भामतीव्याख्या

பா⁴மதீவ்யாக்²யா ஶ்ரீவாசஸ்பதிமிஶ்ரப்ரணீதா । ।

அநிர்வாச்யாவித்³யாத்³விதயஸசிவஸ்ய ப்ரப⁴வதோ விவர்தா யஸ்யைதே வியத³நிலதேஜோ(அ)ப³வநய: ।
யதஶ்சாபூ⁴த்³விஶ்வம் சரமசரமுச்சாவசமித³ம் நமாமஸ்தத்³ப்³ரஹ்மாபரிமிதஸுக²ஜ்ஞாநமம்ருதம் ॥ 1 ॥

நி:ஶ்வஸிதமஸ்ய வேதா³ வீக்ஷிதமேதஸ்ய பஞ்ச பூ⁴தாநி ।
ஸ்மிதமேதஸ்ய சராசரமஸ்ய ச ஸுப்தம் மஹாப்ரலய: ॥ 2 ॥

ஷட்³பி⁴ரங்கை³ருபேதாய விவிதை⁴ரவ்யயைரபி ।
ஶாஶ்வதாய நமஸ்குர்மோ வேதா³ய ச ப⁴வாய ச ॥ 3 ॥

மார்தண்ட³திலகஸ்வாமிமஹாக³ணபதீந் வயம் ।
விஶ்வவந்த்³யாந்நமஸ்யாம: ஸர்வஸித்³தி⁴விதா⁴யிந: ॥ 4 ॥

ப்³ரஹ்மஸூத்ரக்ருதே தஸ்மை வேத³வ்யாஸாய வேத⁴ஸே ।
ஜ்ஞாநஶக்த்யவதாராய நமோ ப⁴க³வதோ ஹரே: ॥ 5 ॥

நத்வா விஶுத்³த⁴விஜ்ஞாநம் ஶங்கரம் கருணாநிதி⁴ம் ।
பா⁴ஷ்யம் ப்ரஸந்நக³ம்பீ⁴ரம் தத்ப்ரணீதம் விப⁴ஜ்யதே ॥ 6 ॥

ஆசார்யக்ருதிநிவேஶநமப்யவதூ⁴தம் வசோ(அ)ஸ்மதா³தீ³நாம் ।
ரத்²யோத³கமிவ க³ங்கா³ப்ரவாஹபாத: பவித்ரயதி ॥ 7 ॥

அத்⁴யாஸபா⁴ஷ்யவிஷயா: ।

அத² யத³ஸந்தி³க்³த⁴மப்ரயோஜநம் ச ந தத்ப்ரேக்ஷாவத்ப்ரதிபித்ஸாகோ³சர:, யதா² ஸமநஸ்கேந்த்³ரியஸம்நிக்ருஷ்ட: ஸ்பீ²தாலோகமத்⁴யவர்தீ க⁴ட:, கரடத³ந்தா வா ததா² சேத³ம் ப்³ரஹ்மேதி வ்யாபகவிருத்³தோ⁴பலப்³தி⁴: । ததா² ஹி ‘ப்³ருஹத்த்வாத்³ப்³ரும்ஹணத்வாத்³வாத்மைவ’ ப்³ரஹ்மேதி கீ³யதே । ஸ சாயமாகீடபதங்கே³ப்⁴ய ஆ ச தே³வர்ஷிப்⁴ய: ப்ராணப்⁴ருந்மாத்ரஸ்யேத³ங்காராஸ்பதே³ப்⁴யோ தே³ஹேந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴விஷயேப்⁴யோ விவேகேந ’ அஹம்'' இத்யஸந்தி³க்³தா⁴விபர்யஸ்தாபரோக்ஷாநுப⁴வஸித்³த⁴ இதி ந ஜிஜ்ஞாஸாஸ்பத³ம் । ந ஹி ஜாது கஶ்சித³த்ர ஸந்தி³க்³தே⁴(அ)ஹம் வா நாஹம் வேதி । ந ச விபர்யஸ்யதி நாஹமேவ இதி । ந ச அஹம் க்ருஶ:, ஸ்தூ²ல:, க³ச்சா²மி இத்யாதி³தே³ஹத⁴ர்மஸாமாநாதி⁴கரண்யத³ர்ஶநாத்³தே³ஹாலம்ப³நோ(அ)யமஹங்கார இதி ஸாம்ப்ரதம் । ததா³லம்ப³நத்வே ஹி யோ(அ)ஹம் பா³ல்யே பிதராவந்வப⁴வம் ஸ ஏவ ஸ்தா²விரே ப்ரணப்த்ரூநநுப⁴வாமீதி ப்ரதிஸந்தா⁴நம் ந ப⁴வேத் । ந ஹி பா³லஸ்த²விரயோ: ஶரீரயோரஸ்தி மநாக³பி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநக³ந்தோ⁴ யேநைகத்வமத்⁴யவஸீயேத । தஸ்மாத்³யேஷு வ்யாவர்தமாநேஷு யத³நுவர்ததே தத்தேப்⁴யோ பி⁴ந்நம் யதா² ச குஸுமேப்⁴ய: ஸூத்ரம் । ததா² பா³லாதி³ஶரீரேஷு வ்யாவர்தமாநேஷ்வபி பரம் பரமஹங்காராஸ்பத³மநுவர்தமாநம் தேப்⁴யோ பி⁴த்³யதே । அபி ச ஸ்வப்நாந்தே தி³வ்யஶரீரபே⁴த³மாஸ்தா²ய தது³சிதாந்போ⁴கா³ந்பு⁴ஞ்ஜாந ஏவ ப்ரதிபு³த்³தோ⁴ மநுஷ்யஶரீரமாத்மாநம் பஶ்யந் ‘நாஹம் தே³வோ மநுஷ்ய ஏவ’ இதி தே³வஶரீரே பா³த்⁴யமாநே(அ)ப்யஹமாஸ்பத³மபா³த்⁴யமாநம் ஶரீராத்³பி⁴ந்நம் ப்ரதிபத்³யதே । அபி ச யோக³வ்யாக்⁴ர: ஶரீரபே⁴தே³(அ)ப்யாத்மாநமபி⁴ந்நமநுப⁴வதீதி நாஹங்காராலம்ப³நம் தே³ஹ: । அத ஏவ நேந்த்³ரியாண்யப்யஸ்யாலம்ப³நம் , இந்த்³ரியபே⁴தே³(அ)பி ‘யோ(அ)ஹமத்³ராக்ஷம் ஸ ஏவைதர்ஹி ஸ்ப்ருஶாமி’ இத்யஹமாலம்ப³நஸ்ய ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத் । விஷயேப்⁴யஸ்த்வஸ்ய விவேக: ஸ்த²வீயாநேவ । பு³த்³தி⁴மநஸோஶ்ச கரணயோ: அஹம் இதி கர்த்ருப்ரதிபா⁴ஸப்ரக்²யாநாலம்ப³நத்வாயோக³: । ‘க்ருஶோ(அ)ஹம்’ ’ அந்தோ⁴(அ)ஹம்’ இத்யாத³யஶ்ச ப்ரயோகா³ அஸத்யப்யபே⁴தே³ கத²ஞ்சிந்மஞ்சா: க்ரோஶந்தி இத்யாதி³வதௌ³பசாரிகா இதி யுக்தமுத்பஶ்யாம: । தஸ்மாதி³த³ங்காராஸ்பதே³ப்⁴யோ தே³ஹேந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴விஷயேப்⁴யோ வ்யாவ்ருத்த:, ஸ்பு²டதராஹமநுப⁴வக³ம்ய ஆத்மா ஸம்ஶயாபா⁴வாத³ஜிஜ்ஞாஸ்ய இதி ஸித்³த⁴ம் । அப்ரயோஜநத்வாச்ச । ததா² ஹி - ஸம்ஸாரநிவ்ருத்திரபவர்க³ இஹ ப்ரயோஜநம் விவக்ஷிதம் । ஸம்ஸாரஶ்ச ஆத்மயாதா²த்ம்யாநநுப⁴வநிமித்த ஆத்மயாதா²த்ம்யஜ்ஞாநேந நிவர்தநீய: । ஸ சேத³யமநாதி³ரநாதி³நா ஆத்மயாதா²த்ம்யஜ்ஞாநேந ஸஹாநுவர்ததே, குதோ(அ)ஸ்ய நிவ்ருத்திரவிரோதா⁴த் ? குதஶ்சாத்மயாதா²த்ம்யாநநுப⁴வ: ? ந ஹி அஹம் இத்யநுப⁴வாத³ந்யதா³த்மயாதா²த்ம்யஜ்ஞாநமஸ்தி । ந ச அஹம் இதி ஸர்வஜநீநஸ்பு²டதராநுப⁴வஸமர்தி²த ஆத்மா தே³ஹேந்த்³ரியாதி³வ்யதிரிக்த: ஶக்ய உபநிஷதா³ம் ஸஹஸ்ரைரப்யந்யத²யிதும் , அநுப⁴வவிரோதா⁴த் । ந ஹ்யாக³மா: ஸஹஸ்ரமபி க⁴டம் படயிதுமீஶதே । தஸ்மாத³நுப⁴வவிரோதா⁴து³பசரிதார்தா² ஏவோபநிஷத³ இதி யுக்தமுத்பஶ்யாம இத்யாஶயவாநாஶங்க்ய பரிஹரதி -

யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோ: இதி ।

அத்ர ச யுஷ்மத³ஸ்மதி³த்யாதி³ர்மித்²யாப⁴விதும் யுக்தமித்யந்த: ஶங்காக்³ரந்த²: । ததா²பீத்யாதி³பரிஹாரக்³ரந்த²: । ததா²பீத்யபி⁴ஸம்ப³ந்தா⁴ச்ச²ங்காயாம் யத்³யபீதி படி²தவ்யம் । இத³மஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி வக்தவ்யே யுஷ்மத்³க்³ரஹணமத்யந்தபே⁴தோ³பலக்ஷணார்த²ம் । யதா² ஹ்யஹங்காரப்ரதியோகீ³ த்வங்காரோ நைவமித³ங்கார:, ஏதே வயமிமே வயமாஸ்மஹே இதி ப³ஹுலம் ப்ரயோக³த³ர்ஶநாதி³தி । சித்ஸ்வபா⁴வ ஆத்மா விஷயீ, ஜட³ஸ்வபா⁴வா பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியதே³ஹவிஷயா விஷயா: । ஏதே ஹி சிதா³த்மாநம் விஸிந்வந்தி அவப³த்⁴நந்தி । ஸ்வேந ரூபேண நிரூபணீயம் குர்வந்தீதி யாவத் । பரஸ்பராநத்⁴யாஸஹேதாவத்யந்தவைலக்ஷண்யே த்³ருஷ்டாந்த: -

தம: ப்ரகாஶவதி³தி ।

ந ஹி ஜாது கஶ்சித்ஸமுதா³சரத்³வ்ருத்திநீ ப்ரகாஶதமஸீ பரஸ்பராத்மதயா ப்ரதிபத்துமர்ஹதி । ததி³த³முக்தம் -

இதரேதரபா⁴வாநுபபத்தாவிதி ।

இதரேதரபா⁴வ: இதரேதரத்வம் , தாதா³த்ம்யமிதி யாவத் தஸ்யாநுபபத்தாவிதி । ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴த்³த⁴ர்மிணோ: பரஸ்பரபா⁴வ: தத்³த⁴ர்மாணாம் து ஜாட்³யசைதந்யநித்யத்வாநித்யத்வாதீ³நாமிதரேதராத்⁴யாஸோ ப⁴விஷ்யதி ।

த்³ருஶ்யதே ஹி த⁴ர்மிணோர்விவேகக்³ரஹணே(அ)பி தத்³த⁴ர்மாணாமத்⁴யாஸ:, யதா² குஸுமாத்³பே⁴தே³ந க்³ருஹ்யமாணே(அ)பி ஸ்ப²டிகமணாவதிஸ்வச்ச²தயா ஜபாகுஸுமப்ரதிபி³ம்போ³த்³க்³ராஹிண்யருண: ஸ்ப²டிகைத்யாருண்யவிப்⁴ரம இத்யத உக்தம் -

தத்³த⁴ர்மாணாமபீதி ।

இதரேதரத்ர த⁴ர்மிணி த⁴ர்மாணாம் பா⁴வோ விநிமயஸ்தஸ்யாநுபபத்தி: । அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - ரூபவத்³தி⁴ த்³ரவ்யமதிஸ்வச்ச²தயா ரூபவதோ த்³ரவ்யாந்தரஸ்ய தத்³விவேகேந க்³ருஹ்யமாணஸ்யாபி சா²யாம் க்³ருஹ்ணீயாத் , சிதா³த்மா த்வரூபோ விஷயீ ந விஷயச்சா²யாமுத்³க்³ராஹயிதுமர்ஹதி । யதா²ஹு: -'ஶப்³த³க³ந்த⁴ரஸாநாம் ச கீத்³ருஶீ ப்ரதிபி³ம்ப³தா” இதி । ததி³ஹ பாரிஶேஷ்யாத்³விஷயவிஷயிணோரந்யோந்யாத்மஸம்பே⁴தே³நைவ தத்³த⁴ர்மாணாமபி பரஸ்பரஸம்பே⁴தே³ந விநிமயாத்மநா ப⁴விதவ்யம் , தௌ சேத்³த⁴ர்மிணாவத்யந்தவிவேகேந க்³ருஹ்யமாணாவஸம்பி⁴ந்நௌ, அஸம்பி⁴ந்நா: ஸுதராம் தயோர்த⁴ர்மா:, ஸ்வாஶ்ரயாப்⁴யாம் வ்யவதா⁴நேந தூ³ராபேதத்வாத் ।

ததி³த³முக்தம் -

ஸுதராமிதி ।

தத்³விபர்யயேணேதி ।

விஷயவிபர்யயேணேத்யர்த²: । மித்²யாஶப்³தோ³(அ)பஹ்நவவசந: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - அத்⁴யாஸோ பே⁴தா³க்³ரஹேண வ்யாப்த:, தத்³விருத்³த⁴ஶ்சேஹாஸ்தி பே⁴த³க்³ரஹ:, ஸ பே⁴தா³க்³ரஹம் நிவர்தயம்ஸ்தத்³வ்யாப்தமத்⁴யாஸமபி நிவர்தயதீதி । மித்²யேதி ப⁴விதும் யுக்தம் யத்³யபி ததா²பீதி யோஜநா ।। இத³மத்ராகூதம் - ப⁴வேதே³ததே³வம் யத்³யஹமித்யநுப⁴வே ஆத்மதத்வம் ப்ரகாஶேத । ந த்வேதத³ஸ்தி । ததா²ஹி ஸமஸ்தோபாத்⁴யநவச்சி²ந்நாநந்தாநந்த³சைதந்யைகரஸமுதா³ஸீநமேகமத்³விதீயமாத்மதத்த்வம் ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணேஷு கீ³யதே । ந சைதாந்யுபக்ரமபராமர்ஶோபஸம்ஹாரை: க்ரியாஸமபி⁴ஹாரேணேத்³ருகா³த்மதத்த்வமபி⁴த³த⁴தி தத்பராணி ஸந்தி ஶக்யாநி ஶக்ரேணாப்யுபசரிதார்தா²நி கர்தும் । அப்⁴யாஸே ஹி பூ⁴யஸ்த்வமர்த²ஸ்ய ப⁴வதி, யதா²ஹோ த³ர்ஶநீயாஹோ த³ர்ஶநீயேதி ந ந்யூநத்வம், ப்ராகே³வோபசரிதத்வமிதி । அஹமநுப⁴வஸ்து ப்ராதே³ஶிகமநேகவித⁴ஶோகது³:கா²தி³ப்ரபஞ்சோபப்லுதமாத்மாநமாத³ர்ஶயந் கத²மாத்மதத்த்வகோ³சர: கத²ம் வாநுபப்லவ: । ந ச ஜ்யேஷ்ட²ப்ரமாணப்ரத்யக்ஷவிரோதா⁴தா³ம்நாயஸ்யைவ தத³பேக்ஷஸ்யாப்ராமாண்யமுபசரிதார்த²த்வம் சேதி யுக்தம் , தஸ்யாபௌருஷேயதயா நிரஸ்தஸமஸ்ததோ³ஷாஶங்கஸ்ய, போ³த⁴கதயா ஸ்வத:ஸித்³த⁴ப்ரமாணபா⁴வஸ்ய ஸ்வகார்யே ப்ரமிதாவநபேக்ஷத்வாத் । ப்ரமிதாவநபேக்ஷத்வே(அ)ப்யுத்பத்தௌ ப்ரத்யக்ஷாபேக்ஷத்வாத்தத்³விரோதா⁴த³நுத்பத்திலக்ஷணமப்ராமாண்யமிதி சேந்ந । உத்பாத³காப்ரதித்³வந்த்³வித்வாத் । ந ஹ்யாக³மஜ்ஞாநம் ஸாம்வ்யவஹாரிகம் ப்ரத்யக்ஷஸ்ய ப்ராமாண்யமுபஹந்தி யேந காரணாபா⁴வாந்ந ப⁴வேத³பி து தாத்த்விகம் । ந ச தத்தஸ்யோத்பாத³கம் । அதாத்த்விகப்ரமாணபா⁴வேப்⁴யோ(அ)பி ஸாம்வ்யவஹாரிகப்ரமாணேப்⁴யஸ்தத்த்வஜ்ஞாநோத்பத்தித³ர்ஶநாத் । ததா² ச வர்ணே ஹ்ரஸ்வத்வதீ³ர்க⁴த்வாத³யோ(அ)ந்யத⁴ர்மா அபி ஸமாரோபிதா: தத்த்வப்ரதிபத்திஹேதவ: । ந ஹி லௌகிகா: நாக³ இதி வா நக³ இதி வா பதா³த்குஞ்சரம் வா தரும் வா ப்ரதிபத்³யமாநா ப⁴வந்தி ப்⁴ராந்தா: । ந சாநந்யபரம் வாக்யம் ஸ்வார்த²முபசரிதார்த²ம் யுக்தம் । உக்தம் ஹி ‘ந விதௌ⁴ பர: ஶப்³தா³ர்த²’ இதி । ஜ்யேஷ்ட²த்வம் ச அநபேக்ஷிதஸ்ய பா³த்⁴யத்வே ஹேது: ந து பா³த⁴கத்வே, ரஜதஜ்ஞாநஸ்ய ஜ்யாயஸ: ஶுக்திஜ்ஞாநேந கநீயஸா பா³த⁴த³ர்ஶநாத் । தத³நபபா³த⁴நே தத³பபா³தா⁴த்மநஸ்தஸ்யோத்பத்தேரநுத்பத்தே: । த³ர்ஶிதம் ச தாத்த்விகப்ரமாணபா⁴வஸ்யாநபேக்ஷிதத்வம் । ததா² ச பாரமர்ஷம் ஸூத்ரம், “பௌர்வாபர்யே பூர்வதௌ³ர்ப³ல்யம் ப்ரக்ருதிவத்” (ஆ. 6 பா. 5 ஸூ. 54) இதி । ததா² “பூர்வாத்பரப³லீயஸ்த்வம் தத்ர நாம ப்ரதீயதாம் । அந்யோந்யநிரபேக்ஷாணாம் யத்ர ஜந்ம தி⁴யாம் ப⁴வேத்” ॥ இதி । அபி ச யே(அ)ப்யஹங்காராஸ்பத³மாத்மாநமாஸ்தி²ஷத தைரப்யஸ்ய ந தாத்த்விகத்வமப்⁴யுபேதவ்யம் - ’ அஹமிஹைவாஸ்மி ஸத³நே ஜாநாந:’ இதி ஸர்வவ்யாபிந: ப்ராதே³ஶிகத்வேந க்³ரஹாத் । உச்சதரகி³ரிஶிக²ரவர்திஷு மஹாதருஷு பூ⁴மிஷ்ட²ஸ்ய தூ³ர்வாப்ரவாலநிர்பா⁴ஸப்ரத்யயவத் । ந சேத³ம் தே³ஹஸ்ய ப்ராதே³ஶிகத்வமநுபூ⁴யதே ந த்வாத்மந இதி ஸாம்ப்ரதம் । ந ஹி ததை³வம் ப⁴வதி - ’ அஹம்’ இதி; கௌ³ணத்வே வா ந ’ ஜாநாந:’ இதி । அபி ச பரஶப்³த³: பரத்ர லக்ஷ்யமாணகு³ணயோகே³ந வர்தத இதி யத்ர ப்ரயோக்த்ருப்ரதிபத்ரோ: ஸம்ப்ரதிபத்தி: ஸ கௌ³ண:, ஸ ச பே⁴த³ப்ரத்யயபுர:ஸர: । தத்³யதா² நையமிகாக்³நிஹோத்ரவசநோ(அ)க்³நிஹோத்ரஶப்³த³: (ஆ.1. பா.4. ஸூ.4)ப்ரகரணாந்தராவத்⁴ருதபே⁴தே³ கௌண்ட³பாயிநாமயநக³தே கர்மணி “மாஸமக்³மிஹோத்ரம் ஜுஹோதி” (ஆ. 7 பா. 3 ஸூ. 1) இத்யத்ர ஸாத்⁴யஸாத்³ருஶ்யேந கௌ³ண:, மாணவகே சாநுப⁴வஸித்³த⁴பே⁴தே³ ஸிம்ஹாத்ஸிம்ஹஶப்³த³: । ந த்வஹங்காரஸ்ய முக்²யோ(அ)ர்தோ² நிர்லுடி²தக³ர்ப⁴தயா தே³ஹாதி³ப்⁴யோ பி⁴ந்நோ(அ)நுபூ⁴யதே, யேந பரஶப்³த³: ஶரீராதௌ³ கௌ³ணோ ப⁴வேத் । ந சாத்யந்தநிரூட²தயா கௌ³ணே(அ)பி ந கௌ³ணத்வாபி⁴மாந: ஸார்ஷபாதி³ஷு தைலஶப்³த³வதி³தி வேதி³தவ்யம் । தத்ராபி ஸ்நேஹாத்திலப⁴வாத்³பே⁴தே³ ஸித்³த⁴ ஏவ ஸார்ஷபாதீ³நாம் தைலஶப்³த³வாச்யத்வாபி⁴மாநோ, ந த்வர்த²யோஸ்தைலஸார்ஷபயோரபே⁴தா³த்⁴யவஸாய: । தத்ஸித்³த⁴ம் கௌ³ணத்வமுப⁴யத³ர்ஶிநோ கௌ³ணமுக்²யவிவேகவிஜ்ஞாநேந வ்யாப்தம் ததி³த³ம் வ்யாபகம் விவேகஜ்ஞாநம் நிவர்தமாநம் கௌ³ணதாமபி நிவர்தயதீதி । ந ச பா³லஸ்த²விரஶரீரபே⁴தே³(அ)பி ஸோ(அ)ஹமித்யேகஸ்யாத்மந: ப்ரதிஸந்தா⁴நாத்³தே³ஹாதி³ப்⁴யோ பே⁴தே³ந அஸ்த்யாத்மாநுப⁴வ இதி வாச்யம் । பரீக்ஷகாணாம் க²ல்வியம் கதா² ந லௌகிகாநாம் । பரீக்ஷகா அபி ஹி வ்யவஹாரஸமயே ந லோகஸாமாந்யமதிவர்தந்தே । வக்ஷ்யத்யநந்தரமேவ ஹி ப⁴க³வாந்பா⁴ஷ்யகார: - “பஶ்வாதி³பி⁴ஶ்சாவிஶேஷாத்” இதி । பா³ஹ்யா அப்யாஹு: - “ஶாஸ்த்ரசிந்தகா: க²ல்வேவம் விவேசயந்தி ந ப்ரதிபத்தார:” இதி । தத்பாரிஶேஷ்யாச்சிதா³த்மகோ³சரமஹங்காரமஹமிஹாஸ்மி ஸத³ந இதி ப்ரயுஞ்ஜாநோ லௌகிக: ஶரீராத்³யபே⁴த³க்³ரஹாதா³த்மந: ப்ராதே³ஶிகத்வமபி⁴மந்யதே, நப⁴ஸ இவ க⁴டமணிகமல்லிகாத்³யுபாத்⁴யவச்சே²தா³தி³தி யுக்தமுத்பஶ்யாம: । ந சாஹங்காரப்ராமாண்யாய தே³ஹாதி³வதா³த்மாபி ப்ராதே³ஶிக இதி யுக்தம் । ததா³ க²ல்வயமணுபரிமாணோ வா ஸ்யாத்³தே³ஹபரிமாணோ வா ? அணுபரிமாணத்வே ஸ்தூ²லோ(அ)ஹம் தீ³ர்க⁴ இதி ச ந ஸ்யாத் , தே³ஹபரிமாணத்வே து ஸாவயவதயா தே³ஹவத³நித்யத்வப்ரஸங்க³: । கிஞ்ச அஸ்மிந்பக்ஷே அவயவஸமுதா³யோ வா சேதயேத்ப்ரத்யேகம் வாவயவா: ? ப்ரத்யேகம் சேதநத்வபக்ஷே ப³ஹூநாம் சேதநாநாம் ஸ்வதந்த்ராணாமேகவாக்யதாபா⁴வாத³பர்யாயம் விருத்³த⁴தி³க்க்ரியதயா ஶரீரமுந்மத்²யேத, அக்ரியம் வா ப்ரஸஜ்யேத । ஸமுதா³யஸ்ய து சைதந்யயோகே³ வ்ருக்ண ஏகஸ்மிந்நவயவே சிதா³த்மநோ(அ)ப்யவயவோ வ்ருக்ண இதி ந சேதயேத் । ந ச ப³ஹூநாமவயவாநாம் பரஸ்பராவிநாபா⁴வநியமோ த்³ருஷ்ட: । ய ஏவாவயவோ விஶீர்ணஸ்ததா³ தத³பா⁴வே ந சேதயேத் । விஜ்ஞாநாலம்ப³நத்வே(அ)ப்யஹம்ப்ரத்யயஸ்ய ப்⁴ராந்தத்வம் தத³வஸ்த²மேவ । தஸ்ய ஸ்தி²ரவஸ்துநிர்பா⁴ஸத்வாத³ஸ்தி²ரத்வாச்ச விஜ்ஞாநாநாம் । ஏதேந ஸ்தூ²லோ(அ)ஹமந்தோ⁴(அ)ஹம் க³ச்சா²மீத்யாத³யோ(அ)ப்யத்⁴யாஸதயா வ்யாக்²யாதா: । ததே³வமுக்தேந க்ரமேணாஹம்ப்ரத்யயே பூதிகூஷ்மாண்டீ³க்ருதே ப⁴க³வதீ ஶ்ருதிரப்ரத்யூஹம் கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வது³:க²ஶோகாத்³யாத்மத்வமஹமநுப⁴வப்ரஸஞ்ஜிதமாத்மநோ நிஷேத்³து⁴மர்ஹதீதி ।

ததே³வம் ஸர்வப்ரவாதி³ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணப்ரதி²தமித்²யாபா⁴வஸ்யாஹம்ப்ரத்யயஸ்ய ஸ்வரூபநிமித்தப²லைருபவ்யாக்²யாநம் -

அந்யோந்யஸ்மிந்நித்யாதி³ ।

அத்ர சாந்யோந்யஸ்மிந்த⁴ர்மிண்யாத்மஶரீராதௌ³ ‘அந்யோந்யாத்மகதாம்’ அத்⁴யஸ்யாஹமித³ம் ஶரீராதீ³தி । இத³மிதி ச வஸ்துத:, ந ப்ரதீதித: । லோகவ்யவஹாரோ லோகாநாம் வ்யவஹார:, ஸ சாயமஹமிதி வ்யபதே³ஶ: । இதிஶப்³த³ஸூசிதஶ்ச ஶரீராத்³யநுகூலம் ப்ரதிகூலம் ச ப்ரமேயஜாதம் ப்ரமாய ப்ரமாணேந தது³பாதா³நபரிவர்ஜநாதி³: । “அந்யோந்யத⁴ர்மாம்ஶ்சாத்⁴யஸ்ய” அந்யோந்யஸ்மிந்த⁴ர்மிணி தே³ஹாதி³த⁴ர்மாஞ்ஜந்மமரணஜராவ்யாத்⁴யாதீ³நாத்மநி த⁴ர்மிணி அத்⁴யஸ்ததே³ஹாதி³பா⁴வே ஸமாரோப்ய, ததா² சைதந்யாதீ³நாத்மத⁴ர்மாந் தே³ஹாதா³வத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வே ஸமாரோப்ய, மமேத³ம் ஜராமரணபுத்ரபஶுஸ்வாம்யாதீ³தி வ்யவஹாரோ வ்யபதே³ஶ:, இதிஶப்³த³ஸூசிதஶ்ச தத³நுரூப: ப்ரவ்ருத்த்யாதி³: । அத்ர ச அத்⁴யாஸவ்யவஹாரக்ரியாப்⁴யாம் ய: கர்தோந்நீத: ஸ ஸமாந இதி ஸமாநகர்த்ருகத்வேநாத்⁴யஸ்ய வ்யவஹார இத்யுபபந்நம் ।

பூர்வகாலத்வஸூசிதமத்⁴யாஸஸ்ய வ்யவஹாரகாரணத்வம் ஸ்பு²டயதி -

மித்²யாஜ்ஞாநநிமித்த: வ்யவஹார: ।

மித்²யாஜ்ஞாநமத்⁴யாஸஸ்தந்நிமித்த: । தத்³பா⁴வாபா⁴வாநுவிதா⁴நாத்³வ்யவஹாரபா⁴வாபா⁴வயோரித்யர்த²: ।

ததே³வமத்⁴யாஸஸ்வரூபம் ப²லம் ச வ்யவஹாரமுக்த்வா தஸ்ய நிமித்தமாஹ -

இதரேதராவிவேகேந ।

விவேகாக்³ரஹணேத்யர்த²: ।

அதா²விவேக ஏவ கஸ்மாந்ந ப⁴வதி, ததா² ச நாத்⁴யாஸ இத்யத ஆஹ -

அத்யந்தவிவிக்தயோர்த⁴ர்மத⁴ர்மிணோ: ।

பரமார்த²தோ த⁴ர்மிணோரதாதா³த்ம்யம் விவேகோ த⁴ர்மாணாம் சாஸங்கீர்ணதா விவேக: । ஸ்யாதே³தத் । விவிக்தயோர்வஸ்துஸதோர்பே⁴தா³க்³ரஹநிப³ந்த⁴நஸ்தாதா³த்ம்யவிப்⁴ரமோ யுஜ்யதே, ஶுக்தேரிவ ரஜதாத்³பே⁴தா³க்³ரஹ நிப³ந்த⁴நோ ரஜததாதா³த்ம்யவிப்⁴ரம: ।

இஹ து பரமார்த²ஸதஶ்சிதா³த்மநோ(அ)த்யந்தபி⁴ந்நம் ந தே³ஹாத்³யஸ்தி வஸ்துஸத் , தத்குதஶ்சிதா³த்மநோ பே⁴தா³க்³ரஹ: குதஶ்ச தாதா³த்ம்யவிப்⁴ரம: இத்யத ஆஹ -

ஸத்யாந்ருதே மிது²நீக்ருத்ய இதி ।

விவேகாக்³ரஹாத³த்⁴யஸ்யேதி யோஜநா । ஸத்யம் சிதா³த்மா, அந்ருதம் பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியதே³ஹாதி³, தே த்³வே த⁴ர்மிணீ மிது²நீக்ருத்ய யுக³லீக்ருத்யேத்யர்த²: । ந ச ஸம்வ்ருதிபரமார்த²ஸதோ: பாரமார்தி²கம் மிது²நமஸ்தீத்யபூ⁴ததத்³பா⁴வார்த²ஸ்ய ச்வே: ப்ரயோக³: ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - அப்ரதீதஸ்யாரோபாயோகா³தா³ரோப்யஸ்ய ப்ரதீதிருபயுஜ்யதே ந வஸ்துஸத்தேதி । ஸ்யாதே³தத் । ஆரோப்யஸ்ய ப்ரதீதௌ ஸத்யாம் பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய ஸமாரோப: ஸமாரோபநிப³ந்த⁴நா ச ப்ரதீதிரிதி து³ர்வாரம் பரஸ்பராஶ்ரயத்வமித்யத ஆஹ -

நைஸர்கி³க இதி ।

ஸ்வாபா⁴விகோ(அ)நாதி³ரயம் வ்யவஹார: । வ்யவஹாராநாதி³தயா தத்காரணஸ்யாத்⁴யாஸஸ்யாநாதி³தோக்தா, ததஶ்ச பூர்வபூர்வமித்²யாஜ்ஞாநோபத³ர்ஶிதஸ்ய பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியஶரீராதே³ருத்தரோத்தராத்⁴யாஸோபயோக³ இத்யநாதி³த்வாத்பீ³ஜாங்குரவந்ந பரஸ்பராஶ்ரயத்வமித்யர்த²: । ஸ்யாதே³தத் । அத்³தா⁴ பூர்வப்ரதீதிமாத்ரமுபயுஜ்யத ஆரோபே, ந து ப்ரதீயமாநஸ்ய பரமார்த²ஸத்தா । ப்ரதீதிரேவ து அத்யந்தாஸதோ க³க³நகமலிநீகல்பஸ்ய தே³ஹேந்த்³ரியாதே³ர்நோபபத்³யதே । ப்ரகாஶமாநத்வமேவ ஹி சிதா³த்மநோ(அ)பி ஸத்த்வம் ந து தத³திரிக்தம் ஸத்தாஸாமாந்யஸமவாயோ(அ)ர்த²க்ரியாகாரிதா வா, த்³வைதாபத்தே: । ஸத்தாயாஶ்சார்த²க்ரியாகாரிதாயாஶ்ச ஸத்தாந்தரார்த²க்ரியாகாரிதாந்தரகல்பநே(அ)நவஸ்தா²பாதாத் , ப்ரகாஶமாநதைவ ஸத்தாப்⁴யுபேதவ்யா । ததா² ச தே³ஹாத³ய: ப்ரகாஶமாநத்வாந்நாஸந்த:, சிதா³த்மவத் ।

அஸத்த்வே வா ந ப்ரகாஶமாநா:, தத்கத²ம் ஸத்யாந்ருதயோர்மிது²நீபா⁴வ:, தத³பா⁴வே வா கஸ்ய குதோ பே⁴தா³க்³ரஹ:, தத³ஸம்ப⁴வே குதோ(அ)த்⁴யாஸ இத்யாஶயவாநாஹ -

ஆஹ

ஆக்ஷேப்தா -

கோ(அ)யமத்⁴யாஸோ நாம ।

க இத்யாக்ஷேபே ।

ஸமாதா⁴தா லோகஸித்³த⁴மத்⁴யாஸலக்ஷணமாசக்ஷாண ஏவாக்ஷேபம் ப்ரதிக்ஷிபதி -

உச்யதே - ஸ்ம்ருதிரூப: பரத்ர பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ: ।

அவஸந்நோ(அ)வமதோ வா பா⁴ஸோ(அ)வபா⁴ஸ: । ப்ரத்யயாந்தரபா³த⁴ஶ்சாஸ்யவஸாதோ³(அ)வமாநோ வா । ஏதாவதா மித்²யாஜ்ஞாநமித்யுக்தம் ப⁴வதி । தஸ்யேத³முபவ்யாக்²யாநம் “பூர்வத்³ருஷ்ட” இத்யாதி³ । பூர்வத்³ருஷ்டஸ்யாவபா⁴ஸ: பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ: । மித்²யாப்ரத்யயஶ்சாரோபவிஷயாரோபணீயமிது²நமந்தரேண ந ப⁴வதீதி பூர்வத்³ருஷ்டக்³ரஹணேநாந்ருதமாரோபணீயமுபஸ்தா²பயதி । தஸ்ய ச த்³ருஷ்டத்வமாத்ரமுபயுஜ்யதே ந வஸ்துஸத்தேதி த்³ருஷ்டக்³ரஹணம் । ததா²பி வர்தமாநம் த்³ருஷ்டம் த³ர்ஶநம் நாரோபோபயோகீ³தி பூர்வேத்யுக்தம் । தச்ச பூர்வத்³ருஷ்டம் ஸ்வரூபேண ஸத³ப்யாரோபணீயதயா அநிர்வாச்யமித்யந்ருதம் ।

ஆரோபவிஷயம் ஸத்யமாஹ -

பரத்ரேதி ।

பரத்ர ஶுக்திகாதௌ³ பரமார்த²ஸதி, தத³நேந ஸத்யாந்ருதமிது²நமுக்தம் । ஸ்யாதே³தத் । பரத்ர பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ இத்யலக்ஷணம் , அதிவ்யாபகத்வாத் । அஸ்தி ஹி ஸ்வஸ்திமத்யாம் க³வி பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய கோ³த்வஸ்ய, பரத்ர காலாக்ஷ்யாமவபா⁴ஸ: । அஸ்தி ச பாடலிபுத்ரே பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய தே³வத³த்தஸ்ய பரத்ர மாஹிஷ்மத்யாமவபா⁴ஸ: ஸமீசீந: ।

அவபா⁴ஸபத³ம் ச ஸமீசீநே(அ)பி ப்ரத்யயே ப்ரஸித்³த⁴ம் , யதா² நீலஸ்யாவபா⁴ஸ: பீதஸ்யாவபா⁴ஸ இத்யத ஆஹ -

ஸ்ம்ருதிரூப இதி ।

ஸ்ம்ருதே ரூபமிவ ரூபமஸ்யேதி ஸ்ம்ருதிரூப: । அஸம்நிஹிதவிஷயத்வம் ச ஸ்ம்ருதிரூபத்வம் , ஸம்நிஹிதவிஷயம் ச ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் ஸமீசீநமிதி நாதிவ்யாப்தி: । நாப்யவ்யாப்தி:, ஸ்வப்நஜ்ஞாநஸ்யாபி ஸ்ம்ருதிவிப்⁴ரமரூபஸ்யைவம்ரூபத்வாத் । அத்ராபி ஹி ஸ்மர்யமாணே பித்ராதௌ³ நித்³ரோபப்லவவஶாத³ஸம்நிதா⁴நாபராமர்ஶே, தத்ர தத்ர பூர்வத்³ருஷ்டஸ்யைவ ஸம்நிஹிததே³ஶகாலத்வஸ்ய ஸமாரோப: । ஏவம் பீத: ஶங்க²ஸ்திக்தோ கு³டை³த்யத்ராப்யேதல்லக்ஷணம் யோஜநீயம் । ததா² ஹி - ப³ஹிர்விநிர்க³ச்ச²த³த்யச்ச²நயநரஶ்மிஸம்ப்ருக்தபித்தத்³ரவ்யவர்திநீம் பீததாம் பித்தரஹிதாமநுப⁴வந் , ஶங்க²ம் ச தோ³ஷாச்சா²தி³தஶுக்லிமாம் ந த்³ரவ்யமாத்ரமநுப⁴வந் , பீததாயாஶ்ச ஶங்கா²ஸம்ப³ந்த⁴மநநுப⁴வந் , அஸம்ப³ந்தா⁴க்³ரஹணஸாரூப்யேணபீதம் தபநீயபிண்ட³ம்பீதம் பி³ல்வப²லமித்யாதௌ³ பூர்வத்³ருஷ்டம் ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் பீதத்வஶங்க²த்வயோராரோப்யாஹபீத: ஶங்க² இதி । ஏதேநதிக்தோ கு³ட³ இதி ப்ரத்யயோ வ்யாக்²யாத: । ஏவம் விஜ்ஞாத்ருபுருஷாபி⁴முகே²ஷ்வாத³ர்ஶோத³காதி³ஷு ஸ்வச்சே²ஷு சாக்ஷுஷம் தேஜோ லக்³நமபி ப³லீயஸா ஸௌர்யேண தேஜஸா ப்ரதிஸ்ரோத: ப்ரவர்திதம் முக²ஸம்யுக்தம் முக²ம் க்³ராஹயத் , தோ³ஷவஶாத்தத்³தே³ஶதாமநபி⁴முக²தாம் ச முக²ஸ்யாக்³ராஹயத் , பூர்வத்³ருஷ்டாபி⁴முகா²த³ர்ஶோத³கதே³ஶதாமாபி⁴முக்²யம் ச முக²ஸ்யாரோபயதீதி ப்ரதிபி³ம்ப³விப்⁴ரமோ(அ)பி லக்ஷிதோ ப⁴வதி । ஏதேந த்³விசந்த்³ரதி³ங்மோஹாலாதசக்ரக³ந்த⁴ர்வநக³ரவம்ஶோரகா³தி³விப்⁴ரமேஷ்வபி யதா²ஸம்ப⁴வம் லக்ஷணம் யோஜநீயம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ந ப்ரகாஶமாநதாமாத்ரம் ஸத்த்வம் , யேந தே³ஹேந்த்³ரியாதே³: ப்ரகாஶமாநதயா ஸத்³பா⁴வோ ப⁴வேத் । ந ஹி ஸர்பாதி³பா⁴வேந ரஜ்ஜ்வாத³யோ வா ஸ்ப²டிகாத³யோ வா ரக்தாதி³கு³ணயோகி³நோ ந ப்ரதிபா⁴ஸந்தே, ப்ரதிபா⁴ஸமாநா வா ப⁴வந்தி ததா³த்மாநஸ்தத்³த⁴ர்மாணோ வா । ததா² ஸதி மருஷு மரீசிசயம் , உச்சாவசமுச்சலத்துங்க³தரங்க³ப⁴ங்க³மாலேயமப்⁴யர்ணவமவதீர்ணா மந்தா³கிநீ, இத்யபி⁴ஸந்தா⁴ய ப்ரவ்ருத்தஸ்தத்தோயமாபீய பிபாஸாமுபஶமயேத் । தஸ்மாத³காமேநாப்யாரோபிதஸ்ய ப்ரகாஶமாநஸ்யாபி ந வஸ்துஸத்த்வமப்⁴யுபக³மநீயம் । ந ச மரீசிரூபேண ஸலிலமவஸ்துஸத்ஸ்வரூபேண து பரமார்த²ஸதே³வ, தே³ஹேந்த்³ரியாத³யஸ்து ஸ்வரூபேணாப்யஸந்த இத்யநுப⁴வாகோ³சரத்வாத்கத²மாரோப்யந்த இதி ஸாம்ப்ரதம் யதோ யத்³யஸந்நாநுப⁴வகோ³சர: கத²ம் தர்ஹி மரீச்யாதீ³நாமஸதாம் தோயதயாநுப⁴வகோ³சரத்வம் , ந ச ஸ்வரூபஸத்த்வேந தோயாத்மநாபி ஸந்தோ ப⁴வந்தி । யத்³யுச்யேத நாபா⁴வோ நாம பா⁴வாத³ந்ய: கஶ்சித³ஸ்தி, அபி து பா⁴வ ஏவ பா⁴வாந்தராத்மநாபா⁴வ: ஸ்வரூபேண து பா⁴வ: । யதா²ஹு: - “பா⁴வாந்தரமபா⁴வோ ஹி கயாசித்து வ்யபேக்ஷயா”(மண்ட³நமிஶ்ரப்⁴ரமவிவேக:) இதி । ததஶ்ச பா⁴வாத்மநோபாக்²யேயதயாஸ்ய யுஜ்யேதாநுப⁴வகோ³சரதா । ப்ரபஞ்சஸ்ய புநரத்யந்தாஸதோ நிரஸ்தஸமஸ்தஸாமர்த்²யஸ்ய நிஸ்தத்த்வஸ்ய குதோ(அ)நுப⁴வவிஷயபா⁴வ:, குதோ வா சிதா³த்மந்யாரோப: । ந ச விஷயஸ்ய ஸமஸ்தஸாமர்த்²யவிரஹே(அ)பி ஜ்ஞாநமேவ தத்தாத்³ருஶம் ஸ்வப்ரத்யயஸாமர்த்²யாஸாதி³தாத்³ருஷ்டாந்தஸித்³த⁴ஸ்வபா⁴வபே⁴த³முபஜாதமஸத: ப்ரகாஶநம், தஸ்மாத³ஸத்ப்ரகாஶநஶக்திரேவாஸ்யாவித்³யேதி ஸாம்ப்ரதம் । யதோ யேயமஸத்ப்ரகாஶநஶக்திர்விஜ்ஞாநஸ்ய கிம் புநரஸ்யா: ஶக்யம் , அஸதி³தி சேத் , கிமேதத்கார்யமாஹோஸ்வித³ஸ்யா ஜ்ஞாப்யம் । ந தாவத்கார்யம் , அஸதஸ்தத்த்வாநுபபத்தே: । நாபி ஜ்ஞாப்யம், ஜ்ஞாநாந்தராநுபலப்³தே⁴:, அநவஸ்தா²பாதாச்ச । விஜ்ஞாநஸ்வரூபமேவ அஸத: ப்ரகாஶ இதி சேத் , க: புநரேஷ ஸத³ஸதோ: ஸம்ப³ந்த⁴: ? அஸத³தீ⁴நநிரூபணத்வம் ஸதோ ஜ்ஞாநஸ்யாஸதா ஸம்ப³ந்த⁴ இதி சேத் , அஹோ ப³தாயமதிநிர்வ்ருத்த: ப்ரத்யயதபஸ்வீ யஸ்யாஸத்யபி நிரூபணமாயததே, ந ச ப்ரத்யயஸ்தத்ராத⁴த்தே கிஞ்சித் , அஸத ஆதா⁴ரத்வாயோகா³த் । அஸத³ந்தரேண ப்ரத்யயோ ந ப்ரத²த இதி ப்ரத்யயஸ்யைவைஷ ஸ்வபா⁴வோ ந த்வஸத³தீ⁴நமஸ்ய கிஞ்சிதி³தி சேத் , அஹோ ப³தாஸ்யாஸத்பக்ஷபாதோ யத³யமதது³த்பத்திரததா³த்மா ச தத³விநாபா⁴வநியத: ப்ரத்யய இதி । தஸ்மாத³த்யந்தாஸந்த: ஶரீரேந்த்³ரியாத³யோ நிஸ்தத்த்வா நாநுப⁴வவிஷயா ப⁴விதுமர்ஹந்தீதி । அத்ர ப்³ரூம: - நிஸ்தத்த்வம் சேந்நாநுப⁴வகோ³சர:, தத்கிமிதா³நீம் மரீசயோ(அ)பி தோயாத்மநா ஸதத்த்வா யத³நுப⁴வகோ³சரா: ஸ்யு: । ந ஸதத்த்வா:, ததா³த்மநா மரீசீநாமஸத்த்வாத் । த்³விவித⁴ம் ச வஸ்தூநாம் தத்த்வம் ஸத்த்வமஸத்த்வம் ச । தத்ர பூர்வம் ஸ்வத:, பரம் து பரத: । யதா²ஹு: - “ஸ்வரூபபரரூபாப்⁴யாம் நித்யம் ஸத³ஸதா³த்மகே । வஸ்துநி ஜ்ஞாயதே கிஞ்சித்³ரூபம் கைஶ்சித்கதா³ ச ந॥”(தத்வஸங்க்³ரஹ:) இதி । தத்கிம் மரீசிஷு தோயநிர்பா⁴ஸப்ரத்யயஸ்தத்த்வகோ³சர:, ததா² ச ஸமீசீந இதி ந ப்⁴ராந்தோ நாபி பா³த்⁴யேத । அத்³தா⁴ ந பா³த்⁴யேத யதி³ மரீசீநதோயாத்மதத்த்வாநதோயாத்மநா க்³ருஹ்ணீயாத் । தோயாத்மநா து க்³ருஹ்ணந் கத²மப்⁴ராந்த:, கத²ம் வா பா³த்⁴ய: ஹந்த தோயாபா⁴வாத்மநாம் மரீசிநாம் தோயபா⁴வாத்மத்வம் தாவந்ந ஸத் , தேஷாம் தோயாபா⁴வாத³பே⁴தே³ந தோயபா⁴வாத்மதாநுபபத்தே: । நாப்யஸத் । வஸ்த்வந்தரமேவ ஹி வஸ்த்வந்தரஸ்யாஸத்த்வமாஸ்தீ²யதே “பா⁴வாந்தரமபா⁴வோ(அ)ந்யோ ந கஶ்சித³நிரூபணாத்”(தத்வஸங்க்³ரஹ:) இதி வத³த்³பி⁴:, ந சாரோபிதம் ரூபம் வஸ்த்வந்தரம் , தத்³தி⁴ மரீசயோ வா ப⁴வேயு:, க³ங்கா³தி³க³தம் தோயம் வா । பூர்வஸ்மிந்கல்பே மரீசய: இதி ப்ரத்யய: ஸ்யாத் , ந தோயமிதி । உத்தரஸ்மிம்ஸ்து க³ங்கா³யாம் தோயமிதி ஸ்யாத் , ந புநரிஹேதி । தே³ஶபே⁴தா³ஸ்மரணே தோயமிதி ஸ்யாந்ந புநரிஹேதி । ந சேத³மத்யந்தமஸந்நிரஸ்தஸமஸ்தஸ்வரூபமலீகமேவாஸ்து இதி ஸாம்ப்ரதம் , தஸ்யாநுப⁴வகோ³சரத்வாநுபபத்தேரித்யுக்தமத⁴ஸ்தாத் । தஸ்மாந்ந ஸத் , நாஸந்நாபி ஸத³ஸத் , பரஸ்பரவிரோதா⁴தி³த்யநிர்வாச்யமேவாரோபணீயம் மரீசிஷு தோயமாஸ்தே²யம் , தத³நேந க்ரமேணாத்⁴யஸ்தம் தோயம் பரமார்த²தோயமிவ, அத ஏவ பூர்வத்³ருஷ்டமிவ, தத்த்வதஸ்து ந தோயம் ந ச பூர்வத்³ருஷ்டம், கிம் த்வந்ருதமநிர்வாச்யம் । ஏவம் ச தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்ரபஞ்சோ(அ)ப்யநிர்வாச்ய:, அபூர்வோ(அ)பி பூர்வமித்²யாப்ரத்யயோபத³ர்ஶித இவ பரத்ர சிதா³த்மந்யத்⁴யஸ்யத இதி உபபந்நம் , அத்⁴யாஸலக்ஷணயோகா³த் । தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்ரபஞ்சபா³த⁴நம் சோபபாத³யிஷ்யதே । சிதா³த்மா து ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணகோ³சர:, தந்மூலதத³விருத்³த⁴ந்யாயநிர்ணீதஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வ: ஸத்த்வேநைவ நிர்வாச்ய: । அபா³தி⁴தா ஸ்வயம்ப்ரகாஶதைவ அஸ்ய ஸத்தா, ஸா ச ஸ்வரூபமேவ சிதா³த்மந:, ந து தத³திரிக்தம் ஸத்தாஸாமாந்யஸமவாயோ(அ)ர்த²க்ரியாகாரிதா வேதி ஸர்வமவதா³தம் ।

ஸ சாயமேவம்லக்ஷணகோ(அ)த்⁴யாஸோ(அ)நிர்வசநீய: ஸர்வேஷாமேவ ஸம்மத: பரீக்ஷகாணாம், தத்³பே⁴தே³ பரம் விப்ரதிபத்திரித்யநிர்வசநீயதாம் த்³ரட⁴யிதுமாஹ -

தம் கேசித³ந்யத்ராந்யத⁴ர்மாத்⁴யாஸ இதி வத³ந்தி ।

அந்யத⁴ர்மஸ்ய, ஜ்ஞாநத⁴ர்மஸ்ய ரஜதஸ்ய । ஜ்ஞாநாகாரஸ்யேதி யாவத் । அத்⁴யாஸோ(அ)ந்யத்ர பா³ஹ்யே । ஸௌத்ராந்திகநயே தாவத்³பா³ஹ்யமஸ்தி வஸ்து ஸத் , தத்ர ஜ்ஞாநாகாரஸ்யாரோப: । விஜ்ஞாநவாதி³நாமபி யத்³யபி ந பா³ஹ்யம் வஸ்து ஸத் , ததா²ப்யநாத்³யவித்³யாவாஸநாரோபிதமலீகம் பா³ஹ்யம் , தத்ர ஜ்ஞாநாகாரஸ்யாத்⁴யாரோப: । உபபத்திஶ்ச யத்³யாத்³ருஶமநுப⁴வஸித்³த⁴ம் ரூபம் தத்தாத்³ருஶமேவாப்⁴யுபேதவ்யமித்யுத்ஸர்க³:, அந்யதா²த்வம் புநரஸ்ய ப³லவத்³பா³த⁴கப்ரத்யயவஶாத் நேத³ம் ரஜதமிதி ச பா³த⁴கஸ்யேத³ந்தாமாத்ரபா³தே⁴நோபபத்தௌ ந ரஜதகோ³சரதோசிதா । ரஜதஸ்ய த⁴ர்மிணோ பா³தே⁴ ஹி ரஜதம் ச தஸ்ய ச த⁴ர்ம இத³ந்தா பா³தி⁴தே ப⁴வேதாம் , தத்³வரமித³ந்தைவாஸ்ய த⁴ர்மோ பா³த்⁴யதாம் ந புநா ரஜதமபி த⁴ர்மி, ததா² ச ரஜதம் ப³ஹிர்பா³தி⁴தமர்தா²தா³ந்தரே ஜ்ஞாநே வ்யவதிஷ்ட²த இதி ஜ்ஞாநாகாரஸ்ய ப³ஹிரத்⁴யாஸ: ஸித்⁴யதி ।

கேசித்து -

ஜ்ஞாநாகாரக்²யாதாவபரிதுஷ்யந்தோ வத³ந்தி -

யத்ர யத³த்⁴யாஸஸ்தத்³விவேகாக்³ரஹநிப³ந்த⁴நோ ப்⁴ரம இதி ।

அபரிதோஷகாரணம் சாஹு: - விஜ்ஞாநகாரதா ரஜதாதே³ரநுப⁴வாத்³வா வ்யவஸ்தா²ப்யேதாநுமாநாத்³வா । தத்ராநுமாநமுபரிஷ்டாந்நிராகரிஷ்யதே । அநுப⁴வோ(அ)பி ரஜதப்ரத்யயோ வா ஸ்யாத் , பா³த⁴கப்ரத்யயோ வா । ந தாவத்³ரஜதாநுப⁴வ: । ஸ ஹீத³ங்காராஸ்பத³ம் ரஜதமாவேத³யதி ந த்வாந்தரம் । அஹமிதி ஹி ததா³ ஸ்யாத் , ப்ரதிபத்து: ப்ரத்யயாத³வ்யதிரேகாத் । ப்⁴ராந்தம் விஜ்ஞாநம் ஸ்வாகாரமேவ பா³ஹ்யதயாத்⁴யவஸ்யதி, ததா² ச நாஹங்காராஸ்பத³மஸ்ய கோ³சர:, ஜ்ஞாநாகாரதா புநரஸ்ய பா³த⁴கப்ரத்யயப்ரவேத³நீயேதி சேத் , ஹந்த பா³த⁴கப்ரத்யயமாலோசயத்வாயுஷ்மாந் । கிம் புரோவர்தி த்³ரவ்யம் ரஜதாத்³விவேசயத்யாஹோஸ்வித் ஜ்ஞாநாகாரதாமப்யஸ்ய த³ர்ஶயதி । தத்ர ஜ்ஞாநாகாரதோபத³ர்ஶநவ்யாபாரம் பா³த⁴கப்ரத்யயஸ்ய ப்³ருவாண: ஶ்லாக⁴நீயப்ரஜ்ஞோ தே³வாநாம்ப்ரிய: । புரோவர்தித்வப்ரதிஷேதா⁴த³ர்தா²த³ஸ்ய ஜ்ஞாநாகாரதேதி சேந்ந । அஸம்நிதா⁴நாக்³ரஹநிஷேதா⁴த³ஸம்நிஹிதோ ப⁴வதி । ப்ரதிபத்துரத்யந்தஸம்நிதா⁴நம் த்வஸ்ய ப்ரதிபத்த்ராத்மகம் குதஸ்த்யம் । ந சைஷ ரஜதஸ்ய நிஷேத⁴:, ந சேத³ந்தாயா:, கிம் து விவேகாக்³ரஹப்ரஸஞ்ஜிதஸ்ய ரஜதவ்யவஹாரஸ்ய । ந ச ரஜதமேவ ஶுக்திகாயாம் ப்ரஸஞ்ஜிதம் ரஜதஜ்ஞாநேந । நஹி ரஜதநிர்பா⁴ஸநம் ஶுக்திகாலம்ப³நம் யுக்தம் அநுப⁴வவிரோதா⁴த் । ந க²லு ஸத்தாமாத்ரேணாலம்ப³நம் , அதிப்ரஸங்கா³த் । ஸர்வேஷாமர்தா²நாம் ஸத்த்வாவிஶேஷாதா³லம்ப³நத்வப்ரஸங்கா³த் । நாபி காரணத்வேந, இந்த்³ரியாதீ³நாமபி காரணத்வாத் । ததா² ச பா⁴ஸமாநதைவாலம்ப³நார்த²: । ந ச ரஜதஜ்ஞாநே ஶுக்திகா பா⁴ஸதே, இதி கத²மாலம்ப³நம் , பா⁴ஸமாநதாப்⁴யுபக³மே வா கத²ம் நாநுப⁴வவிரோத⁴: । அபி சேந்த்³ரியாதீ³நாம் ஸமீசீநஜ்ஞாநோபஜநநே ஸாமர்த்²யமுபலப்³த⁴மிதி கத²மேப்⁴யோ மித்²யாஜ்ஞாநஸம்ப⁴வ: । தோ³ஷஸஹிதாநாம் தேஷாம் மித்²யாப்ரத்யயே(அ)பி ஸாமர்த்²யமிதி சேந்ந, தோ³ஷாணாம் கார்யோபஜநநஸாமர்த்²யவிகா⁴தமாத்ரஹேதுத்வாத் , அந்யதா² து³ஷ்டாத³பி குடஜபீ³ஜாத்³வடாங்குரோத்பத்திப்ரஸங்கா³த் । அபி ச ஸ்வகோ³சரவ்யபி⁴சாரே விஜ்ஞாநாநாம் ஸர்வத்ராநாஶ்வாஸப்ரஸங்க³: । தஸ்மாத்ஸர்வம் ஜ்ஞாநம் ஸமீசீநமாஸ்தே²யம் । ததா² ச ரஜதம் , இத³மிதி ச த்³வே விஜ்ஞாநே ஸ்ம்ருத்யநுப⁴வரூபே, தத்ரேத³மிதி புரோவர்தித்³ரவ்யமாத்ரக்³ரஹணம் , தோ³ஷவஶாத்தத்³க³தஶுக்தித்வஸாமாந்யவிஶேஷஸ்யாக்³ரஹாத் , தந்மாத்ரம் ச க்³ருஹீதம் ஸத்³ருஶதயா ஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴க்ரமேண ரஜதே ஸ்ம்ருதிம் ஜநயதி । ஸா ச க்³ருஹீதக்³ரஹணஸ்வபா⁴வாபி தோ³ஷவஶாத்³க்³ருஹீதத்வாம்ஶப்ரமோஷாத்³க்³ரஹணமாத்ரமவதிஷ்ட²தே । ததா² ச ரஜதஸ்ம்ருதே: புரோவர்தித்³ரவ்யமாத்ரக்³ரஹணஸ்ய ச மித²: ஸ்வரூபதோ விஷயதஶ்ச பே⁴தா³க்³ரஹாத் , ஸம்நிஹிதரஜதகோ³சரஜ்ஞாநஸாரூப்யேண, இத³ம் ரஜதமிதி பி⁴ந்நே அபி ஸ்மரணக்³ரஹணே அபே⁴த³வ்யவஹாரம் ச ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶம் ச ப்ரவர்தயத: । க்வசித்புநர்க்³ரஹணே ஏவ மிதோ²(அ)நுக்³ருஹீதபே⁴தே³, யதா² பீத: ஶங்க² இதி । அத்ர ஹி ப³ஹிர்விநிர்க³ச்ச²ந்நயநரஶ்மிவர்திந: பித்தத்³ரவ்யஸ்ய காசஸ்யேவ ஸ்வச்ச²ஸ்ய பீதத்வம் க்³ருஹ்யதே பித்தம் து ந க்³ருஹ்யதே । ஶங்கோ²(அ)பி தோ³ஷவஶாச்சு²க்லகு³ணரஹித: ஸ்வரூபமாத்ரேண க்³ருஹ்யதே । தத³நயோர்கு³ணகு³ணிநோரஸம்ஸர்கா³க்³ரஹஸாரூப்யாத்பீததபநீயபிண்ட³ப்ரத்யயாவிஶேஷேணாபே⁴த³வ்யவஹார: ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶஶ்ச । பே⁴தா³க்³ரஹப்ரஸஞ்ஜிதாபே⁴த³வ்யவஹாரபா³த⁴நாச்ச நேத³மிதி விவேகப்ரத்யயஸ்ய பா³த⁴கத்வமப்யுபபத்³யதே, தது³பபத்தௌ ச ப்ராசீநஸ்ய ப்ரத்யயஸ்ய ப்⁴ராந்தத்வமபி லோகஸித்³த⁴ம் ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி । தஸ்மாத்³யதா²ர்தா²: ஸர்வே விப்ரதிபந்நா: ஸந்தே³ஹவிப்⁴ரமா:, ப்ரத்யயத்வாத் , க⁴டாதி³ப்ரத்யயவத் ।

ததி³த³முக்தம் -

யத்ர யத³த்⁴யாஸ இதி ।

யஸ்மிந்ஶுக்திகாதௌ³ யஸ்ய ரஜதாதே³ரத்⁴யாஸ இதி லோகப்ரஸித்³தி⁴: நாஸாவந்யதா²க்²யாதிநிப³ந்த⁴நா, கிந்து க்³ருஹீதஸ்ய ரஜதாதே³ஸ்தத்ஸ்மரணஸ்ய ச க்³ருஹீததாம்ஶப்ரமோஷேண, க்³ருஹீதமாத்ரஸ்ய ச ய: இத³மிதி புரோ(அ)வஸ்தி²தாத்³த்³ரவ்யமாத்ராத்தஜ்ஜ்ஞாநாச்ச விவேக:, தத³க்³ரஹணநிப³ந்த⁴நோ ப்⁴ரம: । ப்⁴ராந்தத்வம் ச க்³ரஹணஸ்மரணயோரிதரேதரஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶோ ரஜதவ்யவஹாரஶ்சேதி ।அந்யே து - அத்ராப்யபரிதுஷ்யந்த:, யத்ர யத³த்⁴யாஸஸ்தஸ்யைவ விபரீதத⁴ர்மத்வகல்பநாமாசக்ஷதே । அத்ரேத³மாகூதம் - அஸ்தி தாவத்³ரஜதார்தி²நோரஜதமித³மிதி ப்ரத்யயாத்புரோவர்திநி த்³ரவ்யே ப்ரவ்ருத்தி:, ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶஶ்சேதி ஸர்வஜநீநம் । ததே³தந்ந தாவத்³க்³ரஹணஸ்மரணயோஸ்தத்³கோ³சரயோஶ்ச மிதோ² பே⁴தா³க்³ரஹமாத்ராத்³ப⁴விதுமர்ஹதி । க்³ரஹணநிப³ந்த⁴நௌ ஹி சேதநஸ்ய வ்யவஹாரவ்யபதே³ஶௌ கத²மக்³ரஹணமாத்ராத்³ப⁴வேதாம் । நநூக்தம் நாக்³ரஹணமாத்ராத் , கிம் து க்³ரஹணஸ்மரணே ஏவ மித²: ஸ்வரூபதோ விஷயதஶ்சாக்³ருஹீதபே⁴தே³, ஸமீசீநபுர:ஸ்தி²தரஜதவிஜ்ஞாநஸாரூப்யேணாபே⁴த³வ்யவஹாரம் ஸாமாநாதி⁴கண்யவ்யபதே³ஶம் ச ப்ரவர்தயத: । அத² ஸமீசீநஜ்ஞாநஸாரூப்யமநயோர்க்³ருஹ்யமாணம் வா வ்யவஹாரப்ரவ்ருத்திஹேது:, அக்³ருஹ்யமாணம் வா ஸத்தாமாத்ரேண । க்³ருஹ்யமாணத்வே(அ)பி ‘ஸமீசீநஜ்ஞாநஸாரூப்யமநயோரித³மிதி ரஜதமிதி ச ஜ்ஞாநயோ:’ இதி க்³ரஹணம் , ‘அத²வாநயோரேவ ஸ்வரூபதோ விஷயதஶ்ச மிதோ² பே⁴தா³க்³ரஹ:’ இதி க்³ரஹணம் । தத்ர ந தாவத்ஸமீசீநஜ்ஞாநஸத்³ருஶே இதி ஜ்ஞாநம் ஸமீசீநஜ்ஞாநவத்³வ்யவஹாரப்ரவர்தகம் । ந ஹிகோ³ஸத்³ருஶோ க³வய இதி ஜ்ஞாநம் க³வார்தி²நம் க³வயே ப்ரவர்தயதி । அநயோரேவ பே⁴தா³க்³ரஹ இதி து ஜ்ஞாநம் பராஹதம் , ந ஹி பே⁴தா³க்³ரஹே(அ)நயோரிதி ப⁴வதி, அநயோரிதி க்³ரஹே பே⁴தா³க்³ரஹணமிதி ச ப⁴வதி । தஸ்மாத்ஸத்தாமாத்ரேண பே⁴தா³க்³ரஹோ(அ)க்³ருஹீத ஏவ வ்யவஹாரஹேதுரிதி வக்தவ்யம் । தத்ர கிமயமாரோபோத்பாத³க்ரமேண வ்யவஹாரஹேதுரஸ்த்வாஹோ(அ)நுத்பாதி³தாரோப ஏவ ஸ்வத இதி । வயம் து பஶ்யாம: - சேதநவ்யவஹாரஸ்யாஜ்ஞாநபூர்வகத்வாநுபபத்தே:, ஆரோபஜ்ஞாநோத்பாத³க்ரமேணைவைதி । நநு ஸத்யம் சேதநவ்யவஹாரோ நாஜ்ஞாநபூர்வக: கிம் த்வவிதி³தவிவேகக்³ரஹணஸ்மரணபூர்வக இதி । மைவம் । நஹி ரஜதப்ராதிபதி³கார்த²மாத்ரஸ்மரணம் ப்ரவ்ருத்தாவுபயுஜ்யதே । இத³ங்காராஸ்பதா³பி⁴முகீ² க²லு ரஜதார்தி²நாம் ப்ரவ்ருத்திரித்யவிவாத³ம் । கத²ம் சாயமித³ங்காராஸ்பதே³ ப்ரவர்தேத யதி³ ந ததி³ச்சே²த் । அந்யதி³ச்ச²த்யந்யத்கரோதீதி வ்யாஹதம் । ந சேதி³த³ங்காராஸ்பத³ம் ரஜதமிதி ஜாநீயாத்கத²ம் ரஜதார்தீ² ததி³ச்சே²த் । யத்³யததா²த்வேநாக்³ரஹணாதி³தி ப்³ரூயாத்ஸ ப்ரதிவக்தவ்யோ(அ)த² ததா²த்வேநாக்³ரஹணாத்கஸ்மாத³யம் நோபேக்ஷேதேதி । ஸோ(அ)யமுபாதா³நோபேக்ஷாப்⁴யாமபி⁴த ஆக்ருஷ்யமாணஶ்சேதநோ(அ)வ்யவஸ்தி²த இதீத³ங்காராஸ்பதே³ ரஜதஸமாரோபேணோபாதா³ந ஏவ வ்யவஸ்தா²ப்யத இதி பே⁴தா³க்³ரஹ: ஸமாரோபோத்பாத³க்ரமேண சேதநப்ரவ்ருத்திஹேது: । ததா²ஹி - பே⁴தா³க்³ரஹாதி³த³ங்காராஸ்பதே³ ரஜதத்வம் ஸமாரோப்ய, தஜ்ஜாதீயஸ்யோபகாரஹேதுபா⁴வமநுசிந்த்ய, தஜ்ஜாதீயதயேத³ங்காராஸ்பதே³ ரஜதே தமநுமாய, தத³ர்தீ² ப்ரவர்தத இத்யாநுபூர்வ்யம் ஸித்³த⁴ம் । ந ச தடஸ்த²ரஜதஸ்ம்ருதிரித³ங்காராஸ்பத³ஸ்யோபகாரஹேதுபா⁴வமநுமாபயிதுமர்ஹதி, ரஜதத்வஸ்ய ஹேதோரபக்ஷத⁴ர்மத்வாத் । ஏகதே³ஶத³ர்ஶநம் க²ல்வநுமாபகம் ந த்வநேகதே³ஶத³ர்ஶநம் । யதா²ஹு: - ஜ்ஞாதஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யைகதே³ஶத³ர்ஶநாதி³தி । ஸமாரோபே த்வேகதே³ஶத³ர்ஶநமஸ்தி । தத்ஸித்³த⁴மேதத்³விவாதா³த்⁴யாஸிதம் ரஜதாதி³ஜ்ஞாநம், புரோவர்திவஸ்துவிஷயம் , ரஜதாத்³யர்தி²நஸ்தத்ர நியமேந ப்ரவர்தகத்வாத் , யத்³யத³ர்தி²நம் யத்ர நியமேந ப்ரவர்தயதி தஜ்ஜ்ஞாநம் தத்³விஷயம் யதோ²ப⁴யஸித்³த⁴ஸமீசீநரஜதஜ்ஞாநம் , ததா² சேத³ம் , தஸ்மாத்ததே²தி । யச்சோக்தமநவபா⁴ஸமாநதயா ந ஶுக்திராலம்ப³நமிதி, தத்ர ப⁴வாந் ப்ருஷ்டோ வ்யாசஷ்டாம் , கிம் ஶுக்திகாத்வஸ்ய இத³ம் ரஜதமிதி ஜ்ஞாநம் ப்ரத்யநாலம்ப³நத்வமாஹோஸ்வித்³த்³ரவ்யமாத்ரஸ்ய புர:ஸ்தி²தஸ்ய ஸிதபா⁴ஸ்வரஸ்ய । யதி³ ஶுக்திகாத்வஸ்யாநாலம்ப³நத்வம் , அத்³தா⁴ । உத்தரஸ்யாநாலம்ப³நத்வம் ப்³ருவாணஸ்ய தவைவாநுப⁴வவிரோத⁴: । ததா² ஹி - ரஜதமித³மித்யநுப⁴வந்நநுப⁴விதா புரோவர்தி வஸ்த்வங்கு³ல்யாதி³நா நிர்தி³ஶதி । த்³ருஷ்டம் ச து³ஷ்டாநாம் காரணாநாமௌத்ஸர்கி³ககார்யப்ரதிப³ந்தே⁴ந கார்யாந்தரோபஜநநஸாமர்த்²யம் , யதா² தா³வாக்³நித³க்³தா⁴நாம் வேத்ரபீ³ஜாநாம் கத³லீகாண்ட³ஜநகத்வம் । ப⁴ஸ்மகது³ஷ்டஸ்ய சோத³ர்யஸ்ய தேஜஸோ ப³ஹ்வந்நபசநமிதி । ப்ரத்யக்ஷபா³த⁴காபஹ்ருதவிஷயம் ச விப்⁴ரமாணாம் யதா²ர்த²த்வாநுமாநமாபா⁴ஸ:, ஹுதவஹாநுஷ்ணத்வாநுமாநவத் । யச்சோக்தம் மித்²யாப்ரத்யயஸ்ய வ்யபி⁴சாரே ஸர்வப்ரமாணேஷ்வநாஶ்வாஸ இதி, தத் போ³த⁴கத்வேந ஸ்வத:ப்ராமாண்யம் நாவ்யபி⁴சாரேணேதி வ்யுத்பாத³யத்³பி⁴ரஸ்மாபி⁴: பரிஹ்ருதம் ந்யாயகணிகாயாமிதி நேஹ ப்ரதந்யதே । தி³ங்மாத்ரம் சாஸ்ய ஸ்ம்ருதிப்ரமோஷப⁴ங்க³ஸ்யோக்தம் । விஸ்தரஸ்து ப்³ரஹ்மதத்த்வஸமீக்ஷாயாமவக³ந்தவ்ய இதி, ததி³த³முக்தம் - “அந்யே து யத்ர யத³த்⁴யாஸஸ்தஸ்யைவ விபரீதத⁴ர்மத்வகல்பநாமாசக்ஷதே” இதி । யத்ர ஶுக்திகாதௌ³ யஸ்ய ரஜதாதே³ரத்⁴யாஸஸ்தஸ்யைவ ஶுக்திகாதே³ர்விபரீதத⁴ர்மகல்பநாம் ரஜதத்வத⁴ர்மகல்பநாமிதி யோஜநா ।

நநு ஸந்து நாம பரீக்ஷகாணாம் விப்ரதிபத்தய:, ப்ரக்ருதே து கிமாயாதமித்யத ஆஹ -

ஸர்வதா²பி த்வந்யஸ்யாந்யத⁴ர்மகல்பநாம் ந வ்யபி⁴சரதி ।

அந்யஸ்யாந்யத⁴ர்மகல்பநாந்ருததா, ஸா சாநிர்வசநீயதேத்யத⁴ஸ்தாது³பபாதி³தம் । தேந ஸர்வேஷாமேவ பரீக்ஷகாணாம் மதே(அ)ந்யஸ்யாந்யத⁴ர்மகல்பநாநிர்வசநீயதாவஶ்யம்பா⁴விநீத்யநிர்வசநீயதா ஸர்வதந்த்ரஸித்³தா⁴ந்த இத்யர்த²: । அக்²யாதிவாதி³பி⁴ரகாமைரபி ஸாமாநாதி⁴கரண்யவ்யபதே³ஶப்ரவ்ருத்திநியமஸ்நேஹாதி³த³மப்⁴யுபேயமிதி பா⁴வ: ।

ந கேவலமியமந்ருததா பரீக்ஷகாணாம் ஸித்³தா⁴, அபி து லௌகிகாநாமபீத்யாஹ -

ததா² ச லோகே(அ)நுப⁴வ: - ஶுக்திகா ஹி ரஜதவத³வபா⁴ஸத இதி ।

ந புநா ரஜதமித³மிதி ஶேஷ: ।

ஸ்யாதே³தத் । அந்யஸ்யாந்யாத்மதாவிப்⁴ரமோ லோகஸித்³த⁴:, ஏகஸ்ய த்வபி⁴ந்நஸ்ய பே⁴த³ப்⁴ரமோ ந த்³ருஷ்ட இதி குதஶ்சிதா³த்மநோ(அ)பி⁴ந்நாநாம் ஜீவாநாம் பே⁴த³விப்⁴ரம இத்யதாஹ -

ஏகஶ்சந்த்³ர: ஸத்³விதீயவதி³தி ।

புநரபி சிதா³த்மந்யத்⁴யாஸமாக்ஷிபதி -

கத²ம் புந: ப்ரத்யகா³த்மந்யவிஷயே(அ)த்⁴யாஸோ விஷயதத்³த⁴ர்மாணாம் ।

அயமர்த²: - சிதா³த்மா ப்ரகாஶதே ந வாந சேத்ப்ரகாஶதே, கத²மஸ்மிந்நத்⁴யாஸோ விஷயதத்³த⁴ர்மாணாம் । ந க²ல்வப்ரதிபா⁴ஸமாநே புரோவர்திநி த்³ரவ்யே ரஜதஸ்ய வா தத்³த⁴ர்மாணாம் வா ஸமாரோப: ஸம்ப⁴வதீதி । ப்ரதிபா⁴ஸே வா (ந)தாவத³யமாத்மா ஜடோ³ க⁴டாதி³வத்பராதீ⁴நப்ரகாஶ இதி யுக்தம் । ந க²லு ஸ ஏவ கர்தா ச கர்ம ச ப⁴வதி, விரோதா⁴த் । பரஸமவேதக்ரியாப²லஶாலி ஹி கர்ம, ந ச ஜ்ஞாநக்ரியா பரஸமவாயிநீதி கத²மஸ்யாம் கர்ம, ந ச ததே³வ ஸ்வம் ச பரம் ச, விரோதா⁴த் । ஆத்மாந்தரஸமவாயாப்⁴யுபக³மே து ஜ்ஞேயஸ்யாத்மநோ(அ)நாத்மத்வப்ரஸங்க³: । ஏவம் தஸ்ய தஸ்யேத்யநவஸ்தா²ப்ரஸங்க³: । ஸ்யாதே³தத் । ஆத்மா ஜடோ³(அ)பி ஸர்வார்த²ஜ்ஞாநேஷு பா⁴ஸமாநோ(அ)பி கர்தைவ ந கர்ம, பரஸமவேதக்ரியாப²லஶாலித்வாபா⁴வாத் , சைத்ரவத் । யதா² ஹி சைத்ரஸமவேதக்ரியயா சைத்ரநக³ரப்ராப்தாவுப⁴யஸமவேதாயாமபி க்ரியமாணாயாம் நக³ரஸ்யைவ கர்மதா, பரஸமவேதக்ரியாப²லஶாலித்வாத் , ந து சைத்ரஸ்ய க்ரியாப²லஶாலிநோ(அ)பி, சைத்ரஸமவாயாத்³க³மநக்ரியாயா இதி, தந்ந । ஶ்ருதிவிரோதா⁴த் । ஶ்ரூயதே ஹி “ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்³ரஹ்ம” (தை. உ. 2 । 1 । 1) இதி உபபத்³யதே ச, ததா² ஹி - யோ(அ)யமர்த²ப்ரகாஶ: ப²லம் யஸ்மிந்நர்த²ஶ்ச ஆத்மா ச ப்ரதே²தே ஸ கிம் ஜட³: ஸ்வயம்ப்ரகாஶோ வா । ஜட³ஶ்சேத்³விஷயாத்மாநாவபி ஜடா³விதி கஸ்மிந்கிம் ப்ரகாஶேதாவிஶேஷாத் , இதி ப்ராப்தமாந்த்⁴யமஶேஷஸ்ய ஜக³த: । ததா² சாபா⁴ணக: - “அந்த⁴ஸ்யேவாந்த⁴லக்³நஸ்ய விநிபாத: பதே³ பதே³” । ந ச நிலீநமேவ விஜ்ஞாநமர்தா²த்மாநௌ ஜ்ஞாபயதி, சக்ஷுராதி³வதி³தி வாச்யம் । ஜ்ஞாபநம் ஹி ஜ்ஞாநஜநநம் , ஜநிதம் ச ஜ்ஞாநம் ஜட³ம் ஸந்நோக்ததூ³ஷணமதிவர்தேதேதி । ஏவமுத்தரோத்தராண்யபி ஜ்ஞாநாநி ஜடா³நீத்யநவஸ்தா² । தஸ்மாத³பராதீ⁴நப்ரகாஶா ஸம்விது³பேதவ்யா । ததா²பி கிமாயாதம் விஷயாத்மநோ: ஸ்வபா⁴வஜட³யோ: । ஏததா³யாதம் யத்தயோ: ஸம்வித³ஜடே³தி । தத்கிம் புத்ர: பண்டி³த இதி பிதாபி பண்டி³தோ(அ)ஸ்து । ஸ்வபா⁴வ ஏஷ ஸம்வித³: ஸ்வயம்ப்ரகாஶாயா யத³ர்தா²த்மஸம்ப³ந்தி⁴தேதி சேத் , ஹந்த புத்ரஸ்யாபி பண்டி³தஸ்ய ஸ்வபா⁴வ ஏஷ யத்பித்ருஸம்ப³ந்தி⁴தேதி ஸமாநம் । ஸஹார்தா²த்மப்ரகாஶேந ஸம்வித்ப்ரகாஶோ ந த்வர்தா²த்மப்ரகாஶம் விநேதி தஸ்யா: ஸ்வபா⁴வ இதி சேத் , தத்கிம் ஸம்விதோ³ பி⁴ந்நௌ ஸம்வித³ர்தா²த்மப்ரகாஶௌ । ததா² ச ந ஸ்வயம்ப்ரகாஶா ஸம்வித் , ந ச ஸம்வித³ர்தா²த்மப்ரகாஶ இதி । அத² ‘ஸம்வித³ர்தா²த்மப்ரகாஶோ ந ஸம்விதோ³ பி⁴த்³யேதே’ , ஸம்விதே³வ தௌ । ஏவம் சேத் யாவது³க்தம் ப⁴வதி ஸம்விதாத்மார்தௌ² ஸஹேதி தாவது³க்தம் ப⁴வதி ஸம்வித³ர்தா²த்மப்ரகாஶௌ ஸஹேதி, ததா² ச ந விவக்ஷிதார்த²ஸித்³தி⁴: । ந சாதீதாநாக³தார்த²கோ³சராயா: ஸம்விதோ³(அ)ர்த²ஸஹபா⁴வோ(அ)பி । தத்³விஷயஹாநோபாதா³நோபேக்ஷாபு³த்³தி⁴ஜநநாத³ர்த²ஸஹபா⁴வ இதி சேந்ந, அர்த²ஸம்வித³ இவ ஹாநாதி³பு³த்³தீ⁴நாமபி தத்³விஷயத்வாநுபபத்தே: । ஹாநாதி³ஜநநாத்³தா⁴நாதி³பு³த்³தீ⁴நாமர்த²விஷயத்வம் , அர்த²விஷயஹாநாதி³பு³த்³தி⁴ஜநநாச்ச அர்த²ஸம்வித³ஸ்தத்³விஷயத்வமிதி சேத் , தத்கிம் தே³ஹஸ்ய ப்ரயத்நவதா³த்மஸம்யோகோ³ தே³ஹப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஹேதுரர்தே² இத்யர்த²ப்ரகாஶோ(அ)ஸ்து । ஜாட்³யாத்³தே³ஹாத்மஸம்யோகோ³ நார்த²ப்ரகாஶ இதி சேத் , நந்வயம் ஸ்வயம்ப்ரகாஶோ(அ)பி ஸ்வாத்மந்யேவ க²த்³யோதவத்ப்ரகாஶ:, அர்தே² து ஜட³ இத்யுபபாதி³தம் । ந ச ப்ரகாஶஸ்யாத்மாநோ விஷயா: தே ஹி விச்சி²ந்நதீ³ர்க⁴ஸ்தூ²லதயாநுபூ⁴யந்தே, ப்ரகாஶஶ்சாயமாந்தரோ(அ)ஸ்தூ²லோ(அ)நணுரஹ்ரஸ்வோ(அ)தீ³ர்த⁴ஶ்சேதி ப்ரகாஶதே, தஸ்மாச்சந்த்³ரே(அ)நுபூ⁴யமாந இவ த்³விதீயஶ்சந்த்³ரமா: ஸ்வப்ரகாஶாத³ந்யோ(அ)ர்த²: அநிர்வசநீய ஏவேதி யுக்தமுத்பஶ்யாம: । ந சாஸ்ய ப்ரகாஶஸ்யாஜாநத: ஸ்வலக்ஷணபே⁴தோ³(அ)நுபூ⁴யதே । ந ச அநிர்வாச்யார்த²பே⁴த³: ப்ரகாஶம் நிர்வாச்யம் பே⁴த்துமர்ஹதி, அதிப்ரஸங்கா³த் । ந ச அர்தா²நாமபி பரஸ்பரம் பே⁴த³: ஸமீசீநஜ்ஞாநபத்³த⁴திமத்⁴யாஸ்தே இத்யுபரிஷ்டாது³பபாத³யிஷ்யதே । தத³யம் ப்ரகாஶ ஏவ ஸ்வயம்ப்ரகாஶ ஏக: கூடஸ்த²நித்யோ நிரம்ஶ: ப்ரத்யகா³த்மாஶக்யநிர்வசநீயேப்⁴யோ தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்⁴ய ஆத்மாநம் ப்ரதீபம் நிர்வசநீயமஞ்சதி ஜாநாதீதி ப்ரத்யங்ஸ சாத்மேதி ப்ரத்யகா³த்மா, ஸ சாபராதீ⁴நப்ரகாஶத்வாத் , அநம்ஶத்வாச்ச, அவிஷய:, தஸ்மிந்நத்⁴யாஸோ விஷயத⁴ர்மாணாம் , தே³ஹேந்த்³ரியாதி³த⁴ர்மாணாம் கத²ம் , கிமாக்ஷேபே । அயுக்தோ(அ)யமத்⁴யாஸ இத்யாக்ஷேப: ।

கஸ்மாத³யமயுக்த இத்யத ஆஹ -

ஸர்வோ ஹி புரோ(அ)வஸ்தி²தே விஷயே விஷயாந்தரமத்⁴யஸ்யதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யத்பராதீ⁴நப்ரகாஶமம்ஶவச்ச தத்ஸாமாந்யாம்ஶக்³ரஹே காரணதோ³ஷவஶாச்ச விஶேஷாக்³ரஹே(அ)ந்யதா² ப்ரகாஶதே । ப்ரத்யகா³த்மா த்வபராதீ⁴நப்ரகாஶதயா ந ஸ்வஜ்ஞாநே காரணாந்யபேக்ஷதே, யேந ததா³ஶ்ரயைர்தோ³ஷைர்து³ஷ்யேத । ந சாம்ஶவாந் , யேந கஶ்சித³ஸ்யாம்ஶோ க்³ருஹ்யேத, கஶ்சிந்ந க்³ருஹ்யேத । நஹி ததே³வ ததா³நீமேவ தேநைவ க்³ருஹீதமக்³ருஹீதம் ச ஸம்ப⁴வதீதி ந ஸ்வயம்ப்ரகாஶபக்ஷே(அ)த்⁴யாஸ: । ஸதா³தநே(அ)ப்யப்ரகாஶே புரோ(அ)வஸ்தி²தத்வஸ்யாபரோக்ஷத்வஸ்யாபா⁴வாந்நாத்⁴யாஸ: । ந ஹி ஶுக்தௌ அபுர:ஸ்தி²தாயாம் ரஜதமத்⁴யஸ்யதீத³ம் ரஜதமிதி । தஸ்மாத³த்யந்தக்³ரஹே அத்யந்தாக்³ரஹே ச நாத்⁴யாஸ இதி ஸித்³த⁴ம் ।

ஸ்யாதே³தத் । அவிஷயத்வே ஹி சிதா³த்மநோ நாத்⁴யாஸ:, விஷய ஏவ து சிதா³த்மாஸ்மத்ப்ரத்யயஸ்ய, தத்கத²ம் நாத்⁴யாஸ இத்யத ஆஹ -

யுஷ்மத்ப்ரத்யயாபேதஸ்ய ச ப்ரத்யகா³த்மநோ(அ)விஷயத்வம் ப்³ரவீஷி ।

விஷயத்வே ஹி சிதா³த்மநோ(அ)ந்யோ விஷயீ ப⁴வேத் । ததா² ச யோ விஷயீ ஸ ஏவ சிதா³த்மா । விஷயஸ்து ததோ(அ)ந்யோ யுஷ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரோ(அ)ப்⁴யுபேய: । தஸ்மாத³நாத்மத்வப்ரஸங்கா³த³நவஸ்தா²பரிஹாராய யுஷ்மத்ப்ரத்யயாபேதத்வம், அத ஏவாவிஷயத்வமாத்மநோ வக்தவ்யம் , ததா² ச நாத்⁴யாஸ இத்யர்த²: ।

பரிஹரதி -

உச்யதே - ந தாவத³யமேகாந்தேநாவிஷய: ।

குத:,

அஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வாத் ।

அயமர்த²: - ஸத்யம் ப்ரத்யகா³த்மா ஸ்வயம்ப்ரகாஶத்வாத³விஷயோ(அ)நம்ஶஶ்ச, ததா²பி அநிர்வசநீயாநாத்³யவித்³யாபரிகல்பிதபு³த்³தி⁴மந: ஸூக்ஷ்மஸ்தூ²லஶரீரேந்த்³ரியாவச்சே²தே³நாநவச்சி²ந்நோ(அ)பி வஸ்துதோ(அ)வச்சி²ந்ந இவ அபி⁴ந்நோ(அ)பி பி⁴ந்ந இவ, அகர்தாபி கர்தேவ, அபோ⁴க்தாபி போ⁴க்தேவ, அவிஷயோ(அ)ப்யஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷய இவ, ஜீவபா⁴வமாபந்நோ(அ)வபா⁴ஸதே, நப⁴ இவ க⁴டமணிகமல்லிகாத்³யவச்சே²த³பே⁴தே³ந பி⁴ந்நமிவாநேகவித⁴த⁴ர்மகமிவேதி । ந ஹி சிதே³கரஸஸ்யாத்மந: சித³ம்ஶே க்³ருஹீதே அக்³ருஹீதம் கிஞ்சித³ஸ்தி । ந க²ல்வாநந்த³நித்யத்வவிபு⁴த்வாத³யோ(அ)ஸ்ய சித்³ரூபாத்³வஸ்துதோ பி⁴த்³யந்தே, யேந தத்³க்³ரஹே ந க்³ருஹ்யேரந் । க்³ருஹீதா ஏவ து கல்பிதேந பே⁴தே³ந ந விவேசிதா இத்யக்³ருஹீதா இவாபா⁴ந்தி । ந ச ஆத்மநோ பு³த்³த்⁴யாதி³ப்⁴யோ பே⁴த³ஸ்தாத்த்விக:, யேந சிதா³த்மநி க்³ருஹ்யமாணே ஸோ(அ)பி க்³ருஹீதோ ப⁴வேத் , பு³த்³த்⁴யாதீ³நாமநிர்வாச்யத்வேந தத்³பே⁴த³ஸ்யாப்யநிர்வசநீயத்வாத் । தஸ்மாச்சிதா³த்மந: ஸ்வயம்ப்ரகாஶஸ்யைவ அநவச்சி²ந்நஸ்ய அவச்சி²ந்நேப்⁴யோ பு³த்³த்⁴யாதி³ப்⁴யோ பே⁴தா³க்³ரஹாத், தத³த்⁴யாஸேந ஜீவபா⁴வ இதி । தஸ்ய சாநித³மித³மாத்மநோ(அ)ஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வமுபபத்³யதே । ததா² ஹி - கர்தா போ⁴க்தா சிதா³த்மா அஹம்ப்ரத்யயே ப்ரத்யவபா⁴ஸதே । ந சோதா³ஸீநஸ்ய தஸ்ய க்ரியாஶக்திர்போ⁴க³ஶக்திர்வா ஸம்ப⁴வதி । யஸ்ய ச பு³த்³த்⁴யாதே³: கார்யகாரணஸங்கா⁴தஸ்ய க்ரியாபோ⁴க³ஶக்தீ ந தஸ்ய சைதந்யம் । தஸ்மாச்சிதா³த்மைவ கார்யகரணஸங்கா⁴தேந க்³ரதி²தோ லப்³த⁴க்ரியாபோ⁴க³ஶக்தி: ஸ்வயம்ப்ரகாஶோ(அ)பி பு³த்³த்⁴யாதி³விஷயவிச்சு²ரணாத், கத²ஞ்சித³ஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயோ(அ)ஹங்காராஸ்பத³ம் ஜீவ இதி ச, ஜந்துரிதி ச க்ஷேத்ரஜ்ஞ இதி ச ஆக்²யாயதே । ந க²லு ஜீவஶ்சிதா³த்மநோ பி⁴த்³யதே । ததா² ச ஶ்ருதி: - “அநேந ஜீவேநாத்மநா”(சா². உ. 6 । 3 । 2) இதி । தஸ்மாச்சிதா³த்மநோ(அ)வ்யதிரேகாஜ்ஜீவ: ஸ்வயம்ப்ரகாஶோ(அ)ப்யஹம்ப்ரத்யயேந கர்த்ருபோ⁴க்த்ருதயா வ்யவஹாரயோக்³ய: க்ரியத இத்யஹம்ப்ரத்யயாலம்ப³நமுச்யதே । ந ச அத்⁴யாஸே ஸதி விஷயத்வம் விஷயத்வே ச அத்⁴யாஸ: இத்யந்யோந்யாஶ்ரயத்வமிதி ஸாம்ப்ரதம் , பீ³ஜாங்குரவத³நாதி³த்வாத் , பூர்வபூர்வாத்⁴யாஸதத்³வாஸநாவிஷயீக்ருதஸ்யோத்தரோத்தராத்⁴யாஸவிஷயத்வாவிரோதா⁴தி³த்யுக்தம் “நைஸர்கி³கோ(அ)யம் லோகவ்யவஹார:” இதி பா⁴ஷ்யக்³ரந்தே²ந ।

தஸ்மாத்ஸுஷ்டூக்தம் -

ந தாவத³யமேகாந்தேநாவிஷய இதி ।

ஜீவோ ஹி சிதா³த்மதயா ஸ்வயம்ப்ரகாஶதயாவிஷயோ(அ)ப்யௌபாதி⁴கேந ரூபேண விஷய இதி பா⁴வ: । ஸ்யாதே³தத் । ந வயமபராதீ⁴நப்ரகாஶதயாவிஷயத்வேநாத்⁴யாஸமபாகுர்ம:, கிந்து ப்ரத்யகா³த்மா ந ஸ்வதோ நாபி பரத: ப்ரத²த இத்யவிஷய: இதி ப்³ரூம: ।

ததா² ச ஸர்வதா²ப்ரத²மாநே ப்ரத்யகா³த்மநி குதோ(அ)த்⁴யாஸ இத்யத ஆஹ -

அபரோக்ஷத்வாச்ச ப்ரத்யகா³த்மப்ரஸித்³தே⁴: ।

ப்ரதீச ஆத்மந: ப்ரஸித்³தி⁴: ப்ரதா², தஸ்யா அபரோக்ஷத்வாத் । யத்³யபி ப்ரத்யகா³த்மநி நாந்யா ப்ரதா²ஸ்தி, ததா²பி பே⁴தோ³பசார: । யதா² புருஷஸ்ய சைதந்யமிதி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - அவஶ்யம் சிதா³த்மாபரோக்ஷோ(அ)ப்⁴யுபேதவ்ய: தத³ப்ரதா²யாம் ஸர்வஸ்யாப்ரத²நேந ஜக³தா³ந்த்⁴யப்ரஸங்கா³தி³த்யுக்தம் । ஶ்ருதிஶ்சாத்ர ப⁴வதி “தமேவ பா⁴ந்தமநு பா⁴தி ஸர்வம் தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தி”(க.உ.2-2-15) இதி ।

ததே³வம் பரமார்த²பரிஹாரமுக்த்வாப்⁴யுபேத்யாபி சிதா³த்மந: பரோக்ஷதாம் ப்ரௌட⁴வாதி³தயா பரிஹாராந்தரமாஹ -

ந சாயமஸ்தி நியம: புரோ(அ)வஸ்தி²த ஏவ,

அபரோக்ஷ ஏவ,

விஷயே விஷயாந்தரமத்⁴யஸிதவ்யம் ।

கஸ்மாத³யம் ந நியம இத்யத ஆஹ -

அப்ரத்யக்ஷே(அ)பி ஹ்யாகாஶே பா³லாஸ்தலமலிநதாத்³யத்⁴யஸ்யந்தி ।

ஹிர்யஸ்மாத³ர்தே² । நபோ⁴ ஹி த்³ரவ்யம் ஸத் ரூபஸ்பர்ஶவிரஹாந்ந பா³ஹ்யேந்த்³ரியப்ரத்யக்ஷம் । நாபி மாநஸம் , மநஸோ(அ)ஸஹாயஸ்ய பா³ஹ்யே(அ)ப்ரவ்ருத்தே:, தஸ்மாத³ப்ரத்யக்ஷம் । அத² ச தத்ர பா³லா அவிவேகிந: பரத³ர்ஶிதத³ர்ஶிந: கதா³சித்பார்தி²வச்சா²யாம் ஶ்யாமதாமாரோப்ய, கதா³சித்தைஜஸம் ஶுக்லத்வமாரோப்ய, நீலோத்பலபலாஶஶ்யாமமிதி வா ராஜஹம்ஸமாலாத⁴வலமிதி வா நிர்வர்ணயந்தி । தத்ராபி பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ய தைஜஸஸ்ய வா தாமஸஸ்ய ரூபஸ்ய பரத்ர நப⁴ஸி ஸ்ம்ருதிரூபோ(அ)வபா⁴ஸ இதி । ஏவம் ததே³வ தலமத்⁴யஸ்யந்தி அவாங்முகீ²பூ⁴தம் மஹேந்த்³ரநீலமணிமயமஹாகடாஹகல்பமித்யர்த²: ।

உபஸம்ஹரதி -

ஏவம் -

உக்தேந ப்ரகாரேண ஸர்வாக்ஷேபபரிஹாராத் ,

அவிருத்³த⁴: ப்ரத்யகா³த்மந்யப்யநாத்மநாம் -

பு³த்³த்⁴யாதீ³நாமத்⁴யாஸ: ।

நநு ஸந்தி ச ஸஹஸ்ரமத்⁴யாஸா:, தத்கிமர்த²மயமேவாத்⁴யாஸ ஆக்ஷேபஸமாதா⁴நாப்⁴யாம் வ்யுத்பாதி³த: நாத்⁴யாஸமாத்ரமித்யத ஆஹ -

தமேதமேவம்லக்ஷணமத்⁴யாஸம் பண்டி³தா அவித்³யேதி மந்யந்தே ।

அவித்³யா ஹி ஸர்வாநர்த²பீ³ஜமிதி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணாதி³ஷு ப்ரஸித்³த⁴ம் । தது³ச்சே²தா³ய வேதா³ந்தா: ப்ரவ்ருத்தா இதி வக்ஷ்யதி । ப்ரத்யகா³த்மந்யநாத்மாத்⁴யாஸ ஏவ ஸர்வாநர்த²ஹேது: ந புநா ரஜதாதி³விப்⁴ரமா இதி ஸ ஏவாவித்³யா, தத்ஸ்வரூபம் சாவிஜ்ஞாதம் ந ஶக்யமுச்சே²த்துமிதி ததே³வ வ்யுத்பாத்³யம் நாத்⁴யாஸமாத்ரம் । அத்ர ச ‘ஏவம் லக்ஷணம்’ இத்யேவம்ரூபதயாநர்த²ஹேதுதோக்தா । யஸ்மாத்ப்ரத்யகா³த்மந்யஶநாயாதி³ரஹிதே(அ)ஶநாயாத்³யுபேதாந்த:கரணாத்³யஹிதாரோபணே ப்ரத்யகா³த்மாநமது³:க²ம் து³:கா²கரோதி, தஸ்மாத³நர்த²ஹேது: ।

ந சைவம் ப்ருத²க்³ஜநா அபி மந்யந்தே(அ)த்⁴யாஸம் , யேந ந வ்யுத்பாத்³யேதேத்யத உக்தம் -

பண்டி³தா மந்யந்தே ।

நந்வியமநாதி³ரதிநிரூட⁴நிபி³ட³வாஸநாநுப³த்³தா⁴வித்³யா ந ஶக்யா நிரோத்³து⁴ம் , உபாயாபா⁴வாதி³தி யோ மந்யதே தம் ப்ரதி தந்நிரோதோ⁴பாயமாஹ -

தத்³விவேகேந ச வஸ்துஸ்வரூபாவதா⁴ரணம் -

நிர்விசிகித்ஸம் ஜ்ஞாநம்

வித்³யாமாஹு:,

பண்டி³தா: । ப்ரத்யகா³த்மநி க²ல்வத்யந்தவிவிக்தே பு³த்³த்⁴யாதி³ப்⁴ய: பு³த்³த்⁴யாதி³பே⁴தா³க்³ரஹநிமித்தோ பு³த்³த்⁴யாத்³யாத்மத்வதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸ: । தத்ர ஶ்ரவணமநநாதி³பி⁴ர்யத்³விவேகவிஜ்ஞாநம் தேந விவேகாக்³ரஹே நிவர்திதே, அத்⁴யாஸாபபா³தா⁴த்மகம் வஸ்துஸ்வரூபாவதா⁴ரணம் வித்³யா சிதா³த்மரூபம் ஸ்வரூபே வ்யவதிஷ்ட²த இத்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் । அதிநிரூட⁴நிபி³ட⁴வாஸநாநுவித்³தா⁴வித்³யா வித்³யயாபபா³தி⁴தாபி ஸ்வவாஸநாவஶாத்புநருத்³ப⁴விஷ்யதி ப்ரவர்தயிஷ்யதி ச வாஸநாதி³ கார்யம் ஸ்வோசிதமித்யத ஆஹ -

தத்ரைவம் ஸதி, -

ஏவம்பூ⁴தவஸ்துதத்த்வாவதா⁴ரணே ஸதி,

யத்ர யத³த்⁴யாஸஸ்தத்க்ருதேந தோ³ஷேண கு³ணேந வாணுமாத்ரேணாபி ஸ ந ஸம்ப³த்⁴யதே -

அந்த:கரணாதி³தோ³ஷேணாஶநாயாதி³நா சிதா³த்மா, சிதா³த்மநோ கு³ணேந சைதந்யாநந்தா³தி³நாந்த:கரணாதி³ ந ஸம்ப³த்⁴யதே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - தத்த்வாவதா⁴ரணாப்⁴யாஸஸ்ய ஹி ஸ்வபா⁴வ ஏவ ஸ தாத்³ருஶ:, யத³நாதி³மபி நிரூட⁴நிபி³ட³வாஸநமபி மித்²யாப்ரத்யயமபநயதி । தத்த்வபக்ஷபாதோ ஹி ஸ்வபா⁴வோ தி⁴யாம் , யதா²ஹுர்பா³ஹ்யா அபி - “நிருபத்³ரவபூ⁴தார்த²ஸ்வபா⁴வஸ்ய விபர்யயை: । ந பா³தோ⁴யத்நவத்த்வே(அ)பி பு³த்³தே⁴ஸ்தத்பக்ஷபாதத: ॥”(ப்ரமாணவார்திகம்-212) இதி । விஶேஷதஸ்து சிதா³த்மஸ்வபா⁴வஸ்ய தத்த்வஜ்ஞாநஸ்யாத்யந்தாந்தரங்க³ஸ்ய குதோ(அ)நிர்வாச்யயாவித்³யயா பா³த⁴ இதி । யது³க்தம் , ஸத்யாந்ருதே மிது²நீக்ருத்ய, விவேகாக்³ரஹாத³த்⁴யஸ்யாஹமித³ம்மமேத³மிதி லோகவ்யவஹார இதி தத்ர வ்யபதே³ஶலக்ஷணோ வ்யவஹார: கண்டோ²க்த: ।

இதிஶப்³த³ஸூசிதம் லோகவ்யவஹாரமாத³ர்ஶயதி -

தமேதமவித்³யாக்²யமிதி ।

நிக³த³வ்யாக்²யாதம் ।

ஆக்ஷிபதி -

கத²ம் புநரவித்³யாவத்³விஷயாணி ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி ப்ரமாணாநி ।

தத்த்வபரிச்சே²தோ³ ஹி ப்ரமா வித்³யா, தத்ஸாத⁴நாநி ப்ரமாணாநி கத²மவித்³யாவத்³விஷயாணி । நாவித்³யாவந்தம் ப்ரமாணாந்யாஶ்ரயந்தி, தத்கார்யஸ்ய வித்³யாயா அவித்³யாவிரோதி⁴த்வாதி³தி பா⁴வ: ।

ஸந்து வா ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி ஸம்வ்ருத்யாபி யதா² ததா², ஶாஸ்த்ராணி து புருஷஹிதாநுஶாஸநபராண்யவித்³யாப்ரதிபக்ஷதயா நாவித்³யாவத்³விஷயாணி ப⁴விதுமர்ஹந்தீத்யாஹ -

ஶாஸ்த்ராணி சேதி ।

ஸமாத⁴த்தே - உச்யதே - தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷ்வஹம்மமாபி⁴மாநஹீநஸ்ய, தாதா³த்ம்யதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸஹீநஸ்ய ப்ரமாத்ருத்வாநுபபத்தௌ ஸத்யாம் ப்ரமாணப்ரவ்ருத்த்யநுபபத்தே: । அயமர்த²: - ப்ரமாத்ருத்வம் ஹி ப்ரமாம் ப்ரதி கர்த்ருத்வம் தச்ச ஸ்வாதந்த்ர்யம் । ஸ்வாதந்த்ர்யம் ச ப்ரமாதுரிதரகாரகாப்ரயோஜ்யஸ்ய ஸமஸ்தகாரகப்ரயோக்த்ருத்வம் । தத³நேந ப்ரமாகரணம் ப்ரமாணம் ப்ரயோஜநீயம் । ந ச ஸ்வவ்யாபாரமந்தரேண கரணம் ப்ரயோக்துமர்ஹதி । ந ச கூடஸ்த²நித்யஶ்சிதா³த்மாபரிணாமீ ஸ்வதோ வ்யாபாரவாந் । தஸ்மாத்³வ்யாபாரவத்³பு³த்³த்⁴யாதி³தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸாத் , வ்யாபாரவத்தயா ப்ரமாணமதி⁴ஷ்டா²துமர்ஹதீதி ப⁴வத்யவித்³யாவத்புருஷவிஷயத்வமவித்³யாவத்புருஷாஶ்ரயத்வம் ப்ரமாணாநாமிதி ।

அத² மா ப்ரவர்திஷத ப்ரமாணாநி கிம் நஶ்சி²ந்நமித்யத ஆஹ -

ந ஹீந்த்³ரியாண்யநுபாதா³ய ப்ரத்யக்ஷாதி³வ்யவஹார: ஸம்ப⁴வதி ।

வ்யவஹ்ரியதே அநேநேதி வ்யவஹார: ப²லம் , ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாம் ப்ரமாணாநாம் ப²லமித்யர்த²: । ‘இந்த்³ரியாணி’ இதி, இந்த்³ரியலிங்கா³தீ³நீதி த்³ரஷ்டவ்யம் , த³ண்டி³நோ க³ச்ச²ந்தீதிவத் । ஏவம் ஹி ‘ப்ரத்யக்ஷாதி³’ இத்யுபபத்³யதே । வ்யவஹாரக்ரியயா ச வ்யவஹார்யாக்ஷேபாத்ஸமாநகர்த்ருகதா । அநுபாதா³ய யோ வ்யவஹார இதி யோஜநா ।

கிமிதி புந: ப்ரமாதோபாத³த்தே ப்ரமாணாநி, அத² ஸ்வயமேவ கஸ்மாந்ந ப்ரவர்தத இத்யத ஆஹ -

ந சாதி⁴ஷ்டா²நமந்தரேணேந்த்³ரியாணாம் வ்யாபார: -

ப்ரமாணாநாம் வ்யாபார:

ஸம்ப⁴வதி ।

ந ஜாது கரணாந்யநதி⁴ஷ்டி²தாநி கர்த்ரா ஸ்வகார்யே வ்யாப்ரியந்தே, மா பூ⁴த்குவிந்த³ரஹிதேப்⁴யோ வேமாதி³ப்⁴ய: படோத்பத்திரிதி ।

