப்யந்வய: ।
லோகாயத ஆஹ -
ந வா தத³பீதி ।
தேந விவக்ஷித இதி ।
அஸ்யாஸ்மிந்நர்தே² விவக்ஷாஸ்தீதி போ³த⁴யதி ஶப்³த³ இத்யர்த²: ।
த⁴ர்மாயேதி ।
த⁴ர்மநிர்ணயாயேத்யர்த²: । விசாரயிஷ்யந் உத்தரஸூத்ரை: விசாரயிஷ்யந்நித்யர்த²: । தத³ர்த²விவக்ஷாவிசாராவஸர இதி அத²ஶப்³தா³ர்த²மாஹ । தஸ்யாம்நாயஸ்யார்தே² விவக்ஷாஸ்தி தஸ்யைவ விசாராவஸரஶ்சாஸ்தீதி அத²ஶப்³தே³ந ப்ரத³ர்ஶநார்த²மித்யர்த²: ।
விவக்ஷாவிசாராவஸரே, த⁴ர்மவிசாராந் ஸூத்ரார்தா²ந் ஸூத்ரயோஜநயா த³ர்ஶயந்நாஹ -
வேத³மதீ⁴த்யேதி ।
வேத³ஸ்யார்த²விவக்ஷாப்ரத³ர்ஶநே ஸதி வேதா³ர்த²விசார: கர்தவ்ய இதி வக்தவ்யே த⁴ர்மக்³ரஹணாத் தத³திரிக்தோ(அ)பி வேதா³ர்தோ²(அ)ஸ்தி । தஸ்யோபாதா³நம் மா பூ⁴தி³தி மந்யதே ஸூத்ரகார இதி க³ம்யத இத்யாஹ -
ஏவம் ஸ்தி²தே இதி ।
ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ இதி ।
ப்ரத²மஸூத்ர இத்யர்த²: ।
ந்யாயாந்தரவிஷயத்வாதி³தி ।
ஸாத்⁴யைகரூபோத்த்பத்யாதி³விதி⁴நிர்ணாயகதர்காவிஷயத்வாத் ந்யாயாந்தரவிஷயத்வம் ஸித்³த⁴ரூபப்³ரஹ்மண இத்யர்த²: ।
ஸ்வாத்⁴யாயஸ்ய அர்த²விவக்ஷாவிசாரஹேதுத்வப்ரதிபாத³காதா²த:ஶப்³த³விரோத⁴: ஸ்யாத்³வேதா³ர்த²விசாரப்ரதிஜ்ஞாபா⁴வ இதி சோத³யதி -
கத²ம் யத்தாவதி³த³மிதி ।
த⁴ர்மஸ்யைவ ஸாமாந்யப்ரஸித்³தி⁴விஶேஷவிப்ரதிபத்த்யோர்பா⁴வாத் தஸ்யைவ புருஷார்த²ஸாத⁴நத்வாவக³மாச்ச ஜிஜ்ஞாஸார்ஹத்வாத் த⁴ர்ம ஏவ விசார்யதே ந வேதா³ர்த²:, தஸ்ய ஸாமாந்யப்ரஸித்³த்⁴யாதே³ரபா⁴வாதி³த்யாஹ -
உச்யத இத்யாதி³நா ।
வேத³ஹேதுப்ரயுக்த்யாபி த⁴ர்மவிசார: ஸம்ப⁴வதி, தஸ்யாபி வேதா³ர்த²த்வாதி³த்யாஹ -
அக்³நிஹோத்ராதி³ரபீதி ।
தை³வக³த்யாதை³வக³த்ய இதி புருஷார்த²ஸ்ய ஸாத⁴நத்வாத் விப்ரதிபத்தாவந்யதரகோடித்வாச்சகோடித்வாப்யத⁴ர்மஸ்யைவேதி த⁴ர்மஸ்யைவ விசாரயோக்³யத்வமித்யாஹ -
த⁴ர்மதயா விசாரபத³வீமுபாரோஹதீதி ।
த⁴ர்மதயேதி ।
தை³வக³த்யா புருஷார்த²ஸாத⁴நதயேத்யர்த²: ।
யதஸ்தஸ்யேதி ।
விப்ரதிபத்திஸ்கந்த⁴த்வாத் விசாரயோக்³யதா வித்³யத இத்யர்த²: । அத்ராவஸரஶப்³தே³ந யோக்³யதா(அ)பி⁴தீ⁴யதே । விவக்ஷிதோ(அ)ஸௌ ஸ்வாத்⁴யாய இத்யத²ஶப்³தே³ந ப்ரத³ர்ஶநம் யுஜ்யத இத்யத்⁴யாஹார: ।
அத்⁴யயநாதே³வ புருஷார்த²ஸித்³தே⁴ர்ந த⁴ர்மவிசார: கர்தவ்ய இதி தத்ராஹ -
ந சாத்⁴யயநமாத்ராதி³தி ।
வேத³ஸ்யார்த²விவக்ஷாஸ்தி, அத ஏவ விசாரஸ்யாநுக்³ராஹ்யப்ரமாணமபி ப⁴வதி । அதோ நிரர்த²கத்வம் மத்வா ந ஸ்நாதவ்யம் கிந்து த்வதி³ஷ்டோ த⁴ர்ம:, கிம் வேதா³ர்த²: கிம் வா அந்ய இதி ஜிஜ்ஞாஸஸ்வேதி வத³த: ஸூத்ரகாரஸ்ய த⁴ர்மக்³ரஹணம் யுக்தமித்யாஹ -
அதோ(அ)த்⁴யயநாநந்தரமித்யாதி³நா ।
ஸூத்ரே த⁴ர்ம இதி வேதா³ர்த²ம் உச்யத இத்யாஶங்க்ய அதீ⁴தவேத³ஸ்ய மம வேதா³ர்தே²(அ)நுப⁴விதவ்யமிதி நாபேக்ஷா, அபி து புருஷார்த²ஸாத⁴ந த⁴ர்ம ஏவ அபேக்ஷா இதி உக்தாவேவ ஜ்ஞாநார்த²விசாரே ப்ரவ்ருத்திரித்யாஹ -
யதோ ந வேதா³ர்த²தயேதி ।
ஸ்வரூபப்ரமாணகத²நாயேதி முக²தோ த⁴ர்மலக்ஷணபரம் ஸூத்ரமர்தா²த் ப்ரமாணப்ரதிஜ்ஞேதி ப்ராபா⁴கரா: முக²த: ப்ரமாணப்ரதிஜ்ஞா அர்தா²த் த⁴ர்மலக்ஷணபரமிதி வார்திககாரீயா: । ஸர்வதா²ப்யுப⁴யகத²நபரத்வமஸ்தீதி பா⁴வ: । வேத³ப்ரமாணகோ த⁴ர்ம இதி ஸ்யாத் । த⁴ர்மஸ்யைவ ஸகலவேதா³ர்த²தயா விசார்யத்வே வேத³ப்ரமாணகோ த⁴ர்ம இதி ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
கார்யஶூந்யவஸ்துவிஷயவேத³பா⁴க³மங்கீ³க்ருத்ய தஸ்யாபி த⁴ர்மவிஷயத்வப்ரஸங்க³வ்யாவ்ருத்தயே சோத³நாமக்³ரஹீத் ஸூத்ரகார இத்யாஹ -
தந்நூநமிதி ।
சோத³நாக்³ரஹணம் ஸர்வஸ்ய வேத³ஸ்ய த⁴ர்மே ப்ராமாண்யபரிஹாராய ந ப⁴வதி, கிந்து த⁴ர்மவிஷயப்ராமாண்யாதி³ப்ரவர்தகத்வத்³யோதநாய தத³பி சோத³நாநிஷ்பாத்³யத⁴ர்மாக்²யார்த²பா⁴வநாயா: ஸ்வர்கா³தி³பா⁴வ்யநிஷ்ட²தயா புருஷார்த²த்வத்³யோதநாயேத்யாஹ -
நநு சோத³நாக்³ரஹணஸ்யேதி ।
ப்ரேரணாகர்மண: ப்ரேரணாபி⁴தா⁴யகஸ்ய சுத³ப்ரேரண இதி தா⁴தோர்நிஷ்பந்நரூபம் சோத³நேதி பத³மிதி யோஜநா । ப்ரேரணாத்மகோவிதி⁴ரிதி ஶப்³தே³ந பா⁴வநோச்யதே ।
அபுருஷார்த² இதி ।
புருஷார்த²பா⁴வஶூந்யாம் ஸ்வயமபி ப்ரயத்நத்வேந க்லேஶார்த²த்வாத் அபுருஷார்தா²மர்த²பா⁴வநாம் புருஷேண நிஷ்பாத³யிதுமஶக்நுவந் இத்யர்த²: ।
கர்மதாமிதி ।
பா⁴வ்யதாம் ஸாத்⁴யதாமித்யர்த²: ।
ஏகதோ³பாதா³நாதி³திஏகபதோ³பாதா³நாதி³தி ।
யஜேதேத்யேகபதோ³பாதா³நாத் ப்ரத்யயார்த²பா⁴வநாயா: ஸந்நிஹிததரமித்யர்த²: ।
அத்⁴யயநவிதி⁴ரிதி ।
அத்⁴யேதவ்ய இதி தவ்யப்ரத்யயக³தஶப்³த³பா⁴வநேத்யர்த²: ।
அத்⁴யயநே மாணவகம் ப்ரேரயந்நிதி ।
அத்⁴யயநார்த²பா⁴வநாமவாப்தஸ்வாத்⁴யாயபா⁴வ்யநிஷ்டா²ம் மாணவகேந நிஷ்பாத³யந்நித்யர்த²: ।
அத்⁴யயநஸ்ய வேத³ஸ்ய அத்⁴யயநார்த²பா⁴வநாபா⁴வ்யஸ்ய புருஷார்த²த்வாபா⁴வே பா⁴வ்யவிஶிஷ்டரூபேண ஸ்வரூபேண சாபுருஷார்தா²ர்த²பா⁴வநாம் பா⁴வயிதுமஶக்நுவந்தீ ஶப்³த³பா⁴வநா ஸ்வபா⁴வ்யாத்⁴யஸ்வபா⁴வ்யத்⁴யாநார்தே²தியநார்த²பா⁴வநாயா: புருஷார்த²த்வாயைவ ஸ்வர்கா³தி³கமேவ யாகா³த்³யர்த²பா⁴வநாபா⁴வ்யம் கல்பயித்வா தஸ்யா: புமர்த²த்வஸம்பாத³நேந தத்³பா⁴வ்யத்வாத் । யஜேதேத்யாதி³ஶப்³த³பா⁴வநாயாஶ்ச புருஷார்த²த்வமாபாத்³ய தத்³போ³த⁴கத்வேந அவாப்தஸ்வாத்⁴யாயஸ்ய ச புமர்த²தாஸம்பாத³நேந தத்³பா⁴வ்யத்வாயதத்³பா⁴வ்யத்வேதி ஸ்வபா⁴வ்யாத்⁴யயநார்த²பா⁴வநாயாஶ்ச புருஷார்த²த்வமாபாத³யதி । அத: க்ரதுபா⁴வநாயா: புருஷார்த²த்வஸித்³த⁴யே ந சோத³நாக்³ரஹணமித்யாஹ -
நாத்⁴யயநஸ்ய புருஷார்த²ரூபேதி ।
அஸந்தே³ஹாதி³தி ।
வேதா³ந்தாநாமர்தா²ந்தரபரத்வஸந்தே³ஹநிவ்ருத்தேரித்யர்த²: ।
ஸந்தே³ஹ: ஸ்யாதி³தி ।
ஸந்தே³ஹாந்தரமபி ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
வேதா³ம்ஶ்சைகே ஸந்நிகர்ஷமிதி ।
வேதா³ம்ஶ்ச ப்ரதி ஏகே புருஷா: ஸந்நிகர்ஷம் பௌருஷேயத்வம் வத³ந்தீதி யாவத் ।
லக்ஷணஸூத்ரே ப்ராப்தம் வேத³க்³ரஹணம் விஹாய அந்யத்ர குர்வந் ந பு³த்³தி⁴பூர்வகாரீ ஸ்யாதி³தி பரிஹரதி -
ஸோ(அ)யமிதி ।
ஆபா⁴ணக இதி ।
ஐதிஹ்யமித்யர்த²: ।
அத: ஸர்வவேத³ஸ்ய த⁴ர்மபரத்வவ்யாவ்ருத்தயே சோத³நாக்³ரஹணமித்யாஹ -
ததஅத இதிஶ்சோத³நேதி ।
க்ருத்ஸ்நஸ்ய வேத³ஸ்ய த⁴ர்மவிஷயத்வே(அ)பி வசநமஸ்தீத்யாஹ -
நநு த்³ருஷ்டோ ஹீதி ।
தஸ்யாம்நாயஸ்ய த்³ருஷ்டப்ரயோஜநம் கர்மாவபோ³த⁴ இத்யர்த²: । தத்³பூ⁴தாநாமித்யத்ர தேஷு ஸித்³தே⁴ஷு ரூபாதி³ஷ்வர்தே²ஷு பூ⁴தாநாம் வர்தமாநாநாம் க்ரியார்தே²ந க்ரியாஶேஷத்வேந ஸமாம்நாய: ஸமுச்சாரணமிதி யோஜநா ।
த³ர்ஶிதம் கார்யநிஷ்ட²த்வம் ஸத்யம் ததி³த்யத்ர தச்ச²ப்³தே³ந பராம்ருஶதி ।
ப்ரக்ரமப³லாதி³தி ।
ப்ரத²மத்³விதீயஸூத்ரப்ரக்ரமஸாமர்த்²யாத் உத்தரம் ஸாமாந்யவசநம் ப்ரக்ருதவிஶேஷே க்ரியாப்ரகரணஸ்த²வாக்யே உபஹ்ரியத இதி மாத்ருகாயாம்உபஸம்ஹ்ரியத இத்யர்த²: ।
வசநத்ரயஸ்ய ஸாதா⁴ரணம் பரிஹாரமுக்த்வா ஏகைகஸ்யாஸாதா⁴ரணம் பரிஹாரமாஹ -
அபி ச த்³ருஷ்டோ ஹீத்யாதி³நா ।
தஸ்யார்த²:, கர்மாவபோ³த⁴நமித்யாம்நாயமாத்ரஸ்ய த⁴ர்மாவபோ³தே⁴ விநியோக³: ஸ்பஷ்ட இதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ஆம்நாயஸ்ய அர்த²ஸத்³பா⁴வபரம் பா⁴ஷ்யம் ந த⁴ர்மாதிரிக்தார்தா²பா⁴வபரமித்யாஹ -
வேதா³த்⁴யயநாநந்தரமித்யாதி³நா ।
ஸ்நாநவிதா⁴யகமாம்நாயமிதி ।
வேத³மதீ⁴த்ய ஸ்நாயாதி³த்யாம்நாயமித்யர்த²: ।
அதிக்ரமிஷ்யாம: இமமாம்நாயமிதி ।
வேத³மதீ⁴த்ய அர்த²ம் விசார்ய ஸ்நாயாதி³த்யர்த²ம் ஸ்வீகுர்ம இத்யர்த²: ।
அநதிக்ராமந்த இதி ।
யதா²ஶ்ருதார்த²ம் க்³ருஹ்ணந்த இத்யர்த²: ।
அயோக³வ்யவச்சே²த³ இதி ।
வேத³ஸ்ய கர்மாவபோ³த⁴நாஸம்ப³ந்த⁴ம் வ்யாவர்த்ய ஸம்ப³ந்த⁴: ப்ரதிபாத்³யத இத்யர்த²: ।
நாந்யயோக³வ்யவச்சே²த³ இதி ।
வேத³ஸ்யார்தா²ந்தரஸம்ப³ந்தோ⁴ நாஸ்தீதி நாபி⁴தீ⁴யத இத்யர்த²: ।
கர்மஶப்³த³ஸ்ய ப்ரமேயவாசித்வாத் தேந த⁴ர்மப்³ரஹ்மணோரபி⁴தா⁴நம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய த⁴ர்மநிர்ணயார்த²ம் ப்ரவ்ருத்தப்ரகரணப³லாத்³த⁴ர்மஸ்யைவாபி⁴தா⁴நமித்யாஹ -
கர்மஶப்³தே³ந சேதி ।
கார்யத்வாதி³தி ।
கர்மவ்யுத்பத்திஸம்ப⁴வாதி³தி பா⁴வ: ।
அக்ரியார்தா²நாம் நியோஜநத்வேதிநிஷ்ப்ரயோஜநத்வப்ரஸங்கோ³ ந தோ³ஷாயேதி தத்ராஹ -
ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவிதி⁴ரிதி ।
ஸ்வார்த²ப்ரயோஜநஹீநாநாம் அக்ரியார்த²த்வே நிஷ்ப்ரயோஜநத்வம் ஸ்யாதி³தி பரிஹரதி -
ப⁴வத்விதி ।
தேஷாமபி பூஷாப்ரபிஷ்டபா⁴க³இத்யாதி³ஸம்ஸர்கே³ஷ்விவ ப்ரயோஜநம் கல்ப்யதாமிதி, நேத்யாஹ -
ஏகவாக்யத்வாதி³தி ।
`அத⁴ஸ்தாத் ஸமித⁴ம் தா⁴ரயந்நநுத்³ரவேது³பரி ஹி தே³வேப்⁴ய’ இத்யுபரிதா⁴ரணஸ்ய பூர்வேண ஏகவாக்யஸ்ய விதா⁴நவத் ஸப்ரயோஜநோ விதி⁴: கல்ப்யதாமிதி நேத்யாஹ -
கல்பயிதும் சாஶக்யத்வாதி³தி ।
அத: ஸூத்ரம் க்ரியாப்ரகரணபடி²தநிஷ்ப்ரயோஜநவாக்யவிஷயமித்யாஹ -
அத:ஸ்வயமிதி ।
தத்³விதா⁴ந்யேவேதி ।
அர்த²வாதா³தி⁴கரணே க்ரியாப்ரகரணஸ்த²ப்ரகரணஸ்தே²திநிஷ்ப்ரயோஜநவாக்யாந்யேவோதா³ஹ்ருதாநி, ந வேதா³ந்தவாக்யாநீத்யர்த²: ।
கேசிதி³தி ।
ப்ராபா⁴கரா இத்யர்த²: ।
அந்யதா² வர்ணயந்தீதி ।
அதீ⁴தவேத³ஸ்யார்த²ஜ்ஞாநாக்²யப்ரயோஜநபர்யந்தத்வாய அத்⁴யயநவிதி⁴ப்ரயுக்த:விதி⁴பரயுக்த்யேதி க்ருத்ஸ்நவேதா³ர்த²விசார: ப்ரவ்ருத்த இதி வர்ணயந்தீத்யர்த²: ।
ஸாமாந்யப்ரதிபத்திவிஶேஷவிப்ரதிபத்திப்⁴யாம் ஜிஜ்ஞாஸிதத்வாதே³வ த⁴ர்மஸ்ய விசாரார்ஹத்வாத் த⁴ர்மவிசாராத்மகம்த⁴ர்மஸ்ய விசாராத்மநேதி ஶாஸ்த்ரம் ப்ரஸ்தி²தமிதி பக்ஷோ ந ப⁴வதீத்யாஹ -
ந ஹி கிலைவமிதி ।
`உத்³பி⁴தா³ யஜேத பஶுகாம’ இத்யத்ர ய: பஶுகாம இதி பஶுகாமமுத்³தி³ஶ்ய யாகோ³ விதீ⁴யதே, யோ யாக³: கர்தவ்ய: இதி யாக³விதா⁴நம் சோத்³தி³ஶ்ய பஶுகாமாதி⁴கார: கிம் வா உப⁴யமிதி । ததா² ஸத்ரே யே யஜமாநாஸ்த ஏவ ருத்விஜ இதி யஜமாநாநுத்³தி³ஶ்ய க்ரத்வங்க³பா⁴வோ விதீ⁴யதே, கிம் வா யே ருத்விஜ இதி ருத்விஜ உத்³தி³ஶ்ய யஜமாநபா⁴வோ விதீ⁴யத இத்யாதி³வசநவ்யக்திஸம்ஶயாத் விசார இத்யாஹ -
அதீ⁴தவேத³ஸ்யேதி ।
விப்ரதிபத்தய: ஸந்தீதி ।
உத்³தே³ஶ்யவிதே⁴யபா⁴வே விப்ரதிபத்தய: ஸந்தீத்யர்த²: ।
தத்ராபீதி ।
அத்⁴யயநவிதி⁴ப்ரயுக்தத்வாத் வேதா³ர்தோ²பாதௌ⁴ விசாரப்ரவ்ருத்தாவபி த⁴ர்மஶப்³த³ஸாமர்த்²யாந்ந க்ருத்ஸ்நவேதா³ர்த²விசார இதி பா⁴வ: ।
க்ருத்ஸ்நவேதா³த்⁴யயநப்ரயுக்தோ விசார: கத²மேகதே³ஶவிஷய: ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
அதீ⁴தவேத³ஸ்ய கஸ்யசித் ஶ்ரேய:ஸாத⁴நகாமித்வாதே³வ முமுக்ஷுத்வாபா⁴வாத் தமதி⁴க்ருத்ய அத்⁴யயநவிதே⁴: த⁴ர்மவிசாரப்ரயோஜகத்வமபரம் முமுக்ஷும் ப்ரதி ப்³ரஹ்மவிசாரப்ரயோஜகத்வமிதி விபா⁴கே³ ஸித்³தே⁴(அ)பி க்ருத்ஸ்நவிசாராப்⁴யுபக³மே வேதா³ர்த² இதி வக்தவ்யமிதி ।
ததா² ஸதீதி ।
வேதா³ர்த²விசாரகர்தவ்யதோக்தௌ ஶ்ரேய:ஸாத⁴நகாமீ விசார்ய நிஶ்சித்யாநுஷ்டா²யாபூர்வம் ந நிஷ்பாத³யதி । ததஶ்ச ந ப்ரயோஜநம் ப்ராப்நுயாத் । ஶ்ரேய:ஸாத⁴நவாசித⁴ர்மஶப்³தே³ந வேதா³ர்த²ஸ்யோபாதா³நே ப்ராப்நுயாதி³தி ஶங்கதே -
ஸத்யம் , ததா²பீதி ।
புருஷார்த²ரூபேதிபஞ்சபாதி³காயாம் புருஷார்த²ரூபேதி ந த்³ருஶ்யதே ।
புருஷார்த²ஸாத⁴நரூபேத்யர்த²: ।
வேதா³ர்த²ஸ்யாபி ஶ்ரேய: ஸாத⁴நரூபத⁴ர்மத்வோக்தாவேவாதி⁴காரிண: ப்ரவ்ருத்திஶ்சேத்³த⁴ர்மஶப்³த³ஸ்ய வேதா³ர்தே² ரூடி⁴ர்ந ஸம்ப⁴வதி । சைத்யவந்த³நாதா³வபி ப்ரயோகா³விப்ரதிபத்தேர்ஜஹல்லக்ஷணாபி ந ஸம்ப⁴வதி । வேதா³ர்தே² த⁴ர்மாபா⁴வப்ரஸங்கா³த் ஶ்ரேய:ஸாத⁴நவாசித⁴ர்மஶப்³த³ஸ்ய ஶ்ரேயோரூபப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴யித்வாயோகா³ச்ச வேதா³ர்தே² வ்ருத்த்யஸம்ப⁴வாத் த⁴ர்ம இத்யேவ க்ருத்வா விசாரோ யுக்த இதி பரிஹரதி -
ஏவம் தர்ஹீதி ।
கிஞ்சேத்யாஹ ।
தஸ்ய புருஷார்த²த்வாதி³தி ।
புருஷார்த²ஸாத⁴நத்வாதி³த்யர்த²: । ஸந்தி³க்³த⁴த்வாச்ச இத்யத்ர ஜிஜ்ஞாஸத்வாதி³திஜிஜ்ஞாஸிதத்வாதி³தி ஶேஷ: ।
லக்ஷணஸூத்ரமபி த⁴ர்மவிஷயம் ந வேதா³ர்த²விஷயமித்யாஹ -
ததா² ச உத்தரமபீதி ।
லக்ஷணம் ஹி லக்ஷ்யஸ்யாந்யத்ர ப்ரஸங்க³விப்⁴ரமநிராஸபரம் । தத்ர த⁴ர்ம ஏவ சைத்யவந்த³நாதௌ³ ப்ரஸக்ததயா விப்ரதிபந்நோ ந வேதா³ர்த²: । அதோ லக்ஷணஸ்ய க்ருதார்த²த்வாய த⁴ர்ம ஏவ லக்ஷ்யத இத்யாஹ -
த⁴ர்மஸ்வரூபவிப்ரதிபத்திநிராஸபரமிதி ।
கிமர்த²வாதா³தி³லக்ஷணோ வேதா³ர்த²:, கிம் வா சோத³நாலக்ஷண இதி வேதா³ர்த²விப்ரதிபத்திநிராஸாய வேதா³ர்த²லக்ஷணபரம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஆஹ -
இதரதே²தி ।
த⁴ர்மக்³ரஹணே ஹி அர்த²வாத³லக்ஷணத்வம் நிராக்ருத்ய சோத³நாலக்ஷணத்வம் வேதா³ர்த²ஸ்ய கிம் ந ஸித்⁴யதீத்யாஶங்க்ய, வேதா³ர்த²விப்ரதிபத்திநிராஸஸ்ய அப்ரதிபந்நத்வாத் த⁴ர்மவிப்ரதிபத்திநிராஸஸ்யைவ ப்ரதிபந்நத்வாத்ந்நத்வதி³தி அதி⁴கம் த்³ரூஶ்யதே ந ததா² ஸித்³த்⁴யதீத்யாஹ -
யதோ ந த⁴ர்மக்³ரஹணே ஸதீதி ।
அத்ர த⁴ர்மஶப்³த³ஸ்ய வேதா³ர்தே² ப்ரயோகா³த் வேதா³ர்த²விப்ரதிபத்திநிராஸ ஏவ விவக்ஷ்யதாமிதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
வேதா³ர்தே² த⁴ர்மஶப்³த³ஸ்ய கிமஜஹல்லக்ஷணயாலக்ஷணம் யா இதி வ்ருத்தி: கிம் வா ஸம்ஜ்ஞாத்வேந வ்ருத்தி:, ந தாவத³ஜஹல்லக்ஷணயேத்யாஹ -
யத்தாவதி³தி ।
சோத³நாலக்ஷணோ யோ(அ)ர்த² இதி வேதா³ர்த²முத்³தி³ஶ்ய அஸௌ த⁴ர்ம இதி தத்ர த⁴ர்மஶப்³தோ³ யதி³ அஜஹல்லக்ஷணயா வர்ததே ததா³ வேதா³ர்தே² த⁴ர்மோ(அ)ஸ்தீதி லக்ஷ்யதே ந த⁴ர்ம ஏவ வேதா³ர்த² இதி லப்⁴யத இத்யர்த²: ।
சோத³நாலக்ஷணஶப்³தோ³க்தவேதா³ர்தே² ஸ த⁴ர்ம இதி த⁴ர்மஸம்ஜ்ஞாவிதி⁴பரத்வம் ஸூத்ரஸ்ய நிராகரோதி -
அத² புநரிதி ।
விசார்யத்வேந ப்ரதிஜ்ஞாதத⁴ர்மஸ்ய ஸ்வரூபப்ரமாணாதி³கத²நம் விஹாயாந்யதா² ந கத²நீயமித்யாஹ -
தத³ப்ரக்ராந்தமிதிதத³ப்ரகாராந்தமிதி ।
கிம் சாசார்யாய கா³ம் த³த்³யாதி³திகிம் சா சாசாயோயகா³த³த்³யாதி³தி கார்யாந்தரே விநியோகா³ர்த²மாசார்ய இதி நாம விதீ⁴யதே, தத்³வத³த்ர நாம விதா⁴நம் சேத் கார்யாந்தரே(அ)பி நியாகா³க்²யப்ரயோஜநம் ஸ்யாத் , தச்ச நாஸ்தீத்யாஹ -
நிஷ்ப்ரயோஜநமிதி ।
உத்தரஸூத்ராணாமபி நாமவிதா⁴யகத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஹ -
அதிப்ரஸங்க³ இதி ।
அத² ஶப்³த³வையர்த்²யம் சோத³நாஶப்³த³ஸ்ய வேதே³ லக்ஷணாவ்ருத்திபரிக்³ரஹணப்ரஸங்க³தூ³ஷணம் சாபி⁴ப்ரேத்ய அங்கீ³கரோதி -
அதா²பி கத²ஞ்சிதி³தி ।
ஸித்³த⁴ப்ராமாண்யேதி ।
வேத³ஸ்ய ப்ராமாண்யாத் அர்த²வத்வநிஶ்சயே விசாராத் ப்ராகே³வ ஸஞ்ஜாதே கிம் வேதா³ர்த²ஶ்சோத³நாலக்ஷண:, கிம் வா அர்த²வாதா³தி³லக்ஷண இதி விஶயே நவிஷயேணேதி அர்த²வாதா³தி³லக்ஷண:, கிந்து சோத³நாலக்ஷணோ வேதா³ர்த² இதி நிர்ணயபரம் ஸூத்ரம் ஸ்யாத் , தச்சாநுபபந்நமநிஶ்சிதத்வாத³ர்த²வத்வஸ்யேத்யர்த²: ।
உத்தரலக்ஷணவத் இதி ।
உத்தராத்⁴யாயவதி³த்யர்த²: ।
ப்ரத²மஸூத்ரே அத்⁴யயநாபூர்வஶேஷத்வேந ப்ராப்தமப்ராமாண்யம் நிராக்ருத்ய வேத³ஸ்யார்த²விவக்ஷா த³ர்ஶிதா, ந து தத்ர பௌருஷேயாபௌருஷேயத்வப்ரமாணாந்தரயோக்³யவிஷயஅபௌருஷேயத்வாதி³தி நிமித்தேதித்வாதி³நிமித்தமப்ராமாண்யம் நிராக்ருத்ய ப்ராமாண்யம் ப்ரதிபாதி³தமத: அர்த²விவக்ஷாயா அபி அஸித்³தே⁴:, அர்த²வத்வஸித்³த⁴வத்காரேண வேதா³ர்த²முத்³தி³ஶ்ய லக்ஷணவிதா⁴நம் ந ஸம்ப⁴வதி ததா²பி ப்ரத²மஸூத்ரஸாமர்த்²யாதே³வ அர்த²வத்வமங்கீ³க்ருத்ய லக்ஷணவிதா⁴நமிதி சேத் தத்ராஹ -
தத்ராநந்தரமிதி ।
ப்ரத²மஸூத்ரேண அர்த²வத்வே ஸித்³தே⁴ ஸதி வேதா³ர்த²த்வேந உத்தரத்ர ப்ராமாண்யப்ரதிபாத³நமிதி வக்துமயுக்தம் , ப்ராமாண்யஸ்ய ஸித்³த⁴வஸ்துத்வேந வேதா³ர்த²த்வாயோகா³த் , அதோ(அ)ர்த²வத்வநிஶ்சயாய ப்ராமாண்யவிசார:, பா⁴ஷ்யகாரேணாபி அர்த²வத்வநிஶ்சயாய ப்ராமாண்யம் விசாரிதமித்யுக்தத்வாதி³த்யாஹ -
வ்ருத்தமிதி ।
அர்த²வத்வநிஶ்சயாய ப்ரமாணலக்ஷணம் வ்ருத்தம் , ந த்வர்த²வத்வே நிஶ்சிதே வேதா³ர்த²த்வேந ப்ராமாண்யப்ரதிபாத³நம் வ்ருத்தமித்யர்த²: ।
த்³விதீயஸூத்ரேண நார்த²வாதா³தி³லக்ஷணோ வேதா³ர்த² இதி ஸித்³த⁴த்வாத் அர்த²வாதா³தி⁴கரணே மந்த்ராதே³: வேதா³ர்த²ரூபத⁴ர்மப்ரதிபாத³கத்வமஸ்தீதி ஶங்காயா: நோத்³ப⁴வ: ஸம்ப⁴வதீதி । தந்நிராஸாய அதி⁴கரணமநபேக்ஷிதம் ஸ்யாதி³த்யாஹ -
மந்த்ரேதி ।
|| இதி த்³விதீயவர்ணககாஶிகா ||
ஆநந்தர்யமதி⁴காரோ மங்க³லாசரணம் ப்ரக்ருதாத³ர்தா²ந்தரம் சேதி அத²ஶப்³த³ஸ்ய லோகே சத்வாரோ(அ)ர்தா²: ப்ரஸித்³தா⁴: । இஹ த்வாநந்தர்யமேவ உபாதீ³யத இத்யஸ்மிந்நர்தே² பா⁴ஷ்யஸ்ய தாத்பர்யமாஹ -
தத்ரார்த²ஶப்³த³ இத்யாதி³நா ।
ந அதி⁴காரார்த²:, நாரம்பா⁴ர்த² இத்யர்த²: ।
அவயவார்தே²ந அர்த²வத்வ இதி ।
அவயவக³தஶக்த்யா ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநேச்சா²பி⁴தா⁴யித்வ இத்யர்த²: ।
அவயவார்தே²ந அர்த²வத்வே(அ)பி அநதி⁴கார்யத்வாதி³த்யேதந்ந யுஜ்யதே । ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஶப்³தா³ர்த²பூ⁴தப்³ரஹ்மதஜ்ஜ்ஞாநயோ: ஜ்ஞாநஸ்யாநுஷ்டே²யத்வாதே³வ ஆரப்⁴யத்வாத் ப்³ரஹ்மணஶ்ச ப்ரமிதிவிஶிஷ்டரூபேண அநுஷ்டே²யத்வாதே³வ அதி⁴கார்யத்வாதி³தி தத்ராஹ -
அதி⁴க்ரியாயோக்³யஸ்ய சேதி ।
இச்சா²விஶேஷணம் ஜ்ஞாநம், ப்³ரஹ்ம ச ஜ்ஞாநவிஶேஷணமித்யப்ரதா⁴நத்வாந்நோபஸர்ஜநம்நோபஸர்ஜநத்வம் பத³மிதிபத³ம் பதா³ந்தரேண ஸம்ப³த்⁴யத இதி ந்யாயாத் நாதி⁴காரார்தா²த²ஶப்³தே³ந நாந்வய இதிஅந்வய இத்யர்த²: ।
தர்ஹி அவயவத்³வாரேணார்த²: ஸ்வீக்ரியதாம், ததா² ஸதி அநதி⁴கார்யத்வாதி³தி பா⁴ஷ்யோபபத்தேரித்யாஶங்க்ய அக²ண்ட³ஶக்த்யா விசாரார்த²த்வாத் அவயவார்த²த்வாபா⁴வாத் விசாரஸ்ய சாரப்⁴யத்வாத் அநதி⁴கார்யத்வாதி³தி பா⁴ஷ்யமஸங்க³தமித்யாக்ஷிபதி -
அயம் து ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³த³ இதி ।
விசாரவசநத்வம் கத²மவஸீயத இதி தத்ராஹ -
மீமாம்ஸாபர்யாய இதி ।
க்ரதுகு³ணகமுபாஸநமிதி ।
உத்³கீ³தா²தி³க்ரத்வங்க³விஷயோபாஸநமித்யர்த²: ।
ஸந்தா⁴தமிதி ।
ஜிஜ்ஞாஸேத்யக²ண்ட³ரூபே விசாராபி⁴தா⁴நஶக்திமாஶ்ரித்ய ப்ரயுங்க்த இத்யர்த²: ।
ஸந்தா⁴தவாச்யத்வாத் விசாரஸ்ய ஸந்தா⁴தமேவ ப்ரயுங்க்த இத்யந்வய: ।
அந்யதே²தி ।
ஜிஜ்ஞாஸிதமித்யத்ர ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³த³ஸ்யாபி அவயவார்தா²ங்கீ³கார இத்யர்த²: ।
ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³த³ஸ்ய அவயவார்தே² அங்கீ³க்ருதே இஷ்யமாணஸ்ய ப²லத்வம் ஸித்⁴யதீதி சதுர்த்²யா ப²லஸ்ய நிர்தே³ஶாபேக்ஷாபா⁴வாத் இச்சா²யா: விஷயாபேக்ஷிதத்வேந த⁴ர்மஸ்ய ஜிஜ்ஞாஸேதி கர்மணி ஷஷ்டீ²ஸமாஸம் த³ர்ஶயித்வா விஷய ஏவ த³ர்ஶநீய: । ந ததா² க்ரியதே, கிந்து அக²ண்ட³ஶக்த்யா விசாரார்த²த்வமங்கீ³க்ருத்ய து³:க²ரூபவிசாரஸ்ய ப²லாபேக்ஷத்வாத் சதுர்த்²யா ப²லமேவ த³ர்ஶயதீத்யத: ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³தோ³ விசாரார்த² ஏவேத்யாஹ -
அத ஏவேதி ।
அவயவார்த²த்வாபா⁴வாதே³வேத்யர்த²: ।
த⁴ர்மாயேதி ।
ஜ்ஞாதத⁴ர்மாக்²யப்ரயோஜநாய இத்யர்த²: ।
க்ரத்வர்த² இதி க்ரதுஸ்வரூபோபகாரிப்ரோக்ஷணாதி³ருச்யதே । புருஷார்த² இதி ப²லோபகாரிப்ரயாஜாத்³யுச்யதே । ப்ரத²மஸூத்ரவாக்யார்த²ம் த³ர்ஶயத்³பி⁴: பா⁴ஷ்யக்ருத்³பி⁴: விசாரபர்யாயமீமாம்ஸாஶப்³த³: ப்ரயுக்த இத்யாஹ -
புநஶ்ச வேதா³ந்தேதி ।
ஶாஸ்த்ரவசநோ ஹீதி ।
விசாரஶாஸ்த்ரவசநோ ஹீத்யர்த²: ।
ஆரம்போ⁴(அ)ர்த² இதி பக்ஷே ஸூத்ரவாக்யார்த²ம் த³ர்ஶயதி -
தேந ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ।
அவயவார்தா²பி⁴தா⁴நத்³வாரேண லக்ஷணயாலக்ஷணத்வாயாத்வேதி விசாரம் விவக்ஷித்வா தஸ்மிந்நயம் ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³த³: ப்ரயுஜ்யமாநோ த்³ருஶ்யதே । ந த்வக²ண்ட³ஶக்த்யா விசாராபி⁴தா⁴யித்வமங்கீ³க்ருத்ய விசாரே ப்ரயுஜ்யமாநோ த்³ருஶ்யத இத்யாஹ -
உச்யத இதி ।
நாயமிதி ।
பாணிநிஸ்மரணம் நாஸ்தீத்யாஹ -
நாபி ஸ்மரணமஸ்தீதி ।
ந சாவயவார்தே²நேத்யஸ்யாயமர்த²: - க்ல்ருப்தாவயவஶக்த்யாவயவார்தா²பி⁴தா⁴நத்³வாரேண லக்ஷணயா விவக்ஷிதவிசாரார்த²த்வே ஸம்ப⁴வதி ஸதி ஸமுதா³யஸ்ய விசாரே ஶக்திர்ந கல்பநீயேதி ।
அவயவஶக்த்யா ஜ்ஞாநேச்சா²பி⁴தா⁴நத்³வாரேண லக்ஷிதவிசாரே ப்ரயோக³: । ந து ஸமுதா³யஶக்திஸித்³தா⁴வேஸித்³தா⁴வேநோ இதிவேத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ந அந்யதா²ஸித்³த⁴த்வாதி³தி ।
விசாரஸ்யாவயவார்த²த்வாபா⁴வே கத²மவயவஶக்த்யா ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³த³ஸ்ய விசாரே ப்ரயோக³ இதி சோத³யதி -
கத²மந்யதா²ஸித்³த⁴த்வஸித்வமிதிமிதி ।
விசாரஸ்யாவயவார்த²த்வாபா⁴வே(அ)பி அவயவார்த²ஸம்ஸர்கா³விநாபா⁴வாத³பி விசாரே லக்ஷணயா ப்ரயோக³ப்ரத்யயோபபத்தௌ ந ஸமுதா³யே ஶக்திகல்பநா, அநந்யதா²ஸித்³த⁴கார்யாபா⁴வாதி³தி பரிஹரதி -
அந்தர்ணீதேதி ।
ஸ்வாபி⁴தே⁴யஜ்ஞாநேச்சா²ஸம்ஸர்கா³விநாபூ⁴தவிசாரார்த²த்வாதி³த்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநேச்ச²யோ: ஸம்ஸர்கே³ண கத²ம் விசாரஸ்யாவிநாபா⁴வ இத்யாஶங்க்யாஹ -
ததா²ஹீதி ।
விதே⁴: ப்ராவத³ஸ்யேதி (ப்ராமாண்யஸ்ய ? )ப்ராக³ர்த²ஜ்ஞாநம் ஜாதம் சேத்தஸ்ய ப்ராப்தத்வாத் இச்சா² ந ஸம்ப⁴வதி । ந ஜாதம் சேத³ர்த²ஸ்யாப்ரதிபந்நத்வாத் அர்த²விஷயகஅர்த²விஶேஷஜ்ஞாநஸ்யாபி இதிஜ்ஞாநஸ்யாபி அப்ரதிபத்தே: தத்³விஷயேச்சா² ந ஸம்ப⁴வதி, அநவக³தவிஷயேச்சா²(அ)யோகா³த் । அதோ வாக்யஜஜ்ஞாநேந ப்ரதிபந்நே(அ)ர்தே² ஸந்தி³க்³தே⁴ நிஶ்சயப²லம் பரோக்ஷே அபரோக்ஷப²லம் ஜ்ஞாநமிஷ்யத இதி வக்தவ்யம் । தச்ச இஷ்யமாணம் ஸ்வஸ்யேச்சா²மாத்ரஜந்யத்வாயோகா³த் இச்சா²யாஶ்ச ஸ்வயமேவ ஜ்ஞாநஹேதுத்வாயோகா³ச்ச இச்சா²நந்தரபா⁴விஜ்ஞாநபூர்வபா⁴விஅபூர்வபா⁴வி சேதிப்ரமாணாதி³விசாரப்ரயத்நஜந்யமித்யப்⁴யுபேயமத இஷ்யமாணஜ்ஞாநம் ப்ரமாணாதி³விசாரமவிநாபா⁴வேந க³மயதீதி விசாரஸாத்⁴யஜ்ஞாநே ப்ரயோக³ப்ரத்யயாவிதி பா⁴வ: । உபதே³ஶ இதி வேத³ உச்யதே ।
தேநேதி ।
விசாரவிஷயஸமுதா³யஶக்த்யபா⁴வாதே³வேத்யர்த²: ।
அவயவஶக்த்யா ப்ராப்தார்தா²பி⁴தா⁴நத்³வாரேண லக்ஷணயா விசாரார்த²த்வாத் அக²ண்ட³ரூபோ(அ)பிவிவாத³த்³வாரேதி(விசாரத்³வாரேதி ? )..... விஷயஶக்திகல்பநாபா⁴வே(அ)பி அநதி⁴கார்யத்வாத் இதி பா⁴ஷ்யமஸங்க³தம் , அவயவார்த²பூ⁴தப்³ரஹ்மஜ்ஞாநயோர்லக்ஷ்யவிசாரஸ்ய சாரப்⁴யத்வாதி³த்யாஹ -
நந்வேவமபி குத ஏததி³தி ।
லக்ஷ்யார்த²த்வாத் விசாரஸ்ய கு³ணத்வமுச்யதே । ப்³ரஹ்மதஜ்ஜ்ஞாநயோஶ்ச இச்சா²விஶேஷணத்வாத் கு³ணத்வமுச்யத இதி ப்ரயோஜநவத்வாத் த்ரயாணாமர்த²ரூபேண ப்ராதா⁴ந்யமுச்யதே । ஶப்³த³தோ கு³ணத்வே(அ)ப்யர்த² லக்ஷணேந ப்ராதா⁴ந்யேநாந்தர்ணீதம் விசாரமாஶ்ரித்யேதி ஸம்ப³ந்த⁴: । லக்ஷிதவிசாரஸ்ய ப்³ரஹ்மதஜ்ஜ்ஞாநயோஶ்ச ஆரம்ப⁴யோக்³யத்வாத் அந்யதமஸ்யாதி⁴க்ரியமாணத்வம் ஆரப்⁴யமாணத்வமங்கீ³க்ருத்யாதி⁴காரார்த²த்வமாரப்⁴யத்வம் கிமிதி ந க்³ருஹ்யத இதி யோஜநா । யேநேதி(அ)அர்த²த: ப்ராதா⁴ந்யாநங்கீ³காரேணேத்யர்த²: ।
அத²ஶப்³தே³ந விசாரஸ்யாநந்தர்யாபி⁴தா⁴நமுகே²ந விசாரம் ப்ரதி புஷ்கலகாரணத்வேந வேதோ³க்தஸாத⁴நஸம்பந்நஸ்ய வேதோ³க்தாதி⁴காரிவிஶேஷஸ்ய ந்யாயத: ஸமர்பணாபா⁴வே அத²ஶப்³த³ஸ்ய விசாராரம்பா⁴ர்த²த்வ ஏவ கர்தவ்யதயா விதீ⁴யமாநோ விசாரோ(அ)தி⁴கார்யபா⁴வாதே³வாநநுஷ்டே²ய: ஸ்யாதி³தி பரிஹரதி -
உச்யத இதி ।
அநாரம்ப⁴ப்ரஸங்கா³தி³தி ।
ஶாஸ்த்ராக்²யவிசாரஸ்ய அநநுஷ்டா²நப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: ।
அப்ரயோஜநமிதி ।
அத²ஶப்³தே³ந ஸமர்பிதாதி⁴கார்யாபா⁴வாத் தேநாநுஷ்டி²ததயா ப்ரயோஜநபர்யந்தம் ந ப⁴வேதி³த்யர்த²: ।
கஸ்யாதி⁴கார உச்யேத இதி ।
ஶாஸ்த்ரஸ்யாரம்பா⁴நர்ஹத்வே ஸத்யத²ஶப்³தே³ந கஸ்யாரம்ப⁴ உச்யேத இத்யர்த²: ।
அத²ஶப்³தே³நாதி⁴காரிப்ரதிபத்த்யபா⁴வே(அ)பி அர்த²வாத³க³தமோக்ஷம் ஜ்ஞாநம் வா ப்ரயோஜநம் , அத்ர ந ஸ்பஷ்டம்ராத்ரிஸத்ரந்யாயேந ஸாத்⁴யத்வேந பரிணாமஸ்ய மோக்ஷகாமோ ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநகாமோ வா விசாரயேதி³த்யதி⁴காரிவிஶிஷ்டவிதி⁴ப்ரதிபத்தே:, தேநாநுஷ்டே²யத்வம் விசாரஸ்யேதி சோத³யதி -
நநு ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமிதி ।
தஜ்ஜ்ஞாநப்ரயோஜநத்வாத் தேந ப்ரேரிததயா ஸர்வேஷாம் விசாரே அதி⁴காரித்வேநாந்வய இதி விகல்ப்ய ப²லாபி⁴லாஷமாத்ராத் சேத் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாநந்தா³வாப்திபரித்ருப்ததேத்யாத்³யர்த²வாத³ஸ்து ப²லாநாமத²ஶப்³தே³ந ஆநந்தர்யாபி⁴தா⁴நமுகே²ந ந்யாயேந உபபாத³நாநங்கீ³காராத் அநுபபந்நப்ரயோஜநே(அ)ர்தி²த்வாநுபபத்தேர்ந தத் காமிநாமதி⁴காரித்வேந அந்வய இத்யாஹ -
ந ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே(அ)ர்தி²த்வாநுபபத்தேரித்யாதி³நா ।
அநுஷங்க³: ஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: ।
பரித்ருப்தே: ப்ரயோஜநத்வஸித்³த⁴யே ஸகலகாமநிவ்ருத்திரூபத்வம் த³ர்ஶயதி -
பரித்ருப்த: கிம் காமயத இதி ।
அந்யஸ்ய காமித்வஸ்யாபா⁴வே ஶ்ருதிமாஹ -
ததா² ச ஶ்ருதிரிதி ।
ஆத்மகாம: ஸ்வரூபபூ⁴தகாமித்வவாநித்யர்த²: ।
ஆத்மகாமத்வாதா³ப்தகாம:, ஆத்மநோ(அ)ந்யஸ்ய லப்⁴யஸ்யாபா⁴வே ஸ்ம்ருதிமாஹ -
ஆத்மலாபா⁴தி³தி ।
ஶ்ருகா³லத்வம் ஸ இச்ச²தீதி ।
விஷயத்வே லப்⁴யத இதி பா⁴வ: ।
அத்⁴யயநவிதே⁴: த்ரைவர்ணிகாதி⁴காரத்வாத் அர்த²ஜ்ஞாநாக்²யப²லஸித்³த⁴யே அத்⁴யயநவிதி⁴ப்ரயுக்தத்வாச்ச விசாரஸ்ய விதி⁴த ஏவ ஸர்வாதி⁴காரம் ஶாஸ்த்ரமிதி சோத³யதி -
மா பூ⁴தி³தி ।
அதோ ஜ்ஞாநஸாத⁴நவிசாரே அத்⁴யயநவிதி⁴: அதி⁴காரிண: ப்ரேரக இதி பா⁴வ: । தத்ர கிம் விசாரஸாத்⁴யஜ்ஞாநமத்⁴யயநஸ்யாந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴தயா த்³ருஷ்டப²லம் கிம் வா அத்⁴யயநவிதே⁴: ப்ரயோஜநபர்யந்ததாநுபபத்திலப்⁴யம் ப²லம் கிம் வா அர்த²ஜ்ஞாநகாமோ(அ)த்⁴யயநம் குர்யாதி³த்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநமுத்³தி⁴ஶ்ய விதா⁴நாத் அதி⁴காரிவிஶேஷணதயா ஶாஸ்த்ரீயம் ப²லமிதி ப³ஹிர்விகல்ப்ய ந தாவத்³ த்³ருஷ்டப²லம் விசாரஸாத்⁴யஜ்ஞாநாத³ர்ஶநாத் ஆபாதத³ர்ஶநஸ்ய ச அத்⁴யயநாநந்தரபா⁴விநோ விசாராநபேக்ஷத்வாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்ய ப்ரத²மவிகல்பம் தூ³ஷயதி -
ஸ்யாதே³ததே³வமிதி ।
த்³விதீய விகல்பம் தூ³ஷயதி -
ஸா ஹீதி ।
அவாப்தி: அக்ஷரக்³ரஹணமிதி ச வேத³ஸ்ய ஸ்வாதீ⁴நோச்சாரணக்ஷமத்வம் நாம வேத³க³தோ த⁴ர்ம உச்யதே । அத்⁴யேதவ்ய இதி தவ்யப்ரத்யயேந ஸ்வாத்⁴யாயோ(அ)வாப்தவ்ய: । ஸம்ஸ்கார்யஶ்சேத்யவாப்திரூபத்³ருஷ்டப²லவிஶிஷ்டதயா ஸம்ஸ்காராக்²யாத்³ருஷ்டப²லதயா ச ஸ்வாத்⁴யாயஸ்யாபி⁴தா⁴நாத் ஶப்³த³ப²லஸம்ப⁴வே ஸதி அர்த²ஜ்ஞாநப²லம் நாப்⁴யுபேயமிதி பா⁴வ: ।
அக்ஷரக்³ரஹணம் நிஷ்ப்ரயோஜநமிதி ।
ஸாத்⁴யரூபத்வே(அ)பி அபுருஷார்த²மித்யர்த²: ।
ப⁴வது தர்ஹி ஸக்தூநாம் க³திரிதி ।
அவாப்தஸ்வாத்⁴யாயஸ்யாப²லத்வாத் ஸ்வாத்⁴யாயேநாத்⁴யயநம் ஸ்வர்கா³ய குர்யாதி³தி நிர்வாஹ: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
அர்தா²வபோ³த⁴த³ர்ஶநாத் இதி ।
