ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஸர்வ: ஸம்ஸார: க்ரியாகாரகப²லலக்ஷண: ஸத்த்வரஜஸ்தமோகு³ணாத்மக: அவித்³யாபரிகல்பித: ஸமூல: அநர்த²: உக்த:, வ்ருக்ஷரூபகல்பநயா ஊர்த்⁴வமூலம்’ (ப⁴. கீ³. 15 । 1) இத்யாதி³நா,தம் அஸங்க³ஶஸ்த்ரேண த்³ருடே⁴ந ச்சி²த்த்வா' 'தத: பத³ம் தத்பரிமார்கி³தவ்யம்’ (ப⁴. கீ³. 15 । 3), (ப⁴. கீ³. 15 । 4) இதி உக்தம்தத்ர ஸர்வஸ்ய த்ரிகு³ணாத்மகத்வாத் ஸம்ஸாரகாரணநிவ்ருத்த்யநுபபத்தௌ ப்ராப்தாயாம் , யதா² தந்நிவ்ருத்தி: ஸ்யாத் ததா² வக்தவ்யம் , ஸர்வஶ்ச கீ³தாஶாஸ்த்ரார்த²: உபஸம்ஹர்தவ்ய:, ஏதாவாநே ஸர்வவேத³ஸ்ம்ருத்யர்த²: புருஷார்த²ம் இச்ச²த்³பி⁴: அநுஷ்டே²ய: இத்யேவமர்த²ம்ப்³ராஹ்மணக்ஷத்ரியவிஶாம்இத்யாதி³: ஆரப்⁴யதே
ஸர்வ: ஸம்ஸார: க்ரியாகாரகப²லலக்ஷண: ஸத்த்வரஜஸ்தமோகு³ணாத்மக: அவித்³யாபரிகல்பித: ஸமூல: அநர்த²: உக்த:, வ்ருக்ஷரூபகல்பநயா ஊர்த்⁴வமூலம்’ (ப⁴. கீ³. 15 । 1) இத்யாதி³நா,தம் அஸங்க³ஶஸ்த்ரேண த்³ருடே⁴ந ச்சி²த்த்வா' 'தத: பத³ம் தத்பரிமார்கி³தவ்யம்’ (ப⁴. கீ³. 15 । 3), (ப⁴. கீ³. 15 । 4) இதி உக்தம்தத்ர ஸர்வஸ்ய த்ரிகு³ணாத்மகத்வாத் ஸம்ஸாரகாரணநிவ்ருத்த்யநுபபத்தௌ ப்ராப்தாயாம் , யதா² தந்நிவ்ருத்தி: ஸ்யாத் ததா² வக்தவ்யம் , ஸர்வஶ்ச கீ³தாஶாஸ்த்ரார்த²: உபஸம்ஹர்தவ்ய:, ஏதாவாநே ஸர்வவேத³ஸ்ம்ருத்யர்த²: புருஷார்த²ம் இச்ச²த்³பி⁴: அநுஷ்டே²ய: இத்யேவமர்த²ம்ப்³ராஹ்மணக்ஷத்ரியவிஶாம்இத்யாதி³: ஆரப்⁴யதே

ப்ரகரணார்த²ம் உபஸம்ஹ்ருதம் அநுவத³தி -

ஸர்வ இதி ।

தஸ்ய அநேகாத்மத்வேந ஹேயத்வம் ஸூசயதி -

க்ரியேதி ।

நிர்கு³ணாத் ஆத்மந: வைலக்ஷண்யாச்ச தஸ்யா ஹேயதா, இதி ஆஹ -

ஸத்த்வேதி ।

அநர்த²த்வாச்ச தஸ்ய த்யாஜ்யத்வம் , அநர்த²த்வம் ச அவித்³யாகல்பிதத்வேந, அவஸ்துநோ வஸ்துவத் பா⁴நாத் இத்யாஹ -

அவித்³யேதி ।

ந கேவலம் அஷ்டாத³ஶே ஸம்ஸாரோ த³ர்ஶித:, கிந்து பஞ்சத³ஶே(அ)பீத்யாஹ -

வ்ருக்ஷேதி ।

சகாராத் உக்த: ஸம்ஸார: அநுக்ருஷ்யதே ।

ஸம்ஸாரத்⁴வஸ்திஸாத⁴நம் ஸம்யக் ஜ்ஞாநம் ச தத்ரைவ உக்தம் இத்யாஹ -

அஸங்கே³தி ।

வ்ருத்தம் அநூத்³ய அநந்தரஸந்த³ர்ப⁴தாத்பர்யம் ஆஹ -

தத்ர சேதி ।

உக்த: நிவர்தயிஷித: ஸம்ஸார: ஸதிஸப்தம்யா பராம்ருஶ்யதே । ஸர்வோ ஹி ஸம்ஸாரோ கு³ணத்ரயாத்மக: । ந ச கு³ணாநாம் ப்ரக்ருத்யாத்மகாநாம் ஸம்ஸாரகாரணீபூ⁴தாநாம் நிவ்ருத்தி: யுக்தா, ப்ரக்ருதே: நித்யத்வாத் இதி ஆஶங்காயாம், ஸ்வத⁴ர்மாநுஷ்டா²நாத் தத்த்வஜ்ஞாநோத்பத்த்யா கு³ணாநாம் அஜ்ஞாநாத்மகாநாம் நிவ்ருத்திர்யதா² ப⁴வதி, ததா² ஸ்வத⁴ர்மஜாதம் வக்தவ்யம் இதி உத்தரக்³ரந்த²ப்ரவ்ருத்தி: இத்யர்த²: ।

தத்தத்³வர்ணப்ரயுக்தத⁴ர்மஜாதாநுபதே³ஶே ச உபஸம்ஹாரப்ரகரணப்ரகோப: ஸ்யாத் , இதி ஆஹ -

ஸர்வஶ்சேதி ।

உபஸம்ஹ்ருதே கீ³தாஶாஸ்த்ரே யத்³யபி ஸர்வோ வேதா³ர்த²: ஸ்ம்ருத்யர்த²ஶ்ச ஸர்வ: உபஸம்ஹ்ருத:, ததா²பி முமுக்ஷுபி⁴: அநுஷ்டே²யம் அஸ்தி வக்தவயம் அவஶிஷ்டம் இதி ஆஶங்க்ய ஆஹ -

ஏதாவாநிதி ।

அநுஷ்டே²யபரிமாணநிர்தா⁴ரணவத் உக்தஶங்காநிவர்தநம் ஶாஸ்த்ரார்தோ²பஸம்ஹாரஶ்ச இதி ஏதத் உப⁴யம் சகாரார்த²: ।