அத² தே³ஹ ஏவாதி⁴ஷ்டா²தா கஸ்மாந்ந ப⁴வதி, க்ருதமத்ராத்மாத்⁴யாஸேநேத்யத ஆஹ -

ந சாநத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வேந தே³ஹேந கஶ்சித்³வ்யாப்ரியதே ।

ஸுஷுப்தே(அ)பி வ்யாபாரப்ரஸங்கா³தி³ பா⁴வ: ।

ஸ்யாதே³தத் । யதா²நத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வம் வேமாதி³கம் குவிந்தோ³ வ்யாபாரயந்படஸ்ய கர்தா, ஏவமநத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வம் தே³ஹேந்த்³ரியாதி³தி வ்யாபாரயந் ப⁴விஷ்யதி தத³பி⁴ஜ்ஞ: ப்ரமாதேத்யத ஆஹ -

ந சைதஸ்மிந்ஸர்வஸ்மிந் -

இதரேதராத்⁴யாஸே இதரேதரத⁴ர்மாத்⁴யாஸே ச,

அஸதி, ஆத்மநோ(அ)ஸங்க³ஸ்ய -

ஸர்வதா² ஸர்வதா³ ஸர்வத⁴ர்மவியுக்தஸ்ய

ப்ரமாத்ருத்வமுபபத்³யதே ।

வ்யாபாரவந்தோ ஹிகுவிந்தா³த³யோ வேமாதீ³நதி⁴ஷ்டா²ய வ்யாபாரயந்தி, அநத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வஸ்ய து தே³ஹாதி³ஷ்வாத்மநோ ந வ்யாபாரயோகோ³(அ)ஸங்க³த்வாதி³த்யர்த²: ।

ஆதஶ்சாத்⁴யாஸாஶ்ரயாணி ப்ரமாணாநீத்யாஹ -

ந ச ப்ரமாத்ருத்வமந்தரேண ப்ரமாணப்ரவ்ருத்திரஸ்தி ।

ப்ரமாயாம் க²லு ப²லே ஸ்வதந்த்ர: ப்ரமாதா ப⁴வதி । அந்த:கரணபரிணாமபே⁴த³ஶ்ச ப்ரமேயப்ரவண: கர்த்ருஸ்த²ஶ்சித்ஸ்வபா⁴வ: ப்ரமா । கத²ம் ச ஜட³ஸ்யாந்த:கரணஸ்ய பரிணாமஶ்சித்³ரூபோ ப⁴வேத் , யதி³ சிதா³த்மா தத்ர நாத்⁴யஸ்யேத । கத²ம் சைஷ சிதா³த்மகர்த்ருகோ ப⁴வேத் , யத்³யந்த:கரணம் வ்யாபாரவச்சிதா³த்மநி நாத்⁴யஸ்யேத் । தஸ்மாதி³தரேதராத்⁴யாஸாச்சிதா³த்மகர்த்ருஸ்த²ம் ப்ரமாப²லம் ஸித்⁴யதி । தத்ஸித்³தௌ⁴ ச ப்ரமாத்ருத்வம் , தாமேவ ச ப்ரமாமுரரீக்ருத்ய ப்ரமாணஸ்ய ப்ரவ்ருத்தி: । ப்ரமாத்ருத்வேந ச ப்ரமோபலக்ஷ்யதே । ப்ரமாயா: ப²லஸ்யாபா⁴வே ப்ரமாணம் ந ப்ரவர்தேத । ததா² ச ப்ரமாணமப்ரமாணம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாத³வித்³யாவத்³விஷயாண்யேவ ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி ப்ரமாணாநி ।

ஸ்யாதே³தத் । ப⁴வது ப்ருத²க்³ஜநாநாமேவம் । ஆக³மோபபத்திப்ரதிபந்நப்ரத்யகா³த்மதத்த்வாநாம் வ்யுத்பந்நாநாமபி பும்ஸாம் ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரா த்³ருஶ்யந்த இதி கத²மவித்³யாவத்³விஷயாண்யேவ ப்ரமாணாநீத்யத ஆஹ -

பஶ்வாதி³பி⁴ஶ்சாவிஶேஷாதி³தி ।

வித³ந்து நாமாக³மோபபத்திப்⁴யாம் தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்⁴யோ பி⁴ந்நம் ப்ரத்யகா³த்மாநம் । ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரே து ப்ராணப்⁴ருந்மாத்ரத⁴ர்மாந்நாதிவர்தந்தே । யாத்³ருஶோ ஹி பஶுஶகுந்தாதீ³நாமவிப்ரதிபந்நமுக்³த⁴பா⁴வாநாம் வ்யவஹாரஸ்தாத்³ருஶோ வ்யுத்பந்நாநாமபி பும்ஸாம் த்³ருஶ்யதே । தேந தத்ஸாமாந்யாத்தேஷாமபி வ்யவஹாரஸமயே அவித்³யாவத்த்வமநுமேயம் । சஶப்³த³: ஸமுச்சயே । உக்தஶங்காநிவர்தநஸஹிதபூர்வோக்தோபபத்தி: அவித்³யாவத்புருஷவிஷயத்வம் ப்ரமாணாநாம் ஸாத⁴யதீத்யர்த²: ।

ஏததே³வ விப⁴ஜதே -

யதா² ஹி பஶ்வாத³ய இதி ।

அத்ர ச

ஶப்³தா³தி³பி⁴: ஶ்ரோத்ராதீ³நாம் ஸம்ப³ந்தே⁴ ஸதி

இதி ப்ரத்யக்ஷம் ப்ரமாணம் த³ர்ஶிதம் ।

ஶப்³தா³தி³விஜ்ஞாநே

இதி தத்ப²லமுக்தம் ।

ப்ரதிகூலே

இதி ச அநுமாநப²லம் । ததா² ஹி - ஶப்³தா³தி³ஸ்வரூபமுபலப்⁴ய தஜ்ஜாதீயஸ்ய ப்ரதிகூலதாமநுஸ்ம்ருத்ய தஜ்ஜாதீயதயோபலப்⁴யமாநஸ்ய ப்ரதிகூலதாமநுமிமீத இதி ।

உதா³ஹரதி -

யதா² த³ண்டே³தி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் । ஸ்யாதே³தத் । ப⁴வந்து ப்ரத்யக்ஷாதீ³ந்யவித்³யாவத்³விஷயாணி । ஶாஸ்த்ரம் து ‘ஜ்யோதிஷ்டோமேந ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இத்யாதி³ ந தே³ஹாத்மாத்⁴யாஸேந ப்ரவர்திதுமர்ஹதி । அத்ர க²ல்வாமுஷ்மிகப²லோபபோ⁴க³யோக்³யோ(அ)தி⁴காரீ ப்ரதீயதே । ததா² ச பாரமர்ஷம் ஸூத்ரம் - “ஶாஸ்த்ரப²லம் ப்ரயோக்தரி தல்லக்ஷணத்வாத்தஸ்மாத்ஸ்வயம் ப்ரயோகே³ ஸ்யாத்” (அ. 3 பா. 7 ஸூ. 18) இதி ।

ந ச தே³ஹாதி³ ப⁴ஸ்மீபூ⁴தம் பாரலௌகிகாய ப²லாய கல்பத இதி தே³ஹாத்³யதிரிக்தம் கஞ்சிதா³த்மாநமதி⁴காரிணமாக்ஷிபதி ஶாஸ்த்ரம் , தத³வக³மஶ்ச வித்³யேதி கத²மவித்³யாவத்³விஷயம் ஶாஸ்த்ரமித்யாஶங்க்யாஹ -

ஶாஸ்த்ரீயே த்விதி ।

து ஶப்³த³: ப்ரத்யக்ஷாதி³வ்யவஹாராத்³பி⁴நத்தி ஶாஸ்த்ரீயம் । அதி⁴காரஶாஸ்த்ரம் ஹி ஸ்வர்க³காமஸ்ய பும்ஸ: பரலோகஸம்ப³ந்த⁴ம் விநா ந நிர்வஹதீதி தாவந்மாத்ரமாக்ஷிபேத் , ந த்வஸ்யாஸம்ஸாரித்வமபி, தஸ்யாதி⁴காரே(அ)நுபயோகா³த் । ப்ரத்யுத ஔபநிஷத³ஸ்ய புருஷஸ்யாகர்துரபோ⁴க்துரதி⁴காரவிரோதா⁴த் । ப்ரயோக்தா ஹி கர்மண: கர்மஜநிதப²லபோ⁴க³பா⁴கீ³ கர்மண்யதி⁴காரீ ஸ்வாமீ ப⁴வதி । தத்ர கத²மகர்தா ப்ரயோக்தா, கத²ம் வா(அ)போ⁴க்தா கர்மஜநிதப²லபோ⁴க³பா⁴கீ³ । தஸ்மாத³நாத்³யவித்³யாலப்³த⁴கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வப்³ராஹ்மணத்வாத்³யபி⁴மாநிநம் நரமதி⁴க்ருத்ய விதி⁴நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம் ப்ரவர்ததே । ஏவம் வேதா³ந்தா அப்யவித்³யாவத்புருஷவிஷயா ஏவ । ந ஹி ப்ரமாத்ராதி³விபா⁴கா³த்³ருதே தத³ர்தா²தி⁴க³ம: । தே த்வவித்³யாவந்தமநுஶாஸந்தோ நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லாவித்³யமநுஶிஷ்டம் ஸ்வரூபே வ்யவஸ்தா²பயந்தீத்யேதாவாநேஷாம் விஶேஷ: । தஸ்மாத³வித்³யாவத்புருஷவிஷயாண்யேவ ஶாஸ்த்ராணீதி ஸித்³த⁴ம் ।

ஸ்யாதே³தத் । யத்³யபி விரோதா⁴நுபயோகா³ப்⁴யாமௌபநிஷத³: புருஷோ(அ)தி⁴காரே நாபேக்ஷ்யதே, ததா²ப்யுபநிஷத்³ப்⁴யோ(அ)வக³ம்யமாந: ஶக்நோத்யதி⁴காரம் நிரோத்³து⁴ம் । ததா² ச பரஸ்பராபஹதார்த²த்வேந க்ருத்ஸ்ந ஏவ வேத³: ப்ராமாண்யமபஜஹ்யாதி³த்யத ஆஹ -

ப்ராக்ச ததா²பூ⁴தாத்மேதி ।

ஸத்யமௌபநிஷத³புருஷாதி⁴க³மோ(அ)தி⁴காரவிரோதீ⁴, தஸ்மாத்து புரஸ்தாத்கர்மவித⁴ய: ஸ்வோசிதம் வ்யவஹாரம் நிர்வர்தயந்தோ நாநுபஜாதேந ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநேந ஶக்யா நிரோத்³து⁴ம் । ந ச பரஸ்பராபஹதி:, வித்³யாவித்³யாவத்புருஷபே⁴தே³ந வ்யவஸ்தோ²பபத்தே: । யதா² “ந ஹிம்ஸ்யாத்ஸர்வா பூ⁴தாநி” இதி ஸாத்⁴யாம்ஶநிஷேதே⁴(அ)பி ‘ஶ்யேநேநாபி⁴சரந் யஜேத’ இதி ஶாஸ்த்ரம் ப்ரவர்தமாநம் ந ஹிம்ஸ்யாதி³த்யநேந ந விருத்⁴யதே, தத்கஸ்ய ஹேதோ:, புருஷபே⁴தா³தி³தி ।

அவஜிதக்ரோதா⁴ராதய: புருஷா நிஷேதே⁴(அ)தி⁴க்ரியந்தே, க்ரோதா⁴ராதிவஶீக்ருதாஸ்து ஶ்யேநாதி³ஶாஸ்த்ர இதி அவித்³யாவத்புருஷவிஷயத்வம் நாதிவர்தத இதி யது³க்தம் ததே³வ ஸ்போ²ரயதி -

ததா² ஹிதி ।

வர்ணாத்⁴யாஸ: - ‘ராஜா ராஜஸூயேந யஜேத’ இத்யாதி³: । ஆஶ்ரமாத்⁴யாஸ: - ‘க்³ருஹஸ்த²: ஸத்³ருஶீம் பா⁴ர்யாம் விந்தே³த’ இத்யாதி³: । வயோ(அ)த்⁴யாஸ: - ‘க்ருஷ்ணகேஶோ(அ)க்³நீநாத³தீ⁴த’ இத்யாதி³: । அவஸ்தா²த்⁴யாஸ: - “அப்ரதிஸமாதே⁴யவ்யாதீ⁴நாம் ஜலாதி³ப்ரவேஶேந ப்ராணத்யாக³:” இதி । ஆதி³க்³ரஹணம் மஹாபாதகோபபாதகஸங்கரீகரணாபாத்ரீகரணமலிநீகரணாத்³யத்⁴யாஸோபஸங்க்³ரஹார்த²ம் । ததே³வமாத்மாநாத்மநோ: பரஸ்பராத்⁴யாஸமாக்ஷேபஸமாதா⁴நாப்⁴யாமுபபாத்³ய ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரப்ரவர்தநேந ச த்³ருடீ⁴க்ருத்ய தஸ்யாநர்த²ஹேதுத்வமுதா³ஹரணப்ரபஞ்சேந ப்ரதிபாத³யிதும் தத்ஸ்வருபமுக்தம் ஸ்மாரயதி -

அத்⁴யாஸோ நாம அதஸ்மிம்ஸ்தத்³பு³த்³தி⁴ரித்யவோசாம ।

'ஸ்ம்ருதிரூப: பரத்ர பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ:” இத்யஸ்ய ஸங்க்ஷேபாபி⁴தா⁴நமேதத் । தத்ர அஹமிதி த⁴ர்மிதாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸமாத்ரம் , மமேத்யநுத்பாதி³தத⁴ர்மாத்⁴யாஸம் நாநர்த²ஹேதுரிதி த⁴ர்மாத்⁴யாஸமேவ மமகாரம் ஸாக்ஷாத³ஶேஷாநர்த²ஸம்ஸாரகாரணமுதா³ஹரணப்ரபஞ்சேநாஹ -

தத்³யதா² புத்ரபா⁴ர்யாதி³ஷ்விதி ।

தே³ஹதாதா³த்ம்யமாத்மந்யத்⁴யஸ்ய தே³ஹத⁴ர்மம் புத்ரகலத்ராதி³ஸ்வாம்யம் ச க்ருஶத்வாதி³வதா³ரோப்ய ஆஹ - அஹமேவ விகல:, ஸகல: இதி । ஸ்வஸ்ய க²லு ஸாகல்யேந ஸ்வாம்யஸாகல்யாத்ஸ்வாமீஶ்வர: ஸகல: ஸம்பூர்ணோ ப⁴வதி । ததா² ஸ்வஸ்ய வைகல்யேந ஸ்வாம்யவைகல்யாத் , ஸ்வாமீஶ்வரோ விகலோ(அ)ஸம்பூர்ணோ ப⁴வதி । பா³ஹ்யத⁴ர்மா யே வைகல்யாத³ய: ஸ்வாம்யப்ரணாலிகயா ஸஞ்சரிதா: ஶரீரே தாநாத்மந்யத்⁴யஸ்யதீத்யர்த²: ।

யதா³ ச பரோபாத்⁴யபேக்ஷே தே³ஹத⁴ர்மே ஸ்வாம்யே இயம் க³தி:, ததா³ கைவ கதா² அநௌபாதி⁴கேஷு தே³ஹத⁴ர்மேஷு க்ருஶத்வாதி³ஷ்வித்யாஶயவாநாஹ -

ததா² தே³ஹத⁴ர்மாநிதி ।

தே³ஹாதே³ரப்யந்தரங்கா³ணாமிந்த்³ரியாணாமத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வாநாம் த⁴ர்மாந்மூகத்வாதீ³ந் , ததோ(அ)ப்யந்தரங்க³ஸ்யாந்த:கரணஸ்ய அத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வஸ்ய த⁴ர்மாந் காமஸங்கல்பாதீ³ந் ஆத்மந்யத்⁴யஸ்யதீதி யோஜநா ।

தத³நேந ப்ரபஞ்சேந த⁴ர்மாத்⁴யாஸமுக்த்வா தஸ்ய மூலம் த⁴ர்ம்யத்⁴யாஸமாஹ -

ஏவமஹம்ப்ரத்யயிநம் -

அஹம்ப்ரத்யயோ வ்ருத்திர்யஸ்மிந்நந்த:கரணாதௌ³, ஸோ(அ)யமஹம்ப்ரத்யயீதம் ।

ஸ்வப்ரசாரஸாக்ஷிணி -

அந்த:கரணப்ரசாரஸாக்ஷிணி,

சைதந்யோதா³ஸீநதாப்⁴யாம்,

ப்ரத்யகா³த்மந்யத்⁴யஸ்ய ।

தத³நேந கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வே உபபாதி³தே ।

சைதந்யமுபபாத³யதி -

தம் ச ப்ரத்யகா³த்மாநம் ஸர்வஸாக்ஷிணம் தத்³விபர்யயேண -

அந்த:கரணாதி³விபர்யயேண, அந்த:கரணாத்³யசேதநம் , தஸ்ய விபர்யய: சைதந்யம் , தேந । இத்த²ம்பூ⁴தலக்ஷணே த்ருதீயா ।

அந்த:கரணாதி³ஷ்வத்⁴யஸ்யதி ।

தத³நேநாந்த:கரணாத்³யவச்சி²ந்ந: ப்ரத்யகா³த்மா இத³மநித³ம்ஸ்வரூபஶ்சேதந: கர்தா போ⁴க்தா கார்யகாரணாவித்³யாத்³வயாதா⁴ரோ(அ)ஹங்காராஸ்பத³ம் ஸம்ஸாரீ ஸர்வாநர்த²ஸம்பா⁴ரபா⁴ஜநம் ஜீவாத்மா இதரேதராத்⁴யாஸோபாதா³ந:, தது³பாதா³நஶ்சாத்⁴யாஸ இத்யநாதி³த்வாத்³ பீ³ஜாங்குரவந்நேதரேதராஶ்ரயத்வமித்யுக்தம் ப⁴வதி ।

ப்ரமாணப்ரமேயவ்யவஹாரத்³ருடீ⁴க்ருதமபி ஶிஷ்யஹிதாய ஸ்வரூபாபி⁴தா⁴நபூர்வகம் ஸர்வலோகப்ரத்யக்ஷதயாத்⁴யாஸம் ஸுத்³ருடீ⁴கரோதி -

ஏவமயமநாதி³ரநந்த: -

தத்த்வஜ்ஞாநமந்தரேணாஶக்யஸமுச்சே²த³: ।

அநாத்³யநந்தத்வே ஹேதுருக்த: -

நைஸர்கி³க இதி । மித்²யாப்ரத்யயரூப: -

மித்²யாப்ரத்யயாநாம் ரூபமநிர்வசநீயத்வம் தத்³யஸ்ய ஸ ததோ²க்த: । அநிர்வசநீய இத்யர்த²: ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

அஸ்யாநர்த²ஹேதோ: ப்ரஹாணாய ।

விரோதி⁴ப்ரத்யயம் விநா குதோ(அ)ஸ்ய ப்ரஹாணமித்யத உக்தம் -

ஆத்மைகத்வவித்³யாப்ரதிபத்தயே இதி ।

ப்ரதிபத்தி: ப்ராப்தி: தஸ்யை, ந து ஜபமாத்ராய, நாபி கர்மஸு ப்ரவ்ருத்தயே, ஆத்மைகத்வம் விக³லிதநிகி²லப்ரபஞ்சத்வமாநந்த³ரூபஸ்ய ஸத:, தத்ப்ரதிபத்திம் நிர்விசிகித்ஸாம் பா⁴வயந்தோ வேதா³ந்தா: ஸமூலகா⁴தமத்⁴யாஸமுபக்⁴நந்தி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - அஸ்மத்ப்ரத்யயஸ்யாத்மவிஷயஸ்ய ஸமீசீநத்வே ஸதி ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாதத்வாந்நிஷ்ப்ரயோஜநத்வாச்ச ந ஜிஜ்ஞாஸா ஸ்யாத் । தத³பா⁴வே ச ந ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய வேதா³ந்தா: பட்²யேரந் । அபி த்வவிவக்ஷிதார்தா² ஜபமாத்ரே உபயுஜ்யேரந் । ந ஹி ததௌ³பநிஷதா³த்மப்ரத்யய: ப்ரமாணதாமஶ்நுதே । ந சாஸாவப்ரமாணமப்⁴யஸ்தோ(அ)பி வாஸ்தவம் கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வாத்³யாத்மநோ(அ)பநோதி³துமர்ஹதி । ஆரோபிதம் ஹி ரூபம் தத்த்வஜ்ஞாநேநாபோத்³யதே, ந து வாஸ்தவமதத்த்வஜ்ஞாநேந । ந ஹி ரஜ்ஜ்வா ரஜ்ஜுத்வம் ஸஹஸ்ரமபி ஸர்பதா⁴ராப்ரத்யயா அபவதி³தும் ஸமுத்ஸஹந்தே । மித்²யாஜ்ஞாநப்ரஸஞ்ஜிதம் ச ஸ்வரூபம் ஶக்யம் தத்த்வஜ்ஞாநேநாபவதி³தும் । மித்²யாஜ்ஞாநஸம்ஸ்காரஶ்ச ஸுத்³ருடோ⁴(அ)பி தத்த்வஜ்ஞாநஸம்ஸ்காரேணாத³ரநைரந்தர்யதீ³ர்க⁴காலாதத்த்வஜ்ஞாநாப்⁴யாஸஜந்மநேதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ப்ராணாத்³யுபாஸநா அபி வேதா³ந்தேஷு ப³ஹுலமுபலப்⁴யந்தே, தத்கத²ம் ஸர்வேஷாம் வேதா³ந்தாநாமாத்மைகத்வப்ரதிபாத³நமர்த² இத்யத ஆஹ -

யதா² சாயமர்த²: ஸர்வேஷாம் வேதா³ந்தாநாம் ததா² வயமஸ்யாம் ஶாரீரகமீமாம்ஸாயாம் ப்ரத³ர்ஶயிஷ்யாம: ।

ஶரீரமேவ ஶரீரகம் தத்ர நிவாஸீ ஶாரீரகோ ஜீவாத்மா, தஸ்ய த்வம்பதா³பி⁴தே⁴யஸ்ய தத்பதா³பி⁴தே⁴யபரமாத்மரூபதாமீமாம்ஸா யா ஸா ததோ²க்தா । ஏதாவாநத்ரார்த²ஸங்க்ஷேப: - யத்³யபி ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநபரவிதி⁴நா ஸ்வாத்⁴யாயபத³வாச்யஸ்ய வேத³ராஶே: ப²லவத³ர்தா²வபோ³த⁴பரதாமாபாத³யதா கர்மவிதி⁴நிஷேதா⁴நாமிவ வேதா³ந்தாநாமபி ஸ்வாத்⁴யாயஶப்³த³வாச்யாநாம் ப²லவத³ர்தா²வபோ³த⁴பரத்வமாபாதி³தம் , யத்³யபி ச “அவிஶிஷ்டஸ்து வாக்யார்த²:” இதி ந்யாயாத் மந்த்ராணாமிவ வேதா³ந்தாநாமர்த²பரத்வமௌத்ஸர்கி³கம் , யத்³யபி ச வேதா³ந்தேப்⁴யஶ்சைதந்யாநந்த³க⁴ந: கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வரஹிதோ நிஷ்ப்ரபஞ்ச ஏக: ப்ரத்யகா³த்மா அவக³ம்யதே, ததா²பி கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வது³:க²ஶோகமோஹமயமாத்மாநமவகா³ஹமாநேநாஹம்ப்ரத்யயேந ஸந்தே³ஹபா³த⁴விரஹிணா விருத்⁴யமாநா வேதா³ந்தா: ஸ்வார்தா²த்ப்ரச்யுதா உபசரிதார்தா² வா ஜபமாத்ரோபயோகி³நோ வேத்யவிவக்ஷிதஸ்வார்தா²: । ததா² ச தத³ர்த²விசாராத்மிகா சதுர்லக்ஷணீ ஶாரீரகமீமாம்ஸா நாரப்³த⁴வ்யா । ந ச ஸர்வஜநீநாஹமநுப⁴வஸித்³த⁴ ஆத்மா ஸந்தி³க்³தோ⁴ வா ஸப்ரயோஜநோ வா, யேந ஜிஜ்ஞாஸ்ய: ஸந் விசாரம் ப்ரயுஞ்ஜீதேதி பூர்வ: பக்ஷ: । ஸித்³தா⁴ந்தஸ்து ப⁴வேதே³ததே³வம் யத்³யஹம்ப்ரத்யய: ப்ரமாணம் । தஸ்ய தூக்தேந ப்ரகாரேண ஶ்ருத்யாதி³பா³த⁴கத்வாநுபபத்தே:, ஶ்ருத்யாதி³பி⁴ஶ்ச ஸமஸ்ததீர்த²கரைஶ்ச ப்ராமாண்யாநப்⁴யுபக³மாத³த்⁴யாஸத்வம் । ஏவம் ச வேதா³ந்தா நாவிவக்ஷிதார்தா²:, நாப்யுபசரிதார்தா²:, கிம் தூக்தலக்ஷணா: । ப்ரத்யகா³த்மைவ தேஷாம் முக்²யோ(அ)ர்த²: ।

ஜிஜ்ஞாஸாதி⁴கரணவிஷயா:

தஸ்ய ச வக்ஷ்யமாணேந க்ரமேண ஸந்தி³க்³த⁴த்வாத் ப்ரயோஜநவத்வாச்ச யுக்தா ஜிஜ்ஞாஸா, இத்யாஶயவாந்ஸூத்ரகார: தஜ்ஜிஜ்ஞாஸாமஸூத்ரயத் -

அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ।

ஜிஜ்ஞாஸயா ஸந்தே³ஹப்ரயோஜநே ஸூசயதி । தத்ர ஸாக்ஷாதி³ச்சா²வ்யாப்யத்வாத்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் கண்டோ²க்தம் ப்ரயோஜநம் । ந ச கர்மஜ்ஞாநாத்பராசீநமநுஷ்டா²நமிவ ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாத்பராசீநம் கிஞ்சித³ஸ்தி, யேநைதத³வாந்தரப்ரயோஜநம் ப⁴வேத் । கிந்து ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாக்²யதர்கேதிகர்தவ்யதாநுஜ்ஞாதவிஷயைர்வேதா³ந்தைராஹிதம் நிர்விசிகித்ஸம் ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமேவ ஸமஸ்தது³:கோ²பஶமரூபமாநந்தை³கரஸம் பரமம் ந: ப்ரயோஜநம் । தமர்த²மதி⁴க்ருத்ய ஹி ப்ரேக்ஷாவந்த: ப்ரவர்தந்தேதராம் । தச்ச ப்ராப்தமப்யநாத்³யவித்³யாவஶாத³ப்ராப்தமிவேதி ப்ரேப்ஸிதம் ப⁴வதி । யதா² ஸ்வக்³ரீவாக³தமபி க்³ரைவேயகம் குதஶ்சித்³ப்⁴ரமாந்நாஸ்தீதி மந்யமாந: பரேண ப்ரதிபாதி³தமப்ராப்தமிவ ப்ராப்நோதி । ஜிஜ்ஞாஸா து ஸம்ஶயஸ்ய கார்யமிதி ஸ்வகாரணம் ஸம்ஶயம் ஸூசயதி । ஸம்ஶயஶ்ச மீமாம்ஸாரம்ப⁴ம் ப்ரயோஜயதி ।

ததா² ச ஶாஸ்த்ரே ப்ரேக்ஷாவத்ப்ரவ்ருத்திஹேதுஸம்ஶயப்ரயோஜநஸூசநாத், யுக்தமஸ்ய ஸூத்ரஸ்ய ஶாஸ்த்ராதி³த்வமித்யாஹ ப⁴க³வாந்பா⁴ஷ்யகார: -

வேதா³ந்தமீமாம்ஸாஶாஸ்த்ரஸ்ய வ்யாசிக்²யாஸிதஸ்ய

அஸ்மாபி⁴:,

இத³மாதி³மம் ஸூத்ரம் ।

பூஜிதவிசாரவசநோ மீமாம்ஸாஶப்³த³: । பரமபுருஷார்த²ஹேதுபூ⁴தஸூக்ஷ்மதமார்த²நிர்ணயப²லதா விசாரஸ்ய பூஜிததா । தஸ்யா மீமாம்ஸாயா: ஶாஸ்த்ரம் , ஸா ஹ்யநேந ஶிஷ்யதே ஶிஷ்யேப்⁴யோ யதா²வத்ப்ரதிபாத்³யத இதி । ஸூத்ரம் ச ப³ஹ்வர்த²ஸூசநாத் ப⁴வதி । யதா²ஹு: - “லகூ⁴நி ஸூசிதார்தா²நி ஸ்வல்பாக்ஷரபதா³நி ச । ஸர்வத: ஸாரபூ⁴தாநி ஸூத்ராண்யாஹுர்மநீஷிண:” ॥ இதி ।

ததே³வம் ஸூத்ரதாத்பர்யம் வ்யாக்²யாய தஸ்ய ப்ரத²மபத³மதே²தி வ்யாசஷ்டே -

தத்ராத²ஶப்³த³ ஆநந்தர்யார்த²: பரிக்³ருஹ்யதே ।

தேஷு ஸூத்ரபதே³ஷு மத்⁴யே யோ(அ)யமத²ஶப்³த³: ஸ ஆநந்தர்யார்த² இதி யோஜநா ।

நந்வாதி⁴காரார்தோ²(அ)ப்யத²ஶப்³தோ³ த்³ருஶ்யதே, யதா² ‘அதை²ஷ ஜ்யோதி:’ இதி வேதே³ । யதா² வா லோகே ‘அத² ஶப்³தா³நுஶாஸநம்’ , ‘அத² யோகா³நுஶாஸநம்’ இதி । தத்கிமத்ராதி⁴காரார்தோ² ந க்³ருஹ்யத இத்யத ஆஹ -

நாதி⁴காரார்த²: ।

குத:,

ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா அநதி⁴கார்யத்வாத் ।

ஜிஜ்ஞாஸா தாவதி³ஹ ஸூத்ரே ப்³ரஹ்மணஶ்ச தத்ப்ரஜ்ஜ்ஞாநாச்ச ஶப்³த³த: ப்ரதா⁴நம் ப்ரதீயதே । ந ச யதா² ‘த³ண்டீ³ ப்ரைஷாநந்வாஹ’ இத்யத்ராப்ரதா⁴நமபி த³ண்ட³ஶப்³தா³ர்தோ² விவக்ஷ்யதே, ஏவமிஹாபி ப்³ரஹ்மதஜ்ஜ்ஞாநே இதி யுக்தம்; ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாஶாஸ்த்ரப்ரவ்ருத்த்யங்க³ஸம்ஶயப்ரயோஜநஸூசநார்த²த்வேந ஜிஜ்ஞாஸாயா ஏவ விவக்ஷிதத்வாத் । தத³விவக்ஷாயாம் தத³ஸூசநேந காகத³ந்தபரீக்ஷாயாமிவ ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாயாம், ந ப்ரேக்ஷாவந்த: ப்ரவர்தேரந் । ந ஹி ததா³நீம் ப்³ரஹ்ம வா தஜ்ஜ்ஞாநம் வாபி⁴தே⁴யப்ரயோஜநே ப⁴விதுமர்ஹத:, அநத்⁴யஸ்தாஹம்ப்ரத்யயவிரோதே⁴ந வேதா³ந்தாநாமேவம்விதே⁴(அ)ர்தே² ப்ராமாண்யாநுபபத்தே: । கர்மப்ரவ்ருத்த்யுபயோகி³தயோபசரிதார்தா²நாம் வா ஜபோபயோகி³நாம் வா ‘ஹும் ப²ட்³’ இத்யேவமாதீ³நாமிவாவிவக்ஷிதார்தா²நாமபி ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவித்⁴யதீ⁴நக்³ரஹணத்வஸ்ய ஸம்ப⁴வாத் । தஸ்மாத்ஸந்தே³ஹப்ரயோஜநஸூசநீ ஜிஜ்ஞாஸா இஹ பத³தோ வாக்யதஶ்ச ப்ரதா⁴நம் விவக்ஷிதவ்யா । ந ச தஸ்யா அதி⁴கார்யத்வம் , அப்ரஸ்தூயமாநத்வாத் , யேந தத்ஸமபி⁴வ்யாஹ்ருதோ(அ)த²ஶப்³தோ³(அ)தி⁴காரார்த²: ஸ்யாத் । ஜிஜ்ஞாஸாவிஶேஷணம் து ப்³ரஹ்மதஜ்ஜ்ஞாநமதி⁴கார்யம் ப⁴வேத் । ந ச தத³ப்யத²ஶப்³தே³ந ஸம்ப³த்⁴யதே, ப்ராதா⁴ந்யாபா⁴வாத் । ந ச ஜிஜ்ஞாஸா மீமாம்ஸா, யேந யோகா³நுஶாஸநவத³தி⁴க்ரியேத, நாந்தத்வம் நிபாத்ய ‘மாங்மாநே’ இத்யஸ்மாத்³வா ‘மாநபூஜாயாம்’ இத்யஸ்மாத்³வா தா⁴தோ: ‘மாந்ப³த⁴’ இத்யாதி³நாநிச்சா²ர்தே² ஸநி வ்யுத்பாதி³தஸ்ய மீமாம்ஸாஶப்³த³ஸ்ய பூஜிதவிசாரவசநத்வாத் । ஜ்ஞாநேச்சா²வாசகத்வாத்து ஜிஜ்ஞாஸாபத³ஸ்ய, ப்ரவர்திகா ஹி மீமாம்ஸாயாம் ஜிஜ்ஞாஸா ஸ்யாத் । ந ச ப்ரவர்த்யப்ரவர்தகயோரைக்யம் , ஏகத்வே தத்³பா⁴வாநுபபத்தே: । ந ச ஸ்வார்த²பரத்வஸ்யோபபத்தௌ ஸத்யாமந்யார்த²பரத்வகல்பநா யுக்தா, அதிப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாத்ஸுஷ்டூ²க்தம் “ஜிஜ்ஞாஸாயா அநதி⁴கார்யத்வாத்” இதி ।

அத² மங்க³லார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: கஸ்மாந்ந ப⁴வதி । ததா² ச மங்க³லஹேதுத்வாத்ப்ரத்யஹம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா கர்தவ்யேதி ஸூத்ரார்த²: ஸம்பத்³யத இத்யத ஆஹ -

மங்க³லஸ்ய ச வாக்யார்தே² ஸமந்வயாபா⁴வாத் ।

பதா³ர்த² ஏவ ஹி வாக்யார்தே² ஸமந்வீயதே, ஸ ச வாச்யோ வா லக்ஷ்யோ வா । ந சேஹ மங்க³லமத²ஶப்³த³ஸ்ய வாச்யம் வா லக்ஷ்யம் வா, கிம் து ம்ருத³ங்க³ஶங்க²த்⁴வநிவத³த²ஶப்³த³ஶ்ரவணமாத்ரகார்யம் । ந ச கார்யஜ்ஞாப்யயோர்வாக்யார்தே² ஸமந்வய: ஶப்³த³வ்யவஹாரே த்³ருஷ்ட இத்யர்த²: ।

தத்கிமிதா³நீம் மங்க³லார்தோ²(அ)த²ஶப்³த³: தேஷு தேஷு ந ப்ரயோக்தவ்ய: । ததா² ச “ஓங்காரஶ்சாத²ஶப்³த³ஶ்ச த்³வாவேதௌ ப்³ரஹ்மண: புரா । கண்ட²ம் பி⁴த்த்வா விநிர்யாதௌ தஸ்மாந்மாங்க³லிகாவுபௌ⁴” ॥ இதி ஸ்ம்ருதிவ்யாகோப இத்யத ஆஹ -

அர்தா²ந்தரப்ரயுக்த ஏவ ஹ்யத²ஶப்³த³: ஶ்ருத்யா மங்க³லப்ரயோஜநோ ப⁴வதி ।

அர்தா²ந்தரேஷ்வாநந்தர்யாதி³ஷு ப்ரயுக்தோ(அ)த²ஶப்³த³: ஶ்ருத்யா ஶ்ரவணமாத்ரேண வேணுவீணாத்⁴வநிவந்மங்க³லம் குர்வந் , மங்க³லப்ரயோஜநோ ப⁴வதி, அந்யார்த²மாநீயமாநோத³கும்ப⁴த³ர்ஶநவத் । தேந ந ஸ்ம்ருதிவ்யாகோப: । ந சேஹாநந்தர்யார்த²ஸ்ய ஸதோ ந ஶ்ரவணமாத்ரேண மங்க³லார்த²தேத்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் । பூர்வப்ரக்ருதாபேக்ஷோ(அ)த²ஶப்³தோ³ ப⁴விஷ்யதி விநைவாநந்தர்யார்த²த்வம் । தத்³யதே²மமேவாத²ஶப்³த³ம் ப்ரக்ருத்ய விம்ருஶ்யதே கிமயமத²ஶப்³த³ ஆநந்தர்யே அதா²தி⁴கார இதி । அத்ர விமர்ஶவாக்யே(அ)த²ஶப்³த³: பூர்வப்ரக்ருதமத²ஶப்³த³மபேக்ஷ்ய ப்ரத²மபக்ஷோபந்யாஸபூர்வகம் பக்ஷாந்தரோபந்யாஸே । ந சாஸ்யாநந்தர்யமர்த²:, பூர்வப்ரக்ருதஸ்ய ப்ரத²மபக்ஷோபந்யாஸேந வ்யவாயாத் । ந ச ப்ரக்ருதாநபேக்ஷா, தத³நபேக்ஷஸ்ய தத்³விஷயத்வாபா⁴வேநாஸமாநவிஷயதயா விகல்பாநுபபத்தே: । ந ஹி ஜாது ப⁴வதி கிம் நித்ய ஆத்மா, அத² அநித்யா பு³த்³தி⁴ரிதி । தஸ்மாதா³நந்தர்யம் விநா பூர்வப்ரக்ருதாபேக்ஷ இஹாத²ஶப்³த³: கஸ்மாந்ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ -

பூர்வப்ரக்ருதாபேக்ஷாயாஶ்ச ப²லத ஆநந்தர்யாவ்யதிரேகாத் ।

அஸ்யார்த²: - ந வயமாநந்தர்யார்த²தாம் வ்யஸநிதயா ரோசயாமஹே, கிம் து ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஹேதுபூ⁴தபூர்வப்ரக்ருதஸித்³த⁴யே, ஸா ச பூர்வப்ரக்ருதார்தா²பேக்ஷத்வே(அ)ப்யத²ஶப்³த³ஸ்ய ஸித்⁴யதீதி வ்யர்த²மாநந்தர்யார்த²த்வாவதா⁴ரணாக்³ரஹோ(அ)ஸ்மாகமிதி । ததி³த³முக்தம் ‘ப²லத:’ இதி । பரமார்த²தஸ்து கல்பாந்தரோபந்யாஸே பூர்வப்ரக்ருதாபேக்ஷா । ந சேஹ கல்பாந்தரோபந்யாஸ இதி பாரிஶேஷ்யாதா³நந்தர்யார்த² ஏவேதி யுக்தம் ।

ப⁴வத்வாநந்தர்யார்த²:, கிமேவம் ஸதீத்யத ஆஹ -

ஸதி சாநந்தர்யார்த²த்வ இதி ।

ந தாவத்³யஸ்ய கஸ்யசித³த்ராநந்தர்யமிதி வக்தவ்யம் , தஸ்யாபி⁴தா⁴நமந்தரேணாபி ப்ராப்தத்வாத் । அவஶ்யம் ஹி புருஷ: கிஞ்சித்க்ருத்வா கிஞ்சித்கரோதி । ந சாநந்தர்யமாத்ரஸ்ய த்³ருஷ்டமத்³ருஷ்டம் வா ப்ரயோஜநம் பஶ்யாம: । தஸ்மாத்தஸ்யாத்ராநந்தர்யம் வக்தவ்யம் யத்³விநா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா ந ப⁴வதி, யஸ்மிந்ஸதி து ப⁴வந்தீ ப⁴வத்யேவ ।

ததி³த³முக்தம் -

யத்பூர்வவ்ருத்தம் நியமேநாபேக்ஷத இதி ।

ஸ்யாதே³தத் । த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா இவ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா அபி யோக்³யத்வாத்ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநாநந்தர்யம் , த⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)ப்யாம்நாயைகப்ரமாணக³ம்யத்வாத் । தஸ்ய சாக்³ருஹீதஸ்ய ஸ்வவிஷயே விஜ்ஞாநாஜநநாத் , க்³ரஹணஸ்ய ச ஸ்வாத்⁴யாயோ(அ)த்⁴யேதவ்ய இத்யத்⁴யயநேநைவ நியதத்வாத் ।

தஸ்மாத்³வேதா³த்⁴யயநாநந்தர்யமேவ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா அப்யத²ஶப்³தா³ர்த² இத்யத ஆஹ -

ஸ்வாத்⁴யாயாநந்தர்யம் து ஸமாநம்,

த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: । அத்ர ச ஸ்வாத்⁴யாயேந விஷயேண தத்³விஷயமத்⁴யயநம் லக்ஷயதி । ததா² ச “அதா²தோ த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸா”(ஜை.ஸூ. 1-1-1) இத்யநேநைவ க³தமிதி நேத³ம் ஸூத்ரமாரப்³த⁴வ்யம் । த⁴ர்மஶப்³த³ஸ்ய வேதா³ர்த²மாத்ரோபலக்ஷணதயா த⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி வேதா³ர்த²த்வாவிஶேஷேண வேதா³த்⁴யயநாநந்தர்யோபதே³ஶஸாம்யாதி³த்யர்த²: ।

சோத³யதி -

நந்விஹ கர்மாவபோ³தா⁴நந்தர்யம் விஶேஷ:,

த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாதோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயா: । அஸ்யார்த²: - “விவிதி³ஷந்தி யஜ்ஞேந” (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 22) இதி த்ருதீயாஶ்ருத்யா யஜ்ஞாதீ³நாமங்க³த்வேந ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே விநியோகா³த் , ஜ்ஞாநஸ்யைவ கர்மதயேச்சா²ம் ப்ரதி ப்ராதா⁴ந்யாத் , ப்ரதா⁴நஸம்ப³ந்தா⁴ச்சாப்ரதா⁴நாநாம் பதா³ர்தா²ந்தராணாம் । தத்ராபி ச ந வாக்யார்த²ஜ்ஞாநோத்பத்தாவங்க³பா⁴வோ யஜ்ஞாதீ³நாம் , வாக்யார்த²ஜ்ஞாநஸ்ய வாக்யாதே³வோத்பத்தே: । ந ச வாக்யம் ஸஹகாரிதயா கர்மாண்யபேக்ஷத இதி யுக்தம் , அக்ருதகர்மணாமபி விதி³தபத³பதா³ர்த²ஸம்ப³ந்தா⁴நாம் ஸமதி⁴க³தஶாப்³த³ந்யாயதத்த்வாநாம் கு³ணப்ரதா⁴நபூ⁴தபூர்வாபரபதா³ர்தா²காங்க்ஷாஸம்நிதி⁴யோக்³யதாநுஸந்தா⁴நவதாமப்ரத்யூஹம் வாக்யார்த²ப்ரத்யயோத்பத்தே: । அநுத்பத்தௌ வா விதி⁴நிஷேத⁴வாக்யார்த²ப்ரத்யயாபா⁴வேந தத³ர்தா²நுஷ்டா²நபரிவர்ஜநாபா⁴வப்ரஸங்க³: । தத்³போ³த⁴தஸ்து தத³ர்தா²நுஷ்டா²நபரிவர்ஜநே பரஸ்பராஶ்ரய:, தஸ்மிந் ஸதி தத³ர்தா²நுஷ்டா²நபரிவர்ஜநம் ததஶ்ச தத்³போ³த⁴ இதி । ந ச வேதா³ந்தவாக்யாநாமேவ ஸ்வார்த²ப்ரத்யாயநே கர்மாபேக்ஷா, ந வாக்யாந்தராணாமிதி ஸாம்ப்ரதம் , விஶேஷஹேதோரபா⁴வாத் । நநு “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இதி வாக்யாத், த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய, கர்த்ருபோ⁴க்த்ருரூபஸ்ய ஜீவாத்மநோ நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³தோ⁴தா³ஸீநஸ்வபா⁴வேந தத்பதா³ர்தே²ந பரமாத்மநைக்யமஶக்யம் த்³ராகி³த்யேவ ப்ரதிபத்தும் ஆபாததோ(அ)ஶுத்³த⁴ஸத்த்வைர்யோக்³யதாவிரஹவிநிஶ்சயாத் । யஜ்ஞதா³நதபோ(அ)நாஶகதநூக்ருதாந்தர்மலாஸ்து விஶுத்³த⁴ஸத்த்வா: ஶ்ரத்³த³தா⁴நாயோக்³யதாவக³மபுர:ஸரம் தாதா³த்ம்யமவக³மிஷ்யந்தீதி சேத் , தத்கிமிதா³நீம் ப்ரமாணகாரணம் யோக்³யதாவதா⁴ரணமப்ரமாணாத்கர்மணோ வக்துமத்⁴யவஸிதோ(அ)ஸி, ப்ரத்யக்ஷாத்³யதிரிக்தம் வா கர்மாபி ப்ரமாணம் । வேதா³ந்தாவிருத்³த⁴தந்மூலந்யாயப³லேந து யோக்³யதாவதா⁴ரணே க்ருதம் கர்மபி⁴: । தஸ்மாத் “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யாதே³: ஶ்ருதமயேந ஜ்ஞாநேந ஜீவாத்மந: பரமாத்மபா⁴வம் க்³ருஹீத்வா, தந்மூலயா சோபபத்த்யா வ்யவஸ்தா²ப்ய, தது³பாஸநாயாம் பா⁴வநாபராபி⁴தா⁴நாயாம் தீ³ர்க⁴காலநைரந்தர்யவத்யாம் ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரப²லாயாம் யஜ்ஞாதீ³நாமுபயோக³: । யதா²ஹு: - “ஸ து தீ³ர்த⁴காலநைரந்தர்யஸத்காராஸேவிதோ த்³ருட⁴பூ⁴மி:”(யோ.ஸூ.1-14) இதி ப்³ரஹ்மசர்யதப:ஶ்ரத்³தா⁴யஜ்ஞாத³யஶ்ச ஸத்காரா: । அத ஏவ ஶ்ருதி: - “தமேவ தீ⁴ரோ விஜ்ஞாய ப்ரஜ்ஞாம் குர்வீத ப்³ராஹ்மண:”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 21) । இதி । விஜ்ஞாய தர்கோபகரணேந ஶப்³தே³ந ப்ரஜ்ஞாம் பா⁴வநாம் குர்வீதேத்யர்த²: । அத்ர ச யஜ்ஞாதீ³நாம் ஶ்ரேய:பரிபந்தி²கல்மஷநிப³ர்ஹணத்³வாரேணோபயோக³ இதி கேசித் । புருஷஸம்ஸ்காரத்³வாரேணேத்யந்யே । யஜ்ஞாதி³ஸம்ஸ்க்ருதோ ஹி புருஷ: ஆத³ரநைரந்தர்யதீ³ர்க⁴காலைராஸேவமாநோ ப்³ரஹ்மபா⁴வநாமநாத்³யவித்³யாவாஸநாம் ஸமூலகாஷம் கஷதி, ததோ(அ)ஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மா ஸுப்ரஸந்ந: கேவலோ விஶதீ³ப⁴வதி । அத ஏவ ஸ்ம்ருதி: - “மஹாயஜ்ஞைஶ்ச யஜ்ஞைஶ்ச ப்³ராஹ்மீயம் க்ரியதே தநு:” । (மநு. 2 । 28) “யஸ்யைதே(அ)ஷ்டாசத்வாரிம்ஶத்ஸம்ஸ்காரா:”(த³த்தபுராண) இதி ச । அபரே து ருணத்ரயாபாகரணே ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநோபயோக³ம் கர்மணாமாஹு: । அஸ்தி ஹி ஸ்ம்ருதி: - “ருணாநி த்ரீண்யபாக்ருத்ய மநோ மோக்ஷே நிவேஶயேத்” (மநு. 6। 35) இதி । அந்யே து “தமேதம் வேதா³நுவசநேந ப்³ராஹ்மணா விவிதி³ஷந்தி யஜ்ஞேந”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 22) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴யஸ்தத்தத்ப²லாய சோதி³தாநாமபி கர்மணாம் ஸம்யோக³ப்ருத²க்த்வேந ப்³ரஹ்மபா⁴வநாம் ப்ரத்யங்க³பா⁴வமாசக்ஷதே, க்ரத்வர்த²ஸ்யேவ கா²தி³ரத்வஸ்ய வீர்யார்த²தாம் , ‘ஏகஸ்ய தூப⁴யார்த²த்வே ஸம்யோக³ப்ருத²க்த்வம்’ இதி ந்யாயாத் । அத்ர ச பாரமர்ஷம் ஸூத்ரம் - “ஸர்வாபேக்ஷா ச யஜ்ஞாதி³ஶ்ருதேரஶ்வவத்” (ப்³ர . அ. 3. பா. 4 ஸூ. 26) இதி । யஜ்ஞதபோதா³நாதி³ ஸர்வம் , தத³பேக்ஷா ப்³ரஹ்மபா⁴வநேத்யர்த²: । தஸ்மாத்³யதி³ ஶ்ருத்யாத³ய: ப்ரமாணம் யதி³ வா பாரமர்ஷம் ஸூத்ரம் ஸர்வதா² யஜ்ஞாதி³கர்மஸமுச்சிதா ப்³ரஹ்மோபாஸநா விஶேஷணத்ரயவதீ அநாத்³யவித்³யாதத்³வாஸநாஸமுச்சே²த³க்ரமேண ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காராய மோக்ஷாபரநாம்நே கல்பத இதி தத³ர்த²ம் கர்மாண்யநுஷ்டே²யாநி । ந சைதாநி த்³ருஷ்டாத்³ருஷ்டஸாமவாயிகாராது³பகாரஹேதுபூ⁴தௌபதே³ஶிகாதிதே³ஶிகக்ரமபர்யந்தாங்க³க்³ராமஸஹிதபரஸ்பரவிபி⁴ந்நகர்மஸ்வரூபதத³தி⁴காரிபே⁴த³பரிஜ்ஞாநம் விநா ஶக்யாந்யநுஷ்டா²தும் । ந ச த⁴ர்மமீமாம்ஸாபரிஶீலநம் விநா தத்பரிஜ்ஞாநம் । தஸ்மாத்ஸாதூ⁴க்தம் ‘கர்மாவபோ³தா⁴நந்தர்யம் விஶேஷ:’ இதி கர்மாவபோ³தே⁴ந ஹி கர்மாநுஷ்டா²நஸாஹித்யம் ப⁴வதி ப்³ரஹ்மோபாஸநாயா இத்யர்த²: ।

ததே³தந்நிராகரோதி -

ந ।

குத:, கர்மாவபோ³தா⁴த்

ப்ராக³ப்யதீ⁴தவேதா³ந்தஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸோபபத்தே: ।

இத³மத்ராகூதம் - ப்³ரஹ்மோபாஸநயா பா⁴வநாபராபி⁴தா⁴நயா கர்மாண்யபேக்ஷ்யந்த இத்யுக்தம் , தத்ர ப்³ரூம: - க்வ புநரஸ்யா: கர்மாபேக்ஷா, கிம் கார்யே, யதா²க்³நேயாதீ³நாம் பரமாபூர்வே சிரபா⁴விப²லாநுகூலே ஜநயிதவ்யே ஸமிதா³த்³யபேக்ஷா । ஸ்வரூபே வா, யதா² தேஷாமேவ த்³விரவத்தபுரோடா³ஶாதி³த்³ரவ்யாக்³நிதே³வதாத்³யபேக்ஷா । ந தாவத்கார்யே, தஸ்ய விகல்பாஸஹத்வாத் । ததா² ஹி - ப்³ரஹ்மோபாஸநாயா ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸாக்ஷாத்கார: கார்யமப்⁴யுபேய:, ஸ சோத்பாத்³யோ வா ஸ்யாத் , யதா² ஸம்யவநஸ்ய பிண்ட³: । விகார்யோ வா, யதா²வகா⁴தஸ்ய வ்ரீஹய: । ஸம்ஸ்கார்யோ வா, யதா² ப்ரோக்ஷணஸ்யோலூக²லாத³ய: । ப்ராப்யோ வா, யதா² தோ³ஹநஸ்ய பய: । ந தாவது³த்பாத்³ய: । ந க²லு க⁴டாதி³ஸாக்ஷாத்கார இவ ஜட³ஸ்வபா⁴வேப்⁴யோ க⁴டாதி³ப்⁴யோ பி⁴ந்ந இந்த்³ரியாத்³யாதே⁴யோ ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரோ பா⁴வநாதே⁴ய: ஸம்ப⁴வதி, ப்³ரஹ்மணோ(அ)பராதீ⁴நப்ரகாஶதயா தத்ஸாக்ஷாத்காரஸ்ய தத்ஸ்வாபா⁴வ்யேந நித்யதயோத்பாத்³யத்வாநுபபத்தே:, ததோ பி⁴ந்நஸ்ய வா பா⁴வநாதே⁴யஸ்ய ஸாக்ஷாத்காரஸ்ய ப்ரதிபா⁴ப்ரத்யயவத்ஸம்ஶயாக்ராந்ததயா ப்ராமாண்யாயோகா³த் , தத்³வித⁴ஸ்ய தத்ஸாமக்³ரீகஸ்யைவ ப³ஹுலம் வ்யபி⁴சாரோபலப்³தே⁴: । ந க²ல்வநுமாநவிபு³த்³த⁴ம் வஹ்நிம் பா⁴வயத: ஶீதாதுரஸ்ய ஶிஶிரப⁴ரமந்த²ரதரகாயகாண்ட³ஸ்ய ஸ்பு²ரஜ்ஜ்வாலாஜடிலாநலஸாக்ஷாத்கார: ப்ரமாணாந்தரேண ஸம்வாத்³யதே, விஸம்வாத³ஸ்ய ப³ஹுலமுபலம்பா⁴த் , தஸ்மாத்ப்ராமாணிகஸாக்ஷாத்காரலக்ஷணகார்யாபா⁴வாந்நோபாஸநாயா உத்பாத்³யே கர்மாபேக்ஷா । ந ச கூடஸ்த²நித்யஸ்ய ஸர்வவ்யாபிநோ ப்³ரஹ்மண உபாஸநாதோ விகாரஸம்ஸ்காரப்ராப்தய: ஸம்ப⁴வந்தி । ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴த்³ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்கார உத்பாத்³யாதி³ரூப உபாஸநாயா:, ஸம்ஸ்கார்யஸ்து அநிர்வசநீயா நாத்³யவித்³யாத்³வயபிதா⁴நாபநயநேந ப⁴விஷ்யதி, ப்ரதிஸீராபிஹிதா நர்தகீவ ப்ரதிஸீராபநயத்³வாரா ரங்க³வ்யாப்ருதேந । தத்ர ச கர்மணாமுபயோக³: । ஏதாவாம்ஸ்து விஶேஷ: - ப்ரதிஸீராபநயே பாரிஷதா³நாம் நர்தகீவிஷய: ஸாக்ஷாத்காரோ ப⁴வதி । இஹ து அவித்³யாபிதா⁴நாபநயமாத்ரமேவ நாபரமுத்பாத்³யமஸ்தி, ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வஸ்ய நித்யத்வேந அநுத்பாத்³யத்வாத் । அத்ரோச்யதே - கா புநரியம் ப்³ரஹ்மோபாஸநா । கிம் ஶாப்³த³ஜ்ஞாநமாத்ரஸந்ததி:, ஆஹோ நிர்விசிகித்ஸஶாப்³த³ஜ்ஞாநஸந்ததி: । யதி³ ஶாப்³த³ஜ்ஞாநமாத்ரஸந்ததி:, கிமியமப்⁴யஸ்யமாநாப்யவித்³யாம் ஸமுச்சே²த்துமர்ஹதி । தத்த்வவிநிஶ்சயஸ்தத³ப்⁴யாஸோ வா ஸவாஸநம் விபர்யாஸமுந்மூலயேத் , ந ஸம்ஶயாப்⁴யாஸ:, ஸாமாந்யமாத்ரத³ர்ஶநாப்⁴யாஸோ வா । ந ஹி ஸ்தா²ணுர்வா புருஷோ வேதி வா, ஆரோஹபரிணாஹவத் த்³ரவ்யமிதி வா ஶதஶோ(அ)பி ஜ்ஞாநமப்⁴யஸ்யமாநம் புருஷ ஏவேதி நிஶ்சயாய பர்யாப்தம் , ருதே விஶேஷத³ர்ஶநாத் । நநூக்தம் ஶ்ருதமயேந ஜ்ஞாநேந ஜீவாத்மந: பரமாத்மபா⁴வம் க்³ருஹீத்வா யுக்திமயேந ச வ்யவஸ்தா²ப்யத இதி । தஸ்மாந்நிர்விசிகத்ஸஶாப்³த³ஜ்ஞாநஸந்ததிரூபோபாஸநா கர்மஸஹகாரிண்யவித்³யாத்³வயோச்சே²த³ஹேது: । ந சாஸாவநுத்பாதி³தப்³ரஹ்மாநுப⁴வா தது³ச்சே²தா³ய பர்யாப்தா । ஸாக்ஷாத்காரரூபோ ஹி விபர்யாஸ: ஸாக்ஷாத்காரரூபேணைவ தத்த்வஜ்ஞாநேநோச்சி²த்³யதே, ந து பரோக்ஷாவபா⁴ஸேந, தி³ங்மோஹாலாதசக்ரசலத்³வ்ருக்ஷமருமரீசிஸலிலாதி³விப்⁴ரமேஷ்வபரோக்ஷாவபா⁴ஸிஷு அபரோக்ஷாவபா⁴ஸிபி⁴ரேவ தி³கா³தி³தத்த்வப்ரத்யயைர்நிவ்ருத்தித³ர்ஶநாத் । நோ க²ல்வாப்தவசநலிங்கா³தி³நிஶ்சிததி³கா³தி³தத்த்வாநாம் தி³ங்மோஹாத³யோ நிவர்தந்தே । தஸ்மாத்த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய தத்பதா³ர்த²த்வேந ஸாக்ஷாத்கார ஏஷிதவ்ய: । ஏதாவதா ஹி த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய து³:கி²ஶோகித்வாதி³ஸாக்ஷாத்காரநிவ்ருத்தி:, நாந்யதா² । ந சைஷ ஸாக்ஷாத்காரோ மீமாம்ஸாஸஹிதஸ்யாபி ஶப்³த³ப்ரமாணஸ்ய ப²லம் , அபி து ப்ரத்யக்ஷஸ்ய, தஸ்யைவ தத்ப²லத்வநியமாத் । அந்யதா² குடஜபீ³ஜாத³பி வடாங்குரோத்பத்திப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாந்நிர்விசிகித்ஸாவாக்யார்த²பா⁴வநாபரிபாகஸஹிதமந்த:கரணம் த்வம்பதா³ர்த²ஸ்யாபரோக்ஷஸ்ய தத்தது³பாத்⁴யாகாரநிஷேதே⁴ந தத்பதா³ர்த²தாமநுபா⁴வயதீதி யுக்தம் । ந சாயமநுப⁴வோ ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வோ யேந ந ஜந்யேத, அபி து அந்த:கரணஸ்யைவ வ்ருத்திபே⁴தோ³ ப்³ரஹ்மவிஷய: । ந சைதாவதா ப்³ரஹ்மணோ நாபராதீ⁴நப்ரகாஶதா । ந ஹி ஶாப்³த³ஜ்ஞாநப்ரகாஶ்யம் ப்³ரஹ்ம ஸ்வயம் ப்ரகாஶம் ந ப⁴வதி । ஸர்வோபாதி⁴ரஹிதம் ஹி ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிரிதி கீ³யதே, ந தூபஹிதமபி । யதா²ஹ ஸ்ம ப⁴க³வாந் பா⁴ஷ்யகார: - “நாயமேகாந்தேநாவிஷய:” இதி । ந சாந்த:கரணவ்ருத்தாவப்யஸ்ய ஸாக்ஷாத்காரே ஸர்வோபாதி⁴விநிர்மோக:, தஸ்யைவ தது³பாதே⁴ர்விநஶ்யத³வஸ்த²ஸ்ய ஸ்வபரரூபோபாதி⁴விரோதி⁴நோ வித்³யமாநத்வாத் । அந்யதா² சைதந்யச்சா²யாபத்திம் விநாந்த:கரணவ்ருத்தே: ஸ்வயமசேதநாயா: ஸ்வப்ரகாஶத்வாநுபபத்தௌ ஸாக்ஷாத்காரத்வாயோகா³த் । ந சாநுமிதபா⁴விதவஹ்நிஸாக்ஷாத்காரவத் ப்ரதிபா⁴த்வேநாஸ்யாப்ராமாண்யம் , தத்ர வஹ்நிஸ்வலக்ஷணஸ்ய பரோக்ஷத்வாத் । இஹ து ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸ்யோபாதி⁴கலுஷிதஸ்ய ஜீவஸ்ய ப்ராக³ப்யபரோக்ஷதேதி । நஹி ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴த்வாத³யோ வஸ்துதஸ்ததோ(அ)திரிச்யந்தே । ஜீவ ஏவ து தத்தது³பாதி⁴ரஹித: ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴த்வாதி³ஸ்வபா⁴வோ ப்³ரஹ்மேதி கீ³யதே । ந ச தத்தது³பாதி⁴விரஹோ(அ)பி ததோ(அ)திரிச்யதே । தஸ்மாத்யதா² கா³ந்த⁴ர்வஶாஸ்த்ரார்த²ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸாஹிதஸம்ஸ்காரஸசிவஶ்ரோத்ரேந்த்³ரியேண ஷட்³ஜாதி³ஸ்வரக்³ராமமூர்ச²நாபே⁴த³மத்⁴யக்ஷமநுப⁴வதி, ஏவம் வேதா³ந்தார்த²ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸாஹிதஸம்ஸ்காரோ ஜீவ: ஸ்வஸ்ய ப்³ரஹ்மபா⁴வமந்த:கரணேநேதி । அந்த:கரணவ்ருத்தௌ ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரே ஜநயிதவ்யே அஸ்தி தது³பாஸநாயா: கர்மாபேக்ஷேதி சேத் ந, தஸ்யா: கர்மாநுஷ்டா²நஸஹபா⁴வாபா⁴வேந தத்ஸஹகாரித்வாநுபபத்தே: । ந க²லு “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யாதே³ர்வாக்யாந்நிர்விசிகித்ஸம் ஶுத்³த⁴பு³த்³தோ⁴தா³ஸீநஸ்வபா⁴வமகர்த்ருத்வாத்³யுபேதமபேதப்³ராஹ்மணத்வாதி³ஜாதிம் தே³ஹாத்³யதிரிக்தமேகமாத்மாநம் ப்ரதிபத்³யமாந: கர்மஸ்வதி⁴காரமவபோ³த்³து⁴மர்ஹதி । அநர்ஹஶ்ச கத²ம் கர்தா வாதி⁴க்ருதோ வா । யத்³யுச்யேத நிஶ்சிதே(அ)பி தத்த்வே விபர்யாஸநிப³ந்த⁴நோ வ்யவஹாரோ(அ)நுவர்தமாநோ த்³ருஶ்யதே, யதா² கு³ட³ஸ்ய மாது⁴ர்யவிநிஶ்சயே அபி பித்தோபஹதேந்த்³ரியாணாம் திக்ததாவபா⁴ஸாநுவ்ருத்தி:, ஆஸ்வாத்³ய தூ²த்க்ருத்ய த்யாகா³த் । தஸ்மாத³வித்³யாஸம்ஸ்காராநுவ்ருத்த்யா கர்மாநுஷ்டா²நம் , தேந ச வித்³யாஸஹகாரிணா தத்ஸமுச்சே²த³ உபபத்ஸ்யதே । ந ச கர்மாவித்³யாத்மகம் கத²மவித்³யாமுச்சி²நத்தி, கர்மணோ வா தது³ச்சே²த³கஸ்ய குத உச்சே²த³: இதி வாச்யம் , ஸஜாதீயஸ்வபரவிரோதி⁴நாம் பா⁴வாநாம் ப³ஹுலமுபலப்³தே⁴: । யதா² பய: பயோ(அ)ந்தரம் ஜரயதி, ஸ்வயம் ச ஜீர்யதி, யதா² விஷம் விஷாந்தரம் ஶமயதி, ஸ்வயம் ச ஶாம்யதி, யதா² வா கதகரஜோ ரஜோ(அ)ந்தராவிலே பாத²ஸி ப்ரக்ஷிப்தம் ரஜோ(அ)ந்தராணி பி⁴ந்த³த்ஸ்வயமபி பி⁴த்³யமாநமநாவிலம் பாத²: கரோதி । ஏவம் கர்மாவித்³யாத்மகமபி அவித்³யாந்தராண்யபக³மயத்ஸ்வயமப்யபக³ச்ச²தீதி । அத்ரோச்யதே - ஸத்யம் , “ஸதே³வ ஸோம்யேத³மக்³ர ஆஸீத்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இத்யுபக்ரமாத் “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யந்தாச்ச²ப்³தா³த் ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸோபகரணாத³ஸக்ருத³ப்⁴யஸ்தாத் , நிர்விசிகித்ஸே(அ)நாத்³யவித்³யோபாதா³நதே³ஹாத்³யதிரிக்தப்ரத்யகா³த்மதத்த்வாவபோ³தே⁴ ஜாதே(அ)பி அவித்³யாஸம்ஸ்காராநுவ்ருத்தாநுவர்தந்தே ஸாம்ஸாரிகா: ப்ரத்யயாஸ்தத்³வ்யவஹாராஶ்ச, ததா²விதா⁴நாப்யயம் வ்யவஹாரப்ரத்யயாந்மித்²யேதி மந்யமாநோ வித்³வாந்ந ஶ்ரத்³த⁴த்தே, பித்தோபஹதேந்த்³ரிய இவ கு³ட³ம் தூ²த்க்ருத்ய த்யஜந்நபி தஸ்ய திக்ததாம் । ததா² சாயம் க்ரியாகர்த்ருகரணேதிகர்தவ்யதாப²லாப்ரபஞ்சமதாத்த்விகம் விநிஶ்சிந்வந் கத²மதி⁴க்ருதோ நாம, விது³ஷோ ஹ்யதி⁴கார:, அந்யதா² பஶுஶூத்³ராதீ³நாமப்யதி⁴காரோ து³ர்வார: ஸ்யாத் । க்ரியாகர்த்ராதி³ஸ்வரூபவிபா⁴க³ம் ச வித்³வஸ்யமாந இஹ வித்³வாநபி⁴மத: கர்மகாண்டே³ । அத ஏவ ப⁴க³வாந் வித்³வத்³விஷயத்வம் ஶாஸ்த்ரஸ்ய வர்ணயாம்ப³பூ⁴வ பா⁴ஷ்யகார: । தஸ்மாத்³யதா² ராஜஜாதீயாபி⁴மாநகர்த்ருகே ராஜஸூயே ந விப்ரவைஶ்யஜாதீயாபி⁴மாநிநோரதி⁴கார: । ஏவம் த்³விஜாதிகர்த்ருக்ரியாகரணாதி³விபா⁴கா³பி⁴மாநிகர்த்ருகே கர்மணி ந தத³நபி⁴மாநிநோ(அ)தி⁴கார: । ந சாநதி⁴க்ருதேந ஸமர்தே²நாபி க்ருதம் வைதி³கம் கர்ம ப²லாய கல்பதே, வைஶ்யஸ்தோம இவ ப்³ராஹ்மணராஜந்யாப்⁴யாம் । தேந த்³ருஷ்டார்தே²ஷு கர்மஸு ஶக்த: ப்ரவர்தமாந: ப்ராப்நோது ப²லம் , த்³ருஷ்டத்வாத் । அத்³ருஷ்டார்தே²ஷு து ஶாஸ்த்ரைகஸமதி⁴க³ம்யம் ப²லமநதி⁴காரிணி ந யுஜ்யத இதி நோபாஸநாயா: கார்யே கர்மாபேக்ஷா । ஸ்யாதே³தத் । மநுஷ்யாபி⁴மாநவத³தி⁴காரிகே கர்மணி விஹிதே யதா² தத³பி⁴மாநரஹிதஸ்யாநதி⁴கார:, ஏவம் நிஷேத⁴வித⁴யோ(அ)பி மநுஷ்யாதி⁴காரா இதி தத³பி⁴மாநரஹிதஸ்தேஷ்வபி நாதி⁴க்ரியேத, பஶ்வாதி³வத் । ததா² சாயம் நிஷித்³த⁴மநுதிஷ்ட²ந்ந ப்ரத்யவேயாத் , திர்யகா³தி³வதி³தி பி⁴ந்நகர்மதாபாத: । மைவம் । ந க²ல்வயம் ஸர்வதா² மநுஷ்யாபி⁴மாநரஹித:, கிம் த்வவித்³யாஸம்ஸ்காராநுவ்ருத்த்யாஸ்ய மாத்ரயா தத³பி⁴மாநோ(அ)நுவர்ததே । அநுவர்தமாநம் ச மித்²யேதி மந்யமாநோ ந ஶ்ரத்³த⁴த்த இத்யுக்தம் । கிமதோ யத்³யேவம் , ஏதத³தோ ப⁴வதிவிதி⁴ஷு ஶ்ராத்³தோ⁴(அ)தி⁴காரீ நாஶ்ராத்³த⁴: । ததஶ்ச மநுஷ்யாத்³யபி⁴மாநம் நஶ்ரத்³த⁴தா⁴நோ ந விதி⁴ஶாஸ்த்ரேஷ்வதி⁴க்ரியதே । ததா² ச ஸ்ம்ருதி: - “அஶ்ரத்³த⁴யா ஹுதம் த³த்தம்”(ப⁴.கீ³.17-28) இத்யாதி³கா । நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம் து ந ஶ்ரத்³தா⁴மபேக்ஷதே । அபி து நிஷித்⁴யமாநக்ரியோந்முகோ² நர இத்யேவ ப்ரவர்ததே । ததா² ச ஸாம்ஸாரிக இவ ஶப்³தா³வக³தப்³ரஹ்மதத்த்வோ(அ)பி நிஷேத⁴மதிக்ரம்ய ப்ரவர்தமாந: ப்ரத்யவைதீதி ந பி⁴ந்நகர்மத³ர்ஶநாப்⁴யுபக³ம: । தஸ்மாந்நோபாஸநாயா: கார்யே கர்மாபேக்ஷா । அத ஏவ நோபாஸநோத்பத்தாவபி, நிர்விசிகித்ஸஶாப்³த³ஜ்ஞாநோத்பத்த்யுத்தரகாலமநதி⁴கார: கர்மணீத்யுக்தம் । ததா² ச ஶ்ருதி: - “நகர்மணா ந ப்ரஜயா த⁴நேந த்யாகே³நைகே அம்ருதத்வமாநஶு: ।”(கைவல்யோபநிஷத்) தத்கிமிதா³நீமநுபயோக³ ஏவ ஸர்வதே²ஹ கர்மணாம் , ததா² ச “விவிதி³ஷந்தி யஜ்ஞேந”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 22) இத்யாத்³யா: ஶ்ருதயோ விருத்⁴யேரந் । ந விருத்⁴யந்தே । ஆராது³பகாரகத்வாத்கர்மணாம் யஜ்ஞாதீ³நாம் । ததா² ஹி - தமேதமாத்மாநம் வேதா³நுவசநேந-நித்யஸ்வாத்⁴யாயேந, ப்³ராஹ்மணா விவிதி³ஷந்தி-வேதி³துமிச்ச²ந்தி, ந து வித³ந்தி । வஸ்துத: ப்ரதா⁴நஸ்யாபி வேத³நஸ்ய ப்ரக்ருத்யர்த²தயா ஶப்³த³தோ கு³ணத்வாத் , இச்சா²யாஶ்ச ப்ரத்யயார்த²தயா ப்ராதா⁴ந்யாத் , ப்ரதா⁴நேந ச கார்யஸம்ப்ரத்யயாத் । நஹி ராஜபுருஷமாநயேத்யுக்தே வஸ்துத: ப்ரதா⁴நமபி ராஜா புருஷவிஶேஷணதயா ஶப்³த³த உபஸர்ஜந ஆநீயதே(அ)பி து புருஷ ஏவ, ஶப்³த³தஸ்தஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யாத் । ஏவம் வேதா³நுவசநஸ்யேவ யஜ்ஞஸ்யாபீச்சா²ஸாத⁴நதயா விதா⁴நம் । ஏவம் தபஸோ(அ)நாஶகஸ்ய । காமாநஶநமேவ தப:, ஹிதமிதமேத்⁴யாஶிநோ ஹி ப்³ரஹ்மணி விவிதி³ஷா ப⁴வதி, ந து ஸர்வதா²நஶ்நதோ மரணாத் । நாபி சாந்த்³ராயணாதி³ தப:ஶீலஸ்ய, தா⁴துவைஷம்யாபத்தே: । ஏதாநி ச நித்யாந்யுபாத்தது³ரிதநிப³ர்ஹணேந புருஷம் ஸம்ஸ்குர்வந்தி । ததா² ச ஶ்ருதி: - “ஸ ஹ வா ஆத்மயாஜீ யோ வேத³ இத³ம் மே(அ)நேநாங்க³ம் ஸம்ஸ்க்ரியத இத³ம் மே(அ)நேநாங்க³முபதீ⁴யதே” (ஶத. ப்³ரா. 11 । 2 । 6 । 13) இதி । அநேநேதி ஹி ப்ரக்ருதம் யஜ்ஞாதி³ பராம்ருஶதி । ஸ்ம்ருதிஶ்ச - “யஸ்யைதே(அ)ஷ்டாசத்வாரிம்ஶத்ஸம்ஸ்காரா:”(த³த்தபுராண) இதி । நித்யநைமித்திகாநுஷ்டா²நப்ரக்ஷீணகல்மஷஸ்ய ச விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்யாவிது³ஷ ஏவ உத்பந்நவிவிதி³ஷஸ்ய ஜ்ஞாநோத்த்பத்திம் த³ர்ஶயத்யாத²ர்வணீ ஶ்ருதி: - “விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ததஸ்து தம் பஶ்யதி நிஷ்கலம் த்⁴யாயமாந:”(மு. உ. 3 । 1 । 8) இதி । ஸ்ம்ருதிஶ்ச - “ஜ்ஞாநமுத்பத்³யதே பும்ஸாம் க்ஷயாத்பாபஸ்ய கர்மண:”(ம. பா⁴. ஶாம். 204 । 8) இத்யாதி³கா । க்லுப்தேநைவ ச நித்யாநாம் கர்மணாம் நித்யேஹிதேநோபாத்தது³ரிதநிப³ர்ஹணத்³வாரேண புருஷஸம்ஸ்காரேண ஜ்ஞாநோத்பத்தாவங்க³பா⁴வோபபத்தௌ ந ஸம்யோக³ ப்ருத²க்த்வேந ஸாக்ஷாத³ங்க³பா⁴வோ யுக்த:, கல்பநாகௌ³ரவாபத்தே: । ததா² ஹி - நித்யகர்மணாமநுஷ்டா²நாத்³த⁴ர்மோத்பாத³:, தத: பாப்மா நிவர்ததே, ஸ ஹி அநித்யாஶுசிது³:க²ரூபே ஸம்ஸாரே நித்யஶுசிஸுக²க்²யாதிலக்ஷணேந விபர்யாஸேந சித்தஸத்த்வம் மலிநயதி, தத: பாபநிவ்ருத்தௌ ப்ரத்யக்ஷோபபத்திப்ரவ்ருத்தித்³வாராபாவரணே ஸதி ப்ரத்யக்ஷோபபத்திப்⁴யாம் ஸம்ஸாரஸ்ய அநித்யாஶுசிது³:க²ரூபதாமப்ரத்யூஹமவபு³த்⁴யதே, ததோ(அ)ஸ்ய அஸ்மிந்நநபி⁴ரதிஸம்ஜ்ஞம் வைராக்³யமுபஜாயதே, ததஸ்தஜ்ஜிஹாஸோபாவர்ததே, ததோ ஹாநோபாயம் பர்யேஷதே, பர்யேஷமாணஶ்சாத்மதத்த்வஜ்ஞாநமஸ்யோபாய இத்யுபஶ்ருத்ய தஜ்ஜிஜ்ஞாஸதே, தத: ஶ்ரவணாதி³க்ரமேண தஜ்ஜ்ஞாநாதீத்யாராது³பகாரகத்வம் தத்த்வஜ்ஞாநோத்பாத³ம் ப்ரதி சித்தஸத்த்வஶுத்³த்⁴யா கர்மணாம் யுக்தம் । இமமேவார்த²மநுவத³தி ப⁴க³வத்³கீ³தா - “ஆருருக்ஷோர்முநேர்யோக³ம் கர்ம காரணமுச்யதே । யோகா³ரூட⁴ஸ்ய தஸ்யைவ ஶம: காரணமுச்யதே”(ப⁴. கீ³. 6 । 3) ॥ ஏவம் சாநநுஷ்டி²தகர்மாபி ப்ராக்³ப⁴வீயகர்மவஶாத்³யோ விஶுத்³த⁴ஸத்த்வ: ஸம்ஸாராஸாரதாத³ர்ஶநேந நிஷ்பந்நவைராக்³ய:, க்ருதம் தஸ்ய கர்மாநுஷ்டா²நேந வைராக்³யோத்பாதோ³பயோகி³நா, ப்ராக்³ப⁴வீயகர்மாநுஷ்டா²நாதே³வ தத்ஸித்³தே⁴:, இமமேவ ச புருஷதௌ⁴ரேயபே⁴த³மதி⁴க்ருத்ய ப்ரவவ்ருதே ஶ்ருதி: - “யதி³ வேதரதா² ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ப்ரவ்ரஜேத்”(ஜா. உ. 4) இதி ।

ததி³த³முக்தம் - கர்மாவபோ³தா⁴த் -

ப்ராக³ப்யதீ⁴தவேதா³ந்தஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸோபபத்தேரிதி ।

அத ஏவ ந ப்³ரஹ்மசாரிண ருணாநி ஸந்தி, யேந தத³பாகரணார்த²ம் கர்மாநுதிஷ்டே²த் । ஏதத³நுரோதா⁴ச்ச “ஜாயமாநோ வை ப்³ராஹ்மணஸ்த்ரிபி⁴ர்ருணவா ஜாயதே” இதி க்³ருஹஸ்த²: ஸம்பத்³யமாந இதி வ்யாக்²யேயம் । அந்யதா² “யதி³ வேதரதா² ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ”(ஜா. உ. 4) இதி ஶ்ருதிர்விருத்⁴யேத । க்³ருஹஸ்த²ஸ்யாபி ச ருணாபாகரணம் ஸத்த்வஶுத்³த்⁴யர்த²மேவ । ஜராமர்யவாதோ³ ப⁴ஸ்மாந்ததாவாதோ³(அ)ந்த்யேஷ்டயஶ்ச கர்மஜடா³நவிது³ஷ: ப்ரதி, ந த்வாத்மதத்த்வபண்டி³தாந் । தஸ்மாத்தஸ்யாநந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த²:, யத்³விநா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா ந ப⁴வதி யஸ்மிம்ஸ்து ஸதி ப⁴வந்தீ ப⁴வத்யேவ । ந சேத்த²ம் கர்மாவபோ³த⁴: தஸ்மாந்ந கர்மாவபோ³தா⁴நந்தர்யமத²ஶப்³தா³ர்த² இதி ஸர்வமவதா³தம் ।

ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴த³க்³நிஹோத்ரயவாகூ³பாகவதா³ர்த²: க்ரம:, ஶ்ரௌதஸ்து ப⁴விஷ்யதி, “க்³ருஹீ பூ⁴த்வா வநீ ப⁴வேத்வநீ பூ⁴த்வா ப்ரவ்ரஜேத்”(ஜா. உ. 4) இதி ஜாபா³லஶ்ருதிர்கா³ர்ஹஸ்த்²யேந ஹி யஜ்ஞாத்³யநுஷ்டா²நம் ஸூசயதி । ஸ்மரந்தி ச “அதீ⁴த்ய விதி⁴வத்³வேதா³ந்புத்ராம்ஶ்சோத்பாத்³ய த⁴ர்மத: । இஷ்ட்வா ச ஶக்திதோ யஜ்ஞைர்மநோ மோக்ஷே நிவேஶயேத் ॥”(மநு. 6। 36) நிந்த³ந்தி ச - “அநதீ⁴த்ய த்³விஜோ வேதா³நநுத்பாத்³ய ததா²த்மஜாந் । அநிஷ்ட்வா சைவ யஜ்ஞைஶ்ச மோக்ஷமிச்ச²ந்வ்ரஜத்யத⁴: ॥”(மநு. 6। 37) இத்யத ஆஹ -

யதா² ச ஹ்ருத³யாத்³யவதா³நாநாமாநந்தர்யநியம: ।

குத:, “ஹ்ருத³யஸ்யாக்³ரே(அ)வத்³யதி அத² ஜிஹ்வாயா அத² வக்ஷஸ:”(ஆ.ஶ்ரௌ.ஸூ. 7-24) இத்யதா²க்³ரஶப்³தா³ப்⁴யாம் க்ரமஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத் । ந ததே²ஹ க்ரம நியமோ விவக்ஷித:, ஶ்ருத்யா தயைவாநியமப்ரத³ர்ஶநாத் , “யதி³ வேதரதா² ப்³ரஹ்மசர்யாதே³வ ப்ரவ்ரஜேத்³க்³ருஹாத்³வா வநாத்³வா”(ஜா. உ. 4) இதி । ஏதாவதா ஹி வைராக்³யமுபலக்ஷயதி । அத ஏவ “யத³ஹரேவ விரஜேத்தத³ஹரேவ ப்ரவ்ரஜேத்”(ஜா. உ. 4) இதி ஶ்ருதி: । நிந்தா³வசநம் ச அவிஶுத்³த⁴ஸத்த்வபுருஷாபி⁴ப்ராயம் । அவிஶுத்³த⁴ஸத்த்வோ ஹி மோக்ஷமிச்ச²ந்நாலஸ்யாத்தது³பாயே(அ)ப்ரவர்தமாநோ க்³ருஹஸ்த²த⁴ர்மமபி நித்யநைமித்திகமநாசரந்ப்ரதிக்ஷணமுபசீயமாநபாப்மாதோ⁴ க³ச்ச²தீத்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴ச்ச்²ரௌத ஆர்தோ² வா க்ரம:, பாட²ஸ்தா²நமுக்²யப்ரவ்ருத்திப்ரமாணகஸ்து கஸ்மாந்ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ -

ஶேஷஶேஷித்வே ப்ரமாணாபா⁴வாத் ।

ஶேஷாணாம் ஸமிதா³தீ³நாம் ஶேஷிணாம் சாக்³நேயாதீ³நாமேகப²லவது³பகாரோபநிப³த்³தா⁴நாமேகப²லாவச்சி²ந்நாநாமேகப்ரயோக³வசநோபக்³ருஹீதாநாம் ஏகாதி⁴காரிகர்த்ருகாணாமேகபௌர்ணமாஸ்யமாவாஸ்யாகாலஸம்ப³த்³தா⁴நாம் யுக³பத³நுஷ்டா²நாஶக்தே:, ஸாமர்த்²யாத்க்ரமப்ராப்தௌ, தத்³விஶேஷாபேக்ஷாயாம் பாடா²த³யஸ்தத்³பே⁴த³நியமாய ப்ரப⁴வந்தி । யத்ர து ந ஶேஷஶேஷிபா⁴வ: நாப்யேகாதி⁴காராவச்சே²த³: யதா² ஸௌர்யார்யம்ணப்ராஜாபத்யாதீ³நாம் , தத்ர க்ரமபே⁴தா³பேக்ஷாபா⁴வாந்ந பாடா²தி³: க்ரமவிஶேஷநியமே ப்ரமாணம் , அவர்ஜநீயதயா தஸ்ய தத்ராவக³தத்வாத் । ந சேஹ த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: ஶேஷஶேஷிபா⁴வே ஶ்ருத்யாதீ³நாமந்யதமம் ப்ரமாணமஸ்தீதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ஶேஷஶேஷிபா⁴வாபா⁴வே(அ)பி க்ரமநியமோ த்³ருஷ்ட:, யதா² கோ³தோ³ஹநஸ்ய புருஷார்த²ஸ்ய த³ர்ஶபௌர்ணமாஸிகைரங்கை³: ஸஹ, யதா² வா “த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாமிஷ்ட்வா ஸோமேந யஜேத”த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாமிஷ்ட்வா ஸோமேந யஜேத। (தை.ஸம். 2.5.6.1) இதி த³ர்ஶபௌர்ணமாஸஸோமயோரஶேஷஶேஷிணோரித்யத ஆஹ -

அதி⁴க்ருதாதி⁴காரே வா ப்ரமாணாபா⁴வாத் ।

இதி யோஜநா । ஸ்வர்க³காமஸ்ய ஹி த³ர்ஶபௌர்ணமாஸாதி⁴க்ருதஸ்ய பஶுகாமஸ்ய ஸதோ த³ர்ஶபௌர்ணமாஸக்ரத்வர்தா²ப்ப்ரணயநாஶ்ரிதே கோ³தோ³ஹநே அதி⁴கார: । நோ க²லு கோ³தோ³ஹநத்³ரவ்யமவ்யாப்ரியமாணம் ஸாக்ஷாத்பஶூந் பா⁴வயிதுமர்ஹதி । ந ச வ்யாபாராந்தராவிஷ்டம் ஶ்ரூயதே, யதஸ்தத³ங்க³க்ரமமதிபதேத் அப்ப்ரணயநாஶ்ரிதம் து ப்ரதீயதே, ‘சமஸேநாப: ப்ரணயேத்³கோ³தோ³ஹநேநபஶுகாமஸ்ய’ இதி ஸமபி⁴வ்யாஹாராத் , யோக்³யத்வாச்சாஸ்யாபாம் ப்ரணயநம் ப்ரதி । தஸ்மாத்க்ரத்வர்தா²ப்ப்ரணயநாஶ்ரிதத்வாத்³கோ³தோ³ஹநஸ்ய தத்க்ரமேண புருஷார்த²மபி கோ³தோ³ஹநம் க்ரமவதி³தி ஸித்³த⁴ம் । ஶ்ருதிநிராகரணேநைவ இஷ்டிஸோமக்ரமவத³பி க்ரமோ(அ)பாஸ்தோ வேதி³தவ்ய: ।

ஶேஷஶேஷித்வாதி⁴க்ருதாதி⁴காராபா⁴வே(அ)பி க்ரமோ விவக்ஷ்யேத யத்³யேகப²லாவச்சே²தோ³ ப⁴வேத் । யதா²க்³நேயாதீ³நாம், ஷண்ணாமேகஸ்வர்க³ப²லாவச்சி²ந்நாநாம் யதி³ வா ஜிஜ்ஞாஸ்யப்³ரஹ்மணோ(அ)ஶோ த⁴ர்ம: ஸ்யாத் , யதா² சதுர்லக்ஷணீவ்யுத்பாத்³யம் ப்³ரஹ்ம கேநசித்கேநசித³ம்ஶேநைகைகேந லக்ஷணேந வ்யுத்பாத்³யதே, தத்ர சதுர்ணாம் லக்ஷணாநாம் ஜிஜ்ஞாஸ்யாபே⁴தே³ந பரஸ்பரஸம்ப³ந்தே⁴ ஸதி க்ரமோ விவக்ஷித:, ததே²ஹாப்யேகஜிஜ்ஞாஸ்யதயா த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயோ: க்ரமோ விவக்ஷ்யேத ந சைதது³ப⁴யமப்யஸ்தீத்யாஹ -

ப²லஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴தா³ச்ச ।

ப²லபே⁴த³ம் விப⁴ஜதே -

அப்⁴யுத³யப²லம் த⁴ர்மஜ்ஞாநமிதி ।

ஜிஜ்ஞாஸாயா வஸ்துதோ ஜ்ஞாநதந்த்ரத்வாஜ்ஜ்ஞாநப²லம் ஜிஜ்ஞாஸாப²லமிதி பா⁴வ: ।

ந கேவலம் ஸ்வரூபத: ப²லபே⁴த³:, தது³த்பாத³நப்ரகாரபே⁴தா³த³பி தத்³பே⁴த³ இத்யாஹ -

தச்சாநுஷ்டா²நாபேக்ஷம் ।

ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் ச நாநுஷ்டா²நாந்தராபேக்ஷம் ।

ஶாப்³த³ஜ்ஞாநாப்⁴யாஸாந்நாநுஷ்டா²நாந்தரமபேக்ஷதே, நித்யநைமித்திககர்மாநுஷ்டா²நஸஹபா⁴வஸ்யாபாஸ்தத்வாதி³தி பா⁴வ: ।

ஜிஜ்ஞாஸ்யபே⁴த³மாத்யந்திகமாஹ -

ப⁴வ்யஶ்ச த⁴ர்ம இதி ।

ப⁴விதா ப⁴வ்ய:, கர்தரி க்ருத்ய: । ப⁴விதா ச பா⁴வகவ்யாபாரநிர்வர்த்யதயா தத்தந்த்ர இதி தத: ப்ராக்³ஜ்ஞாநகாலே நாஸ்தீத்யர்த²: । பூ⁴தம் ஸத்யம் । ஸதே³காந்தத: ந கதா³சித³ஸதி³த்யர்த²: ।

ந கேவலம் ஸ்வரூபதோ ஜிஜ்ஞாஸ்யயோர்பே⁴த³:, ஜ்ஞாபகப்ரமாணப்ரவ்ருத்திபே⁴தா³த³பி பே⁴த³ இத்யாஹ -

சோத³நாப்ரவ்ருத்திபே⁴தா³ச்ச ।

சோத³நேதி வைதி³கம் ஶப்³த³மாஹ, விஶேஷேண ஸாமாந்யஸ்ய லக்ஷணாத் ।

ப்ரவ்ருத்திபே⁴த³ம் விப⁴ஜதே -

யா ஹி சோத³நா த⁴ர்மஸ்யேதி ।

ஆஜ்ஞாதீ³நாம் புருஷாபி⁴ப்ராயபே⁴தா³நாமஸம்ப⁴வாத் அபௌருஷேயே வேதே³ சோத³நோபதே³ஶ: । அத ஏவோக்தம் - “தஸ்ய ஜ்ஞாநமுபதே³ஶ:” (ஜை. ஸூ. 1 । 1 । 5) இதி । ஸா ச ஸ்வஸாத்⁴யே புருஷவ்யாபாரே பா⁴வநாயாம், தத்³விஷயே ச யாகா³தௌ³, ஸ ஹி பா⁴வநாவிஷய:, தத³தீ⁴நநிரூபணத்வாத் விஷயாதீ⁴நப்ரயத்நஸ்ய பா⁴வநாயா: । ‘ஷிஞ் ப³ந்த⁴நே’ இத்யஸ்ய தா⁴தோர்விஷயபத³வ்யுத்பத்தே: । பா⁴வநாயாஸ்தத்³த்³வாரேண ச யாகா³தே³ரபேக்ஷிதோபாயதாமவக³மயந்தீ தத்ரேச்சோ²பஹாரமுகே²ந புருஷம் நியுஞ்ஜாநைவ யாகா³தி³த⁴ர்மமவபோ³த⁴யதி நாந்யதா² । ப்³ரஹ்மசோத³நா து புருஷமவபோ³த⁴யத்யேவ கேவலம் ந து ப்ரவர்தயந்த்யவபோ³த⁴யதி । குத:, அவபோ³த⁴ஸ்ய ப்ரவ்ருத்திரஹிதஸ்ய சோத³நாஜந்யத்வாத் ।

நநு ‘ஆத்மா ஜ்ஞாதவ்ய:’ இத்யேதத்³விதி⁴பரைர்வேதா³ந்தை: ததே³கவாக்யதயாவபோ³தே⁴ ப்ரவர்தயத்³பி⁴ரேவ புருஷோ ப்³ரஹ்மாவபோ³த்⁴யத இதி ஸமாநத்வம் த⁴ர்மசோத³நாபி⁴ர்ப்³ரஹ்மசோத³நாநாமித்யத ஆஹ -

ந புருஷோ(அ)வபோ³தே⁴ நியுஜ்யதே ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - ந தாவத்³ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரே புருஷோ நியோக்தவ்ய:, தஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வாபா⁴வ்யேந நித்யத்வாத் , அகார்யத்வாத் । நாப்யுபாஸநாயாம் , தஸ்யா அபி ஜ்ஞாநப்ரகர்ஷே ஹேதுபா⁴வஸ்யாந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴தயா ப்ராப்தத்வேநாவிதே⁴யத்வாத் । நாபி ஶாப்³த³போ³தே⁴, தஸ்யாப்யதீ⁴தவேத³ஸ்ய புருஷஸ்ய விதி³தபத³தத³ர்த²ஸ்ய ஸமதி⁴க³தஶாப்³த³ந்யாயதத்த்வஸ்யாப்ரத்யூஹமுத்பத்தே: ।

அத்ரைவ த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

யதா²க்ஷார்தே²தி ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகே யோஜயதி -

தத்³வதி³தி ।

அபி சாத்மஜ்ஞாநவிதி⁴பரேஷு வேதா³ந்தேஷு நாத்மதத்த்வவிநிஶ்சய: ஶாப்³த³: ஸ்யாத் । ந ஹி ததா³த்மதத்த்வபராஸ்தே, கிந்து தஜ்ஜ்ஞாநவிதி⁴பரா:, யத்பராஶ்ச தே த ஏவ தேஷாமர்தா²: । ந ச போ³த⁴ஸ்ய போ³த்⁴யநிஷ்ட²த்வாத³பேக்ஷிதத்வாத் , அந்யபரேப்⁴யோ(அ)பி போ³த்⁴யதத்த்வவிநிஶ்சய:, ஸமாரோபேணாபி தது³பபத்தே: । தஸ்மாந்ந போ³த⁴விதி⁴பரா வேதா³ந்தா இதி ஸித்³த⁴ம் ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாத்கிமபி வக்தவ்யமிதி ।

யஸ்மிந்நஸதி ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா ந ப⁴வதி ஸதி து ப⁴வந்தீ ப⁴வத்யேவேத்யர்த²: ।

ததா³ஹ -

உச்யதே - நித்யாநித்யவஸ்துவிவேக இத்யாதி³ ।

நித்ய: ப்ரத்யகா³த்மா, அநித்யா தே³ஹேந்த்³ரியவிஷயாத³ய: । தத்³விஷயஶ்சேத்³விவேகோ நிஶ்சய:, க்ருதமஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயா, ஜ்ஞாதத்வாத்³ப்³ரஹ்மண: । அத² விவேகோ ஜ்ஞாநமாத்ரம் , ந நிஶ்சய:, ததா² ஸதி ஏஷ விபர்யாஸாத³ந்ய: ஸம்ஶய: ஸ்யாத் , ததா² ச ந வைராக்³யம் பா⁴வயேத் , அபா⁴வயந்கத²ம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாஹேது:, தஸ்மாதே³வம் வ்யாக்²யேயம் । நித்யாநித்யயோர்வஸதீதி நித்யாநித்யவஸ்து தத்³த⁴ர்ம:, நித்யாநித்யயோர்த⁴ர்மிணோஸ்தத்³த⁴ர்மாணாம் ச விவேகோ நித்யாநித்யவஸ்துவிவேக: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - மா பூ⁴தி³த³ம் தத்³ருதம் நித்யம் , இத³ம் தத³ந்ருதமநித்யமிதி த⁴ர்மிவிஶேஷயோர்விவேக:, த⁴ர்மிமாத்ரயோர்நித்யாநித்யயோஸ்தத்³த⁴ர்மயோஶ்ச விவேகம் நிஶ்சிநோத்யேவ । நித்யத்வம் ஸத்யத்வம் தத்³யஸ்யாஸ்தி தந்நித்யம் ஸத்யம் , ததா² சாஸ்தா²கோ³சர: । அநித்யத்வமஸத்யத்வம் தத்³யஸ்யாஸ்தி தத³நித்யமந்ருதம் , ததா² சாநாஸ்தா²கோ³சர: । ததே³தேஷ்வநுபூ⁴யமாநேஷு யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரேஷு விஷயவிஷயிஷு யத்³ருதம் நித்யம் ஸுக²ம் வ்யவஸ்தா²ஸ்யதே ததா³ஸ்தா²கோ³சரோ ப⁴விஷ்யதி, யத்த்வநித்யமந்ருதம் ப⁴விஷ்யதி தாபத்ரயபரீதம் தத்த்யக்ஷ்யத இதி । ஸோ(அ)யம் நித்யாநித்யவஸ்துவிவேக: ப்ராக்³ப⁴வீயாதை³ஹிகாத்³வா வைதி³காத்கர்மணோ விஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய ப⁴வத்யநுப⁴வோபபத்திப்⁴யாம் । ந க²லு ஸத்யம் நாம ந கிஞ்சித³ஸ்தீதி வாச்யம் । தத³பா⁴வே தத³தி⁴ஷ்டா²நஸ்யாந்ருதஸ்யாப்யநுபபத்தே:, ஶூந்யவாதி³நாமபி ஶூந்யதாயா ஏவ ஸத்யத்வாத் ।

அதா²ஸ்ய புருஷதௌ⁴ரேயஸ்யாநுப⁴வோபபத்திப்⁴யாமேவம் ஸுநிபுணம் நிரூபயத: ஆ ச ஸத்யலோகாத் ஆசாவீசே: “ஜாயஸ்வ ம்ரியஸ்வ” (சா². உ. 5 । 10 । 8) இதி விபரிவர்தமாநம், க்ஷணமுஹூர்தயாமாஹோராத்ரார்த⁴மாஸமாஸர்த்வயநவத்ஸரயுக³சதுர்யுக³மந்வந்தரப்ரலயமஹாப்ரலயமஹாஸர்கா³வாந்தரஸர்க³ஸம்ஸாரஸாக³ரோர்மிபி⁴ரநிஶம் உஹ்யமாநம், தாபத்ரயபரீதமாத்மாநம் ச ஜீவலோகம் சாவலோக்ய அஸ்மிந்ஸம்ஸாரமண்ட³லே அநித்யாஶுசிது³:கா²த்மகம் ப்ரஸங்க்²யாநமுபாவர்ததே; ததோ(அ)ஸ்யைதாத்³ருஶாந்நித்யாநித்யவஸ்துவிவேகலக்ஷணாத்ப்ரஸங்க்²யாநாத் -

இஹாமுத்ரார்த²போ⁴க³விராக³: ।

ப⁴வதி । அர்த்²யதே ப்ரார்த்²யத இத்யர்த²: । ப²லமிதி யாவத் । தஸ்மிந்விராகோ³(அ)நாமாநாபோ⁴கா³த்மிகோபேக்ஷாபு³த்³தி⁴: ।

தத: ஶமத³மாதி³ஸாத⁴நஸம்பத் ।

ராகா³தி³கஷாயமதி³ராமத்தம் ஹி மநஸ்தேஷு தேஷு விஷயேஷூச்சாவசமிந்த்³ரியாணி ப்ரவர்தயத் , விவிதா⁴ஶ்ச ப்ரவ்ருத்தீ: புண்யாபுண்யப²லா பா⁴வயத் , புருஷமதிகோ⁴ரே விவித⁴து³:க²ஜ்வாலாஜடிலே ஸம்ஸாரஹுதபு⁴ஜி ஜுஹோதி । ப்ரஸங்க்²யாநாப்⁴யாஸலப்³த⁴வைராக்³யபரிபாகப⁴க்³நராகா³தி³கஷாயமதி³ராமத³ம் து மந: புருஷேணாவஜீயதே வஶீக்ரியதே, ஸோ(அ)யமஸ்ய வைராக்³யஹேதுகோ மநோவிஜய: ஶம இதி வஶீகாரஸம்ஜ்ஞ இதி சாக்²யாயதே । விஜிதம் ச மநஸ்தத்த்வவிஷயவிநியோக³யோக்³யதாம் நீயதே, ஸேயமஸ்ய யோக்³யதா த³ம: । யதா² தா³ந்தோ(அ)யம் வ்ருஷப⁴யுவா ஹலஶகடாதி³வஹநயோக்³ய: க்ருத இதி க³ம்யதே । ஆதி³க்³ரஹணேந ச விஷயதிதிக்ஷாதது³பரமதத்த்வஶ்ரத்³தா⁴: ஸங்க்³ருஹ்யந்தே । அத ஏவ ஶ்ருதி: - “தஸ்மாச்சா²ந்தோ தா³ந்த உபரதஸ்திதிக்ஷு: ஶ்ரத்³தா⁴வித்தோ பூ⁴த்வாத்மந்யேவாத்மாநம் பஶ்யந் , ஸர்வமாத்மநி பஶ்யதி” (ப்³ரு. உ. 4-4-23) இதி । ததே³தஸ்ய ஶமத³மாதி³ரூபஸ்ய ஸாத⁴நஸ்ய ஸம்பத் , ப்ரகர்ஷ:, ஶமத³மாதி³ஸாத⁴நஸம்பத் ।

ததோ(அ)ஸ்ய ஸம்ஸாரப³ந்த⁴நாந்முமுக்ஷா ப⁴வதீத்யாஹ -

முமுக்ஷுத்வம் ச ।

தஸ்ய ச நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸத்யஸ்வபா⁴வப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் மோக்ஷஸ்ய காரணமித்யுபஶ்ருத்ய தஜ்ஜிஜ்ஞாஸா ப⁴வதி த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா: ப்ராகூ³ர்த்⁴வம் ச, தஸ்மாத்தேஷாமேவாநந்தர்யம் ந த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா இத்யாஹ -

தேஷு ஹீதி ।

ந கேவலம் ஜிஜ்ஞாஸாமாத்ரம் , அபி து ஜ்ஞாநமபீத்யாஹ -

ஜ்ஞாதும் ச ।

உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

க்ரமப்ராப்தமத:ஶப்³த³ம் வ்யாசஷ்டே -

அத:ஶப்³தோ³ ஹேத்வர்த²: ।

தமேவாத:ஶப்³த³ஸ்ய ஹேதுரூபமர்த²மாஹ -

யஸ்மாத்³வேத³ ஏவேதி ।

அத்ரைவம் பரிசோத்³யதே - ஸத்யம் யதோ²க்தஸாத⁴நஸம்பத்த்யநந்தரம் ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா ப⁴வதி । ஸைவ த்வநுபபந்நா, இஹாமுத்ரப²லபோ⁴க³விராக³ஸ்யாநுபபத்தே: । அநுகூலவேத³நீயம் ஹி ப²லம் , இஷ்டலக்ஷணத்வாத்ப²லஸ்ய । ந சாநுராக³ஹேதாவஸ்ய வைராக்³யம் ப⁴விதுமர்ஹதி । து³:கா²நுஷங்க³த³ர்ஶநாத்ஸுகே²(அ)பி வைராக்³யமிதி சேத் , ஹந்த போ⁴: ஸுகா²நுஷங்கா³த்³து³:கே²(அ)ப்யநுராகோ³ ந கஸ்மாத்³ப⁴வதி । தஸ்மாத்ஸுக² உபாதீ³யமாநே து³:க²பரிஹாரே ப்ரயதிதவ்யம் । அவர்ஜநீயதயா து³:க²மாக³தமபி பரிஹ்ருத்ய ஸுக²மாத்ரம் போ⁴க்ஷ்யதே । தத்³யதா²மத்ஸ்யார்தீ² ஸஶல்காந்ஸகண்டகாந்மத்ஸ்யாநுபாத³த்தே, ஸ யாவதா³தே³யம் தாவதா³தா³ய விநிவர்ததே । யதா² வா தா⁴ந்யார்தீ² ஸபலாலாநி தா⁴ந்யாந்யாஹரதி, ஸ யாவதா³தே³யம் தாவது³பாதா³ய நிவர்ததே, தஸ்மாத்³து³:க²ப⁴யாந்நாநுகூலவேத³நீயமைஹிகம் வாமுஷ்மிகம் வா ஸுக²ம் பரித்யக்துமுசிதம் । ந ஹி ம்ருகா³: ஸந்தீதி ஶாலயோ நோப்யந்தே, பி⁴க்ஷுகா: ஸந்தீதி ஸ்தா²ல்யோ நாதி⁴ஶ்ரீயந்தே । அபி ச த்³ருஷ்டம் ஸுக²ம் சந்த³நவநிதாதி³ஸங்க³ஜந்ம க்ஷயிதாலக்ஷணேந து³:கே²நாக்⁴ராதத்வாத³திபீ⁴ருணா த்யஜ்யேதாபி, ந த்வாமுஷ்மிகம் ஸ்வர்கா³தி³, தஸ்யாவிநாஶித்வாத் । ஶ்ரூயதே ஹி - “அபாம ஸோமமம்ருதா அபூ⁴ம” (ருக் ஸம்ம். 6 - 4 - 11) இதி । ததா² ச “அக்ஷய்யம் ஹ வை சாதுர்மாஸ்யயாஜிந: ஸுக்ருதம் ப⁴வதி”(ஶ.ப்³ரா.2.6.3.1) । ந ச க்ருதகத்வஹேதுகம் விநாஶித்வாநுமாநமத்ர ஸம்ப⁴வதி, நரஶிர:கபாலஶௌசாநுமாநவத் ஆக³மபா³தி⁴தவிஷயத்வாத் । தஸ்மாத்³யதோ²க்தஸாத⁴நஸம்பத்த்யபா⁴வாந்ந ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி ப்ராப்தம் ।

ஏவம் ப்ராப்தே ஆஹ ப⁴க³வாந்ஸூத்ரகார: -

அத இதி ।

தஸ்யார்த²ம் வ்யாசஷ்டே பா⁴ஷ்யகார: -

யஸ்மாத்³வேத³ ஏவேதி ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - ஸத்யம் ம்ருக³பி⁴க்ஷுகாத³ய: ஶக்யா: பரிஹர்தும் பாசகக்ருஷீவலாதி³பி⁴:, து³:க²ம் த்வநேகவிதா⁴நேககாரணஸம்பாதஜமஶக்யபரிஹாரம் , அந்தத: ஸாத⁴நாபாரதந்த்ர்யக்ஷயிதலக்ஷணயோர்து³:க²யோ: ஸமஸ்தக்ருதகஸுகா²விநாபா⁴வநியமாத் । ந ஹி மது⁴விஷஸம்ப்ருக்தமந்நம் விஷம் பரித்யஜ்ய ஸமது⁴ ஶக்யம் ஶில்பிவரேணாபி போ⁴க்தும் । க்ஷயிதாநுமாநோபோத்³ப³லிதம் ச “தத்³யதே²ஹ கர்மஜித:”(சா².உ. 8.1.6) இத்யாதி³ வசநம் க்ஷயிதாப்ரதிபாத³கம் “அபாம ஸோமம்”(ருக் ஸம்ம். 6 - 4 - 11) இத்யாதி³கம் வசநம் முக்²யாஸம்ப⁴வே ஜக⁴ந்யவ்ருத்திதாமாபாத³யதி । யதா²ஹு: - பௌராணிகா: “ஆபூ⁴தஸம்ப்லவம் ஸ்தா²நமம்ருதத்வம் ஹி பா⁴ஷ்யதே”(வி. பு. 2 । 8 । 97) இதி । அத்ர ச ப்³ரஹ்மபதே³ந தத்ப்ரமாணம் வேத³ உபஸ்தா²பித: । ஸ ச யோக்³யத்வாத் “தத்³யதே²ஹ கர்மசித:”(சா².உ. 8.1.6) இத்யாதி³ரத: இதி ஸர்வநாம்நா பராம்ருஶ்ய, ஹேதுபஞ்சம்யா நிர்தி³ஶ்யதே ।