அவாப்தாக்ஷரேப்⁴யோ அர்தா²வபோ³தா⁴க்²யத்³ருஷ்டப²லஸ்ய த³ர்ஶநாத் ந ஸக்துந்யாயேந அத்³ருஷ்டப²லாய விதி⁴ரித்யர்த²: ।
அர்தா²வபோ³த⁴ஸ்யாபி ஸுக²த்வாபா⁴வாத் பாரம்பர்யேண ஸுக²ஹேதுத்வாதே³வ புருஷார்த²த்வே வக்தவ்யே அக்ஷரக்³ரஹணஸ்யாபி தத³ஸ்த்யேவேதி தவ்யப்ரத்யயேந ஶ்ரூயமாணாவாப்தஸ்வாத்⁴யாய ஏவ ப்ரயோஜநம் ப⁴வது இத்யாஹ -
ந தர்ஹீதி ।
நிஷ்ப்ரயோஜநாநிஷ்ப்ரயோஜநாதீ³திநீதி ।
அக்ஷரக்³ரஹணபர்யந்தவிதி⁴வ்யாபாரே ப²லவத³ர்தா²வபோ³த⁴ஸ்ய நிமித்தத்வம் ஸ்யாதி³தி,
தத்ராஹ -
ப²லப்ரயுக்த ஏவேதி ।
அவாப்தாக்ஷரப³லாதே³வ அர்தா²வபோ³தோ⁴ ந து விதி⁴ப²லமித்யர்த²: ।
ப²லவத³ர்த²விஷயாவபோ³த⁴ப²லே அத்⁴யயநவிதௌ⁴ யஸ்ய யஸ்மிந் கர்மண்யதி⁴கார: தஸ்ய தத்³வாக்யாத்⁴யயநமேவ ஸ்யாத் ந வாக்யாந்தராத்⁴யயநம் தத்ர அர்த²ஜ்ஞாநாநந்தரப்ரவ்ருத்த்யாதி³ப²லாபா⁴வாதே³வார்த²ஜ்ஞாநாந்நஅர்த²ஜ்ஞாநாதே³வாந்நேதி க்ருத்ஸ்நவேதா³த்⁴யயநஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -
அபி சேதி ।
அநதி⁴க்ருதகர்மவாக்யக³தஸ்ய அத்⁴யயநஜந்யாபூர்வஸ்யார்த²ஜ்ஞாநக்ரத்வநுஷ்டா²நத்³வாரேண அபூர்வஶேஷத்வாபா⁴வே(அ)பி ப்ராயஶ்சித்தஜபாத்³யபூர்வோபகாரித்வமஸ்தீதி த்³ரஷ்டவ்யம் । தத்ராவஶ்யதத்ராவஶ்யேத்யத்ரேதிமித்யத்ர தத்ரேதி வக்ஷ்யமாணஸத்ராதி³வாக்யாத்⁴யயநமபி⁴ப்ரைதி । அர்த²ஜ்ஞாநகாமோ(அ)ர்த²ஜ்ஞாநாய அத்⁴யயநம் குர்யாதி³த்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநமுத்³தி³ஶ்யாத்⁴யயநவிதா⁴நாத் அதி⁴காரிவிஶேஷணதயா ஶாஸ்த்ரீயம் ப²லமர்த²ஜ்ஞாநமத்⁴யயநஸ்யேதி த்ருதீயமுத்தா²பயதி -
நநு சேதி ।
அதி⁴க்ரியதே அஸ்மிந் கர்மண்யநேநேத்யாதி⁴கார இதி விதி⁴புருஷஸம்ப³ந்த⁴நிமித்தஜீவநப²லகாமாதி³ருச்யதே । விஶ்வஜிந்ந்யாயேந ஸ்வர்க³ப²லம் பரிகல்ப்ய ஸ்வர்க³காமோ(அ)தி⁴காரீ கல்ப்யத இத்யாஶங்க்ய த்³ருஷ்டப²லஸம்ப⁴வே ததா² ந கல்ப்யமித்யாஹ -
த்³ருஷ்டஶ்சேதி ।
கல்பநாமதி⁴காரஸ்யேதி ।
காமிதயா விதி⁴ புருஷஸம்ப³ந்த⁴நிமித்தப²லஸ்ய கல்பநாம் நிருந்த⁴ந்நித்யர்த²: ।
ஸ்வயமதி⁴காரஹேதுரிதி ।
காமிததயா விதி⁴புருஷஸம்ப³ந்த⁴ஹேதுரித்யர்த²: ।
அர்தா²வபோ³தா⁴யாத்⁴யயநே விஹிதே(அ)பி அத்⁴யயநவிதி⁴நா விசாரோ ந விதீ⁴யத இதி தத்ராஹ -
த்³ருஷ்டாதி⁴காரேஷ்விதி ।
த்³ருஷ்டப²லேஷு விதி⁴ரித்யர்த²: । அதி⁴காரஸித்³தி⁴: நியோக³ஸித்³தி⁴: ப²லம் த்³ருஷ்ட்வைவ ப⁴வதீத்யர்த²: ।
கிம் விஹிதாத்⁴யயநஸ்ய ப²லபூ⁴தாவாப்தஸ்வாத்⁴யாயஸாமர்த்²யாத் விசாரவ்யவதா⁴நேந வா அர்த²ஜ்ஞாநோத்பத்தே: அர்த²ஜ்ஞாநமத்⁴யயநஸ்ய ப²லமித்யுச்யதே, கிம் வா அர்தா²வபோ³த⁴காமோ(அ)ர்தா²வபோ³தா⁴யாத்⁴யயநம் குர்யாத் இதி விதா⁴நாத் அத்⁴யயநப²லமித்யுச்யத இதி ப³ஹி: விகல்ப்ய ப்ரத²மவிகல்போ(அ)ங்கீ³க்ருத இத்யாஹ -
அத்ரோச்யத இதி ।
அத்⁴யயநாத் ப்ராக் ப்ரதிபந்நதயா காமிதத்வேந தது³த்³தே³ஶேந விதா⁴நம் ஸ்யாத் , வேதா³ர்த²ஸ்ய து ப்ராக³ப்ரதிபந்நதயா தத்³விஶேஷிதஜ்ஞாநஸ்யாபி அப்ரதிபந்நஅப்ரதிபந்நதே³வகாமிதத்வேதித்வாதே³வ காமிதத்வாயோகா³த் நார்த²ஜ்ஞாநமுத்³தி³ஶ்யாத்⁴யயநவிதா⁴நமிதி நாத்⁴யயநப²லமர்த²ஜ்ஞாநமிதி த்³விதீயவிகல்பம் தூ³ஷயதி -
நாதி⁴காரஹேதுதேதி ।
அர்த²ஜ்ஞாநஸ்ய காமிததயா புருஷஸ்ய விதௌ⁴ நியோஜ்யத்வேந ஸம்ப³ந்த⁴ஹேதுதா நாஸ்தீத்யர்த²: ।
ப்ராக் சாதி⁴காரஜ்ஞாநேந ப்ரயோஜநமிதி ।
ப்ராக்தநேநாதி⁴காராக்²யப²லவிஷயஜ்ஞாநேந ஹி தது³த்³தே³ஶேந விதா⁴நாக்²யப்ரயோஜநம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
அத்⁴யயநாத் ப்ராக் அர்த²ஜ்ஞாநாக்²யப²லவிஷயஜ்ஞாநமஸ்தீத்யாஶங்க்யாஹ -
ப்ராக்சேதி ।
ப்ராக்சாதி⁴காரஜ்ஞாநே ப்ராக் ப²லரூபார்த²ஜ்ஞாநவிஷயஜ்ஞாநே ஸித்³தே⁴ ந ப்ரயோஜநம் ப²லரூபார்த²விஜ்ஞாநவிஶேஷணதயா அர்த²ஸ்ய ஜ்ஞாதத்வாத் அர்த²ஜ்ஞாநார்த²ம் ந விதி⁴நா ப்ரயோஜநமித்யர்த²: । த்³ருஷ்டாதி⁴காரத்வேந த்³ருஷ்டப்ரயோஜநத்வேநேதி யாவத் ।
இதா³நீமத்⁴யயநவிதே⁴ர்நித்யாதி⁴காரிணா ஸஹ ஸாதி⁴காரிதாம் ப்ரதிபாத³யிதும் அதி⁴காரிவிஶேஷணாபா⁴வாத் அதி⁴கார்யபா⁴வாத் அநத்⁴யயநமேவேதி அத்⁴யயநப்ரவ்ருத்திமாக்ஷிபதி -
யத்³யேவமிதி ।
அதி⁴காராஶ்ரவணாத் அதி⁴காரிவிஶேஷணாஶ்ரவணாதே³வ அதி⁴கார்யபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
தஸ்ய சாதி⁴காரஹேதுத்வாநப்⁴யுபக³மாத் இதி ।
அர்த²ஜ்ஞாநஸ்ய காமிததயா புருஷவிஶேஷணத்வேந புருஷஸ்ய நியோஜ்யதயா விதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴ஹேதுத்வாநப்⁴யுபக³மாதி³த்யர்த²: ।
அந்யத: ப்ராப்தாநுஷ்டா²நாத்⁴யயநவிஷயத்வாத³தி⁴காரிண: பரிகல்ப்ய ந ப்ரவர்தயதி அத்⁴யயநவிதி⁴ரிதி ப்ராபா⁴கராணாம் மதமாஹ -
அத்ர கேசிதா³ஹுரிதி ।
‘அஷ்டவர்ஷம் ப்³ராஹ்மணமுபநயீத’, ‘தமத்⁴யாபயீத’, இதி விதி⁴: ஆசார்யகரணவிதி⁴ரித்யுச்யதே । அத்⁴யாபநவிதி⁴விஷயதத³ங்க³தாபா⁴வே(அ)த்⁴யயநஸ்ய ஸ்வதந்த்ரவித்⁴யந்தரவிஹிதஸ்யவிவக்ஷிதஸ்யேதி கத²ம் ஸ்வதந்த்ரவித்⁴யந்தரப்ரயுக்தாநுஷ்டா²நதேதி தத்ராஹ -
ஆதா⁴நஸ்யேவேதி ।
காமநைவ த³ர்ஶபூர்ணமாஸாதி³விதி⁴ஸஹகாரிதயா யதா² ஆதா⁴நமநுஷ்டா²பயதி ததா² ஆசார்யகரணகாமநைவ ஆசார்யப்ரேரணத்³வாரேணாத்⁴யயநம் மாணவகேந நிர்வர்தயதிநிவர்தயதி இதி அத்⁴யாபநஸித்³த்⁴யர்த²மித்யர்த²: ।
நித்யாதி⁴காரேண ஸாதி⁴காரதயா அத்⁴யயநாஅத்⁴யயநேதிநுஷ்டா²பகத்வமத்⁴யயநவிதே⁴ர்வதி³துமாஹ -
தத³யுக்தமிதி ।
ஸ்வநியோக³ம் ப்ரதிபத்³யாநுஷ்டா²துமஸமர்த²மாணவகஸ்ய நித்யாதி⁴காரித்வகல்பநமயுக்தமித்யாஹ -
கத²மிதி ।
ஆசார்யகரணவிதி⁴ஸ்தாவிதி⁴ஸ்தாநிதிவத் நாவிஹிதமத்⁴யயநம் ப்ரயுங்க்தே, அத்⁴யயநாநதி⁴காரிணம் ஶூத்³ராதீ³நாம் தத்ர ப்ரயோஜநஶூந்யதயா ஆசார்யகு³ணபா⁴வேந ப்ரவ்ருத்த்யயோகா³த் । அத² விஹிதமேவாத்⁴யயநம் ப்ரயோஜயதி । தர்ஹி அஸ்யாயம் அஸ்யாயாவதி⁴ரிதிவிதி⁴ரிதி விதி⁴ஸ்வரூபநிர்ணயாய அதி⁴காரித்வேந மாணவகஸ்யாந்வயோ வக்தவ்ய:, அந்யதா² அத்⁴யேத்ருவிஶேஷாபரிஜ்ஞாநாத் யம் கஞ்சித³த்⁴யாபயேதி³த்யாஹ -
அஷ்டவர்ஷமிதி ।
யத்³யயமாசார்யஸ்ய நியோக³ இதி ।
யத்³யயமாசார்யகரணகரகாமஸ்யேதிகாமஸ்யாத்⁴யாபநே நியோக³ இத்யர்த²:, மாணவகோ ந நியுக்தோ ப⁴வதீதி அத்⁴யயநவிதே⁴: ஸாதி⁴காரத்வேந அநுஷ்டா²பகத்வாபா⁴வே மாணவகஸ்யாவ்யாபாரே அத்⁴யயநவிதி⁴நா ப்ரவர்திதோ ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
அநியுக்தஸ்யேதி ।
அத்⁴யயநவிதி⁴நா அப்ரவர்திதஸ்யேத்யர்த²: । தஸ்மாத்³யம் கஞ்சித³த்⁴யாபயேதி³தி பா⁴வ: ।
கிம் ச த்³ரவ்யார்ஜநப²லதயா காம்யவிதி⁴த்வாத³நித்யேந அத்⁴யாபநவிதி⁴நா நித்யஸ்யாத்⁴யயநஸ்ய அநுஷ்டா²நாங்கீ³காரே காமநோபரமே அத்⁴யாபநோபரமாந்நித்யாத்⁴யயநம் ஸம்பாத³யிதும் ந ஶக்யமித்யாஹ -
கிம் சாந்யதி³தி ।
வ்ருத்த்யர்தோ²(அ)தி⁴கார இதி ।
ஜீவநார்த²மதி⁴காரோ(அ)அதி⁴காரோதீதிபீத்யர்த²: ।
அத்⁴யயநஸ்ய நித்யத்வஸித்³த⁴யே தத³ங்க³பூ⁴தோபக³மநஸ்ய நித்யத்வமாஹ -
உபநயநாக்²யஸ்த்விதி ।
உபக³மநாக்²ய இத்யர்த²: ।
அத ஊர்த்⁴வமிதி ।
உபநயநஸ்யோக்தகாலாதூ³ர்த்⁴வமித்யர்த²: । த்ரயோ(அ)பி ப்³ராஹ்மணக்ஷத்ரியவைஶ்யா இத்யர்த²: । வ்ராத்யா ஸம்ஸ்காரஹீநா இத்யர்த²: । கர்ஹிசித் கதா³சித³பீத்யர்த²: । ப்³ராஹ்மாந் வேதா³த்⁴யயநாத்⁴யாபநாதீ³நித்யர்த²: ।
ஏவம் சேதி ।
அங்க³ஸ்ய நித்யத்வே ஸித்³தே⁴ ஸதீத்யர்த²: ।
அங்க³பூ⁴தஸம்ஸ்காரநித்யதாக்²யஹேதும் விநா அங்கி³நோ(அ)த்⁴யயநஸ்யைவ நித்யத்வே ஹேத்வந்தரமுச்யதே -
ததா² ச நிந்தா³ஶ்ரவணமிதி ।
அஶ்ரோத்ரியா: ஏகஶாகா²த்⁴யயநேநாபி ஹீநா இத்யர்த²: ।
காம்யத்வே(அ)பி ஆசார்யகரணவிதே⁴: நித்யஸமீஹிதப²லத்வாத் ஸ விதி⁴: நித்ய ஏவ ததஶ்ச ந நித்யாநித்யவிரோத⁴ இதி சோத³யதி -
நநு கத²மிதி ।
ஜீவநாக்²யப²லஸ்ய ச நித்யஸமீஹிதத்வமங்கீ³க்ருத்ய பரிஹரதிபரிஹரதீதி இதி -
ப⁴வேதே³வம் நித்யதேதி ।
அவஶ்யகர்தவ்யதாபா⁴வே இத்யர்த²: ।
ந ஶப்³தா³தி³தி ।
ஶப்³தா³த³வஶ்யகர்தவ்யதா ப்ரதிபத்திர்நாஸ்தீத்யர்த²: ।
ஜீவநே நித்யகாமநயா தத்ஸாத⁴நத⁴நே(அ)பி காமநா நித்யா ஸ்யாத் தத³ர்த²மாசார்யத்வகாமநா தத³ர்த²முபநேஉபயீத்ருத்வேதித்ருத்வாத்⁴யாபயித்ருத்வகாமநேத்யேவம் ப²லகாமநாயா நித்யத்வாத் தந்நிமித்தாத்⁴யாபநே(அ)வஶ்யகர்தவ்யதாப்ரதீதி: ந ஶப்³தா³தி³த்யாஹ -
ததா²ஹி, ப²லஸ்யேதி ।
வாஸ்தவீ ப²லவஸ்துஸாமர்த்²யநிப³ந்த⁴நேத்யர்த²: ।
அஸதி ஶப்³த³வ்யாபார இதி ।
ஶப்³த³ஸ்யாத்⁴யாபநே அவஶ்யகர்தவ்யதா போ³த⁴நவ்யாபாரே அஸதி ப²லேச்சா²நிமித்தஸாத⁴நேச்ச²யா அத்⁴யாபநே(அ)வஶ்யகர்தவ்யதாப்ரதிபத்தி: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ந கர்தவ்யதாப்ரதிபத்தேரிச்சே²தி ।
ஶாப்³தா³வஶ்யகர்தவ்யதாப்ரதிபத்த்யா ஸாத⁴நேச்சா² ந ப⁴வதீதி ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
அத்⁴யாபநே ப²லஸாத⁴நகாமநாதீ⁴நா கர்தவ்யதாப்ரதிபத்திரித்யேக: பக்ஷ: । பக்ஷாந்தரே து அத்⁴யாபநே ஶாப்³த³கர்தவ்யதாப்ரதிபத்த்யதீ⁴நா ப²லஸாத⁴நேச்சே²தி வைஷம்யே(அ)பி அத்⁴யாபநே நித்யகர்தவ்யதாப்ரதிபத்திர்ந விஶிஷ்யதவிதிஷ்யத இதி இத்யாஶங்க்ய விஶேஷமாஹ -
ஶாப்³த்³யாம் ஹீதி ।
ததை²வ ஸ்யாதி³தி ।
இச்சா²ப்யவஶ்யம் ப⁴வத்யேவேதி ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ஶாப்³த³நித்யகர்தவ்யதாதீ⁴நாபி இச்சா² க்வசித்³தே³ஶே காலே வஸ்துநி ச காரகஸாமர்த்²யாபா⁴வாதி³வஶேநௌசித்யாத் ப்ரதிஹந்யதே, தத்ர கத²ம் நித்யகர்தவ்யதாதீ⁴நநித்யேச்சா²த்³வாரேண நித்யவத³நுஷ்டா²நமிதி தத்ராஹ -
ஔசித்யாதி³பா⁴வே(அ)பீதி ।
ப்ரமாணதஸ்தாவந்நித்யோ(அ)த்⁴யாபநவிதி⁴: ப்ரத்யவாயப⁴யாதி³வ யாவச்ச²க்யமிச்சா²தி³இத்யாதீ³தித்³வாரேணாதி⁴காரிணமநுஷ்டா²பயதீத்யர்த²: । ப²லவஶாத்து தத்கர்தவ்யதாப்ரதிபத்தாப்ரதிபத்தேத்யதி⁴கம் த்³ருஶ்யதேவித்யத்ராநித்யைவ ஸா ஸ்யாதி³த்யத்⁴யாஹார: ।
ப²லஸ்ய நித்யஸமீஹிதத்வாத் அத்⁴யாபநே கர்தவ்யதாப்ரதிபத்திநிமித்தகாமோ(அ)பி நித்ய ஏவேத்யத: கர்தவ்யதாப்ரதிபத்திரபி நித்யைவ ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -
யத்³யபீதி ।
உபாயாந்தராத³பீதி ।
வாணிஜ்யக்ருஷிஸேவாதி³நாபி த்³ரவ்யஸித்³தே⁴ரத்⁴யாபநகர்தவ்யதாப்யநித்யைவ ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
கஸ்யசிது³பாயாந்தராஸமர்த²ஸ்ய ததே³கோபாயத்வாத் அத்⁴யாபநே நித்யகர்தவ்யதா ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -
ததே³கோபாயத்வே(அ)பீதி ।
அநுஶாஸநஸ்ய உபநயநாத்⁴யாபநார்த²ஜ்ஞாநஸம்வாத³நேதிஸம்பாத³நார்தா²நுஷ்டா²பநஅநுஷ்டா²பநரூபத்வமித்யதி⁴கம் த்³ருஶ்யதேரூபத்வம் தஸ்மாதி³தி வாக்யஸ்ய புத்ரோத்பாத³நவிதி⁴ஶேஷத்வமநுஶாஸநவிதா⁴யகத்வம் ச மந்வாந: ஸ்வதோ நித்யத்வாபா⁴வே(அ)பி நித்யபுத்ரோத்பாத³நவிதி⁴ஶேஷாநுஶாஸநதயா உபநயநாத்⁴யாபநயோ: நித்யத்வாத் நித்யாத்⁴யயநப்ரயோஜகத்வமுபபத்³யத இதி சோத³யதி -
நநு பிதுரிதி ।
புத்ரோத்பாத³நவிதி⁴ஶேஷதயா அநுஶாஸநவிதா⁴யகத்வேநாபி⁴மதம் வாக்யமாஹ -
தஸ்மாத்புத்ரமிதி ।
லோக்யமிதி ।
ஜநகஸ்ய லோகப்ராப்திம் ப்ரதி ஹேதுமித்யர்த²: ।
கத²ம் வா அத்⁴யயநஸ்யேதி ।
அர்த²ஜ்ஞாநஸம்பாத³நஸ்யாப்யநுஶாஸநாந்தர்பூ⁴தத்வாதி³தி பா⁴வ: ।
புத்ரோத்பாத³நவிதே⁴: புத்ரக்ருதகர்மணா பித்ரூணாம் த்ருப்திரூபப²லபர்யந்தத்வாநுபபத்த்யா பூர்வமேவ ப்ராப்தாநுஶாஸநாநுவாதே³ந ஸம்ப்ரதிகர்மவிதே⁴ரர்த²வாத³த்வமஸ்ய வாக்யஸ்யேத்யாஹ -
உச்யத இதி ।
அதா²த: ஸம்ப்ரத்திர்யதா³ ப்ரைஷ்யாந் மந்யதே, அத² புத்ரமாஹ த்வம் ப்³ரஹ்ம, த்வம் யஜ்ஞஸ்த்வம் லோக இத்யஹம் ப்³ரஹ்மாஹம் யஜ்ஞோ(அ)ஹம் லோக இத்யநேந ஸம்ப்ரத்திகர்மவிதி⁴வாக்யேநோக்தம் வேத³தத³ர்த²தத்ப²லாநாம் பிதுரநுஷ்டே²யாநாம் பித்ரா புத்ரே ஸமர்ப்யமாணாநாம் புத்ரேணாநுஷ்டே²யதயா ஸ்வீகரணம் ஸம்ப்ரத்திகர்மேத்யுச்யதே ।
பித்ரூணாமிதி ।
பரலோகம் க³தாநாமிதி பா⁴வ: ।
அநுஷ்டா²நேநேதிஅநுஷ்டா²பநேநேத்யர்த² இதி த்³ருஶ்யதே யஶ்ச நாந்விதோ ப⁴வதி ।
த்ராணமிதி ।
த்ராணமநேந த்ருப்திஸம்பாத³நமித்யர்த²: ।
தத³நுஷ்டா²நம் ஸம்ப⁴வதீதி ।
புத்ரஸ்யேதி பா⁴வ: ।
அதி⁴காரம் பரிஸமாபயிதுமிதி ।
நியோக³ம் நிஷ்பாத³யிதும் ப்ராப்தமநுஶாஸநமித்யர்த²: । உபநயநாத்⁴யாபநாத் வ்யதிரிக்தம் புத்ரஸ்யாவஶ்யகர்தவ்யார்தோ²பதே³ஶநமிதி அநுஶாஸநஸ்ய ஸ்வரூபமாஹ ।
புத்ரஸ்யாவஶ்யகர்தவ்யார்தோ²பதே³ஶநமேவாநுஶாஸநம் நோபநயநாத்³யநுஷ்டா²பநமிதி கத²மவக³ம்யத இதி ததா³ஹ -
ததா² ச லிங்க³மிதி ।
அநநூச்ய அத்⁴யயநமக்ருத்வேத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மப³ந்து⁴ரிவேதி ।
த்³விஜாத⁴ம இவேத்யர்த²: ।
மாணவகஸ்யாத்⁴யயநாநுஷ்டா²பநநியோகா³நங்கீ³கரணாத் ஸ்வநியோகே³நைவ ப்ரேர்யமாண: ஸ்வநியோக³ம் நிஷ்பாத³யிதுமாசார்யே ப்ரேதே ஆசார்யாந்தரம் ஸம்பாத³யதீதி ந வக்தும் , ஶக்யம் நாப்யாசார்யஆசார்யயோக³மிதிநியோக³ம் ஸம்பாத³யிதும் ஆசார்யாந்தரம் ஸம்பாத³யதி । நியோக³ப்ரதிநியோக³ப்ரதிராசார்யஸ்யேதிபத்துராசார்யஸ்ய ம்ருதத்வாத் । ஸ்வஸ்ய ச கர்தவ்யதயா அப்ரதிபந்நத்வாத் அகர்தவ்யநியோக³நிஷ்பாத³நாய ஆசார்யாந்தரஸம்பாத³நாயோகா³த் அத்⁴யாபநவிதி⁴ப்ரயுக்தாநுஷ்டா²நமத்⁴யயநஸ்ய ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ -
கிம் சாசார்யே ப்ரேத இதி ।
ந ச அதி⁴காரீ ப்ரதிநிதீ⁴யத இதி ।
அதி⁴காரிணி ஸ்தி²தே அஸ்யாவஶ்யகர்தவ்யநியோக³ஸ்ய அநநுஷ்டா²நே ப்ரத்யவாயாத் தத³நுஷ்டா²நாய முக்²யாபா⁴வே ப்ரதிநிதி⁴ராதீ³யதே । அதி⁴கார்யபா⁴வே அவஶ்யகர்தவ்யதாயா அப்ரதிபந்நத்வாத் தந்நிஷ்பாத³நாய நாதி⁴காரீ ப்ரதிநிதீ⁴யத இத்யர்த²: ।
நாப்யதி⁴கார இதி ।
விதி⁴புருஷஸம்ப³ந்த⁴நிமித்தமபி ந ப்ரதிநிதீ⁴யத இத்யர்த²: ।
ப்ரதிநித்⁴யுபாதா³நஸ்ய ந க்வாப்யவகாஶ இதி ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -
அதி⁴காரீ ஸ்வாதி⁴காரஸித்³த்⁴யர்த²மிதி ।
ஸ்வநியோக³ஸித்⁴யர்த²மித்யர்த²: ।
ஸ்வவிதி⁴ப்ரயுக்தத்வே ஸதி உபக³மநாத்⁴யயநயோஸ்தத்ப்ரயுக்ததத்ப்ரவ்ருத்ததயைவேதிதயைவ உபநயநாத்⁴யாபநஸித்³தே⁴ஸ்தத்ர விதா⁴நமநர்த²கமித்யாஶங்க்ய நாயம் ப்ரயோஜகவ்யாபாரயோர்விதி⁴: கிந்து உபக³மநாத்⁴யயநயோ: கர்த்ருவ்யாபாரயோர்விதி⁴ரித்யாஹ -
தஸ்மாந்மாணவகஸ்யைவைஷ நியோக³ இதி ।
அத்⁴யாபயீதேதி ணிஜர்த²ப்ரயோஜகவ்யாபாரஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்வார்தா²பி⁴தா⁴யிநி விதி⁴பதே³ ப்ரதா⁴நகர்த்ருவ்யாபாரே அத்⁴யயநே விதி⁴ஸம்ஸர்கோ³ வாக்யப்ரமாணவிருத்³த⁴ இதி சோத³யதி -
கத²ம் கு³ணகர்த்ருவ்யாபாரஸம்ப³த்³த⁴ இதி ।
கர்தேதி ப்ரயோஜககர்தேத்யர்த²: ।
ப்ரதா⁴நகர்த்ருஸ்தோ² ப⁴வதீதி ।
ப்ரதா⁴நகர்த்ருவ்யாபாரஸ்தோ² ப⁴வதீத்யர்த²: ।
கிம் ந்யாயவிரோத⁴ உச்யதே கிம் வா ஶப்³த³விரோத⁴: ? ந தாவத் ஶப்³த³விரோத⁴: அந்யத்ராபி த³ர்ஶநாதி³த்யாஹ -
யதா²அதை²தயேதி ஏதயேதி ।
நாபி ந்யாயவிரோத⁴: । ப்ராப்தாநுவாதே³நாப்ராப்தவிதா⁴நாதி³த்யாஹ -
க்³ராமகாமஸ்ய யாகோ³ விதீ⁴யத இத்யாதி³நா ।
அத்⁴யாபநயாஜநயோ: கர்த்ருப்ரயோஜகவ்யாபாரத்³வயாவக³மாத் அந்யதராநுவாதே³ந அந்யதரோ விதீ⁴யத இதி யுக்தம் , உபநயநே து நயதிதா⁴த்வர்த²ஸ்ய ப்ரயோஜகவ்யாபாரத்வாத் அநபி⁴தீ⁴யமாந: கர்த்ருவ்யாபார: கத²ம் விதீ⁴யத இதி சோத³யதி -
யுக்தம் யாஜயேதி³த்யாதி³நா ।
நநு உபநயநே மா பூ⁴ந்மாணவகவ்யாபாரவிதி⁴:, அத்⁴யயநே து ப⁴விஷ்யதீதி, தந்ந வாக்யஸாரூப்யாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ததே³வமிதி ।
நாத்ராதி⁴காரசிந்தயேதி ।
அத்⁴யயநவிதா⁴வித்யர்த²: ।
ப்ரயோஜகவ்யாபாராபி⁴தா⁴யிநாபி நயதிதா⁴துநா மாணவகவ்யாபாரஸ்ய உபக³மநஸ்ய அநபி⁴தீ⁴யமாநஸ்யாபி க³ம்யமாநத்வாத் , ஸ ஏவ தா⁴துநா லக்ஷணயோபாதா³ய விதீ⁴யதே ந ப்ரயோஜகவ்யாபார: ஸ்வயம் ப்ராப்தேரிதி பரிஹரதி -
உச்யத இதி ।
மாணவகவ்யாபாரோ க³ம்யமாநதயா வா கத²ம் ப்ரதீயதே ? கத²ம் வா ப்ரயோஜகவ்யாபார: ப்ராப்தாநுவாத³ ? இதி சோத³யதி -
கத²ம் , யத்தாவதி³தி ।
மாணவகவ்யாபாரஸ்ய க³ம்யமாநதாமுபபாத³யிதும் ப்ரத²மமாசார்யவ்யாபாரஸ்ய விதே⁴யதாமுபபாத³யதி -
உபநயீதேத்யஸ்யேதி ।
நயதே: பரஸ்தாதா³த்மநேபதா³த் ப்ராப்தாமிதிப்ராப்தமர்த²மாஹ -
ஆத்மாநமாசார்யம் கர்துமிதி ।
உபநயஶப்³த³ந்யாயாப்⁴யாம் ப்ராப்தமாசார்யஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யாபாத³கஸ்வஸமீபாநயநாக்²யவ்யாபாரவத்வமாஹ -
கஞ்சிதா³த்மஸமீப இதி ।
பா³லாநக்ஷராணி ஶிக்ஷயந் லௌகிக: புருஷோ பா³லகு³ண பா⁴வேந தத்ர ந க³ச்ச²தி கிந்து பா³லாநேவ ஸ்வயமாத்மகு³ணபா⁴வேந ஸ்வஸமீபம் நயதி, தத்³வதி³த்யயமத்ர ந்யாயஶப்³தே³நோச்யதே இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ப்ரயோஜகவ்யாபாரம் ப்ராப்தமேவாநூத்³ய கு³ணவிதி⁴பரமதி⁴காரிவிஶேஷவிதி⁴பரம் வாக்யம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஜீவநாதி³நித்யகாம்யாதி⁴காரயோரஶ்ரவணாத் அதி⁴காரிவிஶேஷவிதி⁴பரத்வாயோகா³த் த³த்⁴நா ஜுஹோதீத்யாதி³வத் கு³ணவிதா⁴நம் பரிஶிஷ்யதே । தத³பி ந யுக்தமித்யாஹ -
தத்ர கமத்⁴யாபயேதி³தி ।
யதா³ விஶேஷ்யோ(அ)பி பதா³ர்த²: ப்ரமீயதே ததா³ நாநாவித⁴கு³ணவிஶிஷ்டதயா ஸ ஏகோ விஶிஷ்டபதா³ர்த²: ப்ரமீயத இதி ந வாக்யபே⁴த³: ஸ்யாத் । யதா³ து விஶேஷ்யமநூத்³ய விஶேஷணாநி ப்ரமீயந்தே ததா³ விஶேஷணாநாமந்யோந்யவிஶிஷ்டதயா ஏகத்வாபத்த்யபா⁴வாத் அந்யோந்யாநபேக்ஷயா ப்ரத்யேகம் ப்ரமேயத்வே ப்ரமேயபே⁴தா³த்³வாக்யம் பி⁴த்³யத இதி பா⁴வ: ।
விஶேஷஸ்யேதி ।
கு³ணாக்²யவிஶேஷணஸ்யேத்யர்த²: ।
ப்ராப்தே வ்யாபார இதி ।
விஶேஷ்யரூபவ்யாபாரே ப்ராப்ததயா அநூத்³யமாநே ஸதீத்யர்த²: ।
அர்த²த்³வயேதி ।
ப்³ராஹ்மணமஷ்டவர்ஷமித்யர்த²த்³வயேத்யர்த²: ।
உத்பத்த்யதி⁴காரகு³ணவித⁴ய: ப்ரயோஜகவ்யாபாரே ந ஸம்ப⁴வந்தீதி உபஸம்ஹரதி -
அதோ நாசார்யஸ்யேதி ।
மாணவகவ்யாபாரோ(அ)பி ஶப்³த³தோ ந ப்ரதீயதே இதி ந தஸ்ய விதே⁴யத்வமிதி சோத³யதி -
நநு மாணவகஸ்யாபீதி ।
மாணவகஸ்யோபக³மநஸ்ய ஶப்³த³த: ப்ராப்த்யபா⁴வே(அ)பி க³ம்யமாநத்வாத் தஸ்ய நயதிதா⁴துநா லக்ஷணயோலக்ஷணோபாதா³யேதிபாதா³ய விதே⁴யத்வமஸ்தீதி பரிஹரதி -
அஸ்தீதி ப்³ரூம இத்யாதி³நா ।
க³மநகர்ம க்³ராமஸ்யேவ நயத்யர்த²கர்ம மாணவவகஸ்யேத்யதி⁴கம்கஸ்ய க³ம்யமாநவ்யாபாரோ நாஸ்தீதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ஆசார்யஸமீபதே³ஶப்ராப்திரூபத்³ருஷ்டாதிஶயேந வித்⁴யாயத்தநயநஜந்யஸம்ஸ்காராக்²யத்³ருஷ்டாதிஶயேந ச விஶிஷ்டமாணவகஸ்ய த்³விதீயயா நிர்தே³ஶாத் த்³விதீயாஶப்³த³ப்ராப்தமர்த²மாஹ -
ஸம்ஸ்க்ருத்யேதி ।
யாக³ஶ்ருதாவிதி ।
யஜேதேத்யுக்தௌ த்³ரவ்யேண தே³வதாயை யஜேதேதி ஸாமாந்யத: ப்ரதீதிவதி³த்யர்த²: ।
உபநயநஸம்ஸ்கார்யோ(அ)பீதி ।
உபக³ந்தாபீத்யர்த²: ।
தர்ஹி மாணவகஸ்ய க³மநம் ப்ரயோஜகவ்யாபாராதே³வ விதீ⁴யத இத்யாஶங்க்ய ந விதா⁴நமந்தரேண ஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -
தஸ்ய சேதி ।
விதா⁴நே(அ)பி காம்யவிதி⁴: ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
வித்³யமாநஸ்யாபீதி ।
கத²ம் தர்ஹி விதி⁴ரிதி ।
பரிஶேஷாத் நித்யவிதி⁴ரித்யாஹ -
விதி⁴தோ(அ)வஶ்யேதி ।
கத²ம் தர்ஹி வாக்யம் பரிணம்யத இதி ததா³ஹ -
தேநாஷ்டவர்ஷமிதி ।
அஷ்டவர்ஷத்வப்³ராஹ்மணத்வயோரேகைக விஶேஷணஸ்ய விதி⁴புருஷஸம்ப³ந்த⁴நிமித்தத்வாயோகா³த் விஶேஷணயோஶ்ச பரஸ்பரவிஶிஷ்டதாபா⁴வாத் ஏகைகஸ்ய விஶேஷணஸ்யாபி⁴தா⁴நிகே க்ரியாஸம்ப³ந்தே⁴(அ)பி அருணைகஹாயந்யாதி³பதா³ர்த²வத்பதா³ர்த²வேதி பரஸ்பரவிஶிஷ்டதயா அதி⁴காரநிமித்தத்வே தஸ்ய நிமித்தஸ்யாஶப்³த³த்வப்ரஸங்கா³த் ஸாமாந்யேந க³ம்யமாநஸ்ய உபக³ந்து: விஶேஷணவிதி⁴நா நியோஜ்யத்வேந போ⁴க்த்ருத்வேந கர்த்ருத்வேந ச ஸம்ப³ந்த⁴நிமித்தம் ந லப்⁴யதே । அத: ஸம்ப³ந்த⁴: ப்ரதிபத்திஶ்ச ந லப்⁴யத இதி சோத³யதி -
நந்வேவமபீதி ।
அதி⁴காரஹேதுரிதி ।
விதி⁴புருஷஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ப்ரவ்ருத்தேர்வா ஹேதுரித்யர்த²: ।
நித்யமிதி ।
ஜீவத: புருஷஸ்ய நியதபா⁴வீத்யர்த²: । ந ச ஶாப்³த³மேவ ஸர்வத்ராதி⁴காரநிமித்தம் ஸாங்க³கர்மாநுஷ்டா²நஸாமர்த்²யஸ்ய அஶாப்³த³ஸ்யாப்யதி⁴காரநிமித்தத்வாத் । அத²வா க்ரியாஸம்ப³ந்தா⁴பி⁴தா⁴நமுகே²ந விஶிஷ்டஸமர்பணே ஶப்³த³த்³வயதாத்பர்யகல்பநாத் அதி⁴காரநிமித்தஸ்ய ஶாப்³த³த்வம் ந விஹந்யத இத்யர்த²:ஶாப்³த³த்வம் ந விஹந்யத இத்யாதி⁴காரஅதி⁴காரீதிநிமித்தம் ஜாதிவயோவிஶிஷ்டமஸ்தீதி பா⁴வ: ।
ஸாத்⁴யநியோக³விஷயதயா ஸாத்⁴யக்ரியாவிஶிஷ்ட ஸாங்க³கர்மாநுஷ்டா²ந ஸாமர்த்²யாஸ்யாஶாப்³த³ஸ்யாப்யதி⁴கார நிமித்தத்வாத் । அத²வா க்ரியா ஸம்ப³ந்தா⁴பி⁴தா⁴நமுகே²நவிஶிஷ்டஸமர்பணே ஶப்³த³த்³வயதாத்பர்யகல்பநாத் அதி⁴கார நிமித்தஸ்ய ரூபேண கர்த்ருகாரகமாணவகஸ்யாபி ஸாத்⁴யத்வாத் தத்³விஶேஷணஸ்ய ஜாதிவயஸோரந்யோந்யவிஶிஷ்டஸ்ய விதி⁴ம் ப்ரதி கு³ணபூ⁴தஸ்ய கர்த்ருப்ரதா⁴நவிதி⁴தத்³விஶிஷ்டக்ரியாம் ப்ரதி ஸ்வாமித்வேந போ⁴க்த்ருதயாந்விதப்ரதா⁴நமாணவகவிஶேஷணதயா விதி⁴ம் ப்ரதி ப்ராதா⁴ந்யமயுக்தமிதி சோத³யதி -
நநு ஜாதிவயஸீதி ।
உபாதே³யமித்யநுஷ்டே²யம் ஸாத்⁴யம் நிர்தி³ஶ்யதே -
அநுவாதே³யமிதிஅநுபாதே³யமிதி ।
விதி⁴ப்ரயுக்தாநுஷ்டே²யதத்³விஶேஷணவ்யதிரேகேண விதி⁴ஸம்ப³ந்தீ⁴ நிர்தி³ஶ்யதே -
அதி⁴காரஹேதுரிதி ।
மமாயம் நியோக³ இதி ஸ்வாமிதயா அந்வயித்வம்அந்வயிதந்நியோஜ்யத்வமிதி தந்நியோஜ்யத்வமதி⁴காரித்வம் நாம போ⁴க்த்ருத்வம் தஸ்மிந் போ⁴க்த்ருத்வே நிமித்தமித்யர்த²: ।
நியோக³வாக்யார்த²பக்ஷே ப்ரத²மம் மமாயம் நியோக³நியோகா³மிதி இதி போ⁴க்த்ருத்வேநாந்விதஸ்ய பஶ்சாத் கர்த்ரந்வய இத்யப்⁴யுபக³மாத் அநுவாதே³ந விஶேஷணமதி⁴காரஹேதுரித்யுக்தமஸ்த்யேவ இத்யங்கீ³கரோதி -
ஸத்யமஸ்தீயம் ஸ்தி²திரிதி ।
பா⁴வநாவாக்யார்த²பக்ஷே கர்த்ரந்வயஸ்ய ப்ராத²ம்யாது³பாதே³யகர்த்ருவிஶேஷணதயா விதி⁴ம் ப்ரதி கு³ணபூ⁴தஸ்ய போ⁴க்த்ருவிஶேஷணத்வாத் தம் பக்ஷமாஶ்ரித்யாபி மாணவகஸ்யோபாதே³யஸ்ய விஶேஷணமேவ அதி⁴காரித்வவிஶேஷணம் ப⁴வதீத்யாஹ -
கிந்து கர்துரிதி ।
இஷ்டஸாத⁴நவாக்யார்த²பக்ஷாங்கீ³காராத் அஷ்டவர்ஷம் ப்³ராஹ்மணமிதி த்³விதீயயா உபநயநஜந்யாசார்யஸமீபதே³ஶப்ராப்திரூபத்³ருஷ்டப²லேந தத்ஸமவேதஸம்ஸ்காராக்²யாத்³ருஷ்டப²லேந ச விஶிஷ்டரூபேண உபக³மநகர்த்ருரூபேண ச மாணவக: ப்ரதீயதே । தஸ்மிந்நுபக³மநே ஸாமாந்யேந ஶ்ரேய:ஸாத⁴நத்வம் விதி⁴பதே³ந போ³த்⁴யதே । ஸாமாந்யஸ்ய ஶ்ரேயஸோ விஶேஷாகாங்க்ஷாயாம் மாணவகக³தஸம்ஸ்காராக்²யஶ்ரேயோவிஶேஷஸாத⁴நத்வம் தேநைவ விதி⁴பதே³ந ப்ரதிபாத்³யதே தஸ்மிந் ஹிதஸாத⁴நேஹதஸாத⁴நே இதி ப்ரத²மம் மமேத³மபி⁴லஷிதஸாத⁴நமிதி மாணவகோ போ⁴க்த்ருத்வேநாந்வேதி தஸ்ய ஸ்வாமிநோ போ⁴க்துரதி⁴காரிணோ விஶேஷணம் ப்³ராஹ்மண்யாதி³ ப⁴வதி பஶ்சாத் ஸாத⁴நத்வத⁴ர்ம்யுபக³மநக்ரியாயாம் கர்த்ருத்வேநாந்வேதீத்யேவ போ⁴க்த்ரந்வயபுர:ஸரத்வாத் கத்ரந்வயஸ்யாநுஅநுவாதே³யேதிபாதே³ய விஶேஷணமதி⁴காரிஹேதுரிதி ஸித்³த்⁴யதீத்யாஹ -
கிம் சேதி ।
உபாதே³ய உபநயந இதி ।
ப்ரத²மமுபக³மநே கர்த்ருத்வேநாந்விததயா உபாதே³யோ ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
தத³ர்த²ம் விதீ⁴யத இதி ।
ஹிதஸாத⁴நோபக³மநே ப்ரத²மம் ஸ்வாமித்வேநாந்வய உபக³மநம் மாணவகார்த²ம் ஹிதஸாத⁴நதயா போ³த்⁴யத இத்யர்த²:
ஸமாநமிதி ।
பா⁴ஷ்யார்த²ம் விவரணோதி இதிவிவ்ருணோதி -
யேந விநேத்யாதி³நா ।
தாத்³ருஶ இதி ।
புஷ்கலகாரணத்வாதி³தரகாரணஸம்பத்தௌ விசாரமாரப⁴தே, அஸம்பத்தௌ ஸ்வயம் நாரப⁴த இத்யாரம்பா⁴நாரம்ப⁴யோ: ஸமாநமிதி ।
யோஜநாந்தரமாஹ -
அத²வா ஸமாநமிதி ।
ஸாமர்த்²யம் ஜநயிதுமிதி ।
விசாராதி⁴காரிணவிசாராதி⁴கரண இதி இத்யர்த²: । விசாரஸ்யாத்⁴யயநவிதி⁴ப்ரயோஜ்யத்வாபா⁴வே(அ)பி ஏகாத்⁴யயநவிதி⁴ப்ரயுக்தஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநஸ்ய ஏக மோக்ஷப்ரயோஜநத்வே வக்தவ்யே க்ருத்ஸ்நவேதா³ர்த²விசாரஸ்ய ஏகப²லப்ரயுக்தத்வாத்³த⁴ர்மப்³ரஹ்மவிசாரயோரந்யோந்யோபகார்யோபகாரகபா⁴வேந ஏகப²லஶேஷத்வாத் உபகாரகத⁴ர்மாவபோ³தோ⁴ விஶேஷ இத்யர்த²: ।
ஆநந்தர்யமுபகார்யப்³ரஹ்மாவபோ³த⁴ஸ்ய உச்யத இதி சோத³யதி -
நநு இஹ கர்மாவபோ³தா⁴நந்தர்யமிதி விஶேஷ இதி ।
அத² ஶப்³தே³ந புஷ்கலகாரணம் கிஞ்சித³ஸ்தீதி ஸாமாந்யேந ஸமர்பிதஸ்ய த⁴ர்மாவபோ³தோ⁴ விஶேஷ இத்யர்த²: ।
த⁴ர்மப்³ரஹ்மவிசாரயோருபகார்யோபகாரகபா⁴வோ(அ)ஸ்தி । தயோருபகார்யோபகாரகபா⁴வஸ்ய வ்ருத்த்யந்தரே வர்ணிதத்வாதி³த்யாஹ -
ததா² சேதி ।
அதி⁴கார: ப்ரவ்ருத்தி: அநுஷ்டா²நம் ஸம்ஸ்கார: ப²லம் கர்மணாமநுஷ்டா²நபரம்பரயா ப²லபோ⁴க³பரம்பரயா வேத்யர்த²: । அத²வா ஸம்ஸ்கார இதி கர்மபி⁴: புருஷஸம்ஸ்காரோ(அ)பி⁴தீ⁴யதே । ஶப்³த³ இதி ச புரஷஸம்ஸ்காரத்வே ப்ரமாணமுச்யதே ।
தாத³ர்த்²யாவக³மாதி³தி ।
ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஶேஷத்வாவக³மாதி³த்யர்த²: । அதி⁴க³த்யஅதி⁴க³தாநந்தரமிதிநந்தரம் த⁴ர்மாதி⁴க³த்யாநந்தர்யமபி⁴த⁴த்த இத்யர்த²: ।
த⁴ர்மாவபோ³தா⁴நந்தரம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேத்யஸ்மிந்நர்தே² ஶாஸ்த்ரகாரஸம்வாதா³ந்தரமாஹ -
அந்யைரபீத்யாதி³நா ।
தத்ரேதி ।
அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ஸூத்ர இத்யர்த²: ।
ப்ரத²மஸூத்ரே வர்ணிதாவிதி ।
தஸ்மாந்நாந்யேந கேநசித³த்⁴யாயாந்தரே ஸூத்ராந்தரே வா ப்ரக்ருதேந ஸங்க³திரஸ்தீத்யர்த²: ।
கஸ்தர்ஹ்யத்ராத²ஶப்³தா³ர்த² இதி தத்ராஹ -
அதே²தீதி ।
பூர்வநிர்தி³ஷ்டஸ்யைவேதி ।
அத²ஶப்³த³நிர்தி³ஷ்டத⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா ஏவேத்யர்த²: ।
க்ருத்ஸ்நஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநஸ்ய ஏகப²லத்வம் க்ருத்ஸ்நவேதா³ர்த²விசாரஸ்ய தத்ப்ரயுக்தத்வம் ச தாவத்திஷ்ட²து, நைதாவதாநைதாவத்³த⁴ர்மேதி த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோருபகார்யோபகாரகபா⁴வ இத்யாஹ -
ந, த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா: ப்ராக³பீதி ।
த⁴ர்மாவபோ³த⁴ஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதி ஹேதுகாரத்வமேவேதித்வமேவ நாஸ்தீதி பா⁴ஷ்யஸ்ய அபி⁴ப்ராயமாஹ -
வேதா³ந்தாத்⁴யயநமிதி ।
த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயாம் வ்யுத்பந்நவேத³ப்ராமாண்யபத³பதா³ர்த²வாக்யார்த²தத³பேக்ஷிதந்யாய கலாபஸ்யைவ ப்³ரஹ்ம விசாரயிதும் ஶக்யத இதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
அநுபகாரம் த³ர்ஶயிதும் த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாம் கரணபா⁴வகர்மவ்யுத்பத்த்யா ஸித்³தா⁴ர்த²ரூபேண விப⁴ஜதே -
தத்ர தாவதி³தி ।
ஜிஜ்ஞாஸ்யதே(அ)நேதி கரணவ்யுத்பத்த்யா ஸஹஸ்ராதி⁴கரணஸித்³த⁴ந்யாயஸஹஸ்ரமேகா ஜிஜ்ஞாஸேத்யாஹ -
த்³வாத³ஶலக்ஷண இதி ।
ஜிஜ்ஞாஸநம் ஜிஜ்ஞாஸேதி பா⁴வவ்யுத்பத்த்யா த⁴ர்மவிஷயவாக்யார்த²நிர்ணயஜ்ஞாநமபி ஜிஜ்ஞாஸேத்யாஹ -
தத³நுக்³ரஹ இதி ।
ஜிஜ்ஞாஸ்யத இதி கர்மவ்யுத்பத்த்யா அர்த²ரூபாக்³நிஹோத்ராதி³கம் கர்மாபி ஜிஜ்ஞாஸேத்யாஹ -
வாக்யார்த²ஶ்சேதி ।
ப்ரத²மபாதோ³க்தவேத³ப்ராமாண்யாபேக்ஷிதந்யாயகலாபஸ்ய அத²ஶப்³த³ஸூசிதந்யாயஸ்ய ச ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயாமுபயோகே³(அ)பி தஸ்ய ப்ரத²மபாத³ஸ்ய த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: ஸாதா⁴ரணத்வாத் ததா³நந்தர்யம் ந த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாநந்தர்யமித்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
தத்ர ய இதி ।
ஸ்வாத்⁴யாயஸ்யேதி ।
அத்⁴யயநவிதே⁴: த்³ருஷ்டார்தா²வபோ³த⁴ப²லபர்யந்ததாபேக்ஷிதோ ந்யாய இத்யர்த²: । ஸம்ப³ந்த⁴ஸங்கேதாய புருஷாபுருஷேதிபுருஷாநபேக்ஷத்வே ஹேது: ஸம்ப³ந்த⁴நித்யத்வேநேதி । அர்தோ²பலப்³தி⁴பூர்வகவாக்யரசநாய புருஷாநபேக்ஷத்வே ஹேது: அபௌருஷேயத்வேநேதி ।
தது³ப⁴யமிதி ।
ப்ரத²மபாதோ³க்தந்யாயகலாபஸ்ய உபலக்ஷணமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
லோகப்ரஸித்³தா⁴ ஏவ ஶ்ருத்யாத³ய உபாதீ³யந்தே ந தே ப்ரத²மதந்த்ரஸித்³தா⁴ இதி மத்வாஹ -
இதரஸ்யேதி ।
ப்ரத²மதந்த்ரஸித்³த⁴ஸ்ய கார்யாபேக்ஷிதந்யாயஸ்யாநநுஷ்டே²யபூ⁴தவஸ்துப்ரதிபாத³நே ந உபயோக³ இத்யர்த²: ।
கார்யஶேஷதயா ப்³ரஹ்மாபி ப்ரத²மதந்த்ரே நிர்ணீதமிதி நேத்யாஹ -
யதோ ந நிரஸ்தாஶேஷ இதி ।
கு³ணோபஸம்ஹாரபாதே³ வித்⁴யபேக்ஷிதோ(அ)பி ந்யாய உபஜீவ்யத இதி தத்ராஹ -
யத்புந: ப்ரத²மதந்த்ரஸித்³த⁴ இதி ।
ஸகு³ணவித்³யாபி விஜ்ஞாநமேவேத்யத ஆஹ -
தத்ர ச மாநஸீ க்ரியேதி ।
க்ரியாத்வே ஹேது: உபாஸநேத்யாதி³ ।
மா பூ⁴த்³த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²: வேத³ப்ராமாண்யவிசாராநந்தர்யம் ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
யத்புந: ஸ்வாத்⁴யாயஸ்யேதி ।
ந கேவலமிதி ।
புஷ்கலகாரணம் ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
கிம் த⁴ர்மநிர்ணயோ ப்³ரஹ்மவிசாரப்ரவ்ருத்த்யுபயோகீ³ ஸ்யாத் கிம் வா ப்³ரஹ்மநிர்ணயோபயோகீ³தி ப³ஹிர்விகல்ப்ய ந தாவத் ப்ரத²ம: கல்ப இத்யாஹ -
ந ஹ்யந்யவிஷய இதி ।
நாபி த்³விதீயத்³விதீயமிதி இத்யாஹ -
தத³பி இஹ நாஸ்தீதி ।
ஸம்ப³ந்தா⁴நிரூபணாதி³தி ।
கார்யகார்யகரணேதிகாரணபா⁴வஸ்ய த⁴ர்மாதிரிக்தப்ரபஞ்சேநாபி பா⁴வாத் த⁴ர்மப்³ரஹ்மணோரஸாதா⁴ரணஸம்ப³ந்தா⁴நிரூபணாதி³தி பா⁴வ: ।
ஸந்த்⁴யோபாஸநமாரப்⁴ய பூர்வபூர்வால்பதரம் கர்மாநுஷ்டா²ய தத்ப்ரஹாணேந உத்தரோத்தரமஹத்தரகர்மோபாதா³நேந ஸஹஸ்ரஸம்வத்ஸரே நிரதிஶயகர்மண்யவஸிதே(அ)த: பரமநுஷ்டே²யாபா⁴வாதே³வ பரிஶேஷாத் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே(அ)வதரதீத்யஸ்மிந் பக்ஷே ஏககர்மாநுஷ்டா²நமிதரகர்மாநுஷ்டா²நே ஹேது:, க்ருத்ஸ்நகர்மாநுஷ்டா²நம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே ப்ரவ்ருத்தௌ உபகாரீத்யேதந்ந ஸம்ப⁴வதி ப்ரமாணாபா⁴வாதி³த்யாஹ -
கேயமதி⁴காரபரம்பரேதி ।
தத் க்ரியாஹேதுதயேதி ।
ப்³ரஹ்மவிசாரகரணஹேதுதயேத்யர்த²: ।
ப்ரமாணாபா⁴வாதி³தி ।
ஏகபர்வாரோஹணம் இதரபர்வாரோஹணஹேது:, ஸகலபர்வாரோஹணம் ப்ராஸாத³ப்ராப்திஹேதுரிதி ஸம்ப⁴வதி, ததா² த்³ருஷ்டத்வாத் । இஹ து ந ஸம்ப⁴வதி, ப்ரமாணாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அநுஷ்டே²யாபா⁴வாத் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே(அ)வதாராஸம்ப⁴வே(அ)பி பரம்பரயா க்ருத்ஸ்நகர்மப²லாவாப்தௌ தத்ர காமநாபா⁴வாத் நிவ்ருத்தகாம: பரமாநந்த³காமநயா தத்ராவதரதீத்யாஶங்கதே -
அத² காமோபஹதமநா இதி ।
தத³பி⁴முக²: காமிதவிஷயாபி⁴முக² இத்யர்த²: ।
ததே³வ ப்ரபஞ்சயதி -
ததா² சேதி ।
அதி⁴காரபரம்பரயேதி ।
ப²லபரம்பரயேத்யர்த²: ।
மர்மேதிகர்மாநுஷ்டா²நப²லப்ராப்த்யநந்தர பா⁴வித்வாத் । ப்³ரஹ்மவிசாரஸ்ய ந மநுஷ்யாதி⁴காரம் ஶாஸ்த்ரம் ஸ்யாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்ய பரிஹரதி -
கர்மாநுஷ்டா²நாநந்தர்யமிதி ।
ஹைரண்யக³ர்பா⁴தி³போ⁴க³ஸ்ய ப்ராப்தஸ்யாவிநாஶே அவாப்தவிஷயகாமஸ்யாஸம்ப⁴வ: ஸ்யாத் , விநாஶே ஸதி அப்ராப்தவிஷயகாமஸ்யாநுவ்ருத்தேர்ந காமோபஶமாத் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாவதாரஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -
ஸத்யம் யுக்தமிதி ।
குதஸ்தர்ஹி ஸர்வேஷாம் காமவிலய இதி ததா³ஹ -
அதோ விஷயஸ்யேதி ।
ஐஶ்வர்யேண ஸஹ வர்ணநாத் வைராக்³யஸ்ய ஹிரண்யக³ர்பே⁴ தோ³ஷத³ர்ஶநாத் வைராக்³யமிதி வக்தவ்யமித்யாஹ -
ஜ்ஞாநமப்ரதிக⁴மிதி ।
ப்ரதிப³ந்த⁴ரஹிதமித்யர்த²: । ஸர்வத்ர ஹிரண்யஹிரண்யக³ர்போ⁴பீதிக³ர்பே⁴(அ)பீதி பா⁴வ: ।
ரஸோ ராக³ உச்யதே । நிகி²ல விஷயாவாப்தௌ காமோபஶம: ஶாஸ்த்ரஸாமர்த்²யாது³ச்யதே, கிம் வா அந்வயவ்யதிரேகஸாமர்த்²யாதி³தி ந தாவச்சா²ஸ்த்ரஸாமர்த்²யாதி³த்யாஹ -
ந சைவம் லக்ஷண இதி ।
தர்ஹி அந்வயவ்யதிரேகஸாமர்த்²யாத் உச்யத இதி சோத³யதி -
நநு காமாவாப்தாவிதி ।
காமிதவிஷயாவாப்தாவித்யர்த²: । ஸ்வஸ்த²ஹ்ருத³ய: அபக³தோத்ககலிஹ்ருத³ய இதிலிகஹ்ருத³ய இத்யர்த²: । உத்கலிகேதி உஜ்வலிதேத்யர்த²: ।
உத்கலிகோபஶமஶ்ச ததே³தி ।
உத்தரகாலே போ⁴க³ஸாமர்த்²யராகௌ³ கார்யம் கரிஷ்யத:, அத: ஸாமர்த்²யம் ப்ரதிஹந்திப்ரதிஹரதீதி । தந்நிமித்தகாமஜ்வாலோபஶமஶ்ச ததை³வேத்யர்த²: ।
ஸாமர்த்²யே வித்³யமாநே(அ)பி போ⁴கா³த் நிவ்ருத்தித³ர்ஶநாத் காமஸ்யைவ நிவ்ருத்திரஸ்தீத்யாஶங்க்ய ததா³ தஸ்மிந் விஷயே உபபோ⁴க³நிவ்ருத்தி: தஸ்மாத³பி உபக்ருஷ்டேதிஉத்க்ருஷ்டவிஷயே ஸ்வச்ச²ந்தோ³பபோ⁴க³ஸம்ப⁴வாத் , ந து காமநிவ்ருத்த்யேத்யாஹ -
ஸதி சேதி ।
தம் விஷயம் புந: ஸம்யங் ந கோ³பாயேதி³தி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
தர்ஹி ஸர்வகர்மாணி அநுஷ்டீ²யமாநாநி புருஷஸம்ஸ்காரதயா ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநகார்யாணி, அதோ த⁴ர்மாநுஷ்டா²நாந்தரம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி சோத³யதி -
ப⁴வது தர்ஹீதி ।
பூர்வவ்ருத்தத்வமிதி ।
ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதி புஷ்கலகாரணதயா பூர்வவ்ருத்தத்வமித்யர்த²: ।
கு³ணாதா⁴நமலாபகர்ஷணஸம்ஸ்காரரேணரத்³வாரேணேதித்³வாரேண கர்மாணாம் பரம்பரயா மோக்ஷஹேதுத்வே ஸ்ம்ருதி:மயி ஸ்யைத இதி
`யஸ்யைத....’ இதி ।
த³யா ஸர்வபூ⁴தேஷு க்ஷாந்திரநஸூயாஶௌசமநா - யாஸோ மங்க³லமகார்பண்யமஸ்ப்ருஹேத்யஷ்டாவாத்மகு³ணா இதி த்³ரஷ்டவ்யா: । மஹாயஜ்ஞை: பஞ்சமஹாயஜ்ஞைரித்யர்த²: । ப்³ராஹ்மீ ப்³ரஹ்மாபி⁴வ்யக்தியோக்³யா க்ரியத இத்யர்த²: । ஆத்மநி சித்தே இத்யர்த²: ।
ஸம்யோக³ப்ருத²க்த்வேந ப்³ரஹ்மாநுப⁴வகாமோ யஜ்ஞாதீ³ந்யநுதிஷ்டே²தி³தி ஶுத்³தி⁴த்³வாரேண ஜ்ஞாநோத்பத்திஸாத⁴நத்வேந கர்மவிதா⁴யகஶ்ருதிமாஹ -
விவிதி³ஷந்தீதி ।
அநாஶகேநேதி அநஶநேநேத்யர்த²: । விவிதி³ஷாவாக்யே ஶுத்³தி⁴ஹேதுதயாஹேதுஹேதுதயேதி கர்மவிதி⁴ரிதி நிர்ணயாய வாக்யாந்தரமாஹயேந கேநசநேதி ।
வேத³நேச்சோ²த³யப்ரப்⁴ருதிஜ்ஞாநோத³யபர்யந்தவிசாரே ப்ரவர்தமாநஸ்ய விஶேஷணதயா ஸ்வஸம்ப³ந்தி⁴த்வேந விசாராத் பூர்வக்ஷணே ப்ரதிபந்நபுஷ்கலகாரணப்ரதிபாத³நேந ததா³நந்தர்யவிஷயோ(அ)த²ஶப்³த³: தத்ராஹ, தத்தயைவாநேகஜந்மவ்யவஹிதப²லஹேதுஷு கர்மஸு ப²லேந ஸமகாலப்ரதிபத்த்யநபேக்ஷேஷு ஸத்ஸு ந தேஷாம் புஷ்கலகாரணத்வப்ரதிபாத³நேந ததா³நந்தர்யவிஷயோ(அ)த²ஶப்³த³ இதி பரிஹரதி -
ஸத்யமேவமிதி ।
ஸமாநஜந்மேதி ।
வித்³யோத்பாத³கதே³ஹேநைவ அநுஷ்டி²தேத்யர்த²: । ஸமாநஜந்மாநுஷ்டி²தகர்மணோ விசாராத் பூர்வக்ஷணே அதி⁴காரவிஶேஷணதயா ப்ரதிபத்திஸம்ப⁴வாத் அத²ஶப்³தே³ந புஷ்கலகாரணதயா ப்ரதிபாத³நம் ஸ்யாத் , ஜந்மாந்தரீயகர்மணோ விசாரஹேதுத்வாத் தஸ்ய சாப்ரதிபந்நபுஷ்கலகாரணத்வேந அத²ஶப்³தே³ந ப்ரதிபாத³நமித்யர்த²: ।
நையோகி³க இதி ।
நியோக³ஸாத்⁴ய இத்யர்த²: ।
அவாக்ருதகணத்ரயேதிஅபாக்ருதருணத்ரயஸ்ய மோக்ஷே(அ)தி⁴காராத் ருணஸ்ய ச வித்³யாரம்ப⁴கதே³ஹஜந்மப்ரயுக்தத்வாத் ருணாபாகரணஹேதுகர்மணாமேதஜ்ஜந்மந்யநுஷ்டி²ததயா அதி⁴காரிவிஶேஷணத்வேந ப்ரதிபத்திஸம்ப⁴வாத் தத³பேக்ஷோ(அ)த²ஶப்³த³ இதி தத்ராஹ -
ஏதேநேதி ।
கர்மணாம் விசாரம் ப்ரதி புஷ்கலகாரணத்வாபா⁴வஸமர்த²நேநேத்யர்த²: । ‘ஜாயமாநோ வை ப்³ராஹ்மண’ இதி ச ஶ்ருதிரர்த²வாத³த்வாத் ‘ப்ரவ்ரஜேத்’ இதி விதி⁴ஶ்ருத்யா பா³த்⁴யத இதி பா⁴வ: ।
ருணாநி த்ரீண்யபாக்ருத்யேதி ஸ்ம்ருதிரஸ்தீதி । ஸத்யம் , ஸா ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிவிரோதா⁴த³ப்ரமாணமித்யாஹ -
ததா² ச ஶ்ருதிரிதிஶ்ருதீதி ।
தஸ்யேதி ।
அதீ⁴தவேத³ஸ்யாதி⁴காரிண இத்யர்த²: ।
ஆநந்தர்யாபி⁴தா⁴நமுகே²ந விசாரம் ப்ரதி புஷ்கலகாரணதயா அதி⁴காரிவிஶேஷணத்வேந பூர்வநிர்வ்ருத்த: கர்மாவபோ³த⁴ இதி ந ப்ரதிபாத³யதி அத²ஶப்³த³:, கிந்து ஆநந்தர்யாபி⁴தா⁴நமுகே²ந த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: க்ரமப்ரதிபாத³க இதி சோத³யதி -
அதா²பி ஸ்யாதி³தி ।
கிம் ஸ்வயமேவ க்ரமம் ப்ரதிபாத³யதி அத²ஶப்³த³: ஆஹோஸ்வித் ப்ரமாணாந்தரப்ராப்தக்ரமஸ்ய ந்யாயேந நியமப்ரதிபாத³க இதி । ந தாவத் ப்ரத²ம: கல்ப இத்யாஹ -
ததே³தத³யுக்தமிதி ।
ஆக³மத்வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
த்³விதீயே(அ)பி கல்பே த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: ஏகவிதி⁴ப்ரயுக்தாநுஷ்டே²யத்வாபா⁴வாதே³வ ஶேஷஶேஷித்வஸ்ய ஏகஶேஷிஸம்ப³த்³தா⁴நேகஶேஷத்வஸ்யாதி⁴க்ருதாதி⁴காரத்வஸ்ய சாபா⁴வாத் । அத ஏவைககர்த்ருகத்வாபா⁴வாத் ஏகஸ்ய யுக³பத³நேகாநுஷ்டா²நாநுபபத்த்யா ஸித்³த⁴க்ரமப்ராப்த்யபா⁴வாத் தந்நியமார்த²த்வமத²ஶப்³த³ஸ்ய நாஸ்தீத்யாஹ -
அபி ச ஏககர்த்ருகாணாமிதி ।
ஶேஷஶேஷிணோ: ப்ரயாஜத³ர்ஶபூர்ணமாஸயோ: ।
ஶேஷாணாம் சேதி ।
ஏகப்ரதா⁴நாபூர்வஸம்ப³த்³தா⁴நாமாக்³நேயாதி³ஷட்³யாகா³நாமித்யர்த²: ।
அதி⁴காராந்தரப்ரயுக்த்யுபஜீவிநாமிதி ।
த³ர்ஶபூர்ணமாஸாதி³நியோகா³ந்தரப்ரயுக்தாநுஷ்டே²யாநாம் கோ³தோ³ஹநாதீ³நாமித்யர்த²: ।
விவக்ஷிதத்வாதி³தி ।
ஏகஸ்ய யுக³பத³நேகாநுஷ்டா²நாநுபபத்திஸித்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: ।
மா பூ⁴த்³த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: ஏகவிதி⁴ப்ரயுக்தாநுஷ்டே²யதயா ஏககர்த்ருகத்வேந ப்ராப்தக்ரமநியமார்த²த்வமத²ஶப்³த³ஸ்ய, கிந்து ஏகப²லப்ரயுக்தாநுஷ்டே²யதயா ஏகப்ரமேயஜிஜ்ஞாஸா ப்ரயுக்தாநுஷ்டே²யதயா வா ஸாத⁴நத்³வயே கர்த்ரைக்யாத் க்ரமஸ்யாபேக்ஷேதி தந்நியமார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³ இதி உத்தரபா⁴ஷ்யஸ்ய ஆஶங்காமாஹ -
அதா²பி ஸ்யாத்³யதா² ஆக்³நேயாதீ³நாமித்யாதி³நா ।
அப்⁴யுத³யப²லமிதி ।
த⁴ர்மஜ்ஞாநஸ்யோத்பத்த்யாப்திவிக்ருதிஸம்ஸ்காராத்மகோ(அ)ப்⁴யுத³ய: ப²லமித்யர்த²: ।
ந ஜ்ஞேயத்வாதே³வேதி ।
ஹஸ்தக³தவிஸ்ம்ருதஸுவர்ணஸ்ய ஜ்ஞேயத்வாதே³வ யதா² ஸுகோ²த்பத்தி: ப²லம் ப⁴வதி தத்³வந்ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
அநுஷ்டா²நாந்தரேதி ।
ஜ்ஞாநோத்பத்த்யநுஷ்டா²நாத் அநுஷ்டா²நாந்தராநபேக்ஷமித்யர்த²: ।
ஸ ச நித்யஸித்³த⁴ இதி ।
உத்பத்திவிக்ருத்யாத்மத்வம் மோக்ஷஸ்ய நாஸ்தீத்யர்த²: ।
அநாப்ய இத்யாஹ -
அவ்யவஹித இதி ।
அந்யஸம்ஸ்காராஸம்ப⁴வம் ஸித்³த⁴வத்க்ருத்ய ஸ்பு²ரணாதிஶயரூப ஸம்ஸ்காரோ(அ)பி நாஸ்தீத்யாஹ -
ஸ்வஸம்வேத்³ய இதி ।
ஜ்ஞாநோத்பத்திமாத்ரேண லப்⁴யம் ப²லமபவர்க³ இத்யாஹ -
யதோ(அ)வித்³யேத்யாதி³நா ।
ப²லஸ்யோத்பாத்³யத்வாநுத்பாத்³யத்வம் நாமஸ்வரூபவைலக்ஷண்யமாஹ -
ஸத்யந்தேதிஅத்யந்தவிலக்ஷணத்வாதி³தி ।
ப்ரஸ்தா²நபே⁴தா³தி³தி ।
ஜ்ஞாநோத்தரகாலம் ப்ரயத்நஸாபேக்ஷத்வாநபேக்ஷத்வலக்ஷணப்ரஸ்தா²நபே⁴தா³தி³த்யர்த²: ।
ஏகோபநிபாத இதி ।
ஏகஸ்மிந் கர்தரி கார்யத்வேநோப⁴யஜிஜ்ஞாஸயோ: உபநிபாதோ நாஸ்தீத்யர்த²: । கார்ய: ஸாத்⁴ய இத்யர்த²: ।
புஷ்பாதி³வத் காலேந ஸாத்⁴யத்வம் வ்யாவர்தயதி -
புருஷவ்யாபாரதந்த்ர இதி ।
ப்ரவர்தகஶப்³த³க³ம்யோ த⁴ர்ம: கேவலபோ³த⁴கஶப்³த³க³ம்யம் ப்³ரஹ்மேத்யேவம் ப்ரமாணபே⁴தோ³பாதி⁴நா ப்ரமேயபே⁴த³ உச்யத இதி தாத்பர்யமாஹ -
இத³மபரமிதி ।
சோத³நேதி ஶப்³த³பா⁴வநாம் குர்வச்ச²ப்³தோ³(அ)பி⁴தீ⁴யதே ।
ப்ரேரயந்தீ புருஷமிதி ।
புருஷேணார்த²பா⁴வநாம் நிஷ்பாத³யந்தீதி யாவத் ।
அஸதி விஷய இதி ।
அப்ரதிபந்நார்த²பா⁴வநாயாமிதி யாவத் ।
விஷயமபீதி ।
புருஷநிஷ்பாத்³யார்த²பா⁴வநாமபீத்யர்த²: ।
போ³த⁴யதி கேவலமிதி ।
ப்³ரஹ்மணோ(அ)ஸாத்⁴யத்வாத் தத்ர ந ப்ரேரயதீத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மாவபோ³த⁴ஸ்ய ஸாத்⁴யத்வாத் தத்ர புருஷம் ப்ரேரயந்தீ சோத³நாவபோ³த⁴நவிஶேஷிதாம் பா⁴வநாம் ப்ரதிபாத³யந்தீதி நேத்யாஹ -
ஸவபோ³த⁴ஸ்யேதிஅவபோ³த⁴ஸ்யேதி ।
நவபோ³த⁴ இதிஅவபோ³த⁴: புருஷப்ரயத்நஸாத்⁴ய இதி நேத்யாஹ -
போ³தோ⁴ ஹீதி ।
யதா² ப்ரமாணமிதி ।
சக்ஷுராதி³ஸாமக்³ர்யநுரூபமித்யர்த²: । அநிச்ச²தோ(அ)ப்ரயதமாநஸ்யாபி து³ர்க³ந்தா⁴தி³ஜ்ஞாநத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।
ஸந்நிகர்ஷேணேதி ।
ஸந்நிகர்ஷாக்²யஸாத⁴நேந குர்விதி ந நியுஜ்யத இத்யர்த²: । லக்ஷணம் ப்ரமாணமித்யர்த²: ।
வேதா³க்²யஶாஸ்த்ரீயவிசாரவிதே⁴: வேதோ³க்தமேவ அதி⁴காரநிமித்தமத²ஶப்³தே³ந வக்தவ்யமித்யபி⁴ப்ரேத்ய வேதோ³க்தஸாத⁴நசதுஷ்டயமத²ஶப்³தா³ர்த²த்வேந த³ர்ஶயதி -
உச்யதே நித்யாநித்யேதி ।
ஸாத⁴நசதுஷ்டயம் வேதா³க்²யஶாஸ்த்ரீயாதி⁴காரிவிஶேஷணம் உபபந்நம் ச, ததே³வ விசாரே ப்ரவ்ருத்தௌ புஷ்கலகாரணம் , தத்³வாநேவாதி⁴காரீத்யர்த²: ।
ஶப்³தே³ந ப்ரதிபாத³நாபா⁴வே அஹமேவம் விஶிஷ்டோ(அ)ஸ்மீதி பு³த்³த்⁴யா ப்ரவர்தமாநாதி⁴கார்யபா⁴வாத் விசாரே ப்ரவ்ருத்திர்ந ஸ்யாத் , அதோ(அ)நுஷ்டி²ததயா ப்ரயோஜநபர்யந்தம் ந ப⁴வேத் விசாரஶாஸ்த்ரமித்யுக்தமிதி வ்ருத்தாநுவாதே³ந ஸாத⁴நசதுஷ்டயாபா⁴வே ந விசாரப்ரவ்ருத்திரிதி வ்யதிரேகப்ரத³ர்ஶநேந ஸாத⁴நசதுஷ்டயஸ்ய விசாரம் ப்ரதீதி ந த்³ருஶ்யதேப்ரதி காரணத்வமித்யாஶங்க்ய, ஸத்யம் பூர்வஸ்ய பூர்வஸ்யாதி⁴காரிண: ஸ்வஸம்ப³ந்தி⁴த்வேந ப்ரதிபந்நதயா உத்தரோத்தரம் ப்ரதி ஸ்வரூபோபாதி⁴த்வேந ச முமுக்ஷுத்வோபாதி⁴த்வாத் ஸர்வேஷாமதி⁴காரநிமித்ததா இத்யபி⁴ப்ரேத்ய வ்யதிரேகமுகே²ந பூர்வஸ்ய பூர்வஸ்ய உத்தரோத்தரஹேதுத்வம் ஸர்வேஷாம் விசாரஹேதுத்வம் ச த³ர்ஶயதி -
தஸ்மாத்³யாவத³ஸ்யேத்யாதி³நா ।
நித்யவஸ்துவிவேகோத³யப்ரகாரமாஹ -
விநஶ்யத³பீத³மிதி ।
கார்யஸ்ய நிருபாதா³நத்வாயோகா³த் கார்யோபாதா³நத்வாயோகா³த் உபாதா³நஸ்யாநாதி³த்வே தஸ்ய கார்யேஷ்வநந்விதத்வே ஸதி அநுபாதா³நத்வப்ரஸங்கா³த் அநந்விததயா நித்யத்வே ஸதி கல்பநாலாக⁴வாத் அநாதி³நித்யோபாதா³நஸ்ய ஏகத்வே ஸதி தஸ்ய விகாரித்வே கார்யத்வப்ரஸங்கா³த் அவிகாரித்வே ச ஸித்³தே⁴ ஸத்யேகாநாதி³நித்யாவிகாரிகாரணே கார்யாணாம் காரணாவஶேஷதயா விநாஶ: ஸ்யாத் , அநப்⁴யுபக³மே பூர்வகல்பஸ்ய விநஷ்டஸ்ய ஸம்ஸ்காரஸஹிதகாரணாவஶேஷாபா⁴வாத் புநஸ்ததா²வித⁴ஸ்யோத்பத்த்யபா⁴வவத் வர்தமாநகல்பஸ்யாபி ஸம்ஸ்காரவிஶிஷ்டகாரணாபா⁴வேந அநுத்பத்தேரபா⁴வோ(அ)ப⁴விஷ்யத் , அதோ விஶிஷ்டகூடஸ்த²நித்யவஸ்த்வஸ்தீதி நித்யவஸ்துவிவேகோ ஜாயத இத்யர்த²: ।
வைராக்³யோத³யப்ரகாரமாஹ -
அபி⁴முக²விநாஶத³ர்ஶநாதி³தி ।
அக்³நிப்ரவேஶார்த²ம் ஸ்ரக்சந்த³நவஸ்த்ராத்³யலங்காரபோ⁴கா³ந் பு⁴ஞ்ஜாநஸ்ய போ⁴கை³: ஸஹ அபி⁴முக²விநாஶத³ர்ஶநாத் து³:கா²நுப⁴வாச்ச நிர்வ்ருதிமலப⁴மாநோ போ⁴கா³த்³விரக்தோ ஜாயத இத்யர்த²: । அத்ரைவமந்வய:, யாவத³நித்யத்வம் நாவைதி தாவந்நித்யம் வஸ்து ந ப்ரதிப்ரதிபாத்³யத இதிபத்³யத இத்யத்⁴யாஹார: । யாவச்ச நித்யாநித்யவிவேகோ ந ஜாயதே தாவத்³விரக்தோ ந ஜாயத இத்யத்⁴யாஹார: । யாவச்சாபி⁴முக²விநாஶ இத்யத்ர யாவச்ச²ப்³தோ³ நகாரமத்⁴யாஹ்ருத்ய விரக்தஶப்³தே³ந ஸம்ப³த்⁴யதே । யாவச்ச ந விரக்த இதி தாவந்முமுக்ஷுத்வம் நாவலம்ப³த இத்யத்⁴யாஹார: । யாவச்ச முமுக்ஷுத்வம் நாவலம்ப³தே தாவத்³ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் க: ப்ரதிபத்³யத இதி ஸாத⁴நகலாபாபா⁴வே ந விசாரப்ரவ்ருத்திரிதி வ்யதிரேகோ(அ)யம் த³ர்ஶித: ।
நநு நாஸ்தி வ்யதிரேக:, ஸாத⁴நாபா⁴வே(அ)பி ப்ரவ்ருத்தித³ர்ஶநாதி³த்யாஶங்க்யாஹ -
கத²ஞ்சித்³வா தை³வவஶாதி³தி ।
ஶூத்³ரயாகா³தி³வத் ப²லபர்யந்ததா ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
வ்யதிரேகநியமாதே³வ அந்வயமபி ஸித்³த⁴வத்கரோதீத்யாஹ -
தஸ்மாத்³வர்ணிதேதி ।
அத²ஶப்³தே³ந ஸாத⁴நசதுஷ்டயஸ்ய ஹேதுத்வாபி⁴தா⁴நாத் அத:ஶப்³தே³நாபி தஸ்ய ஹேதுத்வாபி⁴தா⁴நாத் புநருக்தி: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய அத²ஶப்³த³ஸ்ய ஆநந்தர்யமபி⁴தே⁴யார்த²: । ஸாத⁴நசதுஷ்டயஹேதுத்வம் தாத்பர்யார்த²: । அத: ஶப்³த³ஸ்ய ஸாத⁴நசதுஷ்டயஸ்ய ஹேதுத்வமபி⁴தே⁴யார்த²: ।
ஸாத⁴நசதுஷ்டயே ப்ராப்த்யஸம்ப⁴வாஶங்காநிராகரணம் தாத்பர்யார்த² இத்யபி⁴தே⁴யபே⁴தா³த் தாத்பர்யார்த²பே⁴தா³ச்ச புநருக்திர்நாஸ்தீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
அத: ஶப்³தோ³ ஹேத்வர்த² இதி ।
ஹேத்வபி⁴தா⁴யீத்யர்த²: ।
அத²ஶப்³த³தாத்பர்யார்த²பூ⁴தஸாத⁴நசதுஷ்டயாக்²யபுஷ்கலகாரணே ப்ராப்தாஸம்ப⁴வஶங்காமத:ஶப்³த³நிராகரணீயாமாஹ -
ஸ்யாதே³ததி³தி ।
அநித்யத்வாநுமாநஸ்யாநைகாந்திகத்வாதே³வ கர்மப²லஸ்ய அநித்யத்வாஸம்ப⁴வே(அ)பி நித்யத்வே ந ப்ரமாணமிதி தத்ராஹ -
வேதே³(அ)பீதி ।
அதோ நித்யபுருஷார்த²காமிந: கர்மப²லே(அ)பி ப்ரவ்ருத்திஸம்ப⁴வாத் ந நியமேந ப்³ரஹ்மணி ப்ரவ்ருத்திரிதி பா⁴வ: ।
நித்யபுருஷார்த²காமிநோ விஷயபோ⁴கா³த் வைராக்³யம் ச ந ஸம்ப⁴வதி, கர்மப²லஸ்யாபி நித்யத்வாதி³த்யாஹ -
அதோ விஷயபோ⁴கா³தி³தி ।
மா பூ⁴த்³ ப்³ரஹ்மண்யேவ ப்ரவ்ருத்திரிதி நியம: ததா²பி ப்³ரஹ்மண்யபி விகல்பேந ப்ரவ்ருத்தி: ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
ந ச கூடஸ்தே²தி ।
அவஷ்டம்பே⁴நேதி ।
ப்³ரஹ்மப்ராப்திஸம்ப⁴வமங்கீ³க்ருத்யேத்யர்த²: ।
கூடஸ்த²நித்யப்³ரஹ்மவஸ்துப்ராப்த்யஸம்ப⁴வ: கத²மித்யத ஆஹ -
யதோ ந தாதா³த்ம்யமிதி ।
விருத்³த⁴த்வாதி³தி பா⁴வ: ।
ப்³ரஹ்மண: ஸர்வக³தத்வே நித்யஸம்யோகா³த் ந ஸாத⁴நஸாத்⁴யத்வம் ஸம்யோக³ஸ்ய அஸர்வக³தத்வே பரிச்சே²தா³த³நித்யத்வாதி³ப்ரஸங்க³:, ததா²பி ஸம்யோக³ஸ்ய ஸாத்⁴யத்வே நிஷ்ப²லத்வமாஹ -
நாபி தத³வாப்திரிதி ।
ஸுக²போ⁴கா³பா⁴வாதி³தி ।
ப்³ரஹ்மணி ஸுக²ஸத்³பா⁴வே(அ)பி ஸ்வாஶ்ரயஸுகா²பரோக்ஷ்யஸ்யைவ உபபோ⁴க³த்வாத் ஆத்மநி தஸ்யாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
போ⁴கா³த் ப்ராகூ³ர்த்⁴வம் ச போ⁴கா³வஸ்தா²யாம் ச து³:கா²த்மகவிஷயஸுக²பரித்யாகே³ந து³:க²நிவ்ருத்த்யாத்மகப்³ரஹ்மப்ராப்தி: ப்ரார்த்²யத இத்யாஶங்க்யாஹ -
அதோ(அ)ஜீர்ணப⁴யாதி³தி ।
அதோ ந தஸ்யேதி ।
ஸாத⁴நசதுஷ்டயஸ்யேத்யர்த²: ।
தாத்பர்யேண அத:ஶப்³த³நிராகரணீயாஶங்காம் டீகாகார: ஸ்யாதே³ததி³த்யாதி³நா ப்ரத³ர்ஶ்ய ப்ரத³ர்ஶிதாஶங்காநிராகரணஹேதுஸூசநேந ஸாத⁴நசுதஷ்டயம் ஹேதுர்ஹேதுரேவேதி ப்ரத³ர்ஶயதி அர்த²த: ஶப்³த³ இத்யாஹ -
அதஸ்தஸ்யேதி ।
ஆஶங்காநிராகரணஹேதுரத: ஶப்³த³ஸூசித: கத²ம்பூ⁴த இதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ஆஶங்காநிராகரணஹேதுமத:ஶப்³த³ஸூசிதமாஹ -
யஸ்மாத்³வேத³ ஏவேதி ।
அநித்யப²லதாம் த³ர்ஶயதீதி ।
ப்³ரஹ்மவ்யதிரிக்தபுருஷார்த²ஜாதஸ்யாஸ்யந்நித்யதோ இதிநித்யதாம் த³ர்ஶயதீதி பா⁴வ: ।
தத்³யதே²ஹேதி ।
ஸாமாந்யஶ்ருதி: சாதுர்மாஸ்யாதி³விஶேஷாத³ந்யஅந்யஸ்யைவேதித்ரைவ வர்ததாமிதி சோத³யதி -
நநு புண்யஸ்யேதி ।
வஸ்துப³லப்ரவ்ருத்தேதி ।
வ்யாப்திப³லப்ரவ்ருத்தேத்யர்த²: ।
அநுமாநவிரோத⁴ இதி ।
க்ருதகத்வாத் பரிச்சி²ந்நத்வாத³நித்யமித்யநுமாநாநுக்³ருஹீதஶ்ருதிவிரோத⁴ இத்யர்த²: । அதோ(அ)நித்யத்வ த³ர்ஶநம் விஷயபோ⁴கா³த்³வைராக்³யமுத்பாத்³ய தத்³வாரேண முமுக்ஷுத்வஹேதுதயா ப்³ரஹ்மணி ப்ரவ்ருத்திஹேதுர்ப⁴வதீதி யோஜநா ।
நிமித்தமுக்தமிதி ।
ப்³ரஹ்மணி விகல்பேந ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வே(அ)பி ப்³ரஹ்மணா தாதா³த்ம்யஸம்யோக³ரூபப்ராப்த்யஸம்ப⁴வாஅஸம்ப⁴வாஸ்யமிதிக்²யம் நிமித்தமுக்தமித்யர்த²: । ஶ்ருதிவிரோதா⁴த் ப்³ரஹ்மப்ராப்த்யஸம்ப⁴வஸாத⁴க தர்கோ பா³த்⁴யதே । ப்³ரஹ்மப்ராப்தே: புருஷார்த²த்வம் ச ப⁴வதி । ஸுகா²பரோக்ஷ்யஸம்ப⁴வாத் தஸ்யைவ புருஷார்த²த்வாதி³தி பா⁴வ: ।
அத உபஸம்ஹரதீதி ।
அத:ஶப்³தே³நாஶங்காநிராகரணஹேதுஸூசநத்³வாரேண ஸாத⁴நகலாபஸ்ய ஹேதுத்வஸமர்த²நாது³பஸம்ஹரதீத்யர்த²: ।
கர்தவ்யேத்யநேநகர்தவ்யத்வாநேநேதி பா⁴ஷ்யகாரோ விஶேஷம் வித⁴த்த இதி ஶங்காநிவர்தகத்வேந பா⁴ஷ்யம் வ்யாசஷ்டே ।
அத இதியத: பரிபூர்ண இதி ।
புஷ்கலஹேதுத்வாத³வஶ்யாரம்ப⁴கத்வம் பா⁴ஷ்யோக்தமஸ்த்யேவேத்யாஹ -
யதோ த்³வைதாநுஷங்கா³தி³தி ।
ஏவம் ஸதீதி ।
புஷ்கலஹேதுத்வேநாவஶ்யாரம்ப⁴கத்வே ஸதீத்யர்த²: ।
அத²ஶப்³தே³நேதி ।
அவஶ்யாரம்ப⁴க ஸாத⁴நசதுஷ்டயாக்²யஹேதுப்ரதிபாத³காத²ஶப்³தே³நேத்யர்த²: ।
த⁴ர்மாய ஜிஜ்ஞாஸேதிவச்சதுர்தீ² ஸமாஸ: கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³த³ஸ்யாபி⁴தே⁴யாவயவார்த²ஸ்வீகாராதி³த்யாஹ -
அந்தர்ணீதேதி ।
லக்ஷிதவிசாரார்தா²ந்வய இத்யர்த²: । ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³த³ஸ்ய இச்சா²ர்த²த்வாத் இச்சா²யா: கர்மப்ரயோஜநயோரைக்யாத் ஏகநிர்தே³ஶேந இதரநிர்தே³ஶஸித்³தே⁴: கர்மண இச்சா²ஸ்வரூப ப்ரதீத்யுபாதி⁴த்வேந ப்ராதா⁴ந்யாத் தந்நிர்தே³ஶார்த²ம் கர்மணி ஷஷ்டீ²ஸமாஸ: ஸ்யாத் । லக்ஷணயா விசாரார்த²த்வே து விசாரஸ்ய கர்மப்ரயோஜநயோர்பே⁴தா³தே³கநிர்தே³ஶேநாந்யநிர்தே³ஶாஸித்³தே⁴ராயாஸரூபத்வேந ப்ரயோஜநாபேக்ஷத்வாத் ப்ரயோஜநத்வப்ரஸித்³த⁴யே சதுர்தீ²ஸமாஸ: ஸ்யாத் । ந த்விஹ விசாரஸ்யார்த²த்வமிதி பா⁴வ: ।
அவஸரப்ராப்தாவிதி ।
கிம் தத் ப்³ரஹ்ம யதி³ச்சா²யா: ப்ரயோஜநதயா கர்மத்வேந வர்தத இத்யாகாங்க்ஷோத்பத்தேரவஸரப்ராப்தாவித்யர்த²: ।
கத²ம் நிரஸ்யத இத்யாஶங்காயாம் ஜாதிஜீவகமலாஸநஶப்³த³ராஶீநாம் ப்³ரஹ்மஶப்³தா³பி⁴தே⁴யதயா ஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதி கர்த்ருத்வேந கர்மத்வேந வா ப்ரதிபாத³நாநுபபத்தேரஸ்மிந்ப்ரயோகே³ ந ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ஜாத்யாத்³யர்த²தேத்யந்யவ்ருத்திகாரைர்நிராக்ருதப்ரகாரமாஹ -
ந க²ல்விதி ।
விஶேஷணாநர்த²க்யாதி³தி ।
அந்யஸ்ய ப்ரஸங்கா³பா⁴வாத் ஜீவகர்த்ருகேதி விஶேஷணாநர்த²க்யாதி³த்யர்த²: । ஶப்³த³ராஶேரசேதநத்வாதே³வ கர்த்ருத்வப்ரஸங்கா³பா⁴வாத் । கர்த்ருத்வம் ந தூ³ஷிதமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
ஜிஜ்ஞாஸ்யாபேக்ஷத்வாதி³தி ।
இச்சா²ம் ப்ரதி ஸ்வரூபப்ரதீத்யுபாதி⁴த்வாத் இச்சா²ஜந்யப²லாதா⁴ரத்வாச்ச கர்மகாரகஸ்ய தத³பேக்ஷத்வமிச்சா²யா: ப்ராதா⁴ந்யேந வித்³யத இத்யர்த²: ।
அந்யஜ்ஜிஜ்ஞாஸ்யமிதி ।
ப்³ரஹ்மலோகஜிஜ்ஞாஸேத்யத்ர ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யலோகஸ்ய ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வவதி³ஹாபி அந்யஜ்ஜிஜ்ஞாஸ்யமித்யர்த²: ।
தத³ர்த²ம்
தத்பரிஹாரார்த²மித்யர்த²: ।
ஶேஷ இதி ஸம்ப³ந்த⁴ஸாமாந்யமுச்யதே । ந காரகபஞ்சகவ்யதிரிக்தா: ஸ்வஸ்வாமித்வாதி³ஸம்ப³ந்த⁴விஶேஷா உச்யந்தே । அத: ஸாமாந்யாபி⁴தா⁴நே(அ)பி கர்மத்வாக்²யஸம்ப³ந்த⁴ விஶேஷே பர்யவஸாநாத் இச்சா²பேக்ஷிதகர்மத்வப்ரதீதிஸித்³தே⁴: ஶேஷஷஷ்ட்²யேவாப்⁴யுபேயேதி சோத³யதி -
நநு ஶேஷஷஷ்டீ²பரிக்³ரஹே(அ)பி இதி ।
பா⁴ஷ்யம் வ்யாசஷ்டே -
யத்³யபீதி ।
அர்தா²த் விஶேஷ இதி । வ்யவஹாராந்யதா²நுபபத்த்யா விஶேஷே பர்யவஸாநபூ⁴மித்வேநாப்⁴யுபக³ம்யமாநே ஸதீத்யர்த²: ।
க்ரியோபாதா³நாதி³தி ।
ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³தே³நோபாதா³நாதி³த்யர்த²: ।
ஸாதா⁴ரணே ஶப்³த³ இதி ।
ஸம்ப³ந்த⁴ஸாமாந்யஸ்ய கர்மத்வாக்²யவிஶேஷஸ்ய ச ஷஷ்ட்²யாக்²யஶப்³தே³ ஸாதா⁴ரணே ஸதீத்யர்த²: ।
அபி⁴ப்ரேதமர்த²ம் விஹாயேதிவிஹாயேதி ந த்³ருஶ்யதே ।
இச்சா²பேக்ஷிதத்வாத் அபி⁴ப்ரேதம் கர்மத்வம் விஹாயேத்யர்த²: । அர்தா²ந்தரம் ஸாமாந்யமித்யர்த²: । கர்மணி ஷஷ்டீ²பரிக்³ரஹே வ்ருத்யா வ்யக்தே:வ்யக்தீ இதி ப்ரதா⁴நதயாப்ரதா⁴நதயா இதி ப்ரதீதத்வாத் ஸ்பு²டத்வமஸ்தீத்யபி⁴ப்ரேத்ய ப்ரத்யக்ஷத்வமுச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஶேஷே ஷஷ்டீ²பரிக்³ரஹே ஸாமாந்யமபி⁴தா⁴ய தத்ர க்³ரஸ்ததயா கர்மத்வபோ³த⁴நாத் அஸ்பு²டம் ப⁴வதீதி பரோக்ஷமித்யுச்யதே ।
ஶேஷஷஷ்ட்²யா ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தி⁴ஜிஜ்ஞாஸேத்யுக்தே ப்³ரஹ்மஸ்வரூபப்ரமாணயுக்திஸாத⁴நப்ரயோஜநாநாம் ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வமுக்தம் ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
நநு கிமிதி வ்யர்த² இதி ।
ப்ரதா⁴நபரிக்³ரஹ இதி ।
விசாரஸாத்⁴யஜ்ஞாநநிமித்தாபரோக்ஷ்யப²லபா⁴கி³த்வாதா³பரோக்ஷ்யஸ்ய ச ப்³ரஹ்மஸுகா²பரோக்ஷத்வாத் விஶிஷ்டம் ப்³ரஹ்மவிசாரப்ரவ்ருத்தே: ப்ரதா⁴நம் ப⁴வதி । தஸ்ய ப்ரதா⁴நபூ⁴தஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ஜிஜ்ஞாஸேத்யுக்தே ப்³ரஹ்மஸ்வரூபநிர்ணயாபேக்ஷிதப்ரமாணாதி³விசாராணாம் அர்தா²க்ஷிப்தஅர்தா²க்ஷிதத்வாதி³தித்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மாவாப்தி: புருஷார்த² இதி ।
ஸுகா²பரோக்ஷ்யம் ப்³ரஹ்மாபரோக்ஷ்யம் புருஷார்த² இத்யர்த²: ।
தேந தத் ஜ்ஞாநேநாப்துமிஷ்டதமமிதி ।
ஆபரோக்ஷ்யஸ்ய புருஷார்த²ரூபத்வாத் ததா³பரோக்ஷ்யம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநேநாப்துமிஷ்டதமம்இஷ்டமதமிதி ஜ்ஞாநாதீ⁴நப²லபா⁴கீ³த்யர்த²: ।
தத³ர்த²த்வாதி³தி ।
ஜ்ஞாநத்³வாரேண ப²லவிஶிஷ்டப்³ரஹ்மஶேஷத்வாத் விசாரப்ரவ்ருத்தே: ப²லவிஶிஷ்டம் ப்³ரஹ்மப்ரதா⁴நமித்யர்த²: ।
அர்தா²தே³வேதி ।
கர்மணி ஷஷ்ட்²யா ப்³ரஹ்மணோ ஜிஜ்ஞாஸேதி ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஜிஜ்ஞாஸாபி⁴தா⁴நே ப்ரமாணாதீ³நாமர்தா²தே³வ ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வாத் ந ப்ருத²க் ஶேஷஷஷ்ட்²யங்கீ³காரேண ஸூத்ரயிதவ்யாநீத்யர்த²: ।
ஶாஸ்த்ரப்ரவ்ருத்திரேவேதி ।
ஶ்ரௌதவிசாரவிதி⁴நிர்ணயபரதயா ப்ரத²மஸூத்ரப்ரவ்ருத்திரேவேத்யர்த²: ।
அத²ஶப்³த³ஸூசிதாதி⁴காரிப்ரதிபாத³கஶ்ருத்யர்த²மாஹ -
புண்யஜித இதி ।
பரேதி ।
பரா வித்³யத இதி யஸ்மாதி³த்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேத்யம்ஶேந ஸூசிதஶ்ருத்யர்த²மாஹ -
தத்³விஜிஜ்ஞாஸஸ்வேதி ।
இச்சா²ப்ரத³ர்ஶநார்த²மிதீச்சா²யா வாக்யார்த²த்வப்ரத³ர்ஶநார்த²மித்யர்த²: ।
இச்சா²யா: ப²லவிஷயத்வாதி³தி ।
அவக³தவிஷயத்வாத் இச்சா²யா: ஜ்ஞாநாவக³தயே ஜ்ஞாநவிஶேஷணப்³ரஹ்மண்யவக³தே தத் ஜ்ஞாநேச்சா²நுபபத்தேரநவக³தே தத்³விஶேஷிதஜ்ஞாநஸ்யாபி அநவக³மாத் ஜ்ஞாநமாத்ரே இச்சா²நுபபத்தேரிதி பா⁴வ: ।
காசேயமிஷ்யமாணாவக³திரிதி ததா³ஹ -
ஸாக்ஷாத³நுப⁴வ இதி ।
அபரோக்ஷாநுப⁴வஅபரோக்ஷாதே³நுப⁴வ இதி இத்யர்த²: ।