ஸ்யாதே³தத் । யதா² ஸ்வர்கா³தே³: க்ருதகஸ்ய ஸுக²ஸ்ய து³:கா²நுஷங்க³ஸ்ததா² ப்³ரஹ்மணோ(அ)பீத்யத ஆஹ -

ததா² ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநாத³பீதி ।

தேநாயமர்த²: - அத: ஸ்வர்கா³தீ³நாம் க்ஷயிதாப்ரதிபாத³காத் , ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்ய ச பரமபுருஷார்த²தாப்ரதிபாத³காத் ஆக³மாத் , யதோ²க்தஸாத⁴நஸம்பத் ததஶ்ச ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸேதி ஸித்³த⁴ம் ।

ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாபத³வ்யாக்²யாநமாஹ -

ப்³ரஹ்மண இதி ।

ஷஷ்டீ²ஸமாஸப்ரத³ர்ஶநேந ப்ராசாம் வ்ருத்திக்ருதாம் ப்³ரஹ்மணே ஜிஜ்ஞாஸா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேதி சதுர்தீ²ஸமாஸ: பராஸ்தோ வேதி³தவ்ய: । “தாத³ர்த்²யஸமாஸே ப்ரக்ருதிவிக்ருதிக்³ரஹணம் கர்தவ்யம்” இதி காத்யாயநீயவசநேந யூபதா³ர்வாதி³ஷ்வேவ ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வே சதுர்தீ²ஸமாஸநியமாத் , அப்ரக்ருதிவிகாரபூ⁴தே இத்யேவமாதௌ³ தந்நிஷேதா⁴த் , “அஶ்வகா⁴ஸாத³ய: ஷஷ்டீ²ஸமாஸா ப⁴விஷ்யந்தி” இத்யஶ்வகா⁴ஸாதி³ஷு ஷஷ்டீ²ஸமாஸப்ரதிவிதா⁴நாத் । ஷஷ்டீ²ஸமாஸே(அ)பி ச ப்³ரஹ்மணோ வாஸ்தவப்ராதா⁴ந்யோபபத்தேரிதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ப்³ரஹ்மணோ ஜிஜ்ஞாஸேத்யுக்தே தத்ராநேகார்த²த்வாத்³ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ஸம்ஶய:, கஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ஜிஜ்ஞாஸேதி । அஸ்தி ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³ விப்ரத்வஜாதௌ, யதா²ப்³ரஹ்மஹத்யேதி । அஸ்தி ச வேதே³, யதா²ப்³ரஹ்மோஜ்ஜ²மிதி । அஸ்தி ச பரமாத்மநி, யதா² “ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி” (மு. உ. 3 । 2 । 9) இதி, தமிமம் ஸம்ஶயமபாகரோதி -

ப்³ரஹ்ம ச வக்ஷ்யமாணலக்ஷணமிதி ।

யதோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதிஜ்ஞாய தஜ்ஜ்ஞாபநாய பரமாத்மலக்ஷணம் ப்ரணயதி ததோ(அ)வக³ச்சா²ம: பரமாத்மஜிஜ்ஞாஸைவேயம் ந விப்ரத்வஜாத்யாதி³ஜிஜ்ஞாஸேத்யர்த²: । ஷஷ்டீ²ஸமாஸபரிக்³ரஹே(அ)பி நேயம் கர்மஷஷ்டீ², கிம் து ஶேஷலக்ஷணா, ஸம்ப³ந்த⁴மாத்ரம் ச ஶேஷ இதி ப்³ரஹ்மணோ ஜிஜ்ஞாஸேத்யுக்தே ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தி⁴நீ ஜிஜ்ஞாஸேத்யுக்தம் ப⁴வதி । ததா² ச ப்³ரஹ்மஸ்வரூபப்ரமாணயுக்திஸாத⁴நப்ரயோஜநஜிஜ்ஞாஸா: ஸர்வா ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸார்தா² ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸயாவருத்³தா⁴ ப⁴வந்தி । ஸாக்ஷாத்பாரம்பர்யேண ச ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தா⁴த் ।

கர்மஷஷ்ட்²யாம் து ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ர்த²: கர்ம, ஸ ச ஸ்வரூபமேவேதி தத்ப்ரமாணாத³யோ நாவருத்⁴யேரந் , ததா² சாப்ரதிஜ்ஞாதார்த²சிந்தா ப்ரமாணாதி³ஷு ப⁴வேதி³தி யே மந்யந்தே தாந்ப்ரத்யாஹ -

ப்³ரஹ்மண இதி । கர்மணி இதி ।

அத்ர ஹேதுமாஹ -

ஜிஜ்ஞாஸ்யேதி ।

இச்சா²யா: ப்ரதிபத்த்யநுப³ந்தோ⁴ ஜ்ஞாநம் , ஜ்ஞாநஸ்ய ச ஜ்ஞேயம் ப்³ரஹ்ம । ந க²லு ஜ்ஞாநம் ஜ்ஞேயம் விநா நிரூப்யதே, ந ச ஜிஜ்ஞாஸா ஜ்ஞாநம் விநேதி ப்ரதிபத்த்யநுப³ந்த⁴த்வாத்ப்ரத²மம் ஜிஜ்ஞாஸா கர்மைவாபேக்ஷதே, ந து ஸம்ப³ந்தி⁴மாத்ரம்; தத³ந்தரேணாபி ஸதி கர்மணி தந்நிரூபணாத் । ந ஹி சந்த்³ரமஸமாதி³த்யம் சோபலப்⁴ய கஸ்யாயமிதி ஸம்ப³ந்த்⁴யந்வேஷணா ப⁴வதி । ப⁴வதி து ஜ்ஞாநமித்யுக்தே விஷயாந்வேஷணா கிம்விஷயமிதி । தஸ்மாத்ப்ரத²மமபேக்ஷிதத்வாத்கர்மதயைவ ப்³ரஹ்ம ஸம்ப³த்⁴யதே, ந ஸம்ப³ந்தி⁴தாமாத்ரேண, தஸ்ய ஜக⁴ந்யத்வாத் । ததா² ச கர்மணி ஷஷ்டீ²த்யர்த²: ।

நநு ஸத்யம் ந ஜிஜ்ஞாஸ்யமந்தரேண ஜிஜ்ஞாஸா நிரூப்யதே, ஜிஜ்ஞாஸ்யாந்தரம் த்வஸ்யா ப⁴விஷ்யதி, ப்³ரஹ்ம து ஶேஷதயா ஸம்ப⁴ந்த்ஸ்யத இத்யத ஆஹ -

ஜிஜ்ஞாஸ்யாந்தரேதி ।

நிகூ³டா⁴பி⁴ப்ராயஶ்சோத³யதி -

நநு ஶேஷஷஷ்டீ²பரிக்³ரஹே(அ)பீதி ।

ஸாமாந்யஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய விஶேஷஸம்ப³ந்தா⁴விரோத⁴கத்வேந கர்மதாயா அவிகா⁴தேந ஜிஜ்ஞாஸாநிரூபணோபபத்தேரித்யர்த²: ।

நிகூ³டா⁴பி⁴ப்ராய ஏவ தூ³ஷயதி -

ஏவமபி ப்ரத்யக்ஷம் ப்³ரஹ்மண இதி ।

வாச்யஸ்ய கர்மத்வஸ்ய ஜிஜ்ஞாஸயா ப்ரத²மமபேக்ஷிதஸ்ய ப்ரத²மஸம்ப³ந்தா⁴ர்ஹஸ்ய சாந்வயபரித்யாகே³ந பஶ்சாத்கத²ஞ்சித³பேக்ஷிதஸ்ய ஸம்ப³ந்தி⁴மாத்ரஸ்ய ஸம்ப³ந்தோ⁴, ஜக⁴ந்ய: ப்ரத²ம:, ப்ரத²மஶ்ச ஜக⁴ந்ய இதி ஸுவ்யாஹ்ருதம் ந்யாயதத்த்வம் । ப்ரத்யக்ஷபரோக்ஷாதாபி⁴தா⁴நம் ச ப்ராத²ம்யாப்ராத²ம்யஸ்பு²டத்வாபி⁴ப்ராயம் ।

சோத³க: ஸ்வாபி⁴ப்ராயமுத்³கா⁴டயதி -

ந வ்யர்த²:, ப்³ரஹ்மாஶ்ரிதாஶேஷேதி ।

வ்யாக்²யாதமேதத³த⁴ஸ்தாத் ।

ஸமாதா⁴தா ஸ்வாபி⁴ஸந்தி⁴முத்³கா⁴டயதி -

ந ப்ரதா⁴நபரிக்³ரஹ இதி ।

வாஸ்தவம் ப்ராதா⁴ந்யம் ப்³ரஹ்மண: । ஶேஷம் ஸநித³ர்ஶநமதிரோஹிதார்த²ம் , ஶ்ருத்யநுக³மஶ்சாதிரோஹித: ।

ததே³வமபி⁴மதம் ஸமாஸம் வ்யவஸ்தா²ப்ய ஜிஜ்ஞாஸாபதா³ர்த²மாஹ -

ஜ்ஞாதுமிதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ந ஜ்ஞாநமிச்சா²விஷய: । ஸுக²து³:கா²வாப்திபரிஹாரௌ வா தது³பாயோ வா தத்³த்³வாரேணேச்சா²கோ³சர: । ந சைவம் ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநம் । ந க²ல்வேதத³நுகூலமிதி வா ப்ரதிகூலநிவ்ருத்திரிதி வாநுபூ⁴யதே । நாபி தயோருபாய:, தஸ்மிந்ஸத்யபி ஸுக²பே⁴த³ஸ்யாத³ர்ஶநாத் । அநுவர்தமாநஸ்ய ச து³:க²ஸ்யாநிவ்ருத்தே: । தஸ்மாந்ந ஸூத்ரகாரவசநமாத்ராதி³ஷிகர்மதா ஜ்ஞாநஸ்யேத்யத ஆஹ -

அவக³திபர்யந்தமிதி ।

ந கேவலம் ஜ்ஞாநமிஷ்யதே கிந்த்வவக³திம் ஸாக்ஷாத்காரம் குர்வத³வக³திபர்யந்தம் ஸந்வாச்யாயா இச்சா²யா: கர்ம । கஸ்மாத் । ப²லவிஷயத்வாதி³ச்சா²யா:, தது³பாயம் ப²லபர்யந்தம் கோ³சரயதீச்சே²தி ஶேஷ: ।

நநு ப⁴வத்வவக³திபர்யந்தம் ஜ்ஞாநம் , கிமேதாவதாபீஷ்டம் ப⁴வதி । நஹ்யநபேக்ஷணீயவிஷயமவக³திபர்யந்தமபி ஜ்ஞாநமிஷ்யத இத்யத ஆஹ -

ஜ்ஞாநேந ஹி ப்ரமாணேநாவக³ந்துமிஷ்டம் ப்³ரஹ்ம ।

ப⁴வது ப்³ரஹ்மவிஷயாவக³தி:, ஏவமபி கத²மிஷ்டேத்யத ஆஹ -

ப்³ரஹ்மாவக³திர்ஹி புருஷார்த²: ।

கிமப்⁴யுத³ய:, ந, கிம் து நி:ஶ்ரேயஸம் விக³லிதநிகி²லது³:கா²நுஷங்க³பரமாநந்த³க⁴நப்³ரஹ்மாவக³திர்ப்³ரஹ்மண: ஸ்வபா⁴வ இதி ஸைவ நி:ஶ்ரேயஸம் புருஷார்த² இதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ந ப்³ரஹ்மாவக³தி: புருஷார்த²: । புருஷவ்யாபாரவ்யாப்யோ ஹி புருஷார்த²: । ந சாஸ்யா ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வபூ⁴தாயா உத்பத்திவிகாரஸம்ஸ்காரப்ராப்தய: ஸம்ப⁴வந்தி, ததா² ஸத்யநித்யத்வேந தத்ஸ்வாபா⁴வ்யாநுபபத்தே: । ந சோத்பத்த்யாத்³யபா⁴வே வ்யாபாரவ்யாப்யதா । தஸ்மாந்ந ப்³ரஹ்மாவக³தி: புருஷார்த² இத்யத ஆஹ -

நி:ஶேஷஸம்ஸாரபீ³ஜாவித்³யாத்³யநர்த²நிப³ர்ஹணாத் ।

ஸத்யம் , ப்³ரஹ்மாவக³தௌ ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வே நோத்பத்த்யாத³ய: ஸம்ப⁴வந்தி, ததா²ப்யநிர்வசநீயாநாத்³யவித்³யாவஶாத்³ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வோ(அ)பராதீ⁴நப்ரகாஶோ(அ)பி ப்ரதிபா⁴நபி ந ப்ரதிபா⁴தீவ பராதீ⁴நப்ரகாஶ இவ தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ப்⁴யோ பி⁴ந்நோ(அ)ப்யபி⁴ந்ந இவ பா⁴ஸத இதி ஸம்ஸாரபீ³ஜாவித்³யாத்³யநர்த²நிப³ர்ஹணாத்ப்ராக³ப்ராப்த இவ தஸ்மிந்ஸதி ப்ராப்த இவ ப⁴வதீதி புருஷேணார்த்²யமாநத்வாத்புருஷார்த² இதி யுக்தம் । அவித்³யாதீ³த்யாதி³க்³ரஹணேந தத்ஸம்ஸ்காரோ(அ)வருத்⁴யதே । அவித்³யாதி³நிவ்ருத்திஸ்தூபாஸநாகார்யாத³ந்த:கரணவ்ருத்திபே⁴தா³த்ஸாக்ஷாத்காராதி³தி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம் ।

உக்தலக்ஷணேந முமுக்ஷுணா । ந க²லு தஜ்ஜ்ஞாநம் விநா ஸவாஸநவிவித⁴து³:க²நிதா³நமவித்³யோச்சி²த்³யதே । ந ச தது³ச்சே²த³மந்தரேண விக³லிதநிகி²லது³:கா²நுஷங்கா³நந்த³க⁴நப்³ரஹ்மாத்மதாஸாக்ஷாத்காராவிர்பா⁴வோ ஜீவஸ்ய । தஸ்மாதா³நந்த³க⁴நப்³ரஹ்மாத்மதாமிச்ச²தா தது³பாயோ ஜ்ஞாநமேஷிதவ்யம் । தச்ச ந கேவலேப்⁴யோ வேதா³ந்தேப்⁴யோ(அ)பி து ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸோபகரணேப்⁴ய இதி இச்சா²முகே²ந ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாயாம் ப்ரவர்த்யதே, ந து வேதா³ந்தேஷு தத³ர்த²விவக்ஷாயாம் வா । தத்ர ப²லவத³ர்தா²வபோ³த⁴பரதாம் ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவிதே⁴: ஸூத்ரயதா “அதா²தோ த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸா”(ஜை. ஸூ. 1 । 1 । 1) இத்யநேநைவ ப்ரவர்திதத்வாத் , த⁴ர்மக்³ரஹணஸ்ய ச வேதா³ர்தோ²பலக்ஷணத்வேநாத⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)ப்யுபலக்ஷணத்வாத் । யத்³யபி ச த⁴ர்மமீமாம்ஸாவத் வேதா³ர்த²மீமாம்ஸயா ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாப்யாக்ஷேப்தும் ஶக்யா, ததா²பி ப்ராச்யா மீமாம்ஸயா ந தத்³வ்யுத்பாத்³யதே, நாபி ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாயா அத்⁴யயநமாத்ராநந்தர்யமிதி ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாரம்பா⁴ய நித்யாநித்யவிவேகாத்³யாநந்தர்யப்ரத³ர்ஶநாய சேத³ம் ஸூத்ரமாரம்ப⁴ணீயமித்யபௌநருக்த்யம் ।

ஸ்யாதே³தத் । ஏதேந ஸூத்ரேண ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் ப்ரத்யுபாயதா மீமாம்ஸாயா: ப்ரதிபாத்³யத இத்யுக்தம் தத³யுக்தம் , விகல்பாஸஹத்வாத் , இதி சோத³யதி -

தத்புநர்ப்³ரஹ்மேதி ।

வேதா³ந்தேப்⁴யோ(அ)பௌருஷேயதயா ஸ்வத:ஸித்³த⁴ப்ரமாணபா⁴வேப்⁴ய: ப்ரஸித்³த⁴மப்ரஸித்³த⁴ம் வா ஸ்யாத் । யதி³ ப்ரஸித்³த⁴ம் , வேதா³ந்தவாக்யஸமுத்தே²ந நிஶ்சயஜ்ஞாநேந விஷயீக்ருதம் , ததோ ந ஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம் , நிஷ்பாதி³தக்ரியே கர்மணி அவிஶேஷாதா⁴யிந: । ஸாத⁴நஸ்ய ஸாத⁴நந்யாயாதிபாதாத் । அதா²ப்ரஸித்³த⁴ம் வேதா³ந்தேப்⁴யஸ்தர்ஹி ந தத்³வேதா³ந்தா: ப்ரதிபாத³யந்தீதி ஸர்வதா²(அ)ப்ரஸித்³த⁴ம் நைவ ஶக்யம் ஜிஜ்ஞாஸிதும் । அநுபூ⁴தே ஹி ப்ரியே ப⁴வதீச்சா² ந து ஸர்வதா²நநுபூ⁴தபூர்வே । ந சேஷ்யமாணமபி ஶக்யம் ஜ்ஞாதும், ப்ரமாணாபா⁴வாத் । ஶப்³தோ³ ஹி தஸ்ய ப்ரமாணம் வக்தவ்ய: । யதா² வக்ஷ்யதி - “ஶாஸ்த்ரயோநித்வாத்”(ப்³ர.ஸூ. 1-1-3) இதி । ஸ சேத்தந்நாவபோ³த⁴யதி, குதஸ்தஸ்ய தத்ர ப்ராமாண்யம் । ந ச ப்ரமாணாந்தரம் ப்³ரஹ்மணி ப்ரக்ரமதே । தஸ்மாத்ப்ரஸித்³த⁴ஸ்ய ஜ்ஞாதும் ஶக்யஸ்யாப்யஜிஜ்ஞாஸநாத் , அப்ரஸித்³த⁴ஸ்யேச்சா²யா அவிஷயத்வாத் , அஶக்யஜ்ஞாநத்வாச்ச ந ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸ்யமித்யாக்ஷேப: ।

பரிஹரதி -

உச்யதே - அஸ்தி தாவத்³ப்³ரஹ்ம நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வம் ।

அயமர்த²: - ப்ராக³பி ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாயா பூர்வமதீ⁴தவேத³ஸ்ய நிக³மநிருக்தவ்யாகரணாதி³பரிஶீலநவிதி³தபத³தத³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய “ஸதே³வ ஸோம்யேத³மக்³ர ஆஸீத்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இத்யுபக்ரமாத் , “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யந்தாத்ஸந்த³ர்பா⁴த் நித்யத்வாத்³யுபேதப்³ரஹ்மஸ்வரூபாவக³மஸ்தாவதா³பாததோ விசாராத்³விநாப்யஸ்தி । அத்ர ச ப்³ரஹ்மேத்யாதி³நாவக³ம்யேந தத்³விஷயமவக³மம் லக்ஷயதி, தத³ஸ்தித்வஸ்ய ஸதி விமர்ஶே விசாராத்ப்ராக³நிஶ்சயாத் । நித்யேதி க்ஷயிதாலக்ஷணம் து³:க²முபக்ஷிபதி । ஶுத்³தே⁴தி தே³ஹாத்³யுபாதி⁴கமபி து³:க²மபாகரோதி । பு³த்³தே⁴த்யபராதீ⁴நப்ரகாஶமாநந்தா³த்மாநம் த³ர்ஶயதி, ஆநந்த³ப்ரகாஶயோரபே⁴தா³த் ।

ஸ்யாதே³தத் । முக்தௌ ஸத்யாமஸ்யைதே ஶுத்³த⁴த்வாத³ய: ப்ரத²ந்தே, ததஸ்து ப்ராக் தே³ஹாத்³யபே⁴தே³ந தத்³த⁴ர்மஜந்மஜராமரணாதி³து³:க²யோகா³தி³த்யத உக்தம் -

முக்தேதி ।

ஸதை³வ முக்த: ஸதை³வ கேவலோ(அ)நாத்³யவித்³யாவஶாத் ப்⁴ராந்த்யா ததா²வபா⁴ஸத இத்யர்த²: ।

ததே³வமநௌபாதி⁴கம் ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் த³ர்ஶயித்வாவித்³யோபாதி⁴கம் ரூபமாஹ -

ஸர்வஜ்ஞம் ஸர்வஶக்திஸமந்விதம் ।

தத³நேந ஜக³த்காரணத்வமஸ்ய த³ர்ஶிதம் , ஶக்திஜ்ஞாநபா⁴வாபா⁴வாநுவிதா⁴நாத்காரணத்வபா⁴வாபா⁴வயோ: ।

குத: புநரேவம்பூ⁴தப்³ரஹ்மஸ்வரூபாவக³திரித்யத ஆஹ -

ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஸ்ய ஹீதி ।

ந கேவலம் “ஸதே³வ ஸோம்யேத³ம்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இத்யாதீ³நாம் வாக்யாநாம் பௌர்வாபர்யாலோசநயா இத்த²ம்பூ⁴தப்³ரஹ்மாவக³தி: । அபி து ப்³ரஹ்மபத³மபி நிர்வசநஸாமர்த்²யாதி³மமேவார்த²ம் ஸ்வஹஸ்தயதி ।

நிர்வசநமாஹ -

ப்³ருஹதேர்தா⁴தோரர்தா²நுக³மாத் ।

வ்ருத்³தி⁴கர்மா ஹி ப்³ருஹதிரதிஶாயநே வர்ததே । தச்சேத³மதிஶாயநமநவச்சி²ந்நம் பதா³ந்தராவக³மிதம் நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴த்வாத்³யஸ்யாப்⁴யநுஜாநாதீத்யர்த²: ।

ததே³வம் தத்பதா³ர்த²ஸ்ய ஶுத்³த⁴த்வாதே³: ப்ரஸித்³தி⁴மபி⁴தா⁴ய த்வம்பதா³ர்த²ஸ்யாப்யாஹ -

ஸர்வஸ்யாத்மத்வாச்ச ப்³ரஹ்மாஸ்தித்வப்ரஸித்³தி⁴: ।

ஸர்வஸ்யபாம்ஸுலபாத³கஸ்ய ஹாலிகஸ்யாபி ப்³ரஹ்மாஸ்தித்வப்ரஸித்³தி⁴:, குத:, ஆத்மத்வாத் ।

ஏததே³வ ஸ்பு²டயதி -

ஸர்வோ ஹீதி ।

ப்ரதீதிமேவ அப்ரதீதிநிராகரணேந த்³ரட⁴யதி -

ந நேதி ।

ந ந ப்ரத்யேத்யஹமஸ்மீதி, கிந்து ப்ரத்யேத்யேவேதி யோஜநா ।

நந்வஹமஸ்மீதி ச ஜ்ஞாஸ்யதி மா ச ஜ்ஞாஸீதா³த்மாநமித்யத ஆஹ -

யதீ³தி ।

அஹமஸ்மீதி ந ப்ரதீயாத் ।

அஹங்காராஸ்பத³ம் ஹி ஜீவாத்மாநம் சேந்ந ப்ரதீயாத் , அஹமிதி ந ப்ரதீயாதி³த்யர்த²: ।

நநு ப்ரத்யேது ஸர்வோ ஜந ஆத்மாநமஹங்காராஸ்பத³ம் , ப்³ரஹ்மணி து கிமாயாதமித்யத ஆஹ -

ஆத்மா ச ப்³ரஹ்ம ।

தத³ஸ்த்வமா ஸாமாநாதி⁴கரண்யாத் । தஸ்மாத்தத்பதா³ர்த²ஸ்ய ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴த்வாதே³: ஶப்³த³த:, த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய ச ஜீவாத்மந: ப்ரத்யக்ஷத: ப்ரஸித்³தே⁴:, பதா³ர்த²ஜ்ஞாநபூர்வகத்வாச்ச வாக்யார்த²ஜ்ஞாநஸ்ய, த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய ப்³ரஹ்மபா⁴வாவக³ம: “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இதி வாக்யாது³பபத்³யத இதி பா⁴வ: ।

ஆக்ஷேப்தா ப்ரத²மகல்பாஶ்ரயம் தோ³ஷமாஹ -

யதி³ தர்ஹி லோக இதி ।

அத்⁴யாபகாத்⁴யேத்ருபரம்பரா லோக: । தத்ர “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இதி வாக்யாத்³யதி³ ப்³ரஹ்மாத்மத்வேந ப்ரஸித்³த⁴மஸ்தி । ஆத்மா ப்³ரஹ்மத்வேநேதி வக்தவ்யே ப்³ரஹ்மாத்மத்வேநேத்யபே⁴த³விவக்ஷயா க³மயிதவ்யம் ।

பரிஹரதி -

ந ।

குத:,

தத்³விஶேஷம் ப்ரதி விப்ரதிபத்தே: ।

தத³நேந விப்ரதிபத்தி: ஸாத⁴கபா³த⁴கப்ரமாணாபா⁴வே ஸதி ஸம்ஶயபீ³ஜமுக்தம் । ததஶ்ச ஸம்ஶயாஜ்ஜிஜ்ஞாஸோபபத்³யத இதி பா⁴வ: । விவாதா³தி⁴கரணம் த⁴ர்மீ ஸர்வதந்த்ரஸித்³தா⁴ந்தஸித்³தோ⁴(அ)ப்⁴யுபேய: । அந்யதா² அநாஶ்ரயா பி⁴ந்நாஶ்ரயா வா விப்ரதிபத்தயோ ந ஸ்யு: । விருத்³தா⁴ ஹி ப்ரதிபத்தயோ விப்ரதிபத்தய: । ந சாநாஶ்ரயா: ப்ரதிபத்தயோ ப⁴வந்தி, அநாலம்ப³நத்வாபத்தே: । ந ச பி⁴ந்நாஶ்ரயா விருத்³தா⁴: । நஹ்யநித்யா பு³த்³தி⁴:, நித்ய ஆத்மேதி ப்ரதிபத்திவிப்ரதிபத்தீ । தஸ்மாத்தத்பதா³ர்த²ஸ்ய ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴த்வாதே³ர்வேதா³ந்தேப்⁴ய: ப்ரதீதி:, த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய ச ஜீவாத்மநோ லோகத: ஸித்³தி⁴: ஸர்வதந்த்ரஸித்³தா⁴ந்த: । ததா³பா⁴ஸத்வாநாபா⁴ஸத்வதத்தத்³விஶேஷேஷு பரமத்ர விப்ரதிபத்தய: । தஸ்மாத்ஸாமாந்யத: ப்ரஸித்³தே⁴ த⁴ர்மிணி விஶேஷதோ விப்ரதிபத்தௌ யுக்தஸ்தத்³விஶேஷேஷு ஸம்ஶய: ।

தத்ர த்வம்பதா³ர்தே² தாவத்³விப்ரதிபத்தீர்த³ர்ஶயதி -

தே³ஹமாத்ரமித்யாதி³நா, போ⁴க்தைவ கேவலம் ந கர்த்தா இத்யந்தேந ।

அத்ர தே³ஹேந்த்³ரியமந:க்ஷணிகவிஜ்ஞாநசைதந்யபக்ஷே ந தத்பதா³ர்த²நித்யத்வாத³ய: த்வம்பதா³ர்தே²ந ஸம்ப³த்⁴யந்தே, யோக்³யதாவிரஹாத் । ஶூந்யபக்ஷே(அ)பி ஸர்வோபாக்²யாநரஹிதமபதா³ர்த²: கத²ம் தத்த்வமோர்கோ³சர: । கர்த்ருபோ⁴க்த்ருஸ்வபா⁴வஸ்யாபி பரிணாமிதயா தத்பதா³ர்த²நித்யத்வாத்³யஸங்க³திரேவ । அகர்த்ருத்வே(அ)பி போ⁴க்த்ருத்வபக்ஷே பரிணாமிதயா நித்யத்வாத்³யஸங்க³தி: । அபோ⁴க்த்ருத்வே(அ)பி நாநாத்வேநாவச்சி²ந்நத்வாத³நித்யத்வாதி³ப்ரஸக்தாவத்³வைதஹாநாச்ச தத்பதா³ர்தா²ஸங்க³திஸ்தத³வஸ்தை²வ । த்வம்பதா³ர்த²விப்ரதிபத்த்யா ச தத்பதா³ர்தே²(அ)பி விப்ரதிபத்திர்த³ர்ஶிதா । வேதா³ப்ராமாண்யவாதி³நோ ஹி லௌகாயதிகாத³யஸ்தத்பதா³ர்த²ப்ரத்யயம் மித்²யேதி மந்யந்தே । வேத³ப்ராமாண்யவாதி³நோ(அ)ப்யௌபசாரிகம் தத்பதா³ர்த²மவிவக்ஷிதம் வா மந்யந்த இதி ।

ததே³வம் த்வம்பதா³ர்த²விப்ரதிபத்தித்³வாரா தத்பதா³ர்தே² விப்ரதிபத்திம் ஸூசயித்வா ஸாக்ஷாத்தத்பதா³ர்தே² விப்ரதிபத்திமாஹ -

அஸ்தி தத்³வ்யதிரிக்த ஈஶ்வர: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வஶக்திரிதி கேசித் ।

ததி³தி ஜீவாத்மாநம் பராம்ருஶதி । ந கேவலம் ஶரீராதி³ப்⁴ய:, ஜீவாத்மப்⁴யோ(அ)பி வ்யதிரிக்த: । ஸ ச ஸர்வஸ்யைவ ஜக³த ஈஷ்டே ।

ஐஶ்வர்யஸித்³த்⁴யர்த²ம் ஸ்வாபா⁴விகமஸ்ய ரூபத்³வயமுக்தம் -

ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வஶக்திரிதி ।

தஸ்யாபி ஜீவாத்மப்⁴யோ(அ)பி வ்யதிரேகாத் , ந த்வம்பதா³ர்தே²ந ஸாமாநாதி⁴கரண்யமிதி ஸ்வமதமாஹ -

அத்மா ஸ போ⁴க்துரித்யபரே ।

போ⁴க்துர்ஜீவாத்மநோ(அ)வித்³யோபாதி⁴கஸ்ய ஸ ஈஶ்வரஸ்தத்பதா³ர்த² ஆத்மா, தத ஈஶ்வராத³பி⁴ந்நோ ஜீவாத்மா । பரமாகாஶாதி³வ க⁴டாகாஶாத³ய இத்யர்த²: ।

விப்ரதிபத்தீருபஸம்ஹரந் விப்ரதிபத்திபீ³ஜமாஹ -

ஏவம் ப³ஹவ இதி ।

யுக்தியுக்த்யாபா⁴ஸவாக்யவாக்யாபா⁴ஸஸமாஶ்ரயா: ஸந்த இதி யோஜநா ।

நநு ஸந்து விப்ரதிபத்தய:, தந்நிமித்தஶ்ச ஸம்ஶய: ததா²பி கிமர்த²ம் ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாரப்⁴யத இத்யத ஆஹ -

தத்ராவிசார்யேதி ।

தத்த்வஜ்ஞாநாச்ச நி:ஶ்ரேயஸாதி⁴க³மோ நாதத்த்வஜ்ஞாநாத்³ப⁴விதுமர்ஹதி । அபி ச அதத்த்வஜ்ஞாநாந்நாஸ்திக்யே ஸத்யநர்த²ப்ராப்திரித்யர்த²: ।

ஸூத்ரதாத்பர்யமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

வேதா³ந்தமீமாம்ஸா தாவத்தர்க ஏவ, தத³விரோதி⁴நஶ்ச யே(அ)ந்யே(அ)பி தர்கா அத்⁴வரமீமாம்ஸாயாம் ந்யாயே ச வேத³ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்ராமாண்யபரிஶோத⁴நாதி³ஷூக்தாஸ்த உபகரணம் யஸ்யா: ஸா ததோ²க்தா । தஸ்மாதி³யம் பரமநி:ஶ்ரேயஸஸாத⁴நப்³ரஹ்மஜ்ஞாநப்ரயோஜநா ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாரப்³த⁴வ்யேதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 1 ॥

ஜந்மாத்³யதி⁴கரணவிஷயா:

ததே³வம் ப்ரத²மஸூத்ரேண மீமாம்ஸாரம்ப⁴முபபாத்³ய ப்³ரஹ்மமீமாம்ஸாமாரப⁴தே -

ஜந்மாத்³யஸ்ய யத: ।

ஏதஸ்ய ஸூத்ரஸ்ய பாதநிகாமாஹ பா⁴ஷ்யகார: -

ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸிதவ்யமித்யுக்தம் ।

கிம்லக்ஷணம் புநஸ்தத்³ப்³ரஹ்ம ।

யத்ர யத்³யபி ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்ரதிஜ்ஞயா தத³ங்கா³ந்யபி ப்ரமாணாதீ³நி ப்ரதிஜ்ஞாதாநி, ததா²பி ஸ்வரூபஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யாத்ததே³வாக்ஷிப்ய ப்ரத²மம் ஸமர்த்²யதே । தத்ர யத்³யாவத³நுபூ⁴யதே தத்ஸர்வம் பரிமிதமவிஶுத்³த⁴மபு³த்³த⁴ம் வித்⁴வம்ஸி, ந தேநோபலப்³தே⁴ந தத்³விருத்³த⁴ஸ்ய நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸ்வரூபம் ஶக்யம் லக்ஷயிதும் , ந ஹி ஜாது கஶ்சித்க்ருதகத்வேந நித்யம் லக்ஷயதி । ந ச தத்³த⁴ர்மேண நித்யத்வாதி³நா தல்லக்ஷ்யதே, தஸ்யாநுபலப்³த⁴சரத்வாத் । ப்ரஸித்³த⁴ம் ஹி லக்ஷணம் ப⁴வதி, நாத்யந்தாப்ரஸித்³த⁴ம் । ஏவம் ச ந ஶப்³தோ³(அ)ப்யத்ர ப்ரக்ரமதே, அத்யந்தாப்ரஸித்³த⁴தயா ப்³ரஹ்மணோ(அ)பதா³ர்த²ஸ்யாவாக்யார்த²த்வாத் । தஸ்மால்லக்ஷணாபா⁴வாத் , ந ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸிதவ்யமித்யாத்யாக்ஷேபாபி⁴ப்ராய: । தமிமமாக்ஷேபம் ப⁴க³வாந் ஸூத்ரகார: பரிஹரதி - “ஜந்மாத்³யஸ்ய யத:” (ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 2) இதி । மா பூ⁴த³நுபூ⁴யமாநம் ஜக³த்தத்³த⁴ர்மதயா தாதா³த்ம்யேந வா ப்³ரஹ்மணோ லக்ஷணம் , தது³த்பத்த்யா து ப⁴விஷ்யதி । தே³ஶாந்தரப்ராப்திரிவ ஸவிதுர்வ்ரஜ்யாயா இதி தாத்பர்யார்த²: ।

ஸூத்ராவயவாந் விப⁴ஜதே -

ஜந்மோத்பத்திராதி³ரஸ்யேதி ।

லாக⁴வாய ஸூத்ரக்ருதா ஜந்மாதீ³தி நபும்ஸகப்ரயோக³: க்ருதஸ்தது³பபாத³நாய ஸமாஹாரமாஹ -

ஜந்மஸ்தி²திப⁴ங்க³மிதி ।

ஜந்மநஶ்ச இத்யாதி³:

காரணநிர்தே³ஶ:

இத்யந்த: ஸந்த³ர்போ⁴ நிக³த³வ்யாக்²யாத: ।

ஸ்யாதே³தத் । ப்ரதா⁴நகாலக்³ரஹலோகபாலக்ரியாயத்³ருச்சா²ஸ்வபா⁴வாபா⁴வேஷூபப்லவமாநேஷு ஸத்ஸு ஸர்வஜ்ஞம் ஸர்வஶக்திஸ்வபா⁴வம் ப்³ரஹ்ம ஜக³ஜ்ஜந்மாதி³காரணமிதி குத: ஸம்பா⁴வநேத்யத ஆஹ -

அஸ்ய ஜக³த இதி ।

அத்ர

நாமரூபாப்⁴யாம் வ்யாக்ருதஸ்ய இதி

சேதநபா⁴வகர்த்ருகத்வஸம்பா⁴வநயா ப்ரதா⁴நாத்³யசேதநகர்த்ருகத்வம் நிருபாக்²யகர்த்ருகத்வம் ச வ்யாஸேத⁴தி । யத்க²லு நாம்நா ரூபேண ச வ்யாக்ரியதே தச்சேதநகர்த்ருகம் த்³ருஷ்டம் , யதா² க⁴டாதி³ । விவாதா³த்⁴யாஸிதம் ச ஜக³ந்நாமரூபாப்⁴யாம் வ்யாக்ருதம் தஸ்மாச்சேதநகர்த்ருகம் ஸம்பா⁴வ்யதே । சேதநோ ஹி பு³த்³தா⁴வாலிக்²ய நாமரூபே க⁴ட இதி நாம்நா, ரூபேண ச கம்பு³க்³ரீவாதி³நா பா³ஹ்யம் க⁴டம் நிஷ்பாத³யதி । அத ஏவ க⁴டஸ்ய நிர்வர்த்யஸ்யாப்யந்த: ஸங்கல்பாத்மநா ஸித்³த⁴ஸ்ய கர்மகாரகபா⁴வோ க⁴டம் கரோதீதி । யதா²ஹு: - “பு³த்³தி⁴ஸித்³த⁴ம் து ந தத³ஸத்”(ந்யா.ஸூ. 4 । 1 । 50) இதி । ததா² சாசேதநோ பு³த்³தா⁴வநாலிகி²தம் கரோதீதி ந ஶக்யம் ஸம்பா⁴வயிதுமிதி பா⁴வ: ।

ஸ்யாதே³தத் । சேதநா க்³ரஹா லோகபாலா வா நாமரூபே பு³த்³தா⁴வாலிக்²ய ஜக³ஜ்ஜநயிஷ்யந்தி, க்ருதமுக்தஸ்வபா⁴வேந ப்³ரஹ்மணேத்யத ஆஹ -

அநேககர்த்ருபோ⁴க்த்ருஸம்யுக்தஸ்யேதி ।

கேசித்கர்தாரோ ப⁴வந்தி, யதா² ஸூத³ர்த்விகா³த³ய:, ந போ⁴க்தார: । கேசித்து போ⁴க்தார:, யதா² ஶ்ராத்³த⁴வைஶ்வாநரீயேஷ்ட்யாதி³ஷு பிதாபுத்ராத³ய:, ந கர்தார: । தஸ்மாது³ப⁴யக்³ரஹணம் । தே³ஶகாலநிமித்தக்ரியாப²லாநி இதீதரேதரத்³வந்த்³வ: । தே³ஶாதீ³நி ச தாநி ப்ரதிநியதாநி சேதி விக்³ரஹ: । ததா³ஶ்ரயோ ஜக³த்தஸ்ய । கேசித்க²லு ப்ரதிநியததே³ஶோத்பாதா³:, யதா² க்ருஷ்ணம்ருகா³த³ய: । கேசித்ப்ரதிநியதகாலோத்பாதா³:, யதா² கோகிலாலாபாத³யோ வஸந்தே । கேசித்ப்ரதிநியதநிமித்தா:, யதா² நவாம்பு³த³த்⁴வாநாதி³நிமித்தா ப³லாகாக³ர்பா⁴த³ய: । கேசித்ப்ரதிநியதக்ரியா:, யதா² ப்³ராஹ்மணாநாம் யாஜநாத³யோ நேதரேஷாம் । ஏவம் ப்ரதிநியதப²லா:, யதா² கேசித்ஸுகி²ந:, கேசித்³து³:கி²ந:, ஏவம் ய ஏவ ஸுகி²நஸ்த ஏவ கதா³சித்³து³:கி²ந: । ஸர்வமேததா³கஸ்மிகாபரநாம்நி யாத்³ருச்சி²கத்வே வா ஸ்வாபா⁴விகத்வே வா ஸர்வஜ்ஞாஸர்வஶக்திகர்த்ருகத்வே ச ந க⁴டதே, பரிமிதஜ்ஞாநஶக்திபி⁴ர்க்³ரஹலோகபாலாதி³பி⁴ர்ஜ்ஞாதும் கர்தும் சாஶக்யத்வாத் ।

ததி³த³முக்தம் -

மநஸாப்யசிந்த்யரசநாரூபஸ்யேதி ।

ஏகஸ்யா அபி ஹி ஶரீரரசநாயா ரூபம் மநஸா ந ஶக்யம் சிந்தயிதும் கதா³சித் , ப்ராகே³வ ஜக³த்³ரசநாயா:, கிமங்க³ புந: கர்துமித்யர்த²: ।

ஸூத்ரவாக்யம் பூரயதி -

தத்³ப்³ரஹ்மேதி வாக்யஶேஷ: ।

ஸ்யாதே³தத் । கஸ்மாத்புநர்ஜந்மஸ்தி²திப⁴ங்க³மாத்ரமிஹாதி³க்³ரஹணேந க்³ருஹ்யதே, ந து வ்ருத்³தி⁴பரிணாமாபக்ஷயா அபீத்யத ஆஹ -

அந்யேஷாமபி பா⁴வவிகாராணாம் -

வ்ருத்³த்⁴யாதீ³நாம்

த்ரிஷ்வேவாந்தர்பா⁴வ இதி ।

வ்ருத்³தி⁴ஸ்தாவத³வயவோபசய: । தேநால்பாவயவாத³வயவிநோ த்³விதந்துகாதே³ரந்ய ஏவ மஹாந்படோ ஜாயத இதி ஜந்மைவ வ்ருத்³தி⁴: । பரிணாமோ(அ)பி த்ரிவிதோ⁴ த⁴ர்மலக்ஷணாவஸ்தா²லக்ஷண: உத்பத்திரேவ । த⁴ர்மிணோ ஹி ஹாடகாதே³ர்த⁴ர்மலக்ஷண: பரிணாம: கடகமுகுடாதி³ஸ்தஸ்யோத்பத்தி:, ஏவம் கடகாதே³ரபி ப்ரத்யுத்பந்நத்வாதி³லக்ஷண: பரிணாம உத்பத்தி: । ஏவமவஸ்தா²பரிணாமோ நவபுராணத்வாதி³ருத்பத்தி: । அபக்ஷயஸ்த்வவயவஹ்ராஸோ நாஶ ஏவ । தஸ்மாஜ்ஜந்மாதி³ஷு யதா²ஸ்வமந்தர்பா⁴வாத்³வ்ருத்³த்⁴யாத³ய: ப்ருத²ங்நோக்தா இத்யர்த²: ।

அதை²தே வ்ருத்³த்⁴யாத³யோ ந ஜந்மாதி³ஷ்வந்தர்ப⁴வந்தி, ததா²ப்யுத்பத்திஸ்தி²திப⁴ங்க³மேவோபாதா³தவ்யம் । ததா² ஸதி ஹி தத்ப்ரதிபாத³கே “யதோ வா இமாநி பூ⁴தாநி” (தை.உ. 3-1-1) இதி வேத³வாக்யே பு³த்³தி⁴ஸ்தீ²க்ருதே ஜக³ந்மூலகாரணம் ப்³ரஹ்ம லக்ஷிதம் ப⁴வதி । அந்யதா² து ஜாயதே(அ)ஸ்தி வர்த⁴தே இத்யாதீ³நாம் க்³ரஹணே தத்ப்ரதிபாத³கம் நைருக்தவாக்யம் பு³த்³தௌ⁴ ப⁴வேத் , தச்ச ந மூலகாரணப்ரதிபாத³நபரம் , மஹாஸர்கா³தூ³ர்த்⁴வம் ஸ்தி²திகாலே(அ)பி தத்³வாக்யோதி³தாநாம் ஜந்மாதீ³நாம் பா⁴வவிகாராணாமுபபத்தே:, இதி ஶங்காநிராகரணார்த²ம் வேதோ³க்தோத்பத்திஸ்தி²திப⁴ங்க³க்³ரஹணமித்யாஹ -

யாஸ்கபரிபடி²தாநாம் த்விதி ।

நந்வேவமப்யுத்பத்திமாத்ரம் ஸூச்யதாம் , தந்நாந்தரீயகதயா து ஸ்தி²திப⁴ங்க³ம் க³ம்யத இத்யத ஆஹ -

யோத்பத்திர்ப்³ரஹ்மண:

காரணாதி³தி । த்ரிபி⁴ரஸ்யோபாதா³நத்வம் ஸூச்யதே । உத்பத்திமாத்ரம் து நிமித்தகாரணஸாதா⁴ரணமிதி நோபாதா³நம் ஸூசயேத் ।

ததி³த³முக்தம் -

தத்ரைவேதி ।

பூர்வோக்தாநாம் கார்யகாரணவிஶேஷணாநாம் ப்ரயோஜநமாஹ -

ந யதோ²க்தேதி ।

தத³நேந ப்ரப³ந்தே⁴ந ப்ரதிஜ்ஞாவிஷயஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸ்ய லக்ஷணத்³வாரேண ஸம்பா⁴வநோக்தா । தத்ர ப்ரமாணம் வக்தவ்யம் । யதா²ஹுர்நையாயிகா: - “ஸம்பா⁴வித: ப்ரதிஜ்ஞாயாம் பக்ஷ: ஸாத்⁴யேத ஹேதுநா । ந தஸ்ய ஹேதுபி⁴ஸ்த்ராணமுத்பதந்நேவ யோ ஹத:” ॥

யதா² ச வந்த்⁴யா ஜநநீ” இத்யாதி³ரிதி । இத்த²ம் நாம ஜந்மாதி³ ஸம்பா⁴வநாஹேது:, யத³ந்யே வைஶேஷிககாத³ய இத ஏவாநுமாநாதீ³ஶ்வரவிநிஶ்சயமிச்ச²ந்தீதி ஸம்பா⁴வநாஹேதுதாம் த்³ரட⁴யிதுமாஹ -

ஏததே³வேதி ।

சோத³யதி -

நந்விஹாபீதி ।

ஏதாவதைவாதி⁴கரணார்தே² ஸமாப்தே வக்ஷ்யமாணாதி⁴கரணார்த²மநுவத³ந் ஸுஹ்ருத்³பா⁴வேந பரிஹரதி -

ந வேதா³ந்தேதி ।

வேதா³ந்தவாக்யகுஸுமக்³ரத²நார்த²தாமேவ த³ர்ஶயதி -

வேதா³ந்தேதி ।

விசாரஸ்யாத்⁴யவஸாநம் ஸவாஸநாவித்³யாத்³வயோச்சே²த³: । ததோ ஹி ப்³ரஹ்மாவக³தேர்நிவ்ருத்திராவிர்பா⁴வ: । தத்கிம் ப்³ரஹ்மணி ஶப்³தா³த்³ருதே ந மாநாந்தரமநுஸரணீயம் ।

ததா² ச குதோ மநநம் , குதஶ்ச தத³நுப⁴வ: ஸாக்ஷாத்கார இத்யத ஆஹ -

ஸத்ஸு து வேதா³ந்தவாக்யேஷ்விதி ।

அநுமாநம் வேதா³ந்தாவிரோதி⁴ தது³பஜீவி சேத்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஶப்³தா³விரோதி⁴ந்யா தது³பஜீவிந்யா ச யுக்த்யா விவேசநம் மநநம் । யுக்திஶ்ச அர்தா²பத்திரநுமாநம் வா ।

ஸ்யாதே³தத் । யதா² த⁴ர்மே ந புருஷபு³த்³தி⁴ஸாஹாய்யம் , ஏவம் ப்³ரஹ்மண்யபி கஸ்மாந்ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ -

ந த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயாமிவேதி ।

ஶ்ருத்யாத³ய இதி ।

ஶ்ருதீதிஹாஸபுராணஸ்ம்ருதய: ப்ரமாணம் । அநுப⁴வோ(அ)ந்த:கரணவ்ருத்திபே⁴தோ³ ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரஸ்தஸ்யாவித்³யாநிவ்ருத்தித்³வாரேண ப்³ரஹ்மஸ்வரூபாவிர்பா⁴வ: ப்ரமாணப²லம் । தச்ச ப²லமிவ ப²லமிதி க³மயிதவ்யம் ।

யத்³யபி த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயாமபி ஸாமக்³ர்யாம் ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாம் வ்யாபாரஸ்ததா²பி ஸாக்ஷாந்நாஸ்தி । ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாயாம் து ஸாக்ஷாத³நுப⁴வாதீ³நாம் ஸம்ப⁴வோ(அ)நுப⁴வார்தா² ச ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸேத்யாஹ -

அநுப⁴வாவஸாநத்வாத் ।

ப்³ரஹ்மாநுப⁴வோ ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்கார: பர: புருஷார்த²:, நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லது³:க²பரமாநந்த³ரூபத்வாதி³தி ।

நநு ப⁴வது ப்³ரஹ்மாநுப⁴வார்தா² ஜிஜ்ஞாஸா, தத³நுப⁴வ ஏவ த்வஶக்ய:, ப்³ரஹ்மணஸ்தத்³விஷயத்வாயோக்³யத்வாதி³த்யத ஆஹ -

பூ⁴தவஸ்துவிஷயத்வாச்ச ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநஸ்ய ।

வ்யதிரேகஸாக்ஷாத்காரஸ்ய விகல்பரூபோ விஷயவிஷயிபா⁴வ: ।

நத்வேவம் த⁴ர்மஜ்ஞாநமநுப⁴வாவஸாநம் , தத³நுப⁴வஸ்ய ஸ்வயமபுருஷார்த²த்வாத் , தத³நுஷ்டா²நஸாத்⁴யத்வாத்புருஷார்த²ஸ்ய, அநுஷ்டா²நஸ்ய ச விநாப்யநுப⁴வம் ஶாப்³த³ஜ்ஞாநமாத்ராதே³வ ஸித்³தே⁴ரித்யாஹ -

கர்தவ்யே ஹீத்யாதி³நா ।

ந சாயம் ஸாக்ஷாத்காரவிஷயதாயோக்³யோ(அ)ப்யவர்தமாநத்வாத் , அவர்தமாநஶ்சாநவஸ்தி²தத்வாதி³த்யாஹ -

புருஷாதீ⁴நேதி ।

புருஷாதீ⁴நத்வமேவ லௌகிகவைதி³ககார்யாணாமாஹ -

கர்துமகர்துமிதி ।

லௌகிகம் கார்யமநவஸ்தி²தமுதா³ஹரதி -

யதா²ஶ்வேநேதி ।

லௌகிகேநோதா³ஹரணேந ஸஹ வைதி³கமுதா³ஹரணம் ஸமுச்சிநோதி -

ததா²திராத்ர இதி ।

கர்துமகர்துமித்யஸ்யேத³முதா³ஹரணமுக்தம் । கர்துமந்யதா² வா கர்துமித்யஸ்யோதா³ஹரணமாஹ -

உதி³த இதி ।

ஸ்யாதே³தத் । புருஷஸ்வாதந்த்ர்யாத்கர்தவ்யே விதி⁴ப்ரதிஷேதா⁴நாமாநர்த²க்யம் , அதத³தீ⁴நத்வாத்புருஷப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்த்யோரித்யத ஆஹ -

விதி⁴ப்ரதிஷேதா⁴ஶ்சாத்ரார்த²வந்த: ஸ்யு: ।

க்³ருஹ்ணாதீதி விதி⁴: । ந க்³ருஹ்ணாதீதி ப்ரதிஷேத⁴: । உதி³தாநுதி³தஹோமயோர்விதீ⁴ । ஏவம் நாராஸ்தி²ஸ்பர்ஶநநிஷேதோ⁴ ப்³ரஹ்மக்⁴நஶ்ச தத்³வாரணவிதி⁴ரித்யேவம்ஜாதீயகா விதி⁴ப்ரதிஷேதா⁴ அர்த²வந்த: ।

குத இத்யத ஆஹ -

விகல்போத்ஸர்கா³பவாதா³ஶ்ச ।

சோ ஹேதௌ । யஸ்மாத்³க்³ரஹணாக்³ரஹணயோருதி³தாநுதி³தஹோமயோஶ்ச விரோதா⁴த்ஸமுச்சயாஸம்ப⁴வே துல்யப³லதயா ச பா³த்⁴யபா³த⁴கபா⁴வாபா⁴வே ஸத்யக³த்யா விகல்ப: । நாராஸ்தி²ஸ்பர்ஶநநிஷேத⁴தத்³வாரணாயோஶ்ச விருத்³த⁴யோரதுல்யப³லதயா ந விகல்ப: । கிந்து ஸாமாந்யஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸ்பர்ஶநநிஷேத⁴ஸ்ய தா⁴ரணவிதி⁴விஷயேண விஶேஷஶாஸ்த்ரேண பா³த⁴: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - விதி⁴ப்ரதிஷேதை⁴ரேவ ஸ தாத்³ருஶோ விஷயோ(அ)நாக³தோத்பாத்³யரூப உபநீத:, யேந புருஷஸ்ய விதி⁴நிஷேதா⁴தீ⁴நப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்த்யோரபி ஸ்வாதந்த்ர்யம் ப⁴வதீதி ।

பூ⁴தே வஸ்துநி து நேயமஸ்தி விதே⁴த்யாஹ -

ந து வஸ்த்வேவம் நைவமிதி ।

தத³நேந ப்ரகாரவிகல்போ நிரஸ்த: ।

ப்ரகாரிவிகல்பம் நிஷேத⁴தி -

அஸ்தி நாஸ்தீதி ।

ஸ்யாதே³தத் । பூ⁴தே(அ)பி வஸ்துநி விகல்போ த்³ருஷ்ட:, யதா² ஸ்தா²ணுர்வா புருஷோ வேதி, தத்கத²ம் ந வஸ்து விகல்ப்யத இத்யத ஆஹ -

விகல்பநாஸ்த்விதி ।

புருஷபு³த்³தி⁴: = அந்த:கரணம், தத³பேக்ஷா விகல்பநா: = ஸம்ஶயவிபர்யாஸா: । ஸவாஸநமநோமாத்ரயோநயோ வா, யதா² ஸ்வப்நே । ஸவாஸநேந்த்³ரியமநோயோநயோ வா, யதா²ஸ்தா²ணுர்வா புருஷோ வேதிஸ்தா²ணௌ ஸம்ஶய:, புருஷ ஏவேதி வா விபர்யாஸ: । அந்யஶப்³தே³ந வஸ்துத: ஸ்தா²ணோரந்யஸ்ய புருஷஸ்யாபி⁴தா⁴நாத் । ந து புருஷதத்த்வம் வா ஸ்தா²ணுதத்த்வம் வாபேக்ஷந்தே । ஸமாநத⁴ர்மத⁴ர்மித³ர்ஶநமாத்ராதீ⁴நஜந்மத்வாத் । தஸ்மாத³யதா²வஸ்தவோ விகல்பநா ந வஸ்து விகல்பயந்தி வாந்யத²யந்தி வேத்யர்த²: ।

தத்த்வஜ்ஞாநம் து ந பு³த்³தி⁴தந்த்ரம் , கிம் து வஸ்துதந்த்ரம் , அதஸ்ததோ வஸ்துவிநிஶ்சயோ யுக்த:, ந து விகல்பநாப்⁴ய இத்யாஹ -

ந வஸ்துயாதா²த்ம்யேதி ।

ஏவமுக்தேந ப்ரகாரேண பூ⁴தவஸ்துவிஷயாணாம் ஜ்ஞாநாநாம் ப்ராமாண்யஸ்ய வஸ்துதந்த்ரதாம் ப்ரஸாத்⁴ய ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்ய வஸ்துதந்த்ரதாமாஹ -

தத்ரைவம் ஸதீதி ।

அத்ர சோத³யதி -

நநு பூ⁴தேதி ।

யத்கில பூ⁴தார்த²ம் வாக்யம் தத்ப்ரமாணாந்தரகோ³சரார்த²தயாநுவாத³கம் த்³ருஷ்டம் । யதா² நத்³யாஸ்தீரே ப²லாநி ஸந்தீதி । ததா² ச வேதா³ந்தா: । தஸ்மாத் பூ⁴தார்த²தயா ப்ரமாணாந்தரத்³ருஷ்டமேவார்த²மநுவதே³யு: । உக்தம் ச ப்³ரஹ்மணி ஜக³ஜ்ஜந்மாதி³ஹேதுகமநுமாநம் ப்ரமாணாந்தரம் । ஏவம் ச மௌலிகம் ததே³வ பரீக்ஷணீயம் , ந து வேதா³ந்தவாக்யாநி தத³தீ⁴நஸத்யத்வாநீதி கத²ம் வேதா³ந்தவாக்யக்³ரத²நார்த²தா ஸூத்ராணாமித்யர்த²: ।

பரிஹரதி -

ந । இந்த்³ரியாவிஷயத்வேதி ।

கஸ்மாத்புநர்நேந்த்³ரியவிஷயத்வம் ப்ரதீச இத்யத ஆஹ -

ஸ்வபா⁴வத இதி ।

அத ஏவ ஶ்ருதி: - “பராஞ்சி கா²நி வ்யத்ருணத் ஸ்வயம்பூ⁴ஸ்தஸ்மாத்பராங்பஶ்யதி நாந்தராத்மந்” (க. உ. 2 । 1 । 1) இதி ।

ஸதி ஹீந்த்³ரியேதி ।

ப்ரத்யகா³த்மநஸ்த்வவிஷயத்வமுபபாதி³தம் । யதா² ச ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டமப்யநுமாநம் ப்³ரஹ்மணி ந ப்ரவர்ததே ததோ²பரிஷ்டாந்நிபுணதரமுபபாத³யிஷ்யாம: । உபபாதி³தம் சைதத³ஸ்மாபி⁴ர்விஸ்தரேண ந்யாயகணிகாயாம் । ந ச பூ⁴தார்த²தாமாத்ரேணாநுவாத³தேத்யுபரிஷ்டாது³பபாத³யிஷ்யாம: । தஸ்மாத்ஸர்வமவதா³தம் । ஶ்ருதிஶ்ச - “யதோ வா”(தை. உ. 3 । 1 । 1) இதி ஜந்ம த³ர்ஶயதி, “யேந ஜாதாநி ஜீவந்தி” இதி ஜீவநம் ஸ்தி²திம் , “யத்ப்ரயந்தி” இதி தத்ரைவ லயம் ।

தஸ்ய ச நிர்ணயவாக்யம் ।

அத்ர ச ப்ரதா⁴நாதி³ஸம்ஶயே நிர்ணயவாக்யம் -

ஆநந்தா³த்³த்⁴யேவேதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யதா² ரஜ்ஜ்வஜ்ஞாநஸஹிதரஜ்ஜூபாதா³நா ஹி தா⁴ரா ரஜ்ஜ்வாம் ஸத்யாமஸ்தி, ரஜ்ஜ்வாமேவ ச லீயதே, ஏவமவித்³யாஸஹிதப்³ரஹ்மோபாதா³நம் ஜக³ஜ்ஜாயதே, ப்³ரஹ்மண்யேவாஸ்தி, தத்ரைவ ச லீயத இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 2 ॥

ஸூத்ராந்தரமவதாரயிதும் புர்வஸூத்ரஸங்க³திமாஹ -

ஜக³த்காரணத்வப்ரத³ர்ஶநேநேதி ।

ஶாஸ்த்ரயோநித்வாதி⁴கரணவிஷயா:

ஶாஸ்த்ரயோநித்வாத் ॥

ந கேவலம் ஜக³த்³யோநித்வாத³ஸ்ய ப⁴க³வத: ஸர்வஜ்ஞதா, ஶாஸ்த்ரயோநித்வாத³பி போ³த்³த⁴வ்யா ।

ஶாஸ்த்ரயோநித்வஸ்ய ஸர்வஜ்ஞதாஸாத⁴நத்வம் ஸமர்த²யதே -

மஹத ருக்³வேதா³தே³: ஶாஸ்த்ரஸ்யேதி ।

சாதுர்வர்ண்யஸ்ய சாதுராஶ்ரம்யஸ்ய ச யதா²யத²ம் நிஷேகாதி³ஶ்மஶாநாந்தாஸு ப்³ராஹ்மமுஹூர்தோபக்ரமப்ரதோ³ஷபரிஸமாபநீயாஸு நித்யநைமித்திககாம்யகர்மபத்³த⁴திஷு ச ப்³ரஹ்மதத்த்வே ச ஶிஷ்யாணாம் ஶாஸநாத் ஶாஸ்த்ரம்ருக்³வேதா³தி³: । அத ஏவ மஹாவிஷயத்வாத் மஹத் ।

ந கேவலம் மஹாவிஷயத்வேநாஸ்ய மஹத்த்வம் , அபி த்வநேகாங்கோ³பாங்கோ³பகரணதயாபீத்யாஹ -

அநேகவித்³யாஸ்தா²நோபப்³ரும்ஹிதஸ்ய ।

புராணந்யாயமீமாம்ஸாத³யோ த³ஶ வித்³யாஸ்தா²நாநி தைஸ்தயா தயா த்³வாரோபக்ருதஸ்ய । தத³நேந ஸமஸ்தஶிஷ்டஜநபரிக்³ரஹேணாப்ராமாண்யஶங்காப்யபாக்ருதா । புராணாதி³ப்ரணேதாரோ ஹி மஹர்ஷய: ஶிஷ்டாஸ்தைஸ்தயா தயா த்³வாரா வேதா³ந்வ்யாசக்ஷாணைஸ்தத³ர்த²ஞ்சாத³ரேணாநுதிஷ்ட²த்³பி⁴: பரிக்³ருஹீதோ வேத³ இதி ।

ந சாயமநவபோ³த⁴கோ நாப்யஸ்பஷ்டபோ³த⁴கோ யேநாப்ரமாணம் ஸ்யாதி³த்யாஹ -

ப்ரதீ³பவத்ஸர்வார்தா²வத்³யோதிந: ।

ஸர்வமர்த²ஜாதம் ஸர்வதா²வபோ³த⁴யந்நாநவபோ³த⁴கோ நாப்யஸ்பஷ்டபோ³த⁴க இத்யர்த²: ।

அத ஏவ

ஸர்வஜ்ஞகல்பஸ்ய -

ஸர்வஜ்ஞஸத்³ருஶஸ்ய ।

ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ஹி ஜ்ஞாநம் ஸர்வவிஷயம், ஶாஸ்த்ரஸ்யாப்யபி⁴தா⁴நம் ஸர்வவிஷயமிதி ஸாத்³ருஶ்யம் । ததே³வமந்வயமுக்த்வா வ்யதிரேகமப்யாஹ -

ந ஹீத்³ருஶஸ்யேதி ।

ஸர்வஜ்ஞஸ்ய கு³ண: ஸர்வவிஷயதாதத³ந்விதம் ஶாஸ்த்ரம் , அஸ்யாபி ஸர்வவிஷயத்வாத் ।

உக்தமர்த²ம் ப்ரமாணயதி -

யத்³யத்³விஸ்தரார்த²ம் ஶாஸ்த்ரம் யஸ்மாத்புருஷவிஶேஷாத்ஸம்ப⁴வதி ஸ -

புருஷவிஶேஷ:

ததோ(அ)பி -

ஶாஸ்த்ராத்

அதி⁴கதரவிஜ்ஞாந:

இதி யோஜநா । அத்³யத்வே(அ)ப்யஸ்மதா³தி³பி⁴ர்யத்ஸமீசீநார்த²விஷயம் ஶாஸ்த்ரம் விரச்யதே தத்ராஸ்மாகம் வக்த்ருணாம் வாக்யாஜ்ஜ்ஞாநமதி⁴கவிஷயம் । நஹி தே தே(அ)ஸாதா⁴ரணத⁴ர்மா அநுபூ⁴யமாநா அபி ஶக்யா வக்தும் । ந க²ல்விக்ஷுக்ஷீரகு³டா³தீ³நாம் மது⁴ரரஸபே⁴தா³: ஶக்யா: ஸரஸ்வத்யாப்யாக்²யாதும் । விஸ்தரார்த²மபி வாக்யம் ந வக்த்ருஜ்ஞாநேந துல்யவிஷயமிதி கத²யிதும் விஸ்தரக்³ரஹணம் ।

ஸோபநயம் நிக³மநமாஹ -

கிமு வக்தவ்யமிதி ।

வேத³ஸ்ய யஸ்மாத் மஹதோ பூ⁴தாத் யோநே: ஸம்ப⁴வ:, தஸ்ய மஹதோ பூ⁴தஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ நிரதிஶயம் ஸர்வஜ்ஞத்வம் ச ஸர்வஶக்தித்வம் ச கிமு வக்தவ்யமிதி யோஜநா ।

அநேகஶாகே²தி ।

அத்ர சாநேகஶாகா²பே⁴த³பி⁴ந்நஸ்யவேத³ஸ்யேத்யாதி³: ஸம்ப⁴வ இத்யந்த உபநய: । தஸ்யேத்யாதி³ ஸர்வஶக்தித்வஞ்சேத்யந்தம் நிக³மநம் ।

அப்ரயத்நேநைவேதி ।

ஈஷத்ப்ரயத்நேந, யதா²லவணா யவாகூ³ரிதி । தே³வர்ஷயோ ஹி மஹாபரிஶ்ரமேணாபி யத்ராஶக்தஸ்தத³யமீஷத்ப்ரயத்நேந லீலயைவ கரோதீதி நிரதிஶயமஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸர்வஶக்தித்வம் சோக்தம் ப⁴வதி । அப்ரயத்நேநாஸ்ய வேத³கர்த்ருத்வே ஶ்ருதிருக்தா - “அஸ்ய மஹதோ பூ⁴தஸ்ய”(ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 10) இதி । யே(அ)பி தாவத் வர்ணாநாம் நித்யத்வமாஸ்தி²ஷத தைரபி பத³வாக்யாதீ³நாமநித்யத்வமப்⁴யுபேயம் । ஆநுபூர்வீபே⁴த³வந்தோ ஹி வர்ணா: பத³ம் । பதா³நி சாநுபூர்வீபே⁴த³வந்தி வாக்யம் । வ்யக்தித⁴ர்மஶ்சாநுபூர்வீ ந வர்ணத⁴ர்ம:, வர்ணாநாம் நித்யாநாம் விபூ⁴நாம் ச காலதோ தே³ஶதோ வா பௌர்வாபர்யாயோகா³த் । வ்யக்திஶ்சாநித்யேதி கத²ம் தது³பக்³ருஹீதாநாம் வர்ணாநாம் நித்யாநாமபி பத³தா நித்யா । பதா³நித்யதயா ச வாக்யாதீ³நாமப்யநித்யதா வ்யாக்²யாதா । தஸ்மாந்ந்ருத்தாநுகரணவத்பதா³த்³யநுகரணம் । யதா² ஹி யாத்³ருஶம் கா³த்ரசலநாதி³ நர்தக: கரோதி தாத்³ருஶமேவ ஶிக்ஷ்யமாணாநுகரோதி நர்தகீ, ந து ததே³வ வ்யநக்தி, ஏவம் யாத்³ருஶீமாநுபூர்வீம் வைதி³காநாம் வர்ணபதா³தீ³நாம் கரோத்யத்⁴யாபயிதா தாத்³ருஶீமேவாநுகரோதி மாணவக:, ந து தாமேவோச்சாரயதி, ஆசார்யவ்யக்திப்⁴யோ மாணவகவ்யக்தீநாமந்யத்வாத் । தஸ்மாந்நித்யாநித்யவர்ணவாதி³நாம் ந லௌகிகவைதி³கபத³வாக்யாதி³பௌருஷேயத்வே விவாத³:, கேவலம் வேத³வாக்யேஷு புருஷஸ்வாதந்த்ர்யாஸ்வாதந்த்ர்யே விப்ரதிபத்தி: । யதா²ஹு: - “யத்நத: ப்ரதிஷேத்⁴யா ந: புருஷாணாம் ஸ்வதந்த்ரதா” । தத்ர ஸ்ருஷ்டிப்ரலயமநிச்ச²ந்தோ ஜைமிநீயா வேதா³த்⁴யயநம் ப்ரத்யஸ்மாத்³ருஶகு³ருஶிஷ்யபரம்பராமவிச்சி²ந்நாமிச்ச²ந்தே வேத³மநாதி³மாசக்ஷதே । வையாஸிகம் து மதமநுவர்தமாநா: ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸாதி³ஸித்³த⁴ஸ்ருஷ்டிப்ரலயாநுஸாரேணாநாத்³யவித்³யோபதா⁴நலப்³த⁴ஸர்வஶக்திஜ்ஞாநஸ்யாபி பரமாத்மநோ நித்யஸ்ய வேதா³நாம் யோநேரபி ந தேஷு ஸ்வாதந்த்ர்யம் , பூர்வபூர்வஸர்கா³நுஸாரேண தாத்³ருஶதாத்³ருஶாநுபூர்வீவிரசநாத் । யதா² ஹி - யாகா³தி³ப்³ரஹ்மஹத்யாத³யோ(அ)ர்தா²நர்த²ஹேதவோ ப்³ரஹ்மவிவர்தா அபி ந ஸர்கா³ந்தரே(அ)பி விபரீயந்தே । ந ஹி ஜாது க்வசித்ஸர்கே³ ப்³ரஹ்மஹத்யா(அ)ர்த²ஹேதுரநர்த²ஹேதுஶ்சாஶ்வமேதோ⁴ ப⁴வதி । அக்³நிர்வா க்லேத³யதி । ஆபோ வா த³ஹந்தி । தத்³வத் । யதா²த்ர ஸர்கே³ நியதாநுபூர்வ்யம் வேதா³த்⁴யயநமப்⁴யுத³யநி:ஶ்ரேயஸஹேதுரந்யதா² ததே³வ வாக்³வஜ்ரதயாநர்த²ஹேது:, ஏவம் ஸர்கா³ந்தரேஷ்வபீதி தத³நுரோதா⁴த்ஸர்வஜ்ஞோ(அ)பி ஸர்வஶக்திரபி பூர்வபூர்வஸர்கா³நுஸாரேண வேதா³ந்விரசயந்ந ஸ்வதந்த்ர: । புருஷாஸ்வாதந்த்ர்யமாத்ரம் சாபௌருஷேயத்வம் ரோசயந்தே ஜைமிநீயா அபி । தச்சாஸ்மாகமபி ஸமாநமந்யத்ராபி⁴நிவேஶாத் । ந சைகஸ்ய ப்ரதிபா⁴நே(அ)நாஶ்வாஸ இதி யுக்தம் । ந ஹி ப³ஹூநாமப்யஜ்ஞாநாம் விஜ்ஞாநாம் வாஶயதோ³ஷவதாம் ப்ரதிபா⁴நே யுக்த ஆஶ்வாஸ: । தத்த்வஜ்ஞாநவதஶ்சாபாஸ்தஸமஸ்ததோ³ஷஸ்யைகஸ்யாபி ப்ரதிபா⁴நே யுக்த ஏவாஶ்வாஸ: । ஸர்கா³தி³பு⁴வாம் ப்ரஜாபதிதே³வர்ஷீணாம் த⁴ர்மஜ்ஞாநவைராக்³யைஶ்வர்யஸம்பந்நாநாமுபபத்³யதே தத்ஸ்வரூபாவதா⁴ரணம் , தத்ப்ரத்யயேந சார்வாசீநாநாமபி தத்ர ஸம்ப்ரத்யய இத்யுபபந்நம் ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரயோநித்வம் , ஶாஸ்த்ரஸ்ய சாபௌருஷேயத்வம் , ப்ராமாண்யம் சேதி ।।

இதி ப்ரத²மவர்ணகம் ।।

வர்ணகாந்தரமாரப⁴தே -

அத²வேதி ।

பூர்வேணாதி⁴கரணேந ப்³ரஹ்மஸ்வரூபலக்ஷணாஸம்ப⁴வாஶங்காம் வ்யுத³ஸ்ய லக்ஷணஸம்ப⁴வ உக்த: । தஸ்யைவ து லக்ஷணஸ்யாநேநாநுமாநத்வாஶங்காமபாக்ருத்யாக³மோபத³ர்ஶநேந ப்³ரஹ்மணி ஶாஸ்த்ரம் ப்ரமாணமுக்தம் । அக்ஷரார்த²ஸ்த்வதிரோஹித: ॥ 3 ॥

ஸமந்வயாதி⁴கரணவிஷயா:

ஶாஸ்த்ரப்ரமாணகத்வமுக்தம் ப்³ரஹ்மண: ப்ரதிஜ்ஞாமாத்ரேண, தத³நேந ஸூத்ரேண ப்ரதிபாத³நீயமித்யுத்ஸூத்ரம் பூர்வபக்ஷமாரசயதி பா⁴ஷ்யகார: -

கத²ம் புநரிதி ।

கிமாக்ஷேபே । ஶுத்³த⁴பு³த்³தோ⁴தா³ஸீநஸ்வபா⁴வதயோபேக்ஷணீயம் ப்³ரஹ்ம, பூ⁴தமபி⁴த³த⁴தாம் வேதா³ந்தாநாமபுருஷார்தோ²பதே³ஶிநாமப்ரயோஜநத்வாபத்தே:, பூ⁴தார்த²த்வேந ச ப்ரத்யக்ஷாதி³பி⁴: ஸமாநவிஷயதயா லௌகிகவாக்யவத்தத³ர்தா²நுவாத³கத்வேநாப்ராமாண்யப்ரஸங்கா³த் । ந க²லு லௌகிகாநி வாக்யாநி ப்ரமாணாந்தரவிஷயமர்த²மவபோ³த⁴யந்தி ஸ்வத: ப்ரமாணம் , ஏவம் வேதா³ந்தா அபீத்யநபேக்ஷத்வலக்ஷணம் ப்ராமாண்யமேஷாம் வ்யாஹந்யேத । ந சைதைரப்ரமாணைர்ப⁴விதும் யுக்தம் । ந சாப்ரயோஜநை:, ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவித்⁴யாபாதி³தப்ரயோஜநவத்த்வநியமாத் । தஸ்மாத்தத்தத்³விஹிதகர்மாபேக்ஷிதகர்த்ருதே³வதாதி³ப்ரதிபாத³நபரத்வேநைவ க்ரியார்த²த்வம் । யதி³ த்வஸம்நிதா⁴நாத்தத்பரத்வம் ந ரோசயந்தே, தத: ஸம்நிஹிதோபாஸநாதி³க்ரியாபரத்வம் வேதா³ந்தாநாம் । ஏவம் ஹி ப்ரத்யக்ஷாத்³யநதி⁴க³தகோ³சரத்வேநாநபேக்ஷதயா ப்ராமாண்யம் ச ப்ரயோஜநவத்த்வம் ச ஸித்⁴யதீதி தாத்பர்யார்த²: । பாரமர்ஷஸூத்ரோபந்யாஸஸ்து பூர்வபக்ஷதா³ர்ட்⁴யாய । ஆநர்த²க்யஞ்சாப்ரயோஜநவத்த்வம் , ஸாபேக்ஷதயா ப்ரமாநுத்பாத³கத்வம், சாநுவாத³கத்வாதி³தி ।

அத: இத்யாதி³வாந்தம்

க்³ரஹணகவாக்யம் ।

அஸ்ய விபா⁴க³பா⁴ஷ்யம்

நஹி இத்யாதி³ உபபந்நா வா இத்யந்தம் ।

ஸ்யாதே³தத் । அக்ரியார்த²த்வே(அ)பி ப்³ரஹ்மஸ்வரூபவிதி⁴பரா வேதா³ந்தா ப⁴விஷ்யந்தி, ததா² ச “விதி⁴நா த்வேகவாக்யத்வாத்”(ஜை.ஸூ. 2.1.) - இதி ராத்³தா⁴ந்தஸூத்ரமநுக்³ரஹீஷ்யதே । ந க²ல்வப்ரவ்ருத்தப்ரவர்தநமேவ விதி⁴:, உத்பத்திவிதே⁴ரஜ்ஞாதஜ்ஞாபநார்த²த்வாத் ।

வேதா³ந்தாநாம் சாஜ்ஞாதம் ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞாபயதாம் ததா²பா⁴வாதி³த்யத ஆஹ -

ந ச பரிநிஷ்டி²த இதி ।

அநாக³தோத்பாத்³யபா⁴வவிஷய ஏவ ஹி ஸர்வோ விதி⁴ருபேய:, உத்பத்த்யதி⁴காரவிநியோக³ப்ரயோகோ³த்பத்திரூபாணாம் பரஸ்பராவிநாபா⁴வாத் , ஸித்³தே⁴ ச தேஷாமஸம்ப⁴வாத் , தத்³வாக்யாநாம் த்வைத³ம்பர்யம் பி⁴த்³யதே । யதா² - ‘அக்³நிஹோத்ரம் ஜுஹுயாத்ஸ்வர்க³காம:’ இத்யாதி³ப்⁴யோ(அ)தி⁴காரவிநியோக³ப்ரயோகா³ணாம் ப்ரதிலம்பா⁴த் , ‘அக்³நிஹோத்ரம் ஜுஹோதி’ இத்யுத்பத்திமாத்ரபரம் வாக்யம் । ந த்வத்ர விநியோகா³த³யோ ந ஸந்தி, ஸந்தோ(அ)ப்யந்யதோ லப்³த⁴த்வாத்கேவலமவிவக்ஷிதா: । தஸ்மாத் பா⁴வநாவிஷயோ விதி⁴ர்ந ஸித்³தே⁴ வஸ்துநி ப⁴விதுமர்ஹதீதி ।

உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

அத்ராருசிகாரணமுக்த்வா பக்ஷாந்தரமுபஸங்க்ரமதே -

அதே²தி ।

ஏவம் ச ஸத்யுக்தரூபே ப்³ரஹ்மணி ஶப்³த³ஸ்யாதாத்பர்யாத் ப்ரமாணாந்தரேண யாத்³ருஶமஸ்ய ரூபம் வ்யவஸ்தா²ப்யதே ந தச்ச²ப்³தே³ந விருத்⁴யதே, தஸ்யோபாஸநாபரத்வாத் , ஸமாரோபேண சோபாஸநாயா உபபத்தேரிதி ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாந்நேதி ।

ஸூத்ரேண ஸித்³தா⁴ந்தயதி -

ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே - தத்து ஸமந்வயாத் ॥

ததே³தத் வ்யாசஷ்டே -

துஶப்³த³ இதி ।

ததி³த்யுத்தரபக்ஷப்ரதிஜ்ஞாம் விப⁴ஜதே -

தத்³ப்³ரஹ்மேதி ।

பூர்வபக்ஷீ கர்கஶாஶய: ப்ருச்ச²தி -

கத²ம் ।

குத: ப்ரகாராதி³த்யர்த²: ।

ஸித்³தா⁴ந்தீ ஸ்வபக்ஷே ஹேதும் ப்ரகாரபே⁴த³மாஹ -

ஸமந்வயாத் ।

ஸம்யக³ந்வய: ஸமந்வயஸ்தஸ்மாத் ।

ஏததே³வ விப⁴ஜதே -

ஸர்வேஷு ஹி வேதா³ந்தேஷ்விதி ।

வேதா³ந்தாநாமைகாந்திகீம் ப்³ரஹ்மபரதாமாசிக்²யஸுர்ப³ஹூநி வாக்யாந்யுதா³ஹரதி -

ஸதே³வேதி ।

'யதோ வா இமாநி பூ⁴தாநி” இதி து வாக்யம் பூர்வமுதா³ஹ்ருதம் ஜக³து³த்பத்திஸ்தி²திநாஶகாரணமிதி சேஹ ஸ்மாரிதமிதி ந படி²தம் । யேந ஹி வாக்யமுபக்ரம்யதே யேந சோபஸம்ஹ்ரியதே ததே³வ வாக்யார்த² இதி ஶாப்³தா³: । யதோ²பாம்ஶுயாஜவாக்யே(அ)நூசோ: புரோடா³ஶயோர்ஜாமிதாதோ³ஷஸங்கீர்தநபூர்வகோபாம்ஶுயாஜவிதா⁴நே தத்ப்ரதிஸமாதா⁴நோபஸம்ஹாரே சாபூர்வோபாம்ஶுயாஜகர்மவிதி⁴பரதா ஏகவாக்யதாப³லாதா³ஶ்ரிதா, ஏவமத்ராபி “ஸதே³வ ஸோம்யேத³ம்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இதி ப்³ரஹ்மோபக்ரமாத் “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இதி ச ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மாத்மநோபஸம்ஹாராத்தத்பரதைவ வாக்யஸ்ய । ஏவம் வாக்யாந்தராணாமபி பௌர்வாபர்யாலோசநயா ப்³ரஹ்மபரத்வமவக³ந்தவ்யம் । ந ச தத்பரத்வஸ்ய த்³ருஷ்டஸ்ய ஸதி ஸம்ப⁴வே(அ)ந்யபரதா அத்³ருஷ்டா யுக்தா கல்பயிதும் , அதிப்ரஸங்கா³த் ।

ந கேவலம் கர்த்ருபரதா தேஷாமத்³ருஷ்டா, அநுபபந்நா சேத்யாஹ -

ந ச தேஷாமிதி ।

ஸாபேக்ஷத்வேநாப்ராமாண்யம் பூர்வபக்ஷபீ³ஜம் தூ³ஷயதி -

ந ச பரிநிஷ்டி²தவஸ்துஸ்வரூபத்வே(அ)பீதி ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - பும்வாக்யநித³ர்ஶநேந ஹி பூ⁴தார்த²தயா வேதா³ந்தாநாம் ஸாபேக்ஷத்வமாஶங்க்யதே । தத்ரைவம் ப⁴வாந் ப்ருஷ்டோ வ்யாசஷ்டாம் , கிம் பும்வாக்யாநாம் ஸாபேக்ஷதா பூ⁴தார்த²த்வேந, ஆஹோ பௌருஷேயத்வேந । யதி³ பூ⁴தார்த²த்வேந தத: ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாமபி பரஸ்பராபேக்ஷத்வேநாப்ராமாண்யப்ரஸங்க³: । தாந்யபி ஹி பூ⁴தார்தா²ந்யேவ । அத² புருஷபு³த்³தி⁴ப்ரப⁴வதயா பும்வாக்யம் ஸாபேக்ஷம் , ஏவம் தர்ஹி தத³பூர்வகாணாம் வேதா³ந்தாநாம் பூ⁴தார்தா²நாமபி நாப்ராமாண்யம், ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாமிவ நியதேந்த்³ரியலிங்கா³தி³ஜந்மநாம் । யத்³யுச்யேத ஸித்³தே⁴ கிலாபௌருஷேயத்வே வேதா³ந்தாநாமநபேக்ஷதயா ப்ராமாண்யம் ஸித்⁴யேத் , ததே³வ து பூ⁴தார்த²த்வேந ந ஸித்⁴யதி, பூ⁴தார்த²ஸ்ய ஶப்³தா³நபேக்ஷேண புருஷேண மாநாந்தரத: ஶக்யஜ்ஞாநத்வாத்³பு³த்³தி⁴பூர்வம் விரசநோபபத்தே:, வாக்யத்வாதி³லிங்க³கஸ்ய வேத³பௌருஷேயத்வாநுமாநஸ்யாப்ரத்யூஹமுத்பத்தே: । தஸ்மாத் பௌருஷேயத்வேந ஸாபேக்ஷத்வம் து³ர்வாரம், ந து பூ⁴தார்த²த்வேந । கார்யார்த²த்வே து கார்யஸ்யாபூர்வஸ்ய மாநாந்தராகோ³சரதயாத்யந்தாநநுபூ⁴தபூர்வஸ்ய தத்த்வேந ஸமாரோபேண வா புருஷபு³த்³தா⁴வநாரோஹாத்தத³ர்தா²நாம் வேதா³ந்தாநாமஶக்யரசநதயா பௌருஷேயத்வாபா⁴வாத³நபேக்ஷம் ப்ரமாணத்வம் ஸித்⁴யதீதி ப்ராமாண்யாய வேதா³ந்தாநாம் கார்யபரத்வமாதிஷ்டா²மஹே । அத்ரப்³ரூம: - கிம் புநரித³ம் கார்யமபி⁴மதமாயுஷ்மத: யத³ஶக்யம் புருஷேண ஜ்ஞாதும் । அபூர்வமிதி சேத் , ஹந்த குதஸ்த்யமஸ்ய லிஙாத்³யர்த²த்வம் , தேநாலௌகிகேந ஸங்க³திஸம்வேத³நவிரஹாத் । லோகாநுஸாரத: க்ரியாயா ஏவ லௌகிக்யா: கார்யாயா லிஙாதே³ரவக³மாத் । ‘ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இதி ஸாத்⁴யஸ்வர்க³விஶிஷ்டோ நியோஜ்யோ(அ)வக³ம்யதே, ஸ ச ததே³வ கார்யமவக³ச்ச²தி யத்ஸ்வர்கா³நுகூலம் । ந ச க்ரியா க்ஷணப⁴ங்கு³ராமுஷ்மிகாய ஸ்வர்கா³ய கல்பத இதி பாரிஶேஷ்யாத்³வேத³த ஏவாபூர்வே கார்யே லிஙாதீ³நாம் ஸம்ப³ந்த⁴க்³ரஹ இதி சேத் , ஹந்த சைத்யவந்த³நாதி³வாக்யேஷ்வபி ஸ்வர்க³காமாதி³பத³ஸம்ப³ந்தா⁴த³பூர்வகார்யத்வப்ரஸங்க³:, ததா² ச தேஷாமப்யஶக்யரசநத்வேநாபௌருஷேயத்வாபாத: । ஸ்பஷ்டத்³ருஷ்டேந பௌருஷேயத்வேந வா தேஷாமபூர்வார்த²த்வப்ரதிஷேதே⁴ வாக்யத்வாதி³நா லிங்கே³ந வேதா³நாமபி பௌருஷேயத்வமநுமிதமித்யபூர்வார்த²தா ந ஸ்யாத் । அந்யதஸ்து வாக்யத்வாதீ³நாமநுமாநாபா⁴மத்வோபபாத³நே க்ருதமபூர்வார்த²த்வேநாத்ர தது³பபாத³கேந । உபபாதி³தம் சாபௌருஷேயத்வமஸ்மாபி⁴ர்ந்யாயகணிகாயாம், இஹ து விஸ்தரப⁴யாந்நோக்தம் । தேநாபௌருஷேயத்வே ஸித்³தே⁴ பூ⁴தார்தா²நாமபி வேதா³ந்தாநாம் ந ஸாபேக்ஷதயா ப்ராமாண்யவிகா⁴த: । ந சாநதி⁴க³தக³ந்த்ருதா நாஸ்தி யேந ப்ராமாண்யம் ந ஸ்யாத் , ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மதாயா அந்யதோ(அ)நதி⁴க³மாத் । ததி³த³முக்தம்- ‘ந ச பரிநிஷ்டி²தவஸ்துஸ்வரூபத்வே(அ)பி’ இதி ।

த்³விதீயம் பூர்வபக்ஷபீ³ஜம் ஸ்மாரயித்வா தூ³ஷயதி -

யத்து ஹேயோபாதே³யரஹிதத்வாதி³தி ।

வித்⁴யர்தா²வக³மாத்க²லு பாரம்பர்யேண புருஷார்த²ப்ரதிலம்ப⁴: । இஹ து - “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யவக³திபர்யந்தாத்³வாக்யார்த²ஜ்ஞாநாத் பா³ஹ்யாநுஷ்டா²நாயாஸாநபேக்ஷாத்ஸாக்ஷாதே³வ புருஷார்த²ப்ரதிலம்போ⁴ நாயம் ஸர்போ ரஜ்ஜுரியமிதிஜ்ஞாநாதி³வேதி ஸோ(அ)யமஸ்ய வித்⁴யர்த²ஜ்ஞாநாத் ப்ரகர்ஷ: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - த்³விவித⁴ம் ஹீப்ஸிதம் புருஷஸ்ய । கிஞ்சித³ப்ராப்தம் , க்³ராமாதி³, கிஞ்சித்புந: ப்ராப்தமபி ப்⁴ரமவஶாத³ப்ராப்தமித்யவக³தம் , யதா² ஸ்வக்³ரீவாவநத்³த⁴ம் க்³ரைவேயகம் । ஏவம் ஜிஹாஸிதமபி த்³விவித⁴ம் , கிஞ்சித³ஹீநம் ஜீஹாஸதி, யதா² வலயிதசரணம் ப²ணிநம் , கிஞ்சித்புநர்ஹீநமேவ ஜிஹாஸதி, யதா² சரணாப⁴ரணே நூபுரே ப²ணிநமாரோபிதம் । தத்ராப்ராப்தப்ராப்தௌ சாத்யக்தத்யாகே³ ச பா³ஹ்யோபாயாநுஷ்டா²நஸாத்⁴யத்வாத்தது³பாயதத்த்வஜ்ஞாநாத³ஸ்தி பராசீநாநுஷ்டா²நாபேக்ஷா । ந ஜாது ஜ்ஞாநமாத்ரம் வஸ்த்வபநயதி । ந ஹி ஸஹஸ்ரமபி ரஜ்ஜுப்ரத்யயா வஸ்துஸந்தம் ப²ணிநமந்யத²யிதுமீஶதே । ஸமாரோபிதே து ப்ரேப்ஸிதஜிஹாஸிதே தத்த்வஸாக்ஷாத்காரமாத்ரேண பா³ஹ்யாநுஷ்டா²நாநபேக்ஷேண ஶக்யேதே ப்ராப்துமிவ ஹாதுமிவ । ஸமாரோபமாத்ரஜீவிதே ஹி தே, ஸமாரோபிதம் ச தத்த்வஸக்ஷாத்கார: ஸமூலகா⁴தமுபஹந்தீதி ।

ததே²ஹாப்யவித்³யாஸமாரோபிதஜீவபா⁴வே ப்³ரஹ்மண்யாநந்தே³ வஸ்துத: ஶோகது³:கா²தி³ரஹிதே ஸமாரோபிதநிப³ந்த⁴நஸ்தத்³பா⁴வ: “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இதி வாக்யார்த²தத்த்வஜ்ஞாநாத³வக³திபர்யந்தாந்நிவர்ததே, தந்நிவ்ருத்தௌ ப்ராப்தமப்யாநந்த³ரூபமப்ராப்தமிவ ப்ராப்தம் ப⁴வதி, த்யக்தமபி ஶோகது³:கா²த்³யத்யக்தமிவ த்யக்தம் ப⁴வதி, ததி³த³முக்தம் -

ப்³ரஹ்மாத்மாவக³மாதே³வ

ஜீவஸ்ய ஸர்வக்லேஶஸ்ய ஸவாஸநஸ்ய விபர்யாஸஸ்ய । ஸ ஹி க்லிஶ்நாதி ஜந்தூநத: க்லேஶ:, தஸ்ய ப்ரகர்ஷேண ஹாநாத்புருஷார்த²ஸ்யது³:க²நிவ்ருத்திஸுகா²ப்திலக்ஷணஸ்ய ஸித்³தே⁴ரிதி ।

யத்து “ஆத்மேத்யேவோபாஸீத”(ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 7) “ஆத்மாநமேவ லோகமுபாஸீத” (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 15) இத்யுபாஸநாவாக்யக³ததே³வதாதி³ப்ரதிபாத³நேநோபாஸநாபரத்வம் வேதா³ந்தாநாமுக்தம், தத்³தூ³ஷயதி -

தே³வதாதி³ப்ரதிபாத³நஸ்ய து ஆத்மேத்யேதாவந்மாத்ரஸ்யஸ்வவாக்யக³தோபாஸநார்த²த்வே(அ)பி ந கஶ்சித்³விரோத⁴: ।

யதி³ ந விரோத⁴:, ஸந்து தர்ஹி வேதா³ந்தா தே³வதாப்ரதிபாத³நத்³வாரேணோபாஸநாவிதி⁴பரா ஏவேத்யத ஆஹ -

ந து ததா² ப்³ரஹ்மண இதி ।

உபாஸ்யோபாஸகோபாஸநாதி³பே⁴த³ஸித்³த்⁴யதீ⁴நோபாஸநா ந நிரஸ்தஸமஸ்தபே⁴த³ப்ரபஞ்சே வேதா³ந்தவேத்³யே ப்³ரஹ்மணி ஸம்ப⁴வதீதி நோபாஸநாவிதி⁴ஶேஷத்வம் வேதா³ந்தாநாம் தத்³விரோதி⁴த்வாதி³த்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் । யதி³ விதி⁴விரஹே(அ)பி வேதா³ந்தாநாம் ப்ராமாண்யம் , ஹந்த தர்ஹி “ஸோ(அ)ரோதீ³த்” (தை. ஸம். 1 । 5 । 1 । 1) இத்யாதீ³நாமப்யஸ்து ஸ்வதந்த்ராணாமேவோபேக்ஷணீயார்தா²நாம் ப்ராமாண்யம் । ந ஹி ஹாநோபாதா³நபு³த்³தீ⁴ ஏவ ப்ராமணஸ்ய ப²லே, உபேக்ஷாபு³த்³தே⁴ரபி தத்ப²லத்வேந ப்ராமாணிகைரப்⁴யுபேதத்வாதி³தி க்ருதம் ‘ப³ர்ஹிஷி ரஜதம் ந தே³யம்’ இத்யாதி³நிஷேத⁴விதி⁴பரத்வேநைதேஷாமித்யத ஆஹ -

யத்³யபீதி ।

ஸ்வாத்⁴யாயவித்⁴யதீ⁴நக்³ரஹணதயா ஹி ஸர்வோ வேத³ராஶி: புருஷார்த²தந்த்ர இத்யவக³தம் । தத்ரைகேநாபி வர்ணேந நாபுருஷார்தே²ந ப⁴விதும் யுக்தம் , கிம் புநரியதா “ஸோ(அ)ரோதீ³த்” (தை. ஸம். 1 । 5 । 1 । 1) இத்யாதி³நா பத³ப்ரப³ந்தே⁴ந । ந ச வேதா³ந்தேப்⁴ய இவ தத³ர்தா²வக³மமாத்ராதே³வ கஶ்சித்புருஷார்த² உபலப்⁴யதே । தேநைஷ பத³ஸந்த³ர்ப⁴: ஸாகாங்க்ஷ ஏவாஸ்தே புருஷார்த²முதீ³க்ஷமாண: । ‘ப³ர்ஹிஷி ரஜதம் ந தே³யம்’ இத்யயமபி நிஷேத⁴விதி⁴: ஸ்வநிஷேத்⁴யஸ்ய நிந்தா³மபேக்ஷதே । ந ஹ்யந்யதா² ததஶ்சேதந: ஶக்யோ நிவர்தயிதும் । தத்³யதி³ தூ³ரதோ(அ)பி ந நிந்தா³மவாப்ஸ்யத்ததோ நிஷேத⁴விதி⁴ரேவ ரஜதநிஷேதே⁴ ச நிந்தா³யாம் ச த³ர்விஹோமவத்ஸாமர்த்²யத்³வயமகல்பயிஷ்யத் । ததே³வமுத்தப்தயோ: “ஸோ(அ)ரோதீ³த்” (தை. ஸம். 1 । 5 । 1 । 1) இதி ‘ப³ர்ஹிஷி ரஜதம் ந தே³யம்’ இதி ச பத³ஸந்த³ர்ப⁴யோர்லக்ஷ்யமாணநிந்தா³த்³வாரேண நஷ்டாஶ்வத³க்³த⁴ரத²வத்பரஸ்பரம் ஸமந்வய: । ந த்வேவம் வேதா³ந்தேஷு புருஷார்தா²பேக்ஷா, தத³ர்தா²வக³மாதே³வாநபேக்ஷாத் பரமபுருஷார்த²லாபா⁴தி³த்யுக்தம் ।

நநு வித்⁴யஸம்ஸ்பர்ஶிநோ வேத³ஸ்யாந்யஸ்ய ந ப்ராமாண்யம் த்³ருஷ்டமிதி கத²ம் வேதா³ந்தாநாம் தத³ஸ்ப்ருஶாம் தத்³ப⁴விஷ்யதீத்யத ஆஹ -

ந சாநுமாநக³ம்யமிதி ।

அபா³தி⁴தாநதி⁴க³தாஸந்தி³க்³த⁴போ³த⁴ஜநகத்வம் ஹி ப்ரமாணத்வம் ப்ரமாணாநாம் தச்ச ஸ்வத இத்யுபபாதி³தம் । யத்³யபி சைஷாமீத்³ருக்³போ³த⁴ஜநகத்வம் கார்யார்தா²பத்திஸமதி⁴க³ம்யம் , ததா²பி தத்³போ³தோ⁴பஜநநே மாநாந்தரம் நாபேக்ஷதே । நாபீமாமேவார்தா²பத்திம் , பரஸ்பராஶ்ரயப்ரஸங்கா³தி³தி ஸ்வத இத்யுக்தம் । ஈத்³ருக்³போ³த⁴ஜநகத்வம் ச கார்யே இவ விதீ⁴நாம் , வேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மண்யஸ்தீதி த்³ருஷ்டாந்தாநபேக்ஷம் தேஷாம் ப்³ரஹ்மணி ப்ராமாண்யம் ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி । அந்யதா² நேந்த்³ரியாந்தராணாம் ரூபப்ரகாஶநம் த்³ருஷ்டமிதி சக்ஷுரபி ந ரூபம் ப்ரகாஶயேதி³தி ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

ஆசார்யைகதே³ஶீயாநாம் மதமுத்தா²பயதி -

அத்ராபரே ப்ரத்யவதிஷ்ட²ந்த இதி ।

ததா² ஹி- “அஜ்ஞாதஸங்க³தித்வேந ஶாஸ்த்ரத்வேநார்த²வத்தயா । மநநாதி³ப்ரதீத்யா ச கார்யார்தா²த்³ப்³ரஹ்மநிஶ்சய:” ॥ ந க²லு வேதா³ந்தா: ஸித்³த⁴ப்³ரஹ்மரூபபரா ப⁴விதுமர்ஹந்தி, தத்ராவிதி³தஸங்க³தித்வாத் । யத்ர ஹி ஶப்³தா³ லோகேந ந ப்ரயுஜ்யந்தே தத்ர ந தேஷாம் ஸங்க³திக்³ரஹ: । ந சாஹேயமநுபாதே³யம் ரூபமாத்ரம் கஶ்சித்³விவக்ஷதி ப்ரேக்ஷாவாந் , தஸ்யாபு³பு⁴த்ஸிதத்வாத் । அபு³பு⁴த்ஸிதாவபோ³த⁴நே ச ப்ரேக்ஷாவத்தாவிகா⁴தாத் । தஸ்மாத்ப்ரதிபித்ஸிதம் ப்ரதிபிபாத³யிஷந்நயம் லோக: ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஹேதுபூ⁴தமேவார்த²ம் ப்ரதிபாத³யேத் , கார்யம் சாவக³தம் தத்³தே⁴துரிதி ததே³வ போ³த⁴யேத் । ஏவம் ச வ்ருத்³த⁴வ்யவஹாரப்ரயோகா³த் பதா³நாம் கார்யபரதாமவக³ச்ச²தி । தத்ர கிஞ்சித்ஸாக்ஷாத்கார்யாபி⁴தா⁴யகம், கிஞ்சித்து கார்யார்த²ஸ்வார்தா²பி⁴தா⁴யகம், ந து பூ⁴தார்த²பரதா பதா³நாம் । அபி ச நராந்தரஸ்ய வ்யுத்பந்நஸ்யார்த²ப்ரத்யயமநுமாய தஸ்ய ச ஶப்³த³பா⁴வாபா⁴வாநுவிதா⁴நமவக³ம்ய ஶப்³த³ஸ்ய தத்³விஷயவாசகத்வம் நிஶ்சேதவ்யம் । ந ச பூ⁴தார்த²ரூபமாத்ரப்ரத்யயே பரநரவர்திநி கிஞ்சில்லிங்க³மஸ்தி । கார்யப்ரத்யயே து நராந்தரவர்திநி ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ ஸ்தோ ஹேதூ இத்யஜ்ஞாதஸங்க³தித்வாந்ந ப்³ரஹ்மரூபபரா வேதா³ந்தா: । அபி ச வேதா³ந்தாநாம் வேத³த்வாச்சா²ஸ்த்ரத்வப்ரஸித்³தி⁴ரஸ்தி । ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திபராணாம் ச ஸந்த³ர்பா⁴ணாம் ஶாஸ்த்ரத்வம் । யதா²ஹு: - “ப்ரவ்ருத்திர்வா நிவ்ருத்திர்வா நித்யேந க்ருதகேந வா । பும்ஸாம் யேநோபதி³ஶ்யேத தச்சா²ஸ்த்ரமபி⁴தீ⁴யதே” ॥ இதி । தஸ்மாச்சா²ஸ்த்ரத்வப்ரஸித்³த்⁴யா வ்யாஹதமேஷாம் ப்³ரஹ்மஸ்வரூபபரத்வம் । அபி ச ந ப்³ரஹ்மரூபப்ரதிபாத³நபராணாமேஷாமர்த²வத்த்வம் பஶ்யாம: । ந ச ரஜ்ஜுரியம் ந பு⁴ஜங்க³ இதி யதா²கத²ஞ்சில்லக்ஷணயா வாக்யார்த²தத்த்வநிஶ்சயே யதா² ப⁴யகம்பாதி³நிவ்ருத்தி:, ஏவம் “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இதிவாக்யார்தா²வக³மாந்நிவ்ருத்திர்ப⁴வதி ஸாம்ஸாரிகாணாம் த⁴ர்மாணாம் । ஶ்ருதவாக்யார்த²ஸ்யாபி பும்ஸஸ்தேஷாம் தாத³வஸ்த்²யாத் । அபி ச யதி³ ஶ்ருதப்³ரஹ்மணோ ப⁴வதி ஸாம்ஸாரிகத⁴ர்மநிவ்ருத்தி:, கஸ்மாத்புந: ஶ்ரவணஸ்யோபரி மநநாத³ய: ஶ்ரூயந்தே । தஸ்மாத்தேஷாம் வையர்த்²யப்ரஸங்கா³த³பி ந ப்³ரஹ்மஸ்வரூபபரா வேதா³ந்தா:, கிம் த்வாத்மப்ரதிபத்திவிஷயகார்யபரா: । தச்ச கார்யம் ஸ்வாத்மநி நியோஜ்யம் நியுஞ்ஜாநம் நியோக³ இதி ச மாநாந்தராபூர்வதயாபூர்வமிதி சாக்²யாயதே । ந ச விஷயாநுஷ்டா²நம் விநா தத்ஸித்³தி⁴ரிதி ஸ்வஸித்³த்⁴யர்த²ம் ததே³வ கார்யம் ஸ்வவிஷயஸ்ய கரணஸ்யாத்மஜ்ஞாநஸ்யாநுஷ்டா²நமாக்ஷிபதி । யதா² ச கார்யம் ஸ்வவிஷயாதீ⁴நநிரூபணமிதி ஜ்ஞாநேந விஷேயேண நிரூப்யதே, ஏவம் ஜ்ஞாநமபி ஸ்வவிஷயமாத்மாநமந்தரேணாஶக்யநிரூபணமிதி தந்நிரூபணாய தாத்³ருஶமாத்மாநமாக்ஷிபதி, ததே³வ கார்யம் । யதா²ஹு: - “யத்து தத்ஸித்³த்⁴யர்த²முபாதீ³யதே ஆக்ஷிப்யதே தத³பி விதே⁴யமிதி தந்த்ரே வ்யவஹார:” இதி । விதே⁴யதா ச நியோக³விஷயஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய பா⁴வார்த²தயாநுஷ்டே²யதா, தத்³விஷயஸ்ய த்வாத்மந: ஸ்வரூபஸத்தாவிநிஶ்சிதி: । ஆரோபிததத்³பா⁴வஸ்ய த்வந்யஸ்ய நிரூபகத்வே தேந தந்நிரூபிதம் ந ஸ்யாத் । தஸ்மாத்தாத்³ருகா³த்மப்ரதிபத்திவிதி⁴பரேப்⁴யோ வேதா³ந்தேப்⁴யஸ்தாத்³ருகா³த்மவிநிஶ்சய: ।

ததே³தத்ஸர்வமாஹ -

யத்³யபீதி ।

விதி⁴பரேப்⁴யோ(அ)பி வஸ்துதத்த்வவிநிஶ்சய இத்யத்ர வித³ர்ஶநமுக்தம் -

யதா² யூபேதி ।

'யூபே பஶும் ப³த்⁴நாதி” இதி ப³ந்த⁴நாய விநியுக்தே யூபே, தஸ்யாலௌகிகத்வாத்கோ(அ)ஸௌ யூப இத்யபேக்ஷிதே ‘கா²தி³ரோ யூபோ ப⁴வதி’ , ‘யூபம் தக்ஷதி’ , ‘யூபமஷ்டாஶ்ரீகரோதி’ இத்யாதி³பி⁴ர்வாக்யைஸ்தக்ஷணாதி³விதி⁴பரைரபி ஸம்ஸ்காராவிஷ்டம் விஶிஷ்டலக்ஷணஸம்ஸ்தா²நம் தா³ரு யூப இதி க³ம்யதே । ஏவமாஹவநீயாத³யோ(அ)ப்யவக³ந்தவ்யா: ।

ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திபரஸ்ய ஶாஸ்த்ரத்வம் ந ஸ்வரூபபரஸ்ய, கார்ய ஏவ ச ஸம்ப³ந்தோ⁴ ந ஸ்வரூபே, இதி ஹேதுத்³வயம் பா⁴ஷ்யவாக்யேநோபபாதி³தம் -

ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திப்ரயோஜநத்வாத் இத்யாதி³நா தத்ஸாமாந்யாத்³வேதா³ந்தாநாமபி ததை²வார்த²வத்த்வம் ஸ்யாதி³த்யந்தேந ।