இச்சா²பூர்வகவிசாராத் ப்ராகே³வ ப்ராகே³வாஸீத இதிஸ்தி²தவேதா³த³வக³திபர்யந்தஜ்ஞாநமுத்பத்³யதே கத²ம் தத்ரேச்சே²த்யாஶங்க்ய ப்ரத²மஜ்ஞாநம் பரோக்ஷம் ப⁴வதி । அபரோக்ஷமிதி பக்ஷே(அ)பி அஸம்பா⁴வநாதி³நாநவஸிதரூபம் ப⁴வதி, அத: பரோக்ஷஜ்ஞாநமப்ரதிஅப்ரதிப³ந்தே⁴திப³த்³தா⁴பரோக்ஷஜ்ஞாநஜ்ஞாநைவேதிமேவ அபேக்ஷ்யத இதி யுஜ்யத இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ஜ்ஞாநம் து பரோக்ஷ இதி ।
ஸந்நிஹிதே(அ)பீதி ।
இந்த்³ரியஸம்யுக்ததயா ப்ரத²மத ஏவ அபரோக்ஷே(அ)பி வஸ்துநீத்யர்த²: ।
ததா³ஹ,
தஸ்மாதா³ஹேத்யர்த²: ।
ப்ரமாணேநாவக³ந்துமிதி ।
அபரோக்ஷநிஶ்சயாநுப⁴வேந ஜ்ஞாநேநேத்யர்த²: । ப்³ரஹ்மரூபதா ஸாக்ஷாத்கரணப²லஜ்ஞாநே இச்சா² ஸம்ப⁴வதி । ந ப்ரத²மஜ்ஞாந இதி பா⁴வ: ।
ப்ரத²மஸூத்ரஸ்ய ஶாஸ்த்ராந்தர்பூ⁴தத்வேந அநந்தர்பூ⁴தத்வேந சாநிரூப்யத்வாதே³வ வாக்யார்த²த்வஸ்யாகத²நீயத்வாத் இச்சா² வாக்யார்த² இதி ப்ரதிபாத³நமயுக்தம் , ததா²ஹி - அந்தர்பூ⁴தத்வே ஸ்வவிசாராரம்ப⁴கர்தவ்யதாவிசாரஸூத்ரஸ்ய கேநாரம்ப⁴: க்ரியதே, ஸ்வேநைவ சேத் ஆத்மாஶ்ரயதாபத்தி:, ஸூத்ராந்தரேண சேத் அநவஸ்தா²பாத: । அநந்தர்பூ⁴தத்வே அஶாஸ்த்ரதயா அநாரம்ப⁴ப்ரஸங்க³ இத்யாஶங்க்ய ஶ்ரௌதஶ்ரோதவ்ய இதி விதி⁴ரநிர்ணீதாநுப³ந்த⁴த்ரயவிஶிஷ்டதயா ப்ரதிபந்நஸ்வநிர்ணயாய ஸ்வாபேக்ஷித விசாராய ப்ரத²மஸூத்ரமாரம்ப⁴யதி । விதௌ⁴ ச விசாரிதே ஸதி விதி⁴விதி⁴ஸ்வவிஷயேதிவிஷயவிசாரஸூத்ராணி ஜந்மாதி³ஸூத்ராதீ³நி பஶ்சாதா³ரம்ப⁴யதீத்யப்⁴யுபக³மாத் ஏகஶாஸ்த்ரத்வே(அ)பி அநவஸ்தா²பா⁴வாத் ஶ்ரோதவ்யாதி³வாக்யாநாம் ஸ்வார்தே²ஸ்வாஸமந்வய இதி ஸமந்வயப்ரதிபாத³நத்³வாரேண விதி⁴நா விசார்யமாணவேதா³ந்தவாக்யாநாமபி ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயநிர்ணயநிமித்தத்வாத் ஏவ ஸமந்வயாத்⁴யாயேந ஸங்க³திஸித்³தே⁴ஶ்ச அஸ்ய வாக்யவாக்யார்தே²திஸ்யார்த²கத²நம் யுக்தமித்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ததே³ததி³தி ।
தஸ்மாத்³ ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸிதவ்யமிதி பா⁴ஷ்யம் ஜிஜ்ஞாஸாஶப்³தே³ந லக்ஷிதவிசாரகர்தவ்யதாஸூத்ரஸ்யார்த² இதி ப்ரத³ர்ஶயதீதி வதி³துமிதி ।
இச்சா²யா அபி⁴தா⁴வ்ருத்த்யா வாக்யார்த²த்வம் பூர்வமுக்தமித்யாஹ -
அநேந ச ப்ரயோஜ்யேதி ।
ப்ரயோஜ்ய இத்யதி⁴காரீ ।
ஏகஸ்யா இதி ।
ஸாத⁴நகலாபஸ்யேதி தஸ்ய காரணாந்தரமத்³ருஷ்டம் யஜ்ஞாதி³வத் த்³ருஷ்டம் வ்யாப்த்யநுஸந்தா⁴நாதி³ அர்தா²து³பாத்தமிதி ஆநந்தர்யாபி⁴தா⁴நஸாமர்த்²யாதி³தி அத:ஶப்³த³ஸ்ய முக²தோ ஹேதுத்வாபி⁴தா⁴யிநோ(அ)ப்யாஶங்காந்தரநிவ்ருத்தௌ தாத்பர்யாத் அர்தா²த்³தே⁴துத்வமுக்தமித்யநுவாதே³ ப்ரயோஜநாபா⁴வாத் கர்தவ்யபத³மத்⁴யாஹ்ருத்ய ஜிஜ்ஞாஸாகர்தவ்யதா ஶ்ருத்யா அபி⁴ஹிதா, இச்சா²யா அநநுஷ்டே²யத்வாத³பி⁴தா⁴வ்ருத்திஸித்³தே⁴ச்சா²கர்தவ்யதா(அ)ஸம்ப⁴வே(அ)பி இச்சா²ஸம்யோகா³த் ஜ்ஞாநஸ்ய ஸாத்⁴யத்வாஸத்⁴யாபா⁴வக³மாதி³திவக³மாத் ததே³வ கர்தவ்யமஸ்து ந து லக்ஷிதவிசாரகர்தவ்யதா ஸூத்ரார்த²த்வேந கத²நீயா பா⁴ஷ்யக்ருதேதி, நேத்யாஹ -
தத்ர ஜாநாத்யேவேதி ।
இஷ்யமாணஸ்ய ஸாத்⁴யதா ஸ்வயம் ஸித்³தா⁴ ந ஶப்³த³மபேக்ஷதே ஸுக²ஸம்வேத³நத்வாதி³த்யர்த²: ।
கிம் தர்ஹி விதீ⁴யத இதி ததா³ஹ -
உபாயம் து ந வேதே³தி ।
அநுபக³தாபி⁴லஷிதோபாய ஏவ விதி⁴ஶப்³தை³: ப்ரதிபாத்³யதே । அதோ ஜ்ஞாநஸாத⁴நவிசார கர்தவ்யதா ஸூத்ரார்த²த்வேந கத²நீயா பா⁴ஷ்யக்ருதேதி பா⁴வ: । த்³ருஷ்டோபாயத்வே(அ)பி அபரோக்ஷாநுப⁴வம் ப்ரத்யத்³ருஷ்டோபாயதாபி த³ர்ஶிதா த்³ரஷ்டவ்யாத்³ரவ்யணாதீ³திதி³விதே⁴ரிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
நநு பதா³ர்த²வ்யாக்²யாநாதே³வ ஸ்வயமேவ வாக்யார்த²ம் ப்ரதிபத்³யதே, கிம் வாக்யார்த²கத²நேந ? ஸத்யம் ; ஸம்ப³ந்தா⁴தீ³நாமர்தா²த் ப்ரதிபா⁴ஸோ ப⁴வதீத்யாஹ -
ஶாஸ்த்ரஸ்ய சேதி ।
முமுக்ஷுணா மோக்ஷஹேதுஹேது: இதிப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாயேத³ம் ஶாஸ்த்ரம் ஶ்ரோதவ்யமிதி வாக்யார்தே² அபி⁴ஹிதே கத²மர்தா²த் ஸம்ப³ந்தா⁴தி³ப்ரதிபத்திரிதி ததா³ஹ -
ஏதது³க்தம்ப⁴வதீதி ।
ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநகாமேநேத³ம் ஶாஸ்த்ரம் ஶ்ரோதவ்யமித்யுக்த்யா ஜ்ஞாயமாநப்³ரஹ்மணா ஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴ உக்த: । அநேநைவ ஶாஸ்த்ரேண ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்யோத்பத்த்யபி⁴தா⁴நாத் ஜ்ஞாயமாநம் ப்³ரஹ்ம ஶாஸ்த்ரஸ்ய விஷய இதிஇதீதி ந த்³ருஶ்யதே உக்தம் ஶாஸ்த்ரஸ்யாதி⁴காரிணா காமிதப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸாத⁴நத்வாத் ஜ்ஞாநம் ப்³ரஹ்ம ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ரயோஜநமுக்தமித்யர்தா²த் ஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸம்ப³ந்தா⁴பி⁴தே⁴யப்ரயோஜநம் கதி²தம் ப⁴வதீதி । || இதி த்ருதீயவர்ணககாஶிகா ||
விசாரவிதி⁴ஸாமர்த்²யாதே³வ விசாரஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ரயோஜநாதி³ஷ்வவக³தேஷு கத²மாக்ஷேப இதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ப்ரதிபந்நமுச்யத இதி ।
ப்ரதிபந்நமுச்யதப்ரஸித்³த⁴ஶப்³தே³நேதி ஶேஷ: இத்யர்த²: ।
ப்ரதிபந்நம்ஶப்³தே³நாநூத்³ய ப்ரதிபாத³யிதும் ஶக்யத்வாத் கத²மவிஷய இத்யாஹ -
கஸ்மாதி³திகாமாதீ³தி ।
ப்ரதிபாத்³யத்வேநேதி ।
ப்ராக³நதி⁴க³தம் ஶாஸ்த்ரேண ப்ரமீயமாணம் தஸ்ய விஷயோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।
பூர்வாவக³மேந ப்ரமிதத்வாத் ஶாஸ்த்ரேண ப்ரமிதமிதி ரூபேண ஶாஸ்த்ரம் ப்ரதி ப்³ரஹ்மப்ரயோஜநம் ந ப⁴வதீத்யாஹ -
ததஶ்சாநேநாநவக³மாதி³தி ।
ப்³ரஹ்மாவக³தி: ஸ்யாதி³தி அவக³தம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: ।
ந ஶக்யமிதி ।
ப்ரதிபாத்³யத்வயோக்³யதாரூபஸம்ப³ந்தோ⁴ நாஸ்தீத்யர்த²: ।
அநதி⁴க³தம் ப்ரதிபாத³நார்ஹமேவேதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
விசாராநபேக்ஷப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ரமாணைரத்யந்தாநதி⁴க³த ஏவ ப்ரதிபாத்³யதே । இஹ து விசாராபேக்ஷப்ரமாணத்வாத் தேந ஸாமாந்யரூபேணாபி அப்ரதிபந்நம் ப்ரதிபாத³யிதுமஶக்யமப்ரதிபந்நே விமர்ஶாஸம்ப⁴வாத் , தது³த்³தே³ஶேந விசாராயோகா³தி³த்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
யந்நகதா³சித³பீதி ।
கேநாபி ரூபேணேத்யர்த²: ।
ப்ரஸித்³த⁴பக்ஷே ஸம்ப³ந்த⁴ஸம்ப⁴வாத் ப்ரஸித்³த⁴பக்ஷே ஏவ ஸம்ப³ந்தா⁴க்ஷேப இத்யாஹ -
ப்ரஸித்³த⁴ம் புநரிதி ।
ப்ரதிபாத்³யத்வயோக்³யதாரூபஸம்ப³ந்தா⁴ஸம்ப⁴வாத் ப்ரமீயமாணதயா விஷயத்வம் ப்ரமிததயா ப்ரயோஜநத்வம் ச நாஸ்தீதி பா⁴வ: ।
த்ரிதயமபி ஸமாத⁴த்த இதி ।
ஸாமாந்யேந ப்ரதிபந்நம் விஶேஷரூபேண நிர்ணயாய விசாரயோக்³யம் ப⁴வதி விஶேஷரூபேணாபி ஆபாதத³ர்ஶநேந ப்ரதிபந்நம் விஶேஷநிர்ணயாய விசாரயோக்³யம் ப⁴வதி । தத்ர ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ப்³ரஹ்மபதே³நாநிஶ்சிதவிஶேஷப்ரதிபா⁴ஸகோ³சரதயா ப்ரதீதத்வாதே³வ விசாரயோக்³யத்வாத் ஸம்ப³ந்த⁴ஸித்³தே⁴: பத³ஸ்ய ப்ரமாணத்வாபா⁴வாதே³வ ஶாஸ்த்ராதிரிக்தப்ரமாணேந ப்ரமிதத்வாபா⁴வாத் । ஶாஸ்த்ரேண ப்ரமீயமாணதயா விஷயத்வஸித்³தே⁴:, ஶாஸ்த்ரேண ப்ரமிததயா ஶாஸ்த்ரம் ப்ரதி ப்ரயோஜநத்வஸித்³தே⁴ஶ்ச த்ரிதயமபி யுஜ்யத இதி ஸமாத⁴த்த இதி பா⁴வ: । அபி⁴ப்ரேதப்ரயோஜநஸாத⁴ந இத்யர்த²: ।
ப்ரமிதிவிஶிஷ்டப்³ரஹ்மண: ப்ரயோஜநத்வம் தஸ்யைவ ப்ரமீயமாணதயா விஷயத்வம் தஸ்யைவாஜ்ஞாததயா ப்ரமேயத்வயோக்³யதாரூபஸம்ப³ந்தி⁴த்வமிதி நியமாத் । ப்ரயோஜநம் ப்³ரஹ்ம, தஸ்ய ஸாத⁴நம் விசாரஶாஸ்த்ரமித்யுக்தம் । விசாரஶாஸ்த்ரம் ப்ரதி விஷயத்வம் ஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் ச ப்ரயோஜநபு³த்³த்⁴யா ப்ரதீயத இதி ப்ருத²கே³வ ந வதி³தவ்யௌ விஷயஸம்ப³ந்தா⁴விதி சோத³யதி -
ஏவமபீதி ।
ஸம்ப³ந்தா⁴விதி சோத³யதி -
ஏவமபீதி ।
ம்ருதே³வ ம்ருதே³ இதிக⁴டாவஸ்தே²தி ந க⁴ட: ப்ரயோஜநமித்யர்த²: ।
த்³விவித⁴ம் விஷயத்வம் தேந ஸாத⁴நேந ஜாயமாநாதிஶயபா⁴க்த்வமந்யேநாஸாத்⁴யத்வம் ச தத்ர ஜாயமாநாதிஶயபா⁴க்த்வம் நாம விஷயத்வம் ப்ரயோஜநபு³த்³த்⁴யா ப்ரதீயத ஏவ ந த்வந்யஸாத்⁴யதாரூபவிஷயத்வம் ப்ரதீயத இதி ப்ருத²க்³வக்தவ்யமித்யாஹ -
ஸத்யமேவமிதி ।
ப்ருத²க்³வக்தவ்யத்வஸித்³த⁴யே நாந்யஸாத்⁴யதாரூபவிஷயஸ்ய ப்ரயோஜநஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ச ப்ருத²கே³வ வர்தநாத³ந்யதமேந ஸஹாந்யதமஸ்ய அவஸ்தா²நம் நாஸ்தீதி த³ர்ஶயதி -
யதா² சிகித்ஸேத்யாதி³நா ।
ப³ஹூநீதி ।
ப³ஹூநி ஸாத⁴நாநி வித்³யந்தே அதஸ்தேஷாம் ஸம்ப³ந்த⁴ப்ரயோஜநயோ: பா⁴வே(அ)பி அநந்யஸாத்⁴யரூபவிஷயோ நாஸ்தீத்யர்த²: ।
இதரயோர்பா⁴வே விஷயஸ்யாபா⁴வே லௌகிகோதா³ஹரணமாஹ -
யதா² தண்டு³லநிஷ்பத்தீதி ।
த³லநம் ப்ரஸ்த²ப்ருஷ்டா²தி³நா மர்த³நமுச்யதே ।
அநந்யஸாதா⁴ரணோவிஷய: ஶப்³தா³ர்த²த்வேந க்வ த்³ருஶ்யத இதி தத்ராஹ -
யதா² அர்ஜுநஸ்யாயம் விஷய இதி ।
கர்ணோ விஷய இத்யர்த²: ।
விஷயப்ரயோஜநப்ரயோர்பா⁴வே இதியோர்பா⁴வே(அ)பி ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வே உதா³ஹரணமாஹ -
யதா² ஸாது⁴ஶப்³த³பரிஜ்ஞாநமிதி ।
கேநசிதி³தி ।
சிகித்ஸாவ்யாபாராதி³நேத்யர்த²: ।
யதா² சோத³நேதிவௌத³நநிஷ்பத்திரிதி ।
ஸம்ப³ந்தா⁴பா⁴வே லௌகிகத்³ருஷ்டாந்த: ।
ஏகக்ரியாநியதாபீதி ।
பாகக்ரியாத: ப்ராகே³கக்ரியாநியதாபீத்யர்த²: ।
பி⁴த்³யத இதி ।
ஸஹைவஸ்தி²தாநி ந ப⁴வந்தீத்யேகபு³த்³த்⁴யா ததி³தரப்ரதீதிரேகாபி⁴தா⁴நேநேதரஸ்யார்தா²த் ஸித்³தி⁴ரிதி ச நாஸ்தீதி ப்ருத²க்³வக்தவ்யாநீத்யர்த²: ।
ஸ்வரூபபே⁴தே³ ப்ருத²க³பி⁴தா⁴நாபேக்ஷாயாமவிகலம் த்ரிதயம் ஸம்பூ⁴ய ப்ரவ்ருத்த்யங்க³மிதி தத்ர வ்யதிரேகமுகே²ந ப்ரவ்ருத்திஹேதுத்வம் த³ர்ஶயதி -
தாநி சேதி ।
ப்ரஸித்³தா⁴ப்ரஸித்³த⁴பக்ஷயோருக்தப்ரயோஜநவிஷயஸம்ப³ந்தா⁴ஸம்ப⁴வாஶங்காநிராகரணபரத்வேந உத்தரபா⁴ஷ்யஸ்யாதி⁴கரணஸமாப்தே: தாத்பர்யமாஹ -
தத்ர விப்ரதிபத்த்யா இத்யாதி³நா ।
விப்ரதிபத்த்யேதி ।
விப்ரதிபத்திப்ரத³ர்ஶநேந ப்³ரஹ்மஶப்³த³வ்யுத்பத்திப்ரத³ர்ஶநேந சேத்யர்த²: । ப்ரத்யக³ர்தோ²ப்ரத்யர்த²மிதி நாமாஹமிதி ப்ரதீயமாநம் ரூபம் தஸ்ய தே³ஹாத்³யநேகஸாதா⁴ரணத்வப்ரதீதே: ஸாதா⁴ரணரூபத்வம் , தத்³யோகி³தயா ப்³ரஹ்மபூ⁴தாத்மநோ(அ)ஹம்ப்ரத்யயேந ப்ரதீதே: ப்³ரஹ்மண: ஸாமாந்யப்ரதீதிரஸ்தி । ந து விஶேஷேணாஹம் ப்³ரஹ்மேதி ப்ரத்யக்த்வஸ்ய, விஶேஷணத்வேந தே³ஹாதீ³நாம் விப்ரதிபத்தேரதோ ப்³ரஹ்மண: ஸாமாந்யப்ரஸித்³தே⁴ரநூத்³ய ப்ரதிபாத³நஸம்ப⁴வாத் ஸம்ப³ந்த⁴: ஸம்ப⁴வதி । ப்³ரஹ்மாத்மைக்யமிதி விஶேஷரூபஸ்ய அந்யேநாப்ரமிததயா அபூர்வத்வேந ஶாஸ்த்ரம் ப்ரதி விஷயத்வம் ச வித்³யத இதி த³ர்ஶயந் விஷயஸம்ப³ந்தௌ⁴ ஸமர்தி²தவாநிதி பா⁴வ: ।
ப்³ரஹ்மணோ வேதா³ந்தவிஷயத்வஸம்ப³ந்தி⁴த்வஸம்ப⁴வே(அ)பி விசாரஶாஸ்த்ரம் ப்ரதி விஷயத்வம் ஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் ச நாஸ்தீதி சோத³யதி -
நநு ப்³ரஹ்மேதி ।
ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ஶாஸ்த்ரஸ்யாபி ப்³ரஹ்மவிஷயத்வம் ப்ரதீயத இதி நேத்யாஹ -
ஶாஸ்த்ரம் ச தேஷாமிதி ।
ந்யாயவிஷயமிதி ।
ஶாஸ்த்ரஶப்³தோ³தி³தஸூத்ரவாக்யாநி ந்யாயவிஷயாணி, ந்யாயாஶ்ச ப்ரமாணப்ரமேயஸம்பா⁴வநாதி³விஷயா இத்யர்த²: ।
ப்ரயோஜநம் த்விதி ।
ஸம்பா⁴வநாவக³மஅவக³மாவ்யாபாரேதிவ்யாபாராந்தரப்ரயோஜநத்³வாரேண பரம்பரயா ப்³ரஹ்ம ப்ரயோஜநம் ப⁴வதீத்யர்த²: । த⁴ர்மார்தா²ப்⁴யாம் ஹி காமாக்²யஸுக²மேவ ப்ராப்யத இதி ஶாஸ்த்ரயோஸ்தத்பரதோக்தேதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
கரணேதிகர்தவ்யயோரேகமேவ ப்ரயோஜநமிதி நிர்ணீதம் ப்ரத²மே தந்த்ரே । இஹாபி நிர்ணீதஶக்திதாத்பர்யவிஶிஷ்டவேதா³ந்தா ஏவ ப்³ரஹ்மாவபோ³தே⁴ கரணம் । தத்ர வேதா³ந்தவாக்யவிஷயவிசார: ஶக்திதாத்பர்யநிர்ணயஹேதுதயா கரணஸ்வரூபோபகார்யாங்க³ம் । ப்³ரஹ்மவிஷயவிசாரஶ்ச கரணஸாத்⁴யப்³ரஹ்மாவக³மாக்²யப²லோபகார்யங்க³மத மதோப⁴யேதிஉப⁴யவித⁴விசாரஸ்ய கரணஸ்ய ப்³ரஹ்மாவக³த்யேகஅவக³தௌகேதிப²லத்வமவக³ம்யமாநப்³ரஹ்மைகவிஷயத்வம் ச வித்³யத இதி ந விஷயபே⁴த³ இதி சோத³யதி -
நந்வாக்³நேயாதீ³நாமிதி ।
கத²ம் ஸம்பா⁴வநாபு³த்³தி⁴ஹேதுதயா தத்³விஷயஸ்ய விசாரஸ்ய ப்³ரஹ்மாவக³மஜநகதயா தத்³விஷயத, ந ஹ்யந்யவிஷயோ வ்யாபாரோ(அ)ந்யவிஷய இத்யாஶங்க்ய விசாரஸ்ய ப்ரமாணப்ரமேயஸம்பா⁴வநாவக³மப²லத்³வாரேண ப்³ரஹ்மாவக³மப²லம் ப்ரத்யபி ஹேதுத்வாத் அநவக³மஹேதோரநவக³ம்யவிஷயத்வாத் ப்³ரஹ்மகர்மதா ந விருத்⁴யத இத்யேதத³பி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ந ஹி சே²த்துரிதி ।
பரஶுவிஷயவ்யாபாரஸ்ய பரஶோரூர்த்⁴வாதோ⁴தே³ஶஸம்யோக³விபா⁴கா³க்²யப²லஜநநத்³வாரேண வ்ருக்ஷத்³வைதீ⁴பா⁴வாக்²யோத்³தே³ஶ்யப²லம் ப்ரத்யபி ஹேதுத்வாத் வ்ருக்ஷவிஷயத்வமித்யாஹ -
தத³ர்த²த்வாதி³தி ।
த்³வைதீ⁴பா⁴வப²லவிஶிஷ்டவ்ருக்ஷார்த²த்வாத் வ்ருக்ஷவிஷயத்வமித்யர்த²: ।
காரணஸ்யேதிகரணஸ்ய த்³வாரத்வாதி³தி ।
ஊர்த்⁴வாதோ⁴தே³ஶஸம்யோக³விபா⁴கா³க்²யப²லவிஶிஷ்டகரணஸ்ய த்³வாரத்வாத் கரணார்த²யோஸ்தத்³விஷயத்வமித்யர்த²: ।
அந்யதே²தி ।
பரஶுரேவ விஷயோ ந வ்ருக்ஷோ விஷய இதி சேத் வ்ருக்ஷே ப²லம் ந ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: ।
ஆக³மாத் அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் வா இதிகர்தவ்யதா க³ம்யேத, விசாரஸ்ய து இதி கர்தவ்யதாயாமுப⁴யத்ர ப்ரமாணஸ்யாப்யபா⁴வாத் வேதா³ந்தஶப்³தா³தே³வ ப்³ரஹ்மாவக³மோத்பத்தேர்ந விசாரஸ்யேதிகர்தவ்யதயா ப்³ரஹ்மாவமக³ஜநகத்வ இத்யபஸித்³தா⁴ந்திநம் பரிஹரதி பூர்வவாதீ³ -
விஷம உபந்யாஸ இதி ।
அங்குரத்³வைதீ⁴பா⁴வாங்க³பூ⁴தம்ருஜ்ஜலகர்த்ருவ்யாபாராவபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
யத்ர யது³பகாரமந்தரேணேதி ।
யதா² சக்ஷுராத³ய: ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஹேதவோ(அ)பி தோ³ஷதோ³ஷ: இதிஸம்யோகா³த் ஸம்ஶயவிபர்யாஸௌ ஜநயந்தி புந: ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஜந்மநி ச தோ³ஷாதோ³ஷாதே²திபகர்ஷமபேக்ஷந்தே । ஏவம் ஶப்³த³: ஶக்திதாத்பர்யாஜ்ஞாநதத்³விபர்யாஸஜ்ஞாநதோ³ஷாத் ஸம்ஶயாதி³ஜ்ஞாநமுத்பாத³யதி । தத்ர தோ³ஷாபநயநேந ஶாப்³த³விபர்யாஸாதி³நிவர்தநேந ப்³ரஹ்மநிர்ணயாய ஶக்திதாத்பர்யவிசாரோ(அ)ங்க³பா⁴வமஶ்நுத இதி சோத³யதி -
நநு ஸம்ஶயவிபர்யாஸேதி ।
ஶாப்³த³ஸம்ஶயவிபர்யாஸநிராஸத்³வாரேண ப்³ரஹ்மநிர்ணயஹேதுத்வாதி³த்யர்த²: । அத்ர நிர்ணேயேதி ப்³ரஹ்மோச்யதே । நிர்ணயஹேதோர்விசாரஸ்யேத்யர்த²: ।
ஶப்³த³ ஏவ தோ³ஷவஶாத் அந்யதா²ஜ்ஞாநம் ஜநயதி । விசாரஶ்ச தோ³ஷநிராஸேந விபர்யாஸாதி³கம் நிரஸ்ய ப்³ரஹ்மாவக³மஹேதுதயா ப்³ரஹ்மவிஷய இதி பக்ஷோ ந ஸம்ப⁴வதி । ஶப்³தே³ தோ³ஷாபா⁴வாத³பி து ப்ரயோகா³ந்தரேஷ்வந்யதா²ஶக்திதாத்பர்யோந்நயநத³ர்ஶநாதி³ஹாபிநாதி³பா⁴வி இதி ததா²வித⁴த்வமஸ்தீதி ஸாமாந்யதோ த³ர்ஶநேந அர்த²விரோத⁴பு³த்³த்⁴யா ச புருஷஶேஷேணேதிதோ³ஷேண அந்யதா²ஜ்ஞாநாந்யுத்பத்³யந்தே, ந து ஶப்³தா³த் , ஶப்³தா³ச்ச தத்த்வஜ்ஞாநமேவோத்பத்³யதே । ததஶ்ச ஶப்³தா³த் புருஷதோ³ஷாச்ச ப³ஹுஷு பரஸ்பரவிரோதி⁴ஷு ஜ்ஞாநேஷு ஜாதேஷு ஶப்³த³ஶக்திதாத்பர்யாவதா⁴ரணஹேதுவிசார: புருஷதோ³ஷாபநயநேந ப்ரதிபக்ஷஜ்ஞாநாந்தராக்²யம் ப்ரதிப³ந்த⁴ம் நிவர்தயதி । நிவ்ருத்தே ச ப்ரதிப³ந்தே⁴ ஶப்³தா³தே³வ தத்த்வஜ்ஞாநம்ஜ்ஞாயத இதிஜாயதே, ஜாதம் வா நிஶ்சலமவதிஷ்ட²தே, தஸ்மாத் ந விசார: ப்ரமாணேதிகர்தவ்யதயா ப்³ரஹ்ம விஷய இத்யாஹ -
நைதத் ஸாரமிதி ।
ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டநிப³ந்த⁴நாநீதி ।
ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டம் து புருஷதோ³ஷ: ந ஶப்³த³தோ³ஷ இதி பா⁴வ: ।
நிர்ணயஜ்ஞாநோஜ்ஞாதோத்பத்தாவிதித்பத்தாவிதி ।
ப்³ரஹ்மநிர்ணயஜ்ஞாநோத்பத்தாவித்யர்த²: ।
வைத⁴ர்ம்யத்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
யதா² சக்ஷுரிதி ।
நிமித்தாந்தராநுக்³ருஹீதமிதி ।
தோ³ஷநிராஸாநுக்³ருஹீதமித்யர்த²: ।
ஏவம் பூர்வவாதி³நா ப்ரஸித்³தா⁴ந்த இதிஅபஸித்³தா⁴ந்தே நிரஸ்தே ஸித்³தா⁴ந்தயதி -
அத்ரோச்யத இதி ।
ஶுக்திஜ்ஞாநோத³யே ரஜதப்⁴ரமவந்நித்யாஶங்காம் அத்ராபூர்ணம் த்³ருஶ்யதேநிரஸ்யதி -
ஸ்வோத்பத்தீதி ।
ஸாமாந்யதோ நநேத்யதி⁴கம் த்³ருஶ்யதே த்³ருஷ்டநிப³ந்த⁴நஸ்ய ந பா³த⁴:, ஸமகாலத்வாதி³த்யாஹ -
ஸமகாலேதி ।
அநேந ஸஹோத்பந்நத்வே ஶப்³தே³நாந்வயவ்யதிரேகாத்³தே⁴த்வந்தராபா⁴வாச்ச, ஶப்³த³ஜந்யமேவ ஸ்யாதி³தி -
நேதி ।
ப்ரயோகா³ந்தரேஷ்வந்யதா² அந்யதா² ஶக்திதாத்பர்யத³ர்ஶநாத் இஹாபி ததா²பா⁴வபு³த்³த்⁴யா ததா²விதா⁴ர்த²ஸ்ய ச லோகே(அ)ந்யதா²பா⁴வத³ர்ஶநாதி³ஹாபி அந்யதா²பா⁴வபு³த்³த்⁴யா ஜாதேநேத்யர்த²: ।
ஸாமக்³ரீயே(அ)ந்யவிஷயத்வாவிஷயதாதி³திந்ந விரோத⁴ இதி தத்ராஹ -
அர்தா²ந்தரேதி ।
யதா² த்³வௌ சந்த்³ராவிதி ப்⁴ராந்த்யா ஏகஶ்சந்த்³ர இதி ஸம்யக்³த³ர்ஶநஸ்ய ஸஹவ்ருத்தித்வே(அ)பி ததி³த்³வத்வஜ்ஞாநமபபா³த்⁴யைவ வர்ததே தத்³வத் ஶாப்³த³ம் ஜ்ஞாநம் கிமிதி ந பா³த்⁴யத இதி நிஶ்சலமிவேதி இவஶப்³த³ஸ்ய ஸம்ப³ந்த⁴: ।
லக்ஷணயேதி ।
ஶாப்³த³ப்³ரஹ்மநிர்ணயப்ரதிப³ந்த⁴நிவர்தகத்வாத் மீமாம்ஸாயா: நிர்ணயாஹேதுத்வே(அ)பி நிர்ணயஜநநே ந ப்³ரஹ்மவிஷயத்வமுபசாரேணோச்யத இத்யர்த²: ।
உக்தமர்த²ம் நிக³மயதி -
தச்சேத³ம் த்ரயமித்யாதி³நா ।
தத்ப்ரத்யயமாத்ரேணேதி ।
தஸ்ய ப⁴க³வத: ப்ராமாணிகத்வப்ரதிபத்த்யேத்யர்த²: ।
தந்நிர்தே³ஶாதி³திநிர்தே³ஶாத்³ருத இதி ।
ப்ரயோஜநவிஶேஷநிர்தே³ஶேந விநேத்யர்த²: ।
தஸ்யேதி ।
ப்ரயோஜநரூபப்³ரஹ்மண இத்யர்த²: ।
ஸாத்⁴யோ(அ)பீதி ।
ஸம்ப³ந்தோ⁴ஸம்ப³ந்த்⁴யேதி(அ)பீத்யர்த²: ।
நிர்தி³ஷ்ட இதி ।
நிர்தி³ஷ்டே ஸாத⁴நே ப்ரவ்ருத்திர்நைவ ஸ்யாதி³த்யர்த²: । தத்ர ஸம்ப³ந்தோ⁴ நாம ஶாஸ்த்ரேண ப்ரதிபாத³யிதும் யோக்³யத்வம் தஸ்ய யோக்³யஸ்யாநேநைவ ப்ரதிபாத்³யத்வம் விஷயத்வம் யோக்³யஸ்ய விஷயஸ்ய ஶாஸ்த்ரஜந்யப்ரமிதிவிஶிஷ்டத்வம் ப்ரயோஜநத்வமிதி ப்³ரஹ்மண ஏவ ஶாஸ்த்ரம் ப்ரதி ஸம்ப³ந்தி⁴த்வம் விஷயத்வம் ப்ரயோஜநத்வம் ச வக்தவ்யமிதி பா⁴வ: ।
ந ப்³ரஹ்ம ஸாமாந்யேஸாமாந்யமபீதிநாபி லோகே ப்ரதிபத்தும் ஶக்யம் ப்ரமாணாந்தராகோ³சரத்வாந்நாப்யாக³மஸாமர்த்²யாத்தத்ர ப்ரயுஜ்யமாநஸ்ய ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்யாநவத்⁴ருதார்த²த்வாத் । ந ச பத³மாத்ராதே³வ அர்தா²ந்தரஸித்³தி⁴:, ஜாத்யாத்³யர்தா²ந்தரேஷுஅத்ர ரிக்தம் த்³ருஶ்யதே ப்ரஸித்³த⁴த்வாத் । தஸ்மாந்ந ப்ரஸித்³த⁴முத்³தி³ஶ்ய விசாரவிதா⁴நோபபத்திரிதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்தாவதி³தி ।
ஶ்ருதாவபி ப்³ரஹ்மஶப்³த³ப்ரயோக³ஸாமர்த்²யாதே³வ ஜாத்யாதி³கம் ஶங்க்யத இதி பா⁴வ: ।
ப்ரயோகா³நுபபத்திரர்தா²ந்தரஸத்³பா⁴வே ப்ரமாணமித்யாஹ -
அதோ நூநமந்யதே³வேதி ।
ஶ்ரௌதப்ரயோகா³நுபபத்திர்நாபூர்வமர்த²ம் க³மயதி । லௌகிகப்ரயோகா³தீ⁴நத்வாச்ச்²ரௌதப்ரயோக³ஸ்ய இதி தத்ராஹ -
தேந ஸ்வர்கா³பூர்வதே³வதேதி ।
‘தாநி த⁴ர்மாணி ப்ரத²மாந்யாஸந்’ இதி த⁴ர்மஶப்³த³ப்ரயோகோ³ வேதே³ அபூர்வஶப்³த³ப்ரயோக³ இத்யபி⁴ப்ரேயதே । ப்ரயோகா³தே³வ ப்ரயோகா³நுபபத்த்யேத்யர்த²: ।
லோகே வ்யுத்பத்திமநபேக்ஷ்ய முமுக்ஷுஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதி கர்மஸமர்பகத்வேநத்வேநாத்தேநேதி ப்ரயுக்தபத³த்வாத் தேந ப்³ரஹ்மபதே³நாந்யதோ(அ)ஸித்³த⁴நிரதிஶயபுருஷார்த²ப்³ரஹ்மண: ஸித்³தி⁴ரித்யுக்தம் ந க⁴டதே பத³மாத்ரஸ்யாந்யத: ஸித்³தா⁴நுவாத³கத்வாத் ஸர்வத்ரேதி சோத³யதி -
நைதத்ஸாரமிதி ।
அத்ர சக்ஷு:ஶப்³தே³ந ப்ரத்யக்ஷமுச்யதே । ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரஹணாபா⁴வாத் நாநுமாநவதி³த்யாதி³ஶப்³தே³நோச்யதே ।
யத்ர ஶீதம் ந சோஷ்ணமித்யாதி³ஸந்நிஹிதாநேகவாக்யார்த²ஸாமர்த்²யலப்⁴ய: ஸ்வர்கா³தி³பதா³ர்த² இதி மத்வாஹ -
ஸ்வர்கா³த்³யர்தோ²(அ)பீதி ।
விப்ரலம்ப⁴ப்⁴ராந்த்யாதி³தோ³ஷரஹிதவேத³ஸூத்ரவாக்யார்த²நிர்ணயஸ்யாவஶ்யலப்⁴யத்வாத் வாக்யார்த²ப்ரமிதிஸித்³த⁴யே ப்ரஸித்³த⁴பதா³ர்தை²: பதா³ந்தரை: ஸஹாப்ரஸித்³த⁴பதா³ர்த²பத³ப்ரயோகா³நுபபத்திரேவ தஸ்ய பத³ஸ்யார்தே²ந ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரஹணாநபேக்ஷயா அபூர்வமர்த²ம் பத³வாச்யத்வேந ப்ரதிபாத³யதீதி பரிஹரதி -
யஸ்மிந் வாக்ய இதி ।
ஸஹ ப்ரயோகா³நுபபத்த்யா பதா³ர்த²ஸ்வீகாரே நியாமகாபா⁴வாத் ய: கஶ்சித³ர்த²: ஸ்வீகார்ய: ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -
தத்ர நிக³மநிருக்த இதி ।
நிக³மோ நாம ஶப்³த³ஸ்ய ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²தத³வயவௌ பரித்யஜ்ய தஸ்ய ஶப்³த³ஸ்ய ஶப்³தா³ந்தரேஷ்வேகதே³ஶாநுக³மநேந ஶப்³தா³ந்தரார்தே² வ்ருத்தி: । நிருக்தம் நாம ஶப்³த³ஸ்ய ஸர்வாவயவாவயவார்தா²யாநுக³மேநேநேதிர்தா²நுக³மேந ப்ரஸித்³தா⁴த³ர்தா²த் அர்தா²ந்தரே வ்ருத்தி:, வ்யாகரணமஸ்மிந்நர்தே² அயம் ப்ரத்யயோ ப⁴வதீதி ப்ரத்யயவிதா⁴நஸாமர்த்²யாத³ர்த²நிஶ்சய: ।
ஏவம் ரூபபதா³ர்தே²தி ।
லோகவ்யுத்பத்திஹீநபதா³ர்த² ஸமர்பகத்வேந ஹேதூநாம் வித்³யமாநத்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரஸித்³த⁴ப³லேநாப்ரஸித்³த⁴முபாதீ³யதே, ந சாப்ரஸித்³தே⁴ந ப்ரஸித்³த⁴ம் த்யஜ்யத இத்யத்ர கோ விஶேஷ இதி தத்ராஹ -
ந புநரேகாப்ரஸித்³த்⁴யேதி ।
ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²ஸ்யாநேகப்ரஸித்³தா⁴ர்தா²நாநேகத்வாதி³தித்வாத³ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²ஸ்ய சைகத்வாத³நேகாநுஸாரேணேகஸ்யார்தோ² ம்ருக்³ய இத்யேகோ ந்யாய: । ப்ரதா⁴நபூ⁴தவாக்யார்த²ஸ்ய த்யாக³ப்ரஸங்கா³த் உபஸர்ஜநபூ⁴தபதா³ர்த²மந்விஷ்யாபி வாக்யார்த²பூரணம் யுக்தமிதி சாபர: । ப்ரஸித்³தா⁴நுகு³ண்யேந ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²ஸ்வீகாரேணார்த²வத்தாப்ரஸித்³தி⁴:, ப்ரயோகா³நுபபத்த்யா ப்ராப்தாப³லீயஸ்ய ப்ரஸித்³தி⁴பா³தி⁴கா ந த்வப்ரஸித்³த்⁴யா ப்ராக³பா⁴வரூபயாபா⁴வரூபாக³ந்துகீ ப்ரஸித்³தி⁴: த்யாஜ்யேதி ந்யாயத்ரயமிஹோக்தம் த்³ரஷ்டவ்யம் ।
வாக்யே ப்ரயுக்தபதா³வயவஸ்யாநேகஶப்³தே³ஷ்வந்வயஅந்யஸம்ப⁴வாதி³திஸம்ப⁴வாத் ப்ரயுக்தபதா³வயவார்த²ஸ்யாபி அநேகார்தே²ஷ்வந்வயஸம்ப⁴வாத் தேஷாமர்தா²நாம் மத்⁴யே கோ(அ)ர்த²ஸ்ஸ்யாத³ஸ்ய ப்ரயுக்தபத³ஸ்யேதி நிர்ணயாஸித்³தே⁴: பதா³ர்த²ஸ்யாநியமாத் வாக்யார்தோ²(அ)ப்யேவம்ரூப இதி நியமோ ந ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
நநு நிக³மாதி³வஶேநேதி ।
ஸித்³தா⁴ந்தீ நிகூ³டா⁴பி⁴ஸந்தி⁴ருத்தரமாஹ -
ந தர்ஹி நிக³மாதீ³நாமிதி ।
வாக்யார்த²ப்ரமித்யர்த²ம் ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²பதா³ந்தரை: ஸஹ ப்ரயோகா³நுபபத்திரேவ நிக³மாதி³வஶேநாப்ரஸித்³தா⁴ர்த²பத³ஸ்யார்த²மாத³தா³நா ஸந்நிஹிதேதரபதா³ர்த²ஸம்ஸர்க³யோக்³யதயா வாக்யார்த²ப்ரமிதிரூபப்ரயோஜநபர்யந்தமேவ பதா³ர்த²மாத³தா³தீதி வாக்யார்த²நியமஸித்³தி⁴ரித்யபி⁴ப்ரேத்ய பூர்வவாதீ³ நிக³மாதீ³நாமர்த²வத்தாமாஹ -
ப⁴வத்யர்த²வத்தேதி ।
ஸ்வார்தா²த³ந்யத்ரேதி ।
வ்யுத்பந்நார்தா²த³ந்யார்த²விவக்ஷயேத்யர்த²: ।
விநியோகா³தி³தி ।
வாக்யார்த²ரூபரூபஸர்க³மிதிஸம்ஸர்க³ம் நிமித்தீநிமித்தாக்ருத்யேதிக்ருத்யேத்யர்த²: ।
கத²மாபி⁴த³த்⁴யாதி³தி ।
இதரபதா³ர்த²ஸம்ஸர்க³யோக்³யம் ப்ரமிதிப்ரயோஜநபர்யந்தமர்த²ம் கத²மபி⁴த³த்⁴யாதி³த்யர்த²: ।
தஸ்யைவேதி ।
ஸம்ஸர்க³யோக்³யார்த²க³தஸ்யைவார்தா²ந்வயாம்ஶஸ்ய ஶப்³தே³நாநுக³மாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரயோகா³நுபபத்திர்நிக³மாத்³யநுக்³ருஹீதா ப²லபர்யந்தவாக்யார்தா²ந்வயிபதா³ர்தா²காங்க்ஷாநுக்³ருஹீதா ச நியதபதா³ர்தோ²பாதா³நஹேதுபா⁴வே ரூடே⁴: ந விஶிஷ்யதே । அதோ(அ)ர்த²விஶேஷோபாதா³நாய லோகேநார்த²விஶேஷே ஶக்திக்³ரஹாபேக்ஷேதி ஸித்³தா⁴ந்தீ ஸ்வாபி⁴ப்ராயம் விவ்ருணோதி -
ஏவம் தர்ஹீதி ।
ப்³ரஹ்மஶப்³தை³கதே³ஶப்³ருஹதிதா⁴தோர்ப்³ருஹச்ச²ப்³தே³(அ)ந்வயாத் ப்³ருஹச்ச²ப்³தா³ர்தே² மஹத்³வஸ்துநி நிக³மவ்ருத்த்யா ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³ வர்தத இத்யாஹ -
தத³த்ர ப்³ரஹ்மஶப்³தே³தி ।
நோபாதே³யமித்யாபேக்ஷிகமஹத்³வஸ்த்வேவோபாதே³யம் ஸ்யாத் ந து லோகப்ரயோகா³நநுஸாரேண அர்தோ²பாதா³நமித்யாஹ -
ப்ரயோகா³நுக³மே சாஸதீதி ।
நிரவக்³ரஹமஹத்வஸம்பந்நவஸ்துந ஏவோபாதா³நே ஹேதுர்வாக்யார்தா²ந்வயீதி । அல்பத்வம் நாம வஸ்துநோ தே³ஶகாலவஸ்துபரிச்சே²த³: । தத்³வ்யாவ்ருத்தம் நிரதிஶயமஹத்³வஸ்து முமுக்ஷுஜிஜ்ஞாஸ்யதயா வாக்யார்தா²ந்வயித்வாய ப்³ரஹ்மஶப்³தே³ந உபாதீ³யத இத்யாஹ -
ததஶ்ச காலக்ருதேதி ।
பா⁴ஷ்யே நித்யஶப்³தே³ந த்ரிவித⁴மபி மஹத்வம் த³ர்ஶிதமிதி பா⁴வ: ।
ரூபாந்தரேதி ।
வஸ்த்வந்தரஸத்³பா⁴வ இத்யர்த²: ।
ஏதேநேதி ।
தே³ஶஸ்யாபி வஸ்துத்வாத்³வஸ்துபரிச்சே²த³நிராஸேந தே³ஶஸ்ய ஸ்வயமஸித்³தே⁴: தே³ஶபரிச்சே²தோ³ நாஸ்தீத்யர்த²: ।
வ்யாவ்ருத்த இதி ।
ஸ்யாதி³த்யந்வய: ।
பு³த்³த⁴த்வாத³யோ கு³ணா: ந மஹத்வோபயோகி³ந:, தே கத²ம் ப்³ருஹத்யர்த²க³தமஹத்வேந ப்³ரஹ்மபதா³த³நுக³ம்யந்த இதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
கு³ணதோ ஹீநமப்யல்பம் ப⁴வதி கு³ணபூ⁴யிஷ்ட²ம் ச மஹத்³ப⁴வதி, அதோ பு³த்³த⁴த்வாதி³கு³ணா அபி ப்³ருஹத்யர்த²க³தமஹத்வேந ப்³ரஹ்மபதா³த³வக³ம்யந்த இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
அபோ³தா⁴த்மகம் ஹீதி ।
இஹ நிக்ருஷ்டஶப்³தே³நால்பமுச்யதே, உத்க்ருஷ்டஶப்³தே³ந ந மஹது³ச்யத இதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
சேதநத்வே(அ)ப்யமுக்தத்வாக்²யால்பத்வஶங்காநிராஸேந முக்தத்வமபி ப்³ருஹத்யர்த²க³தமஹத்வேந ப்³ரஹ்மபதா³த³நுக³ம்யத இத்யாஹ -
முக்தமிதி சேதி ।
சேதநஸ்ய முக்தஸ்ய சாஸர்வஜ்ஞத்வே ஸர்வகார்யவிஷயநியமநாதி³ஶக்த்யபா⁴வே சாபக்ருஷ்டதயால்பத்வவ்யாவ்ருத்தயே ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸர்வஶக்தித்வம் ச ப்³ருஹத்யர்த²க³தமஹத்வேந ப்³ரஹ்மபதா³த் க³ம்யத இத்யாஹ -
ஸர்வஜ்ஞமிதி ।
அந்யதோ(அ)ஸித்³த⁴ஸ்யேதி ।
ப்ரமாணாந்தரஸித்³த⁴தயா லோகே ப்³ரஹ்மஶப்³த³வாச்யத்வேந க்³ருஹீதார்தா²த் அந்யஸ்யேத்யர்த²: ।
தஸ்யேதி ।
ப்ரமாணாந்தரஸித்³த⁴வஸ்துந இத்யர்த²: ।
விரூப்யேதேதிநிருச்யத இதி ।
ப்³ரஹ்மஶப்³தே³நோச்யதநோச்யதேத்யர்த² இதி இத்யர்த²: ।
ஶப்³தா³தே³வேதி ।
ப்³ரஹ்மஶப்³தா³வயவபூ⁴தப்³ருஹதிதா⁴துஶப்³த³ஸாமர்த்²யாதே³வ தா⁴த்வர்த²பூ⁴தமஹத்வாந்வயஸ்ய ப்ரதிபத்தாவித்யர்த²: । அஸ்தீதி ப்ரஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।
வ்யுத்பாத்³யமாநஸ்யேதி ।
அவயவரூபதா⁴த்வர்தா²ந்விதவஸ்துநி வர்தத இதி நிரூப்யமாணஸ்யேத்யர்த²: ।
தா⁴தோரர்தா²நுக³மாதி³தி ।
தா⁴தோ: ஸ்வார்த²மஹத்வே(அ)நுக³மாத்³தா⁴தோரர்த²பூ⁴தமஹத்வே ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்யாநுக³மாச்சேத்யர்த²: ।
ப்ரதீதத்வே(அ)பி ப்ரமாணேநாஸித்³த⁴த்வாத் ந வாக்யார்தா²ந்வயிதயா தந்நிர்ணயஹேதுத்வம் ப்³ரஹ்மண இதி சோத³யதி -
நந்வேவமபி வ்யுத்பத்த்யநுஸரணேநேதி ।
அவயவார்த²நிரதிஶயமஹத்வயுக்தவஸ்துநி ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய வ்ருத்த்யநுஸாரணேநேதிஸரணேநேத்யர்த²: ।
ஏவமாத்மகஏவமாத்மகமிதி இதி ।
வாக்யார்தா²ந்வயயோக்³யே ப்ரமாணாந்தரேணாஸித்³தே⁴ நிரதிஶயபுருஷார்த²வஸ்துநீத்யர்த²: ।
ஜிஜ்ஞாஸாபத³ஸ்ய ஸந்நிஹிதஸ்யாநிர்ணீதஜிஜ்ஞாஸ்யவஸ்துஸாபேக்ஷத்வாத் தத³பேக்ஷிதார்த²ஸமர்பகஸ்ய ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்யாநிர்ணீதப்ரதிபந்நவஸ்துமாத்ரஸமர்பணேந வாக்யார்த²நிர்ணயஹேதுத்வம் ந விருத்⁴யத இதி பரிஹரதி -
ஸத்யமேவம் , அத ஏவ ஜிஜ்ஞாஸேதி ।
ஸாத்⁴யத்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் ப்ரதிபாத்³யத்வயோக்³யத்வாக்²யஸம்ப³ந்த⁴ஸித்⁴யர்த²மித்யர்த²: ।
ஸர்வஸ்யாத்மத்வாச்சேதி ।
ஸர்வஸ்யாஹம்ப்ரத்யயேநாஹமிதி ப்ரதீயமாநாத்மத்வாத் ப்³ரஹ்மண இத்யர்த²: ।
ப்ரத்யேதீதி ।
அஹம்ப்ரத்யயேநாஹமிதி ப்ரத்யேதீத்யர்த²: ।
ந நாஹமஸ்மீதி ।
அஹம் நாஸ்மீத்யஸத்வம் ந ப்ரத்யேதீத்யர்த²: ।
அஹமிதி ஶூந்ய ஏவாயமாத்மா ப்ரதிபா⁴ஸத இதி ஶூந்யவாத³மாஶங்க்யாஹ -
யதி³ நாத்மாஸ்தித்வப்ரஸித்³தி⁴: ஸ்யாதி³தியதி³ நாஸ்தித்வேதி ।
ஆத்மந: ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴த்வேஸித்³த⁴யே இதி(அ)பி ப்³ரஹ்மண: ப்ரஸித்³தி⁴ர்ந லப்⁴யத இதி தத்ராஹ -
ஆத்மா ச ப்³ரஹ்மேதி ।
ஆத்மநி ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய வ்ருத்³த⁴ப்ரயோகா³த³ர்ஶநாத் ப்³ரஹ்மஶப்³தே³ந கத²மாத்மா ஜிஜ்ஞாஸ்யத்வேநோபாதீ³யத இதி சோத³யதி -
கத²ம் புநராத்மா ப்³ரஹ்மேதி ।
லௌகிகப்ரயோகா³பா⁴வே(அ)பி ‘ஸ வா அயமாத்மா ப்³ரஹ்ம’ இத்யாதௌ³ வைதி³கப்ரயோகோ³(அ)ஸ்தீத்யாஹ -
வேதா³ந்தேஷ்விதி ।
ப⁴வத்வாத்மநி ப்³ரஹ்மஶப்³த³: ஸ த்வாத்மா நாஹம்ப்ரத்யயப்ரத்யய: க³ம்ய இதிக³ம்ய: கிந்த்வாக³மைகக³ம்ய இதி நேத்யாஹ -
ஆத்மாநமேவ சேதி ।
ததஶ்ச ப்ரதிபந்நமுத்³தி³ஶ்ய விசாரஸம்ப⁴வாத் ஸம்ப³ந்த⁴: ஸித்³த⁴ இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ததே³வமஹம்ப்ரத்யய ஏவேதி ।
ப்ரத்யக்ஷகோ³சரதயா அநந்யஸாதா⁴ரணத்வாபா⁴வாத் விஷயத்வம் ந ஸித்⁴யதீத்யாக்ஷிபதி -
யதி³ தர்ஹி லோக இதி ।
அஸித்³த⁴அப்ரஸித்³த⁴மிதிமிதி ।
அப்ரமிதமித்யர்த²: । ஸாத்⁴யமாநம் ப்ரமீயப்ரதீயமாநமிதிமாணமித்யர்த²: ।
விஷயஸம்ப³ந்தௌ⁴ ஸமர்த்²யேத இதி ।
அஹமிதி ப்ரதீயமாநப்ரத்யக்³ரூபம் ஸ்வஸ்ய விஶேஷத்வேந விப்ரதிபத்³யமாநதே³ஹாத்³யநேகஸாமாநாதி⁴கரண்யாத் ஸாமாந்யம், தத்ஸாமாந்யம் ஸித்³த⁴முத்³தி³ஶ்ய விசாரப்ரவ்ருத்தே: ஸம்ப³ந்த⁴: ஸம்ப⁴வதி, தஸ்மிந்ஸாமாந்யே விஶேஷாத்மதாயாம் விப்ரதிபத்தித³ர்ஶநாத் ப்³ரஹ்மாத்மதாக்²யவிஶேஷோ நாந்யத: ஸித்³த⁴ இதி தஸ்ய ஶாஸ்த்ரவிஷயத்வம் ஸம்ப⁴வதீத்யேவம் விஷயஸம்ப³ந்தௌ⁴ ஸமர்த்²யேத இதிஇத்ய இதி ।
த்³ருஶ்யதே ஹீதி ।
வர்ணத்ரயாதிரிக்தமிதி ।
அஹமிதி வர்ணத்ரயாபி⁴தே⁴யம் விஜ்ஞாநம் வர்ணத்ரயமித்யுச்யதே । தத்³வ்யதிரிக்தம் ததா³ஶ்ரயபூ⁴தம் கிஞ்சிந்நாவபா⁴ஸத இத்யர்த²: ।
கஸ்தர்ஹி அஹம்ப்ரத்யயாலம்ப³நதயா ஆத்மேதி ததா³ஹ -
தேந விஜ்ஞாநமேவேதி ।
ஸாங்க்²யாபி⁴மதநித்யஜ்ஞாநரூபாத்மாநம் வ்யாவர்தயதி -
ஸ்வரஸப⁴ங்கு³ரமிதி ।
ஸ்வபா⁴வத: க்ஷணிகமித்யர்த²: ।
ஸோ(அ)ஹமிதி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞயைகத்வம் க³ம்யத இத்யாஇத்யர்தா²ஶங்க்யேதிஶங்க்ய ஜ்வாலாயாமிவ ஸாத்³ருஶ்யாத் ஸந்ததோத³யாச்ச ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞேத்யாஹ -
அவிரதோத³யமிதி ।
கர்மஜ்ஞாநதத்ப²லப³ந்த⁴மோக்ஷாத்³யாஶ்ரயத்வம் க்ஷணிகஸ்யாயுக்தமித்யாஶங்க்ய ஹேதுப²லபா⁴வேந விஜ்ஞாநாநாமேகஸந்தாநத்வாத்³யுஜ்யத இத்யாஹ -
அகி²லலோகயாத்ராநிலயமிதி ।
விஜ்ஞாநாஶ்ரயைகஸ்தா²ய்யாத்மந்யங்கீ³க்ருதே ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாதி³ ஸர்வம் முக்²யம் லப்⁴யத இதி, ந தஸ்யாநுப⁴வாபா⁴வாதி³த்யாஹ -
அநுப⁴வப⁴க்³நபக்ஷாந்தரமிதி ।
உல்லிக்²யதே க³ம்யத இத்யர்த²: ।
அகஸ்மாதே³வேதி ।
ஸுஷுப்த்யநந்தரமஹமிதி ஜாயமாநப்ரத்யயஸ்ய ஸமநந்தரபூர்வஜ்ஞாநாக்²யகாரணாபா⁴வாத³பா⁴வாத்³தா³ஸத்வாதி³திஸத்வாத³ஹமிதி ப்ரதீயமாநம் ஶூந்யமேவ ந விஜ்ஞாநமித்யர்த²: । அஹமுல்லேக²ஶூந்யஸ்ய அஹமிதி ப்ரதீயமாநரூபஹீநஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வஸ்ய ரூபாதி³விஷயஸம்விதா³ஶ்ரயத்வஸ்யாஹமிதி ப்ரதீயமாநரூபஸ்யைவ விஷயஸம்விதா³ஶ்ரயத்வத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: ।
தஸ்ய சேதி ।
அஹமிதி ப்ராதீயமாநேதிப்ரதீயமாநரூபஸ்யேத்யர்த²: ।
அவதி⁴ஹேத்வநுபலப்³தே⁴ரிதி ।
அவதி⁴ர்நாஶ:நாஶரவதி⁴ஹேதுஸ்யேதி தத³ஸ்யாஸ்தீத்யவதி⁴ஹேது:, தத்³பா⁴வோ(அ)வதி⁴ஹேதுத்வம், நாஶநிமித்தத்வம்நிமித்தவத்வமிதி நாஸ்தீதி நிரவயவாஸங்க³ஸ்ய ஹேதூபராகா³யோகா³தி³த்யர்த²: । அத²வா ஸ்தி²ரத்வாதே³வ ஸ்வஸ்ய ஸ்வநாஶம் ப்ரதி ஹேதுத்வாநுபபத்தேஅவதி⁴ஹேதுத்வாநுபபத்தேரிதிரித்யர்த²: ।
கத²ம் தஸ்ய கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வாக்²யஸம்ஸாரித்வமிதி தத்ப்ரதிபாத³யதி -
நிர்விகாரஸ்யேத்யாதி³நா ।
தஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வாநுபபத்தேரித்யுக்தமிதி ।
தஸ்ய தே³ஹாதே³ஶ்சைதந்யவத்வலக்ஷணபோ⁴க்த்ருத்வாநுபபத்தேரித்யர்த²: ।
ஶரீரஸ்ய கேவலபார்தி²வத்வம் நையாயிகவைஶேஷிகாபி⁴மதம் வ்யாவர்தயதி -
பூ⁴தஸங்கா⁴தஸ்தாவத் ஶரீரமிதி ।
பூ⁴தைராரப்³தா⁴வயவிரூபம் ஶரீரமித்யநங்கீ³க்ருத்ய பூ⁴தஸங்கா⁴த: ஶரீரமித்யப்⁴யுபக³மே ஸங்கா⁴தஸ்ய பூ⁴தேப்⁴யோ பே⁴தே³ வஸ்துத்வே ச தத்த்வாதிரேகப்ரஸங்கா³த³வஸ்துத்வே ச சைதந்யவத்வாக்²யபோ⁴க்த்ருத்வாயோகா³த்யோகா³ஸம்ப⁴வதி இதி ஸஹ வ்யுபஹிதபூ⁴தாநாம் போ⁴க்த்ருத்வே வக்தவ்யே விகல்பயதி -
தத்ர வ்யஸ்தாநாமிதி ।
வ்யஸ்தாநாம் சைதந்யரூபபோ⁴க³ இதி பக்ஷே விகல்பயதி -
யுக³பத் க்ரமேண வேதிசேதி இதி ।
ஸ்வார்த² ப்ரயுக்தத்வாதி³தி ।
ஸ்வப்ரயோஜநார்த²த்வாத் ப்ரவ்ருத்தேரித்யர்த²: ।
க்ரமபக்ஷே(அ)பி போ⁴க்த்ரூணாம் ந ஸங்கா⁴தாபத்திரிதி, தத்ராஹ -
விரோதா⁴த்³அவிரோதா⁴தி³திவரகோ³ஷ்டீ²வதி³தி ।
க்ரமேணோத்³வாஹேந கந்யா போ⁴க்த்ருணாம் வராணாம் ஸமிதா³ஹரணாதி³நா உபகார்யோபகாரகபா⁴வேந ஸங்கா⁴தாபத்திவதி³த்யர்த²: ।
(கிம்ரூபரஸஸந்த³ர்ப⁴:)இத³ம் ந ஸ்பஷ்டம் பா⁴ஷ்யம் விவ்ருணோதி । ப்ரதீகத³ர்ஶநேநாத்ர த்³விராவ்ருத்தி: த்³ருஶ்யதே வராணாம் து க்ரமேணோபஸ்தி²தகந்யாவஸ்துஷ்வேகைகஸ்ய போ⁴க்³யஸ்யைகைகவரம் ப்ரத்யஸாதா⁴ரணத்வாத் க்ரமேண போ⁴க்த்ருத்வஸ்யாப்யஸாதா⁴ரணத்வமதோ கு³ணப்ரதா⁴நதயா வராணாம் ஸங்கா⁴தஶ்ச ஸித்⁴யதீத்யாஹ -
நைததே³வமிதி ।
ப்ரதிபுருஷநியமாதி³தி ।
ப்ரதிபுருஷம் விஷயபே⁴த³நியமாத் । க்ரமபா⁴வித்வநியமாச்ச விஷயஸ்யேத்யர்த²: ।
ஸாதா⁴ரணே ச போ⁴க்³ய இதி ।
ஸர்வபூ⁴தாநாம் விஷயஸ்யைகத்வே ப³ஹுத்வே ச யுக³பத் ஸர்வபூ⁴தாநாம் விஷயஸத்³பா⁴வே ஸதீத்யர்த²: ।
ப்ரதிநியதநியமேதிபோ⁴க³வ்யவஸ்தே²தி ।
ப்ரதிநியதபோ⁴க³ஸ்ய க்ரமபா⁴வே ஹேத்வஸம்ப⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ஸமூஹஸ்யேதி ।
ஏகஸ்மிந் பூ⁴தே சைதந்யம் நாஸ்தி, சதுஷ்டயே(அ)ப்யேகம் சைதந்யம் ஜாயத இதி சதுஷ்டயாக்²யஸமூஹஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வமித்யர்த²: ।
ஏகஸ்மிந் பூ⁴தே அவித்³யமாநசைதந்யம் கத²ம் சதுஷ்டயாக்²யஸமூஹே ஜந்யத இதி ததா³ஹ -
திலஜ்வாலாவதி³தி ।
திலஸமூஹே ஜ்வாலாஜந்மவதி³த்யர்த²: ।
ஸமூஹஸ்ய பூ⁴தாதிரிக்தஸ்யாநதிரிக்தஸ்ய சாநிரூப்யத்வாதே³வ தஸ்ய போ⁴கா³யோகா³த் து³ர்நிரூபஸமூஹோபஹிதபூ⁴தாநாமேவ போ⁴க்த்ருத்வே வக்தவ்யே ஸத்யாகா³மிபோ⁴க³ம் ப்ரதி பூ⁴தாநாம் ஸமாநத்வாத் கு³ணக³ணப்ரதா⁴நதயா ஸங்கா⁴தஸங்கா⁴தஸித்³தி⁴ரிதிஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -
நைததே³வம், போ⁴கே³ஷ்விதி ।
போ⁴கே³ஷு ஸாத்⁴யதயா நிமித்தேஷு ஸத்ஸ்வித்யர்த²: ।
போ⁴கா³ந்வயாத் ப்ராக்³பூ⁴தாநாம் கர்த்ருத்வாத் , கர்த்ரூணாம் போ⁴கே³ கு³ணபா⁴வேந ஸங்கா⁴தோபபத்திரிதி சோத³யதி -
கத²மஸம்ப⁴வ இதி ।
போ⁴கா³ந்வயாத் ப்ராக³ப்யாகா³மிபோ⁴க³ம் ப்ரதி ஸ்வாமிதயா போ⁴க்த்ருத்வாத் போ⁴க்த்ரூணாம் ந கு³ணப்ரதா⁴நதயா ஸங்கா⁴தஸித்³தி⁴ரிதி பரிஹரதி -
போ⁴க்து: போ⁴க³ம் ப்ரதி இதி ।
ஸாத்⁴யபோ⁴கா³ர்த²ம் தத்³போ⁴க்த்ரூணாம் ஸமூஹோ த்³ருஷ்ட இதி சோத³யதி -
நநு போ⁴கே³(அ)பீதி ।
ஶரீரயோரபோ⁴க்த்ரோ: போ⁴க்த்ராத்மார்த²தயா கு³ணப்ரதா⁴நபா⁴வேந ஸங்கா⁴த:, ந து போ⁴க்த்ராத்மநோரித்யபி⁴ப்ரேத்ய பரிஹரதி -
நைதத் ஸாரமிதி ।
ஸமூஹஸ்யேதி ।
ஸம்ஹதஶரீரத்³வயஸ்ய போ⁴க்த்ருத்வம் நாஸ்தீத்யர்த²: ।
திலஜ்வாலாயாம் து விபரீதமிதி ।
ஜ்வாலாயா: கார்யத்வாத் தாம் ப்ரதி கர்த்ருத்வேநாந்விதாநாம் திலாநாம் கு³ணபா⁴வ: ஸம்ப⁴வதி । சைதந்யஸ்ய து போ⁴க³த்வாத் தம் ப்ரதி போ⁴க்த்ருத்வேநாந்விதபூ⁴தாநாம் கு³ணப்ரதா⁴நபா⁴வோ ந க⁴டத இத்யர்த²: ।
அநேகபோ⁴க்த்ருணாம் ஸங்கா⁴தாஸம்ப⁴வஶ்சேத் ஸங்கா⁴தஸித்³த்⁴யர்த²மேகஸ்யைவ ஸம்ஹத்யுபஹிதஸ்ய போ⁴க³ இதி பக்ஷமாஹ -
அஸ்த்வேகஸ்ய தர்ஹி நியத இதி ।
ரூபரஸக³ந்த⁴ஸ்பர்ஶேஷு போ⁴க்³யேஷு கடி²ந - ம்ருது³ - பாக - சலநகு³ணவதி பூ⁴தஸங்கா⁴தே ச போ⁴கா³ந்வயிநி பரித்³ருஶ்யமாநே ஸதி கஸ்யைகஸ்ய போ⁴க³ இத்யநவதா⁴ரிதோ போ⁴க³: ஸ்யாதி³தி தூ³ஷணமாஹ -
ந தத்ராபீதி ।
யஸ்ய கஸ்யசித்³போ⁴க³: ஸ்யாத் தாவதைவ ஶரீரவ்யதிரிக்தஸ்ய போ⁴க்துரபா⁴வோ விவக்ஷித: ஸித்³த⁴ இதி சோத³யதி -
கிமவதா⁴ரணேநேதி ।
ஸமேஷ்விதி ।
சதுர்ணாம் பூ⁴தாநாம் போ⁴கா³ந்வயத³ர்ஶநாத் போ⁴க்த்ருத்வேந ஸமேஷ்வித்யர்த²: ।
அயுக்தமிதிஅயுக்த இதி ।
ஶரீராத்மகேஷு பூ⁴தேஷு போ⁴க்த்ருத்வமயுக்தமித்யர்த²: ।
இந்த்³ரியாத்மகேஷு பூ⁴தேஷு போ⁴க்த்ருத்வம் ஶரீரேந்த்³ரியாக்²யோப⁴யாத்மகபூ⁴தேஷு போ⁴க்த்ருத்வமிதி ச லோகாயதபக்ஷௌ தயோரபி தயோரவிவக்ஷயோரிதிபக்ஷயோருக்தம் தூ³ஷணம் ஸமாநமித்யாஹ -
ஏவம் கரணாத்மகேகரணத்மாஷ்விதிஷ்வித்யாதி³நா ।
ஏகே ப்ரஸ்தி²தா இதி ।
ஸாங்க்²யா இத்யர்த²: ।
ஆத்மஸ்வரூபசைதந்யஸ்ய அஹம்ப்ரத்யயே, நாஹமித்யாத்மப்ரதிபா⁴ஸே வ்யபி⁴சாராபா⁴வாத் । கரோமி ஜாநாமி பூ⁴ஜே இதிபூ⁴ஞ்ஜ இத்யாகாரணாமாத்மஸ்வரூபத்வே ஸத்வே(அ)ஹமித்யாத்மநா வ்யபி⁴சாராபா⁴வ: ஸ்யாத் । வ்யபி⁴சாராதே³வாத்மஸ்வரூபத்வம் நாஸ்தீத்யாஹ -
கரோமி ஜாநாமீதி ।
அஹம் கரோமீத்யஹம்ப்ரத்யயேந கர்த்ருத்வே ப்ரதீயமாநே ஜாநாமீத்யாத்³யாகாரோ ந ப்ரதீயதே । அஹம் ஜாநாமீதி அஹம் பு⁴ஞ்ஜ இத்யாத்³யாகாரப்ரதீதிகாலே கரோமீத்யாகாரோ ந ப்ரதீயதே । அதோ ந ஸர்வதா³ அஹம்ப்ரத்யயே(அ)நுஷங்க³ இத்யர்த²: ।
நாயம் தத்³விஷய இதி ।
அஹம்ப்ரத்யய: கர்த்ருத்வாதி³விஷயோ ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
தது³ல்லேக²விகல இதி ।
கரோமீத்யாத்³யாகார ப்ரதிபா⁴ஸவிகல இத்யர்த²: ।
அஹம் து³:கீ²தி து³:கா²ந்வயித்வம் போ⁴க்த்ருத்வமித்யங்கீ³க்ருத்ய தஸ்யாப்யஹமித்யாத்மப்ரதிபா⁴ஸவ்யபி⁴சாராதா³த்மஸ்வரூபத்வாபா⁴வம் ஶங்கதே -
நநு போ⁴க்தாபி தர்ஹீதிபா⁴க்தாப்ரீதி இதி ।
தது³ல்லேகா²பா⁴வாதி³தி ।
அஹம் ஸுகீ² து³:கீ²தி ஸர்வதா³ அஹம்ப்ரத்யயேந ப்ரதிபா⁴ஸாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
போ⁴க்த்ருத்வமிதி சேதநத்வம் விவக்ஷ்யதே । தஸ்யாஹமித்யாத்மப்ரதிபா⁴ஸே ஸதி வ்யபி⁴சாராபா⁴வாதா³த்மஸ்வரூபமேவேத்யாஹ -
நைததே³வமிதி ।
கத²ம் சேதநத்வமேவ போ⁴க்த்ருத்வமித்யாஶங்க்ய ஸர்வஸ்ய த்³ருஶ்யதயா தத³ர்த²த்வாத் । ஸர்வஶேஷிசேதந ஏவ போ⁴க்தேத்யாஹ -
தத³ர்த²த்வாத் ।
ஸர்வஸ்யேதி ।
தஸ்மாத³பி தே³ஹாதி³வ்யதிரிக்தாத³ந்ய: ஸதா³ ஸித்³த⁴ ஈஶ்வர இத்யுத்தரேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।
விவித⁴விந்யாஸரூபகார்யத்வாத்³விஶிஷ்டவிஜ்ஞாநவத்கர்த்ருகமிதீஶ்வரஸத்³பா⁴வே வைஶேஷிகாநுமாநம் த³ர்ஶயதி -
ஶரீஶரீராணாமிதிரிணாமிதி ।
ஸாங்க்²யயோகா³நுமாநம் த³ர்ஶயதி -
ஸாதிஶயாநாமிதி ।
பரிணாமாநாமுபலப்³தே⁴தி ।
ஆகாஶக³தநிரதிஶயபரிணாமேநாவிநாபா⁴வோ த்³ருஷ்ட இத்யர்த²: । காஷ்டா²ப்ராப்திரஸர்வவிஷயத்வே(அ)பி ஸம்ப⁴வதீதி ஸர்வவிஷயமிதி வேத்யுக்தம் । ஜ்ஞாநாதி³ஶக்தய: க்வசித் ஸர்வவிஷயஜ்ஞாநாதி³ஶக்த்யவிநாபூ⁴தா இத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மாத்மவஸ்துநோ(அ)ஹமிதி ப்ரதிபந்நஸாமாந்யரூபஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மநோ விஶேஷதயாஹம்விஶேஷயாஹமிதிப்ரத்யயபர்யவஸாநயோக்³யவத³வபா⁴ஸமாநதே³ஹாதீ³நாம் விப்ரதிபத்திஸ்கந்த⁴தயா ப்ரத³ர்ஶநாவஸரே கத²மஹம்ப்ரத்யயபர்யவஸாநபூ⁴மிதயா ப்ரத்யகா³த்மநோ விஶேஷத்வேநாநவபா⁴ஸமாநஸ்யேஶ்வரஸ்ய விப்ரதிபத்திஸ்கந்த⁴த்வப்ரத³ர்ஶநமித்யாஶங்கதே -
நந்வஹமிதி ।
ப்³ரஹ்மணோ விப்ரதிபத்த்யாலம்ப³நத்வாத் தத்³ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யகா³த்மாவ்யதிரிக்தம் ச வ்யதிரிக்தம் சேதி விப்ரதிபத்திம் த³ர்ஶயிதும் வ்யதிரிக்தேஶ்வரபக்ஷப்ரத³ர்ஶநம் யுஜ்யத இத்யாஹ -
உச்யத இதி ।
ப்³ரஹ்மணி விப்ரதிபத்திப்ரத³ர்ஶநம் சேத் ப்ரக்ராந்தம் கிமிதி, தர்ஹ்யாத்மநி விப்ரதிபத்தி: ப்ரத³ர்ஶ்யத இதி தத்ராஹ -
அஹம் ப்ரத்யயவிஷயவிப்ரதிபத்த்யாபீதி ।
ப்ரணாட்³யா வ்யவதா⁴நேநேத்யர்த²: । ப்ரத்யகா³த்மா ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³கு³ணகத்வாத் ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யோ(அ)நந்யோ வேதி விப்ரதிபத்திம் த³ர்ஶயிதும் தத்³வ்யதிரிக்த: ஈஶ்வர: ஸாதி⁴த:, விப்ரதிபத்திஸ்கந்த⁴த்வாத் , அதோ வ்யவதா⁴நேந அஹம்ப்ரத்யயவிஷயவிப்ரதிபத்திப்ரத³ர்ஶநமேவ ஏததி³தி வா பரிஹாரக்³ரந்த²ஸ்யாபி⁴ப்ராய: ।
ஆத்மா ஸ போ⁴க்துரிதி ।
ஸ ஈஶ்வரோ போ⁴க்து: ஸ்வரூபமித்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மேதி கைஶ்சித் ப்ரதிபந்ந இதிஸ ஈஶ்வரோ போ⁴க்து: ஸ்வரூபமித்யதி⁴கம் த்³ருஶ்யதே ।
ஸ போ⁴க்தா ப்³ரஹ்மேதி கைஶ்சித் ப்ரதிபந்ந இத்யர்த²: ।
ஸம்ஸாரிண: கத²ம் அஸம்ஸாரிணைகத்வமிதி தத்ராஹ -
தஸ்யாஹம்ப்ரத்யயஸித்³த⁴ இதி ।
ஏவமஸாவிதி ।
ஈஶ்வர இத்யர்த²: । ப்³ரஹ்மேதி ப்ரத்யகா³த்மேதி ப்ரதிபந்நா இத்யர்த²: ।
மநோரத²மாத்ரேணேதி ।
ப்ரமாணயுக்திமூலா சேத் விப்ரதிபத்திர்நிராகார்யா ஸ்யாத் நாந்யதே²தி பா⁴வ: ।
யுக்திவாக்யாஶ்ரயாந்த்யபக்ஷாவலம்பி³நோ வேதா³ந்திந:, இதரே த்வர்வாசீநபக்ஷாவலம்பி³நோ யுக்த்யாபா⁴ஸவாக்யாபா⁴ஸாஶ்ரயா இதி வ்யவஸ்தா²பி⁴தா⁴நபரதயா யுக்திவாக்யேத்யாதி³பா⁴ஷ்யம் யோஜயதி -
யுக்திமித்யாதி³நா ।
த³ர்ஶயத்³பி⁴ரிதிப்ரத³ர்ஶயதி³ப⁴ரிதி ।
மீமாம்ஸகைரித்யர்த²: ।
மீமாம்ஸகை: த³ர்ஶிதத்வமாத்ரேண யுக்த்யாபா⁴ஸத்வம் ந ஸித்⁴யதி த்வயைவ ப்ரத³ர்ஶநீயமிதி அத ஆஹ -
இதரேஷாம் சேதி ।
அந்த்யபக்ஷாதி³தரேஷாம் தே³ஹாதீ³நாமித்யர்த²: ।
அத்ரைவ ப்ரத³ர்ஶநீயே ஸதி கத²ம் த³ர்ஶயிஷ்யாம இத்யுச்யத இதி தத்ராஹ -
த³ர்ஶிதம் சேதி ।
யஸ்ய யஸ்மிந்நபி⁴ருசிருத்பத்³யதே தம் பக்ஷமாஶ்ரித்ய புருஷார்த²ம் ஸாத⁴யேத் , கிம் விசாரேணேதி ? தத்ராஹ -
தத்ராவிசார்யேதிதத்ர விசார்யேதி ।
அததா²பா⁴வாதி³தி ।
தஸ்ய பக்ஷஸ்ய ஸம்யக்³ஜ்ஞாநாஜ்ஞாநோ இதிஹேதுத்வாதி³த்யர்த²: ।
ஶ்ருதாவாத்மஹநநமநர்த²ஹேதுருக்தோ ந த்வாத்மஆத்மா இதிப்ரதிபத்திரிதி தத்ராஹ -
அநாத்மத³ர்ஶநேநேதி ।
ஆத்மஹநோஹநஜநா இதி ஜநா இதி ப்ராணத்யாகி³ந உச்யந்த இத்யாஶங்க்யாத்மப்ரகரணத்வாத் ந ப்ராணத்யாக³ஸ்ய ஸங்க³திரித்யாஹ -
ப்ராணத்யாக³ஸ்யேதி ।
ஸூத்ரவாக்யார்த²முபஸம்ஹரதி -
தஸ்மாத்³ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸோபந்யாஸமுகே²நேதி ।
ஜிஜ்ஞாஸாபதே³ந லக்ஷிதவிசாரகர்தவ்யதார்தா²மித்யர்த²: । இதி பராநந்த³பரிஜ்ஞாநபரித்ருப்தபரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்ய ஶ்ரீமஜ்ஜ்ஞாநோத்தமப⁴க³வத்பூஜ்யபாத³ஶிஷ்யேண உத்தமஜ்ஞயதிவரேண விரசிதாயாம் லாவண்யஇத³மபி⁴தா⁴நம் நூதநம்பாதி³காயாம் ப்ரத²மஸூத்ரம் । || இதி துரீயவர்ணககாஶிகா ||
வ்ருத்தஸங்கீர்தநபா⁴ஷ்யக³தஜிஜ்ஞாஸாஶப்³த³ஸ்ய லக்ஷணாவ்ருத்த்யாந்தர்ணீதவிசாரார்தோ²பபாத³நேநார்த²ம் கத²யதி -
ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநகாமேநேதி ।
ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய ப்³ரஹ்மவிசார: கர்தவ்ய இதி சேது³ச்யதே, ப்³ரஹ்மலக்ஷணப்ரமாணயுக்திஸாத⁴நப²லவிசாராணாம்நாமப்ரதி இதி ப்ரதிஜ்ஞாதத்வாத் அநநுஷ்டே²யதேத்யத ஆஹ -
யதை³வேத³மிதி ।
யதை³வ ப்³ரஹ்மவிசாரஸ்ய கர்தவ்யத்வமுக்தமித்யர்த²: ।
வ்யாக்²யேயத்வேந ப்ரதிஜ்ஞாதமிதி ।
விசார்யத்வேந ப்ரதிஜ்ஞாதமந்யதா² ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாஜ்ஞாநஸித்³தே⁴ரிதிஸித்³தே⁴ரித்யர்த²: ।
பஞ்சாநாம் விசாராணாம் ப்ரதிஜ்ஞாதத்வே ப்ரத²மம் கிம் லக்ஷணம் ப்³ரஹ்மேதி, கிமிதி ஸ்வரூபமாகாங்க்ஷ்யதே । கிமிதி வா தந்நிராஸாய ஸ்வரூபமேவ ப்ரத²மம் விசார்யத இத்யத ஆஹ -
ஸ்வரூபஸ்யாப்⁴யர்ஹிதத்வாதி³தி ।
ப்³ரஹ்மப்ரமாணம் ப்³ரஹ்மயுக்திர்ப்³ரஹ்மஸாத⁴நம் ப்³ரஹ்மப²லமிதி ப்ரமாணாதி³விசாராணாம் ப்³ரஹ்மவிஶேஷணஸாபேக்ஷத்வாத் விஶேஷணவிஶேஷ இதிபூ⁴தப்³ரஹ்மஸ்வரூபம் ப்ரத²மத ஏவ விசார்யமித்யர்த²: ।
வ்ருத்தம் ஸங்கீர்த்ய உத்தரேணாகாங்க்ஷாபுர:ஸரம் ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ -
கிம் லக்ஷணமிதி ।
ஜிஜ்ஞாஸ்யபுருஷார்த²ப்³ரஹ்மஸ்வரூபப்ரத³ர்ஶநநிமித்தமாசார்யாந் பூஜயதி -
ப⁴க³வாநிதி ।
அஸ்யேத³ம் லக்ஷணமித³ம் சாநேந லக்ஷ்யமிதி லக்ஷ்யலக்ஷணயோரவ்யாப்த்யதிவ்யாப்திபரிஹாரேண அவிநாபா⁴வ: ப்ரமாணயுக்திவ்யதிரேகேண நநேதி ந த்³ருஶ்யதே ஸித்³த்⁴யதி, தத்கத²ம் ஸ்வரூபலக்ஷணபரமேவ ஸூத்ரமிதி தத்ராஹ -
யுக்திரபீதி ।
அபிஶப்³தா³த் ப்ரமாணமபீத்யர்த²: ।
அத: ஸூத்ரிதயோ: ப்³ரஹ்மண: ப்ரமாணயுக்த்யோ: அத்⁴யாயத்³வயேந நிர்ணய: க்ரியதே । பத³ச்சே²த³: பதா³ர்தோ²க்தி: விக்³ரஹோ வாக்யயோஜநா । ஆக்ஷேபஸ்யஆக்ஷேபஶ்சேதி த்³ருஶ்யதே ஸமாதா⁴நம் வ்யாக்²யாநம் பஞ்சலக்ஷணம் , இதி வசநஸித்³த⁴வ்யாக்²யாநாங்க³பஞ்சகே த்ரிதயம் ஸம்பாத³யத்யுபாத்தபா⁴ஷ்யமித்யாஹ -
பத³ச்சே²த³ இதி ।
தத்³கு³ணஸம்விஜ்ஞாந இதி ।
விஶேஷ்யைகதே³ஶமேவ விஶேஷணம் க்ருத்வா ஸமாஸ இத்யர்த²: ।
ப்ரயோஜநமாஹேதி ।
ஸமாஸப்ரதிபாத்³யமாஹேத்யர்த²: ।
ஜந்மஸ்தி²திப⁴ங்கா³நாம் ப்ரயாணாம் இதித்ரயாணாம் விஶேஷ்யத்வாத் ப⁴ங்க³ஶப்³த³ஸ்ய புல்லிங்க³த்வாச்சைகவசநம் நபும்ஸகலிங்க³ம் சாயுக்தமித்யாஶங்க்ய ஸம்ஹதிப்ரதா⁴நத⁴ர்மஜாதஸ்ய ஸமாஸார்த²த்வஸித்³தௌ⁴ஸித்³தா⁴ இதி யுஜ்யத இத்யாஹ -
த்ருதீயலிங்க³நிர்தே³ஶாதி³தி ।
ஸம்ஹதேரவஸ்துத்வாத் ஸமாஸார்த²த்வமயுக்தமிதி தத்ராஹ -
த⁴ர்மஜாதமிதி ।
ஸம்ஹதிக³தம்க்³ரஸ்த்வத்ருதீயமிதி த்ரிதயமித்யர்த²: ।
ப்ரதிகல்பம் ப்ரபஞ்சாக்²யத⁴ர்மிபே⁴தே³ ஸதி ஏகைகஸ்மிந் த⁴ர்மிணி ஜந்மந ஏவாதி³த்வாத் ஸ்தி²த்யாதீ³நாம் சாரம்யாத் ஜந்மாதி³ரித்யுக்தி: ஸங்க³ச்ச²தே, த⁴ர்மிணஸ்து ப்ரபஞ்சஸ்ய கல்பபே⁴தே³ஷு ஏகத்வாத் தஸ்மிந்நேகஸ்மிந் த⁴ர்மிணி க⁴டீயந்த்ரவத் அநிஶஅநியமேதிமாவர்த்யமாநஜந்மாதீ³நாம் மத்⁴யே ஸ்தி²த்யாதீ³நாமாதி³த்வம் விஹாய ஜந்மந: கத²மாதி³த்வமுச்யத இத்யாக்ஷிபதி -
நந்வாதி³ரிதி ।
பூர்வகாலகோடிமத இதி ।
பூர்வம் ஸ்வாபா⁴வவ்யாப்யகாலவதோ ஹி ப்ராத²மிக: ஸத⁴ர்ம: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
தத³பா⁴வே ப்ரபஞ்சஸ்யேதி ।
ப்ரபஞ்சஸ்ய பூர்வகாலகோடிமத்வாபா⁴வ இத்யர்த²: ।
கோ நாமாதி³ரிதி ।
ஏகஸ்யாம் ப்ரபஞ்சவ்யக்தௌ பர்யாயேணாநிஶமாவர்த்யமாநேஷு த⁴ர்மேஷு க: ப்ரத²ம: ஸ்யாத் , ந கோ(அ)பீத்யர்த²: ।
ப்ரதிகல்பம் ப்ரபஞ்சவ்யக்திபே⁴தோ³(அ)ஸ்தீத்யங்கீ³க்ருத்ய கஸ்யாகஸ்யாமிதிஞ்சந வ்யக்தௌ ஜந்மந: ப்ராத²ம்யாத் ஜந்மந ஆதி³த்வம்ஆதி³த்வா இதி ஶ்ருத்யாதி³நிர்தி³ஷ்டம் தத³நுஸாரேண ஜந்மந ஆதி³த்வம் ஸூத்ரேணாப்யுச்யத இதி பரிஹரதி -
ஜந்மநாஶ்சாதி³த்வமிதி ।
வஸ்துவ்ருத்தாபேக்ஷம் சேதி ।
க⁴டாதி³வஸ்துஷு ஜந்மந: ப்ராத²ம்யத³ர்ஶநாத் வஸ்துஸ்வபா⁴வாபேக்ஷம் ச ஜந்மந: ஆதி³த்வமித்யர்த²: ।
பா⁴ஷ்யம் வ்யாசஷ்டே -
யத³நேந ஸூத்ரேணேதி ।
ஸர்வம் ஜநித்வைவ நஶ்யதி, ந கம்ஶ்சிதி³திகஞ்சித்காலம் திஷ்ட²தி, ஸ்வஸத்தாப்ரயுக்தத்வாத் விநாஶஸ்யேத்யத ஆஹ -
க்ஷணிகத்வநிராகரணாதி³தி ।
ஏவமநாஅநாதி³ரிதிதி³ரயம் ப்ரபஞ்ச இதி ।
ப்ரதிகல்பம் ப்ரபஞ்சவ்யக்திபே⁴தே³ ஸத்யபி ப்ரவாஹரூபேணாநாதி³ரயம் ப்ரபஞ்ச:, ந து த³ண்டா³யமாநதயா கல்பபே⁴தே³ஷ்வேகைவ ப்ரபஞ்சவ்யக்திரநுவர்தத இத்யர்த²: ।
பத³பா⁴க³ஸ்யேத³ம இதி ।
ஸூத்ரக³தாஸூத்ரக³தஸ்யேதிஸ்யேதி பத³பா⁴க³ஸ்யேத³ம இத்யர்த²: ।
ப⁴வது ப்ரத்யக்ஷஸந்நிஹிதஸ்யேத³மா நிர்தே³ஶ: கத²மாதி³ஶப்³தோ³பாத்தேதரப்ரமாணஸந்நிஹிதஸ்ய நிர்தே³ஶ இதி தத்ராஹ -
ததா²ஹி ஸர்வத்ரேதி ।
ஸ்வமஹிம்நா ஸ்வஶக்த்யேத்யர்த²: । ப்ரமாணமாத்ரவிஷயாபி⁴தா⁴யீதி வா மாத்ரஶப்³த³ஸ்யாந்வய: ।
ஜந்மாதீ³நாம் ஜக³தஶ்ச க: ஸம்ப³ந்த⁴: ஸூத்ரக³தாஸூத்ரக³தஸ்யேதிஸ்யேதி ஷஷ்ட்²யா விவக்ஷித இதி தத்ராஹ -
ஸர்வ ஏவேதி ।
காரணம் நாம கார்யோத்பாத³க்ரியாவது³த்பாத³நஶக்திமத்ஶக்திவதி³தி தச்ச மாயாவிஶிஷ்டம் ப்³ரஹ்ம, ந து ஶுத்³த⁴ம் , அதோ விஶிஷ்டாக்²யகாரணம் ஸூத்ரக³தபஞ்சம்யா ஶுத்³த⁴ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யுபலக்ஷணத்வேந நிர்தி³ஶ்யத இத்யாஹ -
யத இதி காரணநிர்தே³ஶ இதி ।
ப்ரக்ருதித்வநிப³ந்த⁴நா பஞ்சமீஇதி ஶப்³தோ³ ந த்³ருஶ்யதே இதி ।
நிமித்தத்வஸ்யாப்யுபலக்ஷணமேதது³ப⁴யத்ர பஞ்சமீவிதா⁴நாத் நிமித்தோபாதா³நகாரணவிஷயேத்யர்த²: । லக்ஷ்யஸ்ய ப்³ரஹ்மண இதி காரணத்வேநோபலக்ஷணேந லக்ஷிதஸ்ய உபலக்ஷணாநுவாதே³ந ஸ்வரூபலக்ஷணம் கத²யிதுமித்யர்த²: ।
விஶேஷணலக்ஷணம் சேதி ।
ஸ்வரூபலக்ஷணம் சேத்யர்த²: । இத³ம் லக்ஷணம் காரணத்வம் ப்ரபஞ்சஜந்மாதி³காரணத்வமிதி ப்ரபஞ்சாபேக்ஷத⁴ர்மத்வாத் ப்ருத²க்³பூ⁴தமேவ லக்ஷ்யாத்லக்ஷ்யாப்³ராஹ்மண: இதி ப்³ரஹ்மண: ப்ருத²க்³பூ⁴தமேவ காரணம் காரணத்வாஶ்ரயம் ப்³ரஹ்ம உபலக்ஷயதி, ந விஶேஷணத்வேந, நந: இதி ஸ்வரூபலக்ஷணத்வேந, அத: ப்ருத²க் ஸ்வலக்ஷணகத²நம், ஸ்வரூபலக்ஷணகத²நமிதி யோஜநா ।
கார்யப்ரபஞ்சம் கேசிதி³தி ।
நாமரூபகர்மாத்மகமிதி வேதா³ந்திந: । த்³ரவ்யகு³ணகர்மஸாமாந்யாத்மகமிதி வார்திககாரீயா:, கார்யகாரணயோக³விதி⁴து³:கா²ந்தா: பஞ்சேதி ஶைவா: । த்³ரவ்யகு³ணகர்மஸாமாந்யவிஶேஷஸமவாயா: ஷடி³தி வைஶேஷிகா: । ஜீவாஜீவாஸ்ரவஸம்வரநிர்ஜரப³ந்த⁴மோக்ஷா: ஸப்தேதி க்ஷபணகா: । த்³ரவ்யகு³ணகர்மஸாமாந்யவிஶேஷபாரதந்த்ர்யஶக்திநியோகா³ இத்யஷ்டௌ இதி ப்ராபா⁴கரா: । ப்ரமாணப்ரமேய ஸம்ஶயப்ரயோஜநஸம்ஶயோத்தரம் ப்ரயோஜநம் இதி ந த்³ருஶ்யதே, பரம், நிர்ணயாநந்தரம் ப்ரயோஜநமிதி த்³ருஶ்யதேத்³ருஷ்டாந்தஸித்³தா⁴ந்தாவயவதர்கநிர்ணயவாத³ஜல்பவிதண்டா³ஹேத்வாபா⁴ஸ ச²ல ஜாதிநிக்³ரஹஸ்தா²நாநி ஷோட³ஶ இதி நையாயிகா: । ஜ்ஞாநேந்த்³ரியகர்மேந்த்³ரிய பூ⁴ததந்மாத்ரமஹாபூ⁴த மநோ(அ)ஹங்காரமஹத³மஹாவ்யக்தேதிவ்யக்தபுருஷா இதி ஸாங்க்²யா:, இத்யேவம் ப்ரபஞ்சம் விப⁴ஜந்தீத்யர்த²: ।
ஶ்ருதிப³லேநேதி ।
நாமரூபாப்⁴யாமேவ வ்யாக்ரியத இதி ஶ்ருதிப³லேநேத்யர்த²: ।
யத்³யபி ரூப்யத இதி அஹியாக்²யேதி த்³ருஶ்யதேரூபம் த்³ருஶ்யஜக³த் வ்யாக்ரியதே, கத²ம் நாம்நா ரூபிதமுத்பத்³யத இதி தத்ராஹ -
வ்யாக்ரியமாணமிதி ।
ரூபஶப்³தா³ர்த²மாஹ -
அபி⁴தே⁴யமிதி ।
லோகே குலால: ப்ரத²மம் க⁴டஶப்³த³ம் பு³த்³த்⁴வா க⁴டத்வஸாமாந்யமஸ்ய ஶப்³த³ஸ்யார்த² இதிஇதி ஶப்³தோ³ ந த்³ருஶ்யதே ததை²வ பு³த்³த்⁴வா தஸ்யாஜாதேர்வ்யஞ்ஜநஸமர்த²ப்ருது²பு³த்⁴நோத³ராகாரோ க⁴டஶப்³த³ஸ்ய பர்யவஸாநயோக்³ய: கஶ்சிதி³தி விஶேஷமபி பு³த்³தௌ⁴ ஶப்³தா³வகுண்டி²தமாரோப்ய பா³ஹ்யக்ரியயா பஶ்சாத்³ க⁴டம் நிஷ்பாத³யதீதி ஸ்வபக்ஷமாஹ -
ஸ்வநாமக³ர்ப⁴ம் விகல்பேத்யாதி³நா ।
விகல்ப இதி பு³த்³தி⁴ரித்யர்த²: ।
ஆத்மபக்ஷநிவிஷ்டயோ: கத²ம் ஜக³த³ந்தர்பா⁴வ இதி ஶங்காநிவ்ருத்த்யர்த²மாஹ -
கர்த்ருத்வகர்த்ரு இதி - போ⁴க்த்ருத்வமபீதி ।
ஸந்நிவேஶமிதி ஶரீரமித்யர்த²: ।
ஸ்வலக்ஷணம்பஞ்சபாத்³யாம் து ஸ்வரூபம் லக்ஷணமிதி த்³ருஶ்யதே ச த³ர்ஶயதீதி ।
ஸர்வஜ்ஞம் ஸர்வஶக்தீதி ஸ்வரூபலக்ஷணம் த³ர்ஶயதீத்யர்த²: ।
வஸ்துந: பரிணாமோவஸ்துநோபிசிணாமோ இதி நாம பூர்வாவஸ்தா²விஶிஷ்டரூபேண நாஶ:, உத்தராவஸ்தா²விஶிஷ்டரூபேண ஜந்ம, ஸ்வரூபேண ஸ்தி²திரித்யேவம் விபரிணாமஸ்ய ஜந்மஸ்தி²திப⁴ங்கே³ஷு அந்தர்பா⁴வோ ப⁴வதி । விவ்ருத்³த்⁴யாதே³ரபி ததா²ந்தர்பா⁴வோ ப⁴வதீத்யங்கீ³க்ருத்ய ஷட்³பா⁴வபா⁴வாவிகாரேதிவிகாரகாரணம் ப்³ரஹ்மேதி ந லக்ஷிதமித்யாஹ -
ந கஶ்சிதி³திக்வசித்³வஸ்துந இதி ।
அநிர்வ்ருத்தஜந்மந
உத்தராவஸ்தா²விஶிஷ்டரூபேண ஜந்மஹீநஸ்யேத்யர்த²: ।
அஸ்தி²தஅஸ்தி²ர ? ஸ்வபா⁴வஸ்ய
ஸ்வரூபேணாஸ்தி²தஸ்யேத்யர்த²: ।
விநாஶ:
பூர்வாவஸ்தா²விஶிஷ்டரூபேண விநாஶ இத்யர்த²: ।
நிருக்தவாக்யமேவ மூலீக்ருத்ய ஸூத்ரே(அ)பி ஷட்³பா⁴வவிகாரா க்³ருஹ்யந்தாமிதி சோத³யதி -
நநு ஷட்³ பா⁴வவிகாரா இதி ।
யோஸ்கேதியாஸ்கபரிபடி²தாநாமித்யாதே³: பரிஹாரஸ்யாயமர்த²:, யாஸ்கப்ரோக்த நிருக்தவாக்யஸ்ய மூலப்ரமாணம் ப்ரத்யக்ஷமாக³மோ வா ப⁴வதி । அநுமாநாதீ³நாமஸ்மாகமபி ப்ரவ்ருத்தே: யாஸ்கவாக்யாநபேக்ஷணாத் । தத்ர ப்ரத்யக்ஷமூலத்வே யாஸ்கவாக்யஸ்ய ஷட்³பா⁴வவிகாராணாம் ஸ்தூ²லபூ⁴தபௌ⁴திகேஷ்வேவ பா⁴வாத் தத்³க³தத⁴ர்மா ஏவ பா⁴வவிகாரா: ப்ரத்யக்ஷேணாவக³ந்தும் ஶக்யந்தே । அதோ யாஸ்கம் வாக்யம் மூலீக்ருத்ய ஸ்தூ²லபூ⁴தபௌ⁴திகக³தஷட்³பா⁴வவிகாரகாரணே ப்³ரஹ்மணி க்³ருஹ்யமாணே ஸூக்ஷ்மபூ⁴தபஞ்சகமேவ ப்³ரஹ்ம க்³ருஹீதம் ஸ்யாத் । ஶ்ருதௌ து மூலத்வேந ஸூத்ரகாரேண க்³ருஹ்யமாணாயாம் ஶ்ருதேர்மூலப்ரமாணாநபேக்ஷத்வாத் யத்கிஞ்சித்³ப⁴வநத⁴ர்மவத்தஸ்ய மூலகாரணம் ப்³ரஹ்மைவ க்³ரஹீதும் ஶக்யதே । அத: ஶ்ருதிநிர்தி³ஷ்டஜந்மஸ்தி²திநாஶாநாமேவ க்³ரஹணமிதி ।
ப்ருதி²வ்யப்தேஜ:ஸ்விதி ।
ஸூக்ஷ்மபூ⁴தேஷ்வித்யர்த²: ।
ஜக³த்³ரசநாரூபஸ்தி²தேஷு
ஜக³தா³க்²யகார்யரூபேண ஸ்தி²தேஷ்வித்யர்த²: ।
தந்மயாநாமிதி ।
ஸாவயவஸ்தூ²லரூபபூ⁴தபௌ⁴திகாநாமித்யர்த²: ।
த இதி ।
ஷட்³பா⁴வவிகாரா இத்யர்த²: ।
தத்³க்³ரஹணே
தேஷாம் ஷட்³பா⁴வவிகாராணாம் க்³ரஹண இத்யர்த²: ।
தேஷாமேவ
ஸூக்ஷ்மபூ⁴தாநாமேவேத்யர்த²: ।
ந ச தத்³யுக்தமிதி ।
ஜிஜ்ஞாஸ்யப்³ரஹ்மத்வாயோகா³தி³தி பா⁴வ: ।
ஶ்ருத்யர்த²நிர்ணயபரத்வாச்ச ஸூத்ராணாம் ஶ்ருதிரேவ ஜந்மாதி³ஸூத்ர மூலமித்யாஹ -
தத³ர்த²நிர்ணயார்த²த்வாதி³தி ।
ப்ரபஞ்சஸ்ய மாயாகார்யத்வேந தந்த்ரத்வே(அ)பீத்யேவதத்தந்த்ரத்வே(அ)பி மாயாயா அபி ப்³ரஹ்மதந்த்ரத்வாத் ப்ரபஞ்சஸ்யாபி ப்³ரஹ்மதந்த்ரத்வமஸ்தீத்யங்கீ³க்ருத்ய ப்³ரஹ்மாஶ்ரயதயா விஶ்வப்ரபஞ்சோ விவர்தத இத்யாஹ -