ந ச ஸ்வதந்த்ரம் கார்யம் நியோஜ்யமதி⁴காரிணமநுஷ்டா²தாரமந்தரேணேதி நியோஜ்யபே⁴த³மாஹ -

ஸதி ச விதி⁴பரத்வ இதி ।

'ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி” இதி ஸித்³த⁴வத³ர்த²வாதா³த³வக³தஸ்யாபி ப்³ரஹ்மப⁴வநஸ்ய நியோஜ்யவிஶேஷாகாங்க்ஷாயாம் ப்³ரஹ்ம பு³பூ⁴ஷோர்நியோஜ்யவிஶேஷஸ்ய ராத்ரிஸத்ரந்யாயேந ப்ரதிலம்ப⁴: । பிண்ட³பித்ருயஜ்ஞந்யாயேந து ஸ்வர்க³காமஸ்ய நியோஜ்யஸ்ய கல்பநாயாமர்த²வாத³ஸ்யாஸமவேதார்த²தயாத்யந்தபரோக்ஷா வ்ருத்தி: ஸ்யாதி³தி । ப்³ரஹ்மபா⁴வஶ்சாம்ருதத்வமிதி அம்ருதத்வகாமஸ்ய இத்யுக்தம் । அம்ருதத்வம் சாம்ருதத்வாதே³வ, ந க்ருதகத்வேந ஶக்யமநித்யமநுமாதும் । ஆக³மவிரோதா⁴தி³தி பா⁴வ: ।

உக்தேந த⁴ர்மப்³ரஹ்மஜ்ஞாநயோர்வைலக்ஷண்யேந வித்⁴யவிஷயத்வம் சோத³யதி -

நந்விதி ।

பரிஹரதி -

நார்ஹத்யேவமிதி ।

அத்ர சாத்மத³ர்ஶநம் ந விதே⁴யம் । தத்³தி⁴ த்³ருஶேருபலப்³தி⁴வசநத்வாத் ஶ்ராவணம் வா ஸ்யாத்ப்ரத்யக்ஷம் வா । ப்ரத்யக்ஷமபி லௌகிகமஹம்ப்ரத்யயோ வா, பா⁴வநாப்ரகர்ஷபர்யந்தஜம் வா । தத்ர ஶ்ராவணம் ந விதே⁴யம் , ஸ்வாத்⁴யாயவிதி⁴நைவாஸ்ய ப்ராபிதத்வாத் , கர்மஶ்ராவணவத் । நாபி லௌகிகம் ப்ரத்யக்ஷம் , தஸ்ய நைஸர்கி³கத்வாத் । ந சௌபநிஷதா³த்மவிஷயம் பா⁴வநாதே⁴யவைஶிஷ்ட்யம் விதே⁴யம், தஸ்யோபாஸநாவிதா⁴நாதே³வ வாஜிநவத³நுநிஷ்பாதி³தத்வாத் । தஸ்மாதௌ³பநிஷதா³த்மோபாஸநா அம்ருதத்வகாமம் நியோஜ்யம் ப்ரதி விதீ⁴யதே । ‘த்³ரஷ்டவ்ய:’ இத்யாத³யஸ்து விதி⁴ஸரூபா ந வித⁴ய: இதி ।

ததி³த³முக்தம் -

தது³பாஸநாச்சேதி ।

அர்த²வத்தயா மநநாதி³ப்ரதீத்யா சேத்யஸ்ய ஶேஷ: ப்ரபஞ்சோ நிக³த³வ்யாக்²யாத: ।

ததே³கதே³ஶிமதம் தூ³ஷயதி -

அத்ராபி⁴தீ⁴யதே - ந

ஏகதே³ஶிமதம் ।

குத:,

கர்மப்³ரஹ்மவித்³யாப²லயோர்வைலக்ஷண்யாத் ।

புண்யாபுண்யகர்மணோ: ப²லே ஸுக²து³:கே² । தத்ர மநுஷ்யலோகமாரப்⁴யாப்³ரஹ்மலோகாத்ஸுக²ஸ்ய தாரதம்யமதி⁴காதி⁴கோத்கர்ஷ: । ஏவம் மநுஷ்யலோகமாரப்⁴ய து³:க²தாரதம்யயா சாவீசிலோகாத் । தச்ச ஸர்வம் கார்யம் ச விநாஶி ச । ஆத்யந்திகம் த்வஶரீரத்வமநதிஶயம் ஸ்வபா⁴வஸித்³த⁴தயா நித்யமகார்யமாத்மஜ்ஞாநஸ்ய ப²லம் । தத்³தி⁴ ப²லமிவ ப²லம் , அவித்³யாபநயநமாத்ரேணாவிர்பா⁴வாத் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - த்வயாப்யுபாஸநாவிதி⁴பரத்வம் வேதா³ந்தாநாமப்⁴யுபக³ச்ச²தா நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴த்வாதி³ரூபப்³ரஹ்மாத்மதா ஜீவஸ்ய ஸ்வாபா⁴விகீ வேதா³ந்தக³ம்யாஸ்தீ²யதே । ஸா சோபாஸநாவிஷயஸ்ய விதே⁴ர்ந ப²லம் , நித்யத்வாத³கார்யத்வாத் । நாப்யநாத்³யவித்³யாபிதா⁴நாபநய:, தஸ்ய ஸ்வவிரோதி⁴வித்³யோத³யாதே³வ பா⁴வாத் । நாபி வித்³யோத³ய:, தஸ்யாபி ஶ்ரவணமநநபூர்வகோபாஸநாஜநிதஸம்ஸ்காரஸசிவாதே³வ சேதஸோ பா⁴வாத் । உபாஸநாஸம்ஸ்காரவது³பாஸநாபூர்வமபி சேத:ஸஹகாரீதி சேத் த்³ருஷ்டம் ச க²லு நையோகி³கம் ப²லமைஹிகமபி, யதா² சித்ராகாரீர்யாதி³நியோகா³நாமநியதநியதப²லாநாமைஹிகப²லேதி சேத் , ந, கா³ந்த⁴ர்வஶாஸ்த்ரார்தோ²பாஸநாவாஸநாயா இவாபூர்வாநபேக்ஷாயா: ஷட்³ஜாதி³ஸாக்ஷாத்காரே வேதா³ந்தார்தோ²பாஸநாவாஸநாயா ஜீவப்³ரஹ்மபா⁴வஸாக்ஷாத்காரே(அ)நபேக்ஷாயா ஏவ ஸாமர்த்²யாத் । ததா² சாம்ருதீபா⁴வம் ப்ரத்யஹேதுத்வாது³பாஸநாபூர்வஸ்ய, நாம்ருதத்வகாமஸ்தத்கார்யமவபோ³த்³து⁴மர்ஹதி । அந்யதி³ச்ச²த்யந்யத்கரோதீதி ஹி விப்ரதிஷித்³த⁴ம் । ந ச தத்காம: க்ரியாமேவ கார்யமவக³மிஷ்யதி நாபூர்வமிதி ஸாம்ப்ரதம் , தஸ்யா மாநாந்தராதே³வ தத்ஸாத⁴நத்வப்ரதீதேர்விதே⁴ர்வையர்த்²யாத் , ந சாவகா⁴தாதி³விதி⁴துல்யதா, தத்ராபி நியமாபூர்வஸ்யாந்யதோ(அ)நவக³தே: । ந ச ப்³ரஹ்மபூ⁴யாத³ந்யத³ம்ருதத்வமார்த²வாதி³கம் கிஞ்சித³ஸ்தி, யேந தத்காம உபாஸநாயாமதி⁴க்ரியேத, விஶ்வஜிந்ந்யாயேந து ஸ்வர்க³கல்பநாயாம் தஸ்ய ஸாதிஶயத்வம் க்ஷயித்வம் சேதி ந நித்யப²லத்வமுபாஸநாயா: । தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மபூ⁴யஸ்யாவித்³யாபிதா⁴நாபநயமாத்ரேணாவிர்பா⁴வாத் , அவித்³யாபநயஸ்ய ச வேதா³ந்தார்த²விஜ்ஞாநாத³வக³திபர்யந்தாதே³வ ஸம்ப⁴வாத் , உபாஸநாயா: ஸம்ஸ்காரஹேதுபா⁴வஸ்ய ஸம்ஸ்காரஸ்ய ச ஸாக்ஷாத்காரோபஜநநே மந:ஸாசிவ்யஸ்ய ச மாநாந்தரஸித்³த⁴த்வாத் , “ஆத்மேத்யேவோபாஸீத”(ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 7) இதி ந விதி⁴:, அபி து விதி⁴ஸரூபோ(அ)யம் । யதோ²பாம்ஶுயாஜவாக்யே ‘விஷ்ணுருபாம்ஶு யஷ்டவ்ய:’ இத்யாத³யோ விதி⁴ஸரூபா ந வித⁴ய இதி தாத்பர்யார்த²: ।

ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிந்யாயஸித்³த⁴மித்யுக்தம், தத்ர ஶ்ருதிம் த³ர்ஶயதி -

ததா² ச ஶ்ருதிரிதி ।

ந்யாயமாஹ -

அத ஏவேதி ।

யத்கில ஸ்வாபா⁴விகம் தந்நித்யம் , யதா² சைதந்யம் । ஸ்வாபா⁴விகம் சேத³ம் , தஸ்மாந்நித்யம் ।

பரே ஹி த்³வயீம் நித்யதாமாஹு: - கூடஸ்த²நித்யதாம் பரிணாமிநித்யதாம் ச । தத்ர நித்யமித்யுக்தே மா பூ⁴த³ஸ்ய பரிணாமிநித்யதேத்யாஹ -

தத்ர கிஞ்சிதி³தி ।

பரிணாமிநித்யதா ஹி ந பாரமார்தி²கீ । ததா² ஹி - தத்ஸர்வாத்மநா வா பரிணமேதே³கதே³ஶேந வா । ஸர்வாத்மநா பரிணாமே கத²ம் ந தத்த்வவ்யாஹ்ருதி: । ஏகதே³ஶபரிணாமே வா ஸ ஏகதே³ஶஸ்ததோ பி⁴ந்நோ வா அபி⁴ந்நோ வா । பி⁴ந்நஶ்சேத்கத²ம் தஸ்ய பரிணாம: । ந ஹ்யந்யஸ்மிந் பரிணமமாநே(அ)ந்ய: பரிணமதே, அதிப்ரஸங்கா³த் । அபே⁴தே³ வா கத²ம் ந ஸர்வாத்மநா பரிணாம: । பி⁴ந்நாபி⁴ந்நம் ததி³தி சேத் , ததா² ஹி - ததே³வ காரணாத்மநாபி⁴ந்நம் , பி⁴ந்நம் ச கார்யாத்மநா, கடகாத³ய இவாபி⁴ந்நா ஹாடகாத்மநா பி⁴ந்நாஶ்ச கடகாத்³யாத்மநா । ந ச பே⁴தா³பே⁴த³யோர்விரோதா⁴ந்நைகத்ர ஸமவாய இதி யுக்தம் । விருத்³த⁴மிதி ந: க்வ ஸம்ப்ரத்யயோயத்ப்ரமாணவிபர்யயேண வர்ததே । யத்து யதா² ப்ரமாணேநாவக³ம்யதே தஸ்ய ததா²பா⁴வ ஏவ । குண்ட³லமித³ம் ஸுவர்ணமிதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யப்ரத்யயே ச வ்யக்தம் பே⁴தா³பே⁴தௌ³ சகாஸ்த: । ததா² ஹி - ஆத்யந்திகே(அ)பே⁴தே³(அ)ந்யதரஸ்ய த்³விரவபா⁴ஸப்ரஸங்க³: । பே⁴தே³ வாத்யந்திகே ந ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் க³வாஶ்வவத் । ஆதா⁴ராதே⁴யபா⁴வே ஏகாஶ்ரயத்வே வா ந ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் , ந ஹி ப⁴வதி குண்ட³ம் ப³த³ரமிதி । நாப்யேகாஸநஸ்த²யோஶ்சைத்ரமைத்ரயோஶ்சைத்ரோ மைத்ர இதி । ஸோ(அ)யமபா³தி⁴தோ(அ)ஸந்தி³க்³த⁴: ஸர்வஜநீந: ஸாமாநாதி⁴கரண்யப்ரத்யய ஏவ கார்யகாரணயோர்பே⁴தா³பே⁴தௌ³ வ்யவஸ்தா²பயதி । ததா² ச கார்யாணாம் காரணாத்மத்வாத் , காரணஸ்ய ச ஸத்³ரூபஸ்ய ஸர்வத்ராநுக³மாத் , ஸத்³ரூபேணாபே⁴த³: கார்யஸ்ய ஜக³த:, பே⁴த³: கார்யரூபேண கோ³க⁴டாதி³நேதி । யதா²ஹு: - “கார்யரூபேண நாநாத்வமபே⁴த³: காரணாத்மநா । ஹேமாத்மநா யதா²பே⁴த³: குண்ட³லாத்³யாத்மநா பி⁴தா³” ॥ இதி । அத்ரோச்யதே - க: புநரயம் பே⁴தோ³ நாம, ய: ஸஹாபே⁴தே³நைகத்ர ப⁴வேத் । பரஸ்பராபா⁴வ இதி சேத் , கிமயம் கார்யகாரணயோ: கடகஹாடகயோரஸ்தி ந வா । ந சேத் , ஏகத்வமேவாஸ்தி, ந ச பே⁴த³: । அஸ்தி சேத்³பே⁴த³ ஏவ, நாபே⁴த³: । ந ச பா⁴வாபா⁴வயோரவிரோத⁴:, ஸஹாவஸ்தா²நாஸம்ப⁴வாத் । ஸம்ப⁴வே வா கடகவர்த⁴மாநகயோரபி தத்த்வேநாபே⁴த³ப்ரஸங்க³:, பே⁴த³ஸ்யாபே⁴தா³விரோதா⁴த் । அபி ச கடகஸ்ய ஹாடகாத³பே⁴தே³ யதா² ஹாடகாத்மநா கடகமுகுடகுண்ட³லாத³யோ ந பி⁴த்³யந்தே ஏவம் கடகாத்மநாபி ந பி⁴த்³யேரந் , கடகஸ்ய ஹாடகாத³பே⁴தா³த் । ததா² ச ஹாடகமேவ வஸ்துஸந்ந கடகாத³ய:, பே⁴த³ஸ்யாப்ரதிபா⁴ஸநாத் । அத² ஹாடகத்வேநைவாபே⁴தோ³ ந கடகத்வேந, தேந து பே⁴த³ ஏவ குண்ட³லாதே³: । யதி³ ஹாடகாத³பி⁴ந்ந: கடக: கத²மயம் குண்ட³லாதி³ஷு நாநுவர்ததே । நாநுவர்ததே சேத்கத²ம் ஹாடகாத³பி⁴ந்ந: கடக: । யே ஹி யஸ்மிந்நநுவர்தமாநே வ்யாவர்தந்தே தே ததோ பி⁴ந்நா ஏவ, யதா² ஸூத்ராத்குஸுமபே⁴தா³: । நாநுவர்தந்தே சாநுவர்தமாநே(அ)பி ஹாடகத்வே குண்ட³லாத³ய:, தஸ்மாத்தே(அ)பி ஹாடகாத்³பி⁴ந்நா ஏவேதி । ஸத்தாநுவ்ருத்த்யா ச ஸர்வவஸ்த்வநுக³மே ‘இத³மிஹ நேத³ம் , இத³மஸ்மாந்நேத³ம் , இத³மிதா³நீம் நேத³ம் , இத³மேவம் நேத³ம்’ இதி விபா⁴கோ³ ந ஸ்யாத் । கஸ்யசித்க்வசித்கதா³சித்கத²ஞ்சித்³விவேகஹேதோரபா⁴வாத் । அபி ச தூ³ராத்கநகமித்யவக³தே ந தஸ்ய குண்ட³லாத³யோ விஶேஷா ஜிஜ்ஞாஸ்யேரந் , கநகாத³பே⁴தா³த்தேஷாம் , தஸ்ய ச ஜ்ஞாதத்வாத் । அத² பே⁴தோ³(அ)ப்யஸ்தி கநகாத்குண்ட³லாதீ³நாமிதி கநகாவக³மே(அ)ப்யஜ்ஞாதாஸ்தே । நந்வபே⁴தோ³(அ)ப்யஸ்தீதி கிம் ந ஜ்ஞாதா: । ப்ரத்யுத ஜ்ஞாநமேவ தேஷாம் யுக்தம் , காரணாபா⁴வே ஹி கார்யபா⁴வ ஔத்ஸர்கி³க:, ஸ ச காரணஸத்தயா அபோத்³யதே । அஸ்தி சாபே⁴தே³ காரணஸத்தேதி கநகே ஜ்ஞாதே ஜ்ஞாதா ஏவ குண்ட³லாத³ய இதி தஜ்ஜிஜ்ஞாஸாஜ்ஞாநாநி சாநர்த²காநி ஸ்யு: । தேந யஸ்மிந் க்³ருஹ்யமாணே யந்ந க்³ருஹ்யதே தத்ததோ பி⁴த்³யதே । யதா² கரபே⁴ க்³ருஹ்யமாணே(அ)க்³ருஹ்யமாணோ ராஸப⁴: கரபா⁴த் । க்³ருஹ்யமாணே ச தூ³ரதோ ஹேம்நி ந க்³ருஹ்யந்தே தஸ்ய பே⁴தா³: குண்ட³லாத³ய:, தஸ்மாத்தே ஹேம்நோ பி⁴த்³யந்தே । கத²ம் தர்ஹி ஹேம குண்ட³லமிதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யமிதி சேத் , ந ஹ்யாதா⁴ராதே⁴யபா⁴வே ஸமாநாஶ்ரயத்வே வா ஸாமாநாதி⁴கரண்யமித்யுக்தம் । அதா²நுவ்ருத்திவ்யாவ்ருத்திவ்யவஸ்தா² ச ஹேம்நி ஜ்ஞாதே குண்ட³லாதி³ஜிஜ்ஞாஸா ச கத²ம் । ந க²ல்வபே⁴தே³ ஐகாந்திகே(அ)நைகாந்திகே சைதது³ப⁴யமுபபத்³யத இத்யுக்தம் । தஸ்மாத்³பே⁴தா³பே⁴த³யோரந்யதரஸ்மிந்நவஹேயே(அ)பே⁴தோ³பாதா³நைவ பே⁴த³கல்பநா, ந பே⁴தோ³பாதா³நாபே⁴த³கல்பநேதி யுக்தம் । பி⁴த்³யமாநதந்த்ரத்வாத்³பே⁴த³ஸ்ய, பி⁴த்³யமாநாநாம் ச ப்ரத்யேகமேகத்வாத் , ஏகாபா⁴வே சாநாஶ்ரயஸ்ய பே⁴த³ஸ்யாயோகா³த் , ஏகஸ்ய ச பே⁴தா³நதீ⁴நத்வாத் , நாயமயமிதி ச பே⁴த³க்³ரஹஸ்ய ப்ரதியோகி³க்³ரஹஸாபேக்ஷத்வாத் , ஏகத்வக்³ரஹஸ்ய சாந்யாநபேக்ஷத்வாத் , அபே⁴தோ³பாதா³நைவாநிர்வசநீயபே⁴த³கல்பநேதி ஸாம்ப்ரதம் । ததா² ச ஶ்ருதி: - “ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யம்”(சா². உ. 6 । 1 । 4 ) இதி । தஸ்மாத்கூடஸ்த²நித்யதைவ பாரமார்தி²கீ ந பரிணாமிநித்யதேதி ஸித்³த⁴ம் ।

வ்யோமவத்

இதி ச த்³ருஷ்டாந்த: பரஸித்³த⁴:, அஸ்மந்மதே தஸ்யாபி கார்யத்வேநாநித்யத்வாத் ।

அத்ர ச

கூடஸ்த²நித்யம்

இதி நிர்வர்த்யகர்மதாமபாகரோதி ।

ஸர்வவ்யாபி

இதி ப்ராப்யகர்மதாம் ।

ஸர்வவிக்ரியாரஹிதம்

இதி விகார்யகர்மதாம் ।

நிரவயவம்

இதி ஸம்ஸ்கார்யகர்மதாம் । வ்ரீஹீணாம் க²லு ப்ரோக்ஷணேந ஸம்ஸ்காராக்²யோம்(அ)ஶோ யதா² ஜந்யதே, நைவம் ப்³ரஹ்மணி கஶ்சித³ம்ஶ: க்ரியாதே⁴யோ(அ)ஸ்தி, அநவயவத்வாத் । அநம்ஶத்வாதி³த்யர்த²: ।

புருஷார்த²தாமாஹ -

நித்யத்ருப்தமிதி ।

த்ருப்த்யா து³:க²ரஹிதம் ஸுக²முபலக்ஷயதி । க்ஷுத்³து³:க²நிவ்ருத்திஸஹிதம் ஹி ஸுக²ம் த்ருப்தி: ।

ஸுக²ம் சாப்ரதீயமாநம் ந புருஷார்த²ம் இத்யத ஆஹ -

ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிரிதி ।

ததே³வம் ஸ்வமதேந மோக்ஷாக்²யம் ப²லம் நித்யம் ஶ்ருத்யாதி³பி⁴ருபபாத்³ய க்ரியாநிஷ்பாத்³யஸ்ய து மோக்ஷஸ்யாநித்யத்வம் ப்ரஸஞ்ஜயதி -

தத்³யதீ³தி ।

ந சாக³மபா³த⁴:, ஆக³மஸ்யோக்தேந ப்ரகாரேணோபபத்தே: । அபி ச ஜ்ஞாநஜந்யாபூர்வஜநிதோ மோக்ஷோ நையோகி³க இத்யஸ்யார்த²ஸ்ய ஸந்தி பூ⁴யஸ்ய: ஶ்ருதயோ நிவாரிகா இத்யாஹ -

அபி ச ப்³ரஹ்ம வேதே³தி ।

அவித்³யாத்³வயப்ரதிப³ந்தா⁴பநயமாத்ரேண ச வித்³யாயா மோக்ஷஸாத⁴நத்வம் ந ஸ்வதோ(அ)பூர்வோத்பாதே³ந சேத்யத்ராபி ஶ்ருதீருதா³ஹரதி -

த்வம் ஹி ந: பிதேதி ।

ந கேவலமஸ்மிந்நர்தே² ஶ்ருத்யாத³ய:, அபி த்வக்ஷபாதா³சார்யஸூத்ரமபி ந்யாயமூலமஸ்தீத்யாஹ -

ததா² சாசார்யப்ரணீதமிதி ।

ஆசார்யஶ்சோக்தலக்ஷண: புராணே “ஆசிநோதி ச ஶாஸ்த்ரார்த²மாசாரே ஸ்தா²பயத்யபி । ஸ்வயமாசரதே யஸ்மாதா³சார்யஸ்தேந சோச்யதே” ॥ இதி । தேந ஹி ப்ரணீதம் ஸூத்ரம் - “து³:க²ஜந்மப்ரவ்ருத்திதோ³ஷமித்²யாஜ்ஞாநாநாமுத்தரோத்தராபாயே தத³நந்தராபாயாத³பவர்க³:”(ந்யா.ஸூ.) இதி । பாடா²பேக்ஷயா காரணமுத்தரம் , கார்யம் ச பூர்வம் , காரணாபாயே கார்யாபாய:, கபா²பாய இவ கபோ²த்³ப⁴வஸ்ய ஜ்வரஸ்யாபாய: । ஜந்மாபாயே து³:கா²பாய:, ப்ரவ்ருத்த்யபாயே ஜந்மாபாய:, தோ³ஷாபாயே ப்ரவ்ருத்த்யபாய:, மித்²யாஜ்ஞாநாபாயே தோ³ஷாபாய: । மித்²யாஜ்ஞாநம் சாவித்³யா ராகா³த்³யுபஜநநக்ரமேண த்³ருஷ்டேநைவ ஸம்ஸாரஸ்ய பரமம் நிதா³நம் । ஸா ச தத்த்வஜ்ஞாநேந ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வவிஜ்ஞாநேநைவாவக³திபர்யந்தேந விரோதி⁴நா நிவர்த்யதே । ததோ(அ)வித்³யாநிவ்ருத்த்யா ப்³ரஹ்மரூபாவிர்பா⁴வோ மோக்ஷ: । ந து வித்³யாகார்யஸ்தஜ்ஜநிதாபூர்வகார்யோ வேதி ஸூத்ரார்த²: । தத்த்வஜ்ஞாநாந்மித்²யாஜ்ஞாநாபாய இத்யேதாவந்மாத்ரேண ஸூத்ரோபந்யாஸ:, ந த்வக்ஷபாத³ஸம்மதம் தத்த்வஜ்ஞாநமிஹ ஸம்மதம் । தத³நேநாசார்யாந்தரஸம்வாதே³நாயமர்தோ² த்³ருடீ⁴க்ருத: । ஸ்யாதே³தத் । நைகத்வவிஜ்ஞாநம் யதா²வஸ்தி²தவஸ்துவிஷயம் , யேந மித்²யாஜ்ஞாநம் பே⁴தா³வபா⁴ஸம் நிவர்தயந்ந விதி⁴விஷயோ ப⁴வேத் । அபி து ஸம்பதா³தி³ரூபம் । ததா² ச விதே⁴: ப்ராக³ப்ராப்தம் புருஷேச்ச²யா கர்தவ்யம் ஸத் விதி⁴கோ³சரோ ப⁴விஷ்யதி । யதா² வ்ருத்த்யந்தரத்வேந மநஸோ விஶ்வேதே³வஸாம்யாத்³விஶ்வாந்தே³வாந்மநஸி ஸம்பாத்³ய மந ஆலம்ப³நமவித்³யமாநஸமம் க்ருத்வா ப்ராதா⁴ந்யேந ஸம்பாத்³யாநாம் விஶ்வேஷாமேவ தே³வாநாமநுசிந்தநம் , தேந சாநந்தலோகப்ராப்தி: । ஏவம் சித்³ரூபஸாம்யாஜ்ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மரூபதாம் ஸம்பாத்³ய ஜீவமாலம்ப³நமவித்³யமாநஸமம் க்ருத்வா ப்ராதா⁴ந்யேந ப்³ரஹ்மாநுசிந்தநம் , தேந சாம்ருதத்வப²லப்ராப்தி: । அத்⁴யாஸே த்வாலம்ப³நஸ்யைவ ப்ராதா⁴ந்யேநாரோபிததத்³பா⁴வஸ்யாநுசிந்தநம் , யதா² “மநோ ப்³ரஹ்மேத்யுபாஸீத”(சா². உ. 3 । 18 । 1), “ஆதி³த்யோ ப்³ரஹ்மேத்யாதே³ஶ:” (சா². உ. 3 । 19 । 1) । ஏவம் ஜீவமப்³ரஹ்ம “ப்³ரஹ்மேத்யுபாஸீத” இதி । க்ரியாவிஶேஷயோகா³த்³வா, யதா² “வாயுர்வாவ ஸம்வர்க³:” (சா². உ. 4 । 3 । 1), “ப்ராணோ வாவ ஸம்வர்க³:” (சா². உ. 4 । 3 । 3) இதி । பா³ஹ்யாந்க²லு வாயுதே³வதா வஹ்ந்யாதீ³ந் ஸம்வ்ருங்க்தே । மஹாப்ரலயஸமயே ஹி வாயுர்வஹ்ந்யாதீ³ந்ஸம்வ்ருஜ்ய ஸம்ஹ்ருத்யாத்மநி ஸ்தா²பயதி । யதா²ஹ த்³ரவிடா³சார்ய: - “ஸம்ஹரணாத்³வா ஸம்வரணாத்³வா ஸ்வாத்மீபா⁴வாத்³வாயு: ஸம்வர்க³:” இதி । அத்⁴யாத்மம் ச ப்ராண: ஸம்வர்க³ இதி । ஸ ஹி ஸர்வாணி வாகா³தீ³நி ஸம்வ்ருங்க்தே । ப்ராயாணகாலே ஹி ஸ ஏவ ஸர்வாணீந்த்³ரியாணி ஸங்க்³ருஹ்யோத்க்ராமதீதி । ஸேயம் ஸம்வர்க³த்³ருஷ்டிர்வாயௌ ப்ராணே ச த³ஶாஶாக³தம் ஜக³த்³த³ர்ஶயதி யதா², ஏவம் ஜீவாத்மநி ப்³ரும்ஹணக்ரியயா ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிரம்ருதத்வாய ப²லாய கல்பத இதி । ததே³தேஷு த்ரிஷ்வபி பக்ஷேஷ்வாத்மத³ர்ஶநோபாஸநாத³ய: ப்ரதா⁴நகர்மாண்யபூர்வவிஷயத்வாத் , ஸ்துதஶஸ்த்ரவத் । ஆத்மா து த்³ரவ்யம் கர்மணி கு³ண இதி ஸம்ஸ்காரோ வாத்மநோ த³ர்ஶநம் விதீ⁴யதே । யதா² த³ர்ஶபூர்ணமாஸப்ரகரணே ’ பத்ந்யவேக்ஷிதமாஜ்யம் ப⁴வதி’ இதி ஸமாம்நாதம் , ப்ரகரணிநா ச க்³ருஹீதமுபாம்ஶுயாகா³ங்க³பூ⁴தாஜ்யத்³ரவ்யஸம்ஸ்காரதயாவேக்ஷணம் கு³ணகர்ம விதீ⁴யதே, ஏவம் கர்த்ருத்வேந க்ரத்வங்க³பூ⁴தே ஆத்மநி “ஆத்மா வா அரே த்³ரஷ்டவ்ய:” (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 5) இதி த³ர்ஶநம் கு³ணகர்ம விதீ⁴யதே ।

'யைஸ்து த்³ரவ்யம் சிகீர்ஷ்யதே கு³ணஸ்தத்ர ப்ரதீயேத” இதி ந்யாயாத³த ஆஹ -

ந சேத³ம் ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வவிஜ்ஞாநமிதி ।

குத:,

ஸம்பதா³தி³ரூபே ஹி ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வவிஜ்ஞாந இதி ।

த³ர்ஶபூர்ணமாஸப்ரகரணே ஹி ஸமாம்நாதமாஜ்யாவேக்ஷணம் தத³ங்க³பூ⁴தாஜ்யஸம்ஸ்கார இதி யுஜ்யதே । நச “ஆத்மா வா அரே த்³ரஷ்டவ்ய:”(ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 5) இத்யாதி³ கஸ்யசித்ப்ரகரணே ஸமாம்நாதம் । ந சாநாரப்⁴யாதீ⁴தமபி । “யஸ்ய பூர்ணமயீ ஜுஹூர்ப⁴வதி” இத்யவ்யபி⁴சரிதக்ரதுஸம்ப³ந்த⁴ஜுஹூத்³வாரேண ஜுஹூபத³ம் க்ரதும் ஸ்மாரயத்³வாக்யேந யதா² பர்ணதாயா: க்ரதுஶேஷபா⁴வமாபாத³யதி, ஏவமாத்மா நாவ்யபி⁴சாரிதக்ரதுஸம்ப³ந்த⁴:, யேந தத்³த³ர்ஶநம் க்ரத்வங்க³ம் ஸதா³த்மாநம் க்ரத்வர்த²ம் ஸம்ஸ்குர்யாத் । தேந யத்³யயம் விதி⁴ஸ்ததா²பி “ஸுவர்ணம் பா⁴ர்யம்” இதிவத் விநியோக³ப⁴ங்கே³ந ப்ரதா⁴நகர்மைவாபூர்வவிஷயத்வாந்ந கு³ணகர்மேதி ஸ்த²வீயஸ்தயைதத்³தூ³ஷணமநபி⁴தா⁴ய ஸர்வபக்ஷஸாதா⁴ரணம் தூ³ஷணமுக்தம் , தத³திரோஹிதார்த²தயா ந வ்யாக்²யாதம் ।

கிம் ச ஜ்ஞாநக்ரியாவிஷயத்வவிதா⁴நமஸ்ய ப³ஹுஶ்ருதிவிருத்³த⁴மித்யாஹ -

ந ச விதி³க்ரியேதி ।

ஶங்கதே -

அவிஷயத்வ இதி ।

ததஶ்ச ஶாந்திகர்மணி வேதாலோத³ய இதி பா⁴வ: ।

நிராகரோதி -

ந ।

குத:

அவித்³யாகல்பிதபே⁴த³நிவ்ருத்திபரத்வாதி³தி ।

ஸர்வமேவ ஹி வாக்யம் நேத³ந்தயா வஸ்துபே⁴த³ம் போ³த⁴யிதுமர்ஹதி । ந ஹீக்ஷுக்ஷீரகு³டா³தீ³நாம் மது⁴ரரஸபே⁴த³: ஶக்ய ஆக்²யாதும் । ஏவமந்யத்ராபி ஸர்வத்ர த்³ரஷ்டவ்யம் । தேந ப்ரமாணாந்தரஸித்³தே⁴ லௌகிகே ஏவார்தே² யதா³ க³திரித்³ருஶீ ஶப்³த³ஸ்ய, ததா³ கைவ கதா² ப்ரத்யகா³த்மந்யலௌகிகே । அதூ³ரவிப்ரகர்ஷேண து கத²ஞ்சித்ப்ரதிபாத³நமிஹாபி ஸமாநம் । த்வம்பதா³ர்தோ² ஹி ப்ரமாதா ப்ரமாணாதீ⁴நயா ப்ரமித்யா ப்ரமேயம் க⁴டாதி³ வ்யாப்நோதீத்யவித்³யாவிலஸிதம் । தத³ஸ்யா விஷயீபூ⁴தோதா³ஸீநதத்பதா³ர்த²ப்ரத்யகா³த்மஸாமாநாதி⁴கரண்யேந ப்ரமாத்ருத்வாபா⁴வாத்தந்நிவ்ருத்தௌ ப்ரமாணாத³யஸ்திஸ்ரோ விதா⁴ நிவர்தந்தே । ந ஹி பக்துரவஸ்துத்வே பாக்யபாகபசநாநி வஸ்துஸந்தி ப⁴விதுமர்ஹந்தீதி । ததா² ஹி - “விக³லிதபராக்³வ்ருத்த்யர்த²த்வம் த்வம்பத³ஸ்ய தத³ஸ்ததா³ த்வமிதி ஹி பதே³நைகார்த²த்வே த்வமித்யபி யத்பத³ம் । தத³பி ச ததா³ க³த்வைகார்த்²யம் விஶுத்³த⁴சிதா³த்மதாம் த்யஜதி ஸகலாந்கர்த்ருத்வாதீ³ந்பதா³ர்த²மலாந்நிஜாந்” ॥ இத்யாந்தரஶ்லோக: ।

அத்ரைவார்தே² ஶ்ருதீருதா³ஹரதி -

ததா² ச ஶாஸ்த்ரம் - யஸ்யாமதமிதி ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

அதோ(அ)வித்³யாகல்பிதேதி ।

பரபக்ஷே மோக்ஷஸ்யாநித்யதாமாபாத³யதி -

யஸ்ய த்விதி ।

கார்யமபூர்வம் யாகா³தி³வ்யாபாரஜந்யம் தத³பேக்ஷதே மோக்ஷ: ஸ்வோத்பத்தாவிதி ।

தயோ: பக்ஷயோரிதி ।

நிர்வர்த்யவிகார்யயோ: க்ஷணிகம் ஜ்ஞாநமாத்மேதி பௌ³த்³தா⁴: । ததா² ச விஶுத்³த⁴விஜ்ஞாநோத்பாதோ³ மோக்ஷ இதி நிர்வர்த்யோ மோக்ஷ: । அந்யேஷாம் து ஸம்ஸ்காரரூபாவஸ்தா²மபஹாய யா கைவல்யாவஸ்தா²வாப்திராத்மந: ஸ மோக்ஷ இதி விகார்யோ மோக்ஷ: । யதா² பயஸ: பூர்வாவஸ்தா²பஹாநேநாவஸ்தா²ந்தரப்ராப்திர்விகாரோ த³தீ⁴தி । ததே³தயோ: பக்ஷயோரநித்யதா மோக்ஷஸ்ய, கார்யத்வாத் , த³தி⁴க⁴டாதி³வத் ।

அத² “யத³த: பரோ தி³வோ ஜ்யோதிர்தீ³ப்யதே” (சா². உ. 3-13-7) இதி ஶ்ருதேர்ப்³ரஹ்மணோ விக்ருதாவிக்ருததே³ஶபே⁴தா³வக³மாத³விக்ருததே³ஶப்³ரஹ்மப்ராப்திரூபாஸநாதி³விதி⁴கார்யா ப⁴விஷ்யதி । ததா² ச ப்ராப்யகர்மதா ப்³ரஹ்மண இத்யத ஆஹ -

ந சாப்யத்வேநாபீதி ।

அந்யத³ந்யேந விக்ருததே³ஶபரிஹாண்யாவிக்ருததே³ஶம் ப்ராப்யதே । தத்³யதோ²பவேலம் ஜலதி⁴ரதிப³ஹலசபலகல்லோலமாலாபரஸ்பராஸ்பா²லநஸமுல்லஸத்பே²நபுஞ்ஜஸ்தப³கதயா விக்ருத:, மத்⁴யே து ப்ரஶாந்தஸகலகல்லோலோபஸர்க³: ஸ்வஸ்த²: ஸ்தி²ரதயாவிக்ருதஸ்தஸ்ய மத்⁴யமவிக்ருதம் பௌதிக: போதேந ப்ராப்நோதி । ஜீவஸ்து ப்³ரஹ்மைவேதி கிம் கேந ப்ராப்யதாம் । பே⁴தா³ஶ்ரயத்வாத்ப்ராப்திரித்யர்த²: ।

அத² ஜீவோ ப்³ரஹ்மணோ பி⁴ந்நஸ்ததா²பி ந தேந ப்³ரஹ்மாப்யதே, ப்³ரஹ்மணோ விபு⁴த்வேந நித்யப்ராப்தத்வாதி³த்யாஹ -

ஸ்வரூபவ்யதிரிக்தத்வே(அ)பீதி ।

ஸம்ஸ்காரகர்மதாமபாகரோதி -

நாபி ஸம்ஸ்கார்ய இதி ।

த்³வயீ ஹி ஸம்ஸ்கார்யதா, கு³ணாதா⁴நேந வா, யதா² பீ³ஜபூரகுஸுமஸ்ய லாக்ஷாரஸாவஸேக:, தேந ஹி தத்குஸுமம் ஸம்ஸ்க்ருதம் லாக்ஷாரஸஸவர்ணம் ப²லம் ப்ரஸூதே । தோ³ஷாபநயேந வா யதா² மலிநமாத³ர்ஶதலம் நிக்⁴ருஷ்டமிஷ்டகாசூர்ணேநோத்³பா⁴ஸிதபா⁴ஸ்வரத்வம் ஸம்ஸ்க்ருதம் ப⁴வதி । தத்ர ந தாவத்³ப்³ரஹ்மணி கு³ணாதா⁴நம் ஸம்ப⁴வதி । கு³ணோ ஹி ப்³ரஹ்மண: ஸ்வபா⁴வோ வா பி⁴ந்நோ வா । ஸ்வபா⁴வஶ்சேத்கத²மாதே⁴ய:, தஸ்ய நித்யவாத் । பி⁴ந்நத்வே து கார்யத்வேந மோக்ஷஸ்யாநித்யத்வப்ரஸங்க³: । ந ச பே⁴தே³ த⁴ர்மத⁴ர்மிபா⁴வ:, க³வாஶ்வவத் । பே⁴தா³பே⁴த³ஶ்ச வ்யுத³ஸ்த:, விரோதா⁴த் ।

தத³நேநாபி⁴ஸந்தி⁴நோக்தம் -

அநாதே⁴யாதிஶயப்³ரஹ்மஸ்வரூபத்வாந்மோக்ஷஸ்ய ।

த்³விதீயம் பக்ஷம் ப்ரதிக்ஷிபதி -

நாபி தோ³ஷாபநயநேநேதி ।

அஶுத்³தி⁴: ஸதீ த³ர்பணே நிவர்ததே, ந து ப்³ரஹ்மணி அஸதிதி நிவர்தநீயா । நித்யநிவ்ருத்தத்வாதி³த்யர்த²: ।

ஶங்கதே -

ஸ்வாத்மத⁴ர்ம ஏவேதி ।

ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வ ஏவ மோக்ஷோ(அ)நாத்³யவித்³யாமலாவ்ருத உபாஸநாதி³க்ரியயாத்மநி ஸம்ஸ்க்ரியமாணே(அ)பி⁴வ்யஜ்யதே, ந து க்ரியதே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி நித்யஶுத்³த⁴த்வமாத்மநோ(அ)ஸித்³த⁴ம் , ஸம்ஸாராவஸ்தா²யாமவித்³யாமலிநத்வாதி³தி ।

ஶங்காம் நிராகரோதி -

ந ।

குத:,

க்ரியாஶ்ரயத்வாநுபபத்தே: ।

நாவித்³யா ப்³ரஹ்மாஶ்ரயா, கிம் து ஜீவே, ஸா த்வநிர்வசநீயேத்யுக்தம் , தேந நித்யஶுத்³த⁴மேவ ப்³ரஹ்ம । அப்⁴யுபேத்ய த்வஶுத்³தி⁴ம் க்ரியாஸம்ஸ்கார்யத்வம் தூ³ஷ்யதே । க்ரியா ஹி ப்³ரஹ்மஸமவேதா வா ப்³ரஹ்ம ஸம்ஸ்குர்யாத் , யதா² நிக⁴ர்ஷணமிஷ்டகாசூர்ணஸம்யோக³விபா⁴க³ப்ரசயோ நிரந்தர ஆத³ர்ஶதலஸமவேத: । அந்யஸமவேதா வா । ந தாவத்³ப்³ரஹ்மத⁴ர்ம: க்ரியா, தஸ்யா: ஸ்வாஶ்ரயவிகாரஹேதுத்வேந ப்³ரஹ்மணோ நித்யத்வவ்யாகா⁴தாத் । அந்யாஶ்ரயா து கத²மந்யஸ்யோபகரோதி, அதிப்ரஸங்கா³த் । ந ஹி த³ர்பணே நிக்⁴ருஷ்யமாணே மணிர்விஶுத்³தோ⁴ த்³ருஷ்ட: ।

தச்சாநிஷ்டமிதி ।

ததா³ பா³த⁴நம் பராம்ருஶதி ।

அத்ர வ்யபி⁴சாரம் சோத³யதி -

நநு தே³ஹாஶ்ரயயேதி ।

பரிஹரதி -

ந ।

தே³ஹஸம்ஹதஸ்யேதி ।

அநாத்³யநிர்வாச்யாவித்³யோபதா⁴நமேவ ப்³ரஹ்மணோ ஜீவ இதி ச க்ஷேத்ரஜ்ஞ இதி சாசக்ஷதே । ஸ ச ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மஶரீரேந்த்³ரியாதி³ஸம்ஹதஸ்தத்ஸங்கா⁴தமத்⁴யபதிதஸ்தத³பே⁴தே³நாஹமிதிப்ரத்யயவிஷயீபூ⁴த:, அத: ஶரீராதி³ஸம்ஸ்கார: ஶரீராதி³த⁴ர்மோ(அ)ப்யாத்மநோ ப⁴வதி, தத³பே⁴தா³த்⁴யவஸாயாத் । யதா² அங்க³ராக³த⁴ர்ம: ஸுக³ந்தி⁴தா காமிநீநாம் வ்யபதி³ஶ்யதே । தேநாத்ராபி யதா³ஶ்ரிதா க்ரியா ஸாம்வ்யவஹாரிகப்ரமாணவிஷயீக்ருதா தஸ்யைவ ஸம்ஸ்காரோ நாந்யஸ்யேதி ந வ்யபி⁴சார: । தத்த்வதஸ்து ந க்ரியா ந ஸம்ஸ்கார இதி । ஸநித³ர்ஶநம் து ஶேஷமத்⁴யாஸபா⁴ஷ்யே ஏவ க்ருதவ்யாக்²யாநமிதி நேஹ வ்யாக்²யாதம் ।

தயோரந்ய: பிப்பலமிதி ।

அந்யோ ஜீவாத்மா । பிப்பலம் கர்மப²லம் ।

அநஶ்நந்நந்ய இதி ।

பரமாத்மா ।

ஸம்ஹதஸ்யைவ போ⁴க்த்ருத்வமாஹ மந்த்ரவர்ண: -

ஆத்மேந்த்³ரியேதி ।

அநுபஹிதஶுத்³த⁴ஸ்வபா⁴வப்³ரஹ்மப்ரத³ர்ஶநபரௌ மந்த்ரௌ பட²தி -

ஏகோ தே³வ இதி ।

ஶுக்ரம் தீ³ப்திமத் । அவ்ரணம் து³:க²ரஹிதம் । அஸ்ராவிரம் அவிக³லிதம் । அவிநாஶீதி யாவத் ।

உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

நநு மா பூ⁴ந்நிர்வர்த்யாதி³கர்மதாசதுஷ்டயீ । பஞ்சமீ து காசித் விதா⁴ ப⁴விஷ்யதி, யயா மோக்ஷஸ்ய கர்மதா க⁴டிஷ்யத இத்யத ஆஹ -

அதோ(அ)ந்யதி³தி ।

ஏப்⁴ய: ப்ரகாரேப்⁴யோ ந ப்ரகாராந்தரமந்யத³ஸ்தி, யதோ மோக்ஷஸ்ய க்ரியாநுப்ரவேஶோ ப⁴விஷ்யதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - சதஸ்ருணாம் விதா⁴நாம் மத்⁴யே(அ)ந்யதமதயா க்ரியாப²லத்வம் வ்யாப்தம் , ஸா ச மோக்ஷாத்³வ்யாவர்தமாநா வ்யாபகாநுபலப்³த்⁴யா மோக்ஷஸ்ய க்ரியாப²லத்வம் வ்யாவர்தயதீதி । தத்கிம் மோக்ஷே க்ரியைவ நாஸ்தி, ததா² ச தத³ர்தா²நி ஶாஸ்த்ராணி தத³ர்தா²ஶ்ச ப்ரவ்ருத்தயோ(அ)நர்தி²கா இத்யத உபஸம்ஹாரவ்யாஜேநாஹ -

தஸ்மாஜ்ஜ்ஞாநமேகமிதி ।

அத² ஜ்ஞாநம் க்ரியா மாநஸீ கஸ்மாந்ந விதி⁴கோ³சர:, கஸ்மாச்ச தஸ்யா: ப²லம் நிர்வர்த்யாதி³ஷ்வந்யதமம் ந மோக்ஷ இதி சோத³யதி -

நநு ஜ்ஞாநமிதி ।

பரிஹரதி -

ந ।

குத:

வைலக்ஷண்யாத் ।

அயமர்த²: - ஸத்யம் , ஜ்ஞாநம் மாநஸீ க்ரியா, ந த்வியம் ப்³ரஹ்மணி ப²லம் ஜநயிதுமர்ஹதி, தஸ்ய ஸ்வயம்ப்ரகாஶதயா விதி³க்ரியாகர்மபா⁴வாநுபபத்தேரித்யுக்தம் ।

ததே³தஸ்மிந்வைலக்ஷண்யே ஸ்தி²தே ஏவ வைலக்ஷண்யாந்தரமாஹ -

க்ரியா ஹி நாம ஸேதி ।

யத்ர

விஷயே

வஸ்துஸ்வரூபநிரபேக்ஷைவ சோத்³யதே ।

யதா² தே³வதாஸம்ப்ரதா³நகஹவிர்க்³ரஹணே தே³வதாவஸ்துஸ்வரூபாநபேக்ஷா தே³வதாத்⁴யாநக்ரியா । யதா² வா யோஷிதி அக்³நிவஸ்த்வநபேக்ஷாக்³நிபு³த்³தி⁴ர்யா ஸா க்ரியா ஹி நாமேதி யோஜநா । ந ஹி “யஸ்யை தே³வதாயை ஹவிர்க்³ருஹீதம் ஸ்யாத்தாம் த்⁴யாயேத்³வஷட்கரிஷ்யந்”(ஐ . ப்³ரா. 3 । 8 । 1) இத்யஸ்மாத்³விதே⁴: ப்ராக்³தே³வதாத்⁴யாநம் ப்ராப்தம் , ப்ராப்தம் த்வதீ⁴தவேதா³ந்தஸ்ய விதி³தபத³தத³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யாதி⁴க³தஶப்³த³ந்யாயதத்த்வஸ்ய “ஸதே³வ ஸோம்யேத³ம்”(சா². உ. 6 । 2 । 1) இத்யாதே³: “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யந்தாத்ஸந்த³ர்பா⁴த் ப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வஜ்ஞாநம் , ஶப்³த³ப்ரமாணஸாமர்த்²யாத் , இந்த்³ரியார்த²ஸம்நிகர்ஷஸாமர்த்²யாதி³வ ப்ரணிஹிதமநஸ: ஸ்பீ²தாலோகமத்⁴யவர்திகும்பா⁴நுப⁴வ: । ந ஹ்யஸௌ ஸ்வஸாமக்³ரீப³லலப்³த⁴ஜந்மா ஸந்மநுஜேச்ச²யாந்யதா²கர்துமகர்தும் வா ஶக்ய:, தே³வதாத்⁴யாநவத் , யேநார்த²வாநத்ர விதி⁴: ஸ்யாத் । ந சோபாஸநா வாநுப⁴வபர்யந்ததா வாஸ்ய விதே⁴ர்கோ³சர:, தயோரந்வயவ்யதிரேகாவத்⁴ருதஸாமர்த்²யயோ: ஸாக்ஷாத்காரே வா அநாத்³யவித்³யாபநயே வா விதி⁴மந்தரேண ப்ராப்தத்வேந புருஷேச்ச²யாந்யதா²கர்துமகர்தும் வா அஶக்யத்வாத் । தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநம் மாநஸீ க்ரியாபி ந விதி⁴கோ³சர: । புருஷசித்தவ்யாபாராதீ⁴நாயாஸ்து க்ரியாயா வஸ்துஸ்வரூபநிரபேக்ஷதா க்வசித³விரோதி⁴நீ, யதா² தே³வதாத்⁴யாநக்ரியாயா: । ந ஹ்யத்ர வஸ்துஸ்வரூபேண கஶ்சித்³விரோத⁴: । க்வசித்³வஸ்துஸ்வரூபவிரோதி⁴நீ, யதா² யோஷித்புருஷயோரக்³நிபு³த்³தி⁴ரித்யேதாவதா பே⁴தே³ந நித³ர்ஶநமிது²நத்³வயோபந்யாஸ: । க்ரியைவேத்யேவகாரேண வஸ்துதந்த்ரத்வமபாகரோதி ।

நநு “ஆத்மேத்யேவோபாஸீத”(ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 7) இத்யாத³யோ வித⁴ய: ஶ்ரூயந்தே । ந ச ப்ரமத்தகீ³தா:, துல்யம் ஹி ஸாம்ப்ரதா³யிகம் , தஸ்மாத்³விதே⁴யேநாத்ர ப⁴விதவ்யமித்யத ஆஹ -

தத்³விஷயா லிஙாத³ய இதி ।

ஸத்யம் ஶ்ரூயந்தே லிஙாத³ய:, ந த்வமீ விதி⁴விஷயா:, தத்³விஷயத்வே(அ)ப்ராமாண்யப்ரஸங்கா³த் । ஹேயோபாதே³யவிஷயோ ஹி விதி⁴: । ஸ ஏவ ச ஹேய உபாதே³யோ வா, யம் புருஷ: கர்துமகர்துமந்யதா² வா கர்தும் ஶக்நோதி । தத்ரைவ ச ஸமர்த²: கர்தாதி⁴க்ருதோ நியோஜ்யோ ப⁴வதி । ந சைவம்பூ⁴தாந்யாத்மஶ்ரவணமநநோபாஸநத³ர்ஶநாநீதி விஷயதத³நுஷ்டா²த்ரோர்விதி⁴வ்யாபகயோரபா⁴வாத்³விதே⁴ரபா⁴வ இதி ப்ரயுக்தா அபி லிஙாத³ய: ப்ரவர்தநாயாமஸமர்தா² உபல இவ க்ஷுரதைக்ஷ்ண்யம் குண்ட²மப்ரமாணீப⁴விதுமர்ஹந்தீதி ।

அநியோஜ்யவிஷயத்வாதி³தி ।

ஸமர்தோ² ஹி கர்தாதி⁴காரீ நியோஜ்ய: । அஸாமர்த்²யே து ந கர்த்ருதா யதோ நாதி⁴க்ருதோ(அ)தோ ந நியோஜ்ய இத்யர்த²: ।

யதி³ விதே⁴ரபா⁴வாந்ந விதி⁴வசநாநி, கிமர்தா²நி தர்ஹி வசநாந்யேதாநி விதி⁴ச்சா²யாநீதி ப்ருச்ச²தி -

கிமர்தா²நீதி ।

ந சாநர்த²காநி யுக்தாநி, ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவித்⁴யதீ⁴நக்³ரஹணத்வாநுபபத்தேரிதி பா⁴வ: ।

உத்தரம் -

ஸ்வாபா⁴விகேதி ।

அந்யத: ப்ராப்தா ஏவ ஹி ஶ்ரவணாத³யோ விதி⁴ஸரூபைர்வாக்யைரநூத்³யந்தே । ந சாநுவாதோ³(அ)ப்யப்ரயோஜந:, ப்ரவ்ருத்திவிஶேஷகரத்வாத் । ததா²ஹி - தத்ததி³ஷ்டாநிஷ்டவிஷயேப்ஸாஜிஹாஸாபஹ்ருதஹ்ருத³யதயா ப³ஹிர்முகோ² ந ப்ரத்யகா³த்மநி ஸமாதா⁴துமர்ஹதி । ஆத்மஶ்ரவணாதி³விதி⁴ஸரூபைஸ்து வசநைர்மநஸோ விஷயஸ்ரோத: கி²லீக்ருத்ய ப்ரத்யகா³த்மஸ்ரோத உத்³கா⁴ட்யத இதி ப்ரவ்ருத்திவிஶேஷகரதா அநுவாதா³நாமஸ்தீதி ஸப்ரயோஜநதயா ஸ்வாத்⁴யாயவித்⁴யதீ⁴நக்³ரஹணத்வமுபபத்³யத இதி ।

யச்ச சோதி³தமாத்மஜ்ஞாநமநுஷ்டா²நாநங்க³த்வாத³புருஷார்த²மிதி தத³யுக்தம் । ஸ்வதோ(அ)ஸ்ய புருஷார்த²த்வே ஸித்³தே⁴ யத³நுஷ்டா²நாநங்க³த்வம் தத்³பூ⁴ஷணம் ந தூ³ஷணமித்யாஹ -

யத³பீதி ।

அநுஸஞ்ஜ்வரேத்

ஶரீரம் பரிதப்யமாநமநுதப்யேத । ஸுக³மமந்யத் ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாந்ந ப்ரதிபத்தீதி ।

ப்ரக்ருதிஸித்³த்⁴யர்த²மேகதே³ஶிமதம் தூ³ஷயிதுமநுபா⁴ஷதே -

யத³பி கேசிதா³ஹுரிதி ।

தூ³ஷயதி -

தந்நேதி ।

இத³மத்ராகூதம் - “கார்யபோ³தே⁴ யதா² சேஷ்டா லிங்க³ம் ஹர்ஷாத³யஸ்ததா² । ஸித்³த⁴போ³தே⁴(அ)ர்த²வத்தைவம் ஶாஸ்த்ரத்வம் ஹிதஶாஸநாத்” ॥ யதி³ ஹி பதா³நாம் கார்யாபி⁴தா⁴நே தத³ந்விதஸ்வார்தா²பி⁴தா⁴நே வா, நியமேந வ்ருத்³த⁴வ்யவஹாராத்ஸாமர்த்²வமவத்⁴ருதம் ப⁴வேத் , ந ப⁴வேத³ஹேயோபாதே³யபூ⁴தப்³ரஹ்மாத்மதாபரத்வமுபநிஷதா³ம் । தத்ராவிதி³தஸாமர்த்²யத்வாத்பதா³நாம் லோகே, தத்பூர்வகத்வாச்ச வைதி³கார்த²ப்ரதீதே: । அத² து பூ⁴தே(அ)ப்யர்தே² பதா³நாம் லோகே ஶக்ய: ஸங்க³திக்³ரஹஸ்தத உபநிஷதா³ந்தத்பரத்வம் பௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயாவக³ம்யமாநமபஹ்ருத்ய ந கார்யபரத்வம் ஶக்யம் கல்பயிதும் , ஶ்ருதஹாந்யஶ்ருதகல்பநாப்ரஸங்கா³த் । தத்ர தாவதே³வமகார்யே(அ)ர்தே² ந ஸங்க³திக்³ரஹ:, யதி³ தத்பர: ப்ரயோகோ³ ந லோகே த்³ருஶ்யேத, தத்ப்ரத்யயோ வா வ்யுத்பந்நஸ்யோந்நேதும் ந ஶக்யேத । ந தாவத்தத்பர: ப்ரயோகோ³ ந த்³ருஶ்யதே லோகே । குதூஹலப⁴யாதி³நிவ்ருத்த்யர்தா²நாமகார்யபராணாம் பத³ஸந்த³ர்பா⁴ணாம் ப்ரயோக³ஸ்ய லோகே ப³ஹுலமுபலப்³தே⁴: । தத்³யதா²க²ண்ட³லாதி³லோகபாலசக்ரவாலாதி⁴வஸதி:, ஸித்³த⁴வித்³யாத⁴ரக³ந்த⁴ர்வாப்ஸர:பரிவாரோ ப்³ரஹ்மலோகாவதீர்ணமந்தா³கிநீபய:ப்ரவாஹபாததௌ⁴தகலதௌ⁴தமயஶிலாதலோ நந்த³நாதி³ப்ரமதா³வநவிஹாரிமணிமயஶகுந்தகமநீயநிநத³மநோஹர: பர்வதராஜ: ஸுமேருரிதி । நைஷ பு⁴ஜங்கோ³ ரஜ்ஜுரியமித்யாதி³: । நாபி பூ⁴தார்த²பு³த்³தி⁴ர்வ்யுத்பந்நபுருஷவர்திநீ ந ஶக்யா ஸமுந்நேதும் , ஹர்ஷாதே³ருந்நயநஹோதோ: ஸம்ப⁴வாத் । ததா² ஹ்யவிதி³தார்த²தே³ஶஜநபா⁴ஷார்தோ² த்³ரவிடோ³ நக³ரக³மநோத்³யதோ ராஜமார்கா³ப்⁴யர்ணம் தே³வத³த்தமந்தி³ரமத்⁴யாஸீந: ப்ரதிபந்நஜநகாநந்த³நிப³ந்த⁴நபுத்ரஜந்மா வார்த்தாஹாரேண ஸஹ நக³ரஸ்த²தே³வத³த்தாப்⁴யாஶமாக³த: படவாஸோபாயநார்பணபுர:ஸரம் தி³ஷ்ட்யா வர்த⁴ஸே தே³வத³த்த புத்ரஸ்தே ஜாதைதி வார்த்தாஹாரவ்யாஹாரஶ்ரவணஸமநந்தரமுபஜாதரோமாஞ்சகஞ்சுகம் விகஸிதநயநோத்பலமதிஸ்மேரமுக²மஹோத்பலமவலோக்ய தே³வத³த்தமுத்பந்நப்ரமோத³மநுமிமீதே, ப்ரமோத³ஸ்ய ச ப்ராக³பூ⁴தஸ்ய தத்³வ்யாஹாரஶ்ரவணஸமநந்தரம் ப்ரப⁴வதஸ்தத்³தே⁴துதாம் । ந சாயமப்ரதிபாத³யந் ஹர்ஷஹேதுமர்த²ம் ஹர்ஷாய கல்பத இத்யநேந ஹர்ஷஹேதுரர்த² உக்த இதி ப்ரதிபத்³யதே । ஹர்ஷஹேத்வந்தரஸ்ய சாப்ரதீதே: புத்ரஜந்மநஶ்ச தத்³தே⁴தோரவக³மாத்ததே³வ வார்த்தாஹாரேணாப்⁴யதா⁴யீதி நிஶ்சிநோதி । ஏவம் ப⁴யஶோகாத³யோ(அ)ப்யுதா³ஹார்யா: । ததா² ச ப்ரயோஜநவத்தயா பூ⁴தார்தா²பி⁴தா⁴நஸ்ய ப்ரேக்ஷாவத்ப்ரயோகோ³(அ)ப்யுபபந்ந: । ஏவம் ச ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஜ்ஞாநஸ்ய பரமபுருஷார்த²ஹேதுபா⁴வாத³நுபதி³ஶதாமபி புருஷப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ வேதா³ந்தாநாம் புருஷஹிதாநுஶாஸநாச்சா²ஸ்த்ரத்வம் ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி । தத்ஸித்³த⁴மேதத் , விவாதா³த்⁴யாஸிதாநி வசநாநி பூ⁴தார்த²விஷயாணி, பூ⁴தார்த²விஷயப்ரமாஜநகத்வாத் । யத்³யத்³விஷயப்ரமாஜநகம் தத்தத்³விஷயம், யதா² ரூபாதி³விஷயம் சக்ஷுராதி³, ததா² சைதாநி, தஸ்மாத்ததே²தி ।

தஸ்மாத்ஸுஷ்டூ²க்தம் -

தந்ந, ஔபநிஷத³ஸ்ய புருஷஸ்யாநந்யஶேஷத்வாதி³தி ।

உபநிபூர்வாத்ஸதே³ர்விஶரணார்தா²த்க்விப்யுபநிஷத்பத³ம் வ்யுத்பாதி³தம் , உபநீய அத்³வயம் ப்³ரஹ்ம ஸவாஸநாமவித்³யாம் ஹிநஸ்தீதி ப்³ரஹ்மவித்³யாமாஹ । தத்³தே⁴துத்வாத்³வேதா³ந்தா அப்யுபநிஷத³:, ததோ விதி³த: ஔபநிஷத³: புருஷ: ।

ஏததே³வ விப⁴ஜதே -

யோ(அ)ஸாவுபநிஷத்ஸ்வேவேதி ।

அஹம்ப்ரத்யயவிஷயாத்³பி⁴நத்தி -

அஸம்ஸாரீதி ।

அத ஏவ க்ரியாரஹிதத்வாச்சதுர்வித⁴த்³ரவ்யவிலக்ஷண: அதஶ்ச சதுர்வித⁴த்³ரவ்யவிலக்ஷணோபேதோ(அ)யமநந்யஶேஷ:, அந்யஶேஷம் ஹி பூ⁴தம் த்³ரவ்யம் சிகீர்ஷிதம் ஸது³த்பத்த்யாத்³யாப்யம் ஸம்ப⁴வதி । யதா² ‘யூபம் தக்ஷதி’ இத்யாதி³ । யத்புநரந்யஶேஷம் பூ⁴தபா⁴வ்யுபயோக³ரஹிதம் , யதா² ‘ஸுவர்ணம் பா⁴ர்யம்’ , ‘ஸக்தூந் ஜுஹோதி’ இத்யாதி³, ந தஸ்யோத்பத்த்யாத்³யாப்யதா ।

கஸ்மாத்புநரஸ்யாநந்யஶேஷதேத்யத ஆஹ -

யத:ஸ்வப்ரகரணஸ்த²: ।

உபநிஷதா³மநாரப்⁴யாதீ⁴தாநாம் பௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயா புருஷப்ரதிபாத³நபரத்வேந புருஷஸ்யைவ ப்ராதா⁴ந்யேநேத³ம் ப்ரகரணம் । ந ச ஜுஹ்வாதி³வத³வ்யபி⁴சரிதக்ரதுஸம்ப³ந்த⁴: புருஷ இத்யுபபாதி³தம் । அத: ஸ்வப்ரகரணஸ்த²: ஸோ(அ)யம் ததா²வித⁴ உபநிஷத்³ப்⁴ய: ப்ரதீயமாநோ ந நாஸ்தீதி ஶக்யோ வக்துமித்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் - மாநாந்தராகோ³சரத்வேநாக்³ருஹீதஸங்க³திதயா அபதா³ர்த²ஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ வாக்யார்த²த்வாநுபபத்தே: கத²முபநிஷத³ர்த²தேத்யத ஆஹ -

ஸ ஏஷ நேதி நேத்யாத்மேத்யாத்மஶப்³தா³த் ।

யத்³யபி க³வாதி³வந்மாநாந்தரகோ³சரத்வமாத்மநோ நாஸ்தி, ததா²பி ப்ரகாஶாத்மந ஏவ ஸதஸ்தத்தது³பாதி⁴பரிஹாண்யா ஶக்யம் வாக்யார்த²த்வேந நிரூபணம் , ஹாடகஸ்யேவ கடககுண்ட³லாதி³பரிஹாண்யா । நஹி ப்ரகாஶ: ஸ்வஸம்வேத³நோ ந பா⁴ஸதே, நாபி தத³வச்சே²த³க: கார்யகாரணஸங்கா⁴த: । தேந “ஸ ஏஷ நேதி நேத்யாத்மா” (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 26) இதி தத்தத³வச்சே²த³பரிஹாண்யா ப்³ருஹத்த்வாதா³பநாச்ச ஸ்வயம்ப்ரகாஶ: ஶக்யோ வாக்யாத் ப்³ரஹ்மேதி சாத்மேதி ச நிரூபயிதுமித்யர்த²: ।

அதோ²பாதி⁴நிராஸவது³பஹிதமப்யாத்மரூபம் கஸ்மாந்ந நிரஸ்யத இத்யத ஆஹ -

ஆத்மநஶ்ச ப்ரத்யாக்²யாதுமஶக்யத்வாத் ।

ப்ரகாஶோ ஹி ஸர்வஸ்யாத்மா தத³தி⁴ஷ்டா²நத்வாச்ச ப்ரபஞ்சவிப்⁴ரமஸ்ய । ந சாதி⁴ஷ்டா²நாபா⁴வே விப்⁴ரமோ ப⁴விதுமர்ஹதி । ந ஹி ஜாது ரஜ்ஜ்வபா⁴வே ரஜ்ஜ்வாம் பு⁴ஜங்க³ இதி வா தா⁴ரேதி வா விப்⁴ரமோ த்³ருஷ்டபூர்வ: । அபி சாத்மாந: ப்ரகாஶஸ்ய பா⁴ஸா ப்ரபஞ்சஸ்ய ப்ரபா⁴ । ததா² ச ஶ்ருதி: - “தமேவ பா⁴ந்தமநுபா⁴தி ஸர்வம் தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தி”(க.உ.2-2-15) இதி । ந சாத்மந: ப்ரகாஶஸ்ய ப்ரத்யாக்²யாநே ப்ரபஞ்சப்ரதா² யுக்தா । தஸ்மாதா³த்மந: ப்ரத்யாக்²யாநாயோகா³த்³வேதா³ந்தேப்⁴ய: ப்ரமாணாந்தராகோ³சரஸர்வோபாதி⁴ரஹிதப்³ரஹ்மஸ்வரூபாவக³திஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

உபநிஷத்ஸ்வேவாவக³த இத்யவதா⁴ரணமம்ருஷ்யமாண ஆக்ஷிபதி -

நந்வாத்மேதி ।

ஸர்வஜநீநாஹம்ப்ரத்யயவிஷயோ ஹ்யாத்மா கர்தா போ⁴க்தா ச ஸம்ஸாரீ, தத்ரைவ ச லௌகிகபரீக்ஷகாணாமாத்மபத³ப்ரயோகா³த் । ய ஏவ லௌகிகா: ஶப்³தா³ஸ்த ஏவ வைதி³காஸ்த ஏவ ச தேஷாமர்தா² இத்யௌபநிஷத³மப்யாத்மபத³ம் தத்ரைவ ப்ரவர்திதுமர்ஹதி, நார்தா²ந்தரே தத்³விபரீத இத்யர்த²: ।

ஸமாத⁴த்தே -

ந

அஹம்ப்ரத்யயவிஷய ஔபநிஷத³: புருஷ: ।

குத:

தத்ஸாக்ஷித்வேந ।

அஹம்ப்ரத்யயவிஷயோ ய: கர்தா கார்யகரணஸங்கா⁴தோபஹிதோ ஜீவாத்மாதத்ஸாக்ஷித்வேந, பரமாத்மநோ(அ)ஹம்ப்ரத்யயவிஷயத்வஸ்ய -

ப்ரத்யுக்தத்வாத் ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யத்³யபி “அநேந ஜீவேநாத்மநா” (சா². உ. 6 । 3 । 2) இதி ஜீவபரமாத்மநோ: பாரமார்தி²கமைக்யம் , ததா²பி தஸ்யோபஹிதம் ரூபம் ஜீவ:, ஶுத்³த⁴ம் து ரூபம் தஸ்ய ஸாக்ஷிதச்ச மாநாந்தராநதி⁴க³தமுபநிஷத்³கோ³சர இதி ।

ஏததே³வ ப்ரபஞ்சயதி -

ந ஹ்யஹம்ப்ரத்யயவிஷயேதி ।

விதி⁴ஶேஷத்வம் வா நேதும் ந ஶக்ய: ।

குத:

ஆத்மத்வாதே³வ ।

ந ஹ்யாத்மா அந்யார்தோ²(அ)ந்யத்து ஸர்வமாத்மார்த²ம் । ததா² ச ஶ்ருதி: - “ந வா அரே ஸர்வஸ்ய காமாய ஸர்வம் ப்ரியம் ப⁴வதி ஆத்மநஸ்து காமாய ஸர்வம் ப்ரியம் ப⁴வதி”(ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 6) இதி । அபி சாத: ஸர்வேஷாமாத்மத்வாதே³வ ந ஹேயோ நாப்யுபாதே³ய: । ஸர்வஸ்ய ஹி ப்ரபஞ்சஜாதஸ்ய ப்³ரஹ்மைவ தத்த்வமாத்மா । ந ச ஸ்வபா⁴வோ ஹேய:, அஶக்யஹாநத்வாத் । ந சோபாதே³ய:, உபாத்தத்வாத் । தஸ்மாத்³தே⁴யோபாதே³யவிஷயௌ விதி⁴நிஷேதௌ⁴ ந தத்³விபரீதமாத்மதத்த்வம் விஷயீகுருத இதி ஸர்வஸ்ய ப்ரபஞ்சஜாதஸ்யாத்மைவ தத்த்வமிதி ।

ஏதது³பபாத³யதி -

ஸர்வம் ஹி விநஶ்யத்³விகாரஜாதம் புருஷாந்தம் விநஶ்யதி ।

அயமர்த²: - புருஷோ ஹி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணதத³விருத்³த⁴ந்யாயவ்யவஸ்தா²பிதத்வாத்பரமார்த²ஸந் । ப்ரபஞ்சஸ்த்வநாத்³யவித்³யோபத³ர்ஶிதோ(அ)பரமார்த²ஸந் । யஶ்ச பரமார்த²ஸந்நஸௌ ப்ரக்ருதி: ரஜ்ஜுதத்த்வமிவ ஸர்பவிப்⁴ரமஸ்ய விகாரஸ்ய । அத ஏவாஸ்யாநிர்வாச்யத்வேநாத்³ருட⁴ஸ்வபா⁴வஸ்ய விநாஶ: । புருஷஸ்து பரமார்த²ஸந்நாஸௌ காரணஸஹஸ்ரேணாப்யஸந் ஶக்ய: கர்தும் । ந ஹி ஸஹஸ்ரமபி ஶில்பிநோ க⁴டம் படயிதுமீஶத இத்யுக்தம் । தஸ்மாத³விநாஶிபுருஷாந்தோ விகாரவிநாஶ: ஶுக்திரஜ்ஜுதத்த்வாந்த இவ ரஜதபு⁴ஜங்க³விநாஶ: । புருஷ ஏவ ஹி ஸர்வஸ்ய ப்ரபஞ்சவிகாரஜாதஸ்ய தத்த்வம் ।

ந ச புருஷஸ்யாஸ்தி விநாஶோ யதோ(அ)நந்தோ விநாஶ: ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

புருஷோ விநாஶஹேத்வபா⁴வாதி³தி ।

நஹி காரணாநி ஸஹஸ்ரமப்யந்யத³ந்யத²யிதுமீஶத இத்யுக்தம் । அத² மா பூ⁴த்ஸ்வரூபேண புருஷோ ஹேய உபாதே³யோ வா, ததீ³யஸ்து கஶ்சித்³த⁴ர்மோ ஹாஸ்யதே, கஶ்சிச்சோபாதா³ஸ்யத இத்யத ஆஹ -

விக்ரியாஹேத்வபா⁴வாச்ச கூடஸ்த²நித்ய: ।

த்ரிவிதோ⁴(அ)பி த⁴ர்மலக்ஷணாவஸ்தா²பரிணாமலக்ஷணோ விகாரோ நாஸ்தீத்யுக்தம் । அபி சாத்மந: பரமார்த²ஸதோ த⁴ர்மோ(அ)பி பரமார்த²ஸந்நிதி ந தஸ்யாத்மவத³ந்யதா²த்வம் காரணை: ஶக்யம் கர்தும் । ந ச த⁴ர்மாந்யதா²த்வாத³ந்யோ விகார: । ததி³த³முக்தம் - விக்ரியாஹேத்வபா⁴வாதி³தி । ஸுக³மமந்யத் ।

யத்புநரேகதே³ஶிநா ஶாஸ்த்ரவித்³வசநம் ஸாக்ஷித்வேநாநுக்ராந்தம் தத³ந்யதோ²பபாத³யதி -

யத³பி ஶாஸ்த்ரதாத்பர்யவிதா³மநுக்ரமணமிதி ।

“த்³ருஷ்டோ ஹி தஸ்யார்த²: ப்ரயோஜநவத³ர்தா²வபோ³த⁴நம்” இதி வக்தவ்யே, த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸாயா: ப்ரக்ருதத்வாத்³த⁴ர்மஸ்ய ச கர்மத்வாத் “கர்மாவபோ³த⁴நம்” இத்யுக்தம் । ந து ஸித்³த⁴ரூபப்³ரஹ்மாவபோ³த⁴நவ்யாபாரம் வேத³ஸ்ய வாரயதி । ந ஹி ஸோமஶர்மணி ப்ரக்ருதே தத்³கு³ணாபி⁴தா⁴நம் பரிஸஞ்சஷ்டே விஷ்ணுஶர்மணோ கு³ணவத்தாம் । விதி⁴ஶாஸ்த்ரம் விதீ⁴யமாநகர்மவிஷயம் , ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரம் ச ப்ரதிஷித்⁴யமாநகர்மவிஷயமித்யுப⁴யமபி கர்மாவபோ³த⁴நபரம் । அபி ச “ஆம்நாயஸ்ய க்ரியார்த²த்வாத்” இதி ஶாஸ்த்ரக்ருத்³வசநம் ।

தத்ரார்த²க்³ரஹணம் யத்³யபி⁴தே⁴யவாசி ததோ பூ⁴தார்தா²நாம் த்³ரவ்யகு³ணகர்மணாமாநர்த²க்யமநபி⁴தே⁴யத்வம் ப்ரஸஜ்யேத, நஹி தே க்ரியார்தா² இத்யத ஆஹ -

அபி சாம்நாயஸ்யேதி ।

யத்³யுச்யேத நஹி க்ரியார்த²த்வம் க்ரியாபி⁴தே⁴யத்வம் , அபி து க்ரியாப்ரயோஜநத்வம் । த்³ரவ்யகு³ணஶப்³தா³நாம் ச க்ரியார்த²த்வேநைவ பூ⁴தத்³ரவ்யகு³ணாபி⁴தா⁴நம் , ந ஸ்வநிஷ்ட²தயா । யதா²ஹு: ஶாஸ்த்ரவித³: - “சோத³நா ஹி பூ⁴தம் ப⁴வந்தம்” இத்யாதி³ । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - கார்யமர்த²மவக³மயந்தீ சோத³நா தத³ர்த²ம் பூ⁴தாதி³கமப்யர்த²ம் க³மயதீதி ।

தத்ராஹ -

ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திவ்யதிரேகேண பூ⁴தம் சேதி³தி ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - ந தாவத்கார்யார்த² ஏவ ஸ்வார்தே² பதா³நாம் ஸங்க³திக்³ரஹோ நாந்யார்த² இத்யுபபாதி³தம் பூ⁴தே(அ)ப்யர்தே² வ்யுத்பத்திம் த³ர்ஶயத்³பி⁴: । நாபி ஸ்வார்த²மாத்ரபரதைவ பதா³நாம் । ததா² ஸதி ந வாக்யார்த²ப்ரத்யய: ஸ்யாத் । ந ஹி ப்ரத்யேகம் ஸ்வப்ரதா⁴நதயா கு³ணப்ரதா⁴நபா⁴வரஹிதாநாமேகவாக்யதா த்³ருஷ்டா । தஸ்மாத்பதா³நாம் ஸ்வார்த²மபி⁴த³த⁴தாமேகப்ரயோஜநவத்பதா³ர்த²பரதயைகவாக்யதா । ததா² ச தத்தத³ர்தா²ந்தரவிஶிஷ்டைகவாக்யார்த²ப்ரத்யய உபபந்நோ ப⁴வதி । யதா²ஹு: ஶாஸ்த்ரவித³: - “ஸாக்ஷாத்³யத்³யபி குர்வந்திபதா³ர்த²ப்ரதிபாத³நம் । வர்ணாஸ்ததா²பி நைதஸ்மிந்பர்யவஸ்யந்தி நிஷ்ப²லே ॥ வாக்யார்த²மிதயே தேஷாம் ப்ரவ்ருத்தௌ நாந்தரீயகம் । பாகே ஜ்வாலேவ காஷ்டா²நாம் பதா³ர்த²ப்ரதிபாத³நம்” ॥ இதி । ததா² சார்தா²ந்தரஸம்ஸர்க³பரதாமாத்ரேண வாக்யார்த²ப்ரத்யயோபபத்தௌ ந கார்யஸம்ஸர்க³பரத்வநியம: பதா³நாம் । ஏவம் ச ஸதி கூடஸ்த²நித்யப்³ரஹ்மரூபபரத்வே(அ)ப்யதோ³ஷ இதி । ப⁴வ்யம் கார்யம் ।

நநு யத்³ப⁴வ்யார்த²ம் பூ⁴தமுபதி³ஶ்யதே ந தத்³பூ⁴தம் , ப⁴வ்யஸம்ஸர்கி³ணா ரூபேண தஸ்யாபி ப⁴வ்யத்வாதி³த்யத ஆஹ -

ந ஹி பூ⁴தமுபதி³ஶ்யமாநமிதி ।

ந தாதா³த்ம்யலக்ஷண: ஸம்ஸர்க³:, கிம் து கார்யேண ஸஹ ப்ரயோஜநப்ரயோஜநிலக்ஷணோ(அ)ந்வய: । தத்³விஷயேண து பா⁴வார்தே²ந பூ⁴தார்தா²நாம் க்ரியாகாரகலக்ஷண இதி ந பூ⁴தார்தா²நாம் க்ரியார்த²த்வமித்யர்த²: ।

ஶங்கதே -

அக்ரியாத்வே(அ)பீதி ।

ஏவம் சாக்ரியார்த²கூடஸ்த²நித்யப்³ரஹ்மோபதே³ஶாநுபபத்திரிதி பா⁴வ: ।

பரிஹரதி -

நைஷ தோ³ஷ: ।

க்ரியார்த²த்வே(அ)பீதி ।

ந ஹி க்ரியார்த²ம் பூ⁴தமுபதி³ஶ்யமாநமபூ⁴தம் ப⁴வதி, அபி து க்ரியாநிவர்தநயோக்³யம் பூ⁴தமேவ தத் । ததா² ச பூ⁴தே(அ)ர்தே²(அ)வத்⁴ருதஶக்தய: ஶப்³தா³: க்வசித்ஸ்வநிஷ்ட²பூ⁴தவிஷயா த்³ருஶ்யமாநா ம்ருத்வா ஶீர்த்வா வா ந கத²ஞ்சித்க்ரியாநிஷ்ட²தாம் க³மயிதுமுசிதா: । நஹ்யுபஹிதம் ஶதஶோ த்³ருஷ்டமப்யநுபஹிதம் க்வசித்³த்³ருஷ்டமத்³ருஷ்டம் ப⁴வதி । ததா² ச வர்தமாநாபதே³ஶா அஸ்திக்ரியோபஹிதா அகார்யார்தா² அப்யடவீவர்ணகாத³யோ லோகே ப³ஹுலமுபலப்⁴யந்தே । ஏவம் க்ரியாநிஷ்டா² அபி ஸம்ப³ந்த⁴மாத்ரபர்யவஸாயிந:, யதா²கஸ்யைஷ புருஷ இதி ப்ரஶ்நே உத்தரம்ராஜ்ஞ இதி । ததா² ப்ராதிபதி³கார்த²மாத்ரநிஷ்டா²:, யதா² - கீத்³ருஶாஸ்தரவ இதி ப்ரஶ்நே உத்தரம்ப²லிந இதி । ந ஹி ப்ருச்ச²தா புருஷஸ்ய வா தரூணாம் வாஸ்தித்வநாஸ்தித்வே ப்ரதிபித்ஸிதே, கிம் து புருஷஸ்ய ஸ்வாமிபே⁴த³ஸ்தரூணாம் ச ப்ரகாரபே⁴த³: । ப்ரஷ்டுரபேக்ஷிதம் சாசக்ஷாண: ஸ்வாமிபே⁴த³மேவ ப்ரகாரபே⁴த³மேவ ச ப்ரதிவக்தி, ந புநரஸ்தித்வம் , தஸ்ய தேநாப்ரதிபித்ஸிதத்வாத் । உபபாதி³தா ச பூ⁴தே(அ)ப்யர்தே² வ்யுத்பத்தி: ப்ரயோஜநவதி பதா³நாம் ।

சோத³யதி -

யதி³ நாமோபதி³ஷ்டம்

பூ⁴தம்

கிம் தவ -

உபதே³ஷ்டு: ஶ்ரோதுர்வா ப்ரயோஜநம்

தஸ்மாத்³பூ⁴தமபி ப்ரயோஜநவதே³வோபதே³ஷ்டவ்யம் நாப்ரயோஜநம் । அப்ரயோஜநம் ச ப்³ரஹ்ம, தஸ்யோதா³ஸீநஸ்ய ஸர்வக்ரியாரஹிதத்வேநாநுபகாரகத்வாதி³தி பா⁴வ: ।

ஸ்யாத் ।

பரிஹரதி -

அநவக³தாத்மவஸ்தூபதே³ஶஶ்ச ததை²வ -

ப்ரயோஜநவாநேவ -

ப⁴விதுமர்ஹதி ।

அப்யர்த²ஶ்சகார: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யத்³யபி ப்³ரஹ்மோதா³ஸீநம் , ததா²பி தத்³விஷயம் ஶாப்³த³ஜ்ஞாநமவக³திபர்யந்தம் வித்³யா ஸ்வவிரோதி⁴நீம் ஸம்ஸாரமூலநிதா³நமவித்³யாமுச்சி²ந்த³த்ப்ரயோஜநவதி³த்யர்த²: । அபி ச யே(அ)பி கார்யபரத்வம் ஸர்வேஷாம் பதா³நாமாஸ்தி²ஷத, தைரபி “ப்³ராஹ்மணோ ந ஹந்தவ்ய:”, “ந ஸுரா பாதவ்யா” இத்யாதீ³நாம் ந கார்யபரதா ஶக்யா ஆஸ்தா²தும் । க்ருத்யுபஹிதமர்யாத³ம் ஹி கார்யம் க்ருத்யா வ்யாப்தம் தந்நிவ்ருத்தௌ நிவர்ததே, ஶிம்ஶபாத்வமிவ வ்ருக்ஷத்வநிவ்ருத்தௌ । க்ருதிர்ஹி புருஷப்ரயத்ந: - ஸ ச விஷயாதீ⁴நநிரூபண: । விஷயஶ்சாஸ்ய ஸாத்⁴யஸ்வபா⁴வதயா பா⁴வார்த² ஏவ பூர்வாபரீபூ⁴தோ(அ)ந்யோத்பாதா³நுகூலாத்மா ப⁴விதுமர்ஹதி, ந த்³ரவ்யகு³ணௌ । ஸாக்ஷாத்க்ருதிவ்யாப்யோ ஹி க்ருதேர்விஷய: । ந ச த்³ரவ்யகு³ணயோ: ஸித்³த⁴யோரஸ்தி க்ருதிவ்யாப்யதா । அத ஏவ ஶாஸ்த்ரக்ருத்³வச: - “பா⁴வார்தா²: கர்மஶப்³தா³ஸ்தேப்⁴ய: க்ரியா ப்ரதீயேத” இதி । த்³ரவ்யகு³ணஶப்³தா³நாம் நைமித்திகாவஸ்தா²யாம் கார்யாவமர்ஶே(அ)பி, பா⁴வஸ்ய ஸ்வத:, த்³ரவ்யகு³ணஶப்³தா³நாம் து பா⁴வயோகா³த்கார்யாவமர்ஶ இதி பா⁴வார்தே²ப்⁴ய ஏவாபூர்வாவக³தி:, ந த்³ரவ்யகு³ணஶப்³தே³ப்⁴ய இதி । ந ச ‘த³த்⁴நா ஜுஹோதி’ , ‘ஸந்ததமாகா⁴ரயதி’ இத்யாதி³ஷு த்³ரவ்யாதீ³நாம் கார்யவிஷயதா । தத்ராபி ஹி ஹோமாகா⁴ரபா⁴வார்த²விஷயமேவ கார்யம் । ந சைதாவதா ‘ஸோமேந யஜேத’ இதிவத் , த³தி⁴ஸந்ததாதி³விஶிஷ்டஹோமாகா⁴ரவிதா⁴நாத் , ‘அக்³நிஹோத்ரம் ஜுஹோதி’ , ‘ஆகா⁴ரமாகா⁴ரயதி’ இதி தத³நுவாத³: । யத்³யப்யத்ராபி பா⁴வார்த²விஷயமேவ கார்யம், ததா²பி பா⁴வார்தா²நுப³ந்த⁴தயா த்³ரவ்யகு³ணாவவிஷயாவபி விதீ⁴யேதே । பா⁴வார்தோ² ஹி காரகவ்யாபாரமாத்ரதயாவிஶிஷ்ட: காரகவிஶேஷேண த்³ரவ்யாதி³நா விஶேஷ்யத இதி த்³ரவ்யாதி³ஸ்தத³நுப³ந்த⁴: । ததா² ச பா⁴வார்தே² விதீ⁴யமாநே ஸ ஏவ ஸாநுப³ந்தோ⁴ விதீ⁴யத இதி த்³ரவ்யகு³ணாவவிஷயாவபி தத³நுப³ந்த⁴தயா விஹிதௌ ப⁴வத: । ஏவம் ச பா⁴வார்த²ப்ரணாலிகயா த்³ரவ்யாதி³ஸங்க்ராந்தோ விதி⁴ர்கௌ³ரவாத்³பி³ப்⁴யத்ஸ்வவிஷயஸ்ய சாந்யத: ப்ராப்ததயா தத³நுவாதே³ந தத³நுப³ந்தீ⁴பூ⁴தத்³ரவ்யாதி³பரோ ப⁴வதீதி ஸர்வத்ர பா⁴வார்த²விஷய ஏவ விதி⁴: । ஏதேந ‘யதா³க்³நேயோ(அ)ஷ்டாகபாலோ ப⁴வதி’ இத்யத்ர ஸம்ப³ந்த⁴விஷயோ விதி⁴ரிதி பராஸ்தம் । நநு ந ப⁴வத்யர்தோ² விதே⁴ய:, ஸித்³தே⁴ ப⁴விதரி லப்³த⁴ரூபஸ்ய ப⁴வநம் ப்ரத்யகர்த்ருத்வாத் । ந க²லு க³க³நம் ப⁴வதி । நாப்யஸித்³தே⁴, அஸித்³த⁴ஸ்யாநியோஜ்யத்வாத் , க³க³நகுஸுமவத் । தஸ்மாத்³ப⁴வநேந ப்ரயோஜ்யவ்யாபாரேணாக்ஷிப்த: ப்ரயோஜகஸ்ய பா⁴வயிதுர்வ்யாபாரோ விதே⁴ய: । ஸ ச வ்யாபாரோ பா⁴வநா, க்ருதி:, ப்ரயத்ந இதி நிர்விஷயஶ்சாஸாவஶக்யப்ரதிபத்திரதோ விஷயாபேக்ஷாயாமாக்³நேயஶப்³தோ³பஸ்தா²பிதோ த்³ரவ்யதே³வதாஸம்ப³ந்த⁴ ஏவாஸ்ய விஷய: । நநு வ்யாபாரவிஷய: புருஷப்ரயத்ந: கத²மவ்யாபாரரூபம் ஸம்ப³ந்த⁴ம் கோ³சரயேத் । ந ஹி க⁴டம் குர்வித்யத்ராபி ஸாக்ஷாந்நாமார்த²ம் க⁴டம் புருஷப்ரயத்நோ கோ³சரயத்யபி து த³ண்டா³தி³ ஹஸ்தாதி³நா வ்யாபாரயதி । தஸ்மாத்³க⁴டார்தா²ம் க்ருதிம் வ்யாபாரவிஷயாமேவ புருஷ: ப்ரதிபத்³யதே, ந து ரூபதோ க⁴டவிஷயாம் । உத்³தே³ஶ்யதயா த்வஸ்யாமஸ்தி க⁴டோ ந து விஷயதயா । விஷயதயா து ஹஸ்தாதி³வ்யாபார ஏவ । அத ஏவாக்³நேய இத்யத்ராபி த்³ரவ்யதே³வதாஸம்ப³ந்தா⁴க்ஷிப்தோ யஜிரேவ கார்யவிஷயோ விதே⁴ய: । கிமுக்தம் ப⁴வதி, ஆக்³நேயோ ப⁴வதீதி ஆக்³நேயேந யாகே³ந பா⁴வயேதி³தி । அத ஏவ ‘ய ஏவம் வித்³வாந் பௌர்ணமாஸீம் யஜதே’ ‘ய ஏவம் வித்³வாநமாவாஸ்யாம் யஜதே’ இத்யநுவாதோ³ ப⁴வதி ‘யதா³க்³நேய:’ இத்யாதி³விஹிதஸ்ய யாக³ஷட்கஸ்ய । அத ஏவ ச விஹிதாநூதி³தஸ்ய தஸ்யைவ ‘த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாம் ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இத்யாதி⁴காரஸம்ப³ந்த⁴: । தஸ்மாத்ஸர்வத்ர க்ருதிப்ரணாலிகயா பா⁴வார்த²விஷய ஏவ விதி⁴ரித்யேகாந்த: । ததா² ச ‘ந ஹந்யாத்’ ‘ந பிபே³த்’ இத்யாதி³ஷு யதி³ கார்யமப்⁴யுபேயேத, ததஸ்தத்³வ்யாபிகா க்ருதிரப்⁴யுபேதவ்யா, தத்³வ்யாபகஶ்ச பா⁴வார்தோ² விஷய: । ஏவம் ச ப்ரஜாபதிவ்ரதந்யாயேந பர்யுதா³ஸவ்ருத்த்யா(அ)ஹநநாபாநஸங்கல்பலக்ஷணயா தத்³விஷயோ விதி⁴: ஸ்யாத் । ததா² ச ப்ரஸஜ்யப்ரதிஷேதோ⁴ த³த்தஜலாஞ்ஜலி: ப்ரஸஜ்யேத । ந ச ஸதி ஸம்ப⁴வே லக்ஷணா ந்யாய்யா । “நேக்ஷேதோத்³யந்தம்” இத்யாதௌ³ து “தஸ்ய வ்ரதம்” இத்யதி⁴காராத்ப்ரஸஜ்யப்ரதிஷேதா⁴ஸம்ப⁴வேந பர்யுதா³ஸவ்ருத்த்யாநீக்ஷணஸங்கல்பலக்ஷணா யுக்தா ।

தஸ்மாத் ‘ந ஹந்யாத்’ , ‘ந பிபே³த்’ இத்யாதி³ஷு ப்ரஸஜ்யப்ரதிஷேதே⁴ஷு பா⁴வார்தா²பா⁴வாத்தத்³வ்யாப்தாயா: க்ருதேரபா⁴வ:, தத³பா⁴வே ச தத்³வ்யாப்தஸ்ய கார்யஸ்யாபா⁴வ இதி ந கார்யபரத்வநியம: ஸர்வத்ர வாக்யே இத்யாஹ -

ப்³ராஹ்மணோ ந ஹந்தவ்ய இத்யேவமாத்³யா இதி ।

நநு கஸ்மாந்நிவ்ருத்திரேவ கார்யம் ந ப⁴வதி, தத்ஸாத⁴நம் வேத்யத ஆஹ -

ந ச ஸா க்ரியேதி ।

க்ரியாஶப்³த³: கார்யவசந: ।

ஏததே³வ விப⁴ஜதே -

அக்ரியார்தா²நாமிதி ।

ஸ்யாதே³தத் । விதி⁴விப⁴க்திஶ்ரவணாத்கார்யம் தாவத³த்ர ப்ரதீயதே தச்ச ந பா⁴வார்த²மந்தரேண । ந ச ராக³த: ப்ரவ்ருத்தஸ்ய ஹநநபாநாதா³வகஸ்மாதௌ³தா³ஸீந்யமுபபத்³யதே விநா விதா⁴ரகப்ரயத்நம் । தஸ்மாத்ஸ ஏவ ப்ரவ்ருத்த்யுந்முகா²நாம் மநோவாக்³தே³ஹாநாம் விதா⁴ரக: ப்ரயத்நோ நிஷேத⁴விதி⁴கோ³சர: க்ரியேதி நாக்ரியாபரமஸ்தி வாக்யம் கிஞ்சித³பீதி ஆஹ -

ந ச ஹநநக்ரியாநிவ்ருத்த்யௌதா³ஸீந்யவ்யதிரேகேண நஞ: ஶக்யமப்ராப்தக்ரியார்த²த்வம் கல்பயிதும் ।

கேந ஹேதுநா ந ஶக்யமித்யத ஆஹ -

ஸ்வபா⁴வப்ராப்தஹந்த்யர்தா²நுராகே³ண

நஞ: । அயமர்த²: - ஹநநபாநபரோ ஹி விதி⁴ப்ரத்யய: ப்ரதீயமாநஸ்தே ஏவ வித⁴த்தே இத்யுத்ஸர்க³: । ந சைதே ஶக்யே விதா⁴தும் , ராக³த: ப்ராப்தத்வாத் । ந ச நஞ: ப்ரஸஜ்யப்ரதிஷேதோ⁴ விதே⁴ய:, தஸ்யாப்யௌதா³ஸீந்யரூபஸ்ய ஸித்³த⁴தயா ப்ராப்தத்வாத் । ந ச விதா⁴ரக: ப்ரயத்ந:, தஸ்யாஶ்ருதத்வேந லக்ஷ்யமாணத்வாத் , ஸதி ஸம்ப⁴வே ச லக்ஷணாயா அந்யாய்யத்வாத் , விதி⁴விப⁴க்தேஶ்ச ராக³த: ப்ராப்தப்ரவ்ருத்த்யநுவாத³கத்வேந விதி⁴விஷயத்வாயோகா³த் । தஸ்மாத்³யத்பிபே³த்³த⁴ந்யாத்³வேத்யநூத்³ய தந்நேதி நிஷித்⁴யதே, தத³பா⁴வோ ஜ்ஞாப்யதே, ந து நஞர்தோ² விதீ⁴யதே । அபா⁴வஶ்ச ஸ்வவிரோதி⁴பா⁴வநிரூபணதயா பா⁴வச்சா²யாநுபாதீதி ஸித்³தே⁴ ஸித்³த⁴வத் , ஸாத்⁴யே ச ஸாத்⁴யவத்³பா⁴ஸத இதி ஸாத்⁴யவிஷயோ நஞர்த²: ஸாத்⁴யவத்³பா⁴ஸத இதி நஞர்த²: கார்ய இதி ப்⁴ரம: ।

ததி³த³மாஹ -

நஞஶ்சைஷ ஸ்வபா⁴வ இதி ।

நநு போ³த⁴யது ஸம்ப³ந்தி⁴நோ(அ)பா⁴வம் நஞ்ப்ரவ்ருத்த்யுந்முகா²நாம் து மநோவாக்³தே³ஹாநாம் குதோ(அ)கஸ்மாந்நிவ்ருத்திரித்யத ஆஹ -

அபா⁴வபு³த்³தி⁴ஶ்சௌதா³ஸீந்ய

பாலந

காரணம் ।

அயமபி⁴ப்ராய: - ‘ஜ்வரித: பத்²யமஶ்நீயாத்’ , ‘ந ஸர்பாயாங்கு³லிம் த³த்³யாத்’ இத்யாதி³வசநஶ்ரவணஸமநந்தரம் ப்ரயோஜ்யவ்ருத்³த⁴ஸ்ய பத்²யாஶநே ப்ரவ்ருத்திம் பு⁴ஜங்கா³ங்கு³லிதா³நோந்முக²ஸ்ய ச ததோ நிவ்ருத்திமுபலப்⁴ய பா³லோ வ்யுத்பித்ஸு: ப்ரயோஜ்யவ்ருத்³த⁴ஸ்ய ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஹேதூ இச்சா²த்³வேஷாவநுமிமீதே । ததா² ஹி - இச்சா²த்³வேஷஹேதுகே வ்ருத்³த⁴ஸ்ய ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ ஸ்வதந்த்ரப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தித்வாத் , மதீ³யஸ்வதந்த்ரப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திவத் । கர்தவ்யதைகார்த²ஸமவேதேஷ்டாநிஷ்டஸாத⁴நபா⁴வாவக³மபூர்வகௌ சாஸ்யேச்சா²த்³வேஷௌ, ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஹேதுபூ⁴தேச்சா²த்³வேஷத்வாத் , மத்ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திஹேதுபூ⁴தேச்சா²த்³வேஷவத் । ந ஜாது மம ஶப்³த³தத்³வ்யாபாரபுருஷாஶயத்ரைகால்யாநவிச்ச²ந்நபா⁴வநாபூர்வப்ரத்யயபூர்வாவிச்சா²த்³வேஷாவபூ⁴தாம் । அபி து பூ⁴யோபூ⁴ய: ஸ்வக³தமாலோசயத உக்தகாரணபூர்வாவேவ ப்ரத்யவபா⁴ஸேதே । தஸ்மாத்³வ்ருத்³த⁴ஸ்ய ஸ்வதந்த்ரப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ இச்சா²த்³வேஷபே⁴தௌ³ ச கர்தவ்யதைகார்த²ஸமவேதேஷ்டாநிஷ்டஸாத⁴நபா⁴வாவக³மபூர்வாவித்யாநுபூர்வ்யா ஸித்³த⁴: கார்யகாரணாபா⁴வ இதீஷ்டாநிஷ்டஸாத⁴நதாவக³மாத்ப்ரயோஜ்யவ்ருத்³த⁴ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ இதி ஸித்³த⁴ம் । ஸ சாவக³ம: ப்ராக³பூ⁴த: ஶப்³த³ஶ்ரவணாநந்தரமுபஜாயமாந: ஶப்³த³ஶ்ரவணஹேதுக இதி ப்ரவர்தகேஷு வாக்யேஷு ‘யஜேத’ இத்யாதி³ஷு ஶப்³த³ ஏவ கர்தவ்யமிஷ்டஸாத⁴நம் வ்யாபாரமவக³மயம்ஸ்தஸ்யேஷ்டஸாத⁴நதாம் கர்தவ்யதாம் சாவக³மயதி அநந்யலப்⁴யத்வாது³ப⁴யோ:, அநந்யலப்⁴யஸ்ய ச ஶப்³தா³ர்த²த்வாத் । யத்ர து கர்தவ்யதாந்யத ஏவ லப்⁴யதே, யதா² ‘ந ஹந்யாத்’ , ‘ந பிபே³த்’ இத்யாதி³ஷு ஹநநபாநப்ரவ்ருத்த்யோ ராக³த: ப்ரதிலம்பா⁴த் , தத்ர தத³நுவாதே³ந நஞ்ஸமபி⁴வ்யாஹ்ருதா லிஙாதி³விப⁴க்திரந்யதோ(அ)ப்ராப்தமநயோரநர்த²ஹேதுபா⁴வமாத்ரமவக³மயதி । ப்ரத்யக்ஷம் ஹி தயோரிஷ்டஸாத⁴நபா⁴வோ(அ)வக³ம்யதே, அந்யதா² ராக³விஷயத்வாயோகா³த் । தஸ்மாத்³ராகா³தி³ப்ராப்தகர்தவ்யதாநுவாதே³நாநர்த²ஸாத⁴நதாப்ரஜ்ஞாபநபரம் ‘ந ஹந்யாத்’ , ‘ந பிபே³த்’ இத்யாதி³வாக்யம் , ந து கர்தவ்யதாபரமிதி ஸுஷ்டூ²க்தமகார்யநிஷ்ட²த்வம் நிஷேதா⁴நாம் । நிஷேத்⁴யாநாம் சாநர்த²ஸாத⁴நதாபு³த்³தி⁴ரேவ நிஷேத்⁴யாபா⁴வபு³த்³தி⁴: । தயா க²ல்வயம் சேதந ஆபாததோ ரமணீயதாம் பஶ்யந்நப்யாயதிமாலோச்ய ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வம் நிவ்ருத்திமவபு³த்⁴ய நிவர்ததே । ஔதா³ஸீந்யமாத்மநோ(அ)வஸ்தா²பயதீதி யாவத் ।

ஸ்யாதே³தத் । அபா⁴வபு³த்³தி⁴ஶ்சேதௌ³தா³ஸீந்யஸ்தா²பநகாரணம் , யாவதௌ³தா³ஸீந்யமநுவர்தேத । ந சாநுவர்ததே । ந ஹ்யுதா³ஸீநோ(அ)பி விஷயாந்தரவ்யாஸக்தசித்தஸ்தத³பா⁴வபு³த்³தி⁴மாந் । ந சாவஸ்தா²பககாரணாபா⁴வே கார்யாவஸ்தா²நம் த்³ருஷ்டம் । ந ஹி ஸ்தம்பா⁴வபாதே ப்ராஸாதோ³(அ)வதிஷ்ட²தே அத ஆஹ -

ஸா ச த³க்³தே⁴ந்த⁴நாக்³நிவத்ஸ்வயமேவோபஶாம்யதி ।

தாவதே³வ க²ல்வயம் ப்ரவ்ருத்த்யுந்முகோ² ந யாவத³ஸ்யாநர்த²ஹேதுபா⁴வமதி⁴க³ச்ச²தி । அநர்த²ஹேதுத்வாதி⁴க³மோ(அ)ஸ்ய ஸமூலோத்³தா⁴ரம் ப்ரவ்ருத்திமுத்³த்⁴ருத்ய த³க்³தே⁴ந்த⁴நாக்³நிவத்ஸ்வயமேவோபஶாம்யதி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யதா² ப்ராஸாதா³வஸ்தா²நகாரணம் ஸ்தம்போ⁴ நைவமௌதா³ஸீந்யாவஸ்தா²நகாரணமபா⁴வபு³த்³தி⁴:, அபி த்வாக³ந்துகாத்³விநாஶஹேதோஸ்த்ராணேநாவஸ்தா²நகாரணம் । யதா² கமட²ப்ருஷ்ட²நிஷ்டு²ர: கவச: ஶஸ்த்ரப்ரஹாரத்ராணேந ராஜந்யஜீவாவஸ்தா²நஹேது: । ந ச கவசாபக³மே ச அஸதி ச ஶஸ்த்ரப்ரஹாரே, ராஜந்யஜீவநாஶ இதி ।

உபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாத்ப்ரஸக்தக்ரியாநிவ்ருத்த்யௌதா³ஸீந்யமேவேதி ।

ஔதா³ஸீந்யமஜாநதோ(அ)ப்யஸ்தீதி ப்ரஸக்தக்ரியாநிவ்ருத்த்யோபலக்ஷ்ய விஶிநஷ்டி । தத்கிமக்ரியார்த²த்வேநாநர்த²க்யமாஶங்க்ய க்ரியார்த²த்வோபவர்ணநம் ஜைமிநீயமஸமஞ்ஜஸமேவேத்யுபஸம்ஹாரவ்யாஜேந பரிஹரதி -

தஸ்மாத்புருஷார்தே²தி ।

புருஷார்தா²நுபயோக்³யுபாக்²யாநாதி³விஷயாவக்ரியார்த²தயா க்ரியார்த²தயா ச பூர்வோத்தரபக்ஷௌ, ந தூபநிஷத்³விஷயௌ । உபநிஷதா³ம் ஸ்வயம் புருஷார்த²ப்³ரஹ்மரூபாவக³மமபர்யவஸாநாதி³த்யர்த²: ।

யத³ப்யௌபநிஷதா³த்மஜ்ஞாநமபுருஷார்த²ம் மந்யமாநேநோக்தம் -

கர்தவ்யவித்⁴யநுப்ரவேஶமந்தரேணேதி ।

அத்ர நிகூ³டா⁴பி⁴ஸந்தி⁴: பூர்வோக்தம் பரிஹாரம் ஸ்மாரயதி -

தத்பரிஹ்ருதமிதி ।

அத்ராக்ஷேப்தா ஸ்வோக்தமர்த²ம் ஸ்மாரயதி -

நநு ஶ்ருதப்³ரஹ்மணோ(அ)பீதி ।

நிகூ³ட⁴மபி⁴ஸந்தி⁴ம் ஸமாதா⁴தோத்³கா⁴டயதி -

அத்ரோச்யதே - நாவக³தப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வஸ்யேதி ।

ஸத்யம், ந ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநமாத்ரம் ஸாம்ஸாரிகத⁴ர்மநிவ்ருத்திகாரணம் , அபி து ஸாக்ஷாத்காரபர்யந்தம் । ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரஶ்சாந்த:கரணவ்ருத்திபே⁴த³: ஶ்ரவணமநநாதி³ஜநிதஸம்ஸ்காரஸசிவமநோஜந்மா, ஷட்³ஜாதி³பே⁴த³ஸாக்ஷாத்கார இவ கா³ந்த⁴ர்வஶாஸ்த்ரஶ்ரவணாப்⁴யாஸஸம்ஸ்க்ருதமநோயோநி: । ஸ ச நிகி²லப்ரபஞ்சமஹேந்த்³ரஜாலஸாக்ஷாத்காரம் ஸமூலமுந்மூலயந்நாத்மாநமபி ப்ரபஞ்சத்வாவிஶேஷாது³ந்மூலயதீத்யுபபாதி³தமத⁴ஸ்தாத் । தஸ்மாத்³ரஜ்ஜுஸ்வரூபகத²நதுல்யதைவாத்ரேதி ஸித்³த⁴ம் ।

அத்ர ச வேத³ப்ரமாணமூலதயா வேத³ப்ரமாணஜநிதேத்யுக்தம் । அத்ரைவ ஸுக²து³:கா²நுத்பாத³பே⁴தே³ந நித³ர்ஶநத்³வயமாஹ -