அதோ யத³வஷ்டம்ப⁴ இதி ।
யதா³ஶ்ரய இத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மைவ ஜக³தா³காரேண பரிணமதே ம்ருதி³வ க⁴டாகாரேணேதி ஶங்காம் வ்யாவர்தயதி -
விவர்தத இதி ।
ஏகஸ்ய ஸத்வாதி³திதத்த்வாத³ப்ரச்யுதஸ்ய பூர்வரூபவிபரீதாஸத்யாநேகரூபாபத்திர்விவர்த: । ஏகஸ்ய பூர்வரூபபரித்யாகே³ந ஸத்யரூபாந்தராபத்தி: பரிணாம இதி விபா⁴கோ³ த்³ரஷ்டவ்ய: ।
பௌ⁴திகாநாம் ச பூ⁴தோபாதா³நபூ⁴தோபாதா³நத்வாதி³திகத்வாத் பூ⁴தாநாம் சோத்பத்த்யாத்³யபா⁴வாத் ந ஜக³து³த்பத்த்யாதி³ காரணத்வம் ஸித்³த⁴வத் ப்³ரஹ்மலக்ஷணத்வேநோபாதா³தும் ஶக்யமிதி சோத³யதி -
நநு ஶ்ருதிநிர்தி³ஷ்ட க்³ரஹண இதி ।
ப்ருதி²வ்யப்தேஜாம்ஸி ஜந்மவிநாஶவந்தி ப்ருதி²வ்யப்தேஜோபு³த்³தி⁴கோ³சரத்வாத் ததே³கதே³ஶப்ருதி²வ்யப்தேஜோவதி³த்யநுமாநமபி⁴ப்ரேத்ய ப்ருதி²வ்யாத்³யேகதே³ஶேஷு ஜந்மவிநாஶௌ த³ர்ஶயதி -
உச்யத இதி ।
த்³ருஶ்யேதே சேதி ।
அநூபாதி³ஷ்விதிஅபா³தி³ஷு த்³ருஶ்யேதே இத்யர்த²: ।
வக்ஷ்யமாணேந ந்யாயேநேதி ।
விப⁴க்தத்வாத் கார்யம் க⁴டாதி³க⁴டாதி³வதி இதிவதி³தி ந்யாயேநேத்யர்த²: ।
ந யதோ²க்தவிஶேஷணஸ்யேத்யாதி³பா⁴ஷ்யஸ்ய தாத்பர்யமாஹ -
யுக்திரபீதி ।
அஸ்ய ஜக³தோ ஜந்மாதி³ ப்³ரஹ்மண ஏவ ஸம்ப⁴வதி நாந்யத: ஸம்ப⁴வதி, யதோ ஜந்மாதி³காரணம் ப்³ரஹ்மைவேத்யேவம் ரூபா யுக்தி: ஸூத்ரிதேதி ஸ்பு²டீகரணாய ஸூத்ரம் யோஜயதி -
ஜந்மாத்³யஸ்ய யத: ஸம்ப⁴வதீதி ।
யதோ²க்தவிஶேஷணஸ்யேதி பா⁴ஷ்யாம்ஶம் வ்யாசஷ்டே -
அஸ்ய ஜக³த இதி ।
ஸாங்க்²யாதி³பி⁴ருக்தப்³ரஹ்மாதிரிக்தகாரணாக்²யார்த²தூ³ஷணமபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
அசேதநா தாவதி³த்யாதி³நா ।
வைஶேஷிகாதி³மதே குலாலாதி³ த்³ருஷ்டாந்தேநாநுமீயமாநஸ்யஸ்வரஸ்யேதி தேநைவ த்³ருஷ்டாந்தேந பரிச்சி²ந்நஜ்ஞாநாதி³மத்வம் ப்ராப்நோதீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
சேதநாத³பீதி ।
ஶூந்யாத் கரணாதி³திகாரணாஜ்ஜக³து³த்பத்த்யாதே³ரநுபபத்திரித்யாஹ -
அபா⁴வாதி³தி ।
நிருபாக்²யத்வாத் ஸ்வரூபப்ரதீதிஹீநத்வாதி³த்யர்த²: ।
ந க்வசிந்நியமோ(அ)ப⁴விஷ்யதி³தி ।
கர்மப²லநியமஸ்ய ஶப்³தா³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴நியமஸ்ய சாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அநந்யாபேக்ஷ இதி ।
ஸ்வயமேவ ஸ்வஸ்ய நிமித்தமித்யேதத் ஸ்வபா⁴வஶப்³தா³ர்தோ² ந ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।
குதோ நியமஸம்ப⁴வ இதி ।
விஶிஷ்டதே³ஶகாலநிமித்தாபேக்ஷயைவ கார்யோத்பத்திரிதி நியமோ த்³ருஷ்ட: । ஸ ந ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ஸம்பா⁴வநாபு³த்³தி⁴மாத்ரஹேது: க்வசித்³தே⁴துஸாத்⁴யயோ: ஸஹசாரத³ர்ஶநாக்²யவ்யாப்த்யநுபபத்த்யாபா⁴ஸோ யுக்தி: அவ்யபி⁴சாரிணீ ச வ்யாப்திரர்த²நிஶ்சாயகம் சாநுமாநம் । தத்ரேஹ ஸூத்ரிதா ஆக³மப்ரமாணாநுக்³ராஹிகா யுக்திரேவ அஜ்ஞாநாத் தாமநுமாநம் ஸ்வதந்த்ரம் ப்ரமாணம் மந்யந்தே, தந்ந யுக்தமித்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
யேயம் யுக்திரிதி ।
கிம் வேத³கிம் வா வாக்யைரிதி வாக்யைரிதி ।
யுக்தித்வாபா⁴வே ஸதி கிம் தத³நுக்³ராஹ்யவேத³வாக்யைரித்யர்த²: ।
ஈஶ்வரப்ரதிபாத³கவாக்யேஷு ஸத்ஸு கிமித்யநுமாநப்ரயாஸ இதி ந, வாக்யாநாமபி அநுமாநஸித்³தா⁴ர்தா²நுவாத³கத்வாத் , ஈஶ்வரப்ரதிபாத³கத்வம் நாஸ்தீதி வத³ந்தீத்யாஹ -
ஜந்மாதி³ஸூத்ரலக்ஷிதாந்யபி இதி ।
ததே³வோபந்யஸ்தமிதி ।
ஸ்வாதந்த்ர்யேணார்த²நிஶ்சாயகமநுமாநமுபந்யஸ்தம் ந த்வாக³மகு³ணபூ⁴தா யுக்திரியமித்யர்த²: ।
ப்ரபஞ்சகார்யஸ்ய ஸர்வஜ்ஞகாரணேந வ்யாப்திக்³ரஹணாபா⁴வே கத²மநுமாநமிதி தத்ராஹ -
யதா² தூ⁴மவிஶேஷஸ்யேதி ।
ஸுக³ந்த⁴தூ⁴மஸ்யேத்யர்த²: ।
உபகரணத்வேநேதி ।
அர்த²நிஶ்சாயகவேதா³ந்தவாக்யம் ப்ரத்யுபகரணத்வேநேத்யர்த²: ।
க்³ரத²நே
உதா³ஹரண இத்யர்த²: ।
அநுமாநேநேஶ்வரோ(அ)ஸ்தீதி ஸித்⁴யதி சேத் கிமிதி ஸூத்ரை: வேதா³ந்தவாக்யாந்யுதா³ஹ்ருத்ய விசார்யந்தே இத்யாஶங்க்யாநுமாநேந கார்யஸ்ய காரணமஸ்தீத்யேதாவதே³வ ஸித்⁴யதி, ந து ஸர்வஜ்ஞாதி³ரூப ஈஶ்வர: காரணமிதி ஸித்⁴யதீத்யத: காரணவிஶேஷஸித்⁴யர்த²ம் வாக்யாந்யுதா³ஹர்தவ்யாநீத்யாஹ -
ஸமந்வயஸூத்ரப்ரமுகோ²பாத்தைரிதி ।
தாத்பர்யாத்⁴யவஸாநநிர்வ்ருத்தா ஹீதி ।
தாத்பர்யாத்⁴யவஸாநநிர்வ்ருத்தா அத்⁴யவஸிததாத்பர்யயுக்தவாக்யநிர்வ்ருத்தேத்யர்த²: ।
ந தர்ஹி யுக்திரத்ர ஸூத்ரிதா ஆக³மேநைவஆமேநைவேதி விஶிஷ்டார்த²ஸித்³தே⁴ரிதி, தத்ராஹ -
ஸத்ஸ்விதி ।
காரணம் ப்³ரஹ்ம அஸ்தீதி நிஶ்சாயகவாக்யேஷு ஸஸ்த்வித்யர்த²: ।
தத³விரோதீ⁴தி ।
அர்த²நிஶ்சயமக்ருத்வா காரணம் ப்³ரஹ்ம ஸத்³ப⁴வதீதி ஸம்பா⁴வநாபு³த்³தி⁴மாத்ரே ஹேதுத்வாத் தத³விரோதீ⁴த்யர்த²: ।
வாக்யக³த ஶக்திதாத்பர்யநிர்ணாயகதர்காபேக்ஷாயாமபி ப்ரமேயவிஷயதர்காநபேக்ஷேதி தத்ராஹ -
ஶ்ருத்யைவேதி ।
நேத்யதி⁴கம் த்³ருஶ்யதேபுருஷபு³த்³தீ⁴தி ।
ஶ்ரோத்ருபு³த்³தீ⁴த்யர்த²: ।
ஆசார்யவாந்வாஸேதே³வேத்யுக்தா இதி புருஷோ வேதே³த்யநேந கத²ம் புருஷபு³த்³தி⁴ஸாஹாய்யம் ப்ரத³ர்ஶ்யத இத்யாஶங்க்ய ஆசார்யேணாபாதி³தஆபாதிதேதிப்ரத்யயதா³ர்ட்⁴யவாநாசார்யவாநித்யுச்யதே । அத: புருஷபு³த்³தி⁴ஸாஹாய்யம் ப்ரத³ர்ஶிதமித்யாஹ -
யதா³சார்யேணேதி ।
காரணமாஹேதி ।
ப்³ரஹ்மஜ்ஞா ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்யேதிப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாநுப⁴வபர்யந்தத்வாக்²யகாரணமாஹேத்யர்த²: । லிங்க³ம் ஶ்ருதஸ்யார்த²ஸ்யார்தா²ந்தரேணாவிநாபா⁴வ: ।
அநேக பத³ஸாமர்த்²யம் வாக்யம் । வாக்யத்³வயஸாமர்த்²யமாரப்⁴யாதீ⁴தவிஷயம் ப்ரகரணம், க்ரமவர்திநாம் க்ரமவர்திபி⁴: பதா³ர்தை²ர்யதா²க்ரமம் ஸம்ப³ந்த⁴:, ஸ்தா²நம் , ஸம்ஜ்ஞா, ஸாம்யம், ஸமாக்²யா இத்யேதே ஶப்³த³ப்ரமாணப்ரகாரா: ஶ்ருத்யாத³ய இத்யத்ராதி³ஶப்³தே³ந க்³ருஹ்யந்த இத்யாஹ -
ஆதி³ஶப்³தே³நேதி ।
தத³வஸாநேதி ।
அநுப⁴வஸம்ப⁴வாதே³வ அநுப⁴வாவஸாநா ஆகாங்க்ஷாநிவ்ருத்திர்யதோ(அ)தோ(அ)நுப⁴வாத³யோ(அ)பி ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணமிதி யோஜநா ।
தர்கக³ந்த⁴மிதி ।
ஸாத்⁴யஸ்வபா⁴வதச்சே²ஷப்ரதிபாத³கவாக்யாபேக்ஷிததர்கவ்யதிரேகேண ஸாத்⁴யரூபத⁴ர்மாக்²யவிஷயே அநுப⁴வஹேதுதர்காபேக்ஷா நாஸ்தீத்யர்த²: ।
கிமிதி த⁴ர்மஸ்ய அநுப⁴வாநபேக்ஷேதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
கர்தவ்யம் ஹீதி ।
ஸாத்⁴யம் ஹீத்யர்த²: ।
ஸித்³த⁴ஸ்ய அநுப⁴வயோக்³யத்வே(அ)பி கிமித்யநுப⁴வோ(அ)பேக்ஷித இதி தத்ராஹ -
ஸாக்ஷாத்³ரூபேண இதி ।
அபரோக்ஷரூபேணாஹம் கர்தா போ⁴க்தேத்யாதி³ விபர்யாஸக்³ருஹீதஸ்யேத்யர்த²: ।
மித்²யாஜ்ஞாநோத³யேதி ।
மித்²யாஜ்ஞாநமுதே³த்யஸ்மாதி³தி மித்²யாஜ்ஞாநோத³ய: அஜ்ஞாநமித்யர்த²: । அத²வா மித்²யாஜ்ஞாநோத³ய இதி விபர்யாஸோத³ய ஏவோச்யதே ।
அவபோ³த⁴நப்ரகாரே(அ)பி ஸாம்யமிதி ।
த⁴ர்மபோ³த⁴நே ப்³ரஹ்மபோ³த⁴நே ச மநநிதி³ இதிமநநநிதி³த்⁴யாஸநாநுப⁴வாபேக்ஷா ந துல்யேத்யர்த²: ।
நிஷ்பாத்³யத்வமபி ஸ்யாதி³தி ।
ஸித்³த⁴ரூபஸ்ய ப்³ரஹ்மண இதி ஶேஷ: ।
அஸ்து புருஷேச்சா²வஶநிர்வர்த்யத்வமிதி தத்ராஹ -
அதோ இதிததோ விதீ⁴தி ।
விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴மதே யஜேத, ந ப⁴க்ஷயேத் , இதிவத் ப்³ரஹ்ம குர்யாத் ந குர்யாதி³தி ப்³ரஹ்மணோ விதே⁴யத்வம் ப்ரதிஷேத்⁴யத்வம் ச ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
விகல்ப இதி ।
வ்ரீஹிபி⁴ர்யவைர்வா இதிவத் ப்³ரஹ்ம வா ஸ்தா²ணுர்வேதி இச்சா²விகல்ப: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ஸமுச்சய இதி ।
ஷட்³யாக³ஸமுச்சயவத் ப்³ரஹ்ம ச ஸ்தா²ணுஶ்சேதி ஸமுச்சய: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
உத்ஸர்கா³பவாத³ இதி ।
`ந ஹிம்ஸ்யாஸர்வா இதி ந த்³ருஶ்யதேத்ஸர்வா பூ⁴தாநி', ‘அக்³நீஷோமீயம் பஶுமாலபே⁴த’ ‘ஆஹ்வநீயே ஜுஹோதி’ ‘பதே³ ஜுஹோதி’ இதிவத் । ஸாமாந்யப்ரதிபந்நப்³ரஹ்மணோ விஶேஷே(அ)பவாத³: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
பா³தா⁴ப்⁴யுச்சய இதி ।
ப்ரக்ருதேரதிதி³ஷ்டாநாம் குஶமயப³ர்ஹிஷாம் விக்ருதாவுபதி³ஷ்டஶரமயப³ர்ஹிபி⁴ர்பா³த⁴வத் ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி க்வசித் ப்ராப்தஸ்ய பதா³ர்தா²ந்தரேண பா³த⁴:பா³த்⁴ய இதி ஸ்யாத் । ப்ராக்ருதாநாம் நாரிஷ்டஹோமாநாம் வைக்ருவைக்ருத்யை தைருபஹோமை: ஸமுச்சித்யாநுஷ்டா²நவத் ப்³ரஹ்மணோ(அ)ப்யதிஅதிநிர்தி³ஷ்டஸ்யேதிதி³ஷ்டஸ்ய உபதி³ஷ்டேந ஸமுச்சித்யாநுஷ்டா²நமப்⁴யுச்சய:, ஸ ச ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
வ்யவஸ்தி²தவிகல்ப இதி ।
உதி³தே ஜுஹோத்யஜுஹோதீத்யநுதி³த இதிநுதி³தே ஜுஹோதீதி ஶாகா²பே⁴தே³ந வ்யவஸ்தா²வத் க்வசித்³ ப்³ரஹ்ம ப⁴வதி க்வசிந்நேதி ந த்³ருஶ்யதேக்வசிந்ந ப⁴வதீதி வ்யவஸ்தா² ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
நி:ஸ்வபா⁴வத்வநி:ஸ்வபா⁴வேதிப்ரஸங்கா³தி³தி ।
அவ்யாபாரநிரபேக்ஷஸ்ய கஸ்யசித் ஸ்வபா⁴வஸ்யாபா⁴வப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: ।
ஸித்³தே⁴ வஸ்துநி விகல்பிதாவிகல்பநாநிரூபமிதிதி³ரூபம் நாஸ்தி, தத்ர விகல்பிதாதி³ரூபஜ்ஞாநஸ்யாவஸ்துஜந்யத்வேஜந்யதே, நாப்ராமாண்யேதிநாப்ராமாண்யத³ர்ஶநாத்³யதி³ விகல்பிதாதி³ரூபம் வித்³யேத ததா³தத³தே³தி யதா²வஸ்து யதா² ஸாமக்³ரீஜந்யதயா விகல்பிதாதி³ரூபஜ்ஞாநஸ்ய ப்ராமாண்யம் த⁴ர்ம இவ ப்ரஸஜ்யேத ந ததா² ப்ராமாண்யம் த்³ருஶ்யத இதி ஸித்³த⁴வஸ்துநி விகல்பிதாவிகலிதேதிதி³ரூபம் நாஸ்தீத்யாஹ -
ததா² சைகஸ்மிந் வஸ்துநி ஸ்தா²ணுரிதி ।
விகல்ப இதி ஜ்ஞாநமித்யர்த²: ।
அர்த²ஸ்ய விகல்பிதரூபே ஸத்யபி ஸ்தா²ணுரேவேதி ஜ்ஞாநம் ப்ரமாணம் ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
யதோ வஸ்துஸ்வபா⁴வபரதந்த்ரமிதி ।
அதோ வஸ்துந்யேகரூபமேவேதி பா⁴வ: ।
கிமித்யர்தா²நுரூபத்வம் ஜ்ஞாநஸ்ய ப⁴வேத் । ஜ்ஞாநாநுரூபத்வமர்த²ஸ்ய கிம் ந ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -
ந ஜ்ஞாநபரதந்த்ரம் வஸ்த்விதி ।
ததா² ஸ்யாதி³தி ।
ஶுக்திரபி வஸ்துதோ ரஜதம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
வைபரீத்யே(அ)பீதி ।
ஜ்ஞாநஸ்யார்தா²நுரூப்யாபா⁴வே(அ)பீத்யர்த²: ।
அபர இதி ।
அநுமாநஅநுமாநமிதிஸூசநபரம் ஸூத்ரமிதி வத³ந் வாதீ³த்யர்த²: ।
யதா²ஹுரிதி ।
அநுமாநஸூசநபரம் ஸூத்ரமித்யாஹுரித்யர்த²: ।
நந்வநுமாநஸூசநபரம் ஸூத்ரம் ந ப்ரதிபா⁴தீதி தத்ராஹ -
பூர்வஸூத்ரேணேதி ।
ப்ரதிஜ்ஞாநிர்தே³ஶ இதி ।
ஜிஜ்ஞாஸ்யம் ப்³ரஹ்மாஸ்தீதி ப்ரதிஜ்ஞாநிர்தே³ஶ இத்யர்த²: ।
ஹேத்வபி⁴தா⁴நமிதி ।
ப்³ரஹ்மண ஏவ ஜக³ஜ்ஜந்மாதி³ஸம்ப⁴வோ யதயத்த இதி இதி ஹேத்வபி⁴தா⁴நமித்யர்த²: ।
ந தாவத் ப்³ரஹ்மவிஷயத்வேந ஸூத்ரிதமநுமாநம் விஶேஷதோ த்³ருஷ்டம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)தீந்த்³ரியத்வாத் । ப்ரத்யக்ஷேண தஸ்ய ப்ரபஞ்சேந வ்யாப்திக்³ரஹாபா⁴வாதி³த்யாஹ -
இந்த்³ரியாணீதி ।
கார்யத்வாத் காரணமஸ்தீதி ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டஸ்ய காரணமாத்ராஸ்தித்வே பர்யவஸாநம் ந ப்³ரஹ்மாக்²யவிஶேஷ இதி ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டம் தூ³ஷயதி -
ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டமபீதி ।
விஶேதோ இதிவிஶேஷதோ த்³ருஷ்டம் ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டம் ச ப்³ரஹ்மணி ந ஸம்ப⁴வதீதி உக்தமபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
அப்³ரஹ்மவிஷயேதி ।
ப்³ரஹ்மபரேஷ்விதி ।
ப்³ரஹ்மநிஶ்சாயகேஷ்வித்யர்த²: ।
யுக்தய இதி ।
ப்³ரஹ்ம நிஶ்சாயயிதுநிஶ்சாயைதுமிதிமஸமர்தா² அபி யுக்தய இத்யர்த²: ।
ஸ்வரூபவாக்யஸ்யேதி ।
ஸித்³த⁴ரூபப்³ரஹ்மநிஶ்சாயகவாக்யஸ்யேத்யர்த²: ।
ப²லபர்யந்ததேதி ।
நிஶ்சயாக்²யப²லபர்யந்ததேத்யர்த²: ।
ஸம்பா⁴வநார்த²வாவாந்த³தாமிதித³தாமிதி ।
ம்ருதா³தி³த்³ருஷ்டாந்தே ஸ்ப²டிகலோஹித்யேதிலௌஹித்யப்ரதிபி³ம்ப³ரஜ்ஜுரஜ்ஜு: ஸர்ப: இதிஸர்பக⁴டாகாஶதப்தபரஶுத்³ருஷ்டாந்தைஶ்ச உபந்யஸ்தா யுக்தயோ(அ)த்³விதீயத்வம் கர்த்ருத்வாதே³ராரோபிதத்வம் ஜீவப்³ரஹ்மைக்யம் ப்ரபஞ்சாஸத்யத்வம் அஸங்க³த்வம் ஜீவப்³ரஹ்மைக்யஸத்யத்வம் ச ஸம்ப⁴வதீதி ஸம்பா⁴வநாபு³த்³தி⁴ஹேதுத்வேநார்த²வாத³தாம் ப்ரதிபத்³யமாநா இத்யர்த²: ।
கிமிதி யதோ வா இமாநீத்யத: பூர்வவாக்யமுதா³ஹ்ரியத இத்யாஶங்க்ய ஶ்ருதாவதி⁴காரிப்ரத³ர்ஶநபூர்வகம் விசாரம் ப்ரதிஜ்ஞாய ப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³நமஸ்தி । தத்க்ரமாநுஸாரேண வாக்யமுதா³ஹ்ருத்ய தத³பேக்ஷிதந்யாயஸூசநார்த²ம் ஸூத்ரத்³வயமிதி மத்வா ப்ரத²மஸூத்ரோதா³ஹரணபூ⁴தம் பூர்வவாக்யேந ஸஹோதா³ஹரதீத்யாஹ -
யேஷாம் வேதா³ந்தேதி ।
ஸமந்வயஸ்தாத்பர்யமித்யர்த²: ।
தல்லக்ஷணார்த²ம்,
தத்³வாக்யப்ரத³ர்ஶநார்த²மித்யர்த²: । தத்³விஜிஜ்ஞாஸஸ்வேதி ச ப்ரத²மப்ரத²மப்ரத²மேதிதி⁴கம் இதிஸூத்ராம்ஶஸ்யோதா³ஹரணமிதி பா⁴வ: । ஸத்யஜ்ஞாநாநந்த³ப்ரத்யகா³த்மப்³ரஹ்மபதா³ர்தே² அப்ரஸித்³தே⁴(அ)பி ப்³ருஹத்வமாத்ரஸ்ய ப்ரஸித்³த⁴த்வாத் தத³நுவாதே³ந ஸந்நிஹிதபதா³ர்த²ஸம்ஸர்க³ஸம்ஸர்க³ப்ரதிபாத³நமிதிஸாமர்த்²யாத் விஶிஷ்டம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபத்தும் ஶக்யத இத்யத: ப³ஹ்மேதி ந த்³ருஶ்யதேப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³நபரம் ஸத்யாதி³வாக்யம் ததி³தி ந த்³ருஶ்யதேதத்ப்ரதிபாதி³தஸத்யாத்³யேவார்தா²த் லக்ஷணமிதி ந ஸத்யஜ்ஞாநாநந்தா³நந்தப்³ரஹ்மஸ்வரூபலக்ஷணஸ்ய ஸித்³தா⁴நுவாத³த்வப்ரஸங்க³ இதி ப்ரதிபாத³கவாக்யஸம்ப⁴வாத் ததா³க்ஷேபபரிஹாரோ(அ)ப்யத்ர த்³ரஷ்டவ்ய: ।
தந்துபடந்யாயேந ஜக³த்காரணே நாநாத்வஸ்யாபி ப்ரதிபத்தேர்யத் காரணம் தத் ப்³ரஹ்மேதி காரணாநுவாதே³ந கத²ம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபாத³நீயமிதி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
யத்காரணம் ததே³கமித்யேகத்வம் யத்³யபி வாக்யாத் ஸித்⁴யதி ததா²பி ஜ்ஞாநாநந்தா³தி³ரூபப்³ரஹ்மைவேதி காரணவிஶேஷோ வாக்யாத் ந ஸித்⁴யதீதி தத்ராஹ -
அர்தா²தி³தி ।
பு³த்³தி⁴மத்காரணஸ்யைகத்வப³லாதி³த்யர்த²: ।
யதே³கம் காரணம் தத்³ ப்³ரஹ்மேதி காரணஸ்ய ப்³ரஹ்மேதி ஸம்ஜ்ஞாவிதி⁴பரம் வாக்யம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய வாக்யார்த²ஸ்ய தத்³விஜிஜ்ஞாஸஸ்வேதி முமுக்ஷுஜிஜ்ஞாஸ்யத்வோபதே³ஶே தத்ர ப்ரயுக்தப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய முமுக்ஷுஜிஜ்ஞாஸாயோக்³யாத்³விதீயஜ்ஞாநாநந்தா³தி³ஸ்வரூபகாரணவிஷயத்வமேவ ந ஸம்ஜ்ஞாமாத்ரத்வமித்யாஹ -
தத்³விஜிஜ்ஞாஸஸ்வேதி ।
முமுக்ஷுஜிஜ்ஞாஸ்யே ப்ரயுக்தப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ப்³ருஹப³ஹூபகாரணமிதித்காரணமர்த²: ஸ்யாத் , ந த்வாநந்தா³தி³ரூபம் காரணமித்யாஶங்க்ய காரணஸ்யாநந்த³த்வப்ரதிபாத³கவாக்யம் ஸாமர்த்²யாதா³நந்தா³தி³ரூபகாரணமேவ ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ர்த² இத்யாஹ -
தஸ்யததோ இதி ச நிர்ணயவாக்யமிதிவாக்யமபீதி ।
தத: ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்யாநந்தா³தி³ரூபகாரணவிஷயத்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மஶப்³த³ப்ரயோகா³ச்ச ஆநந்த³ஸ்வபா⁴வம் ப்³ரஹ்மைவ காரணமித்யாஹ -
அநாநந்தா³த்மகே ஹீதி ॥
இதி பராநந்த³பரிஜ்ஞாநபரித்ருப்தபரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்ய ஶ்ரீமஜ்ஜ்ஞாநோத்தமப⁴க³வத்பூஜ்யபாத³ஶிஷ்யேணோத்தமஜ்ஞயதிவரேண விரசிதாயாம் பஞ்சபாதி³காவக்தவ்யகாஶிகயாம் த்³விதீயம் ஸூத்ரம் । || இதி பஞ்சமவர்ணககாஶிகா ||
பூர்வஸூத்ரே ப்ராதா⁴ந்யேந ப்ரதிபாதி³தஸர்வஜ்ஞத்வே ஹேத்வந்தரமுச்யத இதி ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ -
அயமபர இதி ।
பூர்வஸூத்ரோக்தஸர்வகாரணத்வமஸித்³த⁴ம் வேதா³ந் ப்ரத்யகாரணத்வாதி³தி ஶங்காநிராஸாய வா ஸம்ப³ந்த⁴மாஹ -
அயமபர இதி ।
ஶாஸ்த்ரகாரணத்வாக்²யோ ஹேதுரித்யர்த²: ।
வேத³ஸ்ய தாவத் ஸர்வவிஷயப்ரகாஶநஸாமர்த்²யம் த³ர்ஶயதி । தது³பாதா³நதயா ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி தமிதிதத்³த³ர்ஶயிதும்
அநேகநாநாவிதே⁴தி ।
தத ஏவேதி ।
ப்³ரஹ்மண ஏவேத்யர்த²: ।
வேத³ஸ்யார்த²ஜ்ஞாநகாரணதயா உபயோகா³தே³வார்த²ஜ்ஞாத்ருத்வாபா⁴வாத் கல்பப்ப்ரத்யய: ந து கதிபயவிஷயாப்ரகாஶகத்வாதி³த்யாஹ -
கல்பப்ரத்யய இதி ।
த்³ருஶ்யதே இதி ।
ஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸாமாந்யபோ³த⁴கத்வமேவ தத்கர்து: வ்யக்திதத்ஸம்ப³ந்த⁴தது³பபாத³கயுக்திஜ்ஞத்வேந அதி⁴கதரவிஜ்ஞாநவத்வமஸ்தீதி த்³ருஶ்யத இத்யர்த²: ।
பு³த்³தி⁴பூர்வத்வாதி³தி ।
வாக்யார்த²ம் ப்ரமாணாந்தரேண பு³த்⁴வா பரஸ்மை ரசிதவாக்யத்வாதி³த்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மவத³நாதி³திப்³ரஹ்மவத³நாதி³த்வாதி³தி ।
விவாத³கோ³சராபந்நம் ஸர்க³காலீநவேதா³த்⁴யயநம் பூர்வபூர்வததா²விதா⁴த்⁴யயநாநுஸ்ம்ருதிநிப³ந்த⁴நம் வேதா³த்⁴யயநத்வாத் இதா³நீந்தநவேதா³த்⁴யயநவத் । விகீ³தோ வேத³: ஸ்வார்தே² ப்ரவ்ருத்தப்ரமாணாந்தரஜந்யோ ந ப⁴வதி, அநீஶ்வரபு³த்³தி⁴கார்யத்வாபா⁴வே ஸதி த⁴ர்மாத⁴ர்மப்³ரஹ்மப்ரமாணத்வாத் , பரபரிகல்பிதேஶ்வரபு³த்³தி⁴வதி³த்யநுமாநாப்⁴யாமநாதி³த்வாதி³த்யர்த²: ।
அநாதி³த்வே(அ)பி பூர்வபூர்வஸத்³ருஶக்ரமரசநாம் விஹாய புராணவாக்யவத் ப்ரதிகல்பம் அந்யதா²ந்யதா² ஸந்நிவேஶப்ரணயநமாஶங்க்யாஹ -
கூடஸ்த²நித்யத்வாதி³தி ।
அநாதே³ர்வேத³ஸ்ய கத²ம் ப்³ரஹ்மகாரணதேதி ஶங்கதே -
கத²ம் புநரிதி ।
தத்பரதந்த்ரத்வாதி³தி ।
ஶாஸ்த்ரஶப்³தோ³தி³தவர்ணாநாம் க்ரமவிஶேஷாவச்சி²ந்நதயா பத³வாக்யப்ரகரணேதிப்ரமாணஶாஸ்த்ரரூபாணாம் பூர்வபூர்வஸத்³ருஶதயா ப்³ரஹ்மோபாதா³நத்வாதி³த்யர்த²: ।
அவிகாரிப்³ரஹ்மணி மித்²யாரூபேண வேதோ³ விவர்தத இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ரஜ்ஜுஸர்பவதி³தி ।
உபலப்⁴ய ரசயித்ருத்வம் விஹாய ப்³ரஹ்மண: ஶப்³தோ³பாதா³நத்வமாத்ரே(அ)ங்கீ³க்ருதே ஸர்வஜ்ஞத்வம் ந ஸித்⁴யதீதி சோத³யதி -
நந்வேவம் ஸதீதி ।
நோபலப்⁴ய ரசயித்ருத்வேந ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸாத்⁴யதே । கிந்து ஸர்வப்ரகாஶநஸமர்த²ஸர்வஶப்³தோ³பாதா³நத்வாத் ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி தத்ஸாமர்த்²யாபா⁴வாத் ஸர்வஜ்ஞத்வமஸ்தீதி ஸாத்⁴யத இத்யாஹ -
தஸ்யைவேதி ।
நாம்நோ ரூபப்ரபஞ்சோத்பத்தே: ஶ்ருதத்வாத்³ ப்³ரஹ்மண: ஸர்வோபாதா³நத்வம் நாஸ்தீத்யாஶங்க்ய நாமாவஸ்தா²பந்நத்வம் ப்³ரஹ்மண ஏவ உத்பத்திஶ்ருத்யபி⁴ப்ரேதஅபி⁴ப்ரேதேதிமித்யாஹ । ரூபப்ரபஞ்சம் ப்ரதி காரணத்வம் யதா² நோபலப்⁴ய ரசயித்ருத்வம் தத்³வந்நாமப்ரபஞ்சம் ப்ரத்யபீத்யாஹ -
ரூபப்ரபஞ்சஸ்யாபீதி ।
காரணக³தப்ரகாஶநஶக்தி: கார்யே(அ)நுப்ரவிஶதி, தயைவ ஶக்த்யா ஶப்³த³ஸ்யாபி ஸர்வப்ரகாஶகத்வமிதி நியம: குத இத்யாஶங்க்யாஹ । ஶப்³தே³ ஶக்த்யந்தரோத்பத்தாவஸது³த்பத்திகௌ³ரவம் ச ஸ்யாதி³த்யாஹ -
நாஸத இதி ।
।। ஷஷ்ட²வர்ணககாஶிகா ।।
ப்ரமாணப்ரதிஜ்ஞாமிதிஇத்யர்த² இதி ।
ஶாஸ்த்ரமுதா³ஹரதேதி ।
யதோ வா இமாநீத்யாதி³ஶாஸ்த்ரமுதா³ஹரதாஉதா³ஹரதாமிதி ஸூத்ரகாரேணேத்யர்த²: ।
தது³தா³ஹ்ருதமிதி ।
பூர்வஸூத்ரே ஶாஸ்த்ரமுதா³ஹ்ருதமிதி । தத் ஸர்வஜ்ஞம் ஸர்வஶக்தி ப்³ரஹ்மேதி ப்ரமாணம் ந ப⁴வதி । அநுமாநஸ்ய காரணமாத்ரவிஷயத்வேந ஸர்வஜ்ஞப்³ரஹ்மரூபவிஶேஷவிஷயத்வாபா⁴வாத் இத்யர்த²: ।
ப்ரதிப்ரபஞ்சமிதி ।
ப்ரதிகார்யமித்யர்த²: ।
தத்³ப்³ரஹ்மேத்யுபஸ்காரோ(அ)பி ந ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ -
லோகே சேதி ।
இத³ம் ஸூத்ரமிதி ।
ஜந்மாதி³ஸூத்ரமித்யர்த²: ।
வ்யாக்²யாநாந்தரேணேதி ।
ஸர்வகாரணத்வாத் ஸர்வஜ்ஞமிதி த்³விதீயஸூத்ரோக்தவ்யாக்²யாநாந்தரேணேத்யர்த²: । இதி பராநந்த³பரிஜ்ஞாநபரித்ருப்தபரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்ய ஶ்ரீமத் ஶ்ரீ ஜ்ஞாநோத்தமப⁴க³வத்பூஜ்யபாத³ஶிஷ்யேணோத்தமஜ்ஞயதிவரேண விரசிதாயாம் பஞ்சபாதி³காவக்தவ்யகாஶிகாயாம் த்ருதீயம் ஸூத்ரம் । ।। இதி ஸப்தமவர்ணககாஶிகா ।।
ப்ரத³ர்ஶிதமிதி ।
ஸூத்ரேணேத்யர்த²: । ப்ரத³ர்ஶிதாநி வாக்யாநி யத்³யபி ப்ரதிபாத³யந்தீத்யந்வய: ।
ப்ரமாணாந்தரஸ்ய விரோதி⁴த்வேநோத³யே விரோதா⁴த³விரோதே⁴நோத³யே அநுவாதா³த³நுத³யே(அ)ர்தா²பா⁴வாத் அப்ராமாண்யம் வாக்யஸ்யேத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
பரிநிஷ்டி²த இதி ।
அஸாத்⁴யஸ்வபா⁴வவஸ்துநீத்யர்த²: ।
அஸம்வாத³ஶப்³தே³ந ப்ரமாணாந்தராணாமநுத³ய உச்யதே ।
ஸத்யமிதி ।
அநபேக்ஷத்வமஸ்த்யேவேத்யர்த²: ।
அஸம்வாதா³தி³தி ।
ஸமதலமிதி ।
விஸம்வாதா³ச்சேதி பா⁴வ: ।
ததா² இஹாபி ஸ்யாதி³தி ।
அஹம் மநுஷ்ய இதி ப்ரத்யக்ஷேண விஸம்வாதா³ச்ச ப்³ரஹ்மைகத்வஶ்ருதி: அப்ரமாணம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
புருஷார்த²ஶூந்யத்வாத³ப்ராமாண்யமிதி ।
அபுருஷார்தே² தாத்பர்யாபா⁴வாதி³தி பா⁴வ: ।
ஹாநோபாதா³நவிஷயாவிதி ।
ப்ரவ்ருத்திந்நிவ்ருத்திஸாத்⁴யாவித்யர்த²: ।
ந ஸித்³த⁴ இதி ।
ஸித்³த⁴த்வாத் க்ரியாத்வேந ஸாத்⁴யத்வமக்ரியாஶேஷத்வாத் க்ரியாஶேஷதயா ஸாத்⁴யத்வம் ச நாஸ்தீத்யர்த²: ।
உபபந்நா வேதி ।
அதோ வேதா³ந்தவாக்யாநாமபி விதி⁴ஸம்ஸ்பர்ஶமந்தரேண அர்த²வத்தாநுபபந்நா இத்யர்த²: ।
அவிஷயே
ப்³ரஹ்மணீத்யர்த²: ।
ஶப்³த³மாத்ரஸ்யேதி ।
விதி⁴ரஹிதவாக்யஸ்யேத்யர்த²: ।
ஶாஸ்த்ரஸ்யேதி ।
விதி⁴பத³யுக்தயுக்தே இதிவாக்யஸ்யேத்யர்த²: ।
நாநவக³தார்த²ப்ரகாஶந இதி ।
அதோ(அ)வக³தவிஷயத்வே வக்தவ்யே ப்ரமாணாந்தரேணாவக³த்யபா⁴வாத் விதி⁴ஸ்பர்ஶாபா⁴வாச்ச ந ப்³ரஹ்மணி ப்ராமாண்யமிதி பா⁴வ:பா⁴வமிதி ।
ஸம்வாதா³பா⁴வாதி³தி ।
ஜநதி³திஜக³த்காரணம் ஸர்வஜ்ஞம் ப்³ரஹ்மைவேத்யத்ர ப்ரமாணாந்தரஸம்வாதா³பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ஸத்யமிதி ।
ந காரணே ஸர்வஜ்ஞத்வாதி³ப்ரதிபாத³நேந விதி⁴ஶேஷத்வம் வாக்யஸ்யோச்யதே பா⁴ஷ்யகாரேண, கிந்த்வாரோபிதரூபகத²நேநேத்யர்த²: ।
உபாஸநாப்ரகரணாத³பி பி⁴ந்நப்ரகரணத்வாத் ந வேதா³ந்தாநாமுபாஸநாவிதி⁴ஶேஷத்வமிதி தத்ராஹ -
ஏவம் சாத்⁴யயநவிதீ⁴தி ।
வேதா³ந்தைவேதா³ந்தே இதிர்ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காராபா⁴வே தேஷாம் நிஷ்ப²லத்வமிதி தத்ராஹ -
ப²லம் சேதி ।
ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே -
தத் ப்³ரஹ்ம ஸர்வஜ்ஞத்வாதீ³த்யாதி³நா ।
ஸூத்ரக³தஸமித்யம்ஶம் வ்யாசஷ்டே -
ஸம்யக³ந்வய இத்யாதி³நா ।
பதா³நாமநுக³ம இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।
க³வாநயநவாக்யஸ்த²பதா³நாம் ஶுக்லோ க⁴ட இதி வாக்யஸ்த²பதா³நாம் யதா² பி⁴ந்நபதா³ர்த²ஸம்ஸர்க³விஷயதயாந்வய: ந ததே²ஹ பதா³நாமந்வய இத்யாஹ -
அநவச்சி²ந்நார்தா²நாமிதி ।
அபி⁴ந்நார்தா²நாமித்யர்த²: ।
அபி⁴ந்நார்த²நிஷ்ட²த்வே(அ)ப்யுத்³பி⁴த்³யாக³ஶப்³த³யோரிவ ந நியோகா³பேக்ஷயாந்வய இத்யாஹ -
அநந்யாகாங்க்ஷாணாமிதி ।
பதா³ர்தா²நாமபி க்ரியாகாரகாணாமிவாந்வயம் வ்யாவர்தயதி -
அவ்யதிரிக்தேதி ।
ஶுக்லக⁴டாதீ³நாமிவாந்வயம் வ்யாவர்தயதி -
ஏகரஸேதி ।
விப⁴க்த்யபி⁴தே⁴யகாரகத்வாதி³பே⁴தோ³ ந ப்ரமேயமநுப்ரவிஶதீத்யாஹ -
ப்ராதிபதி³கேதி ।
ப்ரத²மாவிப⁴க்த்யர்த²பூ⁴தலிங்க³ஸங்க்²யாபரிமாபரிணாமேதிணாதீ³நாமப்யநுப்ரவேஶோ நாஸ்தீத்யாஹ -
மாத்ரேதி ।
அநுக³ம: அந்வய இத்யர்த²: ।
அபர்யாயஶப்³த³வாச்யத்வாத் பி⁴ந்நார்த²த்வம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வபரவாக்யஜாதஸ்யைகரஸார்த²வ்ருத்திதாயாமுதா³ஹரணமாஹ -
ஸோ(அ)யமித்யாதீ³தி ।
ஸத்யஜ்ஞாநாதி³ப்³ரஹ்மஸ்வரூபபரவாக்யஜாதஸ்யைகரஸார்த²வ்ருத்திதாயாமுதா³ஹரணமாஹ -
ப்ரக்ருஷ்டப்ரகாஶஶப்³த³யோரிவேதி ।
தயோரேகார்த²நிஷ்ட²தாமேவ த³ர்ஶயதி -
ததா² ச வ்யக்திவிஶேஷ இதி ।
ததே³வம் ப்ரதிவசநம் ப⁴வதீதி ।
ப்ரகாஶஸாமாந்யஸ்ய ப்ரகர்ஷகு³ணஸ்ய சந்த்³ரப்ராதிபதி³காபி⁴தே⁴யத்வாபா⁴வாத் । ப்ரகாஶப்ரகர்ஷஶப்³த³யோ: ஸ்வாபி⁴மதாபி⁴தே⁴யத்வாஸ்வாபி⁴மதகே⁴யத்வேதிபா⁴வாத் । ப்ரகாஶஸாமாந்யம் ப்ரகர்ஷகு³ணம் ச பரித்யஜ்ய லக்ஷணயா ப்ரகாஶவ்யக்தௌ சந்த்³ரப்ராதிபதி³கார்தே² வ்ருத்திரித்யப்⁴யுபக³மே ப்ரதிவசநம் ப⁴வதீத்யர்த²: ।
கு³ணகு³ண்யந்வய: க்ரியாகாரகாந்வயோ வா கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -
ஏவம் ச ஸதீதி ।
பரஸ்பராவச்சி²ந்நேதி ।
பரஸ்பராபி⁴ந்நேத்யர்த²: । ஏகமேவாத்³விதீயமித்யாதி³பே⁴த³ப்ரதிஷேதா⁴தி³தி பா⁴வ: ।
ததா²விதா⁴நீதி ।
ஏகரஸார்த²நிஷ்டா²நீத்யர்த²: ।
உதா³ஹரணேஷ்வேவேதி ।
யதோ வா இமாநீத்யாதி³வாக்யேஷ்வேவேத்யர்த²: ।
உத³ஹரணாந்தரேணேதி ।
ஸதே³வேத்யாதி³வாக்யேநேத்யர்த²: ।
தடஸ்த²ஸ்யைவேதி ।
ஜீவாத் ப்ருத²க்³பூ⁴தஸ்யைவேத்யர்த²: ।
இஹ த்விதி ।
ஸமந்வயஸூத்ர இத்யர்த²: ।
ததா²பூ⁴தாந்யேவேதி ।
ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மாத்மதாவக³திபர்யந்தாந்யேவேத்யர்த²: ।
ஶப்³த³ஸ்ய ப்ராமாண்யம் கிம் ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரஹணாய ஶப்³தா³ர்த²ம் ப்ரமாணாந்தரவிஷயமபேக்ஷதே, கிம் வா ஶப்³த³ஸ்ய ப்ரமாணாந்தரஸம்பி⁴ந்நார்த²விஷயத்வாத³பேக்ஷத இதி விகல்ப்ய ப்ரத²மபக்ஷோ(அ)ங்கீ³க்ருத இத்யாஹ -
யத்³யபி ஶப்³த³மாத்ரஸ்யேதி ।
ப்ரயோகோ³ த்³ருஷ்ட: இதிஇதி ஶப்³தோ³ ந த்³ருஶ்யதே ।
உத்தமவ்ருத்³த⁴ஸ்ய ப்ரயோகோ³ த்³ருஷ்ட இத்யர்த²: ।
த்³விதீயபக்ஷோ(அ)நுபபந்ந இத்யாஹ -
வ்யுத்பத்தா து கத²மிதி ।
கேவலார்த²ஶப்³த³ஸ்ய ஶக்திம் க்³ருஹ்ணாதீதி பா⁴வ: ।
ததே³வோபபாத³யதி -
ஶ்ரோத்ருவ்யவஹாரோ ஹீதி ।
ஸ ச ஶ்ரோதுரிதி ।
கேவலார்த²ஜ்ஞாநநிமித்த:, ஶ்ரோதுர்வ்யவஹார:, ந து வக்துர்ஜ்ஞாநஸம்பி⁴ந்நார்த²விஷயஜ்ஞாநநிமித்த: அத: பரிஶுத்³த⁴பரிஶுத்³தி⁴ரிதி இத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநாந்தரஸித்³தா⁴ர்தா²வபோ³த⁴கத்வமிதி ।
வக்த்ருஜ்ஞாநவிஶிஷ்டார்தா²வபோ³த⁴கத்வம் ஶப்³த³ஸ்ய நாவக³தமித்யர்த²: ।
தேநாநவக³ம்யைவேதி ।
அர்த²விஷயவக்த்ருஜ்ஞாநமர்த²விஶேஷணதயா(அ)நவக³ம்யைவ கேவலார்தே² ந ஶப்³த³ஸ்ய ஸம்ப³ந்தா⁴வக³ம இத்யர்த²: ।
யதா²வக³மம் சேதி ।
பா³லோ யதா³ ஶ்ரோதா ப⁴வதி ததா³ தஸ்ய கேவலார்தே² ஶப்³தா³த்³விஜ்ஞாநோத்பத்திர்ப⁴வதி ந வக்துர்ஜ்ஞாநவிஶிஷ்டார்த² இத்யர்த²: । பா³லோ(அ)வ்யுத்பந்ந: பஶ்சாது³த்தமவ்ருத்³தோ⁴ யதா³ ப⁴வதி ததா³ ஜ்ஞாநாந்தரேணார்த²மவக³ம்ய விவக்ஷித்வா பரஸ்மை ப்ரயுங்க்தே தத்ர ப்ரமாணாந்தரவிவக்ஷயோ: உபயோக³மிதி மத்⁴யமவ்ருத்³த⁴ஸ்ய ஶப்³தா³த் ஜ்ஞாநோத்பத்தாவர்த²விஶேஷணதயா ஶாப்³த³ஜ்ஞாநம் ப்ரதி விஷயத்வேந தயோருபயோக³ம் ந ப்ரதிபத்³யத இத்யர்த²: ।
ப்ரமாணாந்தரக்³ருஹீதார்த²ப்ரகாஶந இதி ।
ப்ரமாணாந்தரவிஶிஷ்டார்த²ப்ரகாஶந இத்யர்த²: ।
கத²மப்ராமாண்யமாஶங்க்யேதேதி ।
அநபேக்ஷத்வாத் ப்ரமாணாந்தரஸம்வாதா³தி³நா நாப்ராமாண்யமித்யர்த²: ।
ப்ரமேயக³ததோ³ஷாதே³வ சித்ரநிம்நோந்நதாதி³ஜ்ஞாநவத் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமபி மித்²யேதி நேத்யாஹ -
ப்ரமேயஸ்யேத்யாதி³நா ।
விஷயஸ்ய ஜ்ஞாநஹேதுத்வாபா⁴வே கத²ம் ஜ்ஞாநஸ்ய விஷயாகாரதேதி தத்ராஹ -
ஶப்³த³ஸ்யைவேதி ।
ததே³கநிஷ்ட²த்வேநேதி ।
ஶப்³த³ஸாமர்த்²யஸ்யார்த²நிஷ்ட²த்வாத் ஜ்ஞாநஸ்யார்தா²காரதேத்யர்த²: ।
தர்ஹி ஸம்வாதா³ர்த²ம் ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணாந்தரம் வக்தவ்யமிதி நேத்யாஹ -
ந ஸம்வாத³லக்ஷணமிதி ।
போ³த⁴லக்ஷணமிதி ।
அஜ்ஞாதார்த²போ³த⁴க³ம்யம் ப்ராமாண்யமித்யர்த²: ।
ஸ்வரூபவாக்யாநாமபீதி ।
ப்³ரஹ்மாத்மைக்யப்ரதிபாத³கவாக்யாநாமபீத்யர்த²: ।
ஸூத்ரவசநவிரோத⁴ இதி சோத³யதி -
நநு விதி⁴வாக்யாநாமேவேதி ।
ஸூத்ரகாரப்ராமாண்யாதே³வாம்நாயஸ்ய க்ரியார்த²த்வமிதி நேத்யாஹ -
ந ஹ்யேகமபீதி ।
ப்ரவர்தகம் ப்ரமாணமிதி லக்ஷணாத்³விதி⁴வாக்யமேவ ப்ரமாணம் ந போ³த⁴கம் ப்ரமாணமிதி நேத்யாஹ -
ப்ரத்யக்ஷாதி³ஷ்வபீதி ।
நநு பி⁴ந்நமேவ ப்ரமாணலக்ஷணம் ப்ரத்யக்ஷாதி³ஷு வஸ்துமாத்ராவபோ³த⁴: ப்ரமாணலக்ஷணம், ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ து வஸ்துஸ்வபா⁴வாநுரோதி⁴ந்யௌ, ந ப்ரமாணப்ரமாணாமிதிப²லம், ஶப்³தே³ து புந: ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திப²லபர்யந்த ஏவ ப்ரமாணவ்யாபார: ஶ்ரோது: புருஷார்த²முத்³தி³ஶ்ய ஶப்³த³ப்ரயோகா³த் ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஶூந்யே பூ⁴தே வஸ்துநி ந ஶப்³த³ப்ராமாண்யமித்யாஹ -
ஆஹ யுக்தமித்யாதி³நா ।
தாவதேதி ।
அஜ்ஞாதார்த²போ³த⁴கத்வாதே³வேத்யர்த²: ।
அபேக்ஷாந்தராபா⁴வாதி³தி ।
விஷயஸ்ய புருஷார்த²த்வாபேக்ஷாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
வித்⁴யாநர்த²க்யேதி ।
அத்⁴யயநவித்⁴யாநர்த²க்யப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: ।
ந த்விநந்வித்த²மிதித்த²மந்யதா² வேதி ।
ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஸாத்⁴யமேவ ஸ்யாத³ஸாத்⁴யம் மே ஸ்யாதி³தி வா நாபேக்ஷத இத்யர்த²: ।
புருஷார்த²ஶ்சேத் ஸாத்⁴ய ஏவேதி நிஶ்சிநுயாதி³தி தத்ராஹ -
ந சாஸ்யேதி ।
நநு ஸர்வ: ஸாத்⁴ய ஏவ புருஷார்த²:, ந து ஸித்³த⁴ஸ்வபா⁴வ: ப்ரேப்ஸாகோ³சரத்வாபா⁴வாதி³தி தத்ராஹ -
த்³விவித⁴ம் சேஷ்டமிதித்³விவித⁴ இதி ।
கிஞ்சித்ப்ராப்தமபீத்யத்ர ப்⁴ராந்த்யா அப்ராப்தம் ப்ரேப்ஸதீத்யந்வய: । ப்⁴ராந்த்யா அபரிஹ்ருதம் பரிஜிஹீர்ஷதீத்யந்வய: ।
ப்ராப்யபரிஹார்யயோரிதி ।
க்³ராமக³ர்தயோரித்யர்த²: ।
ஸாத⁴நஜ்ஞாநாயத்தத்வாதி³தி ।
ஸாத⁴நஜ்ஞாநதத³நுஷ்டா²நாயத்தத்வாதி³த்யர்த²: ।
இதரயோரிதி ।
ப்ராப்தஸுவர்ணபரிஹ்ருதஸர்பயோரித்யர்த²: ।
ஏவமபீதி ।
ஜ்ஞாநமாத்ரேணலப்⁴யமாநமபீத்யர்த²: ।
ஸாத⁴நஸாத்⁴யாத் ஜ்ஞாநலப்⁴யஸ்யாதிஶயேந புருஷார்த²தாமா -
ஸுதராம் சாபி⁴நந்த³தீதி ।
ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வே ப்ரதிபாத்³யமாநே ஜ்ஞாநமாத்ரலப்⁴ய: புருஷார்தோ²(அ)ஸ்தீத்யாஹ -
அநேகாநர்த²கலுஷிதமிவேதி ।
ந வித்⁴யாநர்த²க்யப்ரஸங்க³ இதி ।
நாத்⁴யயநவித்⁴யாநர்த²க்யப்ரஸங்க³ இத்யர்த²: । இதி பராநந்த³இத்யர்த⁴மேவ த்³ருஶ்யதே || இதி அஷ்டமவர்ணககாஶிகா ||
லோகே பதா³நாம் யோக்³யேதரஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்வார்த²ப்ரதிபாத³நஸாமர்த்²யமங்கீ³க்ருத்ய பூ⁴தே(அ)ப்யர்தே² ப்ராமாண்யோபக³மேந லௌகிகவசஸாம் ச பூ⁴தே(அ)ர்தே² ப்ரமாணாந்தராநுஸாரேண ப்ரயோஜநபர்யந்தப்ராமாண்யமங்கீ³க்ருத்ய வேத³வசஸாம் து ப்ரமாணாந்தராபா⁴வாத் வித்⁴யநுஸாரேணைவ ப்ரயோஜநபர்யந்தம் ப்ராமாண்யம் வக்தவ்யமித்யாஶங்க்ய நேதி ப்ரதிபாதி³தம் । இதா³நீம் கார்யஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்வார்தே² ஶப்³த³ஸாமர்த்²யமிதி மந்வாநா கார்யஶேஷதயைவ பூ⁴தே(அ)ப்யர்தே² ப்ராமாண்யமிதி ப்ரத்யவதிஷ்ட²ந்தே இத்யாஹ -
அத்ராபர இதி ।
விதி⁴ஸம்ஸ்பர்ஶிநா ஶாஸ்த்ரேணேத்யந்வய: ।
லோகே பதா³நாம் யோக்³யேதரஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்வார்தே² ஸாமர்த்²யக்³ரஹணாத் தத³நுஸாரேண வேதே³(அ)பி பூ⁴தார்த²ப்ரதிபாத³கத்வஸம்ப⁴வாத் குதோ விதி⁴ஸம்ஸ்பர்ஶ இத்யாக்ஷிபதி -
கஸ்மாதே³வமிதி ।
வேதா³ந்தாநாம் ஜ்ஞாநமாத்ரஸாத்⁴யப்ரயோஜநபர்யந்தத்வாஸம்ப⁴வாத் ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஸாத்⁴யப்ரயோஜநபர்யந்தத்வாய கார்யஶேஷதயா ப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³நம் ஸ்யாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்ய லோகே(அ)பி கார்யபரதயைவ ஶப்³த³ப்ரயோக³ இதி த³ர்ஶயதி -
அந்யதே²தி ।
கார்யபரத்வாபா⁴வ இத்யர்த²: । ஶ்ரோது: புருஷார்தே²ந ப⁴விதவ்யம் । தத்ஸாத⁴யிதும் ஶ்ரோது:ஶ்ரோதுமிதி ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திப்⁴யாம் ப⁴விதவ்யமிதி யேயம் ப்ரயோக்துரிச்சா² தயா ஸமுத்தா²பித: ஶப்³த³ப்ரயோக³: । அத: கார்யபரதயைவ ஶப்³த³ப்ரயோக³ இத்யர்த²: ।
ஸா ச இஷ்டாநிஷ்டேதி ।
ஶ்ரோதுரிஷ்டாநிஷ்டேத்யர்த²: ।
நநு ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ ஏவ இஷ்டாநிஷ்டப்ராப்திபரிஹாரௌ, அதோ ந ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்த்யர்த²ம் கார்யபரதயா ஶப்³த³ப்ரயோக³ இத்யாஶங்க்ய பரம்பரயா ஸுக²து³:க²ப்ராப்திநிவ்ருத்திஹேதுத்வாத் ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்த்யோ: இஷ்டத்வம் அநிஷ்டபரிஹாரத்வம் சேத்யாஹ -
ந ச பாரம்பர்யேணேதி ।
ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஸாத்⁴யநியோக³நிஷ்பாத்³யம் சேத் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநப²லம் ததா³ வேதா³ந்தாநாம் கார்யபரதா ஸ்யாத் । ந ததா² ஜ்ஞாநமாத்ராயத்தத்வாத் ப²லஸ்யேதி, நேத்யாஹ -
ந ச விஸ்ம்ருதேதி ।
அபி ச ஶாப்³த³ஜ்ஞாநவ்யதிரேகேண புநர்ப்³ரஹ்மாத்மநி ஜ்ஞாநஸாத⁴நாந்தரவிதா⁴நாத் । ப்ரயத்நாந்தரஸாத்⁴யம் ப்ரயோஜநம் ந ஜ்ஞாநமாத்ரஸாத்⁴யமித்யாஹ -
ப்ரதீத்யுத்தரகாலம் சேதி ।
ஶாப்³த³ப்ரதீத்யுத்தரகாலமித்யர்த²: ।
நநு லோகே பூ⁴தார்த²நிஷ்ட²தயா ப்ரயோஜநபர்யந்தாநி வாக்யாநி த்³ருஶ்யந்தே । தத்³வதி³ஹாபி ஸ்யாதி³தி, நேத்யாஹ -
தஸ்மாத் ஸந்து நாம லோகே இதி ।
ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ஸூத்ரேண ஜிஜ்ஞாஸ்யப்³ரஹ்மண: ஸித்³த⁴ரூபதயா த⁴ர்மாத்³விலக்ஷணஸ்ய நிர்தே³ஶாத் ந ப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³கம் வாக்யம் விதி⁴பரமிதி நேத்யாஹ -
தஸ்மாத்³யத்³யபீதி ।
ததா²பி ப்ரதிபத்த்யாதி³விதி⁴ஶேஷதயைவ ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸ்யமித்யர்த²: ।
கத²ம் ப்³ரஹ்மபராணாம் விதி⁴ஶேஷதயா ஸமந்வய இதி ததா³ஹ -
ஸோ(அ)ந்வேஷ்டவ்ய இதி ।
தத்ர நியோக³முகே²ந ப்³ரஹ்மணோ(அ)வக³திமிதிதோ இதிமிச்ச²தோ நியோக³ப்³ரஹ்மணீ உபே⁴ அபி ந ப்ரமாணேந ப்ரமாதும் ஶக்யேதே இத்யேதத்³த³ர்ஶயிதும் ப்ரத²மம் விதே⁴யாபா⁴வமாஹ -
அத்ரோச்யத இதி ।
அத்³ருஷ்டப²லத்வே மோக்ஷஸ்ய ஸ்வர்கா³தி³வத³நித்யத்வப்ரஸங்கா³த் ஏவ தத³யோகா³த் । த்³ருஷ்டப²லாபா⁴வமாஹ -
ந தஸ்யேதி ।
இஷ்டவிஷயஸ்ய ஜ்ஞாநஸந்தாநஸ்யேதி ।
இத³ம் ந ஸ்பஷ்டம்மர்த³நஜ்ஞாநஸந்தாநஸ்யேத்யர்த²: ।
தர்ஹி அந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴ஸாத⁴நத்வாத் மர்த³நாதி³வத் ஸ்ம்ருதிஸந்தாநோ ந விதே⁴ய இத்யாஹ -
யத்³யேவமிதி ।
ஜ்ஞாநஸந்தாநவிதி⁴ரிதி ।
ஶப்³த³ஜந்யஸ்யைவ ஜ்ஞாநஸ்ய ஸந்தாநவிதி⁴ரித்யர்த²: ।
ஸாக்ஷாத்கரணஸ்யாத்³ருஷ்டப²லத்வாயோகா³த் த்³ருஷ்டப²லத்வே(அ)ப்யநுபலம்பா⁴தே³வாஸம்ப⁴வ இத்யாஹ -
ந ஹி த்³ருஷ்டாதி⁴கார இதி ।
த்³ருஷ்டப்ரயோஜந இத்யர்த²: ।
ஶாப்³த³பரோக்ஷஜ்ஞாநாப்⁴யாஸாத் ஆபரோக்ஷ்யாபா⁴வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
ந ஹி லைங்கி³க இதி ।
மா பூ⁴த் ஸாக்ஷாத்கரணாய ஶாப்³த³ஜ்ஞாநஸந்தாநவிதி⁴: கிந்து ஸாக்ஷாத்கரணஹேதுஜ்ஞாநாந்தராயஶாப்³த³ஜ்ஞாநஸந்தாநவிதி⁴: ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
மா பூ⁴த் ஶாப்³த³ஜ்ஞாநாதே³வேதி ।
இத்த²ம்பா⁴வ இதி ।
ஶாப்³த³ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸஸ்ய ஜ்ஞாநாந்தரப²லத்வ இத்யர்த²: । அத்ர ஶாப்³த³ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸ இதி ஸ்ம்ருதிஸந்தாந உச்யதே ।
ஸ்ம்ருதிஸந்தாநோ நாம ப்ரமாணாவக³தே வஸ்துநி தத ஏவ ப்ரமாணாத் ஸஜாதீயப்ரத்யயப்ரவாஹ: வஸ்துப்ரஸ்துத்வேதிதத்த்வ விஷய: ஸ விதே⁴யோ மா பூ⁴த் । த்⁴யாநம் நாம வஸ்துதத்த்வமநபேக்ஷ்யாரோபிதவிஷயதயா மந:ஸங்கல்பப்ரவாஹ:, ஸ து விதே⁴ய: ஸ்யாதி³த்யாஹ -
அஸ்து தர்ஹீதி ।
அத்³ருஷ்டப²லஸ்யாநித்யத்வப்ரஸங்கா³த் , த்³ருஷ்டப²லத்வே வக்தவ்யே தத³பி ந த்³ருஶ்யத இத்யாஹ -
கிமர்த²மிதி ।
ஸாக்ஷாத்கரணஸ்ய ப்ரமாணஜந்யத்வாதே³வ அத்³ருஷ்டஸாத்⁴யப²லத்வாஸம்ப⁴வமபி⁴ப்ரேத்ய த்³ருஷ்டப²லத்வமஸம்ப⁴வேந தூ³ஷயதி -
ந தஸ்ய ஸம்ப⁴வ இதி ।
த்⁴யாநாப்⁴யாஸப்ரசயஸாமர்த்²யாத் விநஷ்டபுத்ராத்³யாபரோக்ஷ்யம் த்³ருஶ்யத இதி சோத³யதி -
நநு த்³ருஷ்டமிதி ।
ந தத்³த்⁴யாயமாநமிதி ।
ந தத்³ த்⁴யேயம் ம்ருதபுத்ராதி³மத்புத்ராதீ³தி, தஸ்யேதா³நீமவித்³யமாநத்வாதி³த்யர்த²: ।
வித்⁴யுத்³தே³ஶஸாமர்த்²யாதே³வ த்⁴யேயஸாக்ஷாத்கரணம் த்⁴யாநப²லம் க³ம்யத இதி சோத³யதி -
நநு த்³ரஷ்டவ்ய இதி ।
த³ர்ஶநமநூத்³ய த³ர்ஶநாய நிதி³த்⁴யாஸிதவ்ய இதி விதீ⁴யத இத்யர்த²: ।
உக்தஉத்தமே ததி³திமேததி³தி ।
த்⁴யாநேநாஅவக³தேதிபக³ததோ³ஷே சித்தே ஶப்³தா³தே³வ ஸாக்ஷாத்கரணமிதி விதி⁴வாக்யஸ்யாபி⁴ப்ராய இதி பா⁴வ: ।
விதே⁴யஸத்³பா⁴வமங்கீ³க்ருத்ய ஶப்³தா³நாம் த்⁴யாநவிதி⁴பரத்வே ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வம் ந ஸித்⁴யதீத்யாஹ -
அதா²பி ப⁴வத்விதி ।
த்⁴யேயஸ்ய ததா²த்வ இதி ।
ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வஸ்ய ஸத்யத்வ இத்யர்த²: ।
த்⁴யாநவிதி⁴பரத்வே(அ)ப்யவாந்தரவாக்யே ப்³ரஹ்ம ப்ரமீயத இத்யாஹ -
ஸத்யம் ததா²பீதி ।
தத்ர ஹிஹீநேதி ந ததா²த்வ இதி ।
வஜ்ரஹஸ்த: புரந்த³ர இத்யஸ்மிந்நர்தே² பா³த⁴கத்ரபமாணேதிப்ரமாணபா⁴வோ நாஸ்தீத்யர்த²: ।
தஸ்மாத்³விதி⁴பரத்வே நாஸ்தி வஸ்துஸித்³தி⁴ரிதி ஸர்வவிதி⁴பே⁴தே³ஷ்வதிதி³ஶதி -
பூர்வோக்தேஷ்வபீதி ।
ஶாப்³த³ஜ்ஞாநாத³ந்யதே³வேதி ।
ஶாப்³த³ஜ்ஞாநதத³ப்⁴யாஸாத³ந்யதே³வேத்யர்த²: ।
அந்யதி³தி ।
பி⁴ந்நமித்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநாந்தரமிதி ।
பி⁴ந்நஜாதீயமித்யர்த²: ।
விதீ⁴யமாநஜ்ஞாநஸ்யாலௌகிகத்வாதே³வ ப்ரத்யக்ஷாதி³ஸாத⁴நஜந்யத்வாயோகா³த³லௌகிககரணேதிகர்தவ்யதாவிஷயவிதா⁴நை: ஸஹ த³ர்ஶநம் விதே⁴யம் தந்ந த்³ருஶ்யத இத்யாஹ -
தத்புந: கிம் ஸாத⁴நமித்யாதி³நா ।
தேந விநேதி ।
கிமர்த²ம், கேந, கத²ம் குர்யாதி³த்யபேக்ஷாஸு கேநேத்யபேக்ஷநிவர்தகஸாத⁴நாபி⁴தா⁴நாபா⁴வே ஸாகாங்க்ஷமித்யர்த²: ।
ஸாத⁴நம் வேதா³நுவசநாதி³ விஹிதமேவேதி சேதி³தி ।
வேதா³நுவசநாதீ³திகர்தவ்யதாநுக்³ருஹீதம் ஶ்ரவணமநந நிதி³த்⁴யாஸநாக்²யஸாத⁴நம் விஹிதமித்யர்த²: ।
ப்ரமாணாந்தரஸ்ய தர்ஹீதி ।
ப்³ரஹ்மண்யபரோக்ஷப²லம் விஜ்ஞாநம் ப்ரமாணாந்தரம் தத்கர்தவ்யதாயா: ஶப்³த³: ப்ரமாணம் இதிஇதிஶப்³தோ³ ந த்³ருஶ்யதேசேந்ந, ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணம் நநேதி ந த்³ருஶ்யதே ஶப்³த³: கிந்து ப்³ரஹ்ம ப்ரமாணே ப்ரமாணமித்யுக்தம் ஸ்யாத் , ததோ வரம்வப்ரரமிதி ப்³ரஹ்மண்யேவ ப்ரமாணமித்யங்கீ³கரணமிதி பா⁴வ: ।
விதே⁴யஜ்ஞாநவிஷயதயா விதி⁴விஷயத்வமந்தரேண ந ப்³ரஹ்மமாத்ரே ப்ராமாண்யம் யுக்தமிதி, நேத்யாஹ -
கார்யக³ம்யமிதி ।
அர்த²நிஶ்சயாக்²யகார்யக³ம்யமித்யர்த²: ।
நநு லௌகிகம் ப்ராமாண்யம் கார்யக³ம்யமேவ, ஶாஸ்த்ரக³தம் து விஷயஸ்ய விதி⁴விதி⁴த்வமிதிக³ம்யமித்யாஶங்க்ய ஶாஸ்த்ரே(அ)பி லௌகிகமேவ ப்ராமாண்யம் யுக்தமலௌகிககல்பநாதி³த்யாஹ -
தது³க்தம் கு³ணாத்³வேதி ।
லௌகிகாநாம் ஶப்³தா³நாம் முக்²யார்தா²பி⁴தா⁴நமுகே²ந வைதி³கார்த²ப்ரதிபாத³நாஸம்ப⁴வே கிம் வேதே³ ப்ருத²க் ஸம்ப³ந்த⁴ம் க்³ருஹ்ணீம:, கிம் வா வ்ருத்த்யந்தத³த்³வாரேணாபி லௌகிகாதே³வ ஸம்ப³ந்தா⁴த³ர்த²ம் ப்ரதிப்ரபாத்³யாமஹ இதிபத்³யாமஹ இதி விஶயேவிஶயயே இதி லௌகிகமேவ ப்ரதிபத்தும் யுக்தமலௌகிககல்பநாதி³தி ஸூத்ரார்த²: ।
விதி⁴ஸமந்வய இதி ।
விதே⁴யஜ்ஞாநவிஷயதயா ப்³ரஹ்மணோ விதி⁴நாவிதி⁴தா இதி ஸமந்வய இத்யர்த²: ।
ஜீவப்³ரஹ்மணோர்வாஸ்தவைக்யவிஷயஸம்யஜ்ஜ்ஞாநவிதி⁴நிஷ்ட²த்வே ப்³ரஹ்மணி ப்ராமாண்யாயோகா³த் ப்³ரஹ்மண்யேவ ப்ரமாணம் ஶப்³த³ இத்யுக்தமிதா³நீம் ஜீவப்³ரஹ்மணோர்பே⁴த³மங்கீ³க்ருத்ய அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீத்யாரோபிதைக்யவிஷயோபாஸநம் ஸ்வர்கா³தி³வத் ஸாத்⁴யரூபமோக்ஷப²லம் வேதா³ந்தேஷு விதீ⁴யத இதி பக்ஷநிராஸாய உத்தரம் பா⁴ஷ்யமித்யாஹ -
அதா²ப்யத² யத³தயத இதி இத்யாதி³நா ।
`அத² யத³த: பர’ இத்யபி ஶ்ருதிரூபாஸநாவிதி⁴பரத்வாத் ந ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணமித்யாஶங்க்ய ப்ரபஞ்சாஸ்ப்ருஷ்டப்³ரஹ்மண: ப்ரமாணாந்தராவிஷயத்வாதே³வ தத்³விரோதா⁴பா⁴வாத்³தே³வதாதி⁴கரணஸ்த²ந்யாயஸம்ப⁴வாத் ப்ரமாணமித்யாஹ -
தே³வதாவிக்³ரஹேதி ।
ப்ரதே³ஶாந்தராபத்திர்ப்³ரஹ்மப்ராப்திர்மோக்ஷ உபாஸநாப²லமித்யத்ர ஶ்ருதிமாஹ -
ததா² ச ஶ்ருதிரிதி ।
ததா³ரோஹந்தி கிம் தத் ப்³ரஹ்மோத்³தி³ஶ்ய அர்சிராதி³நா மார்கே³ண ஆரோஹந்தீத்யர்த²: ।
ஶ்ருதி: க்ருதகத்வாத³நித்யமித்யநித்யத்வாநுமாநவிருத்³தா⁴ கத²மநாவ்ருத்திம் ஸாத⁴யேதி³த்யத ஆஹ -
ந ஹ்யேஷ இதி ।
மோக்ஷ இத்யர்த²: ।
ந த்வநுமாநாக³மயோர்விருத்³தா⁴வ்யபி⁴சாரித்வாத் ஸம்ஶயஹேதுத்வமிதி தத்ராஹ -
ஶப்³த³க³ம்யஸ்யேதி ।
அநுமாநாதா³க³மோ ப³லவாநித்யர்த²: । ஶ்ருதிதோ ந்யாயதஶ்சேத்யத்ர ‘வித்³யயா(அ)ம்ருதமஶ்நுதே’ இத்யாதி³ ஶ்ருதிர்விவக்ஷிதா, புநராவ்ருத்தௌ புநர்ப³ந்த⁴: ஸ்யாத³ப்⁴யுத³யநி:ஶ்ரேயஸயோர்பே⁴த³ப்ரஸித்³தி⁴விரோத⁴ஶ்ச ஸ்யாதி³த்யாதி³ந்யாயோ விவக்ஷித: ।
நித்யஸித்³த⁴ஸ்யாபி க்ரியாஸாத்⁴யத்வம் கிம் ந ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
கத²மிதி ।
மோக்ஷஸ்ய விதே⁴யக்ரியாஸாத்⁴யத்வே தோ³ஷமாஹ -
யதி³ ஸந்த்⁴யோபாஸநவதி³த்யாதி³நா ।
உபசயாபசயாத் க்ஷயிஷ்ணுஶரீரே ஜ்ஞாநமாத்ரலப்⁴யம் மோக்ஷம் ப்ரத்யாக்²யாயேதி யோஜநா ।
லிங்க³த³ர்ஶநேதி ।
தத்³யதே²தி ।
லிங்க³ப்ரத³ர்ஶநேநோபப்ரத³ர்ஶநரூபத்வாந்யாயேதிப்³ரும்ஹிதந்யாயாத்மகோ(அ)யமாக³ம: । தேந ஸித்³தா⁴நித்யத்வோ மோக்ஷ: ப்ரஸஜ்யேதேத்யர்த²: । ந்யாயேநாவக³தமநித்யத்வம் யஸ்ய மோக்ஷஸ்யாஸௌ ந்யாயாவக³தாநித்யத்வ இதி ப³ஹுவ்ரீஹி: ।
வர்தமாநா(அ)பதே³ஶத்வேநேதி ।
வர்தமாநாவர்தமாநோபதே³ஶேதிபதே³ஶஸ்யைவமநுபூ⁴யத இத்யர்த²: । விஷயத்வாத³நுப⁴வஹேதுப்ரமாணாந்தராபேக்ஷணாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரக்ரியேதி ।
ஸங்கேத இத்யர்த²: ।
தத்³யதே²ஹேதத்³யதே²ஹீதிதி ।
ஸாமாந்யஶ்ருத்யநுமாநாப்⁴யாம் ஸாத்⁴யமோக்ஷஸ்யாநித்யதா த³ர்ஶிதா । இதா³நீமபுநராவ்ருத்திவிஶேஷணஶ்ருதிஸாமர்த்²யாதே³வாந்தவத்வமாஹ -
கிம் ச தேஷாமிஹேதி ।
அபி சாப்⁴யுபேத்யேதி ।
அஸ்யாயமர்த²: । ஶப்³தா³த³வக³தே ப்³ரஹ்மணி தஜ்ஜ்ஞாநஸ்ய ஸுக²ஸம்வேத³நத்வாத்³விதி⁴மந்தரேண தத³ப்⁴யாஸேநதத³ப்⁴யாஸாத் இத்யதி⁴கம் த்³ருஶ்யதே ஸாக்ஷாத்கரணாக்²யப்³ரஹ்மஸம்வேத³நமபி ஸ்வயமேவ ஸ்யாத் , தஸ்மிந் ப்³ரஹ்மஸம்வேத³நே ஸமுத்பந்நே(அ)நந்தரமேவாவித்³யாதி³தோ³ஷநிவ்ருத்தேர்யுக்தம் ப்³ரஹ்மவேத³நேந ஸமாநகாலத்வம் ப²லஸ்ய, யதா³ து புநருபாஸநைவ அத்⁴யாரோபிதாத்மவிஷயா விதீ⁴யமாநா ப்³ரஹ்மஸம்வேத³நமுச்யதே, ததோ³பாஸநாஜந்யநியோக³ப²லஸ்ய காலாந்தரபா⁴வித்வாத் ந யுக்த: ஸமாநகாலதாநிர்தே³ஶ:, அத: ஶப்³தா³த்³விதி³தஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)பரோக்ஷஜ்ஞாநாய ஸ்வயமேவ ப்ரவ்ருத்தே:, ப²லஜநநாத் ப்ராக் ந கார்யாநுப்ரவேஶோ ப்³ரஹ்மண இதி ।
மத்⁴யே கார்யாந்தரமிதி ।
ப்³ரஹ்மவேத³நமோக்ஷப²லயோர்மத்⁴யே நியோகா³க்²யகார்யாந்தரம் வாரயந்தீத்யர்த²: ।
அதோ ந விதி³தஸ்யேதி ।
விதி³தஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ விதே⁴யக்ரியாயாம் கர்மத்வேந விநியோகோ³ நாஸ்தீத்யர்த²: ।
ப்ரதிபேத³ப்ரதிபத³ இதி இதி ।
ஸர்வாத்மபா⁴வம் ப்ராப்த இத்யர்த²: ।
க்ரியாந்தரம்
தத் அபூர்வம் ச வாரயதீத்யர்த²: ।
க்ரியாயா லக்ஷணத்வே ஹேதுத்வே ச விவக்ஷிதே ஶத்ருப்ரத்யய: ஸ்மர்யதே । அத்ர து ஜ்ஞாநக்ரியாயா ஹேதுத்வாவிவக்ஷாயாம் ஶத்ருப்ரத்யய இத்யாஹ -
க்ரியாயா ஹேதுபூ⁴தாதி³தி ।
உத்தரக்ரியாஹேதுபூ⁴தபூர்வக்ரியாவாசகதா⁴தோருபரி ஶத்ருப்ரத்யயோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।
ப⁴வது, ஹேதுத்வவிவக்ஷாயாம் ஶத்ருப்ரத்யய: ஹேதுஹேதுமதோர்மத்⁴யே க்ரியாந்தராபா⁴வ: கத²மிதி தத்ராஹ -
க்ரியாயாஶ்சேதி ।
க்ஷணிகத்வாத் க்ரியாயா: காலாந்தரபா⁴விப²லஹேதுத்வம் ஸ்வரூபேண நாஸ்தி, ததோ(அ)வ்யவஹிதப²லம் ப்ரதி ஹேதுத்வாந்மத்⁴யே க்ரியாந்தரம் நாஸ்தீத்யர்த²: ।
திஷ்ட²ந் கா³யதீத்யத்ர ஶதுர்லக்ஷணார்த²த்வாத் க்ரியாயா: கா³நஹேதுத்வாபா⁴வாத் । திஷ்ட²திகா³யத்யோர்மத்⁴யே ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴மிதிக்ரியாந்தராபா⁴வாச்ச வைஷம்யே(அ)பி ஶப்³த³தோ மத்⁴யே க்ரியாந்தராப்ரதீதிர்த்³ருஷ்டாந்தே விவக்ஷிதேத்யாஹ -
அத்ர ந ஸ்தி²திக்ரியாஸாமர்த்²யாதே³வேதி ।
வேதா³ந்தவாக்யஜந்யப்³ரஹ்மாத்மஜ்ஞாநஸ்ய அவித்³யாநிவ்ருத்திப²லஶ்ரவணாத் ஜீவப்³ரஹ்மணோர்வாஸ்தவைக்யவிஷயப்ரமாணஜ்ஞாநமேவ ஸ்யாதா³ரோபிதைக்யவிஷயதயா விதே⁴யோபாஸநாரூபத்வே க்ரியாத்வாதே³வாவித்³யாநிவ்ருத்திப²லத்வாயோக³ இத்யாஹ -
கிம் ச தஸ்மை ம்ருதி³தகஷாயாயேதி ।
இதா³நீம் தர்கஶாஸ்த்ராநுஸாரேணாபி மித்²யாஜ்ஞாநநிவ்ருத்திரேவ தத்வஜ்ஞாநப²லமதோ ந விதே⁴யதயா க்ரியாரூபம் தத்த்வஜ்ஞாநமித்யாஹ -
இதஶ்சைததே³வமிதி ।
‘து³:க²ஜந்மப்ரவ்ருத்திதோ³ஷமித்²யாஜ்ஞாநாநாமுத்தரோத்தராபாயே தத³நந்தராபாதத³நந்தபா⁴வாதி³தியாத³பவர்க³’ இத்யாதி³ஸூத்ரேண த³ர்ஶயந்தி இத்யர்த²: ।
தர்கஶாஸ்த்ரேஷு மித்²யாஜ்ஞாநநிவர்தகம் தத்த்வஜ்ஞாநமந்யத³ந்யதே³வ கத²யந்தி । தத்ர தத்த்வஜ்ஞாநமித³மேவேதி கத²ம் நிர்ணய: ஸ்யாத் , தந்நிர்ணயே(அ)பி தேநைவ நிவ்ருத்தி: ந து விதே⁴யக்ரியயேதி வா கத²ம் நிர்ணய இதி தத்ராஹ -
மித்²யாஜ்ஞாநாபாயஶ்சேதி ।
இந்த்³ரோ மாயாபி⁴ரிதி ஶ்ருதேர்வாத்³யங்கீ³க்ருததத்த்வஜ்ஞாநாநாமவி இதிமபி பே⁴த³ஜ்ஞாநத்வாதே³வ மித்²யாஜ்ஞாநத்வேந அநிவர்தகத்வாதி³தி பா⁴வ: ।
யதா²வஸ்தி²தஸ்தி²தத்³வஸ்து இதிவஸ்துவிஷயமிதி ।
ப்³ரஹ்மாத்மநோ: பூர்வஸித்³த⁴ஸத்யைக்யவிஷயம் ந ப⁴வதி ஶப்³த³ஸ்ய தத்ர தாத்பர்யாபா⁴வாதி³த்யர்த²: । ஆலம்ப³நீக்ருத்யேத்யத்ராலம்ப³நஶப்³தே³ந ஆரோபணஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நம் ப்ரதீதமுச்யதே ।
த³ர்ஶநமாத்ராதி³தி ।
அர்த²ஸ்யாரோபணம் விஹாயேத்யர்த²: । அநந்தவிஶ்வேதே³வஸம்வாத³நமிதிஸம்பாத³நம் க்ருத்வா அநந்தலோகஸம்பாத³நம்ஸம்வாத³நமிதி வா க்ருத்வேதி யோஜநா ।
ஸ்வக³தேந ப்³ருஹத்யர்த²யோகே³நேதி ।
இந்த்³ரியாதி³ப்⁴ய: பரத்வாக்²யப்³ருஹத்யர்த²யோகே³நேத்யர்த²: ।
கு³ணபூ⁴தஸ்ய
வைதி³ககர்மஸு கர்த்ருத்வேநாந்விதத்வாத் கு³ணபூ⁴தஸ்யேத்யர்த²: ।
கிம் ப்ரமாணாந்தரவிரோதா⁴த் ஸம்பதா³தி³பர: பத³ஸமந்வய: கிம் வார்தே²வார்தோ² இதி தாத்பர்யாபா⁴வாதி³தி । ந தாவத் ப்ரமாணாந்தரவிரோத⁴: ஜீவப்³ரஹ்மணோஸ்தத³கோ³சரத்வாத் பே⁴தா³வபா⁴ஸே(அ)பி தயோர்பி³ம்ப³ப்ரதிபி³ம்ப³ந்யாயாவதாராத் । ந ச ஸம்வாதா³தி³ இதிஸம்பதா³தி³பர: தாத்பர்யாபா⁴வாதி³தி த்³விவாரம் த்³ருஶ்யதேதாத்பர்யாபா⁴வாதி³த்யாஹ -
அத்ரோத்தரமிதி ।
கிம் சாவித்³யாநிவ்ருத்திர்ப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வஶ்ச வித்³யாப²லம் ஶ்ரூயதே । ந ச ஸம்பதா³தி³பரத்வே தது³பபத்³யதே । அந்யஸ்யாந்யாத்மதாவிரோதா⁴த³ப்ரமாணத்வாச்ச । அத: ப²லவசநஸாமர்த்²யாத³பி ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வபர: பத³ஸமந்வய இத்யாஹ -
தத³வக³மநிமித்தம் சேதி ।
விதி³க்ரியாகர்மத்வே விதே⁴யக்ரியாகர்மத்வஸ்ய சாவஸர: ஸ்யாதி³த்யாஹ -
ப⁴வதி விதே⁴ரவஸர இதி ।
ஸ்வயம்ப்ரகாஶமாநதயா ஸ்வவிஷயப்ரகாஶஜநநாநபேக்ஷஸ்யாபி ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரஜந்யஜ்ஞாநாகாரதயா தத்³வ்யாவர்தகஸ்யாவித்³யாஸ்யாபீத்யாதீ³திதி³தோ³ஷநிவ்ருத்திப²லவத்தயா ஶாஸ்த்ரப்ரமேயம் ப்³ரஹ்மேதி ப்ரதிபாத³யதி -
அத்ரோத்தரம் நாவித்³யாகல்பிதேத்யாகல்பிதேத்வாதி³ இதிதீ³தி ।
நந்வநதி⁴க³தார்த²ப்ரகாஶநமந்தரேண ந ப்ரமாணவ்யாபாரஸ்ய ப²லவத்தேதி, அத்ராஹ -
ஶாஸ்த்ரம் ஹீதி ।
நநு தத்ர வா விஷயாவக³திமந்தரேண கத²ம் நிவ்ருத்திமாத்ரேண ப்ரமாணவ்யாபார இதி அத ஆஹ -
ததா² ஹீதி ।
உக்தமேதத்³தே³வத³த்தைக்யஸ்ய அபி⁴ஜ்ஞாயாமேவ ஸித்³த⁴த்வாத் ததா³காரேண ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாஸாமக்³ரீவாக்யாப்⁴யாமுபஜநிதேந ஜ்ஞாநேநோபாதி⁴பரிகல்பிதபே⁴த³நிராஸேந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாஸாமக்³ரீவாக்யயோ: ப்ராமாண்யமிதி ।
நநு ப்³ரஹ்மாத்மநி விபர்யயாபா⁴வாத் ந தந்நிராஸேநாபி ப்ராமாண்யமித்யதஅதே²தி ஆஹ -
ததா² ச த்வம்பதா³ர்த² இதி ।
கேந தர்ஹி ப்ரமாணாகாரேண விபர்யாஸநிராஸ இதி ததா³ஹ -
தத்பதா³ர்தை²கதாமுபக³ச்ச²ந்நிதி ।
தத்த்வம்பதா³ப்⁴யாம் லக்ஷ்யமாணம் ப்³ரஹ்மாத்மைப்³ரஹ்மாத்வகத்வமிதிகத்வம் விஜ்ஞாநாகார இத்யர்த²: ।
கிம் தர்ஹி ததா³காரஜ்ஞாநேந நிவர்த்யத இதி ததா³ஹ -
அஹமாத்மகேத³மம்ஶோபாதி⁴க்ருத இதி ।
ப்ரமாணவ்யாபாரே விஷயாவிஷயேதி த்³விவாரம் த்³ருஶ்யதேகாரோத³ய ஏவ, ப்ரமீயமாணவஸ்துஸாமர்த்²யாத் விபர்யாஸநிராஸ இத்யாஹ -
அர்தா²தி³தி ।
நநு ஜ்ஞாத்ருஸமவாயிநீ ஜ்ஞேயாகாரா ஸம்வித் ப்ரமாணப²லம் , அநேந ந விபர்யாஸோ நிரஸ்யதே, ப்ரகாஶஸ்யைவாப்ரகாஶவிரோதி⁴த்வாத் , நித்யே ச சைதந்யப்ரகாஶே ந ப்ரமாணப²லமஸ்தீத்யத ஆஹ -
அவிச்சி²த்³யமாநாநித³ம்இத³ம் ப்ரகாஶ இதிப்ரகாஶ: ப்ரமாணப²லமிதி ।
ப்ரமாணேந விஷயீக்ருதார்த²க³தம் சைதந்யம் ப்ரமாணப²லமுச்யதே, ந ப்ரமாணஜந்யம், லோகே(அ)ப்யஜந்யத்வாத் । அத: ப்ரமாத்ருப்ரமாணப்ரமேயாவச்சி²ந்நசைதந்யம் ப்ரமாத்ராதி³ நிவர்தயதி ।
அவச்சே²த³கஅவச்சே²த³கநிவ்ருத்தேத்யா இதிநிவ்ருத்த்யோ: பூர்வோத்தரக்ஷணதயா விரோதா⁴பா⁴வாதி³தி ।
நநு ப²லம் சேந்நிவர்தகம் நிவர்த்யாநந்தர்பூ⁴தத்வாத் தர்ஹி ப²லம் யாவத்காலமேவ ஸ்தா²ஸ்யதீதிஸ்யாஸ்யதீதி நேத்யாஹ -
தத³பீதி ।
ப²லரூபமபீத்யர்த²: ।
நநு ஶாஸ்த்ரஜந்யஜ்ஞாநேந ந ப்ரகாஶ்யதே சேத் ப்³ரஹ்ம ந ஶாஸ்த்ரக³ம்யம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -
தேந ப்ரமாத்ராதி³சதுஷ்டயஸ்யேதி ।
நநு கிமித்யவித்³யாநிவ்ருத்திரேவ ப்ரமாணப²லமுச்யதே, விஷயப்ரகாஶோ(அ)பி ப்ரமாணப²லமுச்யதாமிதி, தத்ராஹ -
ததா² சைவம்வித⁴ஸ்யேதி ।
`அவிஜ்ஞாதம் விஜாநதாம்கேநோ0 2 - 3’ ‘யதோ வாசோ நிவர்தந்த'தை0 2 - 4 இத்யாதி³ ।
நநு ‘மநஸைவாநுத்³ரஷ்டவ்யம்'ப்³ரூ0 4 - 4 - 196 ‘தம் த்வௌபநிஷத³ம் புருஷம்ப்³ரு0 3 - 9 - 26’ இதி ச ஜ்ஞாநக்ரியாகர்மத்வமபி ச ஶ்ரூயதே । நைஷ தோ³ஷ:, வேதா³ந்தஜநிதாபரோக்ஷஜ்ஞாநஸ்யாகாரஸமர்பகதயா வ்யாவர்தகத்வம் ஶாஸ்த்ரப்ரமேயத்வம் நாம, ஜ்ஞாநஜந்யப்ரகாஶாதிஶயஶூந்யத்வமவிஷயதா நாமேதி வ்யவஸ்தோ²பபத்தே: ।
ந ஹி ப்ரகாஶகு³ணே புந: ப்ரகாஶகு³ணோத³ய இதி ।
நந்வவித்³யாநிவ்ருத்தேரபிபரிஜ்ஞாநேதி ஜ்ஞாநஸாத்⁴யத்வாத் மோக்ஷஸ்யாநித்யதேதி, நேத்யாஹ -
ஏவம் ச நித்யமுக்த இதி ।
ந தத்ர தஸ்ய ஸம்ப⁴வ இதி ।
ப்³ரஹ்மணி க்ரியாநுப்ரவேஶஸ்யஅநுப்ரவேஶஸ்யாமிதி ந ஸம்ப⁴வ இத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி காரககாரணத்வேதித்வஸம்ப⁴வாத் கத²ம் ந ஸம்ப⁴வதி க்ரியேத்யாஹ -
கத²மிதி ।
யாகா³தி³வத் கர்த்ருஸமவேதாபூர்வஸாத்⁴யமோக்ஷாய ஜ்ஞாநம் விதீ⁴யத இதி பக்ஷோ நிரஸ்த:,
`ந, கர்மப்³ரஹ்மவித்³யாப²லயோர்வைலக்ஷண்யாதி³'த்யாதி³நாநாமகர்மேதி ।
கர்மப்³ரஹ்மேத்யாரப்⁴ய - இத்யாதி³நேதிபர்யந்தம் த்³விவாரம் த்³ருஶ்யதேகர்மகாரகாதிஶயரூபமோக்ஷாய ஜ்ஞாநவிதி⁴ரிதி பக்ஷமிதா³நீம் தூ³ஷயதி -
யதி³ தாவது³த்பாத்³ய இத்யாதி³நாஇத்யாதி³நாமேதி ।
கர்மகாரகாதிஶயரூபமோக்ஷபக்ஷே(அ)பி உத்பாத்³யத்வகார்யத்வபக்ஷயோ: ப்ராகு³க்தப²லவைலக்ஷண்யதூ³ஷணம் ஸமாநமித்யர்த²: ।
தர்ஹ்யாப்யத்வம்ஆப்த்யத்வமிதி க்ரியாஸாத்⁴யமிதி ஶங்கதே -
அதா²நித்யத்வபரிஹாராயேதி ।
ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யகா³த்மபூ⁴தம் வ்யதிரிக்தம் வா வ்யதிரேகே(அ)பி ஸர்வக³தம் ப்ரதே³ஶாந்தரக³தம் வேதி விகல்ப்ய தூ³ஷயதி -
தத³பி நேதி ।
விகாராஸ்ப்ருஷ்டஸ்யாபி ஸர்வக³தத்வஸம்ப⁴வாத் ந ப்ரதே³ஶவர்தித்வமித்யாஹ -
ந, விகாரதே³ஶே(அ)பீதி ।
தாதா³த்ம்யாபத்திரைக்யாபத்திரித்யர்த²: ।
ஸ்வேநைவ ரூபேணேதி ।
தே³ஹாதி³ப்⁴யோ விலக்ஷணவிலக்ஷணமிதிஸ்வீயாணுரூபேணேத்யர்த²: ।
ஸ்வரூபநாஶ இதி ।
அணுரூபே ஸ்தி²தே ப்³ரஹ்மைக்யாயோகா³த³ணுரூபஸ்ய நாஶ: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
க்ரியயா வாஸ்தவமூலரூபதிரோதா⁴நநிராஸேந வித்³யமாநப்³ரஹ்மபா⁴வஸ்யாபி⁴வ்யக்தி: ஸம்ஸ்கார இதி ஶங்கதே -
அத² வித்³யமாநஸ்யேதி ।
ஆத³ர்ஶஸ்யேவேதி ।
ஆத³ர்ஶஸ்ய வித்³யமாநபா⁴ஸ்வரத்வஸ்யாபி⁴வ்யக்திரிவேத்யர்த²: ।
கிமாத்மக³தக்ரியயாக்ரியாயா இதி மலாபநயநம் கிம் வா அந்யாஶ்ரயயேதி விகல்ப்ய தூ³ஷயதி -
ஆத்மந: க்ரியாரஹிதத்வாதி³தி ।
நிரவயவத்வேந பரிஸ்பந்த³பரிணாமரஹிதத்வாதி³த்யர்த²: । அந்யாஶ்ரயத்வேதிஅந்யாஶ்ரயாயா: கர்மத்வமாத்மநோ நாஸ்தி, ப்ரத்யக்³ரூபத்வாதி³தி யோஜநா ।
நநு ஶாஸ்த்ரீயகர்மபி⁴: ஆத்மநோ கு³ணாதா⁴நலக்ஷணோ ஸம்ஸ்கார: ஶ்ரூயதஸம்ஸ்காராஶ்ரயத இதி இதி நேத்யாஹ -
ந ச ஸ்நாநாதி³க்ரியயேவேதி ।
அஹங்கர்துரித³மம்ஶஸ்யைவேதி ।
சைதந்யே ஐக்யேந அத்⁴யஸ்தாஹங்காரஸ்ய ஸம்ஸ்கார்யத்வம் ந து ஶுத்³த⁴சித்³ரூபாத்மந இத்யர்த²: ।
கர்மத்வமிதி
ஜ்ஞாநாதீ⁴நப்ரகாஶாதிஶயவத்வம் நிஷித்³த⁴மித்யர்த²: ।
ஜந்யாஜந்யப²லத்வேந க்ரியாஜ்ஞாநயோ: வைலக்ஷண்யமுக்தம் । இதா³நீம் சோத³நாஜந்யபுருஷேச்சா²ப்ரயத்நஸாத்⁴யா ஹி க்ரியா தத³நபேக்ஷமாத்மஜ்ஞாநமநிச்ச²தோ(அ)பி து³ர்க³ந்தா⁴தி³ஜ்ஞாநத³ர்ஶநாதி³தி காரணதோ வைலக்ஷண்யமாஹ -
இத³மபரம் வைலக்ஷண்யமிதி ।
ஶப்³த³ஜந்யஸ்ய விஷயஜந்யத்வாபா⁴வாத் ந வஸ்துதந்த்ரதா, ததஶ்சோத³நாஜந்யத்வமிதி ஶங்கதே -
அதா²பி ஸ்யாதி³தி ।
லிங்கா³தி³பரதந்த்ரமிதி ।
விஷயஜந்யத்வாபா⁴வே(அ)பி ஶப்³த³லிங்கா³தி³ஜந்யமித்யர்த²: ।