ந ஹி த⁴நிந இதி ।

ஶ்ருதிமத்ரோதா³ஹரதி -

தது³க்தமிதி ।

சோத³யதி -

ஶரீரே பதித இதி ।

பரிஹரதி -

ந ஸஶரீரத்வஸ்யேதி ।

யதி³ வாஸ்தவம் ஸஶரீரத்வம் ப⁴வேந்ந ஜீவதஸ்தந்நிவர்தேத । மித்²யாஜ்ஞாநநிமித்தம் து தத் । தச்சோத்பந்நதத்த்வஜ்ஞாநேந ஜீவதாபி ஶக்யம் நிவர்தயிதும் ।

யத்புநரஶரீரத்வம் தத³ஸ்ய ஸ்வபா⁴வ இதி ந ஶக்யம் நிவர்தயிதும் , ஸ்வபா⁴வஹாநேந பா⁴வவிநாஶப்ரஸங்கா³தி³த்யாஹ -

நித்யமஶரீரத்வமிதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ந மித்²யாஜ்ஞாநநிமித்தம் ஸஶரீரத்வமபி து த⁴ர்மாத⁴ர்மநிமித்தம் , தச்ச ஸ்வகாரணத⁴ர்மாத⁴ர்மநிவ்ருத்திமந்தரேண ந நிவர்ததே । தந்நிவ்ருத்தௌ ச ப்ராயணமேவேதி ந ஜீவதோ(அ)ஶரீரத்வமிதி ஶங்கதே -

தத்க்ருதேதி ।

ததி³த்யாத்மாநம் பராம்ருஶதி ।

நிராகரோதி -

ந, ஶரீரஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யேதி ।

ந தாவதா³த்மா ஸாக்ஷாத்³த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ கர்துமர்ஹதி, வாக்³பு³த்³தி⁴ஶரீராரம்ப⁴ஜநிதௌ ஹி தௌ நாஸதி ஶரீரஸம்ப³ந்தே⁴ ப⁴வத:, தாப்⁴யாம் து ஶரீரஸம்ப³ந்த⁴ம் ரோசயமாநோ வ்யக்தம் பரஸ்பராஶ்ரயம் தோ³ஷமாவஹதி ।

ததி³த³மாஹ -

ஶரீரஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யேதி ।

யத்³யுச்யேத ஸத்யமஸ்தி பரஸ்பராஶ்ரய:, ந த்வேஷ தோ³ஷோ(அ)நாதி³த்வாத் , பீ³ஜாங்குரவதி³த்யத ஆஹ -

அந்த⁴பரம்பரைஷாநாதி³த்வகல்பநா

யஸ்து மந்யதே நேயமந்த⁴பரம்பராதுல்யாநாதி³தா ।

ந ஹி யதோ த⁴ர்மாத⁴ர்மபே⁴தா³தா³த்மஶரீரஸம்ப³ந்த⁴பே⁴த³ஸ்தத ஏவ ஸ த⁴ர்மாத⁴ர்மபே⁴த³: கிந்த்வேஷ பூர்வஸ்மாதா³த்மஶரீரஸம்ப³ந்தா⁴த்பூர்வத⁴ர்மாத⁴ர்மபே⁴த³ஜந்மந:, ஏஷ த்வாத்மஶரீரஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ஸ்மாத்³த⁴ர்மாத⁴ர்மபே⁴தா³தி³தி, தம் ப்ரத்யாஹ -

க்ரியாஸமவாயாபா⁴வாதி³தி ।

ஶங்கதே -

ஸம்நிதா⁴நமாத்ரேணேதி ।

பரிஹரதி -

நேதி ।

உபார்ஜநம் ஸ்வீகரணம் ।

ந த்வியம் விதா⁴த்மநீத்யாஹ -

ந த்வாத்மந இதி ।

யே து தே³ஹாதா³வாத்மாபி⁴மாநோ ந மித்²யா, அபி து கௌ³ண:, மாணவகாதா³விவ ஸிம்ஹாபி⁴மாந இதி மந்யந்தே, தந்மதமுபந்யஸ்ய தூ³ஷயதி -

அத்ராஹுரிதி ।

ப்ரஸித்³தோ⁴ வஸ்துபே⁴தோ³ யஸ்ய புருஷஸ்ய ஸ ததோ²க்த: । உபபாதி³தம் சைதத³ஸ்மாபி⁴ரத்⁴யாஸபா⁴ஷ்ய இதி நேஹோபபாத்³யதே । யதா² மந்தா³ந்த⁴காரே ஸ்தா²ணுரயமித்யக்³ருஹ்யமாணவிஶேஷே வஸ்துநி புருஷாத் , ஸாம்ஶயிகௌ புருஷஶப்³த³ப்ரத்யயௌ ஸ்தா²ணுவிஷயௌ, தத்ர ஹி புருஷத்வமநியதமபி ஸமாரோபிதமேவ ।

ஏவம் ஸம்ஶயே ஸமாரோபிதமநிஶ்சிதமுதா³ஹ்ருத்ய விபர்யயஜ்ஞாநே நிஶ்சிதமுதா³ஹரதி -

யதா² வா ஶுக்திகாயாமிதி ।

ஶுக்லபா⁴ஸ்வரஸ்ய த்³ரவ்யஸ்ய புர:ஸ்தி²தஸ்ய ஸதி ஶுக்திகாரஜதஸாதா⁴ரண்யே யாவத³த்ர ரஜதவிநிஶ்சயோ ப⁴வதி தாவத்கஸ்மாச்சு²க்திவிநிஶ்சய ஏவ ந ப⁴வதி । ஸம்ஶயோ வா த்³வேதா⁴ யுக்த:, ஸமாநத⁴ர்மத⁴ர்மிணோர்த³ர்ஶநாத் உபலப்³க்⁴யநுபலப்³த்⁴யவ்யவஸ்தா²தோவிஶேஷத்³வயஸ்ம்ருதேஶ்ச ।

ஸம்ஸ்காரோந்மேஷஹேதோ: ஸாத்³ருஶ்யஸ்ய த்³விஷ்ட²த்வேநோப⁴யத்ர துல்யமேததி³த்யத உக்தம் -

அகஸ்மாதி³தி ।

அநேந த்³ருஷ்டஸ்ய ஹேதோ: ஸமாநத்வே(அ)ப்யத்³ருஷ்டம் ஹேதுருக்த: । தச்ச கார்யத³ர்ஶநோந்நேயத்வேநாஸாதா⁴ரணமிதி பா⁴வ: ।

ஆத்மாநாத்மவிவேகிநாமிதி ।

ஶ்ரவணமநநகுஶலதாமாத்ரேண பண்டி³தாநாம் । அநுத்பந்நதத்த்வஸாக்ஷாத்காராணாமிதி யாவத் । தது³க்தம் - “பஶ்வாதி³பி⁴ஶ்சாவிஶேஷாத்” இதி । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ।

ஜீவதோ விது³ஷோ(அ)ஶரீரத்வே ச ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீ உதா³ஹரதி -

ததா² சேதி ।

ஸுபோ³த⁴ம் ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாந்நாவக³தப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வஸ்யேதி ।

நநூக்தம் யதி³ ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மாத்மத்வாவக³திரேவ ஸாம்ஸாரிகத⁴ர்மநிவ்ருத்திஹேது:, ஹந்த மநநாதி³விதா⁴நாநர்த²க்யம் , தஸ்மாத்ப்ரதிபத்திவிதி⁴பரா வேதா³ந்தா இதி, தத³நுபா⁴ஷ்ய தூ³ஷயதி -

யத்புநருக்தம் ஶ்ரவணாத்பராசீநயோரிதி ।

மநநநிதி³த்⁴யாஸநயோரபி ந விதி⁴:, தயோரந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴ஸாக்ஷாத்காரப²லயோர்விதி⁴ஸரூபைர்வசநைரநுவாதா³த் । ததி³த³முக்தம் -

அவக³த்யர்த²த்வாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரோ(அ)வக³தஸ்தத³ர்த²த்வம் மநநநிதி³த்⁴யாஸநயோரந்வயவ்யதிரேகஸித்³த⁴மித்யர்த²: ।

அத² கஸ்மாந்மநநாதி³விதி⁴ரேவ ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ -

யதி³ ஹ்யவக³தமிதி ।

ந தாவந்மநநநிதி³த்⁴யாஸநே ப்ரதா⁴நகர்மணீ அபூர்வவிஷயே அம்ருதத்வப²லே இத்யுக்தமத⁴ஸ்தாத் । அதோ கு³ணகர்மத்வமநயோரவகா⁴தப்ரோக்ஷணாதி³வத்பரிஶிஷ்யதே, தத³ப்யயுக்தம் , அந்யத்ரோபயுக்தோபயோக்ஷ்யமாணத்வாபா⁴வாதா³த்மந:, விஶேஷதஸ்த்வௌபநிஷத³ஸ்ய கர்மாநுஷ்டா²நவிரோதா⁴தி³த்யர்த²: ।

ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

ஏவம் ஸித்³த⁴ரூபப்³ரஹ்மபரத்வம் உபநிஷதா³ம் ।

ப்³ரஹ்மண: ஶாஸ்த்ரார்த²ஸ்ய த⁴ர்மாத³ந்யத்வாத் , பி⁴ந்நவிஷயத்வேந ஶாஸ்த்ரபே⁴தா³த் , “அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா” (ப்³ர.ஸூ.1 । 1 । 1) இத்யஸ்ய ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴த்வமுபபத்³யத இத்யாஹ -

ஏவம் ச ஸதீதி ।

இதரதா² து த⁴ர்மஜிஜ்ஞாஸைவேதி ந ஶாஸ்த்ராந்தரமிதி ந ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴த்வம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

ப்ரதிபத்திவிதி⁴பரத்வ இதி ।

ந கேவலம் ஸித்³த⁴ரூபத்வாத்³ப்³ரஹ்மாத்மைக்யஸ்ய த⁴ர்மாத³ந்யத்வமபி து தத்³விரோதா⁴த³பீத்யுபஸம்ஹாரவ்யாஜேநாஹ -

தஸ்மாத³ஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி ।

இதிகரணேந ஜ்ஞாநம் பராம்ருஶதி । வித⁴யோ ஹி த⁴ர்மே ப்ரமாணம் । தே ச ஸாத்⁴யஸாத⁴நேதிகர்தவ்யதாபே⁴தா³தி⁴ஷ்டா²நா த⁴ர்மோத்பாதி³நஶ்ச தத³தி⁴ஷ்டா²நா ந ப்³ரஹ்மாத்மைக்யே ஸதி ப்ரப⁴வந்தி, விரோதா⁴தி³த்யர்த²: ।

ந கேவலம் த⁴ர்மப்ரமாணஸ்ய ஶாஸ்த்ரஸ்யேயம் க³தி:, அபி து ஸர்வேஷாம் ப்ரமாணாநாமித்யாஹ -

ஸர்வாணி சேதராணி ப்ரமாணாநீதி ।

குத:,

ந ஹீதி ।

அத்³வைதே ஹி விஷயவிஷயிபா⁴வோ நாஸ்தி । ந ச கர்த்ருத்வம் , கார்யாபா⁴வாத் । ந ச காரணத்வம் , அத ஏவ ।

ததி³த³முக்தம் -

அப்ரமாத்ருகாணி ச ।

இதி சகாரேண ।

அத்ரைவ ப்³ரஹ்மவிதா³ம் கா³தா² உதா³ஹரதி -

அபி சாஹுரிதி ।

புத்ரதா³ராதி³ஷ்வாத்மாபி⁴மாநோ கௌ³ண: । யதா² ஸ்வது³:கே²ந து³:கீ², யதா² ஸ்வஸுகே²ந ஸுகீ², ததா² புத்ராதி³க³தேநாபீதி ஸோ(அ)யம் கு³ண: । ந த்வேகத்வாபி⁴மாந:, பே⁴த³ஸ்யாநுப⁴வஸித்³த⁴த்வாத் । தஸ்மாத் ‘கௌ³ர்வாஹீக:’ இதிவத்³கௌ³ண: । தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஷு த்வபே⁴தா³நுப⁴வாந்ந கௌ³ண ஆத்மாபி⁴மாந:, கிம் து ஶுக்தௌ ரஜதஜ்ஞாநவந்மித்²யா, ததே³வம் த்³விவிதோ⁴(அ)யமாத்மாபி⁴மாநோ லோகயாத்ராம் வஹதி । தத³ஸத்த்வே து ந லோகயாத்ரா, நாபி ப்³ரஹ்மாத்மைகத்வாநுப⁴வ:, தது³பாயஸ்ய ஶ்ரவணமநநாதே³ரபா⁴வாத் ।

ததி³த³மாஹ -

புத்ரதே³ஹாதி³பா³த⁴நாத் ।

கௌ³ணாத்மநோ(அ)ஸத்த்வே புத்ரகலத்ராதி³பா³த⁴நம் । மமகாராபா⁴வ இதி யாவத் । மித்²யாத்மநோ(அ)ஸத்த்வே தே³ஹேந்த்³ரியாதி³பா³த⁴நம் ஶ்ரவணாதி³பா³த⁴நம் ச । ததஶ்ச ந கேவலம் லோகயாத்ராஸமுச்சே²த³:ஸத்³ப்³ரஹ்மாஹமித்யேவம்போ³த⁴ஶீலம் யத்கார்யம் , அத்³வைதஸாக்ஷாத்கார இதி யாவத் ।

தத³பி

கத²ம் ப⁴வேத் ।

குதஸ்தத³ஸம்ப⁴வ இத்யத ஆஹ -

அந்வேஷ்டவ்யாத்மவிஜ்ஞாநாத்ப்ராக்ப்ரமாத்ருத்வமாத்மந: ।

உபலக்ஷணம் சைதத் । ப்ரமாப்ரமேயப்ரமாணவிபா⁴க³ இத்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ஏஷ ஹி விபா⁴கோ³(அ)த்³வைதஸாக்ஷாத்காரகாரணம் , ததோ நியமேந ப்ராக்³பா⁴வாத் । தேந தத³பா⁴வே கார்யம் நோத்பத்³யத இதி ।

ந ச ப்ரமாதுராத்மநோ(அ)ந்வேஷ்டவ்ய ஆத்மாந்ய இத்யாஹ -

அந்விஷ்ட: ஸ்யாத்ப்ரமாதைவ பாப்மதோ³ஷாதி³வர்ஜித: ।

உக்தம் க்³ரீவாஸ்த²க்³ரைவேயகநித³ர்ஶநம் ।

ஸ்யாதே³தத் । அப்ரமாணாத்கத²ம் பாரமார்தி²காத்³வைதாநுப⁴வோத்பத்திரித்யத ஆஹ -

தே³ஹாத்மப்ரத்யயோ யத்³வத்ப்ரமாணத்வேந கல்பித: ।

லௌகிகம் தத்³வதே³வேத³ம் ப்ரமாணம் து ।

அஸ்யாவதி⁴மாஹ -

ஆத்மநிஶ்சயாத் ।

ஆப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸாக்ஷாத்காராதி³த்யர்த²: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - பாரமார்தி²கப்ரபஞ்சவாதி³பி⁴ரபி தே³ஹாதி³ஷ்வாத்மாபி⁴மாநோ மித்²யேதி வக்தவ்யம் , ப்ரமாணபா³தி⁴தத்வாத் । தஸ்ய ச ஸமஸ்தப்ரமாணகாரணத்வம் பா⁴விகலோகயாத்ராவாஹித்வம் சாப்⁴யுபேயம் । ஸேயமஸ்மாகமப்யத்³வைதஸாக்ஷாத்காரே விதா⁴ ப⁴விஷ்யதி । ந சாயமத்³வைதஸாக்ஷாத்காரோ(அ)ப்யந்த:கரணவ்ருத்திபே⁴த³ ஏகாந்தத: பரமார்த²: । யஸ்து ஸாக்ஷாத்காரோ பா⁴விக:, நாஸௌ கார்ய:, தஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வரூபத்வாத் । அவித்³யா து யத்³யவித்³யாமுச்சி²ந்த்³யாஜ்ஜநயேத்³வா, ந தத்ர காசித³நுபபத்தி: । ததா² ச ஶ்ருதி: - “வித்³யாம் சாவித்³யாம் ச யஸ்தத்³வேதோ³ப⁴யம் ஸஹ । அவித்³யயா ம்ருத்யும் தீர்த்வா வித்³யயாம்ருதமஶ்நுதே”(ஈ. உ. 11) ॥ இதி । தஸ்மாத்ஸர்வமவதா³தம் ॥ 4 ॥

இதி சது:ஸூத்ரீ ஸமாப்தா ।

ஈக்ஷத்யதி⁴கரணவிஷயா:

ஏவம் - “கார்யாந்வயம் விநா ஸித்³த⁴ரூபே ப்³ரஹ்மணி மாநதா । புருஷார்தே² ஸ்வயம் தாவத்³வேதா³ந்தாநாம் ப்ரஸாதி⁴தா” ॥ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதிஜ்ஞாய “ஜந்மாத்³யஸ்ய யத:”(ப்³ர.ஸூ.1 । 1 । 2) இத்யாதி³நா “தத்து ஸமந்வயாத்”(ப்³ர.ஸூ.1 । 1 । 3) இத்யந்தேந ஸூத்ரஸந்த³ர்பே⁴ண ஸர்வஜ்ஞே ஸர்வஶக்தௌ ஜக³து³த்பத்திஸ்தி²திவிநாஶகாரணே ப்ராமாண்யம் வேதா³ந்தாநாமுபபாதி³தம் । தச்ச ப்³ரஹ்மணீதி பரமார்த²த: । ந த்வத்³யாபி ப்³ரஹ்மண்யேவேதி வ்யுத்பாதி³தம் । தத³த்ர ஸந்தி³ஹ்யதே - தஜ்ஜக³து³பாதா³நகாரணம் கிம் சேதநமுதாசேதநமிதி । அத்ர ச விப்ரதிபத்தே: ப்ரவாதி³நாம் விஶேஷாநுபலம்பே⁴ ஸதி ஸம்ஶய: । தத்ர ச ப்ரதா⁴நமசேதநம் ஜக³து³பாதா³நகாரணமநுமாநஸித்³த⁴மநுவத³ந்த்யுபநிஷத³ இதி ஸாங்க்²யா: । ஜீவாணுவ்யதிரிக்தசேதநேஶ்வரநிமித்தாதி⁴ஷ்டி²தாஶ்சதுர்விதா⁴: பரமாணவோ ஜக³து³பாதா³நகாரணமநுமிதமநுவத³ந்தீதி காணாதா³: । ஆதி³க்³ரஹணேநாபா⁴வோபாதா³நத்வாதி³ க்³ரஹீதவ்யம் । அநிர்வசநீயாநாத்³யவித்³யாஶக்திமச்சேதநோபாதா³நம் ஜக³தா³க³மிகமிதி ப்³ரஹ்மவித³: । ஏதாஸாம் ச விப்ரதிபத்தீநாமநுமாநவாக்யாநுமாநவாக்யததா³பா⁴ஸா பீ³ஜம் । ததே³வம் விப்ரதிபத்தே: ஸம்ஶயே கிம் தாவத்ப்ராப்தம் । தத்ர “ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்த்யபா⁴வாத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பரிணாமிந: । ந ஸர்வஶக்திவிஜ்ஞாநே ப்ரதா⁴நே த்வஸ்தி ஸம்ப⁴வ:” ॥ ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்தீ க²லு ஜ்ஞாநக்ரியாகார்யத³ர்ஶநோந்நேயஸத்³பா⁴வே । ந ச ஜ்ஞாநக்ரியே சிதா³த்மநி ஸ்த:, தஸ்யாபரிணாமித்வாதே³கத்வாச்ச । த்ரிகு³ணே து ப்ரதா⁴நே பரிணாமிநி ஸம்ப⁴வத: । யத்³யபி ச ஸாம்யாவஸ்தா²யாம் ப்ரதா⁴நே ஸமுதா³சரத்³வ்ருத்திநீ க்ரியாஜ்ஞாநே ந ஸ்த:, ததா²ப்யவ்யக்தேந ஶக்த்யாத்மநா ரூபேண ஸம்ப⁴வத ஏவ । ததா² ச ப்ரதா⁴நமேவ ஸர்வஜ்ஞம் ச ஸர்வஶக்தி ச । ந து ப்³ரஹ்ம । ஸ்வரூபசைதந்யம் த்வஸ்யாவ்ருத்திதமநுபயோகி³ ஜீவாத்மநாமிவாஸ்மாகம் । ந ச ஸ்வரூபசைதந்யே கர்த்ருத்வம் , அகார்யத்வாத்தஸ்ய । கார்யத்வே வா ந ஸர்வதா³ ஸர்வஜ்ஞதா । போ⁴கா³பவர்க³லக்ஷணபுருஷார்த²த்³வயப்ரயுக்தாநாதி³ப்ரதா⁴நபுருஷஸம்யோக³நிமித்தஸ்து மஹத³ஹங்காராதி³க்ரமேணாசேதநஸ்யாபி சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தஸ்ய ப்ரதா⁴நஸ்ய பரிணாம: ஸர்க³: । த்³ருஷ்டம் சாசேதநம் சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தம் புருஷார்தே² ப்ரவர்தமாநம் । யதா² வத்ஸவிவ்ருத்³த்⁴யர்த²மசேதநம் க்ஷீரம் ப்ரவர்ததே । “ததை³க்ஷத ப³ஹு ஸ்யாம் ப்ரஜாயேய” (சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யாத்³யாஶ்ச ஶ்ருதயோ(அ)சேதநே(அ)பி சேதநவது³பசாராத்ஸ்வகார்யோந்முக²த்வமாத³ர்ஶயந்தி, யதா² கூலம் பிபதிஷதீதி । “யத்ப்ராயே ஶ்ரூயதே யச்ச தத்தாத்³ருக³வக³ம்யதே । பா⁴க்தப்ராயே ஶ்ருதமித³மதோ பா⁴க்தம் ப்ரதீயதே” ॥ அபி சாஹுர்வ்ருத்³தா⁴: - “யதா²க்³ர்யப்ராயே லிகி²தம் த்³ருஷ்ட்வா வத³ந்தி ப⁴வேத³யமக்³ர்ய:” இதி, ததே²த³மபி “தா ஆப ஐக்ஷந்த” (சா². உ. 6 । 2 । 4) “தத்தேஜ ஐக்ஷத” (சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யாத்³யுபசாரப்ராயே க்ஷுதம் “ததை³க்ஷத”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யௌபசாரிகமேவ விஜ்ஞேயம் । “அநேந ஜீவேநாத்மநாநுப்ரவிஶ்ய நாமரூபே வ்யாகரவாணி” (சா². உ. 6 । 3 । 2) இதி ச ப்ரதா⁴நஸ்ய ஜீவாத்மத்வம் ஜீவார்த²காரிதயாஹ । யதா² ஹி ப⁴த்³ரஸேநோ ராஜார்த²காரீ ராஜ்ஞா ப⁴த்³ரஸேநோ மமாத்மேத்யுபசர்யதே, ஏவம் “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யாத்³யா: ஶ்ருதயோ பா⁴க்தா: ஸம்பத்த்யர்தா² வா த்³ரஷ்டவ்யா: । “ஸ்வமபீதோ ப⁴வதி” (சா². உ. 6 । 8 । 1) இதி ச நிருக்தம் ஜீவஸ்ய ப்ரதா⁴நே ஸ்வகீயே(அ)ப்யயம் ஸுஷுப்தாவஸ்தா²யாம் ப்³ரூதே । ப்ரதா⁴நாம்ஶதம:ஸமுத்³ரகே ஹி ஜீவோநித்³ராணஸ்தமஸீவ மக்³நோ ப⁴வதி । யதா²ஹு: - “அபா⁴வப்ரத்யயாலம்ப³நா வ்ருத்திர்நித்³ரா”(யோ.ஸூ. 1.10) இதி । வ்ருத்தீநாமந்யாஸாம் ப்ரமாணாதீ³நாமபா⁴வஸ்தஸ்ய ப்ரத்யயகாரணம் தமஸ்ததா³லம்ப³நா நித்³ரா ஜீவஸ்ய வ்ருத்திரித்யர்த²: । ததா² ஸர்வஜ்ஞம் ப்ரஸ்துத்ய ஶ்வேதாஶ்வதரமந்த்ரோ(அ)பி “ஸகாரணம் கரணாதி⁴பாதி⁴ப:” இதி ப்ராதா⁴நாபி⁴ப்ராய: । ப்ரதா⁴நஸ்யைவ ஸர்வஜ்ஞத்வம் ப்ரதிபாதி³தமத⁴ஸ்தாத் । தஸ்மாத³சேதநம் ப்ரதா⁴நம் ஜக³து³பாதா³நமநுவத³ந்தி ஶ்ருதய இதி பூர்வ: பக்ஷ: । ஏவம் காணாதா³தி³மதே(அ)பி கத²ஞ்சித்³யோஜநீயா: ஶ்ருதய: । அக்ஷரார்த²ஸ்து -

ப்ரதா⁴நகாரணபக்ஷே(அ)பீதி ப்ரதா⁴நஸ்யாபீதி ।

அபிகாராவேவகாரார்தௌ² ।

ஸ்யாதே³தத் । ஸத்த்வஸம்பத்த்யா சேத³ஸ்ய ஸர்வஜ்ஞதாத² தம:ஸம்பத்த்யா - ஸர்வஜ்ஞதைவாஸ்ய கஸ்மாந்ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ -

தேந ச ஸத்த்வத⁴ர்மேண ஜ்ஞாநேநேதி ।

ஸத்த்வம் ஹி ப்ரகாஶஶீலம் நிரதிஶயோத்கர்ஷம் ஸர்வஜ்ஞதாபீ³ஜம் । ததா²ஹு: - “நிரதிஶயம் ஸர்வஜ்ஞதாபீ³ஜம்” இதி । யத்க²லு ஸாதிஶயம் தத்க்வசிந்நிரதிஶயம் த்³ருஷ்டம், யதா² குவலாமலகபி³ல்வேஷு, ஸாதிஶயம் மஹத்த்வம் வ்யோம்நி பரமமஹதி நிரதிஶயம் । ஏவம் ஜ்ஞாநமப்யேகத்³விப³ஹுவிஷயதயா ஸாதிஶயமித்யநேநாபி க்வசிந்நிரதிஶயேந ப⁴விதவ்யம் । இத³மேவ சாஸ்ய நிரதிஶயத்வம் யத்³விதி³தஸமஸ்தவேதி³தவ்யத்வம் । ததி³த³ம் ஸர்வஜ்ஞத்வம் ஸத்த்வஸ்ய நிரதிஶயோத்கர்ஷத்வே ஸம்ப⁴வதி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யத்³யபி ரஜஸ்தமஸீ அபி ஸ்த: ததா²பி புருஷார்த²ப்ரயுக்தகு³ணவைஷம்யாதிஶயாத்ஸத்த்வஸ்ய நிரதிஶயோத்கர்ஷே ஸார்வஜ்ஞ்யம் கார்யமுத்பத்³யத இதி ப்ரதா⁴நாவஸ்தா²யாமபி தந்மாத்ரம் விவக்ஷித்வாவிவக்ஷித்வா ச தம:கார்யம் ப்ரதா⁴நம் ஸர்வஜ்ஞமுபசர்யத இதி ।

அபிப்⁴யாமவதா⁴ரணஸ்ய வ்யவச்சே²த்³யமாஹ -

ந கேவலஸ்யேதி ।

நஹி கிஞ்சிதே³கம் கார்யம் ஜநயேத³பி து ப³ஹூநி । சிதா³த்மா சைக:, ப்ரதா⁴நம் து த்ரிகு³ணமிதி தத ஏவ கார்யமுத்பத்துமர்ஹதி, ந சிதா³த்மந இத்யர்த²: ।

தவாபி ச யோக்³யதாமாத்ரேணைவ சிதா³த்மந:ஸர்Sவஜ்ஞதாப்⁴யுபக³மோ ந கார்யயோகா³தி³த்யாஹ -

த்வயாபீதி ।

ந கேவலஸ்யாகார்யகாரணஸ்யேத்யேதத்ஸிம்ஹாவலோகிதேந ப்ரபஞ்சயதி -

ப்ராகு³த்பத்தேரிதி ।

அபி ச ப்ரதா⁴நஸ்யேதி ।

சஸ்த்வர்த²: ।

ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே -

ஈக்ஷதேர்நாஶப்³த³ம் ।

நாமரூபப்ரபஞ்சலக்ஷணகார்யத³ர்ஶநாதே³தத்காரணமாத்ரவதி³தி ஸாமாந்யகல்பநாயாமஸ்தி ப்ரமாணம், ந து தத³சேதநம் சேதநமிதி வா விஶேஷகல்பநாயாமஸ்த்யநுமாநமித்யுபரிஷ்டாத்ப்ரவேத³யிஷ்யதே । தஸ்மாந்நாமரூபப்ரபஞ்சகாரணபே⁴த³ப்ரமாயாமாம்நாய ஏவ ப⁴க³வாநுபாஸநீய: । ததே³வமாம்நாயைகஸமதி⁴க³மநீயே ஜக³த்காரணே “பௌர்வாபர்யபராமர்ஶாத்³யதா³ம்நாயோ(அ)ஞ்ஜஸா வதே³த் । ஜக³த்³பீ³ஜம் ததே³வேஷ்டம் சேதநே ச ஸ ஆஞ்ஜஸ:” ॥ தேஷு தேஷு க²ல்வாம்நாயப்ரதே³ஶேஷு “ததை³க்ஷத”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யேவம்ஜாதீயகைர்வாக்யைரீக்ஷிது: காரணாஜ்ஜக³ஜ்ஜந்மாக்²யாயத இதி । ந ச ப்ரதா⁴நபரமாண்வாதே³ரசேதநஸ்யேக்ஷித்ருத்வமாஞ்ஜஸம் । ஸத்த்வாம்ஶேநேக்ஷித்ரு ப்ரதா⁴நம், தஸ்ய ப்ரகாஶகத்வாதி³தி சேந்ந । தஸ்ய ஜாட்³யேந தத்த்வாநுபபத்தே: । கஸ்தர்ஹி ரஜஸ்தமோப்⁴யாம் ஸத்த்வஸ்ய விஶேஷ: । ஸ்வச்ச²தா । ஸ்வச்ச²ம் ஹி ஸத்த்வம் । அஸ்வச்சே² ச ரஜஸ்தமஸீ । ஸ்வச்ச²ஸ்ய ச சைதந்யபி³ம்போ³த்³க்³ராஹிதயா ப்ரகாஶகத்வவ்யபதே³ஶோ நேதரயோ:, அஸ்வச்ச²தயா தத்³க்³ராஹித்வாபா⁴வாத் । பார்தி²வத்வே துல்ய இவ மணேர்பி³ம்போ³த்³க்³ராஹிதா ந லோஷ்டாதீ³நாம் । ப்³ரஹ்மணஸ்த்வீக்ஷித்ருத்வமாஞ்ஜஸம், தஸ்யாம்நாயதோ நித்யஜ்ஞாநஸ்வபா⁴வத்வவிநிஶ்சயாத் । நந்வத ஏவாஸ்ய நேக்ஷித்ருத்வம், நித்யஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்வபா⁴வபூ⁴தஸ்யேக்ஷணஸ்யாக்ரியாத்வேந ப்³ரஹ்மணஸ்தத்ப்ரதி நிமித்தபா⁴வாபா⁴வாத் । அக்ரியாநிமித்தஸ்ய ச காரகத்வநிவ்ருத்தௌ தத்³வ்யாப்தஸ்ய தத்³விஶேஷஸ்ய கர்த்ருத்வஸ்ய நிவ்ருத்தே: । ஸத்யம், ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வஶ்சைதந்யம் நித்யதயா ந க்ரியா, தஸ்ய த்வநவச்சி²ந்நஸ்ய தத்தத்³விஷயோபதா⁴நபே⁴தா³வச்சே²தே³ந கல்பிதபே⁴த³ஸ்யாநித்யத்வம் கார்யத்வம் சோபபத்³யதே । ததா² சைவம்லக்ஷண ஈக்ஷணே ஸர்வவிஷயே ப்³ரஹ்மண: ஸ்வாதந்த்ர்யலக்ஷணம் கர்த்ருத்வமுபபந்நம் । யத்³யபி ச கூடஸ்த²நித்யஸ்யாபரிணாமிந ஔதா³ஸீந்யமஸ்ய வாஸ்தவம் ததா²ப்யநாத்³யநிர்வசநீயாவித்³யாவச்சி²ந்நஸ்ய வ்யாபாரவத்த்வமவபா⁴ஸத இதி கர்த்ருத்வோபபத்தி: । பரைரபி ச சிச்சே²க்தே: கூடஸ்த²நித்யாயா வ்ருத்தீ: ப்ரதி கர்த்ருத்வமீத்³ருஶமேவாப்⁴யுபேயம், சைதந்யஸாமாந்யாதி⁴கரண்யேந ஜ்ஞாத்ருத்வோபலப்³தே⁴: । நஹி ப்ராதா⁴நிகாந்யந்தர்ப³ஹி:கரணாநி த்ரயோத³ஶ ஸத்த்வகு³ணப்ரதா⁴நாந்யபி ஸ்வயமேவாசேதநாநி, தத்³வ்ருத்தயஶ்ச ஸ்வம் வா பரம் வா வேதி³துமுத்ஸஹந்தே । நோ க²ல்வந்தா⁴: ஸஹஸ்ரமபி பாந்தா²: பந்தா²நம் வித³ந்தி । சக்ஷுஷ்மதா சைகேந சேத்³வேத்³யதே, ஸ ஏவ தர்ஹி மார்க³த³ர்ஶீ ஸ்வதந்த்ர: கர்தா நேதா தேஷாம் । ஏவம் பு³த்³தி⁴ஸத்த்வஸ்ய ஸ்வயமசேதநஸ்ய சிதிபி³ம்ப³ஸங்க்ராந்த்யா சேதா³பந்நம் சைதந்யஸ்ய ஜ்ஞாத்ருத்வம், சிதிரேவ ஜ்ஞாத்ரீ ஸ்வதந்த்ரா, நாந்தர்ப³ஹிஷ்கரணாந்யந்த⁴ஸஹஸ்ரப்ரதிமாந்யஸ்வதந்த்ராணி । ந சாஸ்யாஶ்சிதே: கூடஸ்த²நித்யாயா அஸ்தி வ்யாபாரயோக³: । ந ச தத³யோகே³(அ)ப்யஜ்ஞாத்ருத்வம், வ்யாபாரவதாமபி ஜடா³நாமஜ்ஞத்வாத் । தஸ்மாத³ந்த:கரணவர்திநம் வ்யாபாரமாரோப்ய சிதிஶக்தௌ கர்த்ருத்வாபி⁴மாந: । அந்த:கரணே வா சைதந்யமாரோப்ய தஸ்ய ஜ்ஞாத்ருத்வாபி⁴மாந: । ஸர்வதா² ப⁴வந்மதே(அ)பி நேத³ம் ஸ்வாபா⁴விகம் க்வசித³பி ஜ்ஞாத்ருத்வம், அபி து ஸாம்வ்யவஹாரிகமேவேதி பரமார்த²: । நித்யஸ்யாத்மநோ ஜ்ஞாநம் பரிணாம இதி ச பே⁴தா³பே⁴த³பக்ஷமபாகுர்வத்³பி⁴ரபாஸ்தம் । கூடஸ்த²ஸ்ய நித்யஸ்யாத்மநோ(அ)வ்யாபாரவத ஏவ பி⁴ந்நம் ஜ்ஞாநம் த⁴ர்ம இதி சோபரிஷ்டாத³பாகரிஷ்யதே । தஸ்மாத்³வஸ்துதோ(அ)நவச்சி²ந்நம் சைதந்யம் தத்த்வாந்யத்வாப்⁴யாமநிர்வசநீயாவ்யாக்ருதவ்யாசிகீர்ஷிதநாமரூபவிஷயாவச்சி²ந்நம் ஸஜ்ஜ்ஞாநம் கார்யம், தஸ்ய கர்தா ஈஶ்வரோ ஜ்ஞாதா ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வஶக்திரிதி ஸித்³த⁴ம் । ததா² ச ஶ்ருதி: - “தபஸா சீயதே ப்³ரஹ்ம ததோ(அ)ந்நமபி⁴ஜாயதே । அந்நாத்ப்ராணோ மந: ஸத்யம் லோகா: கர்மஸு சாம்ருதம் ॥ ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித்³யஸ்ய ஜ்ஞாநமயம் தப: । தஸ்மாதே³தத்³ப்³ரஹ்ம நாம ரூபமந்நம் ச ஜாயதே ॥”(மு.உ. 1.1.8) இதி । தபஸா ஜ்ஞாநேந அவ்யாக்ருதநாமரூபவிஷயேண சீயதே தத்³வ்யாசிகீர்ஷவத்³ப⁴வதி, யதா² குவிந்தா³தி³ரவ்யாக்ருதம் படாதி³ பு³த்³தா⁴வாலிக்²ய சிகீர்ஷதி । ஏகத⁴ர்மவாந் த்³விதீயத⁴ர்மோபஜநநேந உபசித உச்யதே । வ்யாசிகீர்ஷாயாம் சோபசயே ஸதி ததோ நாமரூபமந்நமத³நீயம் ஸாதா⁴ரணம் ஸம்ஸாரிணாம் வ்யாசிகீர்ஷிதமபி⁴ஜாயதே । தஸ்மாத³வ்யாக்ருதாத்³வ்யாசிகீர்ஷிதாத³ந்நாத்ப்ராணோ ஹிரண்யக³ர்போ⁴ ப்³ரஹ்மணோ ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்த்யதி⁴ஷ்டா²நம் ஜக³த்ஸூத்ராத்மா ஸாதா⁴ரணோ ஜாயதே, யதா²(அ)வ்யாக்ருதாத்வ்யாசிகீர்ஷிதாத்படாத³வாந்தரகார்யம் த்³விதந்துகாதி³ । தஸ்மாச்ச ப்ராணாந்மந அக்²யம் ஸங்கல்பவிகல்பாதி³வ்யாகரணாத்மகம் ஜாயதே । ததோ வ்யாகரணாத்மகாந்மநஸ: ஸத்யஶப்³த³வாச்யாந்யாகாஶாதீ³நி ஜாயந்தே । தேப்⁴யஶ்ச ஸத்யாக்²யேப்⁴யோ(அ)நுக்ரமேண லோகா பூ⁴ராத³ய: தேஷு மநுஷ்யாதி³ப்ராணிநோ வர்ணாஶ்ரமக்ரமேண கர்மாணி த⁴ர்மாத⁴ர்மரூபாணி ஜாயந்தே । கர்மஸு சாம்ருதம் ப²லம் ஸ்வர்க³நரகாதி³ । தச்ச ஸ்வநிமித்தயோர்த⁴ர்மாத⁴ர்மயோ: ஸதோர்ந விநஶ்யதீத்யம்ருதம் । யாவத்³த⁴ர்மாத⁴ர்மபா⁴வீதி யாவத் । ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸாமாந்யத:, ஸர்வவித்³விஶேஷத: । யஸ்ய ப⁴க³வதோ ஜ்ஞாநமயம் தபோ த⁴ர்மோ நாயாஸமயம் , தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மண: பூர்வஸ்மாதே³தத்பரம் கார்யம் ப்³ரஹ்ம । கிஞ்ச நாமரூபமந்நம் ச வ்ரீஹியவாதி³ ஜாயத இதி । தஸ்மாத்ப்ரதா⁴நஸ்ய ஸாம்யாவஸ்தா²யாமநீக்ஷித்ருத்வாத் , க்ஷேத்ரஜ்ஞாநாம் ச ஸத்யபி சைதந்யே ஸர்கா³தௌ³ விஷயாநீக்ஷணாத் , முக்²யஸம்ப⁴வே சோபசாரஸ்யாந்யாய்யத்வாத் , முமுக்ஷோஶ்சாயதா²ர்தோ²பதே³ஶாநுபபத்தே:, முக்திவிரோதி⁴த்வாத் , தேஜ:ப்ரப்⁴ருதீநாம் ச முக்²யாஸம்ப⁴வேநோபசாராஶ்ரயணஸ்ய யுக்திஸித்³த⁴த்வாத் , ஸம்ஶயே ச தத்ப்ராயபாட²ஸ்ய நிஶ்சாயகத்வாத் , இஹ து முக்²யஸ்யௌத்ஸர்கி³கத்வேந நிஶ்சயே ஸதி ஸம்ஶயாபா⁴வாத் , அந்யதா² கிராதஶதஸங்கீர்ணதே³ஶநிவாஸிநோ ப்³ராஹ்மணாயநஸ்யாபி கிராதத்வாபத்தே:, ப்³ரஹ்மைவேக்ஷித்ரநாத்³யநிர்வாச்யாவித்³யாஸசிவம் ஜக³து³பாதா³நம், ஶுக்திரிவ ஸமாரோபிதஸ்ய ரஜதஸ்ய, மரீசய இவ ஜலஸ்ய, ஏகஶ்சந்த்³ரமா இவ த்³வதீயஸ்ய சத்³ரமஸ: । ந த்வசேதநம் ப்ரதா⁴நபரமாண்வாதி³ । அஶப்³த³ம் ஹி தத் । ந ச ப்ரதா⁴நம் பரமாணவோ வா தத³திரிக்தஸர்வஜ்ஞேஶ்வராதி⁴ஷ்டி²தா ஜக³து³பாதா³நமிதி ஸாம்ப்ரதம் கார்யத்வாத் । காரணாத்கார்யாணாம் பே⁴தா³பா⁴வாத் காரணஜ்ஞாநேந ஸமஸ்தகார்யபரிஜ்ஞாநஸ்ய ம்ருதா³தி³நித³ர்ஶநேநாக³மேந ப்ரஸாதி⁴தத்வாத் , பே⁴தே³ ச தத³நுபபத்தே: । ஸாக்ஷாச்ச “ஏகமேவாத்³விதீயம்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) “நேஹ நாநாஸ்தி கிஞ்சந” (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 19) “ம்ருத்யோ: ஸ ம்ருத்யுமாப்நோதி” (க. உ. 2 । 4 । 10) இத்யாதி³பி⁴ர்ப³ஹுபி⁴ர்வசோபி⁴ர்ப்³ரஹ்மாதிரிக்தஸ்ய ப்ரபஞ்சஸ்ய ப்ரதிஷேதா⁴சேதநோபாதா³நமேவ ஜக³த் , பு⁴ஜங்க³ இவாரோபிதோ ரஜ்ஜூபாதா³ந இதி ஸித்³தா⁴ந்த: ।

ஸது³பாதா³நத்வே ஹி ஸித்³தே⁴ ஜக³தஸ்தது³பாதா³நம் சேதநமசேதநம் வேதி ஸம்ஶய்ய மீமாம்ஸ்யேத । அத்³யாபி து ஸது³பாதா³நத்வமஸித்³த⁴மித்யத ஆஹ -

தத்ரேத³ம்ஶப்³த³வாச்யமித்யாதி³த³ர்ஶயதிஇத்யந்தேந ।

ததா²பீக்ஷிதா பாரமார்தி²கப்ரதா⁴நக்ஷேத்ரஜ்ஞாதிரிக்த ஈஶ்வரோ ப⁴விஷ்யதி, யதா²ஹுர்ஹைரண்யக³ர்பா⁴ இத்யத: ஶ்ருதி: படி²தா “ஏகமேவாத்³விதீயம்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இதி । “ப³ஹு ஸ்யாம்”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இதி சாசேதநம் காரணமாத்மந ஏவ ப³ஹுபா⁴வமாஹ । தேநாபி காரணாச்சேதநாத³பி⁴ந்நம் கார்யமப்⁴யுபக³ம்யதே ।

யத்³யப்யாகாஶாத்³யா பூ⁴தஸ்ருஷ்டிஸ்ததா²பி தேஜோ(அ)ப³ந்நாநாமேவ த்ரிவ்ருத்கரணஸ்ய விவக்ஷிதத்வாத்தத்ர தேஜஸ: ப்ராத²ம்யாத்தேஜ: ப்ரத²மமுக்தம் । ஏகமத்³விதீயம் ஜக³து³பாதா³நமித்யத்ர ஶ்ருத்யந்தரமபி பட²தி -

ததா²ந்யத்ரேதி ।

ப்³ரஹ்ம சதுஷ்பாத³ஷ்டாஶப²ம் ஷோட³ஶகலஶம் । தத்³யதா² - ப்ராசீ ப்ரதீசீ த³க்ஷிணோதீ³சீதி சதஸ்ர: கலா ப்³ரஹ்மண: ப்ரகாஶவாந்நாம ப்ரத²ம: பாத³: । தத³ர்த⁴ம் ஶப²: । ததா² ப்ருதி²வ்யந்தரிக்ஷம் த்³யௌ: ஸமுத்³ர இத்யபரஶ்சதஸ்ர: கலா த்³விதீய: பாதோ³(அ)நந்தவாந்நாம । ததா²க்³நி: ஸூர்யஶ்சந்த்³ரமா வித்³யுதி³தி சதஸ்ர: கலா:, ஸ ஜ்யோதிஷ்மாந்நாம த்ருதீய: பாத³: । ப்ராணஶ்சக்ஷு: ஶ்ரோத்ரம் வாகி³தி சதஸ்ர: காலா:, ஸ சதுர்த²மாயதநவாந்நாம ப்³ரஹ்மண: பாத³: । ததே³வம் ஷோட³ஶகலம் ஷோட³ஶாவயவம் ப்³ரஹ்மோபாஸ்யமிதி ஸித்³த⁴ம் ।

ஸ்யாதே³தத் । ஈக்ஷதேரிதி திபா தா⁴துஸ்வரூபமுச்யதே । ந சாவிவக்ஷிதார்த²ஸ்ய தா⁴துஸ்வரூபஸ்ய சேதநோபாதா³நஸாத⁴நத்வஸம்ப⁴வ இத்யத ஆஹ -

ஈக்ஷதேரிதி

தா⁴த்வர்த²நிர்தே³ஶோ(அ)பி⁴மத:, விஷயிணாம் விஷயலக்ஷணாத் ।

ப்ரஸித்³தா⁴ சேயம் லக்ஷணேத்யாஹ -

யஜதேரிதிவதி³தி ।

‘ய: ஸர்வஜ்ஞ:’ இதி ஸாமாந்யத:; ‘ஸர்வவித்’ இதி விஶேஷத: ।

ஸாங்க்²யீயம் ஸ்வமதஸமாதா⁴நமுபந்யஸ்ய தூ³ஷயதி -

யத்தூக்தம் ஸத்த்வத⁴ர்மேணேதி ।

புந: ஸாங்க்²யமுத்தா²பயதி -

நநூக்தமிதி ।

பரிஹரதி -

தத³பீதி ।

ஸமுதா³சரத்³வ்ருத்தி தாவந்ந ப⁴வதி ஸத்த்வம், கு³ணவைஷம்யப்ரஸங்கே³ந ஸாம்யாநுபபத்தே: । ந சாவ்யக்தேந ரூபேண ஜ்ஞாநமுபயுஜ்யதே, ரஜஸ்தமஸோஸ்தத்ப்ரதிப³ந்த⁴ஸ்யாபி ஸூக்ஷ்மேண ரூபேண ஸத்³பா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

அபி ச சைதந்யப்ரதா⁴நவ்ருத்திவசநோ ஜாநாதிர்ந சாசேதநே வ்ருத்திமாத்ரே த்³ருஷ்டசரப்ரயோக³ இத்யாஹ -

அபி ச நாஸாக்ஷிகேதி ।

கத²ம் தர்ஹி யோகி³நாம் ஸத்த்வாம்ஶோத்கர்ஷஹேதுகம் ஸர்வஜ்ஞத்வமித்யத ஆஹ -

யோகி³நாம் த்விதி ।

ஸத்த்வாம்ஶோத்கர்ஷோ ஹி யோகி³நாம் சைதந்யசக்ஷுஷ்மதாமுபகரோதி, நாந்த⁴ஸ்ய ப்ரதா⁴நஸ்யேத்யர்த²: ।

யதி³ து காபிலமதமபஹாய ஹைரண்யக³ர்ப⁴மாஸ்தீ²யேத தத்ராப்யாஹ -

அத² புந: ஸாக்ஷிநிமித்தமிதி ।

தேஷாமபி ஹி ப்ரக்ருஷ்டஸத்த்வோபாதா³நம் புருஷவிஶேஷஸ்யைவ க்லேஶகர்மவிபாகாஶயாபராம்ருஷ்டஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வம், ந து ப்ரதா⁴நஸ்யாசேதநஸ்ய । தத³பி சாத்³வைதஶ்ருதிபி⁴ரபாஸ்தமிதி பா⁴வ: ।

பூர்வபக்ஷபீ³ஜமநுபா⁴ஷதே -

யத்புநருக்தம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)பீதி ।

சைதந்யஸ்ய ஶுத்³த⁴ஸ்ய நித்யத்வே(அ)ப்யுபஹிதம் ஸத³நித்யம் கார்யம், ஆகாஶமிவ க⁴டாவச்சி²ந்நமித்யபி⁴ஸந்தா⁴ய பரிஹரதி -

இத³ம் தாவத்³ப⁴வாநிதி ।

ப்ரததௌஷ்ண்யப்ரகாஶே ஸவிதரி

இத்யேதத³பி விஷயாவச்சி²ந்நப்ரகாஶ: கார்யமித்யேதத³பி⁴ப்ராயம் ।

வைஷம்யம் சோத³யதி -

நநு ஸவிதுரிதி ।

கிம் வாஸ்தவம் கர்மாபா⁴வமபி⁴ப்ரேத்ய வைஷம்யமாஹ ப⁴வாந் உத தத்³விவக்ஷாபா⁴வம் । தத்ர யதி³ தத்³விவக்ஷாபா⁴வம், ததா³ ப்ரகாஶயதீத்யநேந மா பூ⁴த்ஸாம்யம், ப்ரகாஶத இத்யநேந த்வஸ்தி । நஹ்யத்ர கர்ம விவக்ஷிதம் ।

அத² ச ப்ரகாஶஸ்வபா⁴வம் ப்ரத்யஸ்தி ஸ்வாதந்த்ர்யம் ஸவிதுரிதி பரிஹரதி -

ந ।

அஸத்யபி கர்மணீதி ।

அஸத்யபீத்யவிவக்ஷிதே(அ)பீத்யர்த²: ।

அத² வாஸ்தவம் கர்மாபா⁴வமபி⁴ஸந்தா⁴ய வைஷம்யமுச்யேத, தந்ந, அஸித்³த⁴த்வாத்கர்மாபா⁴வஸ்ய, விவிக்ஷிதத்வாச்சாத்ர கர்மண இதி பரிஹரதி -

கர்மாபேக்ஷாயாம் த்விதி ।

யாஸாம் ஸதி கர்மண்யவிவக்ஷிதே ஶ்ருதீநாமுபபத்திஸ்தாஸாம் ஸதி கர்மணி விவக்ஷிதே ஸுதராமித்யர்த²: ।

யத்ப்ரஸாதா³தி³தி ।

யஸ்ய ப⁴க³வத ஈஶ்வரஸ்ய ப்ரஸாதா³த் தஸ்ய நித்யஸித்³த⁴ஸ்யேஶ்வரஸ்ய நித்யம் ஜ்ஞாநம் ப⁴வதீதி கிமு வக்தவ்யமிதி யோஜநா । யதா²ஹுர்யோக³ஶாஸ்த்ரகாரா: - “தத: ப்ரத்யக்சேதநாதி⁴க³மோ(அ)ப்யந்தராயாபா⁴வஶ்ச”(யோ.ஸூ. 1.29) இதி । தத்³பா⁴ஷ்யகாராஶ்ச ‘ப⁴க்திவிஶேஷாதா³வர்ஜித ஈஶ்வரஸ்தமநுக்³ருஹ்ணாதி ஜ்ஞாநவைராக்³யாதி³நா’ இதி ।

ஸவித்ருப்ரகாஶவதி³தி ।

வஸ்துதோ நித்யஸ்ய காரணாநபேக்ஷாம் ஸ்வரூபேணோக்த்வா வ்யதிரேகமுகே²நாப்யாஹ -

அபி சாவித்³யாதி³மத இத்யாதி³ ।

ஆதி³க்³ரஹணேந காமகர்மாத³ய: ஸங்க்³ருஹ்யந்தே ।

ந ஜ்ஞாநப்ரதிப³ந்த⁴காரணரஹிதஸ்யேதி ।

ஸம்ஸாரிணாம் வஸ்துதோ நித்யஜ்ஞாநத்வே(அ)ப்யவித்³யாத³ய: ப்ரதிப³ந்த⁴காரணாநி ஸந்தி, ந து ஈஶ்வரஸ்யாவித்³யாரஹிதஸ்ய ஜ்ஞாநப்ரதிப³ந்த⁴காரணஸம்ப⁴வ இதி பா⁴வ: । ந தஸ்ய கார்யமாவரணாத்³யபக³மோ வித்³யதே, அநாவ்ருத்தத்வாதி³தி பா⁴வ: । ஜ்ஞாநப³லேந க்ரியா । ப்ரதா⁴நஸ்ய த்வசேதநஸ்ய ஜ்ஞாநப³லாபா⁴வாஜ்ஜக³தோ ந க்ரியேத்யர்த²: । அபாணிர்க்³ருஹீதா, அபாதோ³ ஜவநோ வேக³வாந் விஹரணவாந் । அதிரோஹிதார்த²மந்யத் ।

ஸ்யாதே³தேத் । அநாத்மநி வ்யோம்நி க⁴டாத்³யுபாதி⁴க்ருதோ ப⁴வத்வவச்சே²த³கவிப்⁴ரம:, ந து ஆத்மநி ஸ்வபா⁴வஸித்³த⁴ப்ரகாஶே ஸ க⁴டத இத்யத ஆஹ -

த்³ருஶ்யதே சாத்மந ஏவ ஸத இதி ।

அபி⁴நிவேஶ:

மித்²யாபி⁴மாந: ।

மித்²யாபு³த்³தி⁴மாத்ரேண பூர்வேணேதி ।

அநேநாநாதி³தா த³ர்ஶிதா । மாத்ரக்³ரஹணேந விசாராஸஹத்வேந நிர்வசநீயதா நிரஸ்தா । பரிஶிஷ்டம் நிக³த³வ்யாக்²யாதம் ॥ 5 ॥ ॥ 6 ॥

தந்நிஷ்ட²ஸ்ய மோக்ஷோபதே³ஶாதி³தி ।

ஶங்கோத்தரத்வேந வா ஸ்வாதந்த்ர்யேண வா ப்ரதா⁴நநிராகரணார்த²ம் ஸூத்ரம் । ஶங்கா ச பா⁴ஷ்யே உக்தா ॥ 7 ॥

ஸ்யாதே³தத் । ப்³ரஹ்மைவ ஜ்ஞீப்ஸிதம், தச்ச ந ப்ரத²மம் ஸூக்ஷ்மதயா ஶக்யம் ஶ்வேதகேதும் க்³ராஹயிதுமிதி தத்ஸம்ப³த்³த⁴ம் ப்ரதா⁴நமேவ ஸ்தூ²லதயாத்மத்வேந க்³ராஹ்யதே ஶ்வேதகேதுரருந்த⁴தீமிவாதீவ ஸூக்ஷ்மாம் த³ர்ஶயிதும் தத்ஸம்நிஹிதாம் ஸ்தூ²லதாரகாம் த³ர்ஶயதீயமஸாவருந்த⁴தீதி । அஸ்யாம் ஶங்காயாமுத்தரம் -

ஹேயத்வாவசநாச்ச

இதி ஸூத்ரம் । சகாரோ(அ)நுக்தஸமுச்சயார்த²: । தச்சாநுக்தம் பா⁴ஷ்ய உக்தம் ॥ 8 ॥

அபி ச ஜக³த்காரணம் ப்ரக்ருத்ய ஸ்வபிதீத்யஸ்ய நிருக்தம் குர்வதீ ஶ்ருதிஶ்சேதநமேவ ஜக³த்காரணம் ப்³ரூதே । யதி³ ஸ்வஶப்³த³ ஆத்மவசநஸ்ததா²பி சேதநஸ்ய புருஷஸ்யாசேதநப்ரதா⁴நத்வாநுபபத்தி: । அதா²த்மீயவசநஸ்த²தா²ப்யசேதநே புருஷார்த²தயாத்மீயே(அ)பி சேதநஸ்ய ப்ரலயாநுபபத்தி: । நஹி ம்ருதா³த்மா க⁴ட ஆத்மீயே(அ)பி பாத²ஸி ப்ரலீயதே(அ)பி த்வாத்மபூ⁴தாயாம் ம்ருத்³யேவ । நச ரஜதமநாத்மபூ⁴தே ஹஸ்திநி ப்ரலீயதே, கிந்த்வாத்மபூ⁴தாயாம் ஶுக்தாவேவேத்யாஹ -

ஸ்வாப்யயாத் ॥ 9 ॥

க³திஸாமாந்யாத் ।

க³திரவக³தி: ।

தார்கிகஸமய இவேதி ।

யதா² ஹி தார்கிகாணாம் ஸமயபே⁴தே³ஷு பரஸ்பரபராஹதார்த²தா, நைவம் வேதா³ந்தேஷு பரஸ்பரபராஹ்ருதி:, அபி து தேஷு ஸர்வத்ர ஜக³த்காரணசைதந்யாவக³தி: ஸமாநேதி ।

சக்ஷுராதீ³நாமிவ ரூபாதி³ஷ்விதி ।

யதா² ஹி ஸர்வேஷாம் சக்ஷூ ரூபமேவ க்³ராஹயதி, ந புநா ரஸாதி³கம் கஸ்யசித்³த³ர்ஶயதி கஸ்யசித்³ரூபம் । ஏவம் ரஸநாதி³ஷ்வபி க³திஸாமாந்யம் த³ர்ஶநீயம் ॥ 10 ॥

ஶ்ருதத்வாச்ச ।

'ததை³க்ஷத” இத்யத்ர ஈக்ஷணமாத்ரம் ஜக³த்காரணஸ்ய ஶ்ருதம் ந து ஸர்வவிஷயம் । ஜக³த்காரணஸம்ப³ந்தி⁴தயா து தத³ர்தா²த்ஸர்வவிஷயமவக³தம், ஶ்வேதாஶ்வதராணாம் தூபநிஷதி³ ஸர்வஜ்ஞ ஈஶ்வரோ ஜக³த்காரணமிதி ஸாக்ஷாது³க்தமிதி விஶேஷ: ।

ஆநந்த³மயாதி⁴கரணவிஷயா:

உத்தரஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴மாக்ஷிபதி -

ஜந்மாத்³யஸ்ய யத இத்யாரப்⁴யேதி ।

ப்³ரஹ்ம ஜிஜ்ஞாஸிதவ்யமிதி ஹி ப்ரதிஜ்ஞாதம், தச்ச ஶஸ்த்ரைகஸமதி⁴க³ம்யம், ஶஸ்த்ரம் ச ஸர்வஜ்ஞே ஸர்வஶக்தௌ ஜக³து³த்பத்திஸ்தி²திப்ரலயகாரணே ப்³ரஹ்மண்யேவ ப்ரமாணம் ந ப்ரதா⁴நாதா³விதி ந்யாயதோ வ்யுத்பாதி³தம் । ந சாஸ்தி கஶ்சித்³வேதா³ந்தபா⁴கோ³ யஸ்தத்³விபரீதமபி போ³த⁴யேதி³தி ச “க³திஸாமாந்யாத்”(ப்³ர.ஸூ. 1.1.10) இத்யுக்தம் । தத்கிமபரமவஶிஷ்யதே, யத³ர்தா²ந்தரஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴ஸ்யாவதார: ஸ்யாதி³தி ।

கிமுத்தா²நமிதி ।

கிமாக்ஷேபே ।

ஸமாத⁴த்தே -

உச்யதே - த்³விரூபம் ஹீதி ।

யத்³யபி தத்த்வதோ நிரஸ்தஸமஸ்தோபாதி⁴ரூபம் ப்³ரஹ்ம ததா²பி ந தேந ரூபேண ஶக்யமுபதே³ஷ்டுமித்யுபஹிதேந ரூபேணோபதே³ஷ்டவ்யமிதி । தத்ர ச க்வசிது³பாதி⁴ர்விவக்ஷித: ।

தது³பாஸநாநி

காநிசித் அப்⁴யுத³யார்தா²நி

மநோமாத்ரஸாத⁴நதயாத்ர படி²தாநி ।

காநிசித்க்ரமமுக்த்யர்தா²நி, காநிசித்கர்மஸம்ருத்³த்⁴யர்தா²நி ।

க்வசித்புநருக்தோ(அ)ப்யுபாதி⁴ரவிவக்ஷித:, யதா²த்ரைவாந்நமயாத³ய ஆநந்த³மயாந்தா: பஞ்ச கோஶா: । தத³த்ர கஸ்மிந்நுபாதி⁴ர்விவக்ஷித: கஸ்மிந்நேதி நாத்³யாபி விவேசிதம் । ததா² க³திஸாமாந்யமபி ஸித்³த⁴வது³க்தம், ந த்வத்³யாபி ஸாதி⁴தமிதி தத³ர்த²முத்தரக்³ரந்த²ஸந்த³ர்பா⁴ரம்ப⁴ இத்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் । பரஸ்யாத்மநஸ்தத்தது³பாதி⁴பே⁴த³விஶிஷ்டஸ்யாப்யபே⁴தா³த்கத²முபாஸநாபே⁴த³:, கத²ம் ச ப²லபே⁴த³மித்யத ஆஹ -

ஏக ஏவ த்விதி ।

ரூபாபே⁴தே³(அ)ப்யுபாதி⁴பே⁴தா³து³பஹிதபே⁴தா³து³பாஸநாபே⁴த³ஸ்ததா² ச ப²லபே⁴த³ இத்யர்த²: । க்ரது: ஸங்கல்ப: ।

நநு யத்³யேக ஆத்மா கூடஸ்த²நித்யோ நிரதிஶய: ஸர்வபூ⁴தேஷு கூ³ட⁴:, கத²மேதஸ்மிந் பூ⁴தாஶ்ரயே தாரதம்யஶ்ருதய இத்யத ஆஹ -

யத்³யப்யேக ஆத்மேதி ।

யத்³யபி நிரதிஶயமேகமேவ ரூபமாத்மந ஐஶ்வர்யம் ச ஜ்ஞாநம் சாநந்த³ஶ்ச, ததா²ப்யநாத்³யவித்³யாதம:ஸமாவ்ருதம் தேஷு தேஷு ப்ராணப்⁴ருத்³பே⁴தே³ஷு க்வசித³ஸதி³வ, க்வசித்ஸதி³வ, க்வசித³த்யந்தாபக்ருஷ்டமிவ, க்வசித³பக்ருஷ்டமிவ, க்வசித்ப்ரகர்ஷவத் , க்வசித³த்யந்தப்ரகர்ஷவதி³வ பா⁴ஸதே, தத்கஸ்ய ஹேதோ:, அவித்³யாதமஸ: ப்ரகர்ஷநிகர்ஷதாரதம்யாதி³தி । யதோ²த்தமப்ரகாஶ: ஸவிதா தி³ங்மண்ட³லமேகரூபேணைவ ப்ரகாஶேநாபூரயந்நபி வர்ஷாஸு நிக்ருஷ்டப்ரகாஶ இவ ஶரதி³ து ப்ரக்ருஷ்டப்ரகாஶ இவ ப்ரத²தே, ததே²த³மபீதி ।

அபேக்ஷிதோபாதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴ம்

உபாஸ்யத்வேந ।

நிரஸ்தோபாதி⁴ஸம்ப³ந்த⁴ம்

ஜ்ஞேயத்வேநேதி ॥ 11 ॥

ஆநந்த³மயோ(அ)ப்⁴யாஸாத் ।

தத்ர தாவத்ப்ரத²மமேகதே³ஶிமதேநாதி⁴கரணமாரசயதி -

தைத்திரீயகே(அ)ந்நமயமித்யாதி³ ।

'கௌ³ணப்ரவாஹபாதே(அ)பி யுஜ்யதே முக்²யமீக்ஷணம் । முக்²யத்வே தூப⁴யோஸ்துல்யே ப்ராயத்³ருஷ்டிர்விஶேஷிகா” ॥ ஆநந்த³மய இதி ஹி விகாரே ப்ராசுர்யே ச மயடஸ்துல்யம் முக்²யார்த²த்வமிதி விகாரார்தா²ந்நமயாதி³பத³ப்ராயபாடா²தா³நந்த³மயபத³மபி விகாரார்த²மேவேதி யுக்தம் । ந ச ப்ராணமயாதி³ஷு விகாரார்த²த்வாயோகா³த்ஸ்வார்தி²கோ மயடி³தி யுக்தம் । ப்ராணாத்³யுபாத்⁴யவச்சி²ந்நோ ஹ்யாத்மா ப⁴வதி ப்ராணாதி³விகாரா:, க⁴டாகாஶமிவ க⁴டவிகாரா: । ந ச ஸத்யர்தே² ஸ்வார்தி²கத்வமுசிதம் । “சது:கோஶாந்தரத்வே து ந ஸர்வாந்தரதோச்யதே । ப்ரியாதி³பா⁴கீ³ ஶரீரோ ஜீவோ ந ப்³ரஹ்ம யுஜ்யதே” ॥ ந ச ஸர்வாந்தரதயா ப்³ரஹ்மைவாநந்த³மயம், ந ஜீவ இதி ஸாம்ப்ரதம் । நஹீயம் ஶ்ருதிராநந்த³மயஸ்ய ஸர்வாந்தரதாம் ப்³ரூதே அபி த்வந்நமயாதி³கோஶசதுஷ்டயாந்தரதாமாநந்த³மயகோஶஸ்ய । ந சாஸ்மாத³ந்யஸ்யாந்தரஸ்யாஶ்ரவணாத³யமேவ ஸர்வாந்தர இதி யுக்தம் । யத³பேக்ஷம் யஸ்யாந்தரத்வம் ஶ்ருதம் தத்தஸ்மாதே³வாந்தரம் ப⁴வதி । நஹி தே³வத³த்தோ ப³லவாநித்யுக்தே ஸர்வாந்ஸிம்ஹஶார்தூ³லாதீ³நபி ப்ரதி ப³லவாநப்ரதீயதே(அ)பி து ஸமாநஜாதீயநராந்தரமபேக்ஷ்ய । ஏவமாநந்த³மயோ(அ)ப்யந்நமயாதி³ப்⁴யோ(அ)ந்தரோ ந து ஸர்வஸ்மாத் । ந ச நிஷ்கலஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ப்ரியாத்³யவயவயோக³:, நாபி ஶரீரத்வம் யுஜ்யத இதி ஸம்ஸார்யேவாநந்த³மய: । தஸ்மாது³பஹிதமேவாத்ரோபாஸ்யத்வேந விவக்ஷிதம், ந து ப்³ரஹ்மரூபம் ஜ்ஞேயத்வேநேதி பூர்வ: பக்ஷ: । அபி ச யதி³ ப்ராசுர்யார்தோ²(அ)பி மயட் , ததா²பி ஸம்ஸார்யேவாநந்த³மய; ந து ப்³ரஹ்ம । ஆநந்த³ப்ராசுர்ய ஹி தத்³விபரீதது³:க²லவஸம்ப⁴வே ப⁴வதி ந து தத³த்யந்தாஸம்ப⁴வே ।

ந ச பரமாத்மநோ மநாக³பி து³:க²லவஸம்ப⁴வ:, ஆநந்தை³கரஸத்வாதி³த்யாஹ -

ந ச ஸஶரீரஸ்ய ஸத இதி ।

அஶரீரஸ்ய புநரப்ரியஸம்ப³ந்தோ⁴ மநாக³பி நாஸ்தீதி ப்ராசுர்யார்தோ²(அ)பி மயட்³நோபபத்³யத இத்யர்த²: ।

உச்யதே ।

ஆநந்த³மயாவயவஸ்ய தாவத்³ப்³ரஹ்மண: புச்ச²ஸ்யாங்க³தயா ந ப்ராதா⁴ந்யம், அபி த்வங்கி³ந ஆநந்த³மயஸ்யைவ ப்³ரஹ்மண: ப்ராதா⁴ந்யம் । ததா²ச தத³தி⁴காரே படி²தமப்⁴யஸ்யமாநமாநந்த³பத³ம் தத்³பு³த்³தி⁴மாத⁴த்த இதி தஸ்யைவாநந்த³மயஸ்யாப்⁴யாஸ இதி யுக்தம் । ஜ்யோதிஷ்டோமாதி⁴காரே ‘வஸந்தே வஸந்தே ஜ்யோதிஷா யஜேத’ இதி ஜ்யோதி:பத³மிவ ஜ்யோதிஷ்டோமாப்⁴யாஸ: காலவிஶேஷவிதி⁴பர: । அபி ச ஸாக்ஷாதா³நந்த³மயாத்மாப்⁴யாஸ: ஶ்ரூயதே - “ஏதமாநந்த³மயமாத்மாநமுபஸங்க்ராமதி”(தை. உ. 2 । 8 । 5) இதி ।

பூர்வபக்ஷபீ³ஜமநுபா⁴ஷ்யம் தூ³ஷயதி -

யத்தூக்தமந்நமயாதி³தி ।

ந ஹி முக்²யாருந்த⁴தீத³ர்ஶநம் தத்தத³முக்²யாருந்த⁴தீத³ர்ஶநப்ராயபடி²தமப்யமுக்²யாருந்த⁴தீத³ர்ஶநம் ப⁴வதி । தாத³ர்த்²யாத்பூர்வத³ர்ஶநாநாமந்த்யத³ர்ஶநாநுகு³ண்யம் ந து தத்³விரோதி⁴தேதி சேத் , இஹாப்யாநந்த³மயாதா³ந்தரஸ்யாந்யஸ்யாஶ்ரவணாத் , தஸ்ய த்வந்நமயாதி³ஸர்வாந்தரத்வஶ்ருதேஸ்தத்பர்யவஸாநாத்தாத³ர்த்²யம் துல்யம் । ப்ரியாத்³யவயவயோக³ஶரீரத்வே ச நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேண ஸமாஹிதே । ப்ரியாத்³யவயவயோகா³ச்ச து³:க²லவயோகே³(அ)பி பரமாத்மந ஔபாதி⁴க உபபாதி³த: । ததா²சாநந்த³மய இதி ப்ராசுர்யார்த²தா மயட உபபாதி³தேதி ॥ 12 ॥ ॥ 13 ॥ ॥ 14 ॥

அபி ச மந்த்ரப்³ராஹ்மணயோருபேயோபாயபூ⁴தயோ: ஸம்ப்ரதிபத்தேர்ப்³ரஹ்மைவாநந்த³மயபதா³ர்த²: । மந்த்ரே ஹி புந: புந: “அந்யோ(அ)ந்தர ஆத்மா” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி பரப்³ரஹ்மண்யாந்தரத்வஶ்ரவணாத் , தஸ்யைவ ச “அந்யோ(அ)ந்தர ஆத்மாநந்த³மய:” இதி ப்³ராஹ்மணே ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத் , பரப்³ரஹ்மைவாநந்த³மயமித்யாஹ ஸூத்ரகார: -

மாந்த்ரவர்ணிகமேவ ச கீ³யதே ।

மாந்த்ரவர்ணிகமேவ பரம் ப்³ரஹ்ம ப்³ராஹ்மணே(அ)ப்யாநந்த³மய இதி கீ³யத இதி ॥ 15 ॥

அபி சாநந்த³மயம் ப்ரக்ருத்ய ஶரீராத்³யுத்பத்தே: ப்ராக்ஸ்ரஷ்ட்ருத்வஶ்ரவணாத் , “ப³ஹு ஸ்யாம்”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இதி ச ஸ்ருஜ்யமாநாநாம் ஸ்ரஷ்டுராநந்த³மயாத³பே⁴த³ஶ்ரவணாத் , ஆநந்த³மய: பர ஏவேத்யாஹ । ஸூத்ரம் -

நேதரோ(அ)நுபபத்தே: ।

நேதரோ ஜீவ ஆநந்த³மய:, தஸ்யாநுபபத்தேரிதி ॥ 16 ॥

பே⁴த³வ்யபதே³ஶாச்ச ।

ரஸ: ஸாரோ ஹ்யயமாநந்த³மய ஆத்மா “ரஸம் ஹ்யேவாயம் லப்³த்⁴வா(அ)(அ)நந்தீ³ ப⁴வதி” (தை. உ. 2 । 7 । 1) இதி । ஸோ(அ)யம் ஜீவாத்மநோ லப்³த்⁴ருபா⁴வ:, ஆநந்த³மயஸ்ய ச லப்⁴யதா, நாபே⁴த³ உபபத்³யதே । தஸ்மாதா³நந்த³மயஸ்ய ஜீவாத்மநோ பே⁴தே³ பரப்³ரஹ்மத்வம் ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி ।

சோத³யதி -

கத²ம் தர்ஹீதி ।

யதி³ லப்³தா⁴ ந லப்³த⁴வ்ய:, கத²ம் தர்ஹி பரமாத்மநோ வஸ்துதோ(அ)பி⁴ந்நேந ஜீவாத்மநா பரமாத்மா லப்⁴யத இத்யர்த²: ।

பரிஹரதி -

பா³ட⁴ம் ।

ததா²பீதி ।

ஸத்யம் , பரமார்த²தோ(அ)பே⁴தே³(அ)ப்யவித்³யாரோபிதம் பே⁴த³முபாஶ்ரித்ய லப்³த்⁴ருலப்³த⁴வ்யபா⁴வ உபபத்³யதே । ஜீவோ ஹ்யவித்³யயா பரப்³ரஹ்மணோ பி⁴ந்நோ த³ர்ஶித:, ந து ஜீவாத³பி । ததா² சாநந்த³மயஶ்சேஜ்ஜீவ:, ந ஜீவஸ்யாவித்³யயாபி ஸ்வதோ பே⁴தோ³ த³ர்ஶித இதி ந லப்³த்⁴ருலப்³த⁴வ்யபா⁴வ இத்யர்த²: । பே⁴தா³பே⁴தௌ³ ச ந ஜீவபரப்³ரஹ்மணோரித்யுக்தமத⁴ஸ்தாத் ।

ஸ்யாதே³தத் । யதா² பரமேஶ்வராத்³பி⁴ந்நோ ஜீவாத்மா த்³ரஷ்டா ந ப⁴வத்யேவம் ஜீவாத்மநோ(அ)பி த்³ரஷ்டுர்ந பி⁴ந்ந: பரமேஶ்வர இதி ஜீவஸ்யாநிர்வாச்யத்வே பரமேஶ்வரோ(அ)ப்யநிர்வாச்ய: ஸ்யாத் । ததா² ச ந வஸ்துஸந்நித்யத ஆஹ -

பரமேஶ்வரஸ்த்வவித்³யாகல்பிதாதி³தி ।

ரஜதம் ஹி ஸமாரோபிதம் ந ஶுக்திதோ பி⁴த்³யதே । ந ஹி தத்³பே⁴தே³நாபே⁴தே³ந வா ஶக்யம் நிர்வக்தும் । ஶுக்திஸ்து பரமார்த²ஸதீ நிர்வசநீயா அநிர்வசநீயாத்³ரஜதாத்³பி⁴த்³யத ஏவ ।

அத்ரைவ ஸரூபமாத்ரம் த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

யதா² மாயாவிந இதி ।

ஏதத³பரிதோஷேணாத்யந்தஸரூபம் த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -

யதா² வா க⁴டாகாஶாதி³தி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 17 ॥ ॥ 18 ॥

ஸ்வமதபரிக்³ரஹார்த²மேகதே³ஶிமதம் தூ³ஷயதி -

இத³ம் த்விஹ வக்தவ்யமிதி ।

ஏஷ தாவது³த்ஸர்கோ³ யத் “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டே²தி ப்³ரஹ்மஶப்³தா³த்ப்ரதீயதே । விஶுத்³த⁴ம் ப்³ரஹ்ம விக்ருதம் த்வாநந்த³மயஶப்³த³த:” ॥ தத்ர கிம் புச்ச²பத³ஸமபி⁴வ்யாஹாராத் அந்நமயாதி³ஷு சாஸ்யாவயவபரத்வேந ப்ரயோகா³த் , இஹாப்யவயவபரத்வாத்புச்ச²பத³ஸ்ய, தத்ஸமாநாதி⁴கரணம் ப்³ரஹ்மபத³மபி ஸ்வார்த²த்யாகே³ந கத²ஞ்சித³வயவபரம் வ்யாக்²யாயதாம் । ஆநந்த³மயபத³ம் சாந்நமயாதி³விகாரவாசிப்ராயபடி²தம் விகாரவாசி வா, கத²ஞ்சித்ப்ரசுராநந்த³வாசி வா, ப்³ரஹ்மண்யப்ரஸித்³த⁴ம் கயாசித்³வ்ருத்யா ப்³ரஹ்மணி வ்யாக்²யாயதாம் । ஆநந்த³பதா³ப்⁴யாஸேந ச ஜ்யோதி:பதே³நேவ ஜ்யோதிஷ்டோம ஆநந்த³மயோ லக்ஷ்யதாம், உதாநந்த³மயபத³ம் விகாரார்த²மஸ்து, ப்³ரஹ்மபத³ம் ச ப்³ராஹ்மண்யேவ ஸ்வார்தே²(அ)ஸ்து, ஆநந்த³பதா³ப்⁴யாஸஶ்ச ஸ்வார்தே², புச்ச²பத³மாத்ரமவயவப்ராயலிகி²தமதி⁴கரணபரதயா வ்யாக்ரியதாமிதி க்ருதபு³த்³த⁴ய ஏவ விதா³ங்குர்வந்து । தத்ர “ப்ராயபாட²பரித்யாகோ³ முக்²யத்ரிதயலங்க⁴நம் । பூர்வஸ்மிந்நுத்தரே பக்ஷே ப்ராயபாட²ஸ்ய பா³த⁴நம்॥” புச்ச²பத³ம் ஹி வாலதௌ⁴ முக்²யம் ஸதா³நந்த³மயாவயவே கௌ³ணமேவேதி முக்²யஶப்³தா³ர்த²லங்க⁴நமவயவபரதாயாமதி⁴கரணபரதாயாம் ச துல்யம் । அவயவப்ராயலேக²பா³த⁴ஶ்ச விகாரப்ராயலேக²பா³தே⁴ந துல்ய: । ப்³ரஹ்மபத³மாநந்த³மயபத³மாநந்த³பத³மிதி த்ரிதயலங்க⁴நம் த்வதி⁴கம் । தஸ்மாந்முக்²யத்ரிதயலங்க⁴நாத³ஸாதீ⁴யாந்பூர்வ: பக்ஷ: । முக்²யத்ரயாநுகு³ண்யேந தூத்தர ஏவ பக்ஷோ யுக்த: । அபி சாநந்த³மயபத³ஸ்ய ப்³ரஹ்மார்த²த்வே, “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம்” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி ந ஸமஞ்ஜஸம் । ந ஹி ததே³வாவயவ்யவயவஶ்சேதி யுக்தம் । ஆதா⁴ரபரத்வே ச புச்ச²ஶப்³த³ஸ்ய, ப்ரதிஷ்டே²த்யேதத³ப்யுபபந்நதரம் ப⁴வதி । ஆநந்த³மயஸ்ய சாந்தரத்வமந்நமயாதி³கோஶாபேக்ஷயா । ப்³ரஹ்மணஸ்த்வாந்தரத்வமாநந்த³மயாத³ர்தா²த்³க³ம்யத இதி ந ஶ்ருத்யோக்தம் । ஏவம் சாந்நமயாதி³வதா³நந்த³மயஸ்ய ப்ரியாத்³யவயவயோகோ³ யுக்த: । வாங்மநஸாகோ³சரே து பரப்³ரஹ்மண்யுபாதி⁴மந்தர்பா⁴வ்ய ப்ரியாத்³யவயவயோக³:, ப்ராசுர்யம் ச, க்லேஶேந வ்யாக்²யாயேயாதாம் । ததா² ச மாந்த்ரவர்ணிகஸ்ய ப்³ரஹ்மண ஏவ “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி ஸ்வப்ரதா⁴நஸ்யாபி⁴தா⁴நாத் , தஸ்யைவாதி⁴காரோ நாநந்த³மயஸ்யேதி । “ஸோ(அ)காமயத”(தை. உ. 2 । 6 । 1) இத்யாத்³யா அபி ஶ்ருதயோ ப்³ரஹ்மவிஷயா ந ஆநந்த³மயவிஷயா இத்யர்த²ஸங்க்ஷேப: । ஸுக³மமந்யத் ।

ஸூத்ராணி த்வேவம் வ்யாக்²யேயாநீதி ।

வேத³ஸூத்ரயோர்விரோதே⁴ “கு³ணே த்வந்யாய்யகல்பநா” இதி ஸூத்ராண்யந்யதா² நேதவ்யாநி । ஆநந்த³மயஶப்³தே³ந தத்³வாக்யஸ்ய “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இத்யேதத்³க³தம் ப்³ரஹ்மபத³முபலக்ஷ்யதே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ஆநந்த³மய இத்யாதி³வாக்யே யத் “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி ப்³ரஹ்மபத³ம் தத்ஸ்வப்ரதா⁴நமேவேதி । யத்து ப்³ரஹ்மாதி⁴கரணமிதி வக்தவ்யே “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம்” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இத்யாஹ ஶ்ருதி:, தத்கஸ்ய ஹேதோ:, பூர்வமவயவப்ரதா⁴நப்ரயோகா³த்தத்ப்ரயோக³ஸ்யைவ பு³த்³தௌ⁴ ஸம்நிதா⁴நாத்தேநாபி சாதி⁴கரணலக்ஷணோபபத்தேரிதி ।

மாந்த்ரவர்ணிகமேவ ச கீ³யதே ॥ 15 ॥

யத் “ஸத்யம் ஜ்ஞாநம்”(தை. உ. 2 । 1 । 1) இத்யாதி³நா மந்த்ரவர்ணேந ப்³ரஹ்மோக்தம் ததே³வோபாயபூ⁴தேந ப்³ராஹ்மணேந ஸ்வப்ரதா⁴ந்யேந கீ³யதே “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²” (தை. உ. 2 । 5 । 1) இதி । அவயவவசநத்வே த்வஸ்ய மந்த்ரே ப்ராதா⁴ந்யம், ப்³ராஹ்மணே த்வப்ராதா⁴ந்யமித்யுபாயோபேயயோர்மந்த்ரப்³ராஹ்மணயோர்விப்ரதிபத்தி: ஸ்யாதி³தி ।

நேதரோ(அ)நுபபத்தே: ॥ 16 ॥

அத்ர ‘இதஶ்சாநந்த³மய:’ இதி பா⁴ஷ்யஸ்ய ஸ்தா²நே ‘இதஶ்ச ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²’ இதி படி²தவ்யம் ।

பே⁴த³வ்யபதே³ஶாச்ச ॥ 17 ॥

அத்ராபி “இதஶ்சாநந்த³மய:” இத்யஸ்ய ச ‘ஆநந்த³மயாதி⁴காரே’ இத்யஸ்ய ச பா⁴ஷ்யஸ்ய ஸ்தா²நே ‘ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²’ இதி ‘ப்³ரஹ்மபுச்சா²தி⁴காரே’ இதி ச படி²தவ்யம் ।

காமாச்ச நாநுமாநாபேக்ஷா ॥ 18 ॥

அஸ்மிந்நஸ்ய ச தத்³யோக³ம் ஶாஸ்தி ।। 19 ।।

இத்யநயோரபி ஸூத்ரயோர்பா⁴ஷ்யே ஆநந்த³மயஸ்தா²நே ‘ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²’ இதி பாடோ² த்³ரஷ்டவ்ய: ।

தத்³தே⁴து வ்யபதே³ஶாச்ச ।। 14 ।।

விகாரஸ்யாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்ம புச்ச²மவயவஶ்சேத்கத²ம் ஸர்வஸ்யாஸ்ய விகாரஜாதஸ்ய ஸாநந்த³மயஸ்ய ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் காரணமுச்யேத “இத³ம் ஸர்வமஸ்ருஜத । யதி³த³ம் கிஞ்ச”(தை. உ. 2 । 6 । 1) இதி ஶ்ருத்யா । நஹ்யாநந்த³மயவிகாராவயவோ ப்³ரஹ்ம விகார: ஸந் ஸர்வஸ்ய காரணமுபபத்³யதே । தஸ்மாதா³நந்த³மயவிகாராவயவோ ப்³ரஹ்மேதி தத³வயவயோக்³யாநந்த³மயோ விகார இஹ நோபாஸ்யத்வேந விவக்ஷித:, கிந்து ஸ்வப்ரதா⁴நமிஹ ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ஜ்ஞேயத்வேநேதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 19 ॥

அந்தரதி⁴கரணவிஷயா:

அந்தஸ்தத்³த⁴ர்மோபதே³ஶாத் ।

பூர்வஸ்மிந்நதி⁴கரணே(அ)பாஸ்தஸமஸ்தவிஶேஷப்³ரஹ்மப்ரதிபத்த்யர்த²முபாயதாமாத்ரேண பஞ்ச கோஶா உபாத⁴ய: ஸ்தி²தா:, நது விவக்ஷிதா: । ப்³ரஹ்மைவ து ப்ரதா⁴நம் “ப்³ரஹ்ம புச்ச²ம் ப்ரதிஷ்டா²” இதி ஜ்ஞேயத்வேநோபக்ஷிப்தமிதி நிர்ணீதம் । ஸம்ப்ரதி து ப்³ரஹ்ம விவக்ஷிதோபாதி⁴பே⁴த³முபாஸ்யத்வேநோபக்ஷிப்யதே, நது வித்³யாகர்மாதிஶயலப்³தோ⁴த்கர்ஷோ ஜீவாத்மாதி³த்யபத³வேத³நீய இதி நிர்ணீயதே । தத் “மர்யாதா³தா⁴ரரூபாணி ஸம்ஸாரிணி பரே ந து । தஸ்மாது³பாஸ்ய: ஸம்ஸாரீ கர்மாநதி⁴க்ருதோ ரவி:” ॥ “ஹிரண்யஶ்மஶ்ரு:” (சா². உ. 1 । 6 । 6) இத்யாதி³ரூபஶ்ரவணாத் , “ய ஏஷோ(அ)ந்தராதி³த்யே”(சா². உ. 1 । 6 । 6), “ய ஏஷோ(அ)ந்தரக்ஷிணீ”(சா². உ. 1 । 7 । 5) இதி சாதா⁴ரபே⁴த³ஶ்ரவணாத் , “யே சாமுஷ்மாத்பராஞ்சோ லோகாஸ்தேஷாம் சேஷ்டே தே³வகாமாநாம் ச” இத்யைஶ்வர்யமர்யாதா³ஶ்ருதேஶ்ச ஸம்ஸார்யேவ கார்யகாரணஸங்கா⁴தாத்மகோ ரூபாதி³ஸம்பந்ந இஹோபாஸ்ய:, நது பரமாத்மா “அஶப்³த³மஸ்பர்ஶம்” (க. உ. 1 । 3 । 15) இத்யாதி³ஶ்ருதிபி⁴: அபாஸ்தஸமஸ்தரூபஶ்ச, “ஸ்வே மஹிம்நி”(சா². உ. 7 । 24 । 1) இத்யாதி³ஶ்ருதிபி⁴ரபாக்ருதாதா⁴ரஶ்ச, “ஏஷ ஸர்வேஶ்வர:” (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 22) இத்யாதி³ஶ்ருதிபி⁴ரதி⁴க³தநிர்மர்யாதை³ஶ்வர்யஶ்ச ஶக்ய உபாஸ்யத்வேநேஹ ப்ரதிபத்தும் । ஸர்வபாப்மவிரஹஶ்சாதி³த்யபுருஷே ஸம்ப⁴வதி, ஶாஸ்த்ரஸ்ய மநுஷ்யாதி⁴காரதயா தே³வதாயா: புண்யபாபயோரநதி⁴காராத் । ரூபாதி³மத்த்வாந்யதா²நுபபத்த்யா ச கார்யகாரணாத்மகே ஜீவே உபாஸ்யத்வேந விவக்ஷிதே யத்தாவத்³ருகா³த்³யாத்மகதயாஸ்ய ஸர்வாத்மகத்வம் ஶ்ரூயதே தத்கத²ஞ்சிதா³தி³த்யபுருஷஸ்யைவ ஸ்துதிரிதி ஆதி³த்யபுருஷ ஏவோபாஸ்யோ ந பரமாத்மேத்யேவம் ப்ராப்தம் । அநாதா⁴ரத்வே ச நித்யத்வம் ஸர்வக³தத்வம் ச ஹேது: । அநித்யம் ஹி கார்யம் காரணாதா⁴ரமிதி நாநாதா⁴ரம், நித்யமப்யஸர்வக³தம் ச யத்தஸ்மாத³த⁴ரபா⁴வேநாஸ்தி²தம் ததே³வ தஸ்யோத்தரஸ்யாதா⁴ர இதி நாநாதா⁴ரம், தஸ்மாது³ப⁴யமுக்தம் । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே “அந்தஸ்தத்³த⁴ர்மோபதே³ஶாத்” । “ஸார்வாத்ம்யஸர்வது³ரிதவிரஹாப்⁴யாமிஹோச்யதே । ப்³ரஹ்மைவாவ்யபி⁴சாரிப்⁴யாம் ஸர்வஹேதுர்விகாரவத்” ॥ நாமநிருக்தேந ஹி ஸர்வபாப்மாபாதா³நதயஸ்யோத³ய உச்யதே । ந சாதி³த்யஸ்ய தே³வதாயா: கர்மாநதி⁴காரே(அ)பி ஸர்வபாப்மவிரஹ: ப்ராக்³ப⁴வீயத⁴ர்மாத⁴ர்மரூபபாப்மஸம்ப⁴வே ஸதி । ந சைதேஷாம் ப்ராக்³ப⁴வீயோ த⁴ர்ம ஏவாஸ்தி ந பாப்மேதி ஸாம்ப்ரதம் । வித்³யாகர்மாதிஶயஸமுதா³சாரே(அ)ப்யநாதி³ப⁴வபரம்பரோபார்ஜிதாநாம் பாப்மநாமபி ப்ரஸுப்தாநாம் ஸம்ப⁴வாத் । நச ஶ்ருதிப்ராமாண்யாதா³தி³த்யஶரீராபி⁴மாநிந: ஸர்வபாப்மவிரஹ இதி யுக்தம், ப்³ரஹ்மவிஷயத்வேநாப்யஸ்யா: ப்ராமாண்யோபபத்தே: । நச விநிக³மநாஹேத்வபா⁴வ:, தத்ர தத்ர ஸர்வபாப்மவிரஹஸ்ய பூ⁴யோபூ⁴யோ ப்³ரஹ்மண்யேவ ஶ்ரவணாத் । தஸ்யைவ சேஹ ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநஸ்ய விநிக³மநாஹேதோர்வித்³யமாநத்வாத் । அபிச ஸார்வாத்ம்யம் ஜக³த்காரணஸ்ய ப்³ரஹ்மண ஏவோபபத்³யதே, காரணாத³பே⁴தா³த்கார்யஜாதஸ்ய, ப்³ரஹ்மணஶ்ச ஜக³த்காரணத்வாத் । ஆதி³த்யஶரீராபி⁴மாநிநஸ்து ஜீவாத்மநோ ந ஜக³த்காரணத்வம் । நச முக்²யார்த²ஸம்ப⁴வே ப்ராஶஸ்த்யலக்ஷணயா ஸ்துத்யர்த²தா யுக்தா । ரூபவத்த்வம் சாஸ்ய பராநுக்³ரஹாய காயநிர்மாணேந வா, தத்³விகாரதயா வா ஸர்வஸ்ய கார்யஜாதஸ்ய, விகாரஸ்ய ச விகாரவதோ(அ)நந்யத்வாத்தாத்³ருஶரூபபே⁴தே³நோபதி³ஶ்யதே, யதா² “ஸர்வக³ந்த⁴: ஸர்வரஸ:” (சா². உ. 3 । 14 । 2) இதி । நச ப்³ரஹ்மநிர்மிதம் மாயாரூபமநுவத³ச்சா²ஸ்த்ரமஶாஸ்த்ரம் ப⁴வதி, அபிது தாம் குர்வத் இதி நாஶாஸ்த்ரத்வப்ரஸங்க³: । யத்ர து ப்³ரஹ்ம நிரஸ்தஸமஸ்தோபாதி⁴பே⁴த³ம் ஜ்ஞேயத்வேநோபக்ஷிப்யதே, தத்ர ஶாஸ்த்ரம் “அஶப்³த³மஸ்பர்ஶமரூபமவ்யயம்”(க. உ. 1 । 3 । 15) இதி ப்ரவர்ததே । தஸ்மாத்³ரூபவத்த்வமபி பரமாத்மந்யுபபத்³யதே । ஏதேநைவ மர்யாதா³தா⁴ரபே⁴தா³வபி வ்யாக்²யாதௌ । அபி சாதி³த்யதே³ஹாபி⁴மாநிந: ஸம்ஸாரிணோ(அ)ந்தர்யாமீ பே⁴தே³நோக்த:, ஸ ஏவாந்தராதி³த்ய இத்யந்த:ஶ்ருதிஸாம்யேந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநோ ப⁴விதுமர்ஹதி ।

தஸ்மாத்தே த⁴நஸநய இதி ।

த⁴நவந்தோ விபூ⁴திமந்த இதி யாவத் ।

கஸ்மாத்புநர்விபூ⁴திமத்த்வம் பரமேஶ்வரபரிக்³ரஹே க⁴டத இத்யத ஆஹ -

யத்³யத்³விபூ⁴திமதி³தி ।

ஸர்வாத்மகத்வே(அ)பி விபூ⁴திமத்ஸ்வேவ பரமேஶ்வரஸ்வரூபாபி⁴வ்யக்தி:, ந த்வவித்³யாதம:பிஹிதபரமேஶ்வரஸ்வரூபேஷ்வவிபூ⁴திமத்ஸ்வித்யர்த²: ।

லோககாமேஶித்ருத்வமபீதி ।

அதோ(அ)த்யந்தாபாரார்த்²யந்யாயேந நிராங்குஶமைஶ்வர்யமித்யர்த²: ॥ 20 ॥ ॥ 21 ॥

ஆகாஶாதி⁴கரணவிஷயா:

ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³த் ।

பூர்வஸ்மிந்நதி⁴கரணே ப்³ரஹ்மணோ(அ)ஸாதா⁴ரணத⁴ர்மத³ர்ஶநாத்³விவக்ஷிதோபாதி⁴நோ(அ)ஸ்யைவோபாஸநா, ந த்வாதி³த்யஶரீராபி⁴மாநிநோ ஜீவாத்மந இதி நிரூபிதம் । இதா³நீம் த்வஸாதா⁴ரணத⁴ர்மத³ர்ஶநாத்ததே³வோத்³கீ³தே² ஸம்பாத்³யோபாஸ்யத்வேநோபதி³ஶ்யதே, ந பூ⁴தாகாஶ இதி நிரூப்யதே । தத்ர “ஆகாஶ இதி ஹோவாச” இதி கிம் முக்²யாகாஶபாதா³நுரோதே⁴ந “அஸ்ய லோகஸ்ய கா க³தி:”(சா². உ. 1 । 9 । 1) இதி, “ஸர்வாணி ஹ வா இமாநி பூ⁴தாநி” இதி “ஜ்யாயாந்” இதி ச “பராயணம்” இதி ச கத²ஞ்சித்³வ்யாக்²யாயதாம், உதைதத³நுரோதே⁴நாகாஶஶப்³தோ³ ப⁴க்த்யா பராத்மாநே வ்யாக்²யாயதாமிதி । தத்ர “ப்ரத²மத்வாத்ப்ரதா⁴நத்வாதா³காஶம் முக்²யமேவ ந: । ததா³நுகு³ண்யேநாந்யாநி வ்யாக்²யேயாநீதி நிஶ்சய:” ॥ “அஸ்ய லோகஸ்ய கா க³தி:” இதி ப்ரஶ்நோத்தரே “ஆகாஶ இதி ஹோவாச” இத்யாகாஶஸ்ய க³தித்வேந ப்ரதிபாத்³யதயா ப்ராதா⁴ந்யாத் , “ஸர்வாணி ஹ வா” இத்யாதீ³நாம் து தத்³விஶேஷணதயா கு³ணத்வாத் , “கு³ணே த்வந்யாய்யகல்பநா” இதி ப³ஹூந்யப்யப்ரதா⁴நாநி ப்ரதா⁴நாநுரோதே⁴ந நேதவ்யாநி । அபிச “ஆகாஶ இதி ஹோவாச” இத்யுத்தரே ப்ரத²மாவக³தமாகாஶமநுபஜாதவிரோதி⁴, தேந தத³நுரக்தாயாம் பு³த்³தௌ⁴ யத்³யதே³வ ததே³கவாக்யக³தமுபநிபததி தத்தஜ்ஜக⁴ந்யதயா உபஸஞ்ஜாதவிரோதி⁴ ததா³நுகு³ண்யேநைவ வ்யவஸ்தா²நமர்ஹதி । நச க்கசிதா³காஶஶப்³தோ³ ப⁴க்த்யா ப்³ரஹ்மணி ப்ரயுக்த இதி ஸர்வத்ர தேந தத்பரேண ப⁴விதவ்யம் । நஹி க³ங்கா³யாம் கோ⁴ஷ இத்யத்ர க³ங்க³பத³மநுபபத்த்யா தீரபரமிதி யாதா³ம்ஸி க³ங்கா³யாமித்யத்ராப்யநேந தத்பரேண ப⁴விதவ்யம் । ஸம்ப⁴வஶ்சோப⁴யத்ர துல்ய: । நச ப்³ரஹ்மண்யப்யாகாஶஶப்³தோ³ முக்²ய:, அநைகார்த²த்வஸ்யாந்யாய்யத்வாத் , ப⁴க்த்யா ச ப்³ரஹ்மணி ப்ரயோக³த³ர்ஶநோபபத்தே: । லோகே சாஸ்ய நப⁴ஸி நிரூட⁴த்வாத் , தத்பூர்வகத்வாச்ச வைதி³கார்த²ப்ரதீதேர்வைபரீத்யாநுபபத்தே: । ததா³நுகு³ண்யேந ச “ஸர்வாணி ஹ வா” இத்யாதீ³நி பா⁴ஷ்யக்ருதா ஸ்வயமேவ நீதாநி । தஸ்மாத்³பூ⁴தாகாஶமேவாத்ரோபாஸ்யத்வேநோபதி³ஶ்யதே, ந பரமாத்மேதி ப்ராப்தம் ।

ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே -

ஆகாஶஶப்³தே³ந ப்³ரஹ்மணோ க்³ரஹணம் ।

குத:,

தல்லிங்கா³த் ।

ததா²ஹி - “ஸாமாநதி⁴கரண்யேந ப்ரஶ்நதத்ப்ரதிவாக்யயோ: । பௌர்வாபர்யபராமர்ஶாத்ப்ரதா⁴நத்வே(அ)பி கௌ³ணதா” ॥ யத்³யப்யாகாஶபத³ம் ப்ரதா⁴நார்த²ம் ததா²பி யத்ப்ருஷ்டம் ததே³வ ப்ரதிவக்தவ்யம் । ந க²ல்வநுந்மத்த ஆம்ராந்ப்ருஷ்ட: கோவிதா³ராநாசஷ்டே । ததி³ஹ, “அஸ்ய லோகஸ்ய கா க³தி:” இதி ப்ரஶ்நோ த்³ருஶ்யமாநநாமரூபப்ரபஞ்சமாத்ரக³திவிஷய இதி தத³நுரோதா⁴த்³ய ஏவ ஸர்வஸ்ய லோகஸ்ய க³தி: ஸ ஏவாகாஶஶப்³தே³ந ப்ரதிவக்தவ்ய: । நச பூ⁴தாகாஶ: ஸர்வஸ்ய லோகஸ்ய க³தி:, தஸ்யாபி லோகமத்⁴யபாதித்வாத் । ததே³வ தஸ்ய க³திரித்யநுபபத்தே: । ந சோத்தரே பூ⁴தாகாஶஶ்ரவணாத்³பூ⁴தாகாஶகார்யமேவ ப்ருஷ்டமிதி யுக்தம், ப்ரஶ்நஸ்ய ப்ரத²மாவக³தஸ்யாநுபஜாதவிரோதி⁴நோ லோகஸாமாந்யவிஷயஸ்யோபஜாதவிரோதி⁴நோத்தரேண ஸங்கோசாநுபபத்தேஸ்தத³நுரோதே⁴நோத்தரவ்யாக்²யாநாத் । நச ப்ரஶ்நேந பூர்வபக்ஷரூபேணாநவஸ்தி²தார்தே²நோத்தரம் வ்யவஸ்தி²தார்த²ம் ந ஶக்யம் நியந்துமிதி யுக்தம், தந்நிமித்தாநாமஜ்ஞாநஸம்ஶயவிபரர்யாஸாநாமநவஸ்தா²நே(அ)பி தஸ்ய ஸ்வவிஷயே வ்யவஸ்தா²நாத் । அந்யதோ²த்தரஸ்யாநாலம்ப³நத்வாத்தேர்வையதி⁴கரண்யாபத்தேர்வா । அபி சோத்தரே(அ)பி ப³ஹ்வஸமஞ்ஜஸம் । ததா²ஹி - “ஸர்வாணி ஹ வா இமாநி பூ⁴தாந்யகாஶாதே³வ ஸமுத்பத்³யந்தே” இதி ஸர்வஶப்³த³: கத²ஞ்சித³ல்பவிஷயோ வ்யாக்²யேய: । ஏவமேவகாரோ(அ)ப்யஸமஞ்ஜஸ: । ந க²ல்வபாமாகாஶ ஏவ காரணமபி து தேஜோ(அ)பி । ஏவமந்நஸ்யாபி நாகாஶமேவ காரணமபி து பாவகபாத²ஸீ அபி । மூலகாரணவிவக்ஷாயாம் து ப்³ரஹ்மண்யேவாவதா⁴ரணம் ஸமஞ்ஜஸம் । அஸமஞ்ஜஸம் து பூ⁴தாகாஶே । ஏவம் ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாம் லயோ ப்³ரஹ்மண்யேவ । ஏவம் ஸர்வேப்⁴யோ ஜ்யாயஸ்த்வம் ப்³ரஹ்மண ஏவ । ஏவம் பரமயநம் ப்³ரஹ்மைவ । தஸ்மாத்ஸர்வேஷாம் லோகாநாமிதி ப்ரஶ்நேநோபக்ரமாத் , உத்தரே ச தத்தத³ஸாதா⁴ரணப்³ரஹ்மகு³ணபராமர்ஶாத்ப்ருஷ்டாயாஶ்ச க³தே: பரமயநமித்யஸாதா⁴ரணப்³ரஹ்மகு³ணோபஸம்ஹாராத் , பூ⁴யஸீநாம் ஶ்ருதீநாமநுக்³ரஹாய “த்யஜேதே³கம் குலஸ்யார்தே²” இதிவத்³வரமாகாஶபத³மாத்ரமஸமஞ்ஜஸமஸ்து । ஏதாவதா ஹி ப³ஹு ஸமஞ்ஜஸம் ஸ்யாத் । ந சாகாஶஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யமுத்தரே, கிந்து ப்ருஷ்டார்த²த்வாது³த்தரஸ்ய, லோகஸாமாந்யக³தேஶ்ச ப்ருஷ்டத்வாத் , “பராயணம்” இதி ச தஸ்யைவோபஸம்ஹாராத்³ப்³ரஹ்மைவ ப்ரதா⁴நம் । ததா²ச தத³ர்த²ம் ஸத் ஆகாஶபத³ம் ப்ரதா⁴நார்த²ம் ப⁴வதி, நாந்யதா² । தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மைவ ப்ரதா⁴நமாகாஶபதே³நேஹோபாஸ்யத்வேநோபக்ஷிப்தம், ந பூ⁴தாகாஶமிதி ஸித்³த⁴ம் ।

அபி ச ।

அஸ்யைவோபக்ரமே “அந்தவத்கில தே ஸாம” இதி

அந்தவத்த்வதோ³ஷேண ஶாலாவத்யஸ்யேதி ।

ந சாகாஶஶப்³தோ³ கௌ³ணோ(அ)பி விலம்பி³தப்ரதிபத்தி:, தத்ர தத்ர ப்³ரஹ்மண்யாகாஶஶப்³த³ஸ்ய தத்பர்யாயஸ்ய ச ப்ரயோக³ப்ராசுர்யாத³த்யந்தாப்⁴யாஸேநாஸ்யாபி முக்²யவத்ப்ரதிபத்தேரவிலம்ப³நாதி³தி த³ர்ஶநார்த²ம் ப்³ரஹ்மணி ப்ரயோக³ப்ராசுர்யம் வைதி³கம் நித³ர்ஶிதம் பா⁴ஷ்யக்ருதா । தத்ரைவ ச ப்ரத²மாவக³தாநுகு³ண்யேநோத்தரம் நீயதே, யத்ர தத³ந்யதா² கர்தும் ஶக்யம் । யத்ர து ந ஶக்யம் தத்ரோத்தராநுகு³ண்யேநைவ ப்ரத²மம் நீயத இத்யாஹ -

வாக்யோபக்ரமே(அ)பீதி ॥ 22 ॥

ப்ராணாதி⁴கரணவிஷயா:

அத ஏவ ப்ராண: ।

உத்³கீ³தே² “யா தே³வதா ப்ரஸ்தாவமந்வாயத்தா”(சா². உ. 1 । 10 । 9) இத்யுபக்ரம்ய ஶ்ரூயதே - “கதமா ஸா தே³வதேதி ப்ராண இதி ஹோவாச”(சா². உ. 1 । 11 । 4) உஷஸ்திஶ்சாக்ராயண: । உத்³கீ³தோ²பாஸநப்ரஸங்கே³ந ப்ரஸ்தாவோபாஸநமப்யுத்³கீ³த² இத்யுக்தம் பா⁴ஷ்யக்ருதா । ப்ரஸ்தாவ இதி ஸாம்நோ ப⁴க்திவிஶேஷஸ்தமந்வாயத்தா அநுக³தா ப்ராணோ தே³வதா । அத்ர ப்ராணஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணி வாயுவிகாரே ச த³ர்ஶநாத்ஸம்ஶய:கிமயம் ப்³ரஹ்மவசந உத வாயுவிகாரவசந இதி । தத்ர அத ஏவ ப்³ரஹ்மலிங்கா³தே³வ ப்ராணோ(அ)பி ப்³ரஹ்மைவ ந வாயுவிகார இதி யுக்தம் । யத்³யேவம் தேநைவ க³தார்த²மேததி³தி கோ(அ)தி⁴கரணாந்தரஸ்யாரம்பா⁴ர்த²: । தத்ரோச்யதே - “அர்தே² ஶ்ருத்யைகக³ம்யே ஹி ஶ்ருதிமேவாத்³ரியாமஹே । மாநாந்தராவக³ம்யே து தத்³வஶாத்தத்³வ்யவஸ்தி²தி:” ॥ ப்³ரஹ்மணோ வாஸர்வபூ⁴தகாரணத்வம், ஆகாஶஸ்ய வா வாய்வாதி³பூ⁴தகாரணத்வம் ப்ரதி நாக³மாத்³ருதே மாநாந்தரம் ப்ரப⁴வதி । தத்ர பௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயா யத்ரார்தே² ஸமஞ்ஜஸ ஆக³ம: ஸ ஏவார்த²ஸ்தஸ்ய க்³ருஹ்யதே, த்யஜ்யதே சேதர: । இஹ து ஸம்வேஶநோத்³க³மநே பூ⁴தாநாம் ப்ராணம் ப்ரத்யுச்யமாநே கிம் ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யுச்யேதே ஆஹோ வாயுவிகாரம் ப்ரதீதி விஶயே “யதா³ வை புருஷ: ஸ்வபிதி ப்ராணம் தர்ஹி வாக³ப்யேதி”(ஶ. ப்³ரா. 10 । 3 । 3 । 6) இத்யாதி³காயா: ஶ்ருதே: ஸர்வபூ⁴தஸாரேந்த்³ரியஸம்வேஶநோத்³க³மநப்ரதிபாத³நத்³வாரா ஸர்வபூ⁴தஸம்வேஶநோத்³க³மநப்ரதிபாதி³காயா மாநாந்தராநுக்³ரஹலப்³த⁴ஸாமர்த்²யாயா ப³லாத்ஸம்வேஶநோத்³க³மநே வாயுவிகாரஸ்யைவ ப்ராணஸ்ய, ந ப்³ரஹ்மண: । அபி சாத்ரோத்³கீ³த²ப்ரதிஹாரயோ: ஸாமப⁴க்த்யோர்ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யே ஆதி³த்யஶ்சாந்நம் ச தே³வதே அபி⁴ஹிதே கார்யகாரணஸங்கா⁴தரூபே, தத்ஸாஹசர்யாத்ப்ராணோ(அ)பி கார்யகாரணஸங்கா⁴தரூப ஏவ தே³வதா ப⁴விதுமர்ஹதி । நிரஸ்தோ(அ)ப்யயமர்த² ஈக்ஷத்யதி⁴கரணே, பூர்வோக்தபூர்வபக்ஷஹேதூபோத்³ப³லநாய புநருபந்யஸ்த: । தஸ்மாத்³வாயுவிகார ஏவாத்ர ப்ராணஶப்³தா³ர்த² இதி ப்ராப்தம் । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே “பும்வாக்யஸ்ய ப³லீயஸ்த்வம் மாநாந்தரஸமாக³மாத் । அபௌருஷேயே வாக்யே தத்ஸங்க³தி: கிம் கரிஷ்யதி” ॥ நோ க²லு ஸ்வத:ஸித்³த⁴ப்ரமாணபா⁴வமபௌருஷேயம் வச: ஸ்வவிஷயஜ்ஞாநோத்பாதே³ வா தத்³வ்யவஹாரே வா மாநாந்தரமபேக்ஷதே, தஸ்யாபௌருஷேயஸ்ய நிரஸ்தஸமஸ்ததோ³ஷாஶங்கஸ்ய ஸ்வத ஏவ நிஶ்சாயகத்வாத் , நிஶ்சயபூர்வகத்வாத்³வ்யவஹாரப்ரவ்ருத்தே: । தஸ்மாத³ஸம்வாதி³நோ வா சக்ஷுஷ இவ ரூபே த்வகி³ந்த்³ரியஸம்வாதி³நோ வா தஸ்யைவ த்³ரவ்யே நாதா³ர்ட்⁴யம் வா தா³ர்ட்⁴யம் வா । தேந ஸ்தாமிந்த்³ரியமாத்ரஸம்வேஶநோத்³க³மநே வாயுவிகாரே ப்ராணே । ஸர்வபூ⁴தஸம்வேஶநோத்³க³மநே து ந ததோ வாக்யாத்ப்ரதீயேதே । ப்ரதீதௌ வா தத்ராபி ப்ராணோ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வேந்ந வாயுவிகார: । “யதா³ ஸுப்த: ஸ்வப்நம் ந கஞ்சந பஶ்யத்யதா²ஸ்மிந்ப்ராண ஏவைகதா⁴ ப⁴வதி”(கௌ. உ. 3 । 3) இத்யத்ர வாக்யே யதா² ப்ராணஶப்³தோ³ ப்³ரஹ்மவசந: । ந சாஸ்மிந்வாயுவிகாரே ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாம் ஸம்வேஶநோத்³க³மநே மாநாந்தரேண த்³ருஶ்யேதே । நச மாநாந்தரஸித்³த⁴ஸம்வாதே³ந்த்³ரியஸம்வேஶநோத்³க³மநவாக்யதா³ர்ட்⁴யாத்ஸர்வபூ⁴தஸம்வேஶநோத்³க³மநவாக்யம் கத²ஞ்சிதி³ந்த்³ரிவிஷயதயா வ்யாக்²யாநமர்ஹதி, ஸ்வத:ஸித்³த⁴ப்ரமாணபா⁴வஸ்ய ஸ்வபா⁴வத்³ருட⁴ஸ்ய மாநாந்தராநுபயோகா³த் । ந சாஸ்ய தேநைகவாக்யதா । ஏகவாக்யதாயாம் ச தத³பி ப்³ரஹ்மபரமேவ ஸ்யாதி³த்யுக்தம் । இந்த்³ரியஸம்வேஶநோத்³க³மநம் த்வவயுத்யாநுவாதே³நாபி க⁴டிஷ்யதே, ஏகம் வ்ருணீதே த்³வௌ வ்ருணீதே இதிவத் । நது ஸர்வஶப்³தா³ர்த²: ஸங்கோசமர்ஹதி । தஸ்மாத்ப்ரஸ்தாவப⁴க்திம் ப்ராணஶப்³தா³பி⁴தே⁴யப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யோபாஸீத , ந வாயுவிகாரத்³ருஷ்ட்யேதி ஸித்³த⁴ம் । ததா² சோபாஸகஸ்ய ப்ராணப்ராப்தி: கர்மஸம்ருத்³தி⁴ர்வா ப²லம் ப⁴வதீதி ।

வாக்யஶேஷப³லேநேதி ।

வாக்யாத்ஸம்நிதா⁴நம் து³ர்ப³லமித்யர்த²: । உதா³ஹரணாந்தரம் து நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேண தூ³ஷிதம் ॥ 23 ॥

ஜ்யோதிஶ்சரணாதி⁴கரணவிஷயா:

ஜ்யோதிஶ்சரணாபி⁴தா⁴நாத் ।

இத³மாமநந்தி - “அத² யத³த: பரோ தி³வோ ஜ்யோதிர்தீ³ப்யதே விஶ்வத:ப்ருஷ்டே²ஷு ஸர்வத: ப்ருஷ்டே²ஷ்வநுத்தமேஷூத்தமேஷு லோகேஷ்வித³ம் வாவ தத்³யதி³த³மஸ்மிந்நந்த:புருஷே ஜ்யோதி:”(சா². உ. 3 । 13 । 7) இதி ।

யஜ்ஜ்யோதிரதோ தி³வோ த்³யுலோகாத்பரம் தீ³ப்யதே ப்ரகாஶதே விஶ்வத:ப்ருஷ்டே²ஷு விஶ்வேஷாமுபரி । அஸங்குசத்³வ்ருத்திரயம் விஶ்வஶப்³தோ³(அ)நவயவத்வேந ஸம்ஸாரமண்ட³லம் ப்³ரூத இதி த³ர்ஶயிதுமாஹ -

ஸர்வத:ப்ருஷ்டே²ஷூத்தமேஷு ।

ந சேத³முத்தமமாத்ரமபிது ஸர்வோத்தமமித்யாஹ -

அநுத்தமேஷு

நாஸ்த்யேப்⁴யோ(அ)ந்ய உத்தம இத்யர்த²: । “இத³ம் வாவ தத்³யதி³த³மஸ்மிந்புருஷே(அ)ந்தர்ஜ்யோதி:”(சா². உ. 3 । 13 । 7) த்வக்³ராஹ்யேண ஶாரீரேணோஷ்மணா, ஶ்ரோத்ரக்³ராஹ்யேண ச பிஹிதகர்ணேந பும்ஸா கோ⁴ஷேண லிங்கே³நாநுமீயதே । தத்ர ஶாரீரஸ்யோஷ்மணஸ்த்வசா த³ர்ஶநம் த்³ருஷ்டி:, கோ⁴ஷஸ்ய ச ஶ்ரவணம் ஶ்ருதி:, தயோஶ்ச த்³ருஷ்டிஶ்ருதீ ஜ்யோதிஷ ஏவ, தல்லிங்கே³ந தத³நுமாநாதி³தி । அத்ர ஸம்ஶய: - கிம் ஜ்யோதி:ஶப்³த³: தேஜ உத ப்³ரஹ்மேதி । கிம் தாவத்ப்ராப்தம், தேஜ இதி । குத:, கௌ³ணமுக்²யக்³ரஹணவிஷயே முக்²யக்³ரஹணஸ்ய “ஔத்ஸர்கி³கத்வாத்³வாக்யஸ்த²தேஜோலிங்கோ³பலம்ப⁴நாத் । வாக்யாந்தரேணாநியமாத்தத³ர்தா²ப்ரதிஸந்தி⁴த:” ॥ ப³லவத்³பா³த⁴கோபநிபாதேந க²ல்வாகாஶப்ராணஶப்³தௌ³ முக்²யார்த²த்வாத்ப்ரச்யாவ்யாந்யத்ர ப்ரதிஷ்டா²பிதௌ । ததி³ஹ ஜ்யோதிஷ்பத³ஸ்ய முக்²யதேஜோவசநத்வே பா³த⁴கஸ்தாவத்ஸ்வவாக்யஶேஷோ நாஸ்தி । ப்ரத்யுத தேஜோலிங்க³மேவ “தீ³ப்யதே” இதி । கோக்ஷேயஜ்யோதி:ஸாரூப்யம் ச சக்ஷுஷ்யோ ரூபவாந் ஶ்ருதோ விஶ்ருதோ ப⁴வதீத்யல்பப²லத்வம் ச ஸ்வவாக்யே ஶ்ரூயதே । ந ஜாது ஜ்வலநாபரநாமா தீ³ப்திர்விநா தேஜோ ப்³ரஹ்மணி ஸம்ப⁴வதி । ந ச கௌக்ஷேயஜ்யோதி:ஸாரூப்யம்ருதே பா³ஹ்யாத்தோஜஸோ ப்³ரஹ்மண்யஸ்தி । ந சௌஷ்ண்யகோ⁴ஷலிங்க³த³ர்ஶநஶ்ரவணமௌத³ர்யாத்தேஜஸோ(அ)ந்யத்ர ப்³ரஹ்மண்யுபபத்³யதே । நச மஹாப²லம் ப்³ரஹ்மோபாஸநமணீயஸே ப²லாய கல்பதே । ஔத³ர்யே து தேஜஸ்யத்⁴யஸ்ய பா³ஹ்யம் தேஜ உபாஸநமேதத்ப²லாநுரூபம் யுஜ்யதே । ததே³தத்தேஜோலிங்க³ம் । ஏதது³போத்³ப³லநாய ச நிரஸ்தமபி மர்யாதா³தா⁴ரப³ஹுத்வமுபந்யஸ்தம், இஹ தந்நிராஸகாரணாபா⁴வாத் । நச மர்யாதா³வத்த்வம் தேஜோராஶேர்ந ஸம்ப⁴வதி, தஸ்ய ஸௌர்யாதே³: ஸாவயவத்வேந ததே³கதே³ஶமர்யாதா³ஸம்ப⁴வாத்தஸ்ய சோபாஸ்யத்வேந விதா⁴நாத் , ப்³ரஹ்மணஸ்த்வநவயவஸ்யாவயவோபாஸநாநுபபத்தே:, அவயவகல்பநாயாஶ்ச ஸத்யாம் க³தாவநவகல்பநாத் । நச “பாதோ³(அ)ஸ்ய ஸர்வா பூ⁴தாநி த்ரிபாத³ஸ்யாம்ருதம் தி³வி” (சா². உ. 3 । 12 । 6) இதி ப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³கம் வாக்யாந்தரம், “யத³த: பரோ தி³வோ ஜ்யோதி:” (சா². உ. 3 । 13 । 7) ஶப்³த³ம் ப்³ரஹ்மணி வ்யவஸ்தா²பயதீதி யுக்தம் । நஹி ஸம்நிதா⁴நமாத்ராத்³வாக்யாந்தரேண வாக்யாந்தரக³தா ஶ்ருதி: ஶக்யா முக்²யார்தா²ச்ச்யாவயிதும் । நச வாக்யாந்தரே(அ)தி⁴கரணத்வேந த்³யௌ: ஶ்ருதா தி³வ இதி மர்யாதா³ஶ்ருதௌ ஶக்யா ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாதும் । அபிச வாக்யாந்தரஸ்யாபி ப்³ரஹ்மார்த²த்வம் ப்ரஸாத்⁴யமேவ நாத்³யாபி ஸித்⁴யதி, தத்கத²ம் தேந நியந்தும் ப்³ரஹ்மபரதயா “யத³த: பர:” இதி வாக்யம் ஶக்யம் । தஸ்மாத்தேஜ ஏவ ஜ்யோதிர்ந ப்³ரஹ்மேதி ப்ராப்தம் । தேஜ:கத²நப்ரஸ்தாவே தம:கத²நம் ப்ரதிபக்ஷோபந்யாஸேந ப்ரதிபக்ஷாந்தரே த்³ருடா⁴ ப்ரதீதிர்ப⁴வதீத்யேதத³ர்த²ம் ।

சக்ஷுர்வ்ருத்தேர்நிரோத⁴கமிதி ।

அர்தா²வரகத்வேந ।

ஆக்ஷேப்தாஹ -

நநு கார்யஸ்யாபீதி ।

ஸமாதா⁴தைகதே³ஶீ ப்³ரூதே -

அஸ்து தர்ஹீதி ।

யத்து தேஜோ(அ)ப³ந்நாப்⁴யாமஸம்ப்ருக்தம் தத³த்ரிவ்ருத்க்ருதமுச்யதே ।

ஆக்ஷேப்தா தூ³ஷயதி -

நேதி ।

நஹி தத்க்வசித³ப்யுபயுஜ்யதே; ஸர்வாஸ்வர்த²க்ரியாஸு த்ரிவத்க்ருதஸ்யைவோபயோகா³தி³த்யர்த²: ।

ஏகதே³ஶிந: ஶங்காமாஹ -

இத³மேவேதி ।

ஆக்ஷேப்தா நிராகரோதி -

ந ।

ப்ரயோஜநாந்தரேதி ।

'ஏகைகாம் த்ரிவ்ருதம் த்ரிவ்ருதம் கரவாணி” இதி தேஜ:ப்ரப்⁴ருத்யுபாஸநாமாத்ரவிஷயா ஶ்ருதிர்ந ஸங்கோசயிதும் யுக்தேத்யர்த²: ।

ஏவமேகதே³ஶிநி தூ³ஷிதே பரமஸமாதா⁴தா பூர்வபக்ஷீ ப்³ரூதே -

அஸ்து தர்ஹி த்ரிவ்ருத்க்ருதமேவேதி ।

பா⁴கி³நீ யுக்தா ।

யத்³யப்யாதா⁴ரப³ஹுத்வஶ்ருதிர்ப்³ரஹ்மண்யபி கல்பிதோபாதி⁴நிப³ந்த⁴நா கத²ஞ்சிது³பபத்³யதே, ததா²பி யதா² கார்யே ஜ்யோதிஷ்யதிஶயேநோபபத்³யதே ந ததா²த்ரேத்யத உக்தம் -

உபபத்³யேததராமிதி ।

ப்ராக்ருதம்

ப்ரக்ருதேர்ஜாதம், கார்யமிதி யாவத் । ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே - “ஸர்வநாமப்ரஸித்³தா⁴ர்த²ம் ப்ரஸாத்⁴யார்த²விகா⁴தக்ருத் । ப்ரஸித்³த்⁴யபேக்ஷி ஸத்பூர்வவாக்யஸ்த²மபகர்ஷதி ॥ தத்³ப³லாத்தேந நேயாநி தேஜோலிங்கா³ந்யபி த்⁴ருவம் । ப்³ரஹ்மண்யேவ ப்ரதா⁴நம் ஹி ப்³ரஹ்மச்ச²ந்தோ³ ந தத்ர து” ॥ ஔத்ஸர்கி³கம் தாவத்³யத³ப்ரஸித்³தா⁴ர்தா²நுவாத³கத்வம் யத்³விதி⁴விப⁴க்திமப்யபூர்வார்தா²வபோ³த⁴நஸ்வபா⁴வாத்ப்ரச்யாவயதி । யதா² “யஸ்யாஹிதாக்³நேரக்³நிர்க்³ருஹாந்த³ஹேத்” “யஸ்யோப⁴யம் ஹவிரார்திமார்ச்சே²த்”(தை.ப்³ரா. 3.7.1) இதி । யத்ர புநஸ்தத்ப்ரஸித்³த⁴மந்யதோ ந கத²ஞ்சிதா³ப்யதே, தத்ர வசநாநி த்வபூர்வத்வாதி³தி ஸர்வநாம்ந: ப்ரஸித்³தா⁴ர்த²த்வம் ப³லாத³பநீயதே । யதா² “யதா³க்³நேயோ(அ)ஷ்டாகபாலோ ப⁴வதி”(தை.ப்³ரா. 25.14.4) இதி । ததி³ஹ “யத³த: பரோ தி³வோ ஜ்யோதி:” (சா². உ. 3 । 13 । 7) இதி யச்ச²ப்³த³ஸாமர்த்²யாத் த்³யுமர்யாதே³நாபி ஜ்யோதிஷா ப்ரஸித்³தே⁴ந ப⁴விதவ்யம் । நச தஸ்ய ப்ரமாணாந்தரத: ப்ரஸித்³தி⁴ரஸ்தி । பூர்வவாக்யே ச த்³யுஸம்ப³ந்தி⁴தயா த்ரிபாத்³ப்³ரஹ்ம ப்ரஸித்³த⁴மிதி ப்ரஸித்³த்⁴யபேக்ஷாயாம் ததே³வ ஸம்ப³த்⁴யதே । நச ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்ராதிபதி³கார்த²ஸ்ய தத்த்வேந ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநே தத்³விஶேஷணஸ்ய விப⁴க்த்யர்த²ஸ்யாந்யதாமாத்ரேணாந்யதா யுக்தா । ஏவம் ச தத்³வாக்யஸ்தா²நி தேஜோலிங்கா³ந்யஸமஞ்ஜஸாநீதி ப்³ரஹ்மண்யேவ க³மயிதவ்யாநி, க³மிதாநி ச பா⁴ஷ்யக்ருதா । தத்ர ஜ்யோதிர்ப்³ரஹ்மவிகார இதி ஜ்யோதிஷா ப்³ரஹ்மைவோபலக்ஷ்யதே । அத²வா ப்ரகாஶமாத்ரவசநோ ஜ்யோதி:ஶப்³த³: ப்ரகாஶஶ்ச ப்³ரஹ்மேதி ப்³ரஹ்மணி முக்²ய இதி ஜ்யோதிர்ப³ஹ்மேதி ஸித்³த⁴ம் ।

ப்ரக்ருதஹாநாப்ரக்ருதப்ரக்ரியே இதி ।

ப்ரஸித்³த்⁴யபேக்ஷாயாம் பூர்வவாக்யக³தம் ப்ரக்ருதம் ஸம்நிஹிதம், அப்ரஸித்³த⁴ம் து கல்ப்யம் ந ப்ரக்ருதம் ।

அத ஏவோக்தம் -

கல்பயத இதி ।

ஸந்த³ம்ஶந்யாயமாஹ -

ந கேவலமிதி ।

பரஸ்யாபி ப்³ரஹ்மணோ நாமாதி³ப்ரதீகத்வவதி³தி ।

கௌக்ஷேயம் ஹி ஜ்யோதிர்ஜீவபா⁴வேநாநுப்ரவிஷ்டஸ்ய பரமாத்மநோ விகார:, ஜீவாபா⁴வே தே³ஹஸ்ய ஶைத்யாத் , ஜீவதஶ்சௌஷ்ண்யாஜ்ஜ்ஞாயதே । தஸ்மாத்தத்ப்ரதீகஸ்யோபாஸநமுபபந்நம் । ஶேஷம் நிக³த³வ்யாக்²யாதம் பா⁴ஷ்யம் ॥ 24 ॥

ச²ந்தோ³(அ)பி⁴தா⁴நாந்நேதி சேந்ந ததா² சேதோ(அ)ர்பணநிக³தா³த்ததா² ஹி த³ர்ஶநம் ।

பூர்வவாக்யஸ்ய ஹி ப்³ரஹ்மார்த²த்வே ஸித்³தே⁴ ஸ்யாதே³ததே³வம், நது தத்³ப்³ரஹ்மார்த²ம், அபிது கா³யத்ர்யர்த²ம் । “கா³யத்ரீ வா இத³ம் ஸர்வம் பூ⁴தம் யதி³த³ம் கிஞ்ச”(சா². உ. 3 । 12 । 1) இதி கா³யத்ரீம் ப்ரக்ருத்யேத³ம் ஶ்ரூயதே - “த்ரிபாத³ஸ்யாம்ருதம் தி³வி” (சா². உ. 3 । 12 । 6) இதி । நநு “ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³த்” (ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 22) இத்யநேநைவ க³தார்த²மேதத் । ததா²ஹி - “தாவாநஸ்ய மஹிமா”(சா². உ. 3 । 12 । 6) இத்யஸ்யாம்ருசி ப்³ரஹ்ம சதுஷ்பாது³க்தம் । ஸைவ ச “ததே³தத்³ருசாப்⁴யநூக்தம்”(சா². உ. 3 । 12 । 5) இத்யநேந ஸங்க³மிதார்தா² ப்³ரஹ்மலிங்க³ம் । ஏவம் “கா³யத்ரீ வா இத³ம் ஸர்வம்”(சா². உ. 3 । 12 । 1) இத்யக்ஷரஸம்நிவேஶமாத்ரஸ்ய கா³யத்ர்யா ந ஸர்வத்வமுபபத்³யதே । நச பூ⁴தப்ருதி²வீஶரீரஹ்ருத³யவாக்ப்ராணாத்மத்வம் கா³யத்ர்யா: ஸ்வரூபேண ஸம்ப⁴வதி । நச ப்³ரஹ்மபுருஷஸம்ப³ந்தி⁴த்வமஸ்தி கா³யத்ர்யா: । தஸ்மாத்³கா³யத்ரீத்³வாரா ப்³ரஹ்மண ஏவோபாஸநா ந கா³யத்ர்யா இதி பூர்வேணைவ க³தார்த²த்வாத³நாரம்ப⁴ணீயமேதத் । நச பூர்வந்யாயஸ்மாரணே ஸூத்ரஸந்த³ர்ப⁴ ஏதாவாந்யுக்த: । அத்ரோச்யதே - அஸ்த்யதி⁴கா ஶங்கா । ததா²ஹிகா³யத்ரீத்³வாரா ப்³ரஹ்மோபாஸநேதி கோ(அ)ர்த²:, கா³யத்ரீவிகாரோபாதி⁴நோ ப்³ரஹ்மண உபாஸநேதி । நச தது³பாதி⁴நஸ்தத³வச்சி²ந்நஸ்ய ஸர்வாத்மத்வம், உபாதே⁴ரவச்சே²தா³த் । நஹி க⁴டாவச்சி²ந்நம் நபோ⁴(அ)நவச்சி²ந்நம் ப⁴வதி । தஸ்மாத³ஸ்ய ஸர்வாத்மத்வாதி³கம் ஸ்துத்யர்த²ம், தத்³வரம் கா³யத்ர்யா ஏவாஸ்து ஸ்துதி: கயாசித்ப்ரணாட்³யா । “வாக்³வை கா³யத்ரீ வாக்³வா இத³ம் ஸர்வம் பூ⁴தம் கா³யதி ச த்ராயதே ச”(சா². உ. 3 । 12 । 6) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: । ததா²ச “கா³யத்ரீ வா இத³ம் ஸர்வம்” இத்யுபக்ரம்ய கா³யத்ர்யா ஏவ ஹ்ருத³யாதி³பி⁴ர்வ்யாக்²யாய ச “ஸைஷா சதுஷ்பதா³ ஷட்³விதா⁴ கா³யத்ரீ”(சா². உ. 3 । 12 । 5) இத்யுபஸம்ஹாரோ கா³யத்ர்யாமேவ ஸமஞ்ஜஸோ ப⁴வதி । ப்³ரஹ்மணி து ஸர்வமேதத³ஸமஞ்ஜஸமிதி । “யத்³வை தத்³ப்³ரஹ்ம”(சா². உ. 3 । 12 । 7) இதி ச ப்³ரஹ்மஶப்³த³ஶ்ச²ந்தோ³விஷய ஏவ, யதா² “ஏதாம் ப்³ரஹ்மோபநிஷத³ம்” இத்யத்ர வேதோ³பநிஷது³ச்யதே । தஸ்மாத்³கா³யத்ரீச²ந்தோ³பி⁴தா⁴நாந்ந ப்³ரஹ்மவிஷயமேததி³தி ப்ராப்தம் ।

ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே -

ந ।

குத:,

ததா² சேதோர்பணநிக³தா³த் ।

கா³யத்ர்யாக்²யச்ச²ந்தோ³த்³வாரேண கா³யத்ரீரூபவிகாராநுக³தே ப்³ரஹ்மணி சேதோர்பணம் சித்தஸமாதா⁴நமநேந ப்³ராஹ்மணவாக்யேந நிக³த்³யதே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ந கா³யத்ரீ ப்³ரஹ்மணோ(அ)வச்சே²தி³கா, உத்பலஸ்யேவ நீலத்வம், யேந தத³வச்சி²ந்நத்வமந்யத்ர ந ஸ்யாத³வச்சே²த³கவிரஹாத் । கிந்து யதே³தத்³ப்³ரஹ்ம ஸர்வாத்மகம் ஸர்வகாரணம் தத்ஸ்வரூபேணாஶக்யோபதே³ஶமிதி தத்³விகாரகா³யத்ரீத்³வாரேணோபலக்ஷ்யதே । கா³யத்ர்யா: ஸர்வச்ச²ந்தோ³வ்யாப்த்யா ச ஸவநத்ரயவ்யாப்த்யா ச த்³விஜாதித்³விதீயஜந்மஜநநீயதயா ச ஶ்ருதேர்விகாரேஷு மத்⁴யே ப்ராதா⁴ந்யேந த்³வாரத்வோபபத்தே: । ந சாந்யத்ரோபலக்ஷணாபா⁴வேந நோபலக்ஷ்யம் ப்ரதீயதே । நஹி குண்ட³லேநோபலக்ஷிதம் கண்ட²ரூபம் குண்ட³லவியோகே³(அ)பி பஶ்சாத்ப்ரதீயமாநமப்ரதீயமாநம் ப⁴வதி । தத்³ரூபப்ரத்யாயநமாத்ரோபயோகி³த்வாது³பலக்ஷணாநாமநவச்சே²த³கத்வாத் ।

ததே³வம் கா³யத்ரீஶப்³த³ஸ்ய முக்²யார்த²த்வே கா³யத்ர்யா ப்³ரஹ்மோபலக்ஷ்யத இத்யுக்தம் । ஸம்ப்ரதி து கா³யத்ரீஶப்³த³: ஸங்க்²யாஸாமாந்யாத்³கௌ³ண்யா வ்ருத்த்யா ப்³ரஹ்மண்யேவ வர்தத இதி த³ர்ஶயதி -

அபர ஆஹேதி ।

ததா²ஹி - ஷட³க்ஷரை: பாதை³ர்யதா² கா³யத்ரீ சதுஷ்பதா³, ஏவம் ப்³ரஹ்மாபி சதுஷ்பாத் । ஸர்வாணி ஹி பூ⁴தாநி ஸ்தா²வரஜங்க³மாந்யஸ்யைக: பாத³: । தி³வி த்³யோதநவதி சைதந்யரூபே । ஸ்வாத்மநீதி யாவத் । த்ரய: பாதா³: । அத²வா தி³வ்யாகாஶே த்ரய: பாதா³: । ததா²ஹி ஶ்ருதி: - “இத³ம் வாவ தத்³யோ(அ)யம் ப³ஹிர்தா⁴ புருஷாதா³காஶ:” (சா². உ. 3 । 12 । 7) தத்³தி⁴ தஸ்ய ஜாக³ரிதஸ்தா²நம் । ஜாக்³ரத்க²ல்வயம் பா³ஹ்யாந்பதா³ர்தா²ந்வேத³ । ததா² - “அயம் வாவ ஸ யோ(அ)யமந்த: புருஷ ஆகாஶ:” (சா². உ. 3 । 12 । 8) । ஶரீரமத்⁴ய இத்யர்த²: । தத்³தி⁴ தஸ்ய ஸ்வப்நஸ்தா²நம் । ததா² “அயம் வாவ ஸ யோ(அ)யமந்தர்ஹ்ருத³ய ஆகாஶ:”(சா². உ. 3 । 12 । 9) । ஹ்ருத³யபுண்ட³ரீக இத்யர்த²: । தத்³தி⁴ தஸ்ய ஸுஷுப்திஸ்தா²நம் । ததே³தத் “த்ரிபாத³ஸ்யாம்ருதம் தி³வி”(சா². உ. 3 । 12 । 6) இத்யுக்தம் । ததே³வம் சதுஷ்பாத்த்வஸாமாந்யாத்³கா³யத்ரீஶப்³தே³ந ப்³ரஹ்மோச்யத இதி ।

அஸ்மிந்பக்ஷே ப்³ரஹ்மைவாபி⁴ஹிதிமிதி ।

ப்³ரஹ்மபரத்வாத³பி⁴ஹிதமித்யுக்தம் ॥ 25 ॥

ஷட்³விதே⁴தி ।

பூ⁴தப்ருதி²வீஶரீரஹ்ருத³யவாக்ப்ராணா இதி ஷட்ப்ரகாரா கா³யத்ர்யாக்²யஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஶ்ரூயந்தே ।

பஞ்ச ப்³ரஹ்மபுருஷா இதி ச, ஹ்ருத³யஸுஷிஷு ப்³ரஹ்மபுருஷஶ்ருதிர்ப்³ரஹ்மஸம்ப³ந்தி⁴தாயாம் விவக்ஷிதாயாம் ஸம்ப⁴வதி ।

அஸ்யார்த²: - ஹ்ருத³யஸ்யாஸ்ய க²லு பஞ்ச ஸுஷய: பஞ்ச சி²த்³ராணி । தாநி ச தே³வை: ப்ராணாதி³பீ⁴ ரக்ஷ்யமாணாநி ஸ்வர்க³ப்ராப்தித்³வாராணீதி தே³வஸுஷய: । ததா²ஹி - ஹ்ருத³யஸ்ய யத்ப்ராங்முக²ம் சி²த்³ரம் தத்ஸ்தோ² யோ வாயு: ஸ ப்ராண:, தேந ஹி ப்ரயாணகாலே ஸஞ்சரதே ஸ்வர்க³லோகம், ஸ ஏவ சக்ஷு:, ஸ ஏவாதி³த்ய இத்யர்த²: । “ஆதி³த்யோ ஹ வை பா³ஹ்ய: ப்ராண:”(ப்ர.உ. 3.8) இதி ஶ்ருதே: । அத² யோ(அ)ஸ்ய த³க்ஷிண: ஸுஷிஸ்தத்ஸ்தோ² வாயுவிஶேஷோ வ்யாந: । தத்ஸம்ப³த்³த⁴ம் ஶ்ரோத்ரம் தச்சந்த்³ரமா:, “ஶ்ரோத்ரேண ஸ்ருஷ்டா விஶஶ்சந்த்³ரமாஶ்ச”(ஐ .ஆ. 2.1.7) இதி ஶ்ருதே: । அத² யோ(அ)ஸ்ய ப்ரத்யங்முக²: ஸுஷிஸ்தத்ஸ்தோ² வாயுவிஶேஷோ(அ)பாந: ஸ ச வாக்ஸம்ப³ந்தா⁴த்³வாக் , “வாக்³வா அக்³நி:”(ஶ.ப்³ரா. 6.1.2.28) இதி ஶ்ருதே: । அத² யோ(அ)ஸ்யோத³ங்முக²: ஸுஷிஸ்தத்ஸ்தோ² வாயுவிஶேஷ: ஸ ஸமாந:, தத்ஸம்ப³த்³த⁴ம் மந:, தத்பர்ஜந்யோ தே³வதா । அத² யோ(அ)ஸ்யோர்த்⁴வ: ஸுஷிஸ்தத்ஸ்தோ² வாயுவிஶேஷ: ஸ உதா³ந:, பாத³தலாதா³ரப்⁴யோர்த்⁴வம் நயநாத் । ஸ வாயுஸ்ததா³தா⁴ரஶ்சாகாஶோ தே³வதா । தே வா ஏதே பஞ்ச ஸுஷய: । தத்ஸம்ப³த்³தா⁴: பஞ்ச ஹார்த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மண: புருஷா ந கா³யத்ர்யாமக்ஷரஸம்நிவேஶமாத்ரே ஸம்ப⁴வந்தி, கிந்து ப்³ரஹ்மண்யேவேதி ॥ 26 ॥

யதா² லோக இதி ।

யதா³தா⁴ரத்வம் முக்²யம் தி³வஸ்ததா³ கத²ஞ்சிந்மர்யாதா³ வ்யாக்²யேயா । யோ ஹி ஶ்யேநோ வ்ருக்ஷாக்³ரே வஸ்துதோ(அ)ஸ்தி ஸ ச தத: பரோ(அ)ப்யஸ்த்யேவ । அர்வாக்³பா⁴கா³திரிக்தமப்யபரபா⁴க³ஸ்த²ஸ்ய தஸ்யைவ வ்ருக்ஷாத்பரதோ(அ)வஸ்தா²நாத் । ஏவம் ச பா³ஹ்யத்³யுபா⁴கா³திரிக்தஶாரீரஹார்த³த்³யுபா⁴க³ஸ்த²ஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ பா³ஹ்யாத் த்³யுபா⁴கா³த்பரதோ(அ)வஸ்தா²நமுபபந்நம் । யதா³ து மர்யாதை³வ முக்²யதயா ப்ராதா⁴ந்யேந விவக்ஷிதா ததா³ லக்ஷணயாதா⁴ரத்வம் வ்யாக்²யேயம் । யதா² க³ங்கா³யாம் கோ⁴ஷ இத்யத்ர ஸாமீப்யாதி³தி ।

ததி³த³முக்தம் -

அபர ஆஹேதி ।

அத ஏவ தி³வ: பரமபீத்யுக்தம் ॥ 27 ॥

ப்ரதர்த³நாதி⁴கரணவிஷயா:

ப்ராணஸ்ததா²நுக³மாத் ।

'அநேகலிங்க³ஸந்தோ³ஹே ப³லவத்கஸ்ய கிம் ப⁴வேத் । லிங்கி³நோ லிங்க³மித்யத்ர சிந்த்யதே ப்ராக³சிந்திதம்” ॥ முக்²யப்ராணஜீவதே³வதாப்³ரஹ்மணாமநேகேஷாம் லிங்கா³நி ப³ஹூநி ஸம்ப்லவந்தே, தத்கதமத³த்ர லிங்க³ம், லிங்கா³பா⁴ஸம் ச கதமதி³த்யத்ர விசார்யதே । ந சாயமர்த²: “அத ஏவ ப்ராண:”(ப்³ர.ஸூ. 1.1.23) இத்யத்ர விசாரித: । ஸ்யாதே³தத் । ஹிததமபுருஷார்த²ஸித்³தி⁴ஶ்ச நிகி²லப்⁴ரூணஹத்யாதி³பாபாபராமர்ஶஶ்ச ப்ரஜ்ஞாத்மத்வம் சாநந்தா³தி³ஶ்ச ந முக்²யே ப்ராணே ஸம்ப⁴வந்தி । ததா² “ஏஷ ஸாது⁴ கர்ம காரயதி”(கௌ.உ. 3.8) “ஏஷ லோகாதி⁴பதி:” (கௌ. உ. 3 । 9) இத்யாத்³யபி । ஜீவே து ப்ரஜ்ஞாத்மத்வம் கத²ஞ்சித்³ப⁴வேதி³தரேஷாம் த்வஸம்ப⁴வ: । வக்த்ருத்வம் ச வாக்கரணவ்யாபாரவத்த்வம் யத்³யபி பரமாத்மநி ஸ்வரூபேண ந ஸம்ப⁴வதி ததா²ப்யநந்யதா²ஸித்³த⁴ப³ஹுப்³ரஹ்மலிங்க³விரோத⁴பரிஹாராய ஜீவத்³வாரேண ப்³ரஹ்மண்யேவ கத²ஞ்சித்³வ்யாக்²யேயம் ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)பே⁴தா³த் । ததா²ச ஶ்ருதி: - “யத்³வாசாநப்⁴யுதி³தம் யேந வாக³ப்⁴யுத்³யதே । ததே³வ ப்³ரஹ்ம த்வம் வித்³தி⁴”(கே. உ. 1 । 5) இதி வாக்³வத³நஸ்ய ப்³ரஹ்ம காரணமித்யாஹ । ஶரீராதா⁴ரணமபி யத்³யபி முக்²யப்ராணஸ்யைவ ததா²பி ப்ராணவ்யாபாரஸ்ய பரமாத்மாயத்தத்வாத்பரமாத்மந ஏவ । யத்³யபி சாத்ரேந்த்³ரதே³வதாயா விக்³ரஹவத்யா லிங்க³மஸ்தி, ததா²ஹி - இந்த்³ரதா⁴மக³தம் ப்ரதர்த³நம் ப்ரதீந்த்³ர உவாச, “மாமேவ விஜாநீஹி”(கௌ. உ. 3 । 1) இத்யுபக்ரம்ய, “ப்ராணோ(அ)ஸ்மிப்ரஜ்ஞாத்மா”(கௌ. உ. 3 । 2) இத்யாத்மநி ப்ராணஶப்³த³முச்சசார । ப்ரஜ்ஞாத்மத்வம் சாஸ்யோபபத்³யதே, தே³வதாநாமப்ரதிஹதஜ்ஞாநஶக்தித்வாத் । ஸாமர்த்²யாதிஶயாச்சேந்த்³ரஸ்ய ஹிததமபுருஷார்த²ஹேதுத்வமபி । மநுஷ்யாதி⁴காரத்வாச்சா²ஸ்த்ரஸ்ய தே³வாந்ப்ரத்யப்ரவ்ருத்தேர்ப்⁴ரூணஹத்யாதி³பாபாபராமர்ஶஸ்யோபபத்தே: । லோகாதி⁴பத்யம் சேந்த்³ரஸ்யலோகபாலத்வாத் । ஆநந்தா³தி³ரூபத்வம் ச ஸ்வர்க³ஸ்யைவாநந்த³த்வாத் । “ஆபூ⁴தஸம்ப்லவம் ஸ்தா²நமம்ருதத்வம் ஹி பா⁴ஷ்யதே” (வி. பு. 2 । 8 । 97) இதி ஸ்ம்ருதேஶ்சாம்ருதத்வமிந்த்³ரஸ்ய । “த்வாஷ்ட்ரமஹநம்” இத்யாத்³யா ச விக்³ரஹவத்த்வேந ஸ்துதிஸ்தத்ரைவோபபத்³யதே । ததா²பி பரமபுருஷார்த²ஸ்யாபவர்க³ஸ்ய பரப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாத³ந்யதோ(அ)நவாப்தே:, பரமாநந்த³ரூபஸ்ய முக்²யஸ்யாம்ருதத்வஸ்யாஜரத்வஸ்ய ச ப்³ரஹ்மரூபாவ்யபி⁴சாராத் , அத்⁴யாத்மஸம்ப³ந்த⁴பூ⁴ம்நஶ்ச பராசீந்த்³ரே(அ)நுபபத்தே:, இந்த்³ரஸ்ய தே³வதாயா ஆத்மநி ப்ரதிபு³த்³த⁴ஸ்ய சரமதே³ஹஸ்ய வாமதே³வஸ்யேவ ப்ரரப்³த⁴விபாககர்மாஶயமாத்ரம் போ⁴கே³ந க்ஷபயதோ ப்³ரஹ்மண ஏவ ஸர்வமேதத்கல்பத இதி விக்³ரஹவதி³ந்த்³ரஜீவப்ராணவாயுபரித்யாகே³ந ப்³ரஹ்மைவாத்ர ப்ராணஶப்³த³ம் ப்ரதீயத இதி பூர்வபக்ஷாபா⁴வாத³நாரப்⁴யமேததி³தி । அத்ரோச்யதே - “யோ வை ப்ராண: ஸா ப்ரஜ்ஞா யா வா ப்ரஜ்ஞா ஸ ப்ராண: ஸஹ ஹ்யேதவஸ்மிந் ஶரீரே வஸத: ஸஹோத்க்ராமத:” (கௌ. உ. 3 । 3) இதி யஸ்யைவ ப்ராணஸ்ய ப்ரஜ்ஞாத்மந உபாஸ்யத்வமுக்தம் தஸ்யைவ ப்ராணஸ்ய ப்ரஜ்ஞாத்மநா ஸஹோத்க்ரமணமுச்யதே । நச ப்³ரஹ்மண்யபே⁴தே³ த்³விவசநம், ந ஸஹபா⁴வ: ந சோத்க்ரமணம் । தஸ்மாத்³வாயுரேவ ப்ராண: । ஜீவஶ்ச ப்ரஜ்ஞாத்மா । ஸஹ ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்த்யா ப⁴க்த்யைகத்வமநயோருபசரிதம் “யோ வை ப்ராண:” (கௌ. உ. 3 । 3) இத்யாதி³நா । ஆநந்தா³மராஜராபஹதபாப்மத்வாத³யஶ்ச ப்³ரஹ்மணி ப்ராணே ப⁴விஷ்யந்தி । தஸ்மாத்³யதா²யோக³ம் த்ரய ஏவாத்ரோபாஸ்யா: । ந சைஷ வாக்யபே⁴தோ³ தோ³ஷமாவஹதி । வாக்யார்தா²வக³மஸ்ய பதா³ர்தா²வக³மபூர்வகத்வாத் । பதா³ர்தா²நாம் சோக்தேந மார்கே³ண ஸ்வாதந்த்ர்யாத் । தஸ்மாது³பாஸ்யபே⁴தா³து³பாஸாத்ரைவித்⁴யமிதி பூர்வ: பக்ஷ: । ஸித்³தா⁴ந்தஸ்து - ஸத்யம் பதா³ர்தா²வக³மோபாயோ வாக்யார்தா²வக³ம:, நது பதா³ர்தா²வக³மபராண்யேவ பதா³நி, அபி த்வேகவாக்யார்தா²வக³மபராணி । தமேவ த்வேகம் வாக்யார்த²ம் பதா³ர்தா²வக³மமந்தரேண ந ஶக்நுவந்தி கர்துமித்யந்தரா தத³ர்த²மேவ தமப்யவக³மயந்தி, தேந பதா³நி விஶிஷ்டைகார்தா²வபோ³த⁴நஸ்வரஸாந்யேவ ப³லவத்³பா³த⁴கோபநிபாதாந்நாநார்த²போ³த⁴பரதாம் நீயந்தே । யதா²ஹு: - “ஸம்ப⁴வத்யேகவாக்யத்வே வாக்யபே⁴த³ஶ்ச நேஷ்யதே” இதி । தேந யதோ²பாம்ஶுயாஜவாக்யே ஜாமிதாதோ³ஷோபக்ரமே தத்ப்ரதிஸமாதா⁴நோபஸம்ஹாரே சைகவாக்யத்வாய “ப்ரஜாபதிருபாம்ஶு யஷ்டவ்ய:” இத்யாத³யோ ந ப்ருத²க்³வித⁴ய: கிந்த்வர்த²வாதா³ இதி நிர்ணீதம், ததே²ஹாபி “மாமேவ விஜாநீஹி”(கௌ. உ. 3 । 1) இத்யுபக்ரம்ய, “ப்ராணோ(அ)ஸ்மி ப்ரஜ்ஞாத்மா”(கௌ. உ. 3 । 2) இத்யுக்த்வாந்தே “ஸ ஏஷ ப்ராண ஏவ ப்ரஜ்ஞாத்மாநந்தோ³(அ)ஜரோ(அ)ம்ருத:” (கௌ. உ. 3 । 9) இத்யுபஸம்ஹாராத்³ப்³ரஹ்மண்யேகவாக்யத்வாவக³தௌ ஸத்யாம் ஜீவமுக்²யப்ராணலிங்கே³ அபி தத³நுகு³ணதயா நேதவ்யே । அந்யதா² வாக்யபே⁴த³ப்ரஸங்கா³த் । யத்புநர்பே⁴த³த³ர்ஶநம் “ஸஹ ஹ்யேதௌ” (கௌ. உ. 3 । 3) இதி, தஜ்ஜ்ஞாநக்ரியாஶக்திபே⁴தே³ந பு³த்³தி⁴ப்ராணயோ: ப்ரத்யகா³த்மோபாதி⁴பூ⁴தயோர்நிர்தே³ஶ: ப்ரத்யகா³த்மாநமேவோபலக்ஷயிதும் । அத ஏவோபலக்ஷ்யஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மஸ்வரூபஸ்யாபே⁴த³முபலக்ஷணம் பே⁴தே³நோபலக்ஷயதி “ப்ராண ஏவ ப்ரஜ்ஞாத்மா” (கௌ. உ. 3 । 9) இதி । “தஸ்மாத³நந்யதா²ஸித்³த⁴ப்³ரஹ்மலிங்கா³நுஸாராத: । ஏகவாக்யப³லாத்ப்ராணஜீவலிங்கோ³பபாத³நம்” இதி ஸங்க்³ரஹ: ॥ 28 ॥ ॥ 29 ॥ ॥ 30 ॥

ந ப்³ரஹ்மவாக்யம் ப⁴விதுமர்ஹதீதி ।

நைஷ ஸந்த³ர்போ⁴ ப்³ரஹ்மவாக்யமேவ ப⁴விதுமர்ஹதீதி, கிந்து ததா²யோக³ம் கிஞ்சித³த்ர ஜீவவாக்யம், கிஞ்சிந்முக்²யப்ராணவாக்யம், கிஞ்சித்³ப்³ரஹ்மவாக்யமித்யர்த²: ।

ப்ரஜ்ஞாஸாத⁴நப்ராணாந்தராஶ்ரயத்வாதி³தி ।

ப்ராணாந்தராணீந்த்³ரியாணி, தாநி ஹி முக்²யே ப்ராணே ப்ரதிஷ்டி²தாநி । ஜீவமுக்²யப்ராணயோரந்யதர இத்யுபக்ரமமாத்ரம் । உபா⁴விதி து பூர்வபக்ஷதத்த்வம் । ப்³ரஹ்ம து த்⁴ருவம் ।

ந ப்³ரஹ்மேதி ।

ந ப்³ரஹ்மைவேத்யர்த²: ।

த³ஶாநாம் பூ⁴தமாத்ராணாமிதி ।

பஞ்ச ஶப்³தா³த³ய:, பஞ்ச ப்ருதி²வ்யாத³ய இதி த³ஶ பூ⁴தமாத்ரா: । பஞ்ச பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாணி பஞ்ச பு³த்³த⁴ய இதி த³ஶ ப்ரஜ்ஞாமாத்ரா: ।

ததே³வம் ஸ்வமதேந வ்யாக்²யாய ப்ராசாம் வ்ருத்திக்ருதாம் மதேந வ்யாசஷ்டே -

அத²வேதி ।

பூர்வம் ப்ராணஸ்யைகமுபாஸநமபரம் ஜீவஸ்யாபரம் ப்³ரஹ்மண இத்யுபாஸநாத்ரைவித்⁴யேந வாக்யபே⁴த³ப்ரஸங்கோ³ தூ³ஷணமுக்தம் । இஹ து ப்³ரஹ்மண ஏகஸ்யைவோபாஸாத்ரயவிஶிஷ்டஸ்ய விதா⁴நாந்ந வாக்யபே⁴த³ இத்யபி⁴மாந: ப்ராசாம் வ்ருத்திக்ருதாம் । ததே³ததா³லோசநீயம் கத²ம் ந வாக்யபே⁴த³ இதி । யுக்தம் “ஸோமேந யஜேத” இத்யாதௌ³ ஸோமாதி³கு³ணவிஶிஷ்டயாக³விதா⁴நம், தத்³கு³ணவிஶிஷ்டஸ்யாபூர்வஸ்ய கர்மணோ(அ)ப்ராப்தஸ்ய விதி⁴விஷயத்வாத் । இஹ து ஸித்³த⁴ரூபம் ப்³ரஹ்ம ந விதி⁴விஷயோ ப⁴விதுமர்ஹதி, அபா⁴வார்த²த்வாத் । பா⁴வார்த²ஸ்ய விதி⁴விஷயத்வநியமாத் । வாக்யாந்தரேப்⁴யஶ்ச ப்³ரஹ்மாவக³தே: ப்ராப்தத்வாத்தத³நூத்³யாப்ராப்தோபாஸநா பா⁴வார்தோ² விதே⁴யஸ்தஸ்ய ச பே⁴தா³த்³வித்⁴யாவ்ருத்திலக்ஷணோ வாக்யபே⁴தோ³(அ)திஸ்பு²ட இதி பா⁴ஷ்யக்ருதா நோத்³கா⁴டித:, ஸ்வவ்யாக்²யாநேநைவோக்தப்ராயத்வாதி³தி ஸர்வமவதா³தம் ॥ 31 ॥

இதி ஶ்ரீவாசஸ்பதிமிஶ்ரவிரசிதே பா⁴ஷ்யவிபா⁴கே³ பா⁴மத்யாம் ப்ரத²மஸ்யாத்⁴யாயஸ்ய ப்ரத²ம: பாத³: ॥ 1 ॥

இதி ப்ரத²மஸ்யாத்⁴யாயஸ்ய ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்க³ஶ்ருதிஸமந்வயாக்²ய: ப்ரத²ம: பாத³: ॥

ஸர்வத்ரப்ரஸித்³த்⁴யதி⁴கரணவிஷயா:

அத² த்³விதீயம் பாத³மாரிப்ஸு: பூர்வோக்தமர்த²ம் ஸ்மாரயதி வக்ஷ்யமாணோபயோகி³தயா -

ப்ரத²மே பாத³ இதி ।

உத்தரத்ர ஹி ப்³ரஹ்மணோ வ்யாபித்வநித்யத்வாத³ய: ஸித்³த⁴வத்³தே⁴துதயோபதே³க்ஷ்யந்தே ।

ந சைதே ஸாக்ஷாத்பூர்வமுபபாதி³தா இதி கத²ம் ஹேதுபா⁴வேந ந ஶக்யா உபதே³ஷ்டுமித்யத உக்தம் -

ஸமஸ்தஜக³த்காரணஸ்யேதி ।

யத்³யப்யேதே ந பூர்வம் கண்ட²த உக்தாஸ்ததா²பி ப்³ரஹ்மணோ ஜக³ஜ்ஜந்மாதி³காரணத்வோபபதா³நேநாதி⁴கரணஸித்³தா⁴ந்தந்யாயேநோபக்ஷிப்தா இத்யுபபந்நஸ்தேஷாமுத்தரத்ர ஹேதுபா⁴வேநோபந்யாஸ இத்யர்த²: ।

அர்தா²ந்தரப்ரஸித்³தா⁴நாம் சேதி ।

யத்ரார்தா²ந்தரப்ரஸித்³தா⁴ ஏவாகாஶப்ராணஜ்யோதிராத³யோ ப்³ரஹ்மணி வ்யாக்²யாயந்தே, தத³வ்யபி⁴சாரிலிங்க³ஶ்ரவணாத் । தத்ர கைவ கதா² மநோமயாதீ³நாமர்தா²ந்தரே ப்ரஸித்³தா⁴நாம் பதா³நாம் ப்³ரஹ்மகோ³சரத்வநிர்ணயம் ப்ரதீத்யபி⁴ப்ராய: । பூர்வபக்ஷாபி⁴ப்ராயம் த்வக்³ரே த³ர்ஶயிஷ்யாம: ।

ஸர்வத்ர ப்ரஸித்³தோ⁴பதே³ஶாத் । இத³மாம்நாயதே । ஸர்வம் க²ல்வித³ம் ப்³ரஹ்ம ।

குத:,

தஜ்ஜலாநிதி ।

யதஸ்தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மணோ ஜாயத இதி தஜ்ஜம், தஸ்மிம்ஶ்ச லீயத இதி தல்லம், தஸ்மிம்ஶ்சாநிதி ஸ்தி²திகாலே சேஷ்டத இதி தத³நம் ஜக³த் தஸ்மாத்ஸர்வம் க²ல்வித³ம் ஜக³த்³ப்³ரஹ்ம । அத: க: கஸ்மிந்ரஜ்யதே கஶ்ச கம் த்³வேஷ்டீதி ராக³த்³வேஷரஹித: ஶாந்த: ஸந்நுபாஸீத ।

அத² க²லு க்ரதுமய: புருஷோ யதா²க்ரதுரஸ்மிம்ல்லோகே புருஷோ ப⁴வதி ததே²த: ப்ரேத்ய ப⁴வதி ஸ க்ரதும் குர்வீத மநோமய: ப்ராணஶரீர இத்யாதி³ ।

தத்ர ஸம்ஶய: - கிமிஹ மநோமயத்வாதி³பி⁴ர்த⁴ர்மை: ஶாரீர ஆத்மோபாஸ்யத்வேநோபதி³ஶ்யதே ஆஹோஸ்வித்³ப்³ரஹ்மேதி । கிம் தாவத்ப்ராப்தம் । ஶாரீரோ ஜீவ இதி । குத: । “க்ரதும்” இத்யாதி³வாக்யேந விஹிதாம் க்ரதுபா⁴வநாமநூத்³ய “ஸர்வம்” இத்யாதி³வாக்யம் ஶமகு³ணே விதி⁴: । ததா² ச “ஸர்வம் க²ல்வித³ம் ப்³ரஹ்ம” (சா². உ. 3 । 14 । 1) இதி வாக்யம் ப்ரத²மபடி²தமப்யர்தா²லோசநயா பரமேவ, தத³ர்தோ²பஜீவித்வாத் । ஏவம் ச ஸங்கல்பவிதி⁴: ப்ரத²மோ நிர்விஷய: ஸந்நபர்யவஸ்யந்விஷயாபேக்ஷ: ஸ்வயமநிர்வ்ருத்தோ ந வித்⁴யந்தரேணோபஜீவிதும் ஶக்ய:, அநுபபாத³கத்வாத் । தஸ்மாச்சா²ந்ததாகு³ணவிதா⁴நாத்பூர்வமேவ “மநோமய: ப்ராணஶரீர:”(சா². உ. 3 । 14 । 2) இத்யாதி³பி⁴ர்விஷயோபநாயகை: ஸம்ப³த்⁴யதே । மநோமயத்வாதி³ ச கார்யகாரணஸங்கா⁴தாத்மநோ ஜீவாத்மந ஏவ நிரூட⁴மிதி ஜீவாத்மநோபாஸ்யேநோபரக்தோபாஸநா ந பஶ்சாத்ப்³ரஹ்மணா ஸம்ப³த்³து⁴மர்ஹதி, உத்பத்திஶிஷ்டகு³ணாவரோதா⁴த் । நச “ஸர்வம் க²ல்வித³ம்”(சா². உ. 3 । 14 । 1) இதி வாக்யம் ப்³ரஹ்மபரமபி து ஶமஹேதுவந்நிக³தா³ர்த²வாத³: ஶாந்ததாவிதி⁴பர:, “ஶூர்பேண ஜுஹோதி” “தேந ஹ்யந்நம் க்ரியதே” இதிவத் । ந சாந்யபராத³பி ப்³ரஹ்மாபேக்ஷிததயா ஸ்வீக்ரியத இதி யுக்தம், மநோமயத்வாதி³பி⁴ர்த⁴ர்மைர்ஜீவே ஸுப்ரஸித்³தை⁴ர்ஜீவவிஷயஸமர்பணேநாநபேக்ஷிதத்வாத் । ஸர்வகர்மத்வாதி³ து ஜீவஸ்ய பர்யாயேண ப⁴விஷ்யதி । ஏவம் சாணீயஸ்த்வமப்யுபபந்நம் । பரமாத்மநஸ்த்வபரிமேயஸ்ய தத³நுபபத்தி: । ப்ரத²மாவக³தேந சாணீயஸ்த்வேந ஜ்யாயஸ்த்வம் தத³நுகு³ணதயா வ்யாக்²யேயம் । வ்யாக்²யாதம் ச பா⁴ஷ்யக்ருதா । ஏவம் கர்மகர்த்ருவ்யபதே³ஶ: ஸப்தமீப்ரத²மாந்ததா சாபே⁴தே³(அ)பி ஜீவாத்மநி கத²ஞ்சித்³பே⁴தோ³பசாரேண ராஹோ: ஶிர இதிவத்³த்³ரஷ்டவ்யா । ‘ஏதத்³ப்³ரஹ்ம’ இதி ச ஜீவவிஷயம், ஜீவஸ்யாபி தே³ஹாதி³ப்³ரும்ஹணத்வேந ப்³ரஹ்மத்வாத் । ஏவம் ஸத்யஸங்கல்பத்வாத³யோ(அ)பி பரமாத்மவர்திநோ ஜீவே(அ)பி ஸம்ப⁴வந்தி, தத³வ்யதிரேகாத் । தஸ்மாஜ்ஜீவ ஏவோபாஸ்யத்வேநாத்ர விவக்ஷித:, ந பரமாத்மேதி ப்ராப்தம் । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே - “ஸமாஸ: ஸர்வநாமார்த²: ஸம்நிக்ருஷ்டமபேக்ஷதே । தத்³தி⁴தார்தோ²(அ)பி ஸாமாந்யம் நாபேக்ஷாயா நிவர்தக: ॥ தஸ்மாத³பேக்ஷிதம் ப்³ரஹ்ம க்³ராஹ்யமந்யபராத³பி । ததா² ச ஸத்யஸங்கல்பப்ரப்⁴ருதீநாம் யதா²ர்த²தா” ॥ ப⁴வேதே³ததே³வம் யதி³ ப்ராணஶரீர இத்யாதீ³நாம் ஸாக்ஷாஜ்ஜீவவாசகத்வம் ப⁴வேத் । ந த்வேதத³ஸ்தி । ததா² ஹி - ப்ராண: ஶரீரமஸ்யேதி ஸர்வநாமார்தோ² ப³ஹுவ்ரீஹி: ஸம்நிஹிதம் ச ஸர்வநாமார்த²ம் ஸம்ப்ராப்ய தத³பி⁴தா⁴நம் பர்யவஸ்யேத் । தத்ர மநோமயபத³ம் பர்யவஸிதாபி⁴தா⁴நம் தத³பி⁴தா⁴நபர்யவஸாநாயாலம், ததே³வ து மநோவிகாரோ வா மந:ப்ரசுரம் வா கிமர்த²மித்யத்³யாபி ந விஜ்ஞாயதே । தத்³யத்ரைஷ ஶப்³த³: ஸமவேதார்தோ² ப⁴வதி ஸ ஸமாஸார்த²: । ந சைஷ ஜீவ ஏவ ஸமவேதார்தோ² ந ப்³ரஹ்மணீதி, தஸ்ய “அப்ராணோ ஹ்யமநா:”(மு. உ. 2 । 1 । 2) இத்யாதி³பி⁴ஸ்தத்³விரஹப்ரதிபாத³நாதி³தி யுக்தம் , தஸ்யாபி ஸர்வவிகாரகாரணதயா, விகாராணாம் ச ஸ்வகாரணாத³பே⁴தா³த்தேஷாம் ச மநோமயதயா ப்³ரஹ்மணஸ்தத்காரணஸ்ய மநோமயத்வோபபத்தே: । ஸ்யாதே³தத் । ஜீவஸ்ய ஸாக்ஷாந்மநோமயத்வாத³ய:, ப்³ரஹ்மணஸ்து தத்³த்³வாரா । தத்ர ப்ரத²மம் த்³வாரஸ்ய பு³த்³தி⁴ஸ்த²த்வாத்ததே³வோபாஸ்யமஸ்து, ந புநர்ஜக⁴ந்யம் ப்³ரஹ்ம । ப்³ரஹ்மலிங்கா³நி ச ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)பே⁴தா³ஜ்ஜீவே(அ)ப்யுபபத்ஸ்யந்தே । ததே³தத³த்ர ஸம்ப்ரதா⁴ர்யம் - கிம் ப்³ரஹ்மலிங்கை³ர்ஜீவாநாம் தத³பி⁴ந்நாநாமஸ்து தத்³வத்தா, ததா²ச ஜீவஸ்ய மநோமயத்வாதி³பி⁴: ப்ரத²மமவக³மாத்தஸ்யைவோபாஸ்யத்வம், உத ந ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மலிங்க³வத்தா தத³பி⁴ந்நஸ்யாபி । ஜீவலிங்கை³ஸ்து ப்³ரஹ்ம தத்³வத், ததா²ச ப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் த³ர்ஶநாத் , தேஷாம் ச ஜீவே(அ)நுபபத்தேர்ப்³ரஹ்மைவோபாஸ்யமிதி । வயம் து பஶ்யாம: “ஸமாரோப்யஸ்ய ரூபேண விஷயோ ரூபவாந்ப⁴வேத் । விஷயஸ்ய து ரூபேண ஸமாரோப்யம் ந ரூபவத்” ॥ ஸமாரோபிதஸ்ய ஹி ரூபேண பு⁴ஜங்க³ஸ்ய பீ⁴ஷணத்வாதி³நா ரஜ்ஜூ ரூபவதீ, நது ரஜ்ஜூரூபேணாபி⁴க³ம்யத்வாதி³நா பு⁴ஜங்கோ³ ரூபவாந் । ததா³ பு⁴ஜங்க³ஸ்யைவாபா⁴வாத்கிம் ரூபவத் । பு⁴ஜங்க³த³ஶாயாம் து ந நாஸ்தி வாஸ்தவீ ரஜ்ஜு: । ததி³ஹ ஸமாரோபிதஜீவரூபேண வஸ்துஸத்³ப்³ரஹ்ம ரூபவத்³யுஜ்யதே, நது ப்³ரஹ்மரூபைர்நித்யத்வாதி³பி⁴ர்ஜீவஸ்தத்³வாந்ப⁴விதுமர்ஹதி, தஸ்ய ததா³நீமஸம்ப⁴வாத் । தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மலிங்க³த³ர்ஶநாஜ்ஜீவே ச தத³ஸம்ப⁴வாத்³ப்³ரஹ்மைவோபாஸ்யம் ந ஜீவ இதி ஸித்³த⁴ம் । ஏதது³பலக்ஷணாய ச “ஸர்வம் க²ல்வித³ம் ப்³ரஹ்ம” (சா². உ. 3 । 14 । 1) இதி வாக்யமுபந்யஸ்தமிதி ॥ 1 ॥

யத்³யப்யபௌருஷேய இதி ।

ஶாஸ்த்ரயோநித்வே(அ)பீஶ்வரஸ்ய பூர்வபூர்வஸ்ருஷ்டிரசிதஸந்த³ர்பா⁴பேக்ஷரசநத்வேநாஸ்வாதந்த்ர்யாத³பௌருஷேயத்வாபி⁴தா⁴நம், ததா² சாஸ்வாதந்த்ர்யேண விவக்ஷா நாஸ்தீத்யுக்தம் । பரிக்³ரஹபரித்யாகௌ³ சோபாத³நாநுபாதா³நே உக்தே, ந தூபாதே³யத்வமேவ । அந்யதோ²த்³தே³ஶ்யதயாநுபாதே³யஸ்ய க்³ரஹாதே³ரவிவக்ஷிதத்வேந சமஸாதா³வபி ஸம்மார்க³ப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாத³நுபாதே³யத்வே(அ)பி க்³ரஹ உத்³தே³ஶ்யதயா பரிக்³ருஹீதோ விவக்ஷித: । தத்³க³தம் த்வேகத்வமவச்சே²த³கத்வேந வர்ஜிதமவிவக்ஷிதம் । இச்சா²நிச்சே² ச ப⁴க்தித: ।

ததி³த³முக்தம் -

வேத³வாக்யதாத்பர்யாதாத்பர்யாப்⁴யாமவக³ம்யேதே இதி ।

யத்பரம் வேத³வாக்யம் தத்தேநோபாத்தம் விவக்ஷிதம் , அதத்பரேண சாநுபாத்தமவிவக்ஷிதமித்யர்த²: ॥ 2 ॥

ஸ்யாதே³தத் । யதா² ஸத்யஸங்கல்பத்வாத³யோ ப்³ரஹ்மண்யுபபத்³யந்தே, ஏவம் ஶாரீரே(அ)ப்யுபபத்ஸ்யந்தே, ஶாரீரஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)பே⁴தா³த் । ஶாரீரகு³ணா இவ மநோமயத்வாத³யோ ப்³ரஹ்மணீத்யத ஆஹ ஸூத்ரகார: -

அநுபபத்தேஸ்து ந ஶாரீர: ॥ 3 ॥ ॥ 4 ॥ ॥ 5 ॥

யத்தத³வோசாம ஸமாரோப்யத⁴ர்மா: ஸமாரோபவிஷயே ஸம்ப⁴வந்தி, நது விஷயத⁴ர்மா: ஸமாரோப்ய இதி । தஸ்யேத உத்தா²நம் । அத்ராஹ சோத³க: -

க: புநரயம் ஶாரீரோ நாமேதி ।

ந தாவத்³பே⁴த³ப்ரதிஷேதா⁴த்³பே⁴த³வ்யபதே³ஶாச்ச பே⁴தா³பே⁴தா³வேகத்ர தாத்த்விகௌ ப⁴விதுமர்ஹதோ விரோதா⁴தி³த்யுக்தம் । தஸ்மாதே³கமிஹ தாத்த்விகமதாத்த்விகம் சேதரத் , தத்ர பௌர்வாபர்யேணாத்³வைதப்ரதிபாத³நபரத்வாத்³வேதா³ந்தாநாம் த்³வைதக்³ராஹிணஶ்ச மாநாந்தரஸ்யாபா⁴வாத்தத்³பா³த⁴நாச்ச தேநாத்³வைதமேவ பரமார்த²: । ததா² ச “அநுபபத்தேஸ்து”(ப்³ர.ஸூ. 1-2-3) இத்யாத்³யஸங்க³தார்த²மித்யர்த²: ।

பரிஹரதி -

ஸத்யமேவைதத் । பர ஏவாத்மா தே³ஹேந்த்³ரியமநோபு³த்³த்⁴யுபாதி⁴பி⁴ரவிச்சி²த்³யமாநோ பா³லை: ஶாரீர இத்யுபசர்யதே ।

அநாத்³யவித்³யாவச்சே²த³லப்³த⁴ஜீவபா⁴வ: பர ஏவாத்மா ஸ்வதோ பே⁴தே³நாவபா⁴ஸதே । தாத்³ருஶாம் ச ஜீவாநாமவித்³யா, நது நிரூபாதி⁴நோ ப்³ரஹ்மண: । ந சாவித்³யாயாம் ஸத்யாம் ஜீவாத்மவிபா⁴க³:, ஸதி ச ஜீவாத்மவிபா⁴கே³ ததா³ஶ்ரயாவித்³யேத்யந்யோந்யாஶ்ரயமிதி ஸாம்ப்ரதம் । அநாதி³த்வேந ஜீவாவித்³யயோர்பீ³ஜாங்குரவத³நவக்லுப்தேரயோகா³த் । நச ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ஸர்வஶக்தேஶ்ச ஸ்வத: குதோ(அ)கஸ்மாத்ஸம்ஸாரிதா, யோ ஹி பரதந்த்ர: ஸோ(அ)ந்யேந ப³ந்த⁴நாகா³ரே ப்ரவேஶ்யேத, நது ஸ்வதந்த்ர இதி வாச்யம் । நஹி தத்³பா⁴க³ஸ்ய ஜீவஸ்ய ஸம்ப்ரதிதநீ ப³ந்த⁴நாகா³ரப்ரவேஶிதா, யேநாநுயுஜ்யேத, கிந்த்வியமநாதி³: பூர்வபூர்வகர்மாவித்³யாஸம்ஸ்காரநிப³ந்த⁴நா நாநுயோக³மர்ஹதி । ந சைதாவதா ஈஶ்வரஸ்யாநீஶதா ந ஹ்யுபகரணாத்³யபேக்ஷிதா கர்து: ஸ்வாதந்த்ர்யம் விஹந்தி । தஸ்மாத்³யத்கிஞ்சிதே³தத³பீதி ॥ 6 ॥ ॥ 7 ॥ விஶேஷாதி³தி வக்தவ்யே வைஶேஷ்யாபி⁴தா⁴நமாத்யந்திகம் விஶேஷம் ப்ரதிபாத³யிதும் । ததா²ஹ்யவித்³யாகல்பித: ஸுகா²தி³ஸம்போ⁴கோ³(அ)வித்³யாத்மந ஏவ ஜீவஸ்ய யுஜ்யதே । நது நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லாவித்³யாதத்³வாஸநஸ்ய ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வஸ்ய பரமாத்மந இத்யர்த²: । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 6 ॥ ॥ 7 ॥॥ 8 ॥

அத்த்ரதி⁴கரணவிஷயா:

அத்தா சராசரக்³ரஹணாத் ।

கட²வல்லீஷு பட்²யதே - யஸ்ய ப்³ரஹ்ம ச க்ஷத்ரம் சோபே⁴ ப⁴வத ஓத³ந: । ம்ருத்யுர்யஸ்யோபஸேசநம் க இத்தா² வேத³ யத்ர ஸ இதி ।

அத்ர சாத³நீயௌதா³நோபஸேசநஸூசித: கஶ்சித³த்தா ப்ரதீயதே । அத்த்ருத்வம் ச போ⁴க்த்ருதா வா ஸம்ஹர்த்ருதா வா ஸ்யாத் । நச ப்ரஸ்துதஸ்ய பரமாத்மநோ போ⁴க்த்ருதாஸ்தி, “அநஶ்ரந்நந்யோ(அ)பி⁴சாகஶீதி”(மு. உ. 3 । 1 । 1) இதி ஶ்ருத்யா போ⁴க்த்ருதாப்ரதிஷேதா⁴த் । ஜீவாத்மநஶ்ச போ⁴க்த்ருதாவிதா⁴நாத் “தயோரந்ய: பிப்பலம் ஸ்வாத்³வத்தி”(மு. உ. 3 । 1 । 1) இதி । தத்³யதி³ போ⁴க்த்ருத்வமத்த்ருத்வம் ததோ முக்தஸம்ஶயம் ஜீவாத்மைவ ப்ரதிபத்தவ்ய: । ப்³ரஹ்மக்ஷத்ராதி³ சாஸ்ய கார்யகாரணஸங்கா⁴தோ போ⁴கா³யதநதயா வா ஸாக்ஷாத்³வா ஸம்ப⁴வதி போ⁴க்³யம் । அத² து ஸம்ஹர்த்ருதா போ⁴க்த்ருதா, ததஸ்த்ரயாணாமக்³நிஜீவபரமாத்மநாம் ப்ரஶ்நோபந்யாஸோபலப்³தே⁴: ஸம்ஹர்த்ருத்வஸ்யாவிஶேஷாத்³ப⁴வதி ஸம்ஶய: - கிமத்தா அக்³நிராஹோ ஜீவ உதாஹோ பரமாத்மேதி । தத்ரௌத³நஸ்ய போ⁴க்³யத்வேந லோகே ப்ரஸித்³தே⁴ர்போ⁴க்த்ருத்வமேவ ப்ரத²மம் பு³த்³தௌ⁴ விபரிவர்ததே, சரமம் து ஸம்ஹர்த்ருத்வமிதி போ⁴க்தைவாத்தா । ததா² ச ஜீவ ஏவ । “ந ஜாயதே ம்ரியதே”(க. உ. 1 । 2 । 18) இதி ச தஸ்யைவ ஸ்துதி: । யதி³ து ஸம்ஹாரகாலே(அ)பி ஸம்ஸ்காரமாத்ரேண தஸ்யாவஸ்தா²நாத் । து³ர்ஜ்ஞாநத்வம் ச தஸ்ய ஸூக்ஷ்மத்வாத் । தஸ்மாஜ்ஜீவ ஏவாத்தேஹோபாஸ்யத இதி ப்ராப்தம் । யதி³ து ஸம்ஹர்த்ருத்வமத்த்ருத்வம் ததா²ப்யக்³நிரத்தா, “அக்³நிரந்நாத³:”(ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 6) இதி ஶ்ருதிப்ரஸித்³தி⁴ப்⁴யாம் । ஏவம் ப்ராப்தேபி⁴தீ⁴யதேஅத்தாத்ர பரமாத்மா, குத:, சராசரக்³ரஹணாத் । “உபே⁴ யஸ்யோத³ந:” இதி “ம்ருத்யுர்யஸ்யோபஸேசநம்”(க. உ. 1 । 2 । 25) இதி ச ஶ்ரூயதே । தத்ர யதி³ ஜீவஸ்ய போ⁴கா³யதநதயா தத்ஸாத⁴நதயா ச கார்யகாரணஸங்கா⁴த: ஸ்தி²த:, ந தர்ஹ்யேத³ந: । நஹ்யோத³நோ போ⁴கா³யதநம், நாபி போ⁴க³ஸாத⁴நம், அபி து போ⁴க்³ய: । நச போ⁴கா³யதநஸ்ய போ⁴க³ஸாத⁴நஸ்ய வா போ⁴க்³யத்வம் முக்²யம் । ந சாத்ர ம்ருத்யுருபஸேசநதயா கல்ப்யதே । நச ஜீவஸ்ய கார்யகாரணஸங்கா⁴தோ ப்³ரஹ்மக்ஷத்ராதி³ரூபோ ப⁴க்ஷ்ய:, கஸ்யசித்க்ரூரஸத்த்வஸ்ய வ்யாக்⁴ராதே³: கஶ்சித்³ப⁴வேத் ந து ஸர்வதா² ஸர்வஜீவஸ்ய । தேந ப்³ரஹ்மக்ஷத்ரவிஷயமபி ஸர்வஜீவஸ்யாத்த்ருத்வம் ந வ்யாப்நோதி, கிமங்க³ புநர்ம்ருத்யூபஸேசநவ்யாப்தம் சராசரம் । ந சௌத³நபதா³த்ப்ரத²மாவக³தபோ⁴க்³யத்வாநுரோதே⁴ந யதா²ஸம்ப⁴வமத்த்ருத்வம் யோஜ்யத இதி யுக்தம் । நஹ்யோத³நபத³ம் ஶ்ருத்யா போ⁴க்³யத்வமாஹ, கிந்து லக்ஷணயா । நச லாக்ஷணிகபோ⁴க்³யத்வாநுரோதே⁴ந “ம்ருத்யுர்யஸ்யோபஸேசநம்”(க. உ. 1 । 2 । 25) இதி, “ப்³ரஹ்ம ச க்ஷத்ரம் ச” இதி ச ஶ்ருதீ ஸங்கோசமர்ஹத: । நச ப்³ரஹ்மக்ஷத்ரே ஏவாத்ர விவக்ஷிதே, ம்ருத்யூபஸேசநேந ப்ராணப்⁴ருந்மாத்ரோபஸ்தா²பநாத் । ப்ராணிஷு ப்ரதா⁴நத்வேந ச ப்³ரஹ்மக்ஷத்ரோபந்யாஸஸ்யோபபத்தே:, அந்யநிவ்ருத்தேரஶாப்³த³த் , வாதநர்த²த்வாச்ச । ததா²ச சராசரஸம்ஹர்த்ருத்வம் பரமாத்மந ஏவ । நாக்³நே: । நாபி ஜீவஸ்ய । ததா²ச “ந ஜாயதே ம்ரியதே வா விபஶ்சித்”(க. உ. 1 । 2 । 18) இதி ப்³ரஹ்மண: ப்ரக்ருதஸ்ய ந ஹாநம் ப⁴விஷ்யதி । “க இத்தா² வேத³ யத்ர ஸ:”(க. உ. 1 । 2 । 25) இதி ச து³ர்ஜ்ஞாநதோபபத்ஸ்யதே । ஜீவஸ்ய து ஸர்வலோகப்ரஸித்³த⁴ஸ்ய ந து³ர்ஜ்ஞாநதா । தஸ்மாத³த்தா பரமாத்மைவேதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 9 ॥ ॥ 10 ॥

கு³ஹாப்ரவிஷ்டாதி⁴கரணவிஷயா:

கு³ஹாம் ப்ரவிஷ்டாவாத்மாநௌ ஹி தத்³த³ர்ஶநாத் ।

ஸம்ஶயமாஹ -

தத்ரேதி ।

பூர்வபக்ஷே ப்ரயோஜநமாஹ -

யதி³ பு³த்³தி⁴ஜீவாவிதி ।

ஸித்³தா⁴ந்தே ப்ரயோஜநமாஹ -

அத² ஜீவபரமாத்மாநாவிதி ।

ஔத்ஸர்கி³கஸ்ய முக்²யதாப³லாத்பூர்வஸித்³தா⁴ந்தபக்ஷாஸம்ப⁴வேந பக்ஷாந்தரம் கல்பயிஷ்யத இதி மந்வாந: ஸம்ஶயமாக்ஷிபதி -

அத்ராஹாக்ஷேப்தேதி ।

ருதம் ஸத்யம் । அவஶ்யம்பா⁴வீதி யாவத் ।

ஸமாத⁴த்தே -

அத்ரோச்யத இதி ।

அத்⁴யாத்மாதி⁴காராத³ந்யௌ தாவத்பாதாராவஶக்யௌ கல்பயிதும் । ததி³ஹ பு³த்³தே⁴ரசைதந்யேந பரமாத்மநஶ்ச போ⁴க்த்ருத்வநிஷேதே⁴ந ஜீவாத்மைவைக: பாதா பரிஶிஷ்யத இதி “ஸ்ருஷ்டீருபத³தா⁴தி” இதிவத் த்³விவசநாநுரோதா⁴த³பிப³த்ஸம்ஸ்ருஷ்டதாம் ஸ்வார்த²ஸ்ய பிப³ச்ச²ப்³தோ³ லக்ஷயந்ஸ்வார்த²மஜஹந்நிதரேதரயுக்தபிப³த³பிப³த்பரோ ப⁴வதீத்யர்த²: ।

அஸ்து வா முக்²ய ஏவ, ததா²பி ந தோ³ஷ இத்யாஹ -

யத்³வேதி ।

ஸ்வாதந்த்ர்யலக்ஷணம் ஹி கர்த்ருத்வம் தச்ச பாதுரிவ பாயயிதுரப்யஸ்தீதி ஸோ(அ)பி கர்தா । அத ஏவ சாஹு: - “ய: காரயதி ஸ கரோத்யேவ” இதி । ஏவம் கரணஸ்யாபி ஸ்வாதந்த்ர்யவிவக்ஷயா கத²ஞ்சித்கர்த்ருத்வம், யதா² காஷ்டா²நி பசந்தீதி । தஸ்மாந்முக்²யத்வே(அ)ப்யவிரோத⁴ இதி ।

ததே³வம் ஸம்ஶயம் ஸமாதா⁴ய பூர்வபக்ஷம் க்³ருஹ்ணாதி -

பு³த்³தி⁴க்ஷேத்ரஜ்ஞாவிதி ।

'நியதாதா⁴ரதா பு³த்³தி⁴ஜீவஸம்ப⁴விநீ நஹி । க்லேஶாத்கல்பயிதும் யுக்தா ஸர்வகே³ பரமாத்மநி” ॥ நச பிப³ந்தாவிதிவத்ப்ரவிஷ்டபத³மபி லாக்ஷணிகம் யுக்தம், ஸதி முக்²யார்த²த்வே லாக்ஷணிகார்த²த்வாயோகா³த் , பு³த்³தி⁴ஜீவயோஶ்ச கு³ஹாப்ரவேஶோபபத்தே: । அபிச “ஸுக்ருதஸ்ய லோகே” (க. உ. 1 । 3 । 1) இதி ஸுக்ருதலோகவ்யவஸ்தா²நேந கர்மகோ³சராநதிக்ரம உக்த: । பு³த்³தி⁴ஜீவௌ ச கர்மகோ³சரமநதிக்ராந்தௌ । ஜீவோ ஹி போ⁴க்த்ருதயா பு³த்³தி⁴ஶ்ச போ⁴க³ஸாத⁴நதயா த⁴ர்மஸ்ய கோ³சரே ஸ்தி²தௌ, ந து ப்³ரஹ்ம, தஸ்ய ததா³யத்தத்வாத் । கிஞ்ச சா²யாதபாவிதி தம:ப்ரகாஶாவுக்தௌ । நச ஜீவ: பரமாத்மநோ(அ)பி⁴ந்நஸ்தம:, ப்ரகாஶரூபத்வாத் । பு³த்³தி⁴ஸ்து ஜட³தயா தம இதி ஶக்யோபதே³ஷ்டும் । தஸ்மாத்³பு³த்³தி⁴ஜீவாவத்ர கத்²யேதே இதி தத்ராபி ப்ரேதே விசிகித்ஸாபநுத்தயே பு³த்³தே⁴ர்பே⁴தே³ந பரலோகீ ஜீவோ த³ர்ஶநீய இதி பு³த்³தி⁴ருச்யதே । ஏவம்ப்ராப்தேபி⁴தீ⁴யதே - “ருதபாநேந ஜீவாத்மா நிஶ்சிதோ(அ)ஸ்ய த்³விதீயதா । ப்³ரஹ்மணைவ ஸரூபேண ந து பு³த்³த்⁴யா விரூபயா ॥ 1 ॥ ப்ரத²மம் ஸத்³விதீயத்வே ப்³ரஹ்மணாவக³தே ஸதி । கு³ஹ்யாஶ்ரயத்வம் சரமம் வ்யாக்²யேயமவிரோத⁴த:” ॥ 2 ॥ கௌ³: ஸத்³விதீயேத்யுக்தே ஸஜாதீயேநைவ க³வாந்தரேணாவக³ம்யதே, ந து விஜாதீயேநாஶ்வாதி³நா । ததி³ஹ சேதநோ ஜீவ: ஸரூபேண சேதநாந்தரேணைவ ப்³ரஹ்மணா ஸத்³விதீய: ப்ரதீயதே, ந த்வசேதநயா விரூபயா பு³த்³த்⁴யா । ததே³வம் “ருதம் பிப³ந்தௌ” (க. உ. 1 । 3 । 1) இத்யத்ர ப்ரத²மமவக³தே ப்³ரஹ்மணி தத³நுரோதே⁴ந சரமம் கு³ஹாஶ்ரயத்வம் ஶாலக்³ராமே ஹரிரிதிவத்³வ்யாக்²யேயம் । ப³ஹுலம் ஹி கு³ஹாஶ்ரயத்வம் ப்³ரஹ்மண: ஶ்ருதய ஆஹு: ।

ததி³த³முக்தம் -

தத்³த³ர்ஶநாதி³தி ।

தஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ கு³ஹாஶ்ரயத்வஸ்ய ஶ்ருதிஷு த³ர்ஶநாதி³தி । ஏவம்ச ப்ரத²மாவக³தப்³ரஹ்மாநுரோதே⁴ந ஸுக்ருதலோகவர்தித்வமபி தஸ்ய லக்ஷணயா ச²த்ரிந்யாயேந க³மயிதவ்யம் । சா²யாதபத்வமபி ஜீவஸ்யாவித்³யாஶ்ரயதயா ப்³ரஹ்மணஶ்ச ஶுத்³த⁴ப்ரகாஶஸ்வபா⁴வஸ்ய தத³நாஶ்ரயதயா மந்தவ்யம் ॥ 11 ॥

இமமேவ ந்யாயம் “த்³வா ஸுபர்ணா” (மு. உ. 3 । 1 । 1) இத்யத்ராப்யுதா³ஹரணே க்ருத்வாசிந்தயா யோஜயதி -

ஏஷ ஏவ ந்யாய இதி ।

அத்ராபி கிம் பு³த்³தி⁴ஜீவௌ உத ஜீவபரமாத்மாநாவிதி ஸம்ஶய்ய கரணரூபாயா அபி பு³த்³தே⁴ரேதா⁴ம்ஸி பசந்தீதிவத்கர்த்ருத்வோபசாராத்³பு³த்³தி⁴ஜீவாவிஹ பூர்வபக்ஷயித்வா ஸித்³தா⁴ந்தயிதவ்யம் । ஸித்³தா⁴ந்தஶ்ச பா⁴ஷ்யக்ருதா ஸ்போ²ரித: । தத்³த³ர்ஶநாதி³தி ச “ஸமாநே வ்ருக்ஷே புருஷோ நிமக்³ந:”(மு. உ. 3 । 1 । 2) இத்யத்ர மந்த்ரே ।

ந க²லு முக்²யே கர்த்ருத்வே ஸம்ப⁴வதி கரணே கர்த்ருத்வோபசாரோ யுக்த இதி க்ருத்வாசிந்தாமுத்³தா⁴டயதி -

அபர ஆஹ ।

ஸத்த்வம் பு³த்³தி⁴: ।

ஶங்கதே -

ஸத்த்வஶப்³த³ இதி ।

ஸித்³தா⁴ந்தார்த²ம் ப்³ராஹ்மணம் வ்யாசஷ்ட இத்யர்த²: ।

நிராகரோதி -

தந்நேதி ।

யேந ஸ்வப்நம் பஶ்யதீதி ।

யேநேதி கரணமுபதி³ஶதி । ததஶ்ச பி⁴ந்நம் கர்தாரம் க்ஷேத்ரஜ்ஞம் ।

யோ(அ)யம் ஶாரீர உபத்³ரஷ்டேதி ।

அஸ்து தர்ஹ்யஸ்யாதி⁴கரணஸ்ய பூர்வபக்ஷே ஏவ ப்³ராஹ்மணார்த²:,

வசநவிரோதே⁴ ந்யாயஸ்யாபா⁴ஸத்வாதி³த்யத ஆஹ -

நாப்யஸ்யாதி⁴கரணஸ்ய பூர்வபக்ஷம் ப⁴ஜத இதி ।

ஏவம் ஹி பூர்வபக்ஷமஸ்ய ப⁴ஜேத, யதி³ ஹி க்ஷேத்ரஜ்ஞே ஸம்ஸாரிணி பர்யவஸ்யேத । தஸ்ய து ப்³ரஹ்மரூபதாயாம் பர்யவஸ்யந்ந பூர்வபக்ஷமபி ஸ்வீகரோதீத்யர்த²: ।

அபிச ।

தாவேதௌ ஸத்த்வக்ஷேத்ரஜ்ஞௌ ந ஹ வா ஏவம்விதி³ கிஞ்சந ரஜ ஆத்⁴வம்ஸத இதி ।

ரஜோ(அ)வித்³யா நாத்⁴வம்ஸநம் ஸம்ஶ்லேஷமேவம்விதி³ கரோதீதி ।

ஏதாவதைவ வித்³யோபஸம்ஹாராஜ்ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மாத்மதாபரதாஸ்ய லக்ஷ்யத இத்யாஹ -

தாவதா சேதி ।

சோத³யதி -

கத²ம் புநரிதி ।

நிராகரோதி -

உச்யதே - நேயம் ஶ்ருதிரிதி ।

அநஶ்நந் ஜீவோ ப்³ரஹ்மாபி⁴சாகஶீதீத்யுக்தே ஶங்கேத, யதி³ ஜீவோ ப்³ரஹ்மாத்மா நாஶ்நாதி, கத²ம் தர்ஹ்யஸ்மிந்போ⁴க்த்ருத்வாவக³ம:, சைதந்யஸமாநாதி⁴கரணம் ஹி போ⁴க்த்ருத்வமவபா⁴ஸத இதி । தந்நிராஸாயாஹ ஶ்ருதி: - “தயோரந்ய: பிப்பலம் ஸ்வாத்³வத்தி”(மு. உ. 3 । 1 । 1) இதி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - நேத³ம் போ⁴க்த்ருத்வம் ஜீவஸ்ய தத்த்வத:, அபிது பு³த்³தி⁴ஸத்த்வம் ஸுகா²தி³ரூபபரிணதம் சிதிச்சா²யாபத்த்யோபபந்நசைதந்யமிவ பு⁴ங்க்தே, நது தத்த்வதோ ஜீவ: பரமாத்மா பு⁴ங்க்தே । ததே³தத³த்⁴யாஸாபா⁴ஷ்யே க்ருதவ்யாக்²யாநம் । தத³நேந க்ருத்வாசிந்தோத்³தா⁴டிதா ॥ 12 ॥

அந்தராதி⁴கரணவிஷயா:

அந்தர உபபத்தே: ।

நநு “அந்தஸ்தத்³த⁴ர்மோபதே³ஶாத்”(ப்³ர.ஸூ. 1-1-20) இத்யநேநைவைதத்³க³தார்த²ம் । ஸந்தி க²ல்வத்ராப்யம்ருதத்வாப⁴யத்வாத³யோ ப்³ரஹ்மத⁴ர்மா: ப்ரதிபி³ம்ப³ஜீவதே³வதாஸ்வஸம்ப⁴விந: । தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மத⁴ர்மோபதே³ஶாத்³ப்³ரஹ்மைவாத்ர விவக்ஷிதம் । ஸாக்ஷாச்ச ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³பாதா³நாத் । உச்யதே - “ஏஷ த்³ருஶ்யத இத்யேதத்ப்ரத்யக்ஷே(அ)ர்தே² ப்ரயுஜ்யதே । பரோக்ஷம் ப்³ரஹ்ம ந ததா² ப்ரதிபி³ம்பே³ து யுஜ்யதே ॥ 1 ॥ உபக்ரமவஶாத்பூர்வமிதரேஷாம் ஹி வர்ணநம் । க்ருதம் ந்யாயேந யேநைவ ஸ க²ல்வத்ராநுஷஜ்யதே” ॥ 2 ॥ “ருதம் பிப³ந்தௌ” (க. உ. 1 । 3 । 1) இத்யத்ர ஹி ஜீவபரமாத்மாநௌ ப்ரத²மமவக³தாவிதி தத³நுரோதே⁴ந கு³ஹாப்ரவேஶாத³ய: பஶ்சாத³வக³தா வ்யாக்²யாதா:, தத்³வதி³ஹாபி “ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி புருஷோ த்³ருஶ்யதே”(சா². உ. 4 । 15 । 1) இதி ப்ரத்யக்ஷாபி⁴தா⁴நாத்ப்ரத²மமவக³தே சா²யாபுருஷே தத³நுரோதே⁴நாம்ருதத்வாப⁴யத்வாத³ய: ஸ்துத்யா கத²ஞ்சித்³வ்யாக்²யேயா: । தத்ர சாம்ருதத்வம் கதிபயக்ஷணாவஸ்தா²நாத் , அப⁴யத்வமசேதநத்வாத் , புருஷத்வம் புருஷாகாரத்வாத் , ஆத்மத்வம் கநீநிகாயதநத்வாத் , ப்³ரஹ்மரூபத்வமுக்தரூபாம்ருதத்வாதி³யோகா³த் । ஏவம் வாமநீத்வாத³யோ(அ)ப்யஸ்ய ஸ்துத்யைவ கத²ஞ்சிந்நேதவ்யா: । கம் ச க²ம் சேத்யாதி³ து வாக்யமக்³நீநாம் நாசார்யவாக்யம் நியந்துமர்ஹதி । “ஆசார்யஸ்து தே க³திம் வக்தா”(சா². உ. 4 । 14 । 1) இதி ச க³த்யந்தராபி⁴ப்ராயம், ந தூக்தபரிஶிஷ்டாபி⁴ப்ராயம் । தஸ்மாச்சா²யாபுருஷ ஏவாத்ரோபாஸ்ய இதி பூர்வ: பக்ஷ: । ஸம்ப⁴வமாத்ரேண து ஜீவதே³வதே உபந்யஸ்தே, பா³த⁴காந்தரோபத³ர்ஶநாய சைஷ த்³ருஶ்யத இத்யஸ்யாத்ராபா⁴வாத் । “அந்தஸ்தத்³த⁴ர்மோபதே³ஶா”(ப்³ர.ஸூ. 1-1-20) தி³த்யநேந நிராக்ருதத்வாத் ।

ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே -

ய ஏஷ இதி ।

'அநிஷ்பந்நாபி⁴தா⁴நே த்³வே ஸர்வநாமபதே³ ஸதீ । ப்ராப்ய ஸம்நிஹிதஸ்யார்த²ம் ப⁴வேதாமபி⁴தா⁴த்ருணீ” ॥ ஸம்நிஹிதாஶ்ச புருஷாத்மாதி³ஶப்³தா³ஸ்தே ச ந யாவத்ஸ்வார்த²மபி⁴த³த⁴தி தாவத்ஸர்வநாமப்⁴யாம் நார்த²துஷோ(அ)ப்யபி⁴தீ⁴யத இதி குதஸ்தத³ர்த²ஸ்யாபரோக்ஷதா । புருஷாத்மஶப்³தௌ³ ச ஸர்வநாமநிரபேக்ஷௌ ஸ்வரஸதோ ஜீவே வா பரமாத்மநி வா வர்தேதே இதி । நச தயோஶ்சக்ஷுஷி ப்ரத்யக்ஷத³ர்ஶநமிதி நிரபேக்ஷபுருஷபத³ப்ரத்யாயிதார்தா²நுரோதே⁴ந ய ஏஷ இதி த்³ருஶ்யத இதி ச யதா²ஸம்ப⁴வம் வ்யாக்²யேயம் । வ்யாக்²யாதம் ச ஸித்³த⁴வது³பாதா³நம் ஶாஸ்த்ராத்³யபேக்ஷம் வித்³வத்³விஷயம் ப்ரரோசநார்த²ம் । விது³ஷ: ஶாஸ்த்ரத உபலப்³தி⁴ரேவ த்³ருட⁴தயா ப்ரத்யக்ஷவது³சபர்யதே ப்ரஶம்ஸார்த²மித்யர்த²: ।

அபி ச ததே³வ சரமம் ப்ரத²மாநுகு³ணதயா நீயதே யந்நேதும் ஶக்யம் , அல்பம் ச । இஹ த்வம்ருதத்வாத³யோ ப³ஹவஶ்சாஶக்யாஶ்ச நேதும் । நஹி ஸ்வஸத்தாக்ஷணாவஸ்தா²நமாத்ரமம்ருதத்வம் ப⁴வதி । ததா² ஸதி கிம் நாம நாம்ருதம் ஸ்யாதி³தி வ்யர்த²மம்ருதபத³ம் । ப⁴யாப⁴யே அபி சேதநத⁴ர்மௌ நாசேதநே ஸம்ப⁴வத: । ஏவம் வாமநீத்வாத³யோ(அ)ப்யந்யத்ர ப்³ரஹ்மணோ நேதுமஶக்யா: । ப்ரத்யக்ஷவ்யபதே³ஶஶ்சோபபாதி³த: । ததி³த³முக்தம் -

உபபத்தேரிதி ।

'ஏதத³ம்ருதமப⁴யமேதத்³ப்³ரஹ்ம” இத்யுக்தே ஸ்யாதா³ஶங்கா । நநு ஸர்வக³தஸ்யேஶ்வரஸ்ய கஸ்மாத்³விஶேஷேண சக்ஷுரேவ ஸ்தா²நமுபதி³ஶ்யத இதி, தத்பரிஹரதி, ஶ்ருதி: - “தத்³யத்³யப்யஸ்மிந்ஸார்பிர்வோத³கம் வா ஸிஞ்சதி வர்த்மநீ ஏவ க³ச்ச²தி”(சா². உ. 4 । 15 । 1) இதி । வர்த்மநீ பக்ஷஸ்தா²நே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதிநிர்லேபஸ்யேஶ்வரஸ்ய நிர்லேபம் சக்ஷுரேவ ஸ்தா²நமநுரூபமிதி ।

ததி³த³முக்தம் -

ததா² பரமேஶ்வராநுரூபமிதி ஸம்யத்³வாமாதி³கு³ணோபதே³ஶஶ்ச தஸ்மிந்

ப்³ரஹ்மணி

கல்பதே

க⁴டதே, ஸமவேதார்த²த்வாத் । ப்ரதிபி³ம்பா³தி³ஷு த்வஸமவேதார்த²: । வாமநீயாநி ஸம்ப⁴ஜநீயாநி ஶோப⁴நீயாநி புண்யப²லாநி வாமாநி । ஸம்யந்தி ஸங்க³ச்ச²மாநாநி வாமாந்யநேநேதி ஸம்யத்³வாம: பரமாத்மா । தத்காரணத்வாத்புண்யப²லோத்பத்தேஸ்தேந புண்யப²லாநி ஸங்க³ச்ச²ந்தே । ஸ ஏவ புண்யப²லாநி வாமாநி நயதி லோகமிதி வாமநீ: । ஏஷ ஏவ பா⁴மநீ: । பா⁴மாநீ பா⁴நாநி நயதி லோகமிதி பா⁴மநீ: । தது³க்தம் ஶ்ருத்யா “தமேவ பா⁴ந்தமநுபா⁴தி ஸர்வம் தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தி”(மு. உ. 2 । 2 । 11) இதி ॥ 13 ॥

ஸ்தா²நாதி³வ்யபதே³ஶாச்ச ।

ஆஶங்கோத்தரமித³ம் ஸூத்ரம் ।

ஆஶங்காமாஹ -

கத²ம் புநரிதி ।

ஸ்தா²நிநோ ஹி ஸ்தா²நம் மஹத்³த்³ருஷ்டம், யதா² யாத³ஸாமப்³தி⁴: । தத்கத²மத்யல்பம் சக்ஷுரதி⁴ஷ்டா²நம் பரமாத்மந: பரமமஹத இதி ஶங்கார்த²: ।

பரிஹரதி -

அத்ரோச்யத இதி ।

ஸ்தா²நாந்யாத³யோ யேஷாம் தே ஸ்தா²நாத³யோ நாமரூபப்ரகராஸ்தேஷாம் வ்யபதே³ஶாத்ஸர்வக³தஸ்யைகஸ்தா²நநியமோ நாவகல்பதே । நது நாநாஸ்தா²நத்வம் நப⁴ஸ இவ நாநாஸூசீபாஶாதி³ஸ்தா²நத்வம் । விஶேஷதஸ்து ப்³ரஹ்மணஸ்தாநி தாந்யுபாஸநாஸ்தா²நாநீதி தைரஸ்ய யுக்தோ வ்யபதே³ஶ: ॥ 14 ॥

அபிச ப்ரக்ருதாநுஸாராத³பி ப்³ரஹ்மைவாத்ர ப்ரத்யேதவ்யம், நது ப்ரதிபி³ம்ப³ஜீவதே³வதா இத்யாஹ ஸூத்ரகார: -

ஸுக²விஶிஷ்டாபி⁴தா⁴நாதே³வ ச ।

ஏவம் க²லூபாக்²யாயதே - உபகோஸலோ ஹ வை காமலாயந: ஸத்யகாமே ஜாபா³லே ப்³ரஹ்மசர்யமுவாஸ । தஸ்யாசார்யஸ்ய த்³வாத³ஶ வர்ஷாண்யக்³நீநுபசசார । ஸ சாசார்யோ(அ)ந்யாந்ப்³ரஹ்மசாரிண: ஸ்வாத்⁴யாயம் க்³ராஹயித்வா ஸமாவர்தயாமாஸ । தமேவைகமுபகோஸலம் ந ஸமாவர்தயதி ஸ்ம । ஜாயயா ச தத்ஸமாவர்தநாயார்தி²தோ(அ)பி தத்³வசநமவதீ⁴ர்யாசார்ய: ப்ரோஷிதவாந் । ததோ(அ)திதூ³நமாநஸமக்³நிபரிசரணகுஶலமுபகோஸலமுபேத்ய த்ரயோ(அ)க்³நய: கருணாபராதீ⁴நசேதஸ: ஶ்ரத்³த³தா⁴நாயாஸ்மை த்³ருட⁴ப⁴க்தயே ஸமேத்ய ப்³ரஹ்மவித்³யாமூசிரே “ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம கம் ப்³ரஹ்ம க²ம் ப்³ரஹ்ம” (சா². உ. 4 । 10 । 4) இதி । அதோ²பகோஸல உவாச, விஜாநாம்யஹம் ப்ராணோ ப்³ரஹ்மேதி, ஸ ஹி ஸூத்ராத்மா விபூ⁴திமத்தயா ப்³ரஹ்மரூபாவிர்பா⁴வாத்³ப்³ரஹ்மேதி । கிந்து கம் ச க²ம் ச ப்³ரஹ்மேத்யேதந்ந விஜாநாமி । நஹி விஷயேந்த்³ரியஸம்பர்கஜம் ஸுக²மநித்யம் லோகஸித்³த⁴ம் க²ம் ச பூ⁴தாகாஶமசேதநம் ப்³ரஹ்ம ப⁴விதுமர்ஹதி । அதை²நமக்³நய: ப்ரத்யூசு: - “யத்³வாவ கம் ததே³வ க²ம் யதே³வ க²ம் ததே³வ கம்”(சா². உ. 4 । 10 । 5) இதி । ஏவம் ஸம்பூ⁴யோக்த்வா ப்ரத்யேகம் ச ஸ்வவிஷயாம் வித்³யாமூசு: - “ப்ருதி²வ்யக்³நிரந்நமாதி³த்ய:”(சா². உ. 4 । 11 ।1 ) இத்யாதி³நா । புநஸ்த ஏநம் ஸம்பூ⁴யோசு:, ஏஷா ஸோம்ய தே(அ)ஸ்மத்³வித்³யா ப்ரத்யேகமுக்தா ஸ்வவிஷயா வித்³யா, ஆத்மவித்³யா சாஸ்மாபி⁴: ஸம்பூ⁴ய பூர்வமுக்தா ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம கம் ப்³ரஹ்ம க²ம் ப்³ரஹ்மேதி, ஆசார்யஸ்து தே க³திம் வக்தா, ப்³ரஹ்மவித்³யேயமுக்தாஸ்மாபி⁴ர்க³திமாத்ரம் த்வவஶிஷ்டம் நோக்தம், தத்து வித்³யாப²லப்ராப்தயே ஜாபா³லஸ்தவாசார்யோ வக்ஷ்யதீத்யுக்த்வாக்³நய உபரேமிரே ।

ஏவம் வ்யவஸ்தி²தே “யத்³வாவ கம் ததே³வ க²ம் யதே³வ க²ம் ததே³வ கம்”(சா². உ. 4 । 10 । 5) இத்யேதத்³வ்யாசஷ்டே பா⁴ஷ்யகார: -

தத்ர க²ம்ஶப்³த³ இதி ப்ரதீகாபி⁴ப்ராயேணேதி ।

ஆஶ்ரயாந்தரப்ரத்யயஸ்யாஶ்ரயாந்தரே ப்ரக்ஷேப: ப்ரதீக: । யதா² ப்³ரஹ்மஶப்³த³: பரமாத்மவிஷயோ நாமாதி³ஷு க்ஷிப்யதே । இத³மேவ தத்³ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞேயம் யந்நாமேதி । ததே²த³மேவ தத்³ப்³ரஹ்ம யத்³பூ⁴தாகாஶமிதி ப்ரதீதி: ஸ்யாத் । ந சைதத்ப்ரதீகத்வமிஷ்டம் । லௌகிகஸ்ய ஸுக²ஸ்ய ஸாத⁴நபாரதந்த்ர்யம் க்ஷயிஷ்ணுதா சாமயஸ்தேந ஸஹ வர்தத இதி ஸாமயம் ஸுக²ம் ।

ததே³வம் வ்யதிரேகே தோ³ஷமுக்த்வோப⁴யாந்வயே கு³ணமாஹ -

இதரேதரவிஶேஷிதௌ த்விதி ।

தத³ர்த²யோர்விஶேஷிதத்வாச்ச²ப்³தா³வபி விஶேஷிதாவுச்யேதே । ஸுக²ஶப்³த³ஸமாநாதி⁴கரணோ ஹி க²ம்ஶப்³தோ³ பூ⁴தாகாஶமர்த²ம் பரித்யஜ்ய ப்³ரஹ்மணி கு³ணயோகே³ந வர்ததே । தாத்³ருஶா ச கே²ந ஸுக²ம் விஶிஷ்யமாணம் ஸாமயாத்³வ்யாவ்ருத்தம் நிராமயம் ப⁴வதி । தஸ்மாது³பபந்நமுப⁴யோபாதா³நம் ।

ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ப்⁴யாஸஸ்ய ப்ரயோஜநமாஹ -

தத்ர த்³விதீய இதி ।

ப்³ரஹ்மபத³ம் கம்பத³ஸ்யோபரி ப்ரயுஜ்யமாநம் ஶிர:, ஏவம் க²ம்பத³ஸ்யாபி ப்³ரஹ்மபத³ம் ஶிரோ யயோ: கங்க²ம்பத³யோஸ்தே ப்³ரஹ்மஶிரஸீ, தயோர்பா⁴வோ ப்³ரஹ்மஶிரஸ்த்வம் ।

அஸ்து ப்ரஸ்துதே கிமாயாதமித்யத ஆஹ -

ததே³வம் வாக்யோபக்ரம இதி ।

நந்வக்³நிபி⁴: பூர்வம் நிர்தி³ஶ்யதாம் ப்³ரஹ்ம, “ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி”(சா². உ. 4 । 15 । 1) இத்யாசார்யவாக்யே(அ)பி ததே³வாநுவர்தநீயமிதி து குத இத்யாஹ -

ஆசார்யஸ்து தே க³திம் வக்தேதி ச க³திமாத்ராபி⁴தா⁴நமிதி ।

யத்³யப்யேதே பி⁴ந்நவக்த்ருணீ வாக்யே ததா²பி பூர்வேண வக்த்ரா ஏகவாக்யதாம் க³மிதே, க³திமாத்ராபி⁴தா⁴நாத் । கிமுக்தம் ப⁴வதி, துப்⁴யம் ப்³ரஹ்மவித்³யாஸ்மாபி⁴ரூபதி³ஷ்டா, தத்³வித³ஸ்து க³திர்நோக்தா, தாம் ச கிஞ்சித³தி⁴கமாத்⁴யேயம் பூரயித்வாசார்யோ வக்ஷ்யதீதி । தத³நேந பூர்வாஸம்ப³த்³தா⁴ர்தா²ந்தரவிவக்ஷா வாரிதேதி । அதை²வமக்³நிபி⁴ருபதி³ஷ்டே ப்ரோஷித ஆசார்ய: காலேநாஜகா³ம, ஆக³தஶ்ச வீக்ஷ்யோபகோஸலமுவாச, ப்³ரஹ்மவித³ இவ தே ஸோம்ய முக²ம் ப்ரஸந்நம் பா⁴தி, கோ(அ)நு த்வாமநுஶஶாஸேதி । உபகோஸலஸ்து ஹ்ரீணோ பீ⁴தஶ்ச கோ நு மாமநுஶிஷ்யாத் ப⁴க³வந் ப்ரோஷிதே த்வயீத்யாபாததோ(அ)பஜ்ஞாய நிர்ப³த்⁴யமாநோ யதா²வத³க்³நீநாமநுஶாஸநமவோசத் । தது³பஶ்ருத்ய சாசார்ய: ஸுசிரம் க்லிஷ்ட உபகோஸலே ஸமுபஜாதத³யார்த்³ரஹ்ருத³ய: ப்ரத்யுவாச, ஸோம்ய கில துப்⁴யமக்³நயோ ந ப்³ரஹ்ம ஸாகல்யேநாவோசந் , தத³ஹம் துப்⁴யம் ஸாகல்யேந வக்ஷ்யாமி, யத³நுப⁴வமாஹாத்ம்யாத் “யதா² புஷ்கரபலாஶ ஆபோ ந ஶ்லிஷ்யந்த ஏவமேவம்விதி³ பாபம் கர்ம ந ஶ்லிஷ்யதே” (சா². உ. 4 । 14 । 3), இத்யேவமுக்தவத்யாசார்ய ஆஹோபகோஸல:, ப்³ரவீது மே ப⁴க³வாநிதி, தஸ்மை ஹோவாசாசார்யோ(அ)ர்சிராதி³காம் க³திம் வக்துமநா:, யது³க்தமக்³நிபி⁴: ப்ராணோ ப்³ரஹ்ம கம் ப்³ரஹ்ம க²ம் ப்³ரஹ்மேதி தத்பரிபூரணாய “ஏஷோ(அ)க்ஷிணி புருஷோ த்³ருஶ்யதே”(சா². உ. 4 । 15 । 1) இத்யாதி³ । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ஆசார்யேண யே ஸுக²ம் ப்³ரஹ்மாக்ஷிஸ்தா²நம் ஸம்யத்³வாமம் வாமநீபா⁴மநீத்யேவம்கு³ணகம் ப்ராணஸஹிதமுபாஸதே தே ஸர்வே(அ)பஹதபாப்மாநோ(அ)ந்யத்கர்ம குர்வந்து மா வாகார்ஷு:, அர்சிஷமர்சிரபி⁴மாநிநீம் தே³வதாமபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி ப்ரதிபத்³யந்தே, அர்சிஷோ(அ)ஹரஹர்தே³வதாம், அஹ்ந ஆபூர்யமாணபக்ஷம் ஶுக்லபக்ஷதே³வதாம், தத: ஷண்மாஸாந் , யேஷு மாஸேஷூத்தராம் தி³ஶமேதி ஸவிதா தே ஷண்மாஸா உத்தராயணம் தத்³தே³வதாம் ப்ரதிபத்³யந்தே, தேப்⁴யோ மாஸேப்⁴ய: ஸம்வத்ஸரதே³வதாம், தத ஆதி³த்யம், ஆதி³த்யாச்சந்த்³ரமஸம், சந்த்³ரமஸோ வித்³யுதம், தத்ர ஸ்தி²தாநேதாந்புருஷ: கஶ்சித்³ப்³ரஹ்மலோகாத³வதீர்யாமாநவோ(அ)மாநவ்யாம் ஸ்ருஷ்டௌ ப⁴வ: । ப்³ரஹ்மலோகப⁴வ இதி யாவத் । ஸ தாத்³ருஶ: புருஷ ஏதாந்ஸத்யலோகஸ்த²ம் கார்யம் ப்³ரஹ்ம க³மயதி, ஸ ஏஷ தே³வபதோ² தே³வைரர்சிராதி³பி⁴ர்நேத்ருபி⁴ருபலக்ஷித இதி தே³வபத²:, ஸ ஏவ ச ப்³ரஹ்மணா க³ந்தவ்யேநோபலக்ஷித இதி ப்³ரஹ்மபத²:, ஏதேந பதா² ப்ரதிபத்³யமாநா: ஸத்யலோகஸ்த²ம் ப்³ரஹ்ம இமம் மாநவம் மநோ: ஸர்க³ம் கிம்பூ⁴தமாவர்தம் ஜந்மஜராமரணபௌந:புந்யமாவ்ருத்திஸ்தத்கர்தாவர்தோ மாநவோ லோகஸ்தம் நாவர்தந்தே । ததா²ச ஸ்ம்ருதி: - “ப்³ரஹ்மணா ஸஹ தே ஸர்வே ஸம்ப்ராப்தே ப்ரதிஸஞ்சரே । பரஸ்யாந்தே க்ருதாத்மாந: ப்ரவிஶந்தி பரம் பத³ம்” ॥ 15 ॥

தத³நேநோபாக்²யாநவ்யாக்²யாநேந

ஶ்ருதோபநிஷத்கக³த்யபி⁴தா⁴நாச்ச

இத்யபி ஸூத்ரம் வ்யாக்²யாதம் ॥ 16 ॥

அநவஸ்தி²தேரஸம்ப⁴வாச்ச நேதர: ।

'ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி” இதி நித்யவச்ச்²ருதமநித்யே சா²யாபுருஷே நாவகல்பதே । கல்பநாகௌ³ரவம் சாஸ்மிந்பக்ஷே ப்ரஸஜ்யத இத்யாஹ -

ந சோபாஸநாகால இதி ।

ததா² விஜ்ஞாநாத்மநோ(அ)பீதி ।

விஜ்ஞாநாத்மநோ ஹி ந ப்ரதே³ஶே உபாஸநா(அ)ந்யத்ர த்³ருஷ்டசரீ, ப்³ரஹ்மணஸ்து தத்ர ஶ்ருதபூர்வேத்யர்த²: । மிஷா பி⁴யா । அஸ்மாத் ப்³ரஹ்மண: । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 17 ॥

அந்தர்யாம்யதி⁴கரணவிஷயா:

அந்தர்யாம்யாதி⁴தை³வாதி³ஷு தத்³த⁴ர்மவ்யபதே³ஶாத் ।

'ஸ்வகர்மோபார்ஜிதம் தே³ஹம் தேநாந்யச்ச நியச்ச²தி । தக்ஷாதி³ரஶரீரஸ்து நாத்மாந்தர்யமிதாம் ப⁴ஜேத்” ॥ 1 ॥ ப்ரவ்ருத்திநியமலக்ஷணம் ஹி கார்யம் சேதநஸ்ய ஶரீரிண: ஸ்வஶரீரேந்த்³ரியாதௌ³ வா ஶரீரேண வா வாஸ்யாதௌ³ த்³ருஷ்டம் நாஶரீரஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ப⁴விதுமர்ஹதி । நஹி ஜாது வடாங்குர: குடஜபீ³ஜாஜ்ஜாயதே । தத³நேந “ஜந்மாத்³யஸ்ய யத:”(ப்³ர.ஸூ. 1-1-2) இத்யேத³ப்யாக்ஷிப்தம் வேதி³தவ்யம் । தஸ்மாத்பரமாத்மந: ஶரீரேந்த்³ரியாதி³ரஹிதஸ்யாந்தர்யாமித்வாபா⁴வாத் , ப்ரதா⁴நஸ்ய வா ப்ருதி²வ்யாத்³யபி⁴மாநவத்யா தே³வதாயா வாணிமாத்³யைஶ்வர்யயோகி³நோ யோகி³நோ வா ஜீவாத்மநோ வாந்தர்யாமிதா ஸ்யாத் । தத்ர யத்³யபி ப்ரதா⁴நஸ்யாத்³ருஷ்டத்வாஶ்ருதத்வாமதத்வவிஜ்ஞாதத்வாநி ஸந்தி, ததா²பி தஸ்யாசேதநஸ்ய த்³ரஷ்ட்ருத்வஶ்ரோத்ருத்வமந்த்ருத்வவிஜ்ஞாத்ருத்வாநாம் ஶ்ருதாநாமபா⁴வாத் , அநாத்மத்வாச்ச “ஏஷ த ஆத்மா”(ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 3) இதி ஶ்ருதேரநுபபத்தேர்ந ப்ரதா⁴நஸ்யாந்தர்யாமிதா । யத்³யபி ப்ருதி²வ்யாத்³யபி⁴மாநிநோ தே³வஸ்யாத்மத்வமஸ்தி, அத்³ருஷ்டத்வாத³யஶ்ச ஸஹ த்³ருஷ்ட்ருத்வாதி³பி⁴ருபபத்³யந்தே, ஶரீரேந்த்³ரியாதி³யோகா³ச்ச, “ப்ருதி²வ்யேவ யஸ்யாயதநமக்³நிர்லோகோ மநோ ஜ்யோதி:”(ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 10) இத்யாதி³ஶ்ருதே:, ததா²பி தஸ்ய ப்ரதிநியதநியமநாத் “ய: ஸர்வாம்ல்லோகாநந்தரோ யமயதி ய: ஸர்வாணி பூ⁴தாந்யந்தரோ யமயதி”(ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 1) இதி ஶ்ருதிவிரோதா⁴த³நுபபத்தே:, யோகீ³ து யத்³யபி லோகபூ⁴தவஶிதயா ஸர்வாம்ல்லோகாந்ஸர்வாணி ச பூ⁴தாநி நியந்துமர்ஹதி தத்ர தத்ராநேகவித⁴தே³ஹேந்த்³ரியாதி³நிர்மாணேந “ஸ ஏகதா⁴ ப⁴வதி த்ரிதா⁴ ப⁴வதி” (சா². உ. 7 । 26 । 2) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய:, ததா²பி “ஜக³த்³வ்யாபாரவர்ஜம் ப்ரகரணாத்” (ப்³ர.ஸூ. 4-4-17) இதி வக்ஷ்யமாணேந ந்யாயேந விகாரவிஷயே வித்³யாஸித்³தா⁴நாம் வ்யாபாரபா⁴வாத்ஸோ(அ)பி நாந்தர்யாமீ । தஸ்மாத்பாரிஶேஷ்யாஜ்ஜீவ ஏவ சேதநோ தே³ஹேந்த்³ரியாதி³மாந் த்³ருஷ்ட்ருத்வாதி³ஸம்பந்ந: ஸ்வயமத்³ருஶ்யாதி³: ஸ்வாத்மநி வ்ருத்திவிரோதா⁴த் । அம்ருதஶ்ச, தே³ஹேந்த்³ரியாதி³நாஶே(அ)ப்யநாஶாத் । அந்யதா²முஷ்மிகப²லோபபோ⁴கா³பா⁴வேந க்ருதவிப்ரணாஶாக்ருதாப்⁴யாக³மப்ரஸங்கா³த் । “ய ஆத்மநி திஷ்ட²ந்” இதி சாபே⁴தே³(அ)பி கத²ஞ்சித்³பே⁴தோ³பசாராத் “ஸ ப⁴க³வ: கஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²த: ஸ்வே மஹிம்நி”(சா². உ. 7 । 24 । 1) இதிவத் । “யமாத்மா ந வேத³” இதி ச ஸ்வாத்மநி வ்ருத்திவிரோதா⁴பி⁴ப்ராயம் । “யஸ்யாத்மா ஶரீரம்” இத்யாதி³ ச ஸர்வம் “ஸ்வே மஹிம்நி” இதிவத்³யோஜநீயம் । யதி³ புநராத்மநோ(அ)பி நியந்துரந்யோ நியந்தா ப⁴வேத் வேதி³தா வா ததஸ்தஸ்யாப்யந்ய இத்யநவஸ்தா² ஸ்யாத் । ஸர்வலோகபூ⁴தநியந்த்ருத்வம் ச ஜீவஸ்யாத்³ருஷ்டத்³வாரா । தது³பார்ஜிதௌ ஹி த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ நியச்ச²த இத்யநயா த்³வாரா ஜீவோ நியச்ச²தி । ஏகவசநம் ச ஜாத்யபி⁴ப்ராயம் । தஸ்மாஜ்ஜீவாத்மைவாந்தர்யாமீ, ந பரமாத்மேதி । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே - “தே³ஹேந்த்³ரியாதி³நியமே நாஸ்ய தே³ஹேந்த்³ரியாந்தரம் । தத்கர்மோபார்ஜிதம் தச்சேத்தத³வித்³யார்ஜிதம் ஜக³த்” ॥ ஶ்ருதிஸ்ம்ருதீதிஹாஸபுராணேஷு தாவத³த்ரப⁴வத: ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ஸர்வஶக்தே: பரமேஶ்வரஸ்ய ஜக³த்³யோநித்வமவக³ம்யதே । ந தத்ப்ருத²க்³ஜநஸாதா⁴ண்யாநுமாநாபா⁴ஸேநாக³மவிரோதி⁴நா ஶக்யமபஹ்நோதும் । ததா²ச ஸர்வம் விகாரஜாதம் தத³வித்³யாஶக்திபரிணாமஸ்தஸ்ய ஶரீரேந்த்³ரியஸ்தா²நே வர்தத இதி யதா²யத²ம் ப்ருதி²வ்யாதி³தே³வதாதி³கார்யகரணைஸ்தாநேவ ப்ருதி²வ்யாதி³தே³வதாதீ³ஞ்ச²க்நோதி நியந்தும் । ந சாநவஸ்தா² । நஹி நியந்த்ரந்தரம் தேந நியம்யதே, கிந்து யோ ஜீவோ நியந்தா லோகஸித்³த⁴: ஸ பரமாத்மைவோபாத்⁴யவச்சே²த³கல்பிதபே⁴த³ஸ்ததா² வ்யாக்²யாயத இத்யஸக்ருதா³வேதி³தம், தத்குதோ நியந்த்ரந்தரம் குதஶ்சாநவஸ்தா² । ததா²ச “நாந்யோ(அ)தோ(அ)ஸ்தி த்³ரஷ்டா” (ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 23) இத்யாத்³யா அபி ஶ்ருதய உபபந்நார்தா²: । பரமார்த²தோ(அ)ந்தர்யாமிணோ(அ)ந்யஸ்ய ஜீவாத்மநோ த்³ரஷ்டுரபா⁴வாத் । அவித்³யாகல்பிதஜீவபரமாத்மபே⁴தா³ஶ்ரயாஸ்து ஜ்ஞாத்ருஜ்ஞேயபே⁴த³ஶ்ருதய:, ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி ப்ரமாணாநி, ஸம்ஸாராநுப⁴வ:, விதி⁴நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ராணி ச । ஏவம் சாதி⁴தை³வாதி³ஷ்வேகஸ்யைவாந்தர்யாமிண: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் ஸமஞ்ஜஸம் ப⁴வதி, “ய: ஸர்வாம்ல்லோகாந்”(ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 1) “ய: ஸர்வாணி பூ⁴தாநி” இத்யத்ர ய இத்யேகவசநமுபபத்³யதே । அம்ருதத்வம் ச பரமாத்மநி ஸமஞ்ஜஸம் நாந்யத்ர । “ய ஆத்மநி திஷ்ட²ந்” இத்யாதௌ³ சாபே⁴தே³(அ)பி பே⁴தோ³பசாரக்லேஶோ ந ப⁴விஷ்யதி । தஸ்மாத்பரமாத்மாந்தர்யாமீ ந ஜீவாதி³ரிதி ஸித்³த⁴ம் । ப்ருதி²வ்யாதி³ ஸ்தநயித்ந்வந்தமதி⁴தை³வம் । “ய: ஸர்வேஷு லோகேஷு” இத்யாதி⁴லோகம் । “ய: ஸர்வேஷு வேதே³ஷு” இத்யதி⁴வேத³ம் । “ய: ஸர்வேஷு யஜ்ஞேஷு” இத்யதி⁴யஜ்ஞம் । “ய: ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு” இத்யதி⁴பூ⁴தம் । ப்ராணாத்³யாத்மாந்தமத்⁴யாத்மம் । ஸம்ஜ்ஞாயா அப்ரஸித்³த⁴த்வாதி³த்யுபக்ரமமாத்ரம் பூர்வ: பக்ஷ: ॥ 18 ॥॥ 19 ॥

த³ர்ஶநாதி³க்ரியாயா: கர்தரி ப்ரவ்ருத்திவிரோதா⁴த் ।

கர்தரி ஆத்மநி ப்ரவ்ருத்திவிரோதா⁴தி³த்யர்த²: ॥ 20 ॥

அத்³ருஶ்யத்வாதி⁴கரணவிஷயா:

அத்³ருஶ்யத்வாதி³கு³ணகோ த⁴ர்மோக்தே: ।

அத² பரா யயா தத³க்ஷரமதி⁴க³ம்யதே ।

யத்தத³த்³ரேஶ்யம் பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாவிஷய: । அக்³ராஹ்யம் கர்மேந்த்³ரியாகோ³சர: । அகோ³த்ரம் காரணரஹிதம் । அவர்ணம் ப்³ராஹ்மணத்வாதி³ஹீநம் । ந கேவலமிந்த்³ரியாணாமவிஷய: ।

இந்த்³ரியாண்யப்யஸ்ய ந ஸந்தீத்யாஹ -

அசக்ஷு:க்ஷோத்ரமிதி ।

பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியாண்யுபலக்ஷயதி । அபாணிபாத³மிதி கர்மேந்த்³ரியாணி । நித்யம், விபு⁴ம், ஸர்வக³தம் ஸுஸூக்ஷ்மம் து³ர்விஜ்ஞாநத்வாத் ।

ஸ்யாதே³தத் । நித்யம் ஸத்கிம் பரிணாமி நித்யம், நேத்யாஹ -

அவ்யயம் ।

கூடஸ்த²நித்யமித்யர்த²: । “பரிணாமோ விவர்தோ வா ஸரூபஸ்யோபலப்⁴யதே । சிதா³த்மநா து ஸாரூப்யம் ஜடா³நாம் நோபபத்³யதே ॥ 1 ॥ ஜட³ம் ப்ரதா⁴நமேவாதோ ஜக³த்³யோநி: ப்ரதீயதாம் । யோநிஶப்³தோ³ நிமித்தம் சேத்குதோ ஜீவநிராக்ரியா” ॥ 2 ॥ பரிணமமாநஸரூபா ஏவ பரிணாமா த்³ருஷ்டா: । யதோ²ர்ணநாபி⁴லாலாபரிணாமா லூதாதந்தவஸ்தத்ஸரூபா:, ததா² விவர்தா அபி வர்தமாநஸரூபா ஏவ ந விரூபா: । யதா² ரஜ்ஜுவிவர்தா தா⁴ரோரகா³த³யோ ரஜ்ஜுஸரூபா: । ந ஜாது ரஜ்ஜ்வாம் குஞ்ஜர இதி விபர்யஸ்யந்தி । நச ஹேமபிண்ட³பரிணாமோ ப⁴வதி லூதாதந்து: । தத்கஸ்ய ஹேதோ:, அத்யந்தவைரூப்யாத் । தஸ்மாத்ப்ரதா⁴நமேவ ஜட³ம் ஜட³ஸ்ய ஜக³தோ யோநிரிதி யுஜ்யதே । ஸ்வவிகாராநஶ்ருத இதி தத³க்ஷரம் । “ய: ஸர்வஜ்ஞ: ஸர்வவித்”(மு. உ. 1 । 1 । 9) இதி சாக்ஷராத்பராத்பரஸ்யாக்²யாநம், “அக்ஷராத்பரத: பர:” (மு. உ. 2 । 1 । 2) இதி ஶ்ருதே: । நஹி பரஸ்மாதா³த்மநோர்(அ)வாக்³விகரஜாதஸ்ய ச பரஸ்தாத்ப்ரதா⁴நாத்³ருதே(அ)ந்யத³க்ஷரம் ஸம்ப⁴வதி । அதோ ய: ப்ரதா⁴நாத்பர: பரமாத்மா ஸ ஸர்வவித் । பூ⁴தயோநிஸ்த்வக்ஷரம் ப்ரதா⁴நமேவ, தச்ச ஸாங்க்²யாபி⁴மதமேவாஸ்து । அத² தஸ்யாப்ராமாணிகத்வாந்ந தத்ர பரிதுஷ்யதி, அஸ்து தர்ஹி நாமரூபபீ³ஜஶக்திபூ⁴தமவ்யாக்ருதம் பூ⁴தஸூக்ஷ்மம், ப்ரதீ⁴யதே ஹி தேந விகாரஜாதமிதி ப்ரதா⁴நம், தத்க²லு ஜட³மநிர்வாச்யமநிர்வாச்யஸ்ய ஜட³ஸ்ய ப்ரபஞ்சஸ்யோபாதா³நம் யுஜ்யதே, ஸாரூப்யாத் । நநு சிதா³த்மாநிர்வாச்ய:, விரூபோ ஹி ஸ: । அசேதநாநாமிதி பா⁴ஷ்யம் ஸாரூப்யப்ரதிபாத³நபரம் ।

ஸ்யாதே³தத் । ஸ்மார்தப்ரதா⁴நநிராகரணேநைவைதத³பி நிராக்ருதப்ராயம், தத்குதோ(அ)ஸ்ய ஶங்கேத்யத ஆஹ -

அபிச பூர்வத்ராத்³ருஷ்டத்வாதீ³தி ।

ஸதி பா³த⁴கே(அ)ஸ்யாநாஶ்ரயணம், இஹ து பா³த⁴கம் நாஸ்தீத்யர்த²: । தேந “ததை³க்ஷத”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யாதா³வுபசர்யதாம் ப்³ரஹ்மணோ ஜக³த்³யோநிதா(அ)வித்³யாஶக்த்யாஶ்ரயத்வேந । இஹ த்வவித்³யாஶக்தேரேவ ஜக³த்³யோநித்வஸம்ப⁴வே ந த்³வாராத்³வாரிபா⁴வோ யுக்த இதி ப்ரதா⁴நமேவாத்ர வாக்யே ஜக³த்³யோநிருச்யத இதி பூர்வ: பக்ஷ: । அத² யோநிஶப்³தோ³ நிமித்தகாரணபரஸ்ததா²பி ப்³ரஹ்மைவ நிமித்தம் ந து ஜீவாத்மேதி விநிக³மநாயாம் ந ஹேதுரஸ்தீதி ஸம்ஶயேந பூர்வ: பக்ஷ: । அத்ரோச்யதே - “அக்ஷரஸ்ய ஜக³த்³யோநிபா⁴வமுக்த்வா ஹ்யநந்தரம் । ய: ஸர்வஜ்ஞ இதி ஶ்ருத்யா ஸர்வஜ்ஞஸ்ய ஸ உச்யதே ॥ 1 ॥ தேந நிர்தே³ஶஸாமாந்யாத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநத: ஸ்பு²டம் । அக்ஷரம் ஸர்வவித்³விஶ்வயோநிர்நாசேதநம் ப⁴வேத் ॥ 2 ॥ அக்ஷராத்பரத இதி ஶ்ருதிஸ்த்வவ்யாக்ருதே மதா । அஶ்நுதே யத்ஸ்வகார்யாணி ததோ(அ)வ்யாக்ருதமக்ஷரம்” ॥ 3 ॥ நேஹ திரோஹிதமிவாஸ்தி கிஞ்சித் । யத்து ஸாரூப்யாபா⁴வாந்ந சிதா³த்மந: பரிணாம: ப்ரபஞ்ச இதி । அத்³தா⁴ । “விவர்தஸ்து ப்ரபஞ்சோ(அ)யம் ப்³ரஹ்மணோபரிணாமிந: । அநாதி³வாஸநோத்³பூ⁴தோ ந ஸாரூப்யமபேக்ஷதே” ॥ 1 ॥ ந க²லு பா³ஹ்யஸாரூப்யநிப³ந்த⁴ந ஏவ ஸர்வோ விப்⁴ரம இதி நியமநிமித்தமஸ்தி । ஆந்தராத³பி காமக்ரோத⁴ப⁴யோந்மாத³ஸ்வப்நாதே³ர்மாநஸாத³பராதா⁴த்ஸாரூப்யாநபேக்ஷாத்தஸ்ய தஸ்ய விப்⁴ரமஸ்ய த³ர்ஶநாத் । அபிச ஹேதுமிதி விப்⁴ரமே தத³பா⁴வாத³நுயோகோ³ யுஜ்யதே । அநாத்³யவித்³யாதத்³வாஸநாப்ரவாஹபதிதஸ்து நாநுயோக³மர்ஹதி । தஸ்மாத்பரமாத்மவிவர்ததயா ப்ரபஞ்சஸ்தத்³யோநி:, பு⁴ஜங்க³ இவ ரஜ்ஜுவிவர்ததயா தத்³யோநி:, ந து தத்பரிணாமதயா । தஸ்மாத்தத்³த⁴ர்மஸர்வவித்த்வோக்தேர்லிங்கா³த் “யத்தத³த்³ரேஶ்யம்” (மு. உ. 1 । 1 । 6) இத்யத்ர ப்³ரஹ்மைவோபதி³ஶ்யதே ஜ்ஞேயத்வேந, நது ப்ரதா⁴நம் ஜீவாத்மா வோபாஸ்யத்வேநேதி ஸித்³த⁴ம் ।

ந கேவலம் லிங்கா³த³பி து ‘பரா வித்³யா’ இதி ஸமாக்²யாநாத³ப்யேததே³வ ப்ரதிபத்தவ்யமித்யாஹ -

அபிச த்³வே வித்³யே இதி ।

லிங்கா³ந்தரமாஹ -

கஸ்மிந்நு ப⁴வத இதி ।

போ⁴கா³ போ⁴க்³யாஸ்தேப்⁴யோ வ்யதிரிக்தே போ⁴க்தரி । அவச்சி²ந்நோ ஹி ஜீவாத்மா போ⁴க்³யேப்⁴யோ விஷயேப்⁴யோ வ்யதிரிக்த இதி தஜ்ஜ்ஞாநேந ந ஸர்வம் ஜ்ஞாதம் ப⁴வதி ।

ஸமாக்²யாந்தரமாஹ -

அபிச ஸ ப்³ரஹ்மவித்³யாம் ஸர்வவித்³யாப்ரதிஷ்டா²மிதி ।

ப்லவா ஹ்யேதே அத்³ருடா⁴ யஜ்ஞரூபா அஷ்டாத³ஶேதி ।

ப்லவந்தே க³ச்ச²ந்தி அஸ்தா²யிந இதி ப்லவா: । அத ஏவாத்³ருடா⁴: । கே தே யஜ்ஞரூபா: । ரூப்யந்தே(அ)நேநேதி ரூபம், யஜ்ஞோ ரூபமுபாதி⁴ர்யேஷாம் தே யஜ்ஞரூபா: । தே து ஷோட³ஶர்த்விஜ: । ருதுயஜநேநோபாதி⁴நா ருத்விக்ஶப்³த³: ப்ரவ்ருத்த இதி யஜ்ஞோபாத⁴ய ருத்விஜ: । ஏவம் யஜமாநோ(அ)பி யஜ்ஞோபாதி⁴ரேவ । ஏவம் பத்நீ, “பத்யுர்நோ யஜ்ஞஸம்யோகே³”(பா.ஸூ.4-1-33) இதி ஸ்மரணாத் । த ஏதே(அ)ஷ்டாத³ஶ யஜ்ஞரூபா:, யேஷ்வ்ருத்விகா³தி³ஷூக்தம் கர்ம யஜ்ஞ: । யதா³ஶ்ரயோ யஜ்ஞ இத்யர்த²: । தச்ச கர்மாவரம் ஸ்வர்கா³த்³யவரப²லத்வாத் । அபியந்தி ப்ராப்நுவந்தி ।

நஹி த்³ருஷ்டாந்ததா³ர்ஷ்டாந்திகயோ:

இத்யுக்தாபி⁴ப்ராயம் ॥ 21 ॥

விஶேஷணபே⁴த³வ்யபதே³ஶாப்⁴யாம் ச நேதரௌ ।

விஶேஷணம் ஹேதும் வ்யாசஷ்டே -

விஶிநஷ்டி ஹீதி ।

ஶாரீராதி³த்யுபலக்ஷணம் , ப்ரதா⁴நாதி³த்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

பே⁴த³வ்யபதே³ஶம் வ்யாசஷ்டே -

ததா² ப்ரதா⁴நாத³பீதி ।

ஸ்யாதே³தத் । கிமாக³மிகம் ஸாங்க்²யாபி⁴மதம் ப்ரதா⁴நம், ததா²ச ப³ஹுஸமஞ்ஜஸம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

நாத்ர ப்ரதா⁴நம் நாம கிஞ்சிதி³தி ॥ 22 ॥

ரூபோபந்யாஸாச்ச ।

ததே³தத்பரமதேநாக்ஷேபஸமாதா⁴நாப்⁴யாம் வ்யாக்²யாய ஸ்வமதேந வ்யாசஷ்டே -

அந்யே புநர்மந்யந்த இதி ।

புந:ஶப்³தோ³(அ)பி பூர்வஸ்மாத்³விஶேஷம் த்³யோதயந்நஸ்யேஷ்டதாம் ஸூசயதி । ஜாயமாநவர்க³மத்⁴யபதிதஸ்யாக்³நிமூர்தா⁴தி³ரூபவத: ஸதி ஜாயமாநத்வஸம்ப⁴வே நாகஸ்மாஜ்ஜநகத்வகல்பநம் யுக்தம் । ப்ரகரணம் க²ல்வேதத்³விஶ்வயோநே:, ஸம்நிதி⁴ஶ்ச ஜாயமாநாநாம் । ஸம்நிதே⁴ஶ்ச ப்ரகரணம் ப³லீய இதி ஜாயமாநபரித்யாகே³ந விஶ்வயோநேரேவ ப்ரகரணிநோ ரூபாபி⁴தா⁴நமிதி சேத் ந, ப்ரகரணிந: ஶரீரேந்த்³ரியாதி³ரஹிதஸ்ய விக்³ரஹவத்த்வவிரோதா⁴த் । ந சைதாவதா மூர்தா⁴தி³ஶ்ருதய: ப்ரகரணவிரோதா⁴த்ஸ்வார்த²த்யாகே³ந ஸர்வாத்மதாமாத்ரபரா இதி யுக்தம் , ஶ்ருதேரத்யந்தவிப்ரக்ருஷ்டார்தா²த்ப்ரகரணாத்³ப³லீயஸ்த்வாத் । ஸித்³தே⁴ ச ப்ரகரணிநாஸம்ப³ந்தே⁴ ஜாயமாநமத்⁴யபாதித்வம் ஜாயமாநக்³ரஹணே காரணமுபந்யஸ்தம் பா⁴ஷ்யக்ருதா । தஸ்மாத்³தி⁴ரண்யக³ர்ப⁴ ஏவ ப⁴க³வாந் ப்ராணாத்மநா ஸர்வபூ⁴தாந்தர: கார்யோ நிர்தி³ஶ்யத இதி ஸாம்ப்ரதம் ।

தத்கிமிதா³நீம் ஸூத்ரமநவதே⁴யமேவ, நேத்யாஹ -

அஸ்மிந்பக்ஷ இதி ।

ப்ரகரணாத் ॥ 23 ॥

வைஶ்வாநராதி⁴கரணவிஷயா:

வைஶ்வாநர: ஸாதா⁴ரணஶப்³த³விஶேஷாத் ।

ப்ராசீந ஶாலஸத்யயஜ்ஞேந்த்³ரத்³யும்நஜநபு³டி³லா: ஸமேத்ய மீமாம்ஸாம் சக்ரு: -

கோ ந ஆத்மா கிம் ப்³ரஹ்மேதி ।

ஆத்மேத்யுக்தே ஜீவாத்மநி ப்ரத்யயோ மா பூ⁴த³த உக்தம் கிம் ப்³ரஹ்மேதி । தே ச மீமாம்ஸமாநா நிஶ்சயமநதி⁴க³ச்ச²ந்த: கைகேயராஜம் வைஶ்வாநரவித்³யாவித³முபஸேது³: ।

உபஸத்³ய சோசு: -

ஆத்மாநமேவேமம் வைஶ்வாநரம் ஸம்ப்ரத்யத்⁴யேஷி

ஸ்மரஸி

தமேவ நோ ப்³ரூஹீத்யுபக்ரம்ய த்³யுஸூர்வாய்வாகாஶவாரிப்ருதி²வீநாமிதி ।

அயமர்த²: - வைஶ்வாநரஸ்ய ப⁴க³வதோ த்³யௌர்மூர்தா⁴ ஸுதேஜா: । சக்ஷுஶ்ச விஶ்வரூப: ஸூர்ய: । ப்ராணோ வாயு: ப்ருத²க்³வர்த்மாத்மா ப்ருத²க் வர்த்ம யஸ்ய வாயோ: ஸ ப்ருத²க்³வர்த்மா ஸ ஏவாத்மா ஸ்வபா⁴வோ யஸ்ய ஸ ப்ருத²க்³வர்த்மாத்மா । ஸந்தே³ஹோ தே³ஹஸ்ய மத்⁴யபா⁴க³: ஸ ஆகாஶோ ப³ஹுல: ஸர்வக³தத்வாத் । ப³ஸ்திரேவ ரயி: ஆப:, யதோ(அ)த்³ப்⁴யோ(அ)ந்நமந்நாச்ச ரயிர்த⁴நம் தஸ்மாதா³போ ரயிருக்தாஸ்தாஸாம் ச மூத்ரீபூ⁴தாநாம் ப³ஸ்தி: ஸ்தா²நமிதி ப³ஸ்திரேவ ரயிரித்யுக்தம் । பாதௌ³ ப்ருதி²வீ தத்ர ப்ரதிஷ்டா²நாத் । ததே³வம் வைஶ்வாநராவயவேஷு த்³யுஸூர்யாநிலாகாஶஜலாவநிஷு மூர்த⁴சக்ஷு:ப்ராணஸந்தே³ஹப³ஸ்திபாதே³ஷ்வேகைகஸ்மிந் வைஶ்வாநரபு³த்³த்⁴யா விபரீததயோபாஸகாநாம் ப்ராசீநஶாலாதீ³நாம் மூர்த⁴பாதாந்த⁴த்வப்ராணோத்க்ரமணதே³ஹஶீர்ணதாப³ஸ்திபே⁴த³பாத³ஶ்லதீ²பா⁴வதூ³ஷணைருபாஸநாநாம் நிந்த³யா மூர்தா⁴தி³ஸமஸ்தபா⁴வமுபதி³ஶ்யாம்நாயதே “யஸ்த்வேதமேவம் ப்ராதே³ஶமாத்ரமபி⁴விமாநம்”(சா². உ. 5 । 18 । 1) இதி । ஸ ஸர்வேஷு லோகேஷு த்³யுப்ருப்⁴ருதிஷு, ஸர்வேஷு பூ⁴தேஷு ஸ்தா²வரஜங்க³மேஷு, ஸர்வேஷ்வாத்மஸு தே³ஹேந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴ஜீவேஷ்வந்நமத்தி । ஸர்வஸம்ப³ந்தி⁴ப²லமாப்நோதீத்யர்த²: ।

அதா²ஸ்ய வைஶ்வாநரஸ்ய போ⁴க்துர்போ⁴ஜநஸ்யாக்³நிஹோத்ரதாஸம்பிபாத³யிஷயாஹ ஶ்ருதி: -

உர ஏவ வேதி³:

வேதி³ஸாரூப்யாத் ।

லோமாநி ப³ர்ஹி:

ஆஸ்தீர்ணப்³ரஹி:ஸாரூப்யாத் ।

ஹ்ருத³யம் கா³ர்ஹபத்ய: ।

ஹ்ருத³யாநந்தரம் -

மநோ(அ)ந்வாஹார்யபசந: ।

ஆஸ்யமாஹவநீய: ।

தத்ர ஹி தத³ந்நம் ஹூயதே । நநு “கோ ந ஆத்மா கிம் ப்³ரஹ்ம”(சா². உ. 5 । 11 । 1) இத்யுபக்ரமே ஆத்மப்³ரஹ்மஶப்³த³யோ: பரமாத்மநி ரூட⁴த்வேந தது³பரக்தாயாம் பு³த்³தௌ⁴ வைஶ்வாநராக்³ந்யாத³ய: ஶப்³தா³ஸ்தத³நுரோதே⁴ந பரமாத்மந்யேவ கத²ஞ்சிந்நேதும் யுஜ்யந்தே நது ப்ரத²மாவக³தௌ ப்³ரஹ்மாத்மஶப்³தௌ³ சரமாவக³தவைஶ்வாநராதி³பதா³நுரோதே⁴நாந்யத²யிதும் யுஜ்யேதே । யத்³யபி ச வாஜஸநேயிநாம் வைஶ்வாநரவித்³யோபக்ரமே “வைஶ்வாநரம் ஹ வை ப⁴க³வாந் ஸம்ப்ரதி வேத³ தம் நோ ப்³ரூஹி” இத்யத்ர நாத்மப்³ரஹ்மஶப்³தௌ³ ஸ்த:, ததா²பி தத்ஸமாநார்த²ம் சா²ந்தோ³க்³யவாக்யம் தது³பக்ரமமிதி தேந நிஶ்சிதார்தே²ந தத³விரோதே⁴ந வாஜஸநேயிவாக்யார்தோ² நிஶ்சீயதே । நிஶ்சிதார்தே²ந ஹ்யநிஶ்சிதார்த²ம் வ்யவஸ்தா²ப்யதே, நாநிஶ்சிதார்தே²ந நிஶ்சிதார்த²ம் । கர்மவச்ச ப்³ரஹ்மாபி ஸர்வஶாகா²ப்ரத்யயமேகமேவ । நச த்³யுமூர்த⁴த்வாதி³கம் ஜாட²ரபூ⁴தாக்³நிதே³வதாஜீவாத்மநாமந்யதமஸ்யாபி ஸம்ப⁴வதி । நச ஸர்வலோகாஶ்ரயப²லபா⁴கி³தா ।

ந ச ஸர்வபாப்மப்ரதா³ஹ இதி பாரிஶேஷ்யாத்பரமாத்மைவ வைஶ்வாநர இதி நிஶ்சிதே குத: புநரியமாஶங்கா -

ஶப்³தா³தி³ப்⁴யோ(அ)ந்த: ப்ரதிஷ்டா²நாந்நேதி சேதி³தி ।

உச்யதே - ததே³வோபக்ரமாநுரோதே⁴நாந்யதா² நீயதே, யந்நேதும் ஶக்யம் । அஶக்யௌ ச வைஶ்வாநராக்³நிஶப்³தா³வந்யதா² நேதுமிதி ஶங்கிதுரபி⁴மாந: । அபி சாந்த:ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் ச ப்ராதே³ஶமாத்ரத்வம் ச ந ஸர்வவ்யாபிநோ(அ)பரிமாணஸ்ய ச பரப்³ரஹ்மண: ஸம்ப⁴வத: । நச ப்ராணாஹுத்யதி⁴கரணதா(அ)ந்யத்ர ஜாட²ராக்³நேர்யுஜ்யதே । நச கா³ர்ஹபத்யாதி³ஹ்ருத³யாதி³தா ப்³ரஹ்மண: ஸம்ப⁴விநீ । தஸ்மாத்³யதா²யோக³ம் ஜாட²ரபூ⁴தாக்³நிதே³வதாஜீவாநாமந்யதமோ வைஶ்வாநர:, நது ப்³ரஹ்ம । ததா² ச ப்³ரஹ்மாத்மஶப்³தா³வுபக்ரமக³தாவப்யந்யதா² நேதவ்யௌ । மூர்த⁴த்வாத³யஶ்ச ஸ்துதிமாத்ரம் । அத²வா அக்³நிஶரீராயா தே³வதாயா ஐஶ்வர்யயோகா³த் த்³யுமூர்த⁴த்வாத³ய உபபத்³யந்த இதி ஶங்கிதுரபி⁴ஸந்தி⁴: ।

அத்ரோத்தரம் -

ந ।

குத:,

ததா² த்³ருஷ்ட்யுபதே³ஶாத் ।

அத்³தா⁴ சரமமநந்யதா²ஸித்³த⁴ம் ப்ரத²மாவக³தமந்யத²யதி । ந த்வத்ர சரமஸ்யாநந்யதா²ஸித்³தி⁴:, ப்ரதீகோபதே³ஶேந வா மநோ ப்³ரஹ்மேதிவத் , தது³பாத்⁴யுபதே³ஶேந வா மநோமய: ப்ராணஶரீரோ பா⁴ரூப இதிவது³பபத்தே: । வ்யுத்பத்த்யா வா வைஶ்வாநராக்³நிஶப்³த³யோர்ப்³ரஹ்மவசநத்வாந்நாந்யதா²ஸித்³தி⁴: । ததா²ச ப்³ரஹ்மாஶ்ரயஸ்ய ப்ரத்யயஸ்யாஶ்ரயாந்தரே ஜாட²ரவைஶ்வாநராஹ்வயே க்ஷேபேண வா ஜாட²ரவைஶ்வாநரோபாதி⁴நி வா ப்³ரஹ்மண்யுபாஸ்யே வைஶ்வாநரத⁴ர்மாணாம் ப்³ரஹ்மத⁴ர்மாணாம் ச ஸமாவேஶ உபபத்³யதே ।

அஸம்ப⁴வாதி³தி ஸூத்ராவயவம் வ்யாசஷ்டே -

யதி³ சேஹ பரமேஶ்வரோ ந விவக்ஷ்யேதேதி ।

புருஷமபி சைநமதீ⁴யத இதி ஸூத்ராவயவம் வ்யாசஷ்டே -

யதி³ ச கேவல ஏவேதி ।

ந ப்³ரஹ்மோபாதி⁴தயா நாபி ப்ரதீகதயேத்யர்த²: । ந கேவலமந்த:ப்ரதிஷ்டி²தம் புருஷமபீத்யபேரர்த²: । அத ஏவ யத்புருஷ இதி புருஷமநூத்³ய ந வைஶ்வாநரோ விதீ⁴யதே । ததா²ஸதி புருஷே வைஶ்வாநரத்³ருஷ்டிருபதி³ஶ்யேத । ஏவம் ச பரமேஶ்வரத்³ருஷ்டிர்ஹி ஜாட²ரே வைஶ்வாநர இஹோபதி³ஶ்யத இதி பா⁴ஷ்யம் விருத்⁴யேத । ஶ்ருதிவிரோத⁴ஶ்ச । “ஸ யோ ஹைதமேவமக்³நிம் வைஶ்வாநரம் புருஷம் புருஷவித⁴ம் புருஷே(அ)ந்த:ப்ரதிஷ்டி²தம் வேத³” இதி வைஶ்வாநரஸ்ய ஹி புருஷத்வவேத³நமத்ராநூத்³யதே, நது புருஷஸ்ய வைஶ்வாநரத்வவேத³நம் । தஸ்மாத் “ஸ ஏஷோ(அ)க்³நிர்வைஶ்வாநரோ யத்” (ஶ. ப்³ரா. 10 । 6 । 1 । 11) இதி யத³: பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴:, புருஷ இதி து தத்ர புருஷத்³ருஷ்டேருபதே³ஶ இதி யுக்தம் ॥ 24 ॥ ॥ 25 ॥ ॥ 26 ॥

அத ஏவ ந தே³வதா பூ⁴தம் ச ।

அத ஏவைதேப்⁴ய: ஶ்ருதிஸ்ம்ருத்யவக³தத்³யுமூர்த⁴த்வாதி³ஸம்ப³ந்த⁴ஸர்வலோகாஶ்ரயப²லபா⁴கி³த்வஸர்வபாப்மப்ரதா³ஹாத்மப்³ரஹ்மபதோ³க்ரமேப்⁴யோ ஹேதுப்⁴ய இத்யர்த²: । “யோ பா⁴நுநா ப்ருதி²வீம் த்³யாமுதேமாம்” (ரு. ஸம். 10 । 88 । 3) இதி மந்த்ரவர்ணோ(அ)பி ந கேவலௌஷ்ண்யப்ரகாஶவிப⁴வமாத்ரஸ்ய பூ⁴தாக்³நேரிமமீத்³ருஶம் மஹிமாநமாஹ, அபி து ப்³ரஹ்மவிகாரதயா தாத்³ரூப்யேணேதி பா⁴வ: ॥ 27 ॥

ஸாக்ஷாத³ப்யவிரோத⁴ம் ஜைமிநி: ।

யதே³தத்ப்ரக்ருதம் மூர்தா⁴தி³ஷு சுபு³காந்தேஷு புருஷாவயவேஷு த்³யுப்ரப்⁴ருதீந்ப்ருதி²வீபர்யந்தாம்ஸ்த்ரைலோக்யாத்மநோ வைஶ்வாநரஸ்யாவயவாந் ஸம்பாத்³ய புருஷவித⁴த்வம் கல்பிதம் தத³பி⁴ப்ராயேணேத³முச்யதே “புருஷவித⁴ம் புருஷே(அ)ந்த:ப்ரதிஷ்டி²தம் வேத³” (ஶ. ப்³ரா. 10 । 6 । 1 । 11) இதி । அத்ராவயவஸம்பத்த்யா புருஷவித⁴த்வம் கார்யகாரணஸமுதா³யரூபபுருஷாவயவமூர்தா⁴தி³சுபு³காந்த:ப்ரதிஷ்டா²நாச்ச புருஷே(அ)ந்த:ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் ஸமுதா³யமத்⁴யபதிதத்வாத்தத³வயவாநாம் ஸமுதா³யிநாம் ।

அத்ரைவ நித³ர்ஶநமாஹ -

யதா² வ்ருக்ஷே ஶாகா²மிதி ।

ஶாகா²காண்ட³மூலஸ்கந்த⁴ஸமுதா³யே ப்ரதிஷ்டி²தா ஶாகா² தந்மத்⁴யபதிதா ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ஸமாதா⁴நாந்தரமாஹ -

அத²வேதி ।

அந்த:ப்ரதிஷ்ட²த்வம் மாத்⁴யஸ்த்²யம் தேந ஸாக்ஷித்வம் லக்ஷயதி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - வைஶ்வாநர:பரமாத்மா சராசரஸாக்ஷீதி ।

பூர்வபக்ஷிணோ(அ)நுஶயமுந்மூலயதி -

நிஶ்சிதே சேதி ।

விஶ்வாத்மகத்வாத் வைஶ்வாநர: ப்ரத்யாகா³த்மா । விஶ்வேஷாம் வாயம் நர:, தத்³விகாரத்வாத்³விஶ்வப்ரபஞ்சஸ்ய । விஶ்வே நரா ஜீவா வாத்மாநோ(அ)ஸ்ய தாதா³த்ம்யேநேதி ॥ 28 ॥

அபி⁴வ்யக்தேரித்யாஶ்மரத்²ய: ।

ஸாகல்யேநோபலம்பா⁴ஸம்ப⁴வாது³பாஸகாநாமநுக்³ரஹாயாநந்தோ(அ)பி பரமேஶ்வர: ப்ராதே³ஶமாத்ரமாத்மாநமபி⁴வ்யநக்தீத்யாஹ -

அதிமாத்ரஸ்யாபீதி ।

அதிக்ராந்தோ மாத்ராம் பரிமாணமதிமாத்ர: ।

உபாஸகாநாம் க்ருதே ।

உபாஸகார்த²மிதி யாவத் ।

வ்யாக்²யாந்தரமாஹ -

ப்ரதே³ஶேஷு வேதி ॥ 29 ॥ ॥ 30 ॥

ஸம்பத்தேரிதி ஜைமிநி: ।

மூர்தா⁴நமுபக்ரம்ய சுபு³காந்தோ ஹி காயப்ரதே³ஶ: ப்ராதே³ஶமாத்ர: । தத்ரைவ த்ரைலோக்யாத்மநோ வைஶ்வாநரஸ்யாவயவாந்ஸம்பாத³யந்ப்ராதே³ஶமாத்ரம் வைஶ்வாநரம் த³ர்ஶயதி ॥ 31 ॥

அத்ரைவ ஜாபா³லஶ்ருதிஸம்வாத³மாஹ ஸூத்ரகார: -

ஆமநந்தி சைநமஸ்மிந் ।

அவிமுக்தே அவித்³யோபாதி⁴கல்பிதாவச்சே²தே³ ஜீவாத்மநி ஸ க²ல்வவிமுக்த: । தஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²த: பரமாத்மா, தாதா³த்ம்யாத் । அத ஏவ ஹி ஶ்ருதி: - “அநேந ஜீவேநாத்மநா” (சா². உ. 6 । 3 । 2) இதி । அவித்³யாகல்பிதம் து பே⁴த³மாஶ்ரித்யாதா⁴ராதே⁴யபா⁴வ: । வரணா ப்⁴ரூ: । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 32 ॥

இதி ஶ்ரீவாசஸ்பதிமிஶ்ரவிரசிதே ஶாரீரகமீமம்ஸாபா⁴ஷ்யவிபா⁴கே³ பா⁴மத்யாம் ப்ரத²மஸ்யாத்⁴யாயஸ்ய த்³விதீய: பாத³: ॥ 2 ॥

॥ இதி ப்ரத²மாத்⁴யாயஸ்ய உபாஸ்யப்³ரஹ்மவாசகாஸ்பஷ்டஶ்ருதிஸமந்வயாக்²யோ த்³விதீய: பாத³: ॥

த்³யுப்⁴வாத்³யதி⁴கரணவிஷயா:

த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம் ஸ்வஶப்³தா³த் ।

இஹ ஜ்ஞேயத்வேந ப்³ரஹ்மோபக்ஷிப்யதே । தத் “பாரவத்த்வேந ஸேதுத்வாத்³பே⁴தே³ ஷஷ்ட்²யா: ப்ரயோக³த: । த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம் யுக்தம் நாம்ருதம் ப்³ரஹ்ம கர்ஹிசித்” ॥ பாராவாரமத்⁴யபாதீ ஹி ஸேது: தாப்⁴யாமவச்சி²த்³யமாநோ ஜலவிதா⁴ரகோ லோகே த்³ருஷ்ட:, நது ப³ந்த⁴நஹேதுமாத்ரம் । ஹடி³நிக³டா³தி³ஷ்வபி ப்ரயோக³ப்ரஸங்கா³த் । ந சாநவச்சி²ந்நம் ப்³ரஹ்ம ஸேதுபா⁴வமநுப⁴வதி । ந சாம்ருதம் ஸத்³ப்³ரஹ்மாம்ருதஸ்ய ஸேதுரிதி யுஜ்யதே । நச ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யத³ம்ருதமஸ்தி, யஸ்ய தத்ஸேது: ஸ்யாத் । ந சாபே⁴தே³ ஷஷ்ட்²யா: ப்ரயோகோ³ த்³ருஷ்டபூர்வ: ।

ததி³த³முக்தம் -

அம்ருதஸ்யைஷ ஸேதுரிதி ஶ்ரவணாதி³தி ।

அம்ருதஸ்யேதி ஶ்ரவணாத் , ஸேதுரிதி ச ஶ்ரவணாத் , இதி யோஜநா । தத்ராம்ருதஸ்யேதி ஶ்ரவணாதி³தி விஶத³தயா ந வ்யாக்²யாதம் ।

ஸேதுரிதி ஶ்ரவணாதி³தி வ்யாசஷ்டே -

பாரவாநிதி ।

ததா²ச பாரவத்யம்ருதவ்யதிரிக்தே ஸேதாவநுஶ்ரியமாணே ப்ரதா⁴நம் வா ஸாங்க்²யபரிகல்பிதம் ப⁴வேத் । தத்க²லு ஸ்வகார்யோபஹிதமர்யாத³தயா புருஷம் யாவத³க³ச்ச²த்³ப⁴வதீதி பாரவத் , ப⁴வதி ச த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம், தத்ப்ரக்ருதித்வாத் , ப்ரக்ருத்யாயதநத்வாச்ச விகாராணாம், ப⁴வதி சாத்மாத்மஶப்³த³ஸ்யஸ்வபா⁴வவசநத்வாத் , ப்ரகாஶாத்மா ப்ரதீ³ப இதிவத் । ப⁴வதி சாஸ்ய ஜ்ஞாநமபவர்கோ³பயோகி³, தத³பா⁴வே ப்ரதா⁴நாத்³விவேகேந புருஷஸ்யாநவதா⁴ரணாத³பவநுபர்கா³பத்தே: । யதி³ த்வஸ்மிந்ப்ரமாணாபா⁴வேந ந பரிதுஷ்யஸி, அஸ்து தர்ஹி நாமரூபபீ³ஜஶக்திபூ⁴தமவ்யாக்ருதம் பூ⁴தஸூக்ஷ்மம் த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம், தஸ்மிந் ப்ராமாணிகே ஸர்வஸ்யோக்தஸ்யோபபத்தே: । ஏதத³பி ப்ரதா⁴நோபந்யாஸேந ஸூசிதம் । அத² து ஸாக்ஷாச்சு²த்யுக்தம் த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநமாத்³ரியஸே, ததோ வாயுரேவாஸ்து । “வாயுநா வை கௌ³தம ஸூத்ரேணாயம் ச லோக: பரஶ்ச லோக: ஸர்வாணி ச பூ⁴தாநி ஸந்த்³ருப்³தா⁴நி ப⁴வந்தி”(ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 2) இதி ஶ்ருதே: । யதி³ த்வாத்மஶப்³தா³பி⁴தே⁴யத்வம் ந வித்³யத இதி ந பரிதுஷ்யஸி, ப⁴வது தர்ஹி ஶாரீர:, தஸ்ய போ⁴க்துர்போ⁴க்³யாந் த்³யுப்ரப்⁴ருதீந்ப்ரத்யாயதநத்வாத் । யதி³ புநரஸ்ய த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநஸ்ய ஸார்வஜ்ஞ்யஶ்ருதேரத்ராபி ந பரிதுஷ்யஸி, ப⁴வது ததோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴ ஏவ ப⁴க³வாந் ஸர்வஜ்ஞ: ஸூத்ராத்மா த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம் । தஸ்ய ஹி கார்யத்வேந பாரவத்த்வம் சாம்ருதாத்பரப்³ரஹ்மணோ பே⁴த³ஶ்சேத்யாதி³ ஸர்வமுபபத்³யதே । அயமபி “வாயுநா வை கௌ³தம ஸூத்ரேண”(ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 2) இதி ஶ்ருதிமுபந்யஸ்யதா ஸூசித: । தஸ்மாத³யம் த்³யுப்ரப்⁴ருதீநாமாயதநமித்யேவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே । த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம் பரம் ப்³ரஹ்மைவ, ந ப்ரதா⁴நாவ்யாக்ருதவாயுஶாரீரஹிரண்யக³ர்பா⁴: । குத:, ஸ்வஶப்³தா³த் । “தா⁴ரணாத்³வாம்ருதத்வஸ்ய ஸாத⁴நாத்³வாஸ்ய ஸேதுதா । பூர்வபக்ஷே(அ)பி முக்²யார்த²: ஸேதுஶப்³தோ³ ஹி நேஷ்யதே” ॥ நஹி ம்ருத்³தா³ருமயோ மூர்த: பாராவாரமத்⁴யவர்தீ பாத²ஸாம் விதா⁴ரகோ லோகஸித்³த⁴: ஸேது: ப்ரதா⁴நம் வாவ்யாக்ருதம் வா வாயுர்வா ஜீவோ வா ஸூத்ராத்மா வாப்⁴யுபேயதே । கிந்து பாரவத்தாமாத்ரபரோ லாக்ஷணிக: ஸேதுஶப்³தோ³(அ)ப்⁴யுபேய: । ஸோ(அ)ஸ்மாகம் பாரவத்தாவர்ஜம் வித⁴ரணத்வமாத்ரேண யோக³மாத்ராத்³ரூடி⁴ம் பரித்யஜ்ய ப்ரவர்த்ஸ்யதி । ஜீவாநாமம்ருதத்வபத³ப்ராப்திஸாத⁴நத்வம் வாத்மஜ்ஞாநஸ்ய பாரவத ஏவ லக்ஷயிஷ்யதி । அம்ருதஶப்³த³ஶ்ச பா⁴வப்ரதா⁴ந: । யதா² “த்³வ்யேகயோர்த்³விவசநைகவசநே”(பா.ஸூ. 1।4।22) இத்யத்ர த்³வித்வைகத்வே த்³வ்யேகஶப்³தா³ர்தௌ², அந்யதா² த்³வ்யேகேஷ்விதி ஸ்யாத் ।

ததி³த³முக்தம் பா⁴ஷ்யக்ருதா -

அம்ருதத்வஸாத⁴நத்வாதி³தி ।

ததா² சாம்ருதஸ்யேதி ச ஸேதுரிதி ச ப்³ரஹ்மணி த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநே உபபத்ஸ்யேதே । அத்ர ச ஸ்வஶப்³தா³தி³தி தந்த்ரோச்சரிதமாத்மஶப்³தா³தி³தி ச ஸதா³யதநா இதி ஸச்ச²ப்³தா³தி³தி ச ப்³ரஹ்மஶப்³தா³தி³தி ச ஸூசயதி । ஸர்வே ஹ்யேதே(அ)ஸ்ய ஸ்வஶப்³தா³: ।

ஸ்யாதே³தத் । ஆயதநாயதநவத்³பா⁴வ: ஸர்வம் ப்³ரஹ்மேதி ச ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் ஹிரண்யக³ர்பே⁴ப்யுபபத்³யதே । ததா²ச ஸ ஏவாத்ராஸ்த்வம்ருதத்வஸ்ய ஸேதுரித்யாஶங்க்ய ஶ்ருதிவாக்யேந ஸாவதா⁴ரணேநோத்தரமாஹ -

தத்ராயதநாயதநவத்³பா⁴வஶ்ரவணாதி³தி ।

விகாரரூபே(அ)ந்ருதே(அ)நிர்வாச்யே(அ)பி⁴ஸந்தா⁴நம் யஸ்யாபி⁴ஸந்தா⁴நபுருஷஸ்ய ஸ ததோ²க்த: । பே⁴த³ப்ரபஞ்சம் ஸத்யமபி⁴மந்யமாந இதி யாவத் ।

தஸ்யாபவாதோ³ தோ³ஷ: ஶ்ரூயதே -

ம்ருத்யோரிதி ।

ஸர்வம் ப்³ரஹ்மேதி த்விதி ।

யத்ஸர்வமவித்³யாரோபிதம் தத்ஸர்வம் பரமார்த²தோ ப்³ரஹ்ம । ந து யத்³ப்³ரஹ்ம தத்ஸர்வமித்யர்த²: ।

அபர ஆஹேதி ।

நாத்ர த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநஸ்ய ஸேதுதோச்யதே யேந பாரவத்தா ஸ்யாத் । கிந்து“ஜாநத²” இதி யஜ்ஜ்ஞாநம் கீர்திதம், யஶ்ச”வாசோ விமுஞ்சத²” இதி வாக்³விமோக:, தஸ்யாம்ருதத்வஸாத⁴நத்வேந ஸேதுதோச்யதே । தச்சோப⁴யமபி பாரவதே³வ । நச ப்ராதா⁴ந்யாதே³ஷ இதி ஸர்வநாம்நா த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநமாத்மைவ பராம்ருஶ்யதே, ந து தஜ்ஜ்ஞாநவாக்³விமோசநே இதி ஸாம்ப்ரதம் । வாக்³விமோசநாத்மஜ்ஞாநபா⁴வநயோரேவ விதே⁴யத்வேந ப்ராதா⁴ந்யாத் । ஆத்மநஸ்து த்³ரவ்யஸ்யாவ்யாபாரதயா(அ)விதே⁴யத்வாத் । விதே⁴யஸ்ய வ்யாபாரஸ்யைவ வ்யாபாரவதோ(அ)ம்ருதத்வஸாத⁴நத்வாத்ந சேத³மைகாந்திகம் யத்ப்ரதா⁴நமேவ ஸர்வநாம்நா பராம்ருஶ்யதே । க்வசித³யோக்³யதயா ப்ரதா⁴நமுத்ஸ்ருஜ்ய யோக்³யதயா கு³ணோ(அ)பி பராம்ருஶ்யதே ॥ 1 ॥

முக்தோபஸ்ருப்யவ்யபதே³ஶாத் ।

த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம் ப்ரக்ருத்யாவித்³யாதி³தோ³ஷமுக்தைருபஸ்ருப்யம் வ்யபதி³ஶ்யதே - “பி⁴த்³யதே ஹ்ருத³யக்³ரந்தி²:” ( மு.உ. 2-2-9)இத்யாதி³நா । தேந தத் த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநவிஷயமேவ । ப்³ரஹ்மணஶ்ச முக்தோபஸ்ருப்யத்வம் “யதா³ ஸர்வே ப்ரமுச்யந்தே”(க. உ. 2 । 3 । 14) இத்யாதௌ³ ஶ்ருத்யந்தரே ப்ரஸித்³த⁴ம் । தஸ்மாந்முக்தோபஸ்ருப்யத்வாத் । த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம் ப்³ரஹ்மேதி நிஶ்சீயதே । ஹ்ருத³யக்³ரந்தி²ஶ்சாவித்³யாராகா³த்³வேஷப⁴யமோஹா: । மோஹஶ்ச விஷாத³:, ஶோக: । பரம் ஹிரண்யக³ர்பா⁴த்³யவரம் யஸ்ய தத்³ப்³ரஹ்ம ததோ²க்தம் । தஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி யத்³த்³ருஷ்டம் த³ர்ஶநம் தஸ்மிம்ஸ்தத³ர்த²மிதி யாவத் । யதா² ‘சர்மணி த்³வீபிநம் ஹந்தி’ இதி சர்மார்த²மிதி க³ம்யதே । நாமரூபாதி³த்யப்யவித்³யாபி⁴ப்ராயம் ।

காமா யே(அ)ஸ்ய ஹ்ருதி³ ஶ்ரிதா இதி ।

காமா இத்யவித்³யாமுபலக்ஷயதி ॥ 2 ॥

நாநுமாநமதச்ச²ப்³தா³த் ।

நாநுமாநமித்யுபலக்ஷணம் । நாவ்யாக்ருதமித்யபி த்³ரஷ்டவ்யம், ஹேதோருப⁴யத்ராபி ஸாம்யாத் ॥ 3 ॥

ப்ராணப்⁴ருச்ச ।

சேநாதச்ச²ப்³த³த்வம் ஹேதுரநுக்ருஷ்யதே । ஸ்வயம் ச பா⁴ஷ்யக்ருத³த்ர ஹேதுமாஹ -

ந சோபாதி⁴பரிச்சி²ந்நஸ்யேதி ।

ந ஸம்யக்ஸம்ப⁴வதி । நாஞ்ஜஸமித்யர்த²: । போ⁴க்³யத்வேந ஹி ஆயதநத்வமிதி க்லிஷ்டம் ।

ஸ்யாதே³தத் । யத்³யதச்ச²ப்³த³த்வாதி³த்யத்ராபி ஹேதுரநுக்ரஷ்டவ்ய:, ஹந்த கஸ்மாத்ப்ருத²க்³யோக³கரணம், யாவதா ‘ந ப்ராணப்⁴ருத³நுமாநே’ இத்யேக ஏவ யோக³: கஸ்மாந்ந க்ருத இத்யத ஆஹ -

ப்ருத²கி³தி ।

'பே⁴த³வ்யபதே³ஶாத்” இத்யாதி³நா ஹி ப்ராணப்⁴ருதே³வ நிஷித்⁴யதே, ந ப்ரதா⁴நம், தச்சைகயோக³கரணே து³ர்விஜ்ஞாநம் ஸ்யாதி³தி ॥ 4 ॥ ॥ 5 ॥

ப்ரகரணாத் ।

ந க²லு ஹிரண்யக³ர்பா⁴தி³ஷு ஜ்ஞாதேஷு ஸர்வம் ஜ்ஞாதம் ப⁴வதி கிந்து ப்³ரஹ்மண்யேவேதி ॥ 6 ॥

ஸ்தி²த்யத³நாப்⁴யாம் ச ।

யதி³ ஜீவோ ஹிரண்யக³ர்போ⁴ வா த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம் ப⁴வேத் , ததஸ்தத்ப்ரக்ருத்யா “அநஶ்நந்நந்யோ(அ)அபி⁴சாகஶீதி”(மு. உ. 3 । 1 । 1) இதி பரமாத்மாபி⁴தா⁴நமாகஸ்மிகம் ப்ரஸஜ்யேத । நச ஹிரண்யக³ர்ப⁴ உதா³ஸீந:, தஸ்யாபி போ⁴க்த்ருத்வாத் । நச ஜீவாத்மைவ த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம், ததா² ஸதி ஸ ஏவாத்ர கத்²யதே, தத்கத²நாய ச ப்³ரஹ்மாபி கத்²யதே, அந்யதா² ஸித்³தா⁴ந்தே(அ)பி ஜீவாத்மகத²நமாகஸ்மிகம் ஸ்யாதி³தி வாச்யம் ।

யதோ(அ)நதி⁴க³தார்தா²வபோ³த⁴நஸ்வரஸேநாம்நாயேந ப்ராணப்⁴ருந்மாத்ரப்ரஸித்³த⁴ஜீவாத்மாதி⁴க³மாயாத்யந்தாநவக³தமலௌகிகம் ப்³ரஹ்மாவபோ³த்⁴யத இதி ஸுபா⁴ஷிதம் -

யதா³பி பைங்க்³யுபநிஷத்க்ருதேந வ்யாக்²யாநேநேதி ।

தத்ர ஹி “அநஶ்நந்நந்யோ(அ)அபி⁴சாகஶீதி”(மு. உ. 3 । 1 । 1) இதி ஜீவ உபாதி⁴ரஹிதேந ரூபேண ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வ உதா³ஸீநோ(அ)போ⁴க்தா த³ர்ஶித: । தத³ர்த²மேவாசேதநஸ்ய பு³த்³தி⁴ஸத்த்வஸ்யாபாரமார்தி²கம் போ⁴க்த்ருத்வமுக்தம் । ததா² சேத்த²ம்பூ⁴தம் ஜீவம் கத²யதாநேந மந்த்ரவர்ணேந த்³யுப்⁴வாத்³யாயதநம் ப்³ரஹ்மைவ கதி²தம் ப⁴வதி, உபாத்⁴யவச்சி²ந்நஶ்ச ஜீவ: ப்ரதிஷித்³தோ⁴ ப⁴வதீதி । ந பைங்கி³ப்³ராஹ்மணவிரோத⁴ இத்யர்த²: ।

ப்ரபஞ்சார்த²மிதி ।

தந்மத்⁴யே ந படி²தமிதி க்ருத்வாசிந்தயேத³மதி⁴கரணம் ப்ரவ்ருத்தமித்யர்த²: ॥ 7 ॥

பூ⁴மாதி⁴கரணவிஷயா:

பூ⁴மா ஸம்ப்ரஸாதா³த³த்⁴யுபதே³ஶாத் ।

நாரத³: க²லு தே³வர்ஷி: கர்மவித³நாத்மவித்தயா ஶோச்யமாத்மாநம் மந்யமாநோ ப⁴க³வந்தமாத்மஜ்ஞமாஜாநஸித்³த⁴ம் மஹாயோகி³நம் ஸநத்குமாரமுபஸஸாத³ । உபஸத்³ய சோவாச , ப⁴க³வந் , அநாத்மஜ்ஞதாஜநிதஶோகஸாக³ரபாரமுத்தாரயது மாம் ப⁴க³வாநிதி । தது³பஶ்ருத்ய ஸநத்குமாரேண ‘நாம ப்³ரஹ்மேத்யுபாஸ்ஸ்வ’ இத்யுக்தே நாரதே³ந ப்ருஷ்டம் கிம்நாம்நோ(அ)ஸ்தி பூ⁴ய இதி । தத்ர ஸநத்குமாரஸ்ய ப்ரதிவசநம் - “வாக்³வாவ நாம்நோ பூ⁴யஸீ”(சா². உ. 7 । 2 । 1) இதி ததே³வம் நாரத³ஸநத்குமாரயோர்பூ⁴யஸீ । ப்ரஶ்நோத்தரே வாகி³ந்த்³ரியமுபக்ரம்ய மந:ஸங்கல்பசித்தத்⁴யாநவிஜ்ஞாநப³லாந்நதோயவாயுஸஹிததேஜோநப⁴:ஸ்மராஶாப்ராணேஷு பர்யவஸிதே । கர்தவ்யாகர்தவ்யவிவேக: ஸங்கல்ப:, தஸ்ய காரணம் பூர்வாபரவிஷயநிமித்தப்ரயோஜநநிரூபணம் சித்தம் । ஸ்மர: ஸ்மரணம் । ப்ராணஸ்ய ச ஸமஸ்தக்ரியாகாரகப²லபே⁴தே³ந பித்ராத்³யாத்மத்வேந ச ரதா²ரநாபி⁴த்³ருஷ்டாந்தேந ஸர்வப்ரதிஷ்ட²த்வேந ச ப்ராணபூ⁴யஸ்த்வத³ர்ஶிநோ(அ)திவாதி³த்வேந ச நாமாதி³ப்ரபஞ்சாதா³ஶாந்தாத்³பூ⁴யஸ்த்வமுக்த்வாப்ருஷ்ட ஏவ நாரதே³ந ஸநத்குமார ஏகக்³ரந்தே²ந “ஏஷ து வா அதிவத³தி ய: ஸத்யேநாதிவத³தி”(சா². உ. 7 । 15 । 1) இதி ஸத்யாதீ³ந்க்ருதிபர்யந்தாநுக்த்வோபதி³தே³ஶ - “ஸுக²ம் த்வேவ விஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம்”(சா². உ. 7 । 22 । 1) இதி । தது³பஶ்ருத்ய நாரதே³ந - “ஸுக²ம் த்வேவ ப⁴க³வோ விஜிஜ்ஞாஸே”(சா². உ. 7 । 21 । 1) இத்யுக்தே ஸநத்குமார: “யோ வை பூ⁴மா தத்ஸுக²ம்”(சா². உ. 7 । 23 । 1) இத்யுபக்ரம்ய பூ⁴மாநம் வ்யுத்பாத³யாம்ப³பூ⁴வ - “யத்ர நாந்யத்பஶ்யதி”(சா². உ. 7 । 24 । 1) இத்யாதி³நா । ததீ³த்³ருஶே விஷயே விசார ஆரப்⁴யதே । தத்ர ஸம்ஶய:கிம் ப்ராணோ பூ⁴மா ஸ்யாதா³ஹோ பரமாத்மேதி । பா⁴வப⁴வித்ரோஸ்தாதா³த்ம்யவிவக்ஷயா ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் ஸம்ஶயஸ்ய பீ³ஜமுக்தம் பா⁴ஷ்யக்ருதா । தத்ர “ஏதஸ்மிந் க்³ரந்த²ஸந்த³ர்பே⁴ யது³க்தாத்³பூ⁴யஸோ(அ)ந்யத: । உச்யமாநம் து தத்³பூ⁴ய உச்யதே ப்ரஶ்நபூர்வகம்” ॥ நச ப்ராணாத்கிம் பூ⁴ய இதி ப்ருஷ்டம் । நாபி பூ⁴மா வாஸ்மாத்³பூ⁴யாநிதி ப்ரத்யுக்தம் । தஸ்மாத்ப்ராணபூ⁴யஸ்த்வாபி⁴தா⁴நாநந்தரமப்ருஷ்டே²ந பூ⁴மோச்யமாந: ப்ராணஸ்யைவ ப⁴விதுமர்ஹதி । அபிச பூ⁴மேதி பா⁴வோ ந ப⁴விதாரமந்தரேண ஶக்யோ நிரூபயிதுமிதி ப⁴விதாரமபேக்ஷமாண: ப்ராணஸ்யாநந்தர்யேண பு³த்³தி⁴ஸம்நிதா⁴நாத்தமேவ ப⁴விதாரம் ப்ராப்ய நிர்வ்ருணோதி । “யஸ்யோப⁴யம் ஹவிரார்திமார்ச்சே²த்” இத்யத்ரார்திரிவார்தம் ஹவி: । யதா²ஹு: “ம்ருஷ்யாமஹே ஹவிஷா விஶேஷணம்” இதி । ந சாத்மந: ப்ரகரணாதா³த்மைவ பு³த்³தி⁴ஸ்த² இதி தஸ்யைவ பூ⁴மா ஸ்யாதி³தி யுக்தம் । ஸநத்குமாரஸ்ய ‘நாம ப்³ரஹ்மேத்யுபாஸ்ஸ்வ’ இதி ப்ரதீகோபதே³ஶரூபேணோத்தரேண நாரத³ப்ரஶ்நஸ்யாபி தத்³விஷயத்வேந பரமாத்மோபதே³ஶப்ரகரணஸ்யாநுத்தா²நாத் । அதத்³விஷயத்வே சோத்தரஸ்ய ப்ரஶ்நோத்தரயோர்வையதி⁴கரண்யேந விப்ரதிபத்தேரப்ராமாண்யப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாத³ஸதி ப்ரகரணே ப்ராணஸ்யாநந்தர்யாத்தஸ்யைவ பூ⁴மேதி யுக்தம் । ததே³தத்ஸம்ஶயபீ³ஜம் த³ர்ஶயதா பா⁴ஷ்யகாரேண ஸூசிதம் பூர்வபக்ஷஸாத⁴நமிதி ந புநருக்தம் । நச பூ⁴யோபூ⁴ய: ப்ரஶ்நாத்பரமாத்மைவ நாரதே³ந ஜிஜ்ஞாஸித இதி யுக்தம் । ப்ராணோபதே³ஶாநந்தரம் தஸ்யோபரமாத் । ததே³வம் ப்ராண ஏவ பூ⁴மேதி ஸ்தி²தே யத்³யத்தத்³விரோதி⁴தயா வச: ப்ரதிபா⁴தி தத்தத³நுகு³ணதயா நேயம் । நீதம் ச பா⁴ஷ்யக்ருதா ।

ஸ்யாதே³தத் । “ஏஷ து வா அதிவத³தி”(சா². உ. 7 । 17 । 1) இதி துஶப்³தே³ந ப்ராணத³ர்ஶிநோ(அ)திவாதி³நோ வ்யவச்சி²த்³ய ஸத்யேநாதிவாதி³த்வம் வத³ந் கத²ம் ப்ராணஸ்ய பூ⁴மாநமபி⁴த³தீ⁴தேத்யத ஆஹ -

ப்ராணமேவ த்விதி ।

ப்ராணத³ர்ஶிநஶ்சாதிவாதி³த்வமிதி ।

நாமாத்³யாஶாந்தமதீத்ய வத³நஶீலத்வமித்யர்த²: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - நாயம் துஶப்³த³: ப்ராணாதிவாதி³த்வாத்³வயவச்சி²நத்தி, அபிது தத³திவாதி³த்வமபரித்யஜ்ய ப்ரத்யுத தத³நுக்ருஷ்ய தஸ்யைவ ப்ராணஸ்ய ஸத்யஸ்ய ஶ்ரவணமநநஶ்ரத்³தா⁴நிஷ்டா²க்ருதிபி⁴ர்விஜ்ஞாநாய நிஶ்சயாய ஸத்யேநாதிவத³தீதி ப்ராணவ்ரதமேவாதிவாதி³த்வமுச்யதே । துஶப்³தோ³ நாமாத்³யதிவாதி³த்வாத்³வ்யவச்சி²நத்தி । ந நாமாத்³யாஶாந்தவாத்³யதிவாதி³, அபிது ஸத்யப்ராணவாத்³யதிவாதீ³த்யர்த²: । அத்ர சாக³மாசார்யோபதே³ஶாப்⁴யாம் ஸத்யஸ்ய ஶ்ரவணம் । அதா²க³மாவிரோதி⁴ந்யாயநிவேஶநம் மநநம், மத்வா ச கு³ருஶிஷ்யஸப்³ரஹ்மசாரிபி⁴ரநஸூயுபி⁴: ஸஹ ஸம்வாத்³ய தத்த்வம் ஶ்ரத்³த⁴த்தே । ஶ்ரத்³தா⁴நந்தரம் ச விஷயாந்தரத³ர்ஶீ விரக்தஸ்ததோ வ்யாவ்ருத்தஸ்தத்த்வஜ்ஞாநாப்⁴யாஸம் கரோதி, ஸேயமஸ்ய க்ருதி: ப்ரயத்ந: । அத² தத்த்வஜ்ஞாநாப்⁴யாஸநிஷ்டா² ப⁴வதி, யத³நந்தரமேவ தத்த்வவிஜ்ஞாநமநுப⁴வ: ப்ராது³ர்ப⁴வதி । ததே³தத்³பா³ஹ்யா । அப்யாஹு: - “பூ⁴தார்த²பா⁴வநாப்ரகர்ஷபர்யந்தஜம் யோகி³ஜ்ஞாநம்” இதி பா⁴வநாப்ரகர்ஷஸ்ய பர்யந்தோ நிஷ்டா² தஸ்மாஜ்ஜாயதே தத்த்வாநுப⁴வ இதி । தஸ்மாத்ப்ராண ஏவ பூ⁴மேதி ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே “ஏஷ து வா அதிவத³தி ய: ஸத்யேநாதிவத³தி”(சா². உ. 7 । 17 । 1) இத்யுக்த்வா பூ⁴மோச்யதே । தத்ர ஸத்யஶப்³த³: பரமார்தே² நிரூட⁴வ்ருத்தி: ஶ்ருத்யா பரமார்த²மாஹ । பரமார்த²ஶ்ச பரமாத்மைவ । ததோ ஹ்யந்யத்ஸர்வம் விகாரஜாதமந்ருதம் கயாசித³பேக்ஷயா கத²ஞ்சித்ஸத்யமுச்யதே । ததா²ச “ஏஷ து வா அதிவத³தி ய: ஸத்யேநாதிவத³தி”(சா². உ. 7 । 17 । 1) இதி ப்³ரஹ்மணோ(அ)திவாதி³த்வம் ஶ்ருத்யாந்யநிரபேக்ஷயா லிங்கா³தி³ப்⁴யோ ப³லீயஸ்யாவக³மிதம் கத²மிவ ஸம்நிதா⁴நமாத்ராத் ஶ்ருத்யாத்³யபேக்ஷாத³திது³ர்ப³லாத்கத²ம் சித்ப்ராணவிஷயத்வேந ஶக்யம் வ்யாக்²யாதும் । ஏவம் ச ப்ராணாதூ³ர்த்⁴வம் ப்³ரஹ்மணி பூ⁴மாவக³ம்யமாநோ ந ப்ராணவிஷயோ ப⁴விதுமர்ஹதி, கிந்து ஸத்யஸ்ய பரமாத்மந ஏவ । ஏவம் சாநாத்மவித³ ஆத்மாநம் விவிதி³ஷோர்நாரத³ஸ்ய ப்ரஶ்நே பரமாத்மாநமேவாஸ்மை வ்யாக்²யாஸ்யாமீத்யபி⁴ஸந்தி⁴மாந்ஸநத்குமார: ஸோபாநாரோஹணந்யாயேந ஸ்தூ²லாதா³ரப்⁴ய தத்தத்³பூ⁴மவ்யுத்பாத³நக்ரமேண பூ⁴மாநமதிது³ர்ஜ்ஞாநதயா பரமஸூக்ஷ்மம் வ்யுத்பாத³யாமாஸ । நச ப்ரஶ்நபூர்வதாப்ரவாஹபதிதேநோத்தரேண ஸர்வேண ப்ரஶ்நபூர்வேணைவ ப⁴விதவ்யமிதி நியமோ(அ)ஸ்தீத்யாதி³ஸுக³மேந பா⁴ஷ்யேண வ்யுத்பாதி³தம் । விஜ்ஞாநாதி³ஸாத⁴நபரம்பரா மநநஶ்ரத்³தா⁴தி³:, ப்ராணாந்தே சாநுஶாஸநே தாவந்மாத்ரேணைவ ப்ரகரணஸமாப்தேர்ந ப்ராணஸ்யாந்யாயத்ததோச்யேத । தத³பி⁴தா⁴நே ஹி ஸாபேக்ஷத்வேந ந ப்ரகரணம் ஸமாப்யேத । தஸ்மாந்நேத³ம் ப்ராணஸ்ய ப்ரகரணமபி து யதா³யத்த: ப்ராணஸ்தஸ்ய, ஸ சாத்மேத்யாத்மந ஏவ ப்ரகரணம் ।

ஶங்கதே -

ப்ரகரணாந்த இதி ।

ப்ராணப்ரகரணஸமாப்தாவித்யர்த²: ।

நிராகரோதி -

ந ।

ஸ ப⁴க³வ இதி ।

ஸந்த³ம்ஶந்யாயேந ஹி பூ⁴ம்ந ஏதத்ப்ரகரணம், ஸ சேத்³பூ⁴மா ப்ராண:, ப்ராணஸ்யைதத்ப்ரகரணம் ப⁴வேத் । தச்சாயுக்தமித்யுக்தம் ॥ 8 ॥

ந கேவலம் ஶ்ருதேர்பூ⁴மாத்மதா பரமாத்மந:, லிங்கா³த³பீத்யாஹ ஸூத்ரகார: -

த⁴ர்மோபபத்தேஶ்ச ।

யத³பி பூர்வபக்ஷிணா கத²ஞ்சிந்நீதம் தத³நுபா⁴ஷ்ய பா⁴ஷ்யகாரோ தூ³ஷயதி -

யோ(அ)ப்யஸௌ ஸுஷுப்தாவஸ்தா²யாமிதி ।

ஸுஷுப்தாவஸ்தா²யாமிந்த்³ரியாத்³யஸம்யோக்³யாத்மைவ । ந ப்ராண: । பரமாத்மப்ரகரணாத் । அந்யதா³ர்தம் । விநஶ்வரமித்யர்த²: । அதிரோஹிதார்த²மந்யத் ॥ 9 ॥

அக்ஷராதி⁴கரணவிஷயா:

அக்ஷரமம்ப³ராந்தத்⁴ருதே: ।

அக்ஷரஶப்³த³: ஸமுதா³யப்ரஸித்³த்⁴யா வர்ணேஷு ரூட⁴: । பரமாத்மநி சாவயவப்ரஸித்³த்⁴யா யௌகி³க: । அவயவப்ரஸித்³தே⁴ஶ்ச ஸமுதா³யப்ரஸித்³தி⁴ர்ப³லீயஸீதி வர்ணா ஏவாக்ஷரம் । நச வர்ணேஷ்வாகாஶஸ்யோதத்வப்ரோதத்வே நோபபத்³யேதே, ஸர்வஸ்யைவ ரூபதே⁴யஸ்யநாமதே⁴யாத்மகத்வாத் । ஸர்வம் ஹி ரூபதே⁴யம் நாமதே⁴யஸம்பி⁴ந்நமநுபூ⁴யதே, கௌ³ரயம் வ்ருக்ஷோ(அ)யமிதி । ந சோபாயத்வாத்தத்ஸம்பே⁴த³ஸம்ப⁴வ: । நஹி தூ⁴மோபாயா வஹ்நிதீ⁴ர்தூ⁴மஸம்பி⁴ந்நம் வஹ்நிமவகா³ஹதே தூ⁴மோ(அ)யம் வஹ்நிரிதி, கிந்து வையதி⁴கரண்யேந தூ⁴மாத்³வஹ்நிரிதி । ப⁴வதி து நாமதே⁴யஸம்பி⁴ந்நோ ரூபதே⁴யப்ரத்யயோ டி³த்தோ²(அ)யமிதி । அபிச ஶப்³தா³நுபாயே(அ)பி ரூபதே⁴யப்ரத்யயே லிங்கே³ந்த்³ரியஜந்மநி நாமஸம்பே⁴தோ³ த்³ருஷ்ட: । தஸ்மாந்நாமஸம்பி⁴ந்நா ப்ருதி²வ்யாத³யோ(அ)ம்ப³ராந்தா நாம்நா க்³ரதி²தாஶ்ச வித்³தா⁴ஶ்ச, நாமாநி ச ஓங்காராத்மகாநி தத்³வ்யாப்தத்வாத் । “தத்³யதா² ஶங்குநா ஸர்வாணி பர்ணாநி ஸந்த்ருண்ணாந்யேவமோங்காரேண ஸர்வா வாக்”(சா². உ. 2 । 23 । 3) இதி ஶ்ருதே: । அத ஓங்காராத்மகா: ப்ருதி²வ்யாத³யோ(அ)ம்ப³ராந்தா இதி வர்ணா ஏவாக்ஷரம் ந பரமாத்மேதி ப்ராப்தம் । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே - அக்ஷரம் பரமாத்மைவ, ந து வர்ணா: । குத: । அம்ப³ராந்தத்⁴ருதே: । ந க²ல்வம்ப³ராந்தாநி ப்ருதி²வ்யாதீ³நி வர்ணா தா⁴ரயிதுமர்ஹந்தி, கிந்து பரமாத்மைவ । தேஷாம் பரமாத்மவிகாரத்வாத் । நச நாமதே⁴யாத்மகம் ரூபதே⁴யமிதி யுக்தம், ஸ்வரூபபே⁴தா³த் , உபாயபே⁴தா³த் , அர்த²க்ரியாபே⁴தா³ச்ச । ததா²ஹி - ஶப்³த³த்வஸாமாந்யாத்மகாநி ஶ்ரோத்ரக்³ராஹ்யாண்யபி⁴தே⁴யப்ரத்யயார்த²க்ரியாணி நாமதே⁴யாந்யநுபூ⁴யந்தே । ரூபதே⁴யாநி து க⁴டபடாதீ³நி க⁴டத்வபடத்வாதி³ஸாமாந்யாத்மகாநி சக்ஷுராதீ³ந்த்³ரியாக்³ராஹ்யாணி மது⁴தா⁴ரணப்ராவரணாத்³யர்த²க்ரியாணி ச பே⁴தே³நாநுபூ⁴யந்தே இதி குதோ நாமஸம்பே⁴த³: । நச டி³த்தோ²(அ)யமிதி ஶப்³த³ஸாமாநாதி⁴கரண்யப்ரத்யய: । ந க²லு ஶப்³தா³த்மகோ(அ)யம் பிண்ட³ இத்யநுப⁴வ:, கிந்து யோ நாநாதே³ஶகாலஸம்ப்லுத: பிண்ட³: ஸோ(அ)யம் ஸம்நிஹிததே³ஶகால இத்யர்த²: । ஸம்ஜ்ஞா து க்³ருஹீதஸம்ப³ந்தை⁴ரத்யந்தாப்⁴யாஸாத்பிண்டா³பி⁴நிவேஶிந்யேவ ஸம்ஸ்காரோத்³போ³த⁴ஸம்பாதாயாதா ஸ்மர்யதே । யதா²ஹு: - “யத்ஸம்ஜ்ஞாஸ்மரணம் தத்ர ந தத³ப்யந்யஹேதுகம் । பிண்ட³ ஏவ ஹி த்³ருஷ்ட: ஸந்ஸம்ஜ்ஞாம் ஸ்மாரயிதும் க்ஷம: ॥ 1 ॥ ஸம்ஜ்ஞா ஹி ஸ்மர்யமாணாபி ப்ரத்யக்ஷத்வம் ந பா³த⁴தே । ஸம்ஜ்ஞிந: ஸா தடஸ்தா² ஹி ந ரூபாச்சா²த³நக்ஷமா” ॥ 2 ॥ இதி । நச வர்ணாதிரிக்தே ஸ்போ²டாத்மநி அலௌகிகே(அ)க்ஷரபத³ப்ரஸித்³தி⁴ரஸ்தி லோகே । ந சைஷ ப்ராமாணிக இத்யுபரிஷ்டாத்ப்ரவேத³யிஷ்யதே । நிவேதி³தம் சாஸ்மாபி⁴ஸ்தத்த்வபி³ந்தௌ³ । தஸ்மாச்ச்²ரோத்ரக்³ராஹ்யாணாம் வர்ணாநாமம்ப³ராந்தத்⁴ருதேரநுபபத்தே: ஸமுதா³யப்ரஸித்³தி⁴பா³த⁴நாவயவப்ரஸித்³த்⁴யா பரமாத்மைவாக்ஷரமிதி ஸித்³த⁴ம் । யே து ப்ரதா⁴நம் பூர்வபக்ஷயித்வாநேந ஸூத்ரேண பரமாத்மைவாக்ஷரமிதி ஸித்³தா⁴ந்தயந்தி தைரம்ப³ராந்தரத்⁴ருதேரித்யநேந கத²ம் ப்ரதா⁴நம் நிராக்ரியத இதி வாச்யம் । அத² நாதி⁴கரணத்வமாத்ரம் த்⁴ருதி: அபி து ப்ரஶாஸநாதி⁴கரணதா । ததா² ச ஶ்ருதி: - “ஏதஸ்ய வாக்ஷரஸ்ய ப்ரஶாஸநே கா³ர்கி³ ஸூர்யாசந்த்³ரமஸௌ வித்⁴ருதௌ திஷ்ட²த:” (ப்³ரு. உ. 3 । 8 । 9) இதி । ததா²ப்யம்ப³ராந்தத்⁴ருதேரித்யநர்த²கம் । ஏதாவத்³வக்தவ்யம் அக்ஷரம் ப்ரஶாஸநாதி³தி । ஏதாவதைவ ப்ரதா⁴நநிராகரணஸித்³தே⁴: । தஸ்மாத்³வர்ணாக்ஷரதாநிராக்ரியைவாஸ்யார்த²: । நச ஸ்தூ²லாதீ³நாம் வர்ணேஷ்வப்ராப்தேரஸ்தூ²லமித்யாதி³நிஷேதா⁴நுபபத்தேர்வர்ணேஷு ஶங்கைவ நாஸ்தீதி வாச்யம் । நஹ்யவஶ்யம் ப்ராப்திபூர்வகா ஏவ ப்ரதிஷேதா⁴ ப⁴வந்தி, அப்ராப்தேஷ்வபி நித்யாநுவாதா³நாம் த³ர்ஶநாத் । யதா² நாந்தரிக்ஷே ந தி³வீத்யக்³நிசயநநிஷேதா⁴நுவாத³: । தஸ்மாத் யத்கிஞ்சிதே³தத் ॥ 10 ॥

ஸா ச ப்ரஶாஸநாத் ।

ப்ரஶாஸநமாஜ்ஞா சேதநத⁴ர்மோ நாசேதநே ப்ரதா⁴நே வா(அ)வ்யாக்ருதே வா ஸம்ப⁴வதி । நச முக்²யார்த²ஸம்ப⁴வே கூலம் பிபதிஷதீதிவத்³பா⁴க்தத்வமுசிதமிதி பா⁴வ: ॥ 11 ॥

அந்யபா⁴வவ்யாவ்ருத்தேஶ்ச ।

அம்ப³ராந்தவித⁴ரணஸ்யாக்ஷரஸ்யேஶ்வராக³த்³யத³ந்யத்³வர்ணா வா ப்ரதா⁴நம் வாவ்யாக்ருதம் வா தேஷாமந்யேஷாம் பா⁴வோ(அ)ந்யபா⁴வஸ்தமத்யந்தம் வ்யாவர்தயதி ஶ்ருதி: - “தத்³வா ஏதத³க்ஷரம் கா³ர்கி³”(ப்³ரு. உ. 3 । 8 । 11) இத்யாதி³கா ।

அநேநைவ ஸூத்ரேண ஜீவஸ்யாப்யக்ஷரதா நிஷித்³தே⁴த்யத ஆஹ -

ததே²தி ।

'நாந்யத்” இத்யாதி³கயா ஹி ஶ்ருத்யாத்மபே⁴த³: ப்ரதிஷித்⁴யதே । ததா² சோபாதி⁴பே⁴தா³த்³பி⁴ந்நா ஜீவா நிஷித்³தா⁴ ப⁴வந்த்யபே⁴தா³பி⁴தா⁴நாதி³த்யர்த²: ।

இதோ(அ)பி ந ஶாரீரஸ்யாக்ஷரஶப்³த³தேத்யாஹ -

அசக்ஷுஷ்கமிதி ।

அக்ஷரஸ்ய சக்ஷுராத்³யுபாதி⁴ம் வாரயந்தீ ஶ்ருதிரௌபாதி⁴கஸ்ய ஜீவஸ்யாக்ஷரதாம் நிஷேத⁴தீத்யர்த²: । தஸ்மாத்³வர்ணப்ரதா⁴நாவ்யாக்ருதஜீவாநாமஸம்ப⁴வாத் , ஸம்ப⁴வாச்ச பரமாத்மந:, பரமாத்மைவாக்ஷரமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 12 ॥

ஈக்ஷதிகர்மாதி⁴கரணவிஷயா:

ஈக்ஷதிகர்மவ்யபதே³ஶாத்ஸ: ।

'கார்யப்³ரஹ்மஜநப்ராப்திப²லத்வாத³ர்த²பே⁴த³த: । த³ர்ஶநத்⁴யாநயோர்த்⁴யேயமபரம் ப்³ரஹ்ம க³ம்யதே” ॥ “ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி”(மு. உ. 3 । 2 । 9) இதி ஶ்ருதே: ஸர்வக³தபரப்³ரஹ்மவேத³நே தத்³பா⁴வாபத்தௌ “ஸ ஸாமபி⁴ருந்நீயதே ப்³ரஹ்மலோகம்”(ப்ர. உ. 5 । 5) இதி ந தே³ஶவிஶேஷப்ராப்திருபபத்³யதே । தஸ்மாத³பரமேவ ப்³ரஹ்மேஹ த்⁴யேயத்வேந சோத்³யதே । ந சேக்ஷணஸ்ய லோகே தத்த்வவிஷயத்வேந ப்ரஸித்³தே⁴: பரஸ்யைவ ப்³ரஹ்மணஸ்ததா²பா⁴வாத் , த்⁴யாயதேஶ்ச தேந ஸமாநவிஷயத்வாத் , பரப்³ரஹ்மவிஷயமேவ த்⁴யாநமிதி ஸாம்ப்ரதம் , ஸமாநவிஷயத்வஸ்யைவாஸித்³தே⁴: । பரோ ஹி புருஷோ த்⁴யாநவிஷய:, பராத்பரஸ்து த³ர்ஶநவிஷய: । நச தத்த்வவிஷயமேவ ஸர்வம் த³ர்ஶநம், அந்ருதவிஷயஸ்யாபி தஸ்ய த³ர்ஶநாத் । நச மநநம் த³ர்ஶநம், தச்ச தத்த்வவிஷயமேவேதி ஸாம்ப்ரதம் । மநநாத்³பே⁴தே³ந தத்ர தத்ர த³ர்ஶநஸ்ய நிர்தே³ஶாத் । நச மநநமபி தர்காபரநாமாவஶ்யம் தத்த்வவிஷயம் । யதா²ஹு: - “தர்கோ(அ)ப்ரதிஷ்ட²:”(ம.பா⁴. 3-314-119) இதி । தஸ்மாத³பரமேவ ப்³ரஹ்மேஹ த்⁴யேயம் । தஸ்ய ச பரத்வம் ஶரீராபேக்ஷயேதி । ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே - “ஈக்ஷணத்⁴யாநயோரேக: கார்யகாரணபூ⁴தயோ: । அர்த² ஔத்ஸர்கி³கம் தத்த்வவிஷயத்வம் யதே²க்ஷதே:” ॥ த்⁴யாநஸ்ய ஹி ஸாக்ஷாத்கார: ப²லம் । ஸாக்ஷாத்காரஶ்சோத்ஸர்க³தஸ்தத்த்வவிஷய: । க்வசித்து பா³த⁴கோபநிபாதே ஸமாரோபிதகோ³சரோ ப⁴வேத் । ந சாஸத்யபவாதே³ ஶக்ய உத்ஸர்க³ஸ்த்யக்தும் । ததா² சாஸ்ய தத்த்வவிஷயத்வாத்தத்காரணஸ்ய த்⁴யாநஸ்யாபி தத்த்வவிஷயத்வம் । அபிச வாக்யஶேஷேணைகவாக்யத்வஸம்ப⁴வே ந வாக்யபே⁴தோ³ யுஜ்யதே । ஸம்ப⁴வதி ச பரபுருஷவிஷயத்வேநார்த²ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்ஸமபி⁴வ்யாஹாராச்சைகவாக்யதா । தத³நுரோதே⁴ந ச பராத்பர இத்யத்ர பராதி³தி ஜீவக⁴நவிஷயம் த்³ரஷ்டவ்யம் । தஸ்மாத்து பர: புருஷோ த்⁴யாதவ்யஶ்ச த்³ரஷ்டவ்யஶ்ச ப⁴வதி ।

ததி³த³முக்தம் -

ந சாத்ர ஜீவக⁴நஶப்³தே³ந ப்ரக்ருதோ(அ)பி⁴த்⁴யாதவ்ய: பர: புருஷ: பராம்ருஶ்யதே ।

கிந்து ஜீவக⁴நாத்பராத்பரோ யோ த்⁴யாதவ்யோ த்³ரஷ்டவ்யஶ்ச தமேவ கத²யிதும் ஜீவக⁴நோ ஜீவ: । கி²ல்யபா⁴வமுபாதி⁴வஶாதா³பந்ந: ஸ உச்யதே । “ஸ ஸாமபி⁴ருந்நீயதே ப்³ரஹ்மலோகம்”(ப்ர. உ. 5 । 5) இத்யநந்தரவாக்யநிர்தி³ஷ்டோ ப்³ரஹ்மலோகோ வா ஜீவக⁴ந: । ஸ ஹி ஸமஸ்தகரணாத்மந: ஸூத்ராத்மநோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்ய ப⁴க³வதோ நிவாஸபூ⁴மிதயா கரணபரிவ்ருதாநாம் ஜீவாநாம் ஸங்கா⁴த இதி ப⁴வதி ஜீவக⁴ந: । ததே³வம் த்ரிமாத்ரோங்காராயதநம் பரமேவ ப்³ரஹ்மோபாஸ்யம் । அத ஏவ சாஸ்ய தே³ஶவிஶேஷாதி⁴க³தி: ப²லமுபாதி⁴மத்த்வாத் , க்ரமேண ச ஸம்யக்³த³ர்ஶநோத்பத்தௌ முக்தி: । “ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி”(மு. உ. 3 । 2 । 9) இதி து நிருபாதி⁴ப்³ரஹ்மவேத³நவிஷயா ஶ்ருதி: । அபரம் து ப்³ரஹ்மைகைகமாத்ராயதநமுபாஸ்யமிதி மந்தவ்யம் ॥ 13 ॥

த³ஹராதி⁴கரணவிஷயா:

த³ஹர உத்தரேப்⁴ய: ।

'அத² யதி³த³மஸ்மிந் ப்³ரஹ்மபுரே த³ஹரம்” ஸூக்ஷ்மம் கு³ஹாப்ராயம் புண்ட³ரீகஸம்நிவேஶம் வேஶ்ம “த³ஹரோ(அ)ஸ்மிந்நந்தராகாஶஸ்தஸ்மிந்யத³ந்தஸ்தத³ந்வேஷ்டவ்யம்”(சா². உ. 8 । 1 । 1) ஆக³மாசார்யோபதே³ஶாப்⁴யாம் ஶ்ரவணம் ச, தத³விரோதி⁴நா தர்கேண மநநம் ச, தத³ந்வேஷணம் । தத்பூர்வகேண சாத³ரநைரந்தர்யதீ³ர்க⁴காலாஸேவிதேந த்⁴யாநாப்⁴யாஸபரிபாகேந ஸாக்ஷாத்காரோ விஜ்ஞாநம் । விஶிஷ்டம் ஹி தஜ்ஜ்ஞாநம் பூர்வேப்⁴ய: । ததி³ச்சா² விஜிஜ்ஞாஸநம் ।

அத்ர ஸம்ஶயமாஹ -

தத்ரேதி ।

தத்ர ப்ரத²மம் தாவதே³வம் ஸம்ஶய: - கிம் த³ஹராகாஶாத³ந்யதே³வ கிஞ்சித³ந்வேஷ்டவ்யம் விஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம் ச உத த³ஹராகாஶ இதி । யதா³பி த³ஹராகாஶோ(அ)ந்வேஷ்டவ்யஸ்ததா³பி கிம் பூ⁴தாகாஶ ஆஹோ ஶாரீர ஆத்மா கிம் வா பரமாத்மேதி ।

ஸம்ஶயஹேதும் ப்ருச்ச²தி -

குத இதி ।

தத்³தே⁴துமாஹ -

ஆகாஶப்³ரஹ்மபுரஶப்³தா³ப்⁴யாமிதி ।

தத்ர ப்ரத²மம் தாவத்³பூ⁴தாகாஶ ஏவ த³ஹர இதி பூர்வபக்ஷயதி -

தத்ராகாஶஶப்³த³ஸ்ய பூ⁴தாகாஶே ரூட⁴த்வாதி³தி ।

ஏஷ து ப³ஹுதரோத்தரஸந்த³ர்ப⁴விரோதா⁴த்துச்ச²: பூர்வபக்ஷ இத்யபரிதோஷேண பக்ஷாந்தரமாலம்ப³தே பூர்வபக்ஷீ -

அத²வா ஜீவோ த³ஹர இதி ப்ராப்தம் ।

யுக்தமித்யர்த²: । தத்ர “ஆதே⁴யத்வாத்³விஶேஷாச்ச புரம் ஜீவஸ்ய யுஜ்யதே । தே³ஹோ ந ப்³ரஹ்மணோ யுக்தோ ஹேதுத்³வயவியோக³த:” ॥ அஸாதா⁴ரண்யேந ஹி வ்யபதே³ஶதா ப⁴வந்தி । தத்³யதா² க்ஷிதிஜலபவநபீ³ஜாதி³ஸாமக்³ரீஸமவதா⁴நஜந்மாப்யங்குர: ஶாலிபீ³ஜேந வ்யபதி³ஶ்யதே ஶால்யங்குர இதி । நது க்ஷித்யாதி³பி⁴:, தேஷாம் கார்யாந்தரேஷ்வபி ஸாதா⁴ரண்யாத் । ததி³ஹ ஶரீரம் ப்³ரஹ்மவிகாரோ(அ)பி ந ப்³ரஹ்மணா வ்யபதே³ஷ்டவ்யம் , ப்³ரஹ்மண: ஸர்வவிகாரகாரணத்வேநாதிஸாதா⁴ரண்யாத் । ஜீவபே⁴த³த⁴ர்மாத⁴ர்மோபார்ஜிதம் ததி³த்யஸாதா⁴ரணகாரணத்வாஜ்ஜீவேந வ்யபதி³ஶ்யத இதி யுக்தம் । அபிச ப்³ரஹ்மபுர இதி ஸப்தம்யதி⁴கரணே ஸ்மர்யதே, தேநாதே⁴யேநாநேந ஸம்ப³த்³த⁴வ்யம் । நச ப்³ரஹ்மண: ஸ்வே மஹிம்நி வ்யவஸ்தி²தஸ்யாநாதே⁴யஸ்யாதா⁴ரஸம்ப³ந்த⁴: கல்பதே । ஜீவஸ்த்வாராக்³ரமாத்ர இத்யாதே⁴யோ ப⁴வதி । தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³ ரூடி⁴ம் பரித்யஜ்ய தே³ஹாதி³ப்³ரும்ஹணதயா ஜீவே யௌகி³கே வா பா⁴க்தோ வா வ்யாக்²யேய: । சைதந்யம் ச ப⁴க்தி: । உபாதா⁴நாநுபதா⁴நே து விஶேஷ: । வாச்யத்வம் க³ம்யத்வம் ।

ஸ்யாதே³தத் । ஜீவஸ்ய புரம் ப⁴வது ஶரீரம், புண்ட³ரீகத³ஹரகோ³சரதா த்வந்யஸ்ய ப⁴விஷ்யதி, வத்ஸராஜஸ்ய புர இவோஜ்ஜயிந்யாம் மைத்ரஸ்ய ஸத்³மேத்யத ஆஹ -

தத்ர புரஸ்வாமிந இதி ।

அயமர்த²: - வேஶ்ம க²ல்வதி⁴கரணமநிர்தி³ஷ்டாதே⁴யமாதே⁴யவிஶேஷாபேக்ஷாயாம் புரஸ்வாமிந: ப்ரக்ருதத்வாத்தேநைவாதே⁴யேந ஸம்ப³த்³த⁴ம் ஸத³நபேக்ஷம் நாதே⁴யாந்தரேண ஸம்ப³ந்த⁴ம் கல்பயதி ।

நநு ததா²பி ஶரீரமேவாஸ்ய போ⁴கா³யதநமிதி கோ ஹ்ருத³யபுண்ட³ரீகஸ்ய விஶேஷோ யத்ததே³வாஸ்ய ஸத்³மேத்யத ஆஹ -

மநௌபாதி⁴கஶ்ச ஜீவ இதி ।

நநு மநோ(அ)பி சலதயா ஸகலதே³ஹவ்ருத்தி பர்யாயேணேத்யத ஆஹ -

மநஶ்ச ப்ராயேணேதி ।

ஆகாஶஶப்³த³ஶ்சாரூபத்வாதி³நா ஸாமாந்யேந ஜீவே பா⁴க்த: ।

அஸ்து வா பூ⁴தாகாஶ ஏவாயமாகாஶஶப்³தோ³ “த³ஹரோ(அ)ஸ்மிந்நந்தராகாஶ:”(சா². உ. 8 । 1 । 1) இதி, ததா²ப்யதோ³ஷ இத்யாஹ -

ந சாத்ர த³ஹரஸ்யாகாஶஸ்யாந்வேஷ்யத்வமிதி ।

ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே - பூ⁴தாகாஶஸ்ய தாவந்ந த³ஹரத்வம், “யாவாந்வாயமாகாஶஸ்தாவாநேஷோ(அ)ந்தர்ஹ்ருத³ய ஆகாஶ:” (சா². உ. 8 । 1 । 3) இத்யுபமாநவிரோதா⁴த் । ததா²ஹி - “தேந தஸ்யோபமேயத்வம் ராமராவணயுத்³த⁴வத் । அக³த்யா பே⁴த³மாரோப்ய க³தௌ ஸத்யாம் ந யுஜ்யதே” ॥ அஸ்தி து த³ஹராகாஶஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வேந பூ⁴தாகாஶாத்³பே⁴தே³நோபமாநஸ்ய க³தி: । ந சாநவச்சி²ந்நபரிமாணமவச்சி²ந்நம் ப⁴வதி । ததா² ஸத்யவச்சே²தா³நுபபத்தே: । ந பூ⁴தாகாஶமாநத்வம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)த்ர விதீ⁴யதே, யேந “ஜ்யாயாநாகாஶாத்”(ஶ. ப்³ரா. 10 । 6 । 3 । 2) இதி ஶ்ருதிவிரோத⁴: ஸ்யாத் , அபி து பூ⁴தாகாஶோபமாநேந புண்ட³ரீகோபாதி⁴ப்ராப்தம் த³ஹரத்வம் நிவர்த்யதே ।

அபிச ஸர்வ ஏவோத்தரே ஹேதவோ த³ஹராகாஶஸ்ய பூ⁴தாகாஶத்வம் வ்யாஸேத⁴ந்தீத்யாஹ -

ந ச கல்பிதபே⁴த³ இதி ।

நாபி த³ஹராகாஶோ ஜீவ இத்யாஹ -

யத்³யப்யாத்மஶப்³த³ இதி ।

'உபலப்³தே⁴ரதி⁴ஷ்டா²நம் ப்³ரஹ்மணோ தே³ஹ இஷ்யதே । தேநாஸாதா⁴ரணத்வேந தே³ஹோ ப்³ரஹ்மபுரம் ப⁴வேத்” ॥ தே³ஹே ஹி ப்³ரஹ்மோபலப்⁴யத இத்யஸாதா⁴ரணதயா தே³ஹோ ப்³ரஹ்மபுரமிதி வ்யபதி³ஶ்யதே, ந து ப்³ரஹ்மவிகாரதயா । ததா²ச ப்³ரஹ்மஶப்³தா³ர்தோ² முக்²யோ ப⁴வதி । அஸ்து வா ப்³ரஹ்மபுரம் ஜீவபுரம், ததா²பி யதா² வத்ஸராஜஸ்ய புரே உஜ்ஜயிந்யாம் மைத்ரஸ்ய ஸத்³ம ப⁴வதி, ஏவம் ஜீவஸ்ய புரே ஹ்ருத்புண்ட³ரீகம் ப்³ரஹ்மஸத³நம் ப⁴விஷ்யதி, உத்தரேப்⁴யோ ப்³ரஹ்மலிங்கே³ப்⁴யோ ப்³ரஹ்மணோ(அ)வதா⁴ரணாத் । ப்³ரஹ்மணோ ஹி பா³த⁴கே ப்ரமாணே ப³லீயஸி ஜீவஸ்ய ச ஸாத⁴கே ப்ரமாணே ஸதி ப்³ரஹ்மலிங்கா³நி கத²ஞ்சித³பே⁴த³விவக்ஷயா ஜீவே வ்யாக்²யாயந்தே । ந சேஹ ப்³ரஹ்மணோ பா³த⁴கம் ப்ரமாணம், ஸாத⁴கம் வாஸ்தி ஜீவஸ்ய । ப்³ரஹ்மபுரவ்யபதே³ஶஶ்சோபபாதி³தோ ப்³ரஹ்மோபலப்³தி⁴ஸ்தா²நதயா । அர்ப⁴கௌகஸ்த்வம் சோக்தம் । தஸ்மாத்ஸதி ஸம்ப⁴வே ப்³ரஹ்மணி, தல்லிங்கா³நாம் நாப்³ரஹ்மணி வ்யாக்²யாநமுசிதமிதி ப்³ரஹ்மைவ த³ஹராகாஶோ ந ஜீவபூ⁴தாகாஶாவிதி । ஶ்ரவணமநநமநுவித்³ய ப்³ரஹ்மாநுபூ⁴ய சரணம் சாரஸ்தேஷாம் காமேஷு சரணம் ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ஸ்யாதே³தத் । த³ஹராகாஶஸ்யாந்வேஷ்யத்வே ஸித்³தே⁴ தத்ர விசாரோ யுஜ்யதே, நது தத³ந்வேஷ்டவ்யம் , அபிது ததா³தா⁴ரமந்யதே³வ கிஞ்சிதி³த்யுக்தமித்யநுபா⁴ஷதே -

யத³ப்யேததி³தி ।

அநுபா⁴ஷிதம் தூ³ஷயதி -

அத்ர ப்³ரூம இதி ।

யத்³யாகாஶாதா⁴ரமந்யத³ந்வேஷ்டவ்யம் ப⁴வேத்ததே³வோபரி வ்யுத்பாத³நீயம், ஆகாஶவ்யுத்பாத³நம் து க்வோபயுஜ்யத இத்யர்த²: ।

சோத³யதி -

நந்வேதத³பீதி ।

ஆகாஶகத²நமபி தத³ந்தர்வர்திவஸ்துஸத்³பா⁴வப்ரத³ர்ஶநாயைவ ।

அதா²காஶபரமேவ கஸ்மாந்ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ -

தம் சேத்³ப்³ரூயுரிதி ।

ஆசார்யேண ஹி “த³ஹரோ(அ)ஸ்மிந்நந்தராகாஶஸ்தஸ்மிந்யத³ந்தஸ்தத³ந்வேஷ்டவ்யம் தத்³வாவ விஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம்”(சா². உ. 8 । 1 । 1) இத்யுபதி³ஷ்டே(அ)ந்தேவாஸிநாக்ஷிப்தம் - “கிம் தத³த்ர வித்³யதே யத³ந்வேஷ்டவ்யம்”(சா². உ. 8 । 1 । 2) । புண்ட³ரீகமேவ தாவத்ஸூக்ஷ்மதரம், தத³வருத்³த⁴மாகாஶம் ஸூக்ஷ்மதமம் । தஸ்மிந்ஸூக்ஷ்மதமே கிமபரமஸ்தி । நாஸ்த்யேவேத்யர்த²: । தத்கிமந்வேஷ்டவ்யமிதி । தத³ஸ்மிந்நாக்ஷேபே பரிஸமாப்தே ஸமாதா⁴நாவஸர ஆசார்யஸ்யாகாஶோபமாநோபக்ரமம் வச: - “உபே⁴ அஸ்மிந்த்³யாவாப்ருதி²வீ ஸமாஹிதே”(சா². உ. 8 । 1 । 3) இதி । தஸ்மாத்புண்ட³ரீகாவருத்³தா⁴காஶாஶ்ரயே த்³யாவாப்ருதி²வ்யாவேவாந்வேஷ்டவ்யே உபதி³ஷ்டே, நாகாஶ இத்யர்த²: ।

பரிஹரதி -

நைததே³வம் ।

ஏவம் ஹீதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ஏவமேவைதத் ।

நோ க²ல்வப்⁴யுபக³மா ஏவ தோ³ஷத்வேந சோத்³யந்த இத்யத ஆஹ -

தத்ர வாக்யஶேஷ இதி ।

வாக்யஶேஷோ ஹி த³ஹராகாஶாத்மவேத³நஸ்ய ப²லவத்த்வம் ப்³ரூதே, யச்ச ப²லவத்தத்கர்தவ்யதயா சோத்³யதே, யச்ச கர்தவ்யம் ததி³ச்ச²தீதி “தத³ந்வேஷ்டவ்யம் தத்³வாவ விஜிஜ்ஞாஸிதவ்யம்” (சா². உ. 8 । 1 । 1) இதி தத்³த³ஹராகாஶவிஷயமவதிஷ்ட²தே ।

ஸ்யாதே³தத் । த்³யாவாப்ருதி²வ்யாவேவாத்மாநௌ ப⁴விஷ்யத:, தாப்⁴யாமேவாத்மா லக்ஷயிஷ்யதே, ஆகாஶஶப்³த³வத் । ததஶ்சாகாஶாதா⁴ரௌ தாவேவ பராம்ருஶ்யதே இத்யத ஆஹ -

அஸ்மிந்காமா: ஸமாஹிதா:

ப்ரதிஷ்டி²தா: ।

ஏஷ ஆத்மாபஹதபாப்மேதி ।

அநேந

ப்ரக்ருதம் த்³யாவாப்ருதி²வ்யாதி³ஸமாதா⁴நாதா⁴ரமாகாஶமாக்ருஷ்ய ।

த்³யாவாப்ருதி²வ்யபி⁴தா⁴நவ்யவஹிதமபீதி ஶேஷ: ।

நநு ஸத்யகாமஜ்ஞாநஸ்யைதத்ப²லம், தத³நந்தரம் நிர்தே³ஶாத் , ந து த³ஹராகாஶவேத³நஸ்யேத்யத ஆஹ -

ஸமுச்சயார்தே²ந சஶப்³தே³நேதி ।

'அஸ்மிந்காமா:” இதி ச ‘ஏஷ:’ இதி சைகவசநாந்தம் ந த்³வே த்³யாவாப்ருதி²வ்யௌ பராம்ரஷ்டுமர்ஹதீதி த³ஹராகாஶ ஏவ பராம்ரஷ்டவ்ய இதி ஸமுதா³யார்த²: । தத³நேந க்ரமேண ‘தஸ்மிந்யத³ந்த:’ இத்யத்ர தச்ச²ப்³தோ³(அ)நந்தரமப்யாகாஶமதிலங்க்⁴ய ஹ்ருத்புண்ட³ரீகம் பராம்ருஶதீத்யுக்தம் ப⁴வதி । தஸ்மிந் ஹ்ருத்புண்ட³ரீகே யத³ந்தராகாஶம் தத³ந்வேஷ்டவ்யமித்யர்த²: ॥ 14 ॥

க³திஶப்³தா³ப்⁴யாம் ததா²ஹி த்³ருஷ்டம் லிங்க³ம் ச ।

உத்தரேப்⁴ய இத்யஸ்ய ப்ரபஞ்ச: ஏதமேவ த³ஹராகாஶம் ப்ரக்ரம்ய ப³தாஹோ கஷ்டமித³ம் வர்ததே ஜந்தூநாம் தத்த்வாவபோ³த⁴விகலாநாம், யதே³பி⁴: ஸ்வாதீ⁴நமபி ப்³ரஹ்ம ந ப்ராப்யதே । தத்³யதா² சிரந்தநநிரூட⁴நிபி³ட³மலபிஹிதாநாம் கலதௌ⁴தஶகலாநாம் பதி² பதிதாநாமுபர்யுபரி ஸஞ்சரத்³பி⁴ரபி பாந்தை²ர்த⁴நாயத்³பி⁴ர்க்³ராவக²ண்ட³நிவஹவிப்⁴ரமேணைதாநி நோபாதி³யந்த இத்யபி⁴ஸந்தி⁴மதீ ஸாத்³பு⁴தமிவ ஸகே²த³மிவ ஶ்ருத: ப்ரவர்ததே - “இமா: ஸர்வா: ப்ரஜா அஹரஹர்க³ச்ச²ந்த்ய ஏதம் ப்³ரஹ்மலோகம் ந விந்த³ந்தி”(சா². உ. 8 । 3 । 2) இதி । ஸ்வாபகாலே ஹி ஸர்வ ஏவாயம் வித்³வாநவித்³வாம்ஶ்ச ஜீவலோகோ ஹ்ருத்புண்ட³ரீகாஶ்ரயம் த³ஹராகாஶாக்²யம் ப்³ரஹ்மலோகம் ப்ராப்தோ(அ)ப்யநாத்³யவித்³யாதம: படலபிஹிதத்³ருஷ்டிதயா ப்³ரஹ்மபூ⁴யமாபந்நோ(அ)ஹமஸ்மீதி ந வேத³ । ஸோ(அ)யம் ப்³ரஹ்மலோகஶப்³த³ஸ்தத்³க³திஶ்ச ப்ரத்யஹம் ஜீவலோகஸ்ய த³ஹராகாஶஸ்யைவ ப்³ரஹ்மரூபலோகதாமாஹது: ।

ததே³ததா³ஹ பா⁴ஷ்யகார: -

இதஶ்ச பரமேஶ்வர ஏவ த³ஹரோ யஸ்மாத்³த³ஹரவாக்யஶேஷ இதி ।

தத³நேந க³திஶப்³தௌ³ வ்யாக்²யாதௌ ।

'ததா²ஹி த்³ருஷ்டம்” இதி ஸூத்ராவயவம் வ்யாசஷ்டே -

ததா²ஹ்யஹரஹர்ஜீவாநாமிதி ।

வேதே³ ச லோகே ச த்³ருஷ்டம் । யத்³யபி ஸுஷுப்தஸ்ய ப்³ரஹ்மபா⁴வே லௌகிகம் ந ப்ரமாணாந்தரமஸ்தி, ததா²பி வைதி³கீமேவ ப்ரஸித்³தி⁴ம் ஸ்தா²பயிதுமுச்யதே, ஈத்³ருஶீ நாமேயம் வைதி³கீ ப்ரஸித்³தி⁴ர்யல்லோகே(அ)பி கீ³யத இதி । யதா² ஶ்ருத்யந்தரே யதா² ச லோகே ததே²ஹ ப்³ரஹ்மலோகஶப்³தோ³(அ)பீதி யோஜநா ।

'லிங்க³ம் ச” இதி ஸூத்ராவயவவ்யாக்²யாநம் சோத்³யமுகே²நாவதாரயதி -

நநு கமலாஸநலோகமபீதி ।

பரிஹரதி -

க³மயேத்³யதி³ ப்³ரஹ்மணோ லோக இதி ।

அத்ர தாவந்நிஷாத³ஸ்த²பதிந்யாயேந ஷஷ்டீ²ஸமாஸாத்கர்மதா⁴ரயோ ப³லீயாநிதி ஸ்தி²தமேவ, ததா²பீஹ ஷஷ்டீ²ஸமாஸநிராகரணேந கர்மதா⁴ரயஸமாஸஸ்தா²பநாய லிங்க³மப்யதி⁴கமஸ்தீதி தத³ப்யுக்தம் ஸூத்ரகாரேண । ததா²ஹி - லோகவேத³ப்ரஸித்³தா⁴ஹரஹர்ப்³ரஹ்மலோகப்ராப்த்யபி⁴தா⁴நமேவ லிங்க³ம் கமலாஸநலோகப்ராப்தேர்விபக்ஷாத³ஸம்ப⁴வாத்³வ்யாவர்தமாநம் ஷஷ்டீ²ஸமாஸாஶங்காம் வ்யாவர்தயத்³த³ஹராகாஶப்ராப்தாவேவாவதிஷ்ட²தே, நச த³ஹராகாஶோ ப்³ரஹ்மணோ லோக: கிந்து தத்³ப்³ரஹ்மேதி ப்³ரஹ்ம ச தல்லோகஶ்சேதி கர்மதா⁴ரய: ஸித்³தோ⁴ ப⁴வதி । லோக்யத இதி லோக: । ஹ்ருத்புண்ட³ரீகஸ்த²: க²ல்வயம் லோக்யதே । யத்க²லு புண்ட³ரீகஸ்த²மந்த:கரணம் தஸ்மிந்விஶுத்³தே⁴ ப்ரத்யாஹ்ருதேதரகரணாநாம் யோகி³நாம் நிர்மல இவோத³கே சந்த்³ரமஸோ பி³ம்ப³மதிஸ்வச்ச²ம் சைதந்யம் ஜ்யோதி:ஸ்வரூபம் ப்³ரஹ்மாவலோக்யத இதி ॥ 15 ॥

த்⁴ருதேஶ்ச மஹிம்நோ(அ)ஸ்யாஸ்மிந்நுபலப்³தே⁴: ।

ஸௌத்ரோ த்⁴ருதிஶப்³தோ³ பா⁴வவசந: । த்⁴ருதேஶ்ச பரமேஶ்வர ஏவ த³ஹராகாஶ: । குத:, அஸ்ய தா⁴ரணலக்ஷணஸ்ய மஹிம்நோ(அ)ஸ்மிந்நேவேஶ்வர ஏவ ஶ்ருத்யந்தரேஷூபலப்³தே⁴: । நிக³த³வ்யாக்²யாநமஸ்ய பா⁴ஷ்யம் ॥ 16 ॥

ப்ரஸித்³தே⁴ஶ்ச ।

ந சேயமாகாஶஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மணி லக்ஷ்யமாணவிபு⁴த்வாதி³கு³ணயோகா³த்³வ்ருத்தி: ஸாம்ப்ரதிகீ, யதா² ரதா²ங்க³நாமா சக்ரவாக இதி லக்ஷணா, கிந்த்வத்யந்தநிரூடே⁴தி ஸூத்ரார்த²: । யே த்வாகாஶஶப்³தோ³ ப்³ரஹ்மண்யபி முக்²ய ஏவ நபோ⁴வதி³த்யாசக்ஷதே, தை: “அந்யாயஶ்சாநேகார்த²த்வம்” இதி ச “அநந்யலப்⁴ய: ஶப்³தா³ர்த²:” இதி ச மீமாம்ஸகாநாம் முத்³ராபே⁴த³: க்ருத: । லப்⁴யதே ஹ்யாகாஶஶப்³தா³த்³விபு⁴த்வாதி³கு³ணயோகே³நாபி ப்³ரஹ்ம । நச ப்³ரஹ்மண்யேவ முக்²யோ நப⁴ஸி து தேநைவ கு³ணயோகே³ந வர்த்ஸ்யதீதி வாச்யம் । லோகாதீ⁴நாவதா⁴ரணத்வேந ஶப்³தா³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய வைதி³கபதா³ர்த²ப்ரத்யயஸ்ய தத்பூர்வகத்வாத் । நநு “யாவாந்வா அயமாகாஶஸ்தாவாநேஷோ(அ)ந்தர்ஹ்ருத³ய ஆகாஶ:”(சா². உ. 8 । 1 । 3) இதி வ்யதிரேகநிர்தே³ஶாந்ந லக்ஷணா யுக்தா । நஹி ப⁴வதி க³ங்கா³யா: கூலமிதி விவக்ஷிதே க³ங்கா³யா க³ங்கே³தி ப்ரயோக³: தத்கிமிதா³நீம் “பௌர்ணமாஸ்யாம் பௌர்ணமாஸ்யா யஜேத” “அமாவாஸ்யாயாமமாவாஸ்யயா” இத்யஸாது⁴ர்வைதி³க: ப்ரயோக³: । நச பௌர்ணமாஸ்யமாவாஸ்யஶப்³தா³வக்³நேயாதி³ஷு முக்²யௌ । யச்சோக்தம் யத்ர ஶப்³தா³ர்த²ப்ரதீதிஸ்தத்ர லக்ஷணா, யத்ர புநரந்யார்தே² நிஶ்சிதே ஶப்³த³ப்ரயோக³ஸ்தத்ர வாசகத்வமேவேதி, தத³யுக்தம் । உப⁴யஸ்யாபி வ்யபி⁴சாராத் । “ஸோமேந யஜேத” இதி ஶப்³தா³த³ர்த²: ப்ரதீயதே । ந சாத்ர கஸ்யசில்லாக்ஷணிகத்வம்ருதே வாக்யார்தா²த் । ந ச “ய ஏவம் வித்³வாந் பௌர்ணமாஸீம் யஜதே ய ஏவம் வித்³வாநமாவாஸ்யாம்” இத்யத்ர பௌர்ணமாஸ்யமாவாஸ்யாஶப்³தௌ³ ந லாக்ஷணிகௌ । தஸ்மாத்³யத்கிஞ்சிதே³ததி³தி ॥ 17 ॥

இதரபராமர்ஶாத்ஸ இதி சேந்நாஸம்ப⁴வாத் ।

ஸம்யக் ப்ரஸீத³த்யஸ்மிந் ஜீவோ விஷயேந்த்³ரியஸம்யோக³ஜநிதம் காலுஷ்யம் ஜஹாதீதி ஸுஷுப்தி: ஸம்ப்ரஸாதோ³ ஜீவஸ்யாவஸ்தா²பே⁴த³: ந ப்³ரஹ்மண: ததா² ஶரீராத்ஸமுத்தா²நமபி ஶரீராஶ்ரயஸ்ய ஜீவஸ்ய, நத்வநாஶ்ரயஸ்ய ப்³ரஹ்மண: । தஸ்மாத்³யதா² பூர்வோக்தைர்வாக்யஶேஷக³தைர்லிங்கை³ர்ப்³ரஹ்மாவக³ம்யதே த³ஹராகாஶ:, ஏவம் வாக்யஶேஷக³தாப்⁴யாமேவ ஸம்ப்ரஸாத³ஸமுத்தா²நாப்⁴யாம் த³ஹராகாஶோ ஜீவ: கஸ்மாந்நாவக³ம்யதே । தஸ்மாந்நாஸ்தி விநிக³மநேதி ஶங்கார்த²: । “நாஸம்ப⁴வாத்”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 3 । 18) । ஸம்ப்ரஸாத³ஸமுத்த²நாப்⁴யாம் ஹி ஜீவபராமர்ஶோ ந ஜீவபர:, கிந்து ததீ³யதாத்த்விகரூபப்³ரஹ்மபா⁴வபர: । ததா² சைஷ பராமர்ஶோ ப்³ரஹ்மண ஏவேதி ந ஸம்ப்ரஸாத³ஸமுத்தா²நே ஜீவலிங்க³ம் , அபி து ப்³ரஹ்மண ஏவ தாத³ர்த்²யாதி³த்யக்³ரே வக்ஷ்யதே । ஆகாஶோபமாநாத³யஸ்து ப்³ரஹ்மாவ்யபி⁴சாரிணஶ்ச ப்³ரஹ்மபராஶ்சேத்யஸ்தி விநிக³மநேத்யர்த²: ॥ 18 ॥

உத்தராச்சேதா³விர்பூ⁴தஸ்வரூபஸ்து ।

த³ஹராகாஶமேவ ப்ரக்ருத்யோபாக்²யாயதே - யமாத்மாநமந்விஷ்ய ஸர்வாம்ஶ்ச லோகாநாப்நோதி ஸர்வாம்ஶ்ச காமாந் , தமாத்மாநம் விவிதி³ஷந்தௌ ஸுராஸுரராஜவிந்த்³ரவிரோசநௌ ஸமித்பாணீ ப்ரஜாபதிம் வரிவஸிதுமாஜக்³மது: । ஆக³த்ய ச த்³வாத்ரிம்ஶதம் வர்ஷாணி தத்பரிசரணபரௌ ப்³ரஹ்மசர்யமூஷது: । அதை²தௌ ப்ரஜாபதிருவாச, கிங்காமாவிஹஸ்தௌ² யுவாமிதி । தாவூசது:, ய ஆத்மாபஹதபாப்மா தமாவாம் விவிதி³ஷாவ இதி । தத: ப்ரஜாபதிருவாச, ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி புருஷோ த்³ருஶ்யதே ஏஷ ஆத்மாபஹதபாப்மத்வாதி³கு³ண:, யத்³விஜ்ஞாநாத்ஸர்வலோககாமாவாப்தி: । ஏதத³ம்ருதமப⁴யம் । அதை²தச்சு²த்வைதாவப்ரக்ஷீணகல்மஷாவரணதயா சா²யாபுருஷம் ஜக்³ருஹது: । ப்ரஜாபதிம் ச பப்ரச்ச²து:, அத² யோ(அ)யம் ப⁴க³வோ(அ)ப்ஸு த்³ருஶ்யதே, யஶ்சாத³ர்ஶே, யஶ்ச ஸ்வங்கா³தௌ³ கதம ஏதேஷ்வஸௌ அத²வைக ஏவ ஸர்வேஷ்விதி । தமேதயோ: ஶ்ருத்வா ப்ரஶ்நம் ப்ரஜாபதிர்ப³தாஹோ ஸுதூ³ரமுத்³ப்⁴ராந்தாவேதௌ, அஸ்மாபி⁴ரக்ஷிஸ்தா²ந ஆத்மோபதி³ஷ்ட:, ஏதௌ ச சா²யாபுருஷம் ப்ரதிபந்நௌ, தத்³யதி³ வயம் ப்⁴ராந்தௌ ஸ்த² இதி ப்³ரூமஸ்தத: ஸ்வாத்மநி ஸமாரோபிதபாண்டி³த்யப³ஹுமாநௌ விமாநிதௌ ஸந்தௌ தௌ³ர்மநஸ்யேந யதா²வது³பதே³ஶம் ந க்³ருஹ்ணீயாதாம் , இத்யநயோராஶயமநுருத்⁴ய யதா²ர்த²ம் க்³ராஹயிஷ்யாம இத்யபி⁴ஸந்தி⁴மாந்ப்ரத்யுவாச, உத³ஶராவ ஆத்மாநமவேக்ஷேதா²மஸ்மிந்யத்பஶ்யத²ஸ்தத்³ப்³ரூதமிதி । தௌ ச த்³ருஷ்ட்வா ஸந்துஷ்டஹ்ருத³யௌ நாப்³ரூதாம் । அத² ப்ரஜாபதிரேதௌ விபரீதக்³ராஹிணௌ மா பூ⁴தாமித்யாஶயவாந்பப்ரச்ச², கிமத்ராபஶ்யதாமிதி । தௌ ஹோசது:, யதை²வாவமதிசிரப்³ரஹ்மசர்யசரணஸமுபஜாதாயதநக²லோமாதி³மந்தாவேவமாவயோ: ப்ரதிரூபகம் நக²லோமாதி³மது³த³ஶராவே(அ)பஶ்யாவேதி । புநரேதயோஶ்சா²யாத்மவிப்⁴ரமமபநிநீஷுர்யதை²வ ஹி சா²யாபுருஷ உபஜநாபாயத⁴ர்மாபே⁴தே³நாவக³ம்யமாந ஆத்மலக்ஷணவிரஹாந்நாத்மைவேவமேவேத³ம் ஶரீரம் நாத்மா, கிந்து ததோ பி⁴ந்நமித்யந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாமேதௌ ஜாநீயாதாமித்யாஶயவாந் ப்ரஜாபதிருவாச, ஸாத்⁴வலங்க்ருதௌ ஸுவஸநௌ பரிஷ்க்ருதௌ பூ⁴த்வா புநருத³ஶராவே பஶ்யதமாத்மாநம், யச்சாத்ர பஶ்யத²ஸ்தத்³ப்³ரூதமிதி । தௌ ச ஸாத்⁴வலங்க்ருதௌ ஸுவஸநௌ சி²ந்நநக²லோமாநௌ பூ⁴த்வா ததை²வ சக்ரது: । புநஶ்ச ப்ரஜாபதிநாப்ருஷ்டௌ தாமேவ சா²யாமாத்மாநமூசது: । தது³பஶ்ருத்ய ப்ரஜாபதிரஹோ ப³தாத்³யாபி ந ப்ரஶாந்த ஏநயோர்விப்⁴ரம:, தத்³யதா²பி⁴மதமேவாத்மதத்த்வம் கத²யாமி தாவத் । காலேந கல்மஷே க்ஷீணே(அ)ஸ்மத்³வசநஸந்த³ர்ப⁴பௌர்வாபர்யலோசநயாத்மதத்த்வம் ப்ரதிபத்ஸ்யேதே ஸ்வயமேவேதி மத்வோவாச, ஏஷ ஆத்மைதத³ம்ருதமப⁴யமேதத்³ப்³ரஹ்மேதி । தயோர்விரோசநோ தே³ஹாநுபாதித்வாச்சா²யாயா தே³ஹ ஏவாத்மதத்த்வமிதி மத்வா நிஜஸத³நமாக³த்ய ததை²வாஸுராநுபதி³தே³ஶ । தே³வேந்த்³ரஸ்த்வப்ராப்தநிஜஸத³நோ(அ)த்⁴வந்யேவ கிஞ்சித்³விரலகல்மஷதயா சா²யாத்மநி ஶரீரகு³ணதோ³ஷாநுவிதா⁴யிநி தம் தம் தோ³ஷம் பரிபா⁴வயந்நாஹமத்ர சா²யாத்மத³ர்ஶநே போ⁴க்³யம் பஶ்யாமீதி ப்ரஜாபதிஸமீபம் ஸமித்பாணி: புநரேவேவாயம் । ஆக³தஶ்ச ப்ரஜாபதிநாக³மநகாரணம் ப்ருஷ்ட: பதி² பரிபா⁴விதம் ஜகா³த³ । ப்ரஜாபதிஸ்து ஸுவ்யாக்²யாதமப்யாத்மதத்த்வமக்ஷீணகல்மஷாவரணதயா நாக்³ரஹீ:, தத்புநரபி தத்ப்ரக்ஷயாயா சராபராணி த்³வாத்ரிம்ஶதம் வர்ஷாணி ப்³ரஹ்மசர்யம், அத² ப்ரக்ஷீணகல்மஷாய தே அஹமேதமேவாத்மாநம் பூ⁴யோ(அ)நுவ்யாக்²யாஸ்யாமீத்யவோசத் । ஸ ச ததா² சரிதப்³ரஹ்மசர்ய: ஸுரேந்த்³ர: ப்ரஜாபதிமுபஸஸாத³ । உபபந்நாய சாஸ்மை ப்ரஜாபதிர்வ்யாசஷ்டே, ய ஆத்மாபஹதபாப்மாதி³லக்ஷணோ(அ)க்ஷண த³ர்ஶித: ஸோ(அ)யம் ய ஏஷ ஸ்வப்நே மஹீயமாநோ வநிதாதி³பி⁴ரநேகதா⁴ ஸ்வப்நோபபோ⁴கா³ந் பு⁴ஞ்ஜாநோ விரஹதீதி । அஸ்மிந்நபி தே³வேந்த்³ரோ ப⁴யம் த³த³ர்ஶ । யத்³யப்யயம் சா²யாபுருஷவந்ந ஶரீரத⁴ர்மாநநுபததி, ததா²பி ஶோகப⁴யாதி³விவித⁴பா³தா⁴நுப⁴வாந்ந தத்ராப்யஸ்தி ஸ்வஸ்திப்ராப்திரித்யுக்தவதி மக⁴வதி புநரபராணி சர த்³வாத்ரிம்ஶதம் வர்ஷாணி ஸ்வச்ச²ம் ப்³ரஹ்மசர்யமிதா³நீமப்யக்ஷீணகல்மஷோ(அ)ஸீத்யூசே ப்ரஜாபதி: । அதா²ஸ்மிந்நேவம்காரமுபஸந்நே மக⁴வதி ப்ரஜாபதிருவாச, ய ஏஷ ஆத்மாபஹதபாப்மாதி³கு³ணோ த³ர்ஶிதோ(அ)க்ஷிணி ச ஸ்வப்நே ச ஸ ஏஷ யோ விஷயேந்த்³ரியஸம்யோக³விரஹாத்ப்ரஸந்ந: ஸுஷுப்தாவஸ்தா²யாமிதி । அத்ராபி நேந்த்³ரோ நிர்வவார । யதா² ஹி ஜாக்³ரத்³வா ஸ்வப்நக³தோ வாயமஹமஸ்மீதி இமாநி பூ⁴தாநி சேதி விஜாநாதி நைவம் ஸுஷுப்த: கிஞ்சித³பி வேத³யதே, ததா³ க²ல்வயமசேதயமாநோ(அ)பா⁴வம் ப்ராப்த இவ ப⁴வதி । ததி³ஹ கா நிர்வ்ருத்திரிதி । ஏவமுக்தவதி மக⁴வதி ப³தாத்³யாபி ந தே கல்மஷக்ஷயோ(அ)பூ⁴த் । தத்புநரபராணி சர பஞ்ச வர்ஷாணி ப்³ரஹ்மசர்யமித்யவோசத்ப்ரஜாபதி: । ததே³வமஸ்ய மகோ⁴நஸ்த்ரிபி⁴: பர்யாயைர்வ்யதீயு: ஷண்ணவதிவர்ஷாணி । சதுர்தே² ச பர்யாயே பஞ்ச வர்ஷாணீத்யேகோத்தரம் ஶதம் வர்ஷாணி ப்³ரஹ்மசர்யம் சரத: ஸஹஸ்ராக்ஷஸ்ய ஸம்பேதி³ரே । அதா²ஸ்மை ப்³ரஹ்மசர்யஸம்பது³ந்ம்ருதி³தகல்மஷாய மக⁴வதே ய ஏஷோ(அ)க்ஷிணி யஶ்ச ஸ்வப்நே யஶ்ச ஸுஷுப்தே அநுஸ்யூத ஏஷ ஆத்மாபஹதபாப்மாதி³கு³ணகோ த³ர்ஶித:, தமேவ “மக⁴வந்மர்த்யம் வை ஶரீரம்”(சா². உ. 8 । 12 । 1) இத்யாதி³நா விஸ்பஷ்டம் வ்யாசஷ்டே ப்ரஜாபதி: । அயமஸ்யாபி⁴ஸந்தி⁴: - யாவத்கிஞ்சித்ஸுக²ம் து³:க²மாக³மாபாயி தத்ஸர்வம் ஶரீரேந்த்³ரியாந்த:கரணஸம்ப³ந்தி⁴, ந த்வாத்மந: । ஸ புநரேதாநேவ ஶரீராதீ³நநாத்³யவித்³யாவாஸநாவஶாதா³த்மத்வேநாபி⁴ப்ரதீதஸ்தத்³க³தேந ஸுக²து³:கே²ந தத்³வந்தமாத்மாநமபி⁴மந்யமாநோ(அ)நுதப்யதே । யதா³ த்வயமபஹதபாப்மத்வாதி³லக்ஷணமுதா³ஸீநமாத்மாநம் தே³ஹாதி³ப்⁴யோ விவிக்தமநுப⁴வதி, அதா²ஸ்ய ஶரீரவதோ(அ)ப்யஶரீரஸ்ய ந தே³ஹாதி³த⁴ர்மஸுக²து³:க²ப்ரஸங்கோ³(அ)ஸ்தீதி நாநுதப்யதே, கேவலமயம் நிஜே சைதந்யாநந்த³க⁴நே ரூபே வ்யவஸ்தி²த: ஸமஸ்தலோககாமாந் ப்ராப்தோ ப⁴வதி । ஏதஸ்யைவ ஹி பரமாநந்த³ஸ்ய மாத்ரா: ஸர்வே காமா: । து³:க²ம் த்வவித்³யாநிர்மாணமிதி ந வித்³வாநாப்நோதி । “அஶீலிதோபநிஷதா³ம் வ்யாமோஹ இஹ ஜாயதே । தேஷாமநுக்³ரஹாயேத³முபாக்²யாநமவர்தயம்” ॥ ஏவம் வ்யவஸ்தி²த உத்தராத்³வாக்யஸந்த³ர்பா⁴த்ப்ராஜாபத்யாத் அக்ஷிணி ச ஸ்வப்நே ஸுஷுப்தே ச சதுர்தே² ச பர்யாயே “ஏஷ ஸம்ப்ரஸாதோ³(அ)ஸ்மாச்ச²ரீராத்ஸமுத்தா²ய”(சா². உ. 8 । 3 । 4) இதி ஜீவாத்மைவாபஹதபாப்மாதி³கு³ண: ஶ்ருத்யோச்யதே । நோ க²லு பரஸ்யாக்ஷிஸ்தா²நம் ஸம்ப⁴வதி । நாபி ஸ்வப்நாத்³யவஸ்தா²யோக³: । நாபி ஶரீராத்ஸமுத்தா²நம் । தஸ்மாத்³யஸ்யைதத்ஸர்வம் ஸோ(அ)பஹதபாப்மாதி³கு³ண: ஶ்ருத்யோக்த: । ஜீவஸ்ய சைதத்ஸர்வமிதி ஸ ஏவாபஹதபாப்மாதி³கு³ண: ஶ்ருத்யோக்த இதி நாபஹதபாப்மாதி³பி⁴: பரம் ப்³ரஹ்ம க³ம்யதே । நநு ஜீவஸ்யாபஹதபாப்மத்வாத³யோ ந ஸம்ப⁴வந்தீத்யுக்தம் । வசநாத்³ப⁴விஷ்யதி । கிமிவ வசநம் ந குர்யாத் । நாஸ்தி வசநஸ்யாதிபா⁴ர: । நச மாநாந்தரவிரோத⁴: । நஹி ஜீவ: பாப்மாதி³ஸ்வபா⁴வ:, கிந்து வாக்³பு³த்³தி⁴ஶரீராரம்ப⁴ஸம்ப⁴வோ(அ)ஸ்ய பாப்மாதி³: ஶரீராத்³யபா⁴வே ந ப⁴வதி தூ⁴ம இவ தூ⁴மத்⁴வஜாபா⁴வ இதி ஶங்கார்த²: ।

நிராகரோதி -

தம் ப்ரதி ப்³ரூயாத் ஆவிர்பூ⁴தஸ்வரூபஸ்து ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - பௌர்வாபர்யாலோசநயா தாவது³பநிஷதா³ம் ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தமேகமப்ரபஞ்சம் ப்³ரஹ்ம தத³திரிக்தம் ச ஸர்வம் தத்³விவர்தோ ரஜ்ஜோரிவ பு⁴ஜங்க³ இத்யத்ர தாத்பர்யமவக³ம்யதே । ததா²ச ஜீவோ(அ)ப்யவித்³யாகல்பிததே³ஹேந்த்³ரியாத்³யுபஹிதம் ரூபம் ப்³ரஹ்மணோ ந து ஸ்வாபா⁴விக: । ஏவம் ச நாபஹதபாப்மத்வாத³யஸ்தஸ்மிந்நவித்³யோபாதௌ⁴ ஸம்ப⁴விந: । ஆவிர்பூ⁴தப்³ரஹ்மரூபே து நிருபாதௌ⁴ ஸம்ப⁴வந்தோ ப்³ரஹ்மண ஏவ ந ஜீவஸ்ய । ஏவம் ச ப்³ரஹ்மைவாபஹதபாப்மாதி³கு³ணம் ஶ்ருத்யுக்தமிதி ததே³வ த³ஹராகாஶோ ந ஜீவ இதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ஸ்வரூபாவிர்பா⁴வே சேத்³ப்³ரஹ்மைவ ந ஜீவ:, தர்ஹி விப்ரதிஷித்³த⁴மித³மபி⁴தீ⁴யதே ஜீவ ஆவிர்பூ⁴தஸ்வரூப இதி, அத ஆஹ -

பூ⁴தபூர்வக³த்யேதி ।

உத³ஶராவப்³ராஹ்மணேநேதி ।

யதை²வ ஹி மகோ⁴ந: ப்ரதிபி³ம்பா³ந்யுத³ஶராவ உபஜநாபாயத⁴ர்மகாண்யாத்மலக்ஷணவிரஹாந்நாத்மா, ஏவம் தே³ஹேந்த்³ரியாத்³யப்யுபஜநாபாயத⁴ர்மகம் நாத்மேத்யுத³ஶராவத்³ருஷ்டாந்தேந ஶரீராத்மதாயா வ்யுத்தா²நம் பா³த⁴ இதி ।

சோத³யதி -

கத²ம் புந: ஸ்வம் ச ரூபமிதி ।

த்³ரவ்யாந்தரஸம்ஸ்ருஷ்டம் ஹி தேநாபி⁴பூ⁴தம் தஸ்மாத்³விவிச்யமாநம் வ்யஜ்யதே ஹேமதாரகாதி³ । கூடஸ்த²நித்யஸ்ய புநரந்யேநாஸம்ஸ்ருஷ்டஸ்ய குதோ விவேசநாத³பி⁴வ்யக்தி: । நச ஸம்ஸாராவஸ்தா²யாம் ஜீவோ(அ)நபி⁴வ்யக்த: । த்³ருஷ்ட்யாத³யோ ஹ்யஸ்ய ஸ்வரூபம், தே ச ஸம்ஸாராவஸ்தா²யாம் பா⁴ஸந்த இதி கத²ம் ஜீவரூபம் ந பா⁴ஸத இத்யர்த²: ।

பரிஹரதி -

ப்ராக்³விவேகஜ்ஞாநோத்பத்தேரிதி ।

அயமர்த²: - யத்³யப்யஸ்ய கூடஸ்த²நித்யஸ்யாந்யஸம்ஸர்கோ³ ந வஸ்துதோ(அ)ஸ்தி, யத்³யபி ச ஸம்ஸாராவஸ்தா²யாமஸ்ய த்³ருஷ்ட்யாதி³ரூபம் சகாஸ்தி, ததா²ப்யநிர்வாச்யாநாத்³யவித்³யாவஶாத³வித்³யாகல்பிதைரேவ தே³ஹேந்த்³ரியாதி³பி⁴ரஸம்ஸ்ருஷ்டமபி ஸம்ஸ்ருஷ்டமிவ விவிக்தமப்யவிவிக்தமிவ த்³ருஷ்ட்யாதி³ரூபமஸ்ய ப்ரத²தே । ததா²ச தே³ஹேந்த்³ரியாதி³க³தைஸ்தாபாதி³பி⁴ஸ்தாபாதி³மதி³வ ப⁴வதீதி । உபபாதி³தம் சைதத்³விஸ்தரேணாத்⁴யாஸபா⁴ஷ்ய இதி நேஹோபபாத்³யதே । யத்³யபி ஸ்ப²டிகாத³யோ ஜபாகுஸுமாதி³ஸம்நிஹிதா:, ஸம்நிதா⁴நம் ச ஸம்யுக்தஸம்யோகா³த்மகம், ததா² ச ஸம்யுக்தா:, ததா²பி ந ஸாக்ஷாஜ்ஜபாதி³குஸுமஸம்யோகி³ந இத்யேதாவதா த்³ருஷ்டாந்திதா இதி । வேத³நா ஹர்ஷப⁴யஶோகாத³ய: ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகே யோஜயதி -

ததா² தே³ஹாதீ³தி ।

'ஸம்ப்ரஸாதோ³(அ)ஸ்மாச்ச²ரீராத்ஸமுத்தா²ய பரம் ஜ்யோதிருபஸம்பத்³ய ஸ்வேந ரூபேணாபி⁴நிஷ்பத்³யதே” இத்யேதத்³விப⁴ஜதே -

ஶ்ருதிக்ருதம் விவேகவிஜ்ஞாநமிதி ।

தத³நேந ஶ்ரவணமநநத்⁴யாநாப்⁴யாஸாத்³விவேகவிஜ்ஞாநமுக்த்வா தஸ்ய விவேகவிஜ்ஞாநஸ்ய ப²லம் கேவலாத்மரூபஸாக்ஷாத்கார: ஸ்வரூபேணாபி⁴நிஷ்பத்தி:, ஸ ச ஸாக்ஷாத்காரோ வ்ருத்திரூப: ப்ரபஞ்சமாத்ரம் ப்ரவிலாபயந் ஸ்வயமபி ப்ரபஞ்சரூபத்வாத்கதகப²லவத்ப்ரவிலீயதே । ததா²ச நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லப்ரபஞ்சஜாலமநுபஸர்க³மபராதீ⁴நப்ரகாஶமாத்மஜ்யோதி: ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி । ததி³த³முக்தம் - பரம் ஜ்யோதிருபஸம்பத்³யேதி । அத்ர சோபஸம்பத்தாவுத்தரகாலாயாமபி க்த்வாப்ரயோகோ³ முக²ம் வ்யாதா³ய ஸ்வபிதீதீவந்மந்தவ்ய: ।

யதா³ ச விவேகஸாக்ஷாத்கார: ஶரீராத்ஸமுத்தா²நம், ந து ஶரீராபாதா³நகம் க³மநம் , ததா³ தத்ஸஶரீரஸ்யாபி ஸம்ப⁴வதி ப்ராரப்³த⁴கார்யகர்மக்ஷயஸ்ய புரஸ்தாதி³த்யாஹ -

ததா² விவேகாவிவேகமாத்ரேணேதி ।

ந கேவலம் “ஸ யோ ஹ வை தத்பரமம் ப்³ரஹ்ம வேத³ ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி”(மு. உ. 3 । 2 । 9) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴யோ ஜீவஸ்ய பரமாத்மநோ(அ)பே⁴த³:, ப்ராஜாபத்யவாக்யஸந்த³ர்ப⁴பர்யாலோசநயாப்யேவமேவ ப்ரதிபத்தவ்யமித்யாஹ -

குதஶ்சைததே³வம் ப்ரதிபத்தவ்யமிதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ப்ரதிச்சா²யாத்மவஜ்ஜீவம் பரமாத்மநோ வஸ்துதோ பி⁴ந்நமப்யம்ருதாப⁴யாத்மத்வேந க்³ராஹயித்வா பஶ்சாத்பரமாத்மாநம்ருதாப⁴யாதி³மந்தம் ப்ரஜாபதிர்க்³ராஹ்யதி, ந த்வயம் ஜீவஸ்ய பரமாத்மபா⁴வமாசஷ்டே சா²யாத்மந இவேத்யத ஆஹ -

நாபி ப்ரதிச்சா²யாத்மாயமக்ஷிலக்ஷித இதி ।

அக்ஷிலக்ஷிதோ(அ)ப்யாத்மைவோபதி³ஶ்யதே ந சா²யாத்மா । தஸ்மாத³ஸித்³தோ⁴ த்³ருஷ்டாந்த இத்யர்த²: ।

கிஞ்ச த்³விதீயாதி³ஷ்வபி பர்யாயேஷு “ஏதம் த்வேவ தே பூ⁴யோ(அ)நுவ்யாக்²யாஸ்யாமி” (சா². உ. 8 । 9 । 3) இத்யுபக்ரமாத்ப்ரத²மபர்யாயநிர்தி³ஷ்டோ ந சா²யாபுருஷ:, அபி து ததோ(அ)ந்யோ த்³ருஷ்டாத்மேதி த³ர்ஶயதி, அந்யதா² ப்ரஜாபதே: ப்ரதாரகத்வப்ரஸங்கா³தி³த்யத ஆஹ -

ததா² த்³விதீயே(அ)பீதி ।

அத² சா²யாபுருஷ ஏவ ஜீவ: கஸ்மாந்ந ப⁴வதி । ததா²ச சா²யாபுருஷ ஏவைதமிதி பராம்ருஶ்யத இத்யத ஆஹ -

கிஞ்சாஹமத்³ய ஸ்வப்நே ஹஸ்திநமிதி ।

கிஞ்சேதி ஸமுச்சயாபி⁴தா⁴நம் பூர்வோபபத்திஸாஹித்யம் ப்³ரூதே, தச்ச ஶங்காநிராகரணத்³வாரேண । சா²யாபுருஷோ(அ)ஸ்தா²யீ, ஸ்தா²யீ சாயமாத்மா சகாஸ்தி, ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாதி³த்யர்த²: ।

ந ஹி க²ல்வயமேவமிதி ।

அயம் ஸுஷுப்த: । ஸம்ப்ரதி ஸுஷுப்தாவஸ்தா²யாம் । அஹமாத்மாநமஹங்காராஸ்பத³மாத்மாநம் । ந ஜாநாதி ।

கேந ப்ரகாரேண ந ஜாநாதீத்யத ஆஹ -

அயமஹமஸ்மீமாநி பூ⁴தாநி சேதி ।

யதா² ஜாக்³ருதௌ ஸ்வப்நே சேதி । “ந ஹி விஜ்ஞாதுர்விஜ்ஞாதேர்விபரிலோபோ வித்³யதே(அ)விநாஶித்வாத்”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 30) இத்யநேநாவிநாஶித்வம் ஸித்³த⁴வத்³தே⁴துகுர்வதா ஸுப்தோத்தி²தஸ்யாத்மப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமுக்தம் , ய ஏவாஹம் ஜாக³ரித்வா ஸுப்த: ஸ ஏவைதர்ஹி ஜாக³ர்மீதி ।

ஆசார்யதே³ஶீயமதமாஹ -

கேசித்த்விதி ।

யதி³ ஹ்யேதமித்யநேநாநந்தரோக்தம் சக்ஷுரதி⁴ஷ்டா²நம் புருஷம் பராம்ருஶ்ய தஸ்யாத்மத்வமுச்யேத ததோ ந ப⁴வேச்சா²யாபுருஷ: । ந த்வேதத³ஸ்தி । வாக்யோபக்ரமஸூசிதஸ்ய பரமாத்மந: பராமர்ஶாத் । ந க²லு ஜீவாத்மநோ(அ)பஹதபாப்மத்வாதி³கு³ணஸம்ப⁴வ இத்யர்த²: ।

ததே³தத்³தூ³ஷயதி -

தேஷாமேதமிதி ।

ஸுபோ³த⁴ம் ।

மதாந்தரமாஹ -

அபரே து வாதி³ந இதி ।

யதி³ ந ஜீவ: கர்தா போ⁴க்தா ச வஸ்துதோ ப⁴வேத் , ததஸ்ததா³ஶ்ரயா: கர்மவித⁴ய உபருத்⁴யேரந் । ஸூத்ரகாரவசநம் ச “நாஸம்ப⁴வாத்”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 3 । 18) இதி குப்யேத । தத்க²லு ப்³ரஹ்மணோ கு³ணாநாம் ஜீவே(அ)ஸம்ப⁴வமாஹ । ந சாபே⁴தே³ ப்³ரஹ்மணோ ஜீவாநாம் ப்³ரஹ்மகு³ணாநாமஸம்ப⁴வோ ஜீவேஷ்விதி தேஷாமபி⁴ப்ராய: । தேஷாம் வாதி³நாம் ஶாரீரகேணைவோத்தரம் த³த்தம் । ததா²ஹி - பௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயா வேதா³ந்தாநாமேகமத்³வயமாத்மதத்த்வம், ஜீவாஸ்த்வவித்³யோபதா⁴நகல்பிதா இத்யத்ர தாத்பர்யமவக³ம்யதே । நச வஸ்துஸதோ ப்³ரஹ்மணோ கு³ணா: ஸமாரோபிதேஷு ஜீவேஷு ஸம்ப⁴வந்தி । நோ க²லு வஸ்துஸத்யா ரஜ்ஜ்வா த⁴ர்மா: ஸேவ்யத்வாத³ய: ஸமாரோபிதே பு⁴ஜங்கே³ ஸம்ப⁴விந: । நச ஸமாரோபிதோ பு⁴ஜங்கோ³ ரஜ்ஜ்வா பி⁴ந்ந: । தஸ்மாந்ந ஸூத்ரவ்யாகோப: । அவித்³யாகல்பிதம் ச கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வம் யதா²லோகஸித்³த⁴முபாஶ்ரித்ய கர்மவித⁴ய: ப்ரவ்ருத்தா:, ஶ்யேநாதி³வித⁴ய இவ நிஷித்³தே⁴(அ)பி “ந ஹிம்ஸ்யாத்ஸர்வா பூ⁴தாநி” இதி ஸாத்⁴யாம்ஶே(அ)பி⁴சாரே(அ)திக்ராந்தநிஷேத⁴ம் புருஷமாஶ்ரித்யாவித்³யாவத்புருஷாஶ்ரயத்வாச்சா²ஸ்த்ரஸ்யேத்யுக்தம் ।

ததி³த³மாஹ -

தேஷாம் ஸர்வேஷாமிதி ॥ 19 ॥

நநு ப்³ரஹ்மசேத³த்ர வக்தவ்யம் க்ருதம் ஜீவபராமர்ஶேநேத்யுக்தமித்யத ஆஹ -

அந்யார்த²ஶ்ச பராமர்ஶ: ।

ஜீவஸ்யோபாதி⁴கல்பிதஸ்ய ப்³ரஹ்மபா⁴வ உபதே³ஷ்டவ்ய:, ந சாஸௌ ஜீவமபராம்ருஶ்ய ஶக்ய உபதே³ஷ்டுமிதி திஸ்ருஷ்வவஸ்தா²ஸு ஜீவ: பராம்ருஷ்ட: । தத்³பா⁴வப்ரவிலயநம் தஸ்ய பாரமார்தி²கம் ப்³ரஹ்மபா⁴வம் த³ர்ஶயிதுமித்யர்த²: ॥ 20 ॥

அல்பஶ்ருதேரிதி சேத்தது³க்தம் ।

நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேண வ்யாக்²யாதம் ॥ 21 ॥

அநுக்ருத்யதி⁴கரணவிஷயா:

அநுக்ருதேஸ்தஸ்ய ச ।

'அபா⁴நம் தேஜஸோ த்³ருஷ்டம் ஸதி தேஜோ(அ)ந்தரே யத: । தேஜோதா⁴த்வந்தரம் தஸ்மாத³நுகாராச்ச க³ம்யதே” ॥ ப³லீயஸா ஹி ஸௌரேண தேஜஸா மந்த³ம் தேஜஶ்சந்த்³ரதாரகாத்³யபி⁴பூ⁴யமாநம் த்³ருஷ்டம், ந து தேஜஸோ(அ)ந்யேந । யே(அ)பி பிதா⁴யகா: ப்ரதீ³பஸ்ய க்³ருஹக⁴டாத³யோ ந தே ஸ்வபா⁴ஸா ப்ரதீ³பம் பா⁴ஸயிதுமீஶதே । ஶ்ரூயதே ச - “தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தி”(மு. உ. 2 । 2 । 11) இதி । ஸர்வஶப்³த³: ப்ரக்ருதஸூர்யாத்³யபேக்ஷ: । ந சாதுல்யரூபே(அ)நுபா⁴நமித்யநுகார: ஸம்ப⁴வதி । நஹி கா³வோ வராஹமநுதா⁴வந்தீதி க்ருஷ்ணவிஹங்கா³நுதா⁴வநமுபபத்³யதே க³வாம் , அபி து தாத்³ருஶஸூகராநுதா⁴வநம் । தஸ்மாத்³யத்³யபி “யஸ்மிந்த்³யௌ: ப்ருதி²வீ சாந்தரிக்ஷமோதம்” (மு. உ. 2 । 2 । 5) இதி ப்³ரஹ்ம ப்ரக்ருதம், ததா²ப்யபி⁴ப⁴வாநுகாரஸாமர்த்²யலக்ஷணேந லிங்கே³ந ப்ரகரணபா³த⁴யா தேஜோதா⁴துரவக³ம்யதே, ந து ப்³ரஹ்ம, லிங்கா³நுபபத்தே: । தத்ர தம் தஸ்யேதி ச ஸர்வநாமபதா³நி ப்ரத³ர்ஶநீயமேவாவம்ரக்ஷ்யந்தி । நச தச்ச²ப்³த³: பூர்வோக்தபராமர்ஶீதி நியம: ஸமஸ்தி । நஹி “தேந ரக்தம் ராகா³த்”(பா.ஸூ. 4.2.1) “தஸ்யாபத்யம்”(பா.ஸூ. 4-1-92) இத்யாதௌ³ பூர்வோக்தம் கிஞ்சித³ஸ்தி । தஸ்மாத்ப்ரமாணாந்தராப்ரதீதமபி தேஜோ(அ)ந்தரமலௌகிகம் ஶப்³தா³து³பாஸ்யத்வேந க³ம்யத இதி ப்ராப்தே உச்யதே - “ப்³ரஹ்மண்யேவ ஹி தல்லிங்க³ம் ந து தேஜஸ்யலௌகிகே । தஸ்மாந்ந தது³பாஸ்யத்வே ப்³ரஹ்ம ஜ்ஞேயம் து க³ம்யதே” ॥ “தமேவ பா⁴ந்தத்”(மு. உ. 2 । 2 । 11) இத்யத்ர கிமலௌகிகம் தேஜ: கல்பயித்வா ஸூர்யாதீ³நாமநுபா⁴நமுபபத்³யதாம் , கிம்வா “பா⁴ரூப: ஸத்யஸங்கல்ப:” (சா². உ. 3 । 14 । 2) இதி ஶ்ருத்யந்தரப்ரஸித்³தே⁴ந ப்³ரஹ்மணோ பா⁴நேந ஸூர்யாதீ³நாம் பா⁴நமுபபாத்³யதாமிதி விஶயே ந ஶ்ருதஸம்ப⁴வே(அ)ஶ்ருதஸ்ய கல்பநா யுஜ்யத இத்யப்ரஸித்³த⁴ம் நாலௌகிகமுபாஸ்யம் தேஜோ யுஜ்யதே, அபி து ஶ்ருதிப்ரஸித்³த⁴ம் ப்³ரஹ்மைவ ஜ்ஞேயமிதி ।

ததே³ததா³ஹ -

ப்ராஜ்ஞ ஏவாத்மா ப⁴விதுமர்ஹதி ।

விரோத⁴மாஹ -

ஸமத்வாச்சேதி ।

நநு ஸ்வப்ரதிபா⁴நே ஸூர்யாத³யஶ்சாக்ஷுஷம் தேஜோ(அ)பேக்ஷந்தே । ந ஹ்யந்தே⁴நைதே த்³ருஶ்யந்தே । ததா² ததே³வ சாக்ஷுஷம் தேஜோ பா³ஹ்யஸௌர்யாதி³தேஜ ஆப்யாயிதம் ரூபாதி³ ப்ரகாஶயதி நாநாப்யாயிதம் , அந்த⁴காரே(அ)பி ரூபத³ர்ஶநப்ரஸங்கா³தி³த்யத ஆஹ -

யம் பா⁴ந்தமநுபா⁴யுரிதி ।

நஹி தேஜோந்தரஸ்ய தேஜோ(அ)ந்தராபேக்ஷாம் வ்யாஸேதா⁴ம:, கிந்து தத்³பா⁴நமநுபா⁴நம் । நச லோசநபா⁴நமநுபா⁴ந்தி ஸூர்யாத³ய: ।

ததி³த³முக்தம் -

நஹி ப்ரதீ³ப இதி ।

பூர்வபக்ஷமநுபா⁴ஷ்ய வ்யபி⁴சாரமாஹ -

யத³ப்யுக்தமிதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யதி³ ஸ்வரூபஸாம்யாபா⁴வமபி⁴ப்ரேத்யாநுகாரோ நிராக்ரியதே, ததா³ வ்யபி⁴சார: । அத² க்ரியாஸாம்யாபா⁴வம், ஸோ(அ)ஸித்³த⁴: । அஸ்தி ஹி வாயுரஜஸோ: ஸ்வரூபவிஸத்³ருஶயோரபி நியததி³க்³தே³ஶவஹநக்ரியாஸாம்யம் । வந்ஹ்யய: பிண்ட³யோஸ்து யத்³யபி த³ஹநக்ரியா ந பி⁴த்³யதே ததா²பி த்³ரவ்யபே⁴தே³ந க்ரியாபே⁴த³ம் கல்பயித்வா க்ரியாஸாத்³ருஶ்யம் வ்யாக்²யேயம் ।

ததே³வமநுக்ருதேரிதி விப⁴ஜ்ய தஸ்ய சேதி ஸூத்ராவயவம் விப⁴ஜதே -

தஸ்ய சேதி சதுர்த²மிதி ।

ஜ்யோதிஷாம் ஸூர்யாதீ³நாம் ப்³ரஹ்ம ஜ்யோதி:ப்ரகாஶகமித்யர்த²: ।

தேஜோ(அ)ந்தரேணாநிந்த்³ரியபா⁴வமாபந்நேந ஸூர்யாதி³தேஜோ விபா⁴தீத்யப்ரஸித்³த⁴ம் । ஸர்வஶப்³த³ஸ்ய ஹி ஸ்வரஸதோ நி:ஶேஷாபி⁴தா⁴நம் வ்ருத்தி: । ஸா தேஜோதா⁴தாவலௌகிகே ரூபமாத்ரப்ரகாஶகே ஸங்குசேத் । ப்³ரஹ்மணி து நி:ஶேஷஜக³த³வபா⁴ஸகே ந ஸர்வஶப்³த³ஸ்ய வ்ருத்தி: ஸங்குசதீதி -

தத்ரஶப்³த³மாஹரந்நிதி ।

ஸர்வத்ர க²ல்வயம் தத்ரஶப்³த³: பூர்வோக்தபராமர்ஶீ । “தேந ரக்தம் ராகா³த்”(பா.ஸூ. 4.2.1) இத்யாதா³வபி ப்ரக்ருதே: பரஸ்மிந்ப்ரத்யயே(அ)ர்த²பே⁴தே³(அ)ந்வாக்²யாயமாநே ப்ராதிபதி³கப்ரக்ருத்யர்த²ஸ்ய பூர்வவ்ருத்தத்வமஸ்தீதி தேநேதி தத்பராமர்ஶாந்ந வ்யபி⁴சார: । ததா²ச ஸர்வநாமஶ்ருதிரேவ ப்³ரஹ்மோபஸ்தா²பயதி । தேந ப⁴வது நாம ப்ரகரணால்லிங்க³ம் ப³லீய:, ஶ்ருதிஸ்து லிங்கா³த்³ப³லீயஸீதி ஶ்ரௌதமிஹ ப்³ரஹ்மைவ க³ம்யத இதி ।

அபி சாபேக்ஷிதாநபேக்ஷிதாபி⁴தா⁴நயோரபேக்ஷிதாபி⁴தா⁴நம் யுக்தம், த்³ருஷ்டார்த²த்வாதி³த்யாஹ -

அநந்தரம் ச ஹிரண்மயே பரே கோஶ இதி ।

அஸ்மிந்வாக்யே ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிரித்யுக்தம், தத்ர கத²ம் தத்ஜ்யோதிஷாம் ஜ்யோதிரித்யபேக்ஷாயாமித³முபதிஷ்ட²தே -

ந தத்ர ஸூர்ய இதி ।

ஸ்வாதந்த்ர்யேண தூச்யமாநே(அ)நபேக்ஷிதம் ஸ்யாத³த்³ருஷ்டார்த²மிதி ।

ப்³ரஹ்மண்யபி சைஷாம் பா⁴நப்ரதிஷேதோ⁴(அ)வகல்பத இதி ।

அயமபி⁴ப்ராய: - “ந தத்ர ஸூர்யோ பா⁴தி”(மு. உ. 2 । 2 । 11) இதி நேயம் ஸதிஸப்தமீ, யத: ஸூர்யாதீ³நாம் தஸ்மிந் ஸத்யபி⁴ப⁴வ: ப்ரதீயேத । அபி து விஷயஸப்தமீ । தேந ந தத்ர ப்³ரஹ்மணி ப்ரகாஶயிதவ்யே ஸூர்யாத³ய: ப்ரகாஶகதயா பா⁴ந்தி, கிந்து ப்³ரஹ்மைவ ஸூர்யாதி³ஷு ப்ரகாஶயிதவ்யேஷு ப்ரகாஶகத்வேந பா⁴தி ।

தச்ச ஸ்வயம்ப்ரகாஶம் ,

அக்³ருஹ்யோ நஹி க்³ருஹ்யத இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய இதி ॥ 22 ॥

அபி ச ஸ்மர்யதே ।

ந தத்³பா⁴ஸயத இதி

ப்³ரஹ்மணோ(அ)க்³ராஹ்யத்வமுக்தம் ।

யதா³தி³த்யக³தம்

இத்யநேந தஸ்யைவ க்³ராஹகத்வமுக்தமிதி ॥ 23 ॥

ப்ரமிதாதி⁴கரணவிஷயா:

ஶப்³தா³தே³வ ப்ரமித: ।

'நாஞ்ஜஸா மாநபே⁴தோ³(அ)ஸ்தி பரஸ்மிந்மாநவர்ஜிதே । பூ⁴தப⁴வ்யேஶிதா ஜீவே நாஞ்ஜஸீ தேந ஸம்ஶய:” ॥ கிமங்கு³ஷ்ட²மாத்ரஶ்ருத்யநுக்³ரஹாய ஜீவோபாஸநாபரமேதத்³வாக்யமஸ்து, தத³நுரோதே⁴ந சேஶாநஶ்ருதி: கத²ஞ்சித்³வ்யாக்²யாயதாம் , ஆஹோஸ்விதீ³ஶாநஶ்ருத்யநுக்³ரஹாய ப்³ரஹ்மபரமேதத³ஸ்து, தத³நுரோதே⁴நாங்கு³ஷ்ட²மாத்ரஶ்ருதி: கத²ஞ்சிந்நீயதாம் । தத்ராந்யதரஸ்யாந்யதராநுரோத⁴விஷயே ப்ரத²மாநுரோதோ⁴ ந்யாய்ய இத்யங்கு³ஷ்ட²ஶ்ருத்யநுரோதே⁴நேஶாநஶ்ருதிர்நேதவ்யா । அபிச யுக்தம் ஹ்ருத்புண்ட³ரீகத³ஹரஸ்தா²நத்வம் பரமாத்மாந:, ஸ்தா²நபே⁴த³நிர்தே³ஶாத் । தத்³தி⁴ தஸ்யோபலப்³தி⁴ஸ்தா²நம், ஶாலக்³ராம இவ கமலநாப⁴ஸ்ய ப⁴க³வத: । நச ததே²ஹாங்கு³ஷ்ட²மாத்ரஶ்ருத்யா ஸ்தா²நபே⁴தோ³ நிர்தி³ஷ்ட: பரிமாணமாத்ரநிர்தே³ஶாத் । நச “மத்⁴ய ஆத்மநி”(க.உ. 2-4-12) இத்யத்ர ஸ்தா²நபே⁴தோ³(அ)வக³ம்யதே । ஆத்மஶப்³தோ³ ஹ்யயம் ஸ்வபா⁴வவசநோ வா ஜீவவசநோ வா ப்³ரஹ்மவசநோ வா ஸ்யாத் । தத்ர ஸ்வபா⁴வஸ்ய ஸ்வப⁴வித்ரதீ⁴நநிரூபணதயா ஸ்வஸ்ய ச ப⁴விதுரநிர்தே³ஶாந்ந ஜ்ஞாயதே கஸ்ய மத்⁴ய இதி । நச ஜீவபரயோரஸ்தி மத்⁴யமஞ்ஜஸேதி நைஷ ஸ்தா²நநிர்தே³ஶோ விஸ்பஷ்ட: । ஸ்பஷ்டஸ்து பரிமாணநிர்தே³ஶ: । பரிமாணபே⁴த³ஶ்ச பரஸ்மிந்ந ஸம்ப⁴வதீதி ஜீவாத்மைவாங்கு³ஷ்ட²மாத்ர: । ஸ க²ல்வந்த:கரணாத்³யுபாதி⁴கல்பிதோ பா⁴க³: பரமாத்மந: । அந்த:கரணம் ச ப்ராயேண ஹ்ருத்கமலகோஶஸ்தா²நம், ஹ்ருத்கமலகோஶஶ்ச மநுஷ்யாணாமங்கு³ஷ்ட²மாத்ர இதி தத³வச்சி²ந்நோ ஜீவாத்மாப்யங்கு³ஷ்ட²மாத்ர:, நப⁴ இவ வம்ஶபர்வாவச்சி²ந்நமரத்நிமாத்ரம் । அபி ச ஜீவாத்மந: ஸ்பஷ்டமங்கு³ஷ்ட²மாத்ரத்வம் ஸ்மர்யதே - “அங்கு³ஷ்ட²மாத்ரம் புருஷம் நிஶ்சகர்ஷ யமோ ப³லாத்” இதி । நஹி ஸர்வேஶஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ யமேந ப³லாந்நிஷ்கர்ஷ: கல்பதே । யமோ ஹி ஜகௌ³ “ஹரிகு³ருவஶகோ³(அ)ஸ்மி ந ஸ்வதந்த்ர: ப்ரப⁴வதி ஸம்யமநே மமாபி விஷ்ணு:” (வி.பு. 3-7-15)இதி । தேநாங்கு³ஷ்ட²மாத்ரத்வஸ்ய ஜீவே நிஶ்சயாதா³பேக்ஷிகம் கிஞ்சித்³பூ⁴தப⁴வ்யம் ப்ரதி ஜீவஸ்யேஶாநத்வம் வ்யாக்²யேயம் ।

'ஏதத்³வை தத்”

இதி ச ப்ரத்யக்ஷஜீவரூபம் பராம்ருஶதி । தஸ்மாஜ்ஜீவாத்மைவாத்ரோபாஸ்ய இதி ப்ராப்தம் । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே - “ப்ரஶ்நோத்தரத்வாதீ³ஶாநஶ்ரவணஸ்யாவிஶேஷத: । ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மரூபத்வப்ரத்யாயநபரம் வச:” ॥ இஹ ஹி பூ⁴தப⁴வ்யமாத்ரம் ப்ரதி நிரங்குஶமீஶாநத்வம் ப்ரதீயதே । ப்ராக் ப்ருஷ்டம் சாத்ர ப்³ரஹ்ம “அந்யத்ர த⁴ர்மாத³ந்யத்ராத⁴ர்மாத்” (க. உ. 1 । 2 । 14) இத்யாதி³நா । தத³நந்தரஸ்ய ஸந்த³ர்ப⁴ஸ்ய தத்ப்ரதிவசநதோசிதேதி “ஏதத்³வை தத்” (க. உ. 2 । 1 । 13) இதி ப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴நம் யுக்தம் । ததா² சாங்கு³ஷ்ட²மாத்ரதயா யத்³யபி ஜீவே(அ)வக³ம்யதே ததா²பி ந தத்பரமேதத்³வாக்யம், கிந்த்வங்கு³ஷ்ட²மாத்ரஸ்ய ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மரூபதாப்ரதிபாத³நபரம் । ஏவம் நிரங்குஶமீஶாநத்வம் ந ஸங்கோசயிதவ்யம் । நச ப்³ரஹ்மப்ரஶ்நோத்தரதா ஹாதவ்யா । தேந யதா² “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இதி விஜ்ஞாநாத்மநஸ்த்வம்பதா³ர்த²ஸ்ய ததி³தி பரமாத்மநைகத்வம் ப்ரதிபாத்³யதே, ததே²ஹாப்யங்கு³ஷ்ட²பரிமிதஸ்ய விஜ்ஞாநாத்மந ஈஶாநஶ்ருத்யா ப்³ரஹ்மபா⁴வ: ப்ரதிபாத்³ய இதி யுக்தம் ॥ 24 ॥

ஹ்ருத்³யபேக்ஷயா து மநுஷ்யாதி⁴காரத்வாத் ।

ஸர்வக³தஸ்யாபி பரப்³ரஹ்மணோ ஹ்ருத³யே(அ)வஸ்தா²நமபேக்ஷ்யேதி

ஜீவாபி⁴ப்ராயம் । ந சாந்ய: பரமாத்மாந இஹ க்³ரஹணமர்ஹதீதி ந ஜீவபரமேதத்³வாக்யமித்யர்த²: ।

மநுஷ்யாநேவேதி ।

த்ரைவர்ணிகாநேவ ।

அர்தி²த்வாதி³தி ।

அந்த:ஸம்ஜ்ஞாநாம் மோக்ஷமாணாநாம் ச காம்யேஷு கர்மஸ்வதி⁴காரம் நிஷேத⁴தி ।

ஶக்தத்வாதி³தி

திர்யக்³தே³வர்ஷீணாமஶக்தாநாமதி⁴காரம் நிவர்தயதி ।

உபநயநாதி³ஶாஸ்த்ராச்சேதி

ஶூத்³ராணாமநதி⁴காரிதாம் த³ர்ஶயதி ।

யத³ப்யுக்தம் பரிமாணோபதே³ஶாத்ஸ்ம்ருதேஶ்சேதி ।

யத்³யேதத்பரமாத்மபரம் கிமிதி தர்ஹி ஜீவ இஹோச்யதே । நநு பரமாத்மைவோச்யதாம் । உச்யதே ச ஜீவ:, தஸ்மாஜ்ஜீவபரமேவேதி பா⁴வ: ।

பரிஹரதி -

தத்ப்ரத்யுச்யத இதி ।

ஜீவஸ்ய ஹி தத்த்வம் பரமாத்மபா⁴வ:, தத்³வக்தவ்யம் , நச தஜ்ஜீவமநபி⁴தா⁴ய ஶக்யம் வக்துமிதி ஜீவ உச்யத இத்யர்த²: ॥ 25 ॥

தே³வதாதி⁴கரணவிஷயா:

தது³பர்யபி பா³த³ராயண: ஸம்ப⁴வாத் ।

தே³வர்ஷீணாம் ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநாதி⁴காரசிந்தா ஸமந்வயலக்ஷணே(அ)ஸங்க³தேத்யஸ்யா: ப்ராஸங்கி³கீம் ஸங்க³திம் த³ர்ஶயிதும் ப்ரஸங்க³மாஹ -

அங்கு³ஷ்ட²மாத்ரஶ்ருதிரிதி ।

ஸ்யாதே³தத் । தே³வாதீ³நாம் விவித⁴விசித்ராநந்த³போ⁴க³போ⁴கி³நாம் வைராக்³யாபா⁴வாந்நார்தி²த்வம் ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமித்யத ஆஹ -

தத்ரார்தி²த்வம் தாவந்மோக்ஷவிஷயமிதி ।

க்ஷயாதிஶயயோக்³யஸ்ய ஸ்வர்கா³த்³யுபபோ⁴கே³(அ)பி பா⁴வாத³ஸ்தி வைராக்³யமித்யர்த²: ।

நநு தே³வாதீ³நாம் விக்³ரஹாத்³யபா⁴வேநேந்த்³ரியார்த²ஸம்நிகர்ஷஜாயா: ப்ரமாணாதி³வ்ருத்தேரநுபபத்தேரவித்³வத்தயா ஸாமர்த்²யாபா⁴வேந நாதி⁴கார இத்யத ஆஹ -

ததா³ ஸாமர்த்²யமபி தேஷாமிதி ।

யதா² ச மந்த்ராதி³ப்⁴யஸ்தத³வக³மஸ்ததோ²பரிஷ்டாது³பபாத³யிஷ்யதே ।

நநு ஶூத்³ரவது³பநயநாஸம்ப⁴வேநாத்⁴யயநாபா⁴வாத்தேஷாமநதி⁴கார இத்யத ஆஹ -

ந சோபநயநஶாஸ்த்ரேணேதி ।

ந க²லு விதி⁴வத் கு³ருமுகா²த்³க்³ருஹ்யமாணோ வேத³: ப²லவத்கர்மப்³ரஹ்மாவபோ³த⁴ஹேது:, அபி த்வத்⁴யயநோத்தரகாலம் நிக³மநிருக்தவ்யாகரணாதி³விதி³தபத³தத³ர்த²ஸங்க³தேரதி⁴க³தஶாப்³த³ந்யாயதத்த்வஸ்ய பும்ஸ: ஸ்மர்யமாண: । ஸ ச மநுஷ்யாணாமிஹ ஜந்மநீவ தே³வதீ³நாம் ப்ராசி ப⁴வே விதி⁴வத³தீ⁴த ஆம்நாய இஹ ஜந்மநி ஸ்மர்யமாண: । அத ஏவ ஸ்வயம் ப்ரதிபா⁴தோ வேத³: ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: ।

ந ச கர்மாநதி⁴காரே ப்³ரஹ்மவித்³யாநதி⁴காரோ ப⁴வதீத்யாஹ -

யத³பி கர்மஸ்வநதி⁴காரகாரணமுக்தமிதி ।

வஸ்வாதீ³நாம் ஹி ந வஸ்வாத்³யந்தரமஸ்தி । நாபி ப்⁴ருக்³வாதீ³நாம் ப்⁴ருக்³வாத்³யந்தரமஸ்தி । ப்ராசாம் வஸுப்⁴ருகு³ப்ரப்⁴ருதீநாம் க்ஷீணாதி⁴காரத்வேநேதா³நீம் தே³வர்ஷித்வாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ॥ 26 ॥

விரோத⁴: கர்மணீதி சேந்நாநேகப்ரதிபத்தேர்த³ர்ஶநாத் ।

மந்த்ராதி³பத³ஸமந்வயாத்ப்ரதீயமாநோ(அ)ர்த²: ப்ரமாணாந்தராவிரோதே⁴ ஸத்யுபேய: ந து விரோதே⁴ । ப்ரமாணாந்தரவிருத்³த⁴ம் சேத³ம் விக்³ரஹவத்த்வாதி³ தே³வதாயா: । தஸ்மாத் ‘யஜமாந: ப்ரஸ்தர:’ இத்யாதி³வது³பசரிதார்தோ² மந்த்ராதி³ர்வ்யாக்²யேய: । ததா²ச விக்³ரஹாத்³யபா⁴வாச்ச²ப்³தோ³பஹிதார்தோ²(அ)ர்தோ²பஹிதோ வா ஶப்³தோ³ தே³வதேத்யசேதநத்வாந்ந தஸ்யா: க்வசித³ப்யதி⁴கார இதி ஶங்கார்த²: ।

நிராகரோதி -

ந ।

கஸ்மாத் ।

அநேகரூபப்ரதிபத்தே: ।

ஸைவ குத இத்யத ஆஹ -

த³ர்ஶநாத்

ஶ்ருதிஷு ஸ்ம்ருதிஷு ச । ததா²ஹி - ஏகஸ்யாநேககாயநிர்மாணமத³ர்ஶநாத்³வா ந யுஜ்யதே, பா³த⁴த³ர்ஶநாத்³வா । தத்ராத³ர்ஶநமஸித்³த⁴ம், ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்⁴யாம் த³ர்ஶநாத் । நஹி லௌகிகேந ப்ரமாணேநாத்³ருஷ்டத்வாதா³க³மேந த்³ருஷ்டமத்³ருஷ்டம் ப⁴வதி, மா பூ⁴த்³யாகா³தீ³நாமபி ஸ்வர்கா³தி³ஸாத⁴நத்வமத்³ருஷ்டமிதி மநுஷ்யஶரீரஸ்ய மாதாபித்ருஸம்யோக³ஜத்வநியமாத³ஸதி பித்ரோ: ஸம்யோகே³ குத: ஸம்ப⁴வ:, ஸம்ப⁴வே வாநக்³நிதோ(அ)பி தூ⁴ம: ஸ்யாதி³தி பா³த⁴த³ர்ஶநமிதி சேத் । ஹந்த கிம் ஶரீரத்வேந ஹேதுநா தே³வாதி³ஶரீரமபி மாதாபித்ருஸம்யோக³ஜம் ஸிஷாத⁴யிஷஸி । ததா² சாநேகாந்தோ ஹேத்வாபா⁴ஸ:, ஸ்வேத³ஜோத்³பி⁴ஜ்ஜாநாம் ஶரீராணாமதத்³தே⁴துத்வாத் । இச்சா²மாத்ரநிர்மாணத்வம் தே³ஹாதீ³நாமத்³ருஷ்டசரமிதி சேத் , ந । பூ⁴தோபாதா³நத்வேநேச்சா²மாத்ரநிர்மாணத்வாஸித்³தே⁴: । பூ⁴தவஶிநாம் ஹி தே³வாதீ³நாம் நாநாகாயசிகீர்ஷாவஶாத்³பூ⁴தக்ரியோத்பத்தௌ பூ⁴தாநாம் பரஸ்பரஸம்யோகே³ந நாநாகாயஸமுத்பாதா³த் । த்³ருஷ்டா ச வஶிந இச்சா²வஶாத்³வஶ்யே க்ரியா, யதா² விஷவித்³யாவித³ இச்சா²மாத்ரேண விஷஶகலப்ரேரணம் । நச விஷவித்³யாவிதோ³ த³ர்ஶநேநாதி⁴ஷ்டா²நத³ர்ஶநாத்³வ்யவஹிதவிப்ரக்ருஷ்டபூ⁴தாத³ர்ஶநாத்³தே³வாதீ³நாம் கத²மதி⁴ஷ்டா²நமிதி வாச்யம் । காசாப்⁴ரபடலபிஹிதஸ்ய விப்ரக்ருஷ்டஸ்ய ச பௌ⁴மஶநைஶ்சராதே³ர்த³ர்ஶநேந வ்யபி⁴சாராத் । அஸக்தாஶ்ச த்³ருஷ்டயோ தே³வாதீ³நாம் காசாப்⁴ரபடலாதி³வந்மஹீமஹீத⁴ராதி³பி⁴ர்ந வ்யவதீ⁴யந்தே । ந சாஸ்மதா³தி³வத்தேஷாம் ஶரீரித்வேந வ்யவஹிதாவிப்ரக்ருஷ்டாதி³த³ர்ஶநாஸம்ப⁴வோ(அ)நுமீயத இதி வாச்யம் , ஆக³மவிரோதி⁴நோ(அ)நுமாநஸ்யோத்பாதா³யோகா³த் । அந்தர்தா⁴நம் சாஞ்ஜநாதி³நா மநுஜாநாமிவ தேஷாம் ப்ரப⁴வதாமுபபத்³யதே, தேந ஸம்நிஹிதாநாமபி ந க்ரதுதே³ஶே த³ர்ஶநம் ப⁴விஷ்யதி ।

தஸ்மாத்ஸூக்தம் - அநேகப்ரதிபத்தேரிதி -

ததா² ஹி கதி தே³வா இத்யுபக்ரம்யேதி ।

வைஶ்வதே³வஶஸ்த்ரஸ்ய ஹி நிவிதி³ ‘கதி தே³வா:’ இத்யுபக்ரம்ய நிவிதை³வோத்தரம் த³த்தம் ஶாகல்யாய யாஜ்ஞவல்க்யேந -

த்ரயஶ்ச த்ரீ ச ஶதா த்ரயஶ்ச த்ரீ ச ஸஹஸ்ரேதி ।

நிவிந்நாம ஶஸ்யமாநதே³வதாஸங்க்²யாவாசகாநி மந்த்ரபதா³நி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - வைஶ்வதே³வஸ்ய நிவிதி³ கதி தே³வா: ஶஸ்யமாநா: ப்ரஸங்க்²யாதா இதி ஶாகல்யேந ப்ருஷ்டே யாஜ்ஞவல்க்யஸ்யோத்தரம் - “த்ரயஶ்ச த்ரீ ச ஶதா”(ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 1) இத்யாதி³ । யாவத்ஸங்க்²யாகா வைஶ்வதே³வநிவிதி³ ஸங்க்²யாதா தே³வாஸ்த ஏதாவந்த இதி ।

புநஶ்ச ஶாகல்யேந “கதமே தே” (ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 1) இதி ஸங்க்²யேயேஷு ப்ருஷ்டேஷு யாஜ்ஞவல்க்யஸ்யோத்தரம் -

மஹிமாந ஏவைஷாமேதே த்ரயஸ்த்ரிம்ஶத்த்வேவ தே³வா இதி ।

அஷ்டௌ வஸவ ஏகாத³ஶ ருத்³ரா த்³வாத³ஶாதி³த்யா இந்த்³ரஶ்ச ப்ரஜாபதிஶ்சேதி த்ரயஸ்த்ரிம்ஶத்³தே³வா: । தத்ராக்³நிஶ்ச ப்ருதி²வீ ச வாயுஶ்சாந்தரிக்ஷம் சாதி³த்யஶ்ச த்³யௌஶ்ச சந்த்³ரமாஶ்ச நக்ஷத்ராணி சேதி வஸவ: । ஏதே ஹி ப்ராணிநாம் கர்மப²லாஶ்ரயேண கார்யகாரணஸங்கா⁴தரூபேண பரிணமந்தோ ஜக³தி³த³ம் ஸர்வம் வாஸயந்தி, தஸ்மாத்³வஸவ: । கதமே ருத்³ரா இதி த³ஶேமே புருஷே ப்ராணா: பு³த்³தி⁴கர்மேந்த்³ரியாணி த³ஶ, ஏகாத³ஶம் ச மந இதி । ததே³தாநி ப்ராணா:, தத்³வ்ருத்தித்வாத் । தே ஹி ப்ராயணகால உத்க்ராமந்த: புருஷம் ரோத³யந்தீதி ருத்³ரா: । கதம ஆதி³த்யா இதி த்³வாத³ஶமாஸா: ஸம்வத்ஸரஸ்யாவயவா: புந: புந: பரிவர்தமாநா: ப்ராணப்⁴ருதாமாயூம்ஷி ச கர்மப²லோபபோ⁴க³ம் சாதா³பயந்தீத்யாதி³த்யா: । அஶநிரிந்த்³ர:, ஸா ஹி ப³லம், ஸா ஹீந்த்³ரஸ்ய பரமா ஈஶதா, தயா ஹி ஸர்வாந்ப்ராணிந: ப்ரமாபயதி, தேந ஸ்தநயித்நுரஶநிரிந்த்³ர: । யஜ்ஞ: ப்ரஜாபதிரிதி, யஜ்ஞஸாத⁴நம் ச யஜ்ஞரூபம் ச பஶவ: ப்ரஜாபதி: । ஏத ஏவ த்ரயஸ்த்ரிம்ஶத்³தே³வா: ஷண்ணாமக்³நிப்ருதி²வீவாய்வந்தரிக்ஷாதி³த்யதி³வாம் மஹிமாநோ ந ததோ பி⁴த்³யந்தே । ஷடே³வ து தே³வா: । தே து ஷட³க்³நிம் ப்ருதி²வீம் சைகீக்ருத்யாந்தரிக்ஷம் வாயும் சைகீக்ருத்ய தி³வம் சாதி³த்யம் சைகீக்ருத்ய த்ரயோ லோகாஸ்த்ரய ஏவ தே³வா ப⁴வந்தி । ஏத ஏவ ச த்ரயோ(அ)ந்நப்ராணயோரந்தர்ப⁴வந்தோ(அ)ந்நப்ராணௌ த்³வௌ தே³வௌ ப⁴வத: । தாவப்யத்⁴யர்தோ⁴ தே³வ ஏக: । கதமோ(அ)த்⁴யர்த⁴:, யோ(அ)யம் வாயு: பவதே । கத²மயமேக ஏவாத்⁴யர்த⁴:, யத³ஸ்மிந்ஸதி ஸர்வமித³மத்⁴யர்த⁴ம் வ்ருத்³தி⁴ம் ப்ராப்நோதி தேநாத்⁴யர்த⁴ இதி । கதம ஏக இதி, ஸ ஏவாத்⁴யர்த⁴: ப்ராண ஏகோ ப்³ரஹ்ம । ஸர்வதே³வாத்மத்வேந ப்³ருஹத்த்வாத்³ப்³ரஹ்ம ததே³வ ஸ்யாதி³த்யாசக்ஷதே பரோக்ஷாபி⁴தா⁴யகேந ஶப்³தே³ந । தஸ்மாதே³கஸ்யைவ தே³வஸ்ய மஹிமவஶாத்³யுக³பத³நேகதே³வரூபதாமாஹ ஶ்ருதி: । ஸ்ம்ருதிஶ்ச நிக³த³வ்யாக்²யாதா ।

அபி ச ப்ருத²க்³ஜநாநாமப்யுபாயாநுஷ்டா²நவஶாத்ப்ராப்தாணிமாத்³யைஶ்வர்யாணாம் யுக³பந்நாநாகாயநிர்மாணம் ஶ்ரூயதே, தத்ர கைவ கதா² தே³வாநாம் ஸ்வபா⁴வஸித்³தா⁴நாமித்யாஹ -

ப்ராப்தாணிமாத்³யைஶ்வர்யாணாம் யோகி³நாமிதி ।

அணிமா லகி⁴மா மஹிமா ப்ராப்தி: ப்ராகாம்யமீஶித்வம் வஶித்வம் யத்ரகாமாவஸாயிதேத்யைஶ்வர்யாணி ।

அபரா வ்யாக்²யேதி ।

அநேகத்ர கர்மணி யுக³பத³ங்க³பா⁴வப்ரதிபத்திரங்க³பா⁴வக³மநம், தஸ்ய த³ர்ஶநாத் ।

ததே³வ பரிஸ்பு²டம் த³ர்ஶயிதும் வ்யதிரேகம் தாவதா³ஹ -

க்வசிதே³க இதி ।

ந க²லு ப³ஹுஷு ஶ்ராத்³தே⁴ஷ்வேகோ ப்³ராஹ்மணோ யுக³பத³ங்க³பா⁴வம் க³ந்துமர்ஹதி ।

ஏகஸ்யாநேகத்ர யுக³பத³ங்க³பா⁴வமாஹ -

க்வசிச்சைக இதி ।

யதை²கம் ப்³ராஹ்மணமுத்³தி³ஶ்ய யுக³பந்நமஸ்கார: க்ரியதே ப³ஹுபி⁴ஸ்ததா² ஸ்வஸ்தா²நஸ்தி²தாமேகாம் தே³வதாமுத்³தி³ஶ்ய ப³ஹுபி⁴ர்யஜமாநைர்நாநாதே³ஶாவஸ்தி²தைர்யுக³பத்³த⁴விஸ்த்யஜ்யதே, தஸ்யாஶ்ச தத்ராஸம்நிஹிதாயா அப்யங்க³பா⁴வோ ப⁴வதி । அஸ்தி ஹி தஸ்யா யுக³பத்³விப்ரக்ருஷ்டாநேகார்தோ²பலம்ப⁴ஸாமர்த்²யமித்யுபபாதி³தம் ॥ 27 ॥

ஶப்³த³ இதி சேந்நாத: ப்ரப⁴வாத்ப்ரத்யக்ஷாநுமாநாப்⁴யாம் ।

கோ³த்வாதி³வத்பூர்வாவமர்ஶாபா⁴வாது³பாதே⁴ரப்யேகஸ்யாப்ரதீதே: பாசகாதி³வதா³காஶாதி³ஶப்³த³வத்³வ்யக்திவசநா ஏவ வஸ்வாதி³ஶப்³தா³: தஸ்யாஶ்ச நித்யத்வாத்தயா ஸஹ ஸம்ப³ந்தோ⁴ நித்யோ ப⁴வேத் । விக்³ரஹாதி³யோகே³ து ஸாவயவத்வேந வஸ்வாதீ³நாமநித்யத்வாத்தத: பூர்வம் வஸ்வாதி³ஶப்³தோ³ ந ஸ்வார்தே²ந ஸம்ப³த்³த⁴ ஆஸீத் , ஸ்வார்த²ஸ்யைவாபா⁴வாத் । ததஶ்சோத்பந்நே வஸ்வாதௌ³ வஸ்வாதி³ஶப்³த³ஸம்ப³ந்த⁴: ப்ராது³ர்ப⁴வந்தே³வத³த்தாதி³ஶப்³த³ஸம்ப³ந்த⁴வத்புருஷபு³த்³தி⁴ப்ரப⁴வ இதி தத்பூர்வகோ வாக்யார்த²ப்ரத்யயோ(அ)பி புருஷபு³த்³த்⁴யதீ⁴ந: ஸ்யாத் । புருஷபு³த்³தி⁴ஶ்ச மாநாந்தராதீ⁴நஜந்மேதி மாநாந்தராபேக்ஷயா ப்ராமாண்யம் வேத³ஸ்ய வ்யாஹந்யேதேதி ஶங்கார்த²: ।

உத்தரம் -

ந ।

அத: ப்ரப⁴வாத் ।

வஸுத்வாதி³ஜாதிவாசகாச்ச²ப்³தா³த்தஜ்ஜாதீயாம் வ்யக்திம் சிகீர்ஷிதாம் பு³த்³தி⁴வாலிக்²ய தஸ்யா: ப்ரப⁴வநம் । ததி³த³ம் தத்ப்ரப⁴வத்வம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யத்³யபி ந ஶப்³த³ உபாதா³நகாரணம் வஸ்வாதீ³நாம் ப்³ரஹ்மோபாதா³நத்வாத் , ததா²பி நிமித்தகாரணமுக்தேந க்ரமேண ।

ந சைதாவதா ஶப்³தா³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்யாநித்யத்வம், வஸ்வாதி³ஜாதேர்வா தது³பாதே⁴ர்வா யயா கயாசிதா³க்ருத்யாவச்சி²ந்நஸ்ய நித்யத்வாதி³தி । இமமேவார்த²மாக்ஷேபஸமாதா⁴நாப்⁴யாம் விப⁴ஜதே -

நநு ஜந்மாத்³யஸ்ய யத இதி ।

தே நிக³த³வ்யாக்²யாதே ।

தத்கிமிதா³நீம் ஸ்வயம்பு⁴வா வாங்நிர்மிதா காலிதா³ஸாதி³பி⁴ரிவ குமாரஸம்ப⁴வாதி³, ததா²ச ததே³வ ப்ரமாணாந்தராபேக்ஷவாக்யத்வாத³ப்ராமாண்யமாபதிதமித்யத ஆஹ -

உத்ஸர்கோ³(அ)ப்யயம் வாச: ஸம்ப்ரதா³யப்ரவர்தநாத்மக இதி ।

ஸம்ப்ரதா³யோ கு³ருஶிஷ்யபரம்பரயாத்⁴யயநம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ஸ்வயம்பு⁴வோ வேத³கர்த்ருத்வே(அ)பி ந காலிதா³ஸாதி³வத்ஸ்வதந்த்ரத்வமபி து பூர்வஸ்ருஷ்ட்யநுஸாரேண । ஏதச்சாஸ்மாபி⁴ருபபாதி³தம் । உபபாத³யிஷ்யதி சாக்³ரே பா⁴ஷ்யகார: । அபி சாத்³யத்வே(அ)ப்யேதத்³த்³ருஶ்யதே ।

தத்³த³ர்ஶநாத்ப்ராசாமபி கர்த்ரூணாம் ததா²பா⁴வோ(அ)நுமீயத இத்யாஹ -

அபி ச சிகீர்ஷிதமிதி ।

ஆக்ஷிபதி -

கிமாத்மகம் புநரிதி ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - வாசகஶப்³த³ப்ரப⁴வத்வம் ஹி தே³வாநாமப்⁴யுபேதவ்யம், அவாசகேந தேஷாம் பு³த்³தா⁴வநாலேக²நாத் । தத்ர ந தாவத்³வஸ்வாதீ³நாம் வகாராத³யோ வர்ணா வாசகா:, தேஷாம் ப்ரத்யுச்சாரணமந்யத்வேநாஶக்யஸங்க³திக்³ரஹத்வாத் , அக்³ருஹீதஸங்க³தேஶ்ச வாசகத்வே(அ)திப்ரஸங்கா³த் । அபி சைதே ப்ரத்யேகம் வா வாக்யார்த²மபி⁴த³தீ⁴ரந் , மிலிதா வா । ந தாவத்ப்ரத்யேகம் , ஏகவர்ணோச்சாரணாநந்தரமர்த²ப்ரத்யயாத³ர்ஶநாத் , வர்ணாந்தரோச்சாரணாநர்த²க்யப்ரஸங்கா³ச்ச । நாபி மிலிதா:, தேஷாமேகவக்த்ருப்ரயுஜ்யமாநாநாம் ரூபதோ வ்யக்திதோ வா ப்ரதிக்ஷணமபவர்கி³ணாம் மித²: ஸாஹித்யஸம்ப⁴வாபா⁴வாத் । நச ப்ரத்யேகஸமுதா³யாப்⁴யாமந்ய: ப்ரகார: ஸம்ப⁴வதி । நச ஸ்வரூபஸாஹித்யாபா⁴வே(அ)பி வர்ணாநாமாக்³நேயாதீ³நாமிவ ஸம்ஸ்காரத்³வாரகமஸ்தி ஸாஹித்யமிதி ஸாம்ப்ரதம், விகல்பாஸஹத்வாத் । கோ நு க²ல்வயம் ஸம்ஸ்காரோ(அ)பி⁴மத:, கிமபூர்வமாக்³நேயாதி³ஜந்யமிவ, கிம்வா பா⁴வநாபரநாமா ஸ்ம்ருதிப்ரஸவபீ³ஜம் । ந தாவத்ப்ரத²ம: கல்ப: । நஹி ஶப்³த³: ஸ்வரூபதோ(அ)ங்க³தோ வா(அ)விதி³தோ(அ)விதி³தஸங்க³திரர்த²தீ⁴ஹேதுரிந்த்³ரியவத் । உச்சரிதஸ்ய ப³தி⁴ரேணாக்³ருஹீதஸ்ய க்³ருஹீதஸ்ய வா(அ)க்³ருஹீதஸங்க³தேரப்ரத்யாயகத்வாத் । தஸ்மாத்³விதி³தோ விதி³தஸங்க³திர்விதி³தஸமஸ்தஜ்ஞாபநாங்க³ஶ்ச ஶப்³தோ³ தூ⁴மாதி³வத்ப்ரத்யாயகோ(அ)ப்⁴யுபேய: । ததா²சாபூர்வாபி⁴தா⁴நோ(அ)ஸ்ய ஸம்ஸ்கார: ப்ரத்யாயநாங்க³மித்யர்த²ப்ரத்யயாத்ப்ராக³வக³ந்தவ்ய: । நச ததா³ தஸ்யாவக³மோபாயோ(அ)ஸ்தி । அர்த²ப்ரத்யயாத்து தத³வக³மம் ஸமர்த²யமாநோ து³ருத்தரமிதரேதராஶ்ரயமாவிஶதி, ஸம்ஸ்காராவஸாயாத³ர்த²ப்ரத்யய:, ததஶ்ச தத³வஸாய இதி । பா⁴வநாபி⁴தா⁴நஸ்து ஸம்ஸ்கார: ஸ்ம்ருதிப்ரஸவஸாமர்த்²யமாத்மந: । நச ததே³வார்த²ப்ரத்யயப்ரஸவஸாமர்த்²யமபி ப⁴விதுமர்ஹதி । நாபி தஸ்யைவ ஸாமர்த்²யஸ்ய ஸாமர்த்²யாந்தரம் । நஹி யைவ வஹ்நேர்த³ஹநஶக்தி: ஸைவ தஸ்ய ப்ரகாஶநஶக்தி: । நாபி த³ஹநஶக்தே: ப்ரகாஶநஶக்தி: அபிச வ்யுத்க்ரமேணோச்சரிதேப்⁴யோ வர்ணேப்⁴ய: ஸைவாஸ்தி ஸ்ம்ருதிபீ³ஜம் வாஸநேத்யர்த²ப்ரத்யய: ப்ரஸஜ்யேத । ந சாஸ்தி । தஸ்மாந்ந கத²ஞ்சித³பி வர்ணா அர்த²தீ⁴ஹேதவ: । நாபி தத³திரிக்த: ஸ்போ²டாத்மா । தஸ்யாநுப⁴வாநாரோஹாத் । அர்த²தி⁴யஸ்து கார்யாத்தத³வக³மே பரஸ்பராஶ்ரயப்ரஸங்க³ இத்யுக்தப்ராயம் । ஸத்தாமாத்ரேண து தஸ்ய நித்யஸ்யார்த²தீ⁴ஹேதுபா⁴வே ஸர்வதா³ர்த²ப்ரத்யயோத்பாத³ப்ரஸங்க³:, நிரபேக்ஷஸ்ய ஹேதோ: ஸதா³தநத்வாத் । தஸ்மாத்³வாசகாச்ச²ப்³தா³த்³வாச்யோத்பாத³ இத்யநுபபந்நமிதி ।

அத்ராசார்யதே³ஶீய ஆஹ -

ஸ்போ²டமித்யாஹேதி ।

ம்ருஷ்யாமஹே ந வர்ணா: ப்ரத்யாயகா இதி । ந ஸ்போ²ட இதி து ந ம்ருஷ்யாம: । தத³நுப⁴வாநந்தரம் விதி³தஸங்க³தேரர்த²தீ⁴ஸமுத்பாதா³த் । நச வர்ணாதிரிக்தஸ்ய தஸ்யாநுப⁴வோ நாஸ்தி । கௌ³ரித்யேகம் பத³ம், கா³மாநய ஶுக்லமித்யேகம் வாக்யமிதி நாநாவர்ணபதா³திரிக்தைகபத³வாக்யாவக³தே: ஸர்வஜநீநத்வாத் । ந சாயமஸதி பா³த⁴கே ஏகபத³வாக்யாநுப⁴வ: ஶக்யோ மித்²யேதி வக்தும் । நாப்யௌபாதி⁴க: । உபாதி⁴: க²ல்வேகதீ⁴க்³ராஹ்யதா வா ஸ்யாத் , ஏகார்த²தீ⁴ஹேதுதா வா । ந தாவதே³கதீ⁴கோ³சராணாம் த⁴வக²தி³ரபலாஶாநாமேகநிர்பா⁴ஸ: ப்ரத்யய: ஸமஸ்தி । ததா² ஸதி த⁴வக²தி³ரபலாஶா இதி ந ஜாது ஸ்யாத் । நாப்யேகார்த²தீ⁴ஹேதுதா । தத்³தே⁴துத்வஸ்ய வர்ணேஷு வ்யாஸேதா⁴த் । தத்³தே⁴துத்வேந து ஸாஹித்யகல்பநே(அ)ந்யோந்யாஶ்ரயப்ரஸங்க³: । ஸாஹித்யாத்தத்³தே⁴துத்வம் தத்³தே⁴துத்வாச்ச ஸாஹித்யமிதி । தஸ்மாத³யமபா³தி⁴தோ(அ)நுபாதி⁴ஶ்ச பத³வாக்யகோ³சர ஏகநிர்பா⁴ஸாநுப⁴வோ வர்ணாதிரிக்தம் வாசகமேகமவலம்ப³தே ஸ ஸ்போ²ட இதி தம் ச த்⁴வநய: ப்ரத்யேகம் வ்யஞ்ஜயந்தோ(அ)பி ந த்³ராகி³த்வேவ விஶத³யந்தி, யேந த்³ராக³ர்த²தீ⁴: ஸ்யாத் । அபி து ரத்நதத்த்வஜ்ஞாநவத்³யதா²ஸ்வம் த்³வித்ரிசதுஷ்பஞ்சஷட்³த³ர்ஶநஜநிதஸம்ஸ்காரபரிபாகஸசிவசேதோலப்³த⁴ஜந்மநி சரமே சேதஸி சகாஸ்தி விஶத³ம் பத³வாக்யதத்த்வமிதி ப்ராக³நுத்பந்நாயாஸ்தத³நந்தரமர்த²தி⁴ய உத³ய இதி நோத்தரேஷாமாநர்த²க்யம் த்⁴வநீநாம் । நாபி ப்ராசாம், தத³பா⁴வே தஜ்ஜநிதஸம்ஸ்காரதத்பரிபாகாபா⁴வேநாநுக்³ரஹாபா⁴வாத் । அந்த்யஸ்ய சேதஸ: கேவலஸ்யாஜநகத்வாத் । நச பத³ப்ரத்யயவத் , ப்ரத்யேகமவ்யக்தாமர்த²தி⁴யமாதா⁴ஸ்யந்தி ப்ராஞ்சோ வர்ணா:, சரமஸ்து தத்ஸசிவ: ஸ்பு²டதராமிதி யுக்தம் । வ்யக்தாவ்யக்தாவபா⁴ஸிதாயா: ப்ரத்யக்ஷஜ்ஞாநநியமாத் । ஸ்போ²டஜ்ஞாநஸ்ய ச ப்ரத்யக்ஷத்வாத் । அர்த²தி⁴யஸ்த்வப்ரத்யக்ஷாயா மாநாந்தரஜந்மநோ வ்யக்த ஏவோபஜநோ ந வா ஸ்யாந்ந புநரஸ்பு²ட இதி ந ஸம: ஸமாதி⁴: । தஸ்மாந்நித்ய: ஸ்போ²ட ஏவ வாசகோ ந வர்ணா இதி ।

ததே³ததா³சார்யதே³ஶீயமதம் ஸ்வமதமுபபாத³யந்நபாகரோதி -

வர்ணா ஏவ து ந ஶப்³த³ இதி ।

ஏவம் ஹி வர்ணாதிரிக்த: ஸ்போ²டோ(அ)ப்⁴யுபேயேத, யதி³ வர்ணாநாம் வாசகத்வம் ந ஸம்ப⁴வேத் , ஸ சாநுப⁴வபத்³த⁴திமத்⁴யாஸீத । த்³விதா⁴ ச வாசகத்வம் வர்ணாநாம், க்ஷணிகத்வேநாஶக்யஸங்க³திக்³ரஹத்வாத்³வா வ்யஸ்தஸமஸ்தப்ரகாரத்³வயாபா⁴வாத்³வா । ந தாவத்ப்ரத²ம: கல்ப: । வர்ணாநாம் க்ஷணிகத்வே மாநாபா⁴வாத் । நநு வர்ணாநாம் ப்ரத்யுச்சாரணமந்யத்வம் ஸர்வஜநப்ரஸித்³த⁴ம் । ந । ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநத்வாத் । ந சாஸத்யப்யேகத்வே ஜ்வாலாதி³வத்ஸாத்³ருஶ்யநிப³ந்த⁴நமேதத் , ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமிதி ஸாம்ப்ரதம் । ஸாத்³ருஶ்யநிப³ந்த⁴நத்வமஸ்ய ப³லவத்³பா³த⁴கோபநிபாதாத்³வாஸ்தீ²யேத, க்வசிஜ்ஜ்வாலாதௌ³ வ்யபி⁴சாரத³ர்ஶநாத்³வா । தத்ர க்வசித்³வ்யபி⁴சாரத³ர்ஶநேந தது³த்ப்ரேக்ஷாயாமுச்யதே வ்ருத்³தே⁴: ஸ்வத:ப்ராமாண்யவாதி³பி⁴: “உத்ப்ரேக்ஷேத ஹி யோ மோஹாத³ஜ்ஞாதமபி பா³த⁴நம் । ஸ ஸர்வவ்யவஹாரேஷு ஸம்ஶயாத்மா க்ஷயம் வ்ரஜேத்” ॥ இதி । ப்ரபஞ்சிதம் சைதத³ஸ்மாபி⁴ர்ந்யாயகணிகாயாம் । ந சேத³ம் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் க³த்வாதி³ஜாதிவிஷயம் ந கா³தி³வ்யக்திவிஷயம், தாஸாம் ப்ரதிநரம் பே⁴தோ³பலம்பா⁴த³த ஏவ ஶப்³த³பே⁴தோ³பலம்பா⁴த்³வக்த்ருபே⁴த³ உந்நீயதே “ஸோமஶர்மாதீ⁴தே ந விஷ்ணுஶர்மா” இதி யுக்தம் । யதோ ப³ஹுஷு க³காரமுச்சாரயத்ஸு நிபுணமநுப⁴வ: பரீக்ஷ்யதாம் । யதா² காலாக்ஷீம் ச ஸ்வஸ்திமதீம் சேக்ஷமாணஸ்ய வ்யக்திபே⁴த³ப்ரதா²யாம் ஸத்யாமேவ தத³நுக³தமேகம் ஸாமாந்யம் ப்ரத²தே, ததா² கிம் க³காராதி³ஷு பே⁴தே³ந ப்ரத²மாநேஷ்வேவ க³த்வமேகம் தத³நுக³தம் சகாஸ்தி, கிம்வா யதா² கோ³த்வமாஜாநத ஏகம் பி⁴ந்நதே³ஶபரிமாணஸம்ஸ்தா²நவ்யக்த்யுபதா⁴நபே⁴தா³த்³பி⁴ந்நதே³ஶமிவால்பமிவ மஹதி³வ தீ³ர்க⁴மிவ வாமநமிவ ததா²க³வ்யக்திராஜாநத ஏகாபி வ்யஞ்ஜகபே⁴தா³த்தத்³த⁴ர்மாநுபாதிநீவ ப்ரத²த இதி ப⁴வந்த ஏவ விதா³ங்குர்வந்து । தத்ர க³வ்யக்திபே⁴த³மங்கீ³க்ருத்யாபி யோ க³த்வஸ்யைகஸ்ய பரோபதா⁴நபே⁴த³கல்பநாப்ரயாஸ: ஸ வரம் க³வ்யக்தாவேவாஸ்து கிமந்தர்க³டு³நா க³த்வேநாப்⁴யுபேதேந । யதா²ஹு: - “தேந யத்ப்ரார்த்²யதே ஜாதேஸ்தத்³வர்ணாதே³வ லப்ஸ்யதே । வ்யக்திலப்⁴யம் து நாதே³ப்⁴ய இதி க³த்வாதி³தீ⁴ர்வ்ருதா²” ॥ நச ஸ்வஸ்திமத்யாதி³வத் க³வ்யக்திபே⁴த³ப்ரத்யய: ஸ்பு²ட: ப்ரத்யுச்சாரணமஸ்தி । ததா² ஸதி த³ஶ க³காராநுத³சாரயச்சைத்ர இதி ஹி ப்ரத்யய: ஸ்யாத் । ந ஸ்யாத்³த³ஶக்ருத்வ உத³சாரயத்³க³காரமிதி । ந