வஸ்துபரிச்சே²த³கமிதி ।
அத்ர நஞ் அதி⁴கம் த்³ருஶ்யதேஸம்யக³ர்த²பரிச்சே²த³கமித்யர்த²: ।
வஸ்துவிஷயஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய க்ரியாத்வே(அ)பி இதி ।
மந:பரிணாமத்வே(அ)பீத்யர்த²: ।
ஏவமிதி ।
ப்ரமாணவஸ்துபரதந்த்ரத்வே ஸதீத்யர்த²: । ஸம்யக்³ஜ்ஞாநேநைவஜ்ஞாநைவேதி ப⁴விதவ்யம் । வேதா³ந்தவிஜ்ஞாநஸுநிஶ்சிதார்தா² இதி தஸ்யைவ மோக்ஷஹேதுத்வாபி⁴தா⁴நாதி³தி பா⁴வ: ।
யதா²பூ⁴தவஸ்துவிஷயத்வாதி³தி ।
ஸம்யக்³ஜ்ஞாநத்வாதி³த்யர்த²: ।
நநு த்³ரஷ்டவ்ய இத்யாதி³நா ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே வித⁴ய: ஶ்ரூயந்த இதி தத்ராஹ -
அத: ஶ்ரூயமாணா அபீதி ।
அநுஷ்டே²யாபா⁴வாஅநுமேயாபா⁴வாத்³விதே³போ⁴த்³விதே⁴ரபா⁴வே த்³ரஷ்டவ்ய: ஶ்ரோதவ்ய இத்யாதி³ஶப்³த³ஸ்ய வையர்த்²யம் ஸ்யாதி³தி, நேத்யாஹ -
அதோ(அ)ர்த²வாத³தயேதி ।
அர்த²வாதா³ந்தரவத் ஸ்தாவகத்வே(அ)பி விதி⁴பத³மர்த²ஶூந்யம் ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்ய விதி⁴நிஷேத⁴யோ: ப்ரவர்தகத்வநிவர்தகத்வாக்²யகார்யலேஶஸ்யாத்ராந்வயாத் விதி⁴வத³வபா⁴ஸ இத்யாஹ -
தது³ந்முகீ²கரணாதி³தி ।
யை: ஶ்ரவணாதி³பி⁴ராத்மா ஸ்தூயதே தாந் விப⁴ஜ்ய த³ர்ஶயதி -
ததா² ச ஶ்ரவணம் நாமேதி ।
ஶாரீரகஶ்ரவணமிதி ।
ஸூத்ரஸந்த³ர்பா⁴க்²யஶாரீரகஶாரீரேதிஶ்ரவணமித்யர்த²: ।
விதே⁴யஸ்யேதி ।
விதே⁴யத்வே உபாஸநாபர்யாய: ஸ்யாத் , ததோ நிஷ்ப²லதா ஸ்யாத³பரோக்ஷப்ரமிதிஹேதுதா ந ஸ்யாத் । அதோ நிதி³த்⁴யாஸநம் வாக்யார்தே² ஜ்ஞாநஸ்தை²ர்யமேவேத்யர்த²: ।
ஶ்ரவணாதி³பி⁴: கிம் ப²லம் க்ரியதே, யேநோத்கர்ஷவதி³பி⁴ரேதைர்விஷயீகரணாதா³த்மநஸ்துதி:தப: இதி ஸ்யாதி³தி ததா³ஹ -
அதோ வாக்யார்தே² ஸ்தை²ர்யாதி³தி ।
விதே⁴யஸ்யைவ அர்த²வாதா³க்²யஸ்துதிஸம்ப³ந்த⁴: ஶ்ருதே: ப்ரவ்ருத்திப²லத்வாத் ந ஸித்³த⁴ரூபஸித்³த⁴ரூத்மந இதிஸ்யாத்மந இத்யாக்ஷிபதி -
க: புநரத்ரேதி ।
ப²லப்ரஶம்ஸாயா அபி ப்ரவ்ருத்த்யுபயோகி³த்வாத் ப²லபூ⁴தாத்மப்ரஶம்ஸாயா அபி ஶ்ரவணாதி³ப்ரவ்ருத்த்யுபயோகி³த்வமுபபத்³யத இத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
இத³மத்ர ப்ரஸ்துதமித்யாதி³ ।
ஸம்யக்³த³ர்ஶநஸ்ய ப²லரூபத்வாத் ப்ரமாணாதீ⁴நத்வாச்சாவிதே⁴யதேதி யுக்தா த்³ரஷ்டவ்ய இத்யஸ்யார்த²வாத³தா, ஶ்ரவணாத³யஸ்து க்ரியாரூபத்வாத் ஸம்யக்³த³ர்ஶநஸ்ய த்³ருஷ்டாத்³ருஷ்டோபகாரிதயா விதே⁴யா ஏவேத்யாஶங்க்ய மநநநிதி³த்⁴யாஸநோபப்³ரும்ஹிதஸ்ய ஶ்ரவணஸ்ய ஸம்யக்³த³ர்ஶநாய விதே⁴யத்வமங்கீ³க்ருத்ய ப்ரத²மஸூத்ரம் ப்ரவ்ருத்தமித்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ஏதச்ச ஸர்வமிதி ।
விதீ⁴நாமபி ஸதாம் ஸ்தாவகத்வமுக்தம் , இதா³நீம் ஶப்³த³ஸ்யார்தா²ந்தரமாஹ -
அபி ச நைவாயமிதி ।
மா பூ⁴வந் ஜ்ஞாநவித⁴ய உபாஸநாவித⁴யஸ்து ஶ்ரூயந்த இதி நேத்யாஹ -
ஐதேநாத்மேத்யேவோபாஸீதேத்யாதி³ ।
ஸர்வத்ரைவ காரகவிஶேஷணஶ்ரவணாத³ஹமிதி ஸ்வபா⁴வப்ராப்தப்ரத்யயாவ்ருத்த்யநுவாதே³ந ஆத்மாக்²யவிஷயவிஶேஷ: ப்ரதிபாத்³யதே । ந து ப்ரத்யயாவ்ருத்திர்விதீ⁴யத இத்யர்த²: ।
ப்ரமாணாந்தராநபேக்ஷம் ப்³ரஹ்மணி ப்ராமாண்யம் வேதா³ந்தாநாமுக்தம் ப்ரத²மேந வர்ணகேந, த்³விதீயேந வர்ணகேந மோக்ஷப²லவிதே⁴யஜ்ஞாநப்³ரஹ்மஸ்வரூபநிரூபணாயாம்நிரூபணாயோ இதி விதி⁴நிரபேக்ஷமேவ ப்³ரஹ்மணி ப்ராமாண்யமுக்தம் , இதா³நீம் தது³ப⁴யவர்ணகார்த²மாக்ஷிப்ய ஸமாத⁴த்தே -
யத³பி கேசிதா³ஹுரித்யாதி³நா ।
யோ(அ)யமஹம்ப்ரத்யயாவஸேய: க்ரியாஸு கர்த்ருத்வேகர்த்ருகத்வேநேதிநாந்வித ஆத்மா ஸ ஏவ கிம் வேதா³ந்தை:வேதா³ந்த இதி ப்ரதிபாத்³யதே கிம் வா ததோ(அ)ந்ய இதி விகல்ப்ய ப்ரத²மபக்ஷே விதி⁴வாக்யைர்வேதா³ந்தாநாமேகவாக்யதா ஸ்யாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்ய த்³விதீயம் பக்ஷம் தூ³ஷயதி -
யதி³ ஸ்வரூபமாத்ரநிஷ்ட² இதி ।
கிஞ்சிது³த்³தி³ஶ்ய கிஞ்சித்ப்ரதிபாத்³யம் ஸ்யாத³த்யந்தாப்ரஸித்³தா⁴த்மநஸ்தத³ஸம்ப⁴வாந்ந தத்ப்ரதிபாத³கவேத³பா⁴கோ³(அ)ஸ்தி, அதோ ந ஸ வேதா³ர்த²: ஸ்யாதி³தி ஸ நாஸ்த்யேவேத்யர்த²: ।
யோ(அ)யமஹம்ப்ரத்யயவிஷயாத் கர்துரந்ய: ஆத்மா, ஸ ஏவ வேதா³ந்தை: ப்ரதிபாத்³யத இத்யாஹ -
யோ(அ)யமஹம்ப்ரத்யயவிஷயாதி³தி ।
ஶரீரபரிபரிணாமத்வேதிமாணத்வஶங்காம் வ்யாவர்த்ய வ்யாபித்வமாஹ -
ஸம இதி ।
ப்ரதிஶரீரமாத்மபே⁴த³ஶங்காம் வ்யாவர்தயதி -
ஏக: ஸர்வபூ⁴தேஷ்விதி ।
ஸத்தாஸாமாந்யம் வ்யாவர்தயதி -
அஹங்கர்துரபி ஸாக்ஷிஸாக்ஷிபூ⁴த இதிபூ⁴த இதி ।
ஸ ஏவ வேதா³ந்தப்ரமேய இத்யர்த²: ।
நந்வஸாவபி சேதநஶ்சேத³ம்ப்ரத்யயக³ம்யதயா கர்மஶேஷ: ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
ந ஸ கேநசிதி³தி ।
ஶாஸ்த்ரைகக³ம்யஸ்யாபி கர்மாங்க³தா கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -
ந ஹி ப்ரமாணாந்தரஸித்³த⁴ இதி ।
அதி⁴காரிணம் கர்தாரம் ச ப்ரமாணாந்தரஸித்³தா⁴வநூத்³ய விதி⁴மாத்ரம் ப்ரதிபாத்³யதே ஶாஸ்த்ரேண, அந்யதா² வாக்யபே⁴தா³தி³தி பா⁴வ: ।
சேதந: ப்ரமாணாந்தராக³ம்யத்வாத் ஶாஸ்த்ரேணாபி ந க³ம்யத இதி நேத்யாஹ -
ந ச ஸ சகாரோ ந த்³ருஶ்யதேந ப்ரதீயத இதி ।
பத³ஸமந்வயஸ்ய
பத³ஸம்ஸர்க³ஸ்ய வாக்யஸ்யேத்யர்த²: । அத ஏவேத்யஸ்ய அநந்யவிஷயத்வாதி³த்யநேந ஸம்ப³ந்த⁴: ।
பத³ஸமந்வயாத் ப்³ரஹ்மணி ப்ரதீயமாநே(அ)பி ப்ரத்யக்ஷாதி³பி⁴ர்பா³தா⁴த் மித்²யேதி நேத்யாஹ -
நைஷ: ப்ரதீயமாநோ(அ)பீதி ।
ஆத்மநஶ்சாநிராகார்யத்வாதி³தி ।
ஸ்வரூபம் சித்³ரூபம் வா ஆத்மஶப்³தா³ர்த²: உப⁴யஸ்யாப்யாத்மஶப்³தா³ர்த²ஸ்யாநிராகார்யத்வாதி³த்யர்த²: ।
தஸ்யைவாத்மத்வப்ரஸங்கா³தி³தி ।
நி:ஸ்வரூபத்வாயோகா³த³சித்³ரூபஅப்ஸுரிவரூபத்வேதித்வாயோகா³ச்சேதி பா⁴வ: ।
புருஷாவதி⁴ரிதி ।
ஸ்வயம் ப்ரகாஶமாநே புருஷே கல்பிததயா ப்ரதிபந்நஸ்ய ஸர்வஸ்ய புருஷாவஶேஷதயா விநாஶ இத்யர்த²: ।
காஷ்டே²தி ।
பா³தா⁴பா³த⁴நார்ஹ இதிநர்ஹ: ஸத்ய இத்யர்த²: ।
பரா க³தி: இதி ।
பூர்ணசித்³ரூப இத்யர்த²: ।
ஶாஸ்த்ரதாத்பர்யவித³:
வேத³தாத்பர்யவித³: ஸூத்ரக்ருத் இத்யர்த²: ।
ஶப்³த³ஶ்ரவணாந்தரம் பூ⁴தே(அ)ப்யர்தே² ப்ரமிதிரூபஜாயத இதி நேத்யாஹ -
ததோ வஸ்த்வவக³ம இதி ।
ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டமிதி ।
ஶப்³த³த்வாத் அர்தோ²(அ)ஸ்தி க்ரியார்த²ஶப்³த³வதி³தி ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டமித்யர்த²: ।
தத இதிஅத ஏவேதி ।
ஶப்³த³ஸாமர்த்²யாபா⁴வாத் ஸம்வாதா³பா⁴வாச்சேத்யர்த²: ।
ஜ்ஞாநகார்யோந்நேயமிதி ।
மத்⁴யமவ்ருத்³த⁴ஸ்ய ஶப்³தா³து³த்பந்நஜ்ஞாநாக்²யகார்யோந்நேயமித்யர்த²: ।
விஶிஷ்டார்த²விஷயமிதி ।
ப்ரவர்தகவிஷயமித்யர்த²: ।
தத³பா⁴வே குத இதி ।
ஸாத்⁴யே(அ)பி⁴ப்ரவ்ருத்திர்ந பூ⁴தார்த² இதி பா⁴வ: ।
லௌகிகோலௌகிக கோ வேதி வா ந்யாய இதி ।
ஶப்³த³ஸ்யார்த²ஜ்ஞாநேநாந்வயவ்யதிரேகௌவ்யதிரேகா இதி ந க்ரியாஸம்ஸ்ருஷ்டார்த²ஜ்ஞாநேநேதி ப⁴வதாப⁴வதோ நாவக³த இத்யர்த²: ।
அநந்விதகேவலபதா³ர்தே² ஶக்திக்³ரஹணாத் அக்ரியார்தா²நாமபி ஸாலம்ப³நத்வாந்நிராலம்ப³நத்வமாநர்த²க்யஶப்³தே³ந வக்தும் ந ஶக்யமித்யபி⁴ஹிதாந்வயபக்ஷாஶ்ரயேண பரிஹரதி -
பஶ்யது பா⁴நிதிப⁴வாநிதி ।
பூ⁴தவஸ்துவிஷயமபீதி ।
அநந்விததே³வத³த்தக³வாதி³பூ⁴தவஸ்துவிஷயமபீத்யர்த²: ।
தர்ஹ்யாநர்த²க்யஶப்³தே³நாக்ரியார்தா²நாம் ப்ரயோஜநாபா⁴வ உச்யதே இத்யாஶங்க்ய க்ரியாயா: ப்ரயோஜநத்வாபா⁴வாத் அக்ரியார்தா²நாம் ப்ரயோஜநாபா⁴வோ(அ)பி ந வக்தும் ஶக்ய இத்யாஹ -
ப்ரயோஜநம் சாநந்தரமிதி ।
க்ரியாயா: ப்ரயோஜநத்வாபா⁴வே(அ)பி க்ரியாத்³வாரமேவ ப்ரயோஜநம் ஸ்யாத் , அதோ(அ)க்ரியார்தா²நாம் நிஷ்ப்ரயோஜநத்வமித்யாஶங்க்ய ஸத்யம், கேஷாஞ்சித் ஶப்³தா³நாம் க்ரியாத்³வாரப்ரயோஜநாநாம் க்ரியாநுபயோக்³யர்த²த்வே நிஷ்ப்ரயோஜநத்வம் ஸ்யாதி³த்யாஹ -
அதஸ்தத³ர்த²ம் க்ரியேதி ।
நநு ஸர்வம் ப்ரயோஜநம் க்ரியாத்³வாரமேவ அத: க்ரியாநுபயோக்³யர்தா²நாம் வேதா³ந்தாநாம் நிஷ்ப்ரயோஜநத்வமிதி நேத்யாஹ -
ப்³ரஹ்மாப்³ரஹ்மாயாவக³தீதித்மத்வாவக³தீதி ।
கத²ம் நிஷ்ப்ரயோஜநத்வமிதி ।
அக்ரியார்த²த்வே க்ரியாநுபயோக்³யர்த²த்வே(அ)பி கத²ம் நிஷ்ப்ரயோஜநத்வமித்யர்த²: ।
அந்விதாபி⁴தா⁴நபக்ஷமாஶ்ரித்ய கார்யாந்விதே பத³ஸாமர்த்²யாத் கார்யாநுபயோகி³பூ⁴தார்த²வாதி³நாமாநர்த²க்யமிதி ப்ராபா⁴கர: ப்ரத்யவதிஷ்ட²தே -
ஸ்யாதே³தத் - யத்³யபீதி ।
ஸாமர்த்²யக்³ரஹணஸமயே பூ⁴தார்தே² ஸாமர்த்²யம் ப்ரதீயதே சேத் க்³ருஹீதஸம்ப³ந்தா⁴த் ஶப்³தா³த் ஸம்ஸ்ருஷ்டபூ⁴தார்தோ²(அ)பி ப்ரதீயதாமிதி, நேத்யாஹ -
ததா²பி நாப்ரதிபந்ந இதி ।
ஸாமர்த்²யக்³ரஹணஸமயே ஶக்திவிஷயதயா அப்ரதிபந்நஸ்ய ஸம்ஸ்ருஷ்டபூ⁴தார்த²ஸ்ய போ³த⁴நகாலே அவக³திர்நஅவக³திமிதி ஸம்ப⁴வதி, தஸ்மாத³வக³திரஸ்தி சேத் ஸம்ஸ்ருஷ்டபூ⁴தார்தே² ஸாமர்த்²யமித்யர்த²: ।
ஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்வார்தே² ஶப்³த³ஸாமர்த்²யம் சேத் பூ⁴தார்தே²ந ஸம்ஸ்ருஷ்டே(அ)பி ஸாமர்த்²யம் க்³ருஹ்யதாமிதி நேத்யாஹ -
க்ரியார்த²தயைவேதி ।
நியோக³ஸம்ஸ்ருஷ்டதயைவநியோக³ஸம்ஸ்ருஷ்டதயைவஸாமர்த்²யவிஷயதயாவக³மாதி³தி ஸ்வார்தே² ஸாமர்த்²யாவக³மாதி³த்யர்த²: ।
கார்யஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்வார்தே² ஸாமர்த்²யக்³ரஹணே(அ)ப்யந்விதஸ்யார்த²ஸ்ய தத்ராந்தர்பா⁴வாத் தேநைவ ப்ரயோஜகேந புநர்க்³ருஹீதஸம்ப³ந்தா⁴த் ஶப்³தா³த் பூ⁴தார்த²ஸம்ஸர்கோ³(அ)பி ப்ரதீயதாமிதி, நேத்யாஹ -
ந ஹி கோ³பதா³த்தத³ர்த² இதி ।
கோ³த்வஜாதிரித்யர்த²: । ஸ்வப்ரதிஷ்ட²: ஸ்வதந்த்ர இத்யர்த²: । அதோ க்³ருஹீதஸாமர்த்²யாநுஸாரேண கார்யஸம்ஸ்ருஷ்டதயைவ பூ⁴தமர்த²ம் போ³த⁴யதீதி பா⁴வ: ।
ததே³தத³ந்யாந்விதே ஸாமர்த்²யம் வத³ந் ஸித்³தா⁴ந்தீ நிராசஷ்டே -
விஷம உபந்யாஸ இதி ।
அபி⁴தே⁴யஸம்ப³ந்தே⁴ க்³ருஹ்யமாண இத்யர்த²: ।
நாநாவித⁴ம் ஸாமர்த்²யமிதி ।
கேஸராதி³மத்பிண்ட³த⁴ர்மகோ³த்வே ஸ்வதந்த்ரகோ³த்வே ச ஸாமர்த்²யம் நோபலப்⁴யமித்யர்த²: ।
ஏகரூபைவ ப்ரதீதிரிதி ।
ஸாமர்த்²யக்³ரஹணஸமய இவ போ³த⁴நகாலே(அ)பி ஸாஸ்நாதி³மத்பிண்ட³த⁴ர்மதயைவ ப்ரதீதிர்யுக்தேத்யர்த²: । ஶப்³தா³ர்தா²ந்தராத்³யந்வயே புநர்கோ³ஶப்³த³ஸ்ய ஸாமர்த்²யே க்³ருஹ்யக்³ருஹ்யமாப³த⁴நே இதிமாணே ப³ந்த⁴நே ப்ரயோக³பே⁴தா³தா³வாபோத்³வாபநிப³ந்த⁴ந: ப்ரதிவிப⁴க்தி ப்ரதிபதா³ர்தா²ந்தரம் ச அந்யதா² சாந்யதா² ச ஸமந்வய: ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரஹணகாலே ஏவ த்³ருஶ்யத இத்யந்வய: । கோ³ஶப்³தா³ர்த²ஸ்ய ஶக்லாதி³கு³ணஸம்ஸ்ருஷ்டதயா விப⁴க்த்யபி⁴தே⁴யகாரகத்வஸம்ஸ்ருஷ்டதயா த³ண்டா³தி³த்³ரவ்யஸம்ஸ்ருஷ்டதயா ஆநயநாதி³க்ரியாஸம்ஸ்ருஷ்டதயா ப்ரதிபந்நஸ்ய பஶ்சாத் கார்யேணாந்வயாத் பூர்வம் பூர்வ ஏகவலாந்யேதிகேவலாந்யாந்விதஸ்வார்தே² கோ³ஶப்³த³ஸ்ய ஸாமர்த்²யம் க்³ருஹ்யத இத்யர்த²: ।
ஸம்ப³ந்த⁴யோக்³யதாபி⁴தா⁴யீதி ।
காரகத்வாக்²யயோக்³யதாபி⁴தா⁴யீத்யர்த²: ।
ஐத³ம்பர்யவஶாத்
தாத்பர்யவஶாதி³த்யர்த²: ।
வேதே³(அ)பி கார்யமநபேக்ஷ்யைவ ஸம்ஸர்க³ப்ரமிதிரங்கீ³க்ருதேத்யாஹ -
ததா² ச வஷட்கர்துரித்யாதி³நா ।
ப⁴க்ஷ்யத இதி வ்யுத்பத்த்யா ப⁴க்ஷ இதி புரோடா³ஶாதி³ருச்யதே । கர்தவ்ய இதி பத³ம் தத்ராப்யத்⁴யாஹ்ருத்ய தேநைவ வாக்யத்வோவாக்யத்வாபக³மேநேதிபக³மேந ஸம்ஸர்க³: ப்ரமீயத இதி தத்ராஹ -
யஸ்து கர்தவ்ய இதி ।
கலத்ரயேதிகாலத்ரயாஸ்ப்ருஷ்டஸம்ஸர்க³ப்ரதீதிநிமித்தோ நியோகா³த்⁴யாஹார இத்யர்த²: ।
கார்யாந்விதஸ்வார்தே² ஶப்³த³ஸாமர்த்²யப்ரத³ர்ஶநபரத்வேநாபி⁴மதம் ஸூத்ரமுதா³ஹரதி -
யத்து தத்³பூ⁴தாநாமிதி ।
தத³பீதி ।
தத³பி நேத்யர்த²: ।
அஸ்ய ஸூத்ரஸ்ய ஶாப³ரபா⁴ஷ்யகாரேண க்ருதயோஜநாமாஹ -
ஸித்³த⁴ரூபாதி³ஷ்வித்யாதி³நா ।
ஸூத்ரக³ததச்ச²ப்³தா³ர்த²மாஹ -
ஸித்³த⁴ரூபாதி³ஷ்விதி ।
பூ⁴தாநாமித்யஸ்யார்த²மாஹ -
வர்தமாநாநாமிதி ।
ஸமாம்நாய இத்யஸ்ய கிஞ்சித³த்⁴யாஹ்ருத்யார்த²மாஹ -
ஸமாநாதி⁴கரணேதிஸாமாநாதி⁴கரண்யேதி ।
இதி யதீதியதோ த³ர்ஶித இதி ।
யோஜநயா பா⁴ஷ்யகாரேணைவ கு³ணகு³ணாகு³ண்யேதிகு³ண்யாதீ³நாம் விஶேஷணவிஶேஷ்யாதி³பா⁴வேந ஸமந்வயோ த³ர்ஶிதோ யத இத்யர்த²: ।
க்ரியார்தே²நேதி வசநே கத²ம் கு³ணகு³ண்யாதி³ ஸமாநாதி⁴கரண்யேதிஸாமாநாதி⁴கரண்யஸம்ப³ந்த⁴ இத்யத ஆஹ -
க்ரியார்தே²நேதிக்ரியார்தே² த்விதி ।
அர்த²ஸத்³பா⁴வமாத்ரே கத²நீய இதி ।
ஆம்நாயஸ்யார்த²ஜ்ஞாநஜ்ஞாநார்தே²திரூபப்ரயோஜநஸத்³பா⁴வமாத்ரே கத²நீயே ஸதீத்யர்த²: ।
கிமிதி ஜைமிநீயஸூத்ரவசாத்³வே இதிவசநாத் வேதா³ந்தாநாம் கார்யநிஷ்ட²த்வமிஷ்யதே, கார்யநிஷ்ட²த்வாபா⁴வமங்கீ³க்ருத்ய பூர்வேண தந்த்ரேணாக³தார்த²த்வாபி⁴ப்ராயேண ப்ருத²கா³ரப்⁴யமாணபா³த³ராயணஸூத்ரப³லாத் கார்யநிஷ்ட²த்வாபா⁴வ: கிம் நாப்⁴யுபேயத இத்யாஹ -
அத ஏவ பூர்வேண தந்த்ரேணேதி ।
அர்த²பே⁴தா³பா⁴வே கத²ம் ப்ருத²கா³ரம்ப⁴ இதி ஶங்காயாமர்த²விபா⁴க³மாஹ -
தத்ர ஹீத்யாதி³நா ।
அதி⁴கரண இதி ।
விஷய இத்யர்த²: ।
ப்³ரஹ்மவாக்யக³தஸத்யாதி³ப்ராதிபதி³கார்தா²நாமேகரஸப்³ரஹ்மபரதயாந்வயே(அ)பி ப்ரத²மாவிப⁴க்தேரவ்யபி⁴சாராத் தத³ர்தா²ஸ்திக்ரியாகர்த்ருத்வாக்²யகாரகத்வாந்வயோ வாக்யார்தே² ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
ததா² ச ப⁴க³வாநிதி ।
தத்ர லிங்க³ஸங்க்²யாத³யஸ்த்வர்தா²த் ப்ரதீயமாநா அபி அவிஜ்ஞாநக⁴ந இதிவிஜ்ஞாநக⁴ந ஏவாத்³விதீயமித்யாதி³ஶப்³த³விரோதா⁴த் அநிர்வசநீயா ப⁴விஷ்யந்தீத்யர்த²: ।
நாஸ்திக்ரியாகர்தர்யேகர்தவ்யேவேதிவாதிரிக்தார்த² இதி ।
அஸ்திக்ரியாகர்த்ருத்வாதே³வ ப்ராதிபதி³கார்தா²த் வ்யதிரிக்தார்தே²வ்யதிரிக்தார்தா²நாநாரஸ இதி நாநாரஸே ப்ரத²மாம் ந ஸ்மரதீத்யர்த²: ।
தேந ச சகாரோ ந த்³ருஶ்யதேகாத்யாயநஸ்யேதி ।
க⁴ட இத்யத்ர வர்தமாநதாபி⁴தா⁴யிலட்பரதயாஸ்திதா⁴தோரஅப்ரத்யயோகே³ இதிப்ரயோகே³(அ)பி ப்ரயுக்தப்ரத்யுக்தேதிவத³ர்த²: ஸ்வீகார்ய: க⁴டோ(அ)ஸ்தீத்யேதந்மதம் நாநுமந்யத இத்யர்த²: ।
வ்ருக்ஷா: ப²லிதா இதி ஜ்ஞாத்வா தே ஸந்தி வா ந ஸந்தி வா இதி ஸம்ஶயாநம் ப்ரதி தந்நிராஸாய ந வாக்யப்ரயோக³:, அதோ(அ)ஸ்திக்ரியாயா நாத்⁴யாஹார:, கிந்து ப²லஸம்ப³ந்த⁴மஜாநந்தம் ப்ரதி ஸம்ப³ந்த⁴மாத்ரமவபோ³த⁴அவபோ³த்⁴யாவஸ்யதீதியதி வாக்யமித்யாஹ -
நாநாநாத்ராபீதித்ராபி யே ப²லிதேத்யாதி³நாஇத்யதீ³த்யேவ த்³ருஶ்யதே ।
வஸ்துஸ்வரூபாந்தர்வர்திந்யா அபீதி ।
ஷட்³பா⁴வவிகாரேஷ்வஸ்திக்ரியாயா ஏவ வஸ்துஸ்வரூபத்வம் நேதரேஷாமிதி பா⁴வ: ।
பதா³நாமந்யாந்விதஸ்வார்தே² ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரஹணாத் க்ரியாமஅவஹாயேதிபஹாய அவ்யதிரிக்தேதிஅதத்³வ்யதிரிக்தைகரஸப்ராதிபதி³கார்தா²ந்வயோ யுக்த இத்யுக்தமிதா³நீம் க்ரியாந்விதாபி⁴தா⁴நவாதி³நாமபி பூ⁴தே(அ)ர்தே² நிஷேத⁴வாக்யஸமந்வயோ வக்தவ்ய இத்யாஹ -
கிம் ச ப்³ராஹ்மணோ ந ஹந்தவ்ய இதி ।
ப்ரதிஷேத⁴வாக்யஸமந்வய இதி ।
வாக்யக³ம்யஸமந்வயே வார்த² இத்யர்த²: ।
க்ரியாநிவ்ருத்திரேவேதி ।
ஹநநக்ரியாபா⁴வ ஏவேத்யர்த²: ।
நேக்ஷேதோத்³யந்தமாதி³த்யமித்யத்ர நேக்ஷேதநேக்ஷத இதி இதி அநீக்ஷணநஞர்த²ஸங்கல்பேதிஸங்கல்பக்ரியாவிதா⁴நவந்ந ஹந்யாமிதி ஸங்கல்பயேதி³தி அஹ்நநநஞர்த²ஸங்கல்பேதிநஸங்கல்பக்ரியாவிதா⁴நம் ஸ்யாதி³தி நேத்யாஹ -
வ்ரதஶப்³த³ இதி ந த்³ருஶ்யதே ஶப்³த³ஸமந்வயாத்த்விதி ।
தஸ்ய வ்ரதமித்யநுஷ்டே²யவாசிவ்ரதஶப்³தே³நோபக்ரமாதி³த்யர்த²: । ஸம்ஸ்ருஜ்யமாநாபா⁴வ ஏவ நஞ்ஶப்³த³ஸ்ய முக்²யோ(அ)ர்த²: ।
ஸம்ஸ்ருஜ்யமாநாத³ந்யஸ்மிந்அந்யதத்³விரோதி⁴நீதி தத்³விரோதி⁴நி ச ஸ்வார்தா²ஸ்வார்தா²க்²யார்தா²பா⁴வேதிவிநாபா⁴வஸம்ப³ந்தா⁴ல்லக்ஷணயா வர்ததே । அதோ நாத்ர முக்²யவ்ருத்த்யா ஈக்ஷணவிரோதி⁴ஸங்கல்பக்ரியா ப்ரதீயத இத்யாஹ -
ந ஸமந்வயமாத்ராதி³தி ।
ந நஞ:ந நஞ்மாஸாமவ்யாதி³தி ஸமந்வயமாத்ராதி³த்யர்த²: ।
அர்தா²பா⁴வகரத்வாதி³தி ।
அர்தா²பா⁴வபோ³த⁴கத்வாதி³த்யர்த²: ।
ராகா³தி³நா ப்ராப்தஹநநக்ரியயா ஸம்ப³த்⁴ய பா⁴வாந்தராதிரிக்தாபா⁴வாயோகா³த் ஹநநவிரோதி⁴நீம் ந ஹந்யாதி³திஹந்யாதி³மிதி ஸங்கல்பக்ரியாம் முக்²யவ்ருத்த்யாபி⁴தா⁴ய நஞ்ஶப்³தோ³ விதி⁴ப்ரத்யயேந ஸம்ப³த்⁴யதே, அதோ ஹ்நநவிரோதி⁴க்ரியாவிதா⁴யகமித³ம் வாக்யமிதி ப்ராபா⁴கரபக்ஷாநுவாதி³பா⁴ஷ்யாம்ஶம் வ்யாசஷ்டே -
ஸ்வபா⁴வத ஏவேத்யாதி³நா ।
ஸ்வபா⁴வத ஏவேத்யஸ்ய வ்யாக்²யா ராகா³தி³க்ரியாநிமித்தேதி ।
அநுரஜ்யத
இத்யஸ்ய வ்யாக்²யா விஶேஷ்யத இதி । ஸம்ப³த்⁴யத இத்யர்த²: ।
நஞா விரோதி⁴க்ரியாபி⁴தா⁴நேந ஹநநஸம்ப³ந்தி⁴ரூபம் த³ர்ஶயதி -
ஹநநமிதீதி ।
ஹநநாபா⁴வாபி⁴தா⁴நேந ஹநநஸம்ப³ந்த⁴ரூபம் த³ர்ஶயதி -
ஹநநம் ந குர்யாதி³தி ।
நிவ்ருத்த்யௌதா³ஸீந்யமிதி ।
நிவ்ருத்திரூபமௌதா³ஸீந்யம் ஹ்நநப்ராக³பா⁴வோ ந வாக்யார்த²: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரத³ர்ஶிதம் ப்ராபா⁴கரபக்ஷம் பா⁴வாந்தராதிரிக்தாபா⁴வம் நஞோ முக்²யார்த²மங்கீ³க்ருத்ய தூ³ஷயதி -
ந சைதத்³யுக்தமிதி ।
உபமர்த³ரூபத்வாதி³தி ।
அபா⁴வாபி⁴தா⁴யிரூபத்வாதி³த்யர்த²: ।
ததா² ஸமந்வய இதி ।
நஞோ தா⁴த்வர்தே²ந ஸம்ப³த்⁴ய தத்³விரோதி⁴க்ரியாந்தரவிஷயத்வமித்யர்த²: ।
ப்ரதிஷேத⁴வாக்யேஷு நஞர்தா²க்²யாபா⁴வே நியோகோ³ ந, க்ரியாத்வாத் , அதோ நியோக³பர்யவஸிதம் ப்ரதிஷேத⁴வாக்யமிதி ப்ராபா⁴கரஶ்சோத³யதி -
நநு நஞர்த² இதி ।
நஞர்தோ² ஹி நாமேதி ।
அநுஷ்டே²யம்பா⁴வார்தோ² த³த்⁴யாதி³கு³ணோ வா நியோக³விஷயதயா தந்நிவ்ருத்திஹேதுஸ்தது³ப⁴யம் நஞர்தோ² ந ப⁴வதி, அபி து ஸம்ஸ்ருஜ்யமாநஸ்யாபா⁴வோ நஞர்த²ஸ்தஸ்ய ப்ராக³பா⁴வதயா(அ)நாதி³த்வாத³நநுஷ்டே²யதயா நியோகா³விஷயத்வேந நியோக³நிஷ்பாத³கத்வம் நாஸ்தீத்யர்த²: ।
யேந ஸம்ஸ்ருஜ்யத இதி ।
யேந தா⁴த்வர்தே²ந ஸம்ஸ்ருஜ்யதே நஞ்ஶப்³த³ இத்யர்த²: ।
தூ³ஷணாந்தரமாஹ -
ஏவம் ப்ரதிஷேத⁴ஸ்யேதி ।
அந்யதே²தி ।
நஞர்தே²(அ)பி நியோக³ஶ்சேதி³த்யர்த²: ।
தஸ்மாத் ஸம்ஸ்ருஜ்யமாநாபா⁴வமாத்ர இதி
ஸம்ஸ்ருஜ்யமாநதா⁴த்வர்த²பா⁴வமாத்ர ந இத்யர்த²: ।
ஹ்நநஸ்யைவ நஞ்ஶப்³தா³ந்வயமங்கீ³க்ருத்ய ஹ்நநாபா⁴வோ(அ)ர்தா²ந்தரம் வா ந விதே⁴யமித்யக்தம் । இதா³நீம் ப்ரத்யயார்த² ஏவ நஞா ஸம்ப³த்⁴யதே ப்ரக்ருத்யர்த²ஸ்ய ப்ரத்யயார்தோ²பஸர்ஜநத்வாத் , ப்ரதா⁴நேந ச இதரேஷாமந்வயாதி³த்யாஹ -
தச்ச ஸம்ஸ்ருஜ்யமாநமிதி ।
விதி⁴நிமந்த்ரணாமந்த்ரணாதீ⁴ஷ்டஸம்ப்ரஶ்நாப்⁴யநுஜ்ஞாநாநாமபா⁴வாதி³தி ।
ப்³ராஹ்மணம் ப்ரத்யக்ஷேண த்³ருஷ்ட்வா தத்³த⁴நநமிஷ்டஸாத⁴நமிதி ச பு³த்³த்⁴யா பு³த்⁴த்³யாந்வயமிதிஸ்வயமேவ ப்ரவர்ததே । வித்⁴யாதீ³நாம் து புருஷாந்தரநிப³ந்த⁴நாநாம் ஹ்நநஸ்ய புருஷாந்தரநிப³ந்த⁴நநிப³ந்தே⁴திப்ரவ்ருத்தித்வாபா⁴வாத் வித்⁴யாதீ³நாம் ப்ரத்யயார்த²த்வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரதிபாத்³ய த⁴ர்ம இதி ।
அநுஷ்டே²யஹநநாக்²யதா⁴த்வர்த²த⁴ர்ம இத்யர்த²: ।
கோ(அ)ஸௌ த⁴ர்ம: ய: ப்ரத்யயார்த²: ஸ்யாதி³தி தத்ராஹ -
ப்ரதிஷித்⁴யமாநக்ரியாப²லப²காரோ ந த்³ருஶ்யதேப்ரார்த²நேதி ।
நிவர்த்யமாநஹ்நநக்ரியாக³தப²லஸாத⁴நத்வமித்யர்த²: । ப²லாய ப்ரார்த்²யத இதி ப²லப்ரார்த²நேதி ப²லஸாத⁴நத்வமுச்யதே ।
தத³பா⁴வ: ப்ரதிஷேதா⁴ர்த² இதி ।
ஹநநஸ்ய யதி³ஷ்டஸாத⁴நத்வம் ப்ரவர்தகம் ததே³வ ஹந்தவ்ய இத்யத்ர ப்ரத்யயேநாநூத்³ய ப்³ராஹ்மணஹநநமிஷ்டஸாத⁴நம் ந ப⁴வதீதி ப்ரதிஷித்⁴யத இத்யர்த²: । நநு ப்ரத்யக்ஷமிஷ்டஸாத⁴நத்வம் ந அத்³ருஷ்டாவிரோதி⁴ த்³ருஷ்டப்ரயோஜநஸ்ய இஷ்டஶப்³தா³ர்த²த்வாத் இத³மத்³ருஷ்டாவிரோதி⁴த்³ருஷ்டஸாத⁴நம் ந ப⁴வதீத்யர்த²: ।
ஸர்வத்ர சார்தா²நர்த²ஸம்யோகா³த³நர்தா²த³தி⁴கோ(அ)ர்த²: புருஷார்த² இத்யுச்யதே । அர்தா²ச்ச அதி⁴கோ(அ)நர்தோ²(அ)புருஷார்த² இதி । தத்ர புருஷார்த²ஸாத⁴நம் ந ப⁴வதி । ஹ்நநமித்யுக்தே(அ)நர்தா²த³தி⁴கோ(அ)ர்தோ² நாஸ்தீத்யுக்தம் ப⁴வதி । ததஶ்சார்தா²த³நர்த²ஸ்யாஅநர்த²நஸ்யேதிதி⁴க்யாத³ர்தா²த³நர்த²ம் ஸாத⁴நமித்யுக்தம் । ததஶ்ச ப்ரத்யயார்தா²பா⁴வோ(அ)நநுஷ்டே²ய இத்யாஹ -
ஸ ச ப்ராக³பா⁴வ: ஸ்வபா⁴வஸித்³த⁴ இதி ।
அநாதி³ஸித்³த⁴ இத்யர்த²: ।
கிம் தர்ஹி அநுஷ்டே²யமித்யத ஆஹ -
தத்ஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴ இதி ।
ஹ்நநஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴நிமித்தோ ஹ்நநே ஹிதஸாத⁴நத்வப்⁴ரமஹேதுகோ ராக³ஸ்தஸ்ய ஸந்நிதா⁴வபி ப்ராப்தாவபி தத்ர ப்ரதிப³ந்தே⁴ ராக³ப்ரத்⁴வம்ஸே ப்ரயத்ந ஆஸ்தே²யோ(அ)நுஷ்டே²ய இத்யர்த²: ।
ஸ ஏவ ராக³ப்ரத்⁴வம்ஸ: கர்தவ்ய இதி விதீ⁴யதாமிதி நேத்யாஹ -
ஸ ச யத்³யபி ஸாத்⁴ய இதி ।
ஹ்நநமிஷ்டஸாத⁴நம் ந ப⁴வத்யதி⁴காநர்த²ஸாத⁴நம் சேத்யவக³தௌ ஹ்நநஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴நிமித்தபூ⁴தராக³நிரோத⁴ஸ்ய அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாமேவ அநுஷ்டே²யத்வாத் ந தத்ர ஸாத⁴நே ஸாத⁴நேதி³திஹேத்யர்த²: இதி மாத்ருகாயாம் வாக்யம் ஸம்பூர்ணம் । நிமித்தேதி வாக்யாந்தரம் த்³ருஶ்யதேஶப்³தா³பேக்ஷேதி நிமித்தநிரோத⁴கர்தவ்யதாயாம் வாக்யஸ்ய அஸாமர்த்²யாச்சேத்யாஹ -
தத்ப்ரதிபாத³கேதிபாத³க இதீதி ।
அந்யத்ரேதி ।
அந்யஸ்யேத்யர்த²: ।
இஷ்டஸாத⁴நம் ந ப⁴வதீதி போ³த⁴கஶப்³த³ஸாமர்த்²யாச்சேந்நிமித்தநிரோத⁴:, ஸோ(அ)பி தர்ஹி ஶப்³தா³ர்த² இதி நேத்யாஹ -
யஶ்சாயஶ்சாயாத³ர்த² இதிர்தா²த³ர்த² இதி ।
ப்ரத்யயார்தா²பா⁴வே நியோக³மங்கீ³கரோதி -
அத² புநரிதி ।
நஞ்விஷய இதிநஞர்த²விஷயோ நியோக³ ஏவேதி ।
நஞர்த²விஷயோ நியோக³ ஏவேத்யர்த²: ।
ப்ரதிஷித்⁴யமாநக்ரியாநிவ்ருத்த்யேதி ।
நிவர்த்யமாநக்ரியாபா⁴வேந ஹிதஸாத⁴நத்வாபா⁴வோ(அ)பி ஸ்யாத்தேந நியோகோ³(அ)பி ஸித்³த⁴: ஸ்யாதி³தி நாநுஷ்டா²நாபேக்ஷேத்யர்த²: ।
க்ரியாயா அநுபாதா³நஸம்ப⁴வாத் நிவர்த்யமாநத்வமயுக்தமிதி தத்ராஹ -
க்ரியோபாதா³நே சேதி ।
தத்ப²லப்ரார்த²நைவ ஹேதுரிதி ।
க்ரியாக³தப²லஸாத⁴நத்வப்⁴ராந்திரேவ ஹேதுரித்யர்த²: ।
தத்காரணப்ரதிப³ந்தே⁴ ப்ரயத்நாப்ரயத்நாவஸ்தா²நாதி³திஸ்தா²நாதி³தி ।
ப²லஸாத⁴நத்வப்⁴ராந்திகரணபூ⁴ததத்³ப்⁴ரமஸம்ஸ்காரப்ரதிப³ந்தே⁴ விநாஶே ப்ரயத்நாஸ்தா²நாத்³விநாஶாநுஷ்டா²நாதி³த்யர்த²: ।
தச்சாதஸ்யேதிந்வயவ்யதிரேகாகாஸேயமிதிவஸேயமிதி ।
ஹிதஸாத⁴நம் ந ப⁴வதீதி ஜ்ஞாநஸம்ஸ்காரதா³ட்⁴யே ஸதி விபரீதப்⁴ரமஸம்ஸ்காரோ நஶ்யதீத்யேதத³ந்வயவ்யதிரேகாவஸேயமிதி ந ஶப்³தா³பேக்ஷபேக்ஷாநுஷ்டா²நமிதிமநுஷ்டா²நமித்யர்த²: ।
வ்ருத்³த⁴வ்யவஹாராநுஸாரேணைவேதி ।
ஶப்³த³ஸ்யாந்யாந்விதஸ்வார்தே² ப்ரயோக³ப்ரத்யயாநுஸாரேணைவேத்யர்த²: ।
தந்மாத்ரே
ப்³ரஹ்மாத்மத்வமாத்ர இத்யர்த²: ।
அவக³தப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வஸ்யேதி ।
விதி⁴நிரபேக்ஷதயோத்பந்நஶாப்³த³ஜ்ஞாநதத³ப்⁴யாஸாப்⁴யாமுத்பந்நாபரோக்ஷஜ்ஞாநேந அவக³தப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வஸ்யேத்யர்த²: ।
கத²மபரோக்ஷஜ்ஞாநவத: ஸம்ஸாராஸம்ஸ்காராபா⁴வ இதிபா⁴வ: கர்மாபி⁴நிர்வ்ருத்தகர்மாபி⁴நிமித்தேதிஶரீரஶரீரமிதிநிமித்தத்வாத் ஸம்ஸாரஸ்யாவித்³யாத்வாபா⁴வாதி³தி தத்ராஹ -
ந கர்மநிமித்த இதி ।
ஆத்மநோ ந ஶரீரஸம்ப³ந்தா⁴த் கர்ம ப⁴வத்யபி து ஸ்வத ஏவ, அதோ நேதரேதராஶ்ரயதேதி தத்ராஹ -
க்ரியாதி³ரஹிதத்வாத் சைதந்யஸ்யேதி ।
அநாதி³த்வே(அ)பி அத்³யதநஶரீரஸம்ப³ந்த⁴: பூர்வகர்மணா, தச்சாதீதஶரீரஸம்ப³ந்தா⁴த் , ஸோ(அ)பி பூர்வதநதே³ஹஸம்ப³ந்த⁴நிமித்தநிமித்தத்வ இதி இதி ஶரீரஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய கர்மநிமித்தத்வ இத்யர்த²: ।
கௌ³ணத்வப்ரஸங்கா³தி³தி ।
ஶரீரே அஹம்மாநஸ்ய புத்ராதி³ஶரீரவிஷயாஹம்மாநஸ்யேவ கௌ³ணத்வப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: ।
ததா² அநுப⁴வாஅநுபா⁴வாத்³பா⁴வாதி³திபா⁴வாத் ,
கௌ³ணத்வேநாநுப⁴வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
ப்ரஸித்³த⁴கௌ³ணத்வப்ராகாரேதிப்ரகாராஸம்ப⁴வாத் ।
ப்ரஸித்³த⁴யோரபே⁴தா³வபா⁴ஸஸ்ய கௌ³ணத்வப்ரஸித்³தே⁴ராத்மந: ஸ்வஶரீரேணாஹம் மநுஷ்ய இத்யபே⁴தா³வபா⁴ஸஸ்ய ததா²த்வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
அவித்³யாநிமித்தஶரீரஸம்ப³ந்த⁴ இதி ।
அஹம் மநுஷ்ய இதி ப்⁴ராந்திரவித்³யேத்யுச்யதே । தஜ்ஜந்யோதர்க³ம்யோ இதி மித்²யாரூபாபே⁴த³: ஶரீரஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: । மூலாவித்³யாகார்யரூபஶரீரஸம்ப³ந்த⁴ இதி வார்த²: ।
அபரோக்ஷஜ்ஞாநாந்மித்²யாஜ்ஞாநே நிவ்ருத்தே குதோ த்³வைதத³ர்ஶநமிதி தத்ராஹ -
வைஷயிகஸ்த்விதி ।
நநு ஶ்ரவணஶ்ரவணே இதிஜந்யே ஜ்ஞாநே ஸத்யபி புநர்மநநநிதி³த்⁴யாஸநவிதா⁴நாத் ந ஜ்ஞாநமாத்ரலப்⁴யோ மோக்ஷ இத்யுக்தமிதி நேத்யாஹ -
மநநநிதி³த்⁴யாஸநயோரிதி ।
அவக³த்யுத்தரகாலீநதேதி ।
நாபரோக்ஷாவக³த்யுத்தரகாலீநதேத்யர்த²: ।
இதா³நீம் வர்ணகத்³வயோக்தமநுவத³தி -
ததே³வம் ஸித்³த⁴ஸ்யேத்யாதி³நா ।
ஸ்வரூபஸத்தாமாத்ரேணாப்ரதிபந்நஸ்யேதி ।
அதிரூபேதிரூபாத்³யபா⁴வாதே³வ ஸித்³த⁴வஸ்துந: ஸத்³பா⁴வமாத்ரேண ப்ரமாணாந்தரேணாப்ரதிபந்நஸ்யைவாவக³மப்ரமாணவிஷயதயா ப்ரமேயத்வாதி³த்யர்த²: ।
வாக்யபே⁴த³ப்ரஸங்கா³தி³தி ।
விதே⁴: காரகதாலபத்ரமத்ர த்ருடிதமத: கிமபி ந த்³ருஶ்யதேத்வஸ்ய விதி⁴வாக்யாதே³வ ஸித்³தௌ⁴ வாக்யபே⁴த³ப்ரஸங்கா³தி³த்யர்த²: ।
காரகஸ்யாவாந்தரதாத்பர்யேணாபி ஸித்³த்⁴யஸம்ப⁴வமாஹ -
ப்ரத்யக்ஷாதி³விரோத⁴ இதி ।
விதே⁴அபேக்ஷபூ⁴தவஸ்து இதிரபேக்ஷிதபூ⁴தவஸ்துப்ரதிபாத³நேந ப்ரவர்தகவாக்யத்வாபா⁴வே ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴பே⁴த³ஸித்³தி⁴: நாந்யதா² இத்யாஹ -
ஏவம் ச ஸதீதிதாலபத்ரம் ப⁴க்³நம் கிமபி ந த்³ருஶ்யதே(அ)த்ர ।
தத்³விஷய:,
ஸமந்வயவிஷய இத்யர்த²: ।
ஆரப்³த⁴த்வாதி³தி ।
ஸமந்வயவிசாரஸ்யாப்யாரப்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: ।
ஶரீரேந்த்³ரியநிர்வர்த்யவிதி⁴பே⁴தா³: கர்மகாண்டே³ நிரூபிதா:, இஹ து கேவலமந: ஸாத்⁴யோ விதி⁴ர்நிரூப்யத இதி ப்ருத²கா³ரம்ப⁴: ஸ்யாதி³தி சோத³யதி -
அதா²ப்யப³ஹி: ஸாத⁴நத்வாதி³திபூர்வோக்தஸ்யாயமிதி ।
அபி சாஹுரிதி பா⁴ஷ்யாம்ஶமுபாதா³ய தஸ்யார்த²மாஹ -
அபி சாஹுரிதி ।
ஶ்லோகத்ரயஸ்ய தாத்பர்யமாஹ -
பூர்வோக்த ஸாத⁴நமிதிந்யாயமிதி ।
ப்ரத²மஶ்லோகமுபாதா³ய வ்யாசஷ்டே -
கௌ³ணமித்²யாத்மந இதி ।
பர்யந்தோஹம்மாந: பர்யந்தே கேவலதே³ஹேதே³ஹாஹமிதி(அ)ஹமித்யபி⁴மாநாபா⁴வாஜ்ஜாத்யாதி³விஶிஷ்டே(அ)பி⁴மாந இத்யாஹ -
விஶிஷ்டஜாதீய இதி ।
யதா²வக³திதத்த்வஅவக³தித்வஹேதுரிதி ।
ப்ராமாண்யஹேதுரதஶ்ச தே³ஹாதா³வஹம்மாந: ப்ரமாணமித்யர்த²: ।
அநுத்பத்திஸம்ஶயவிபர்யாஸலக்ஷணாலக்ஷணப்ராமாண்யேதிப்ராமாண்யஹேதுஶ்ச நாஸ்தீத்யாஹ -
நிஶ்சிதேத்யாதி³நா ॥
இதி பராநந்த³பரிஜ்ஞாநபரித்ருப்தபரமஹம்ஸபரிவ்ராஜகாசார்ய ஶ்ரீமஜ்ஜ்ஞாநோத்தமப⁴க³வத்பூஜ்யபாத³ஶிஷ்யேண உத்தமஜ்ஞயதிவரேண விரசிதாயாம் பஞ்சபாதி³காவக்தவ்யகாஶிகாயாம் சதுர்த²ம்சதுர்த² இதி ஸமந்வயஸூத்ரம் । ஶ்ரீ வித்³யாரண்யகு³ரவே நம: । ஶ்ரீ ஶ்ரீ ந்ருஸிம்ஹபா⁴ரதீகு³ரவே நம: । । 00000 । ॥ ஶ்ரீமத்³வித்³யாஶங்கரேஶ்வராய நம: । ஶுப⁴ம் ப⁴வது || இதி நவமவர்ணககாரிகா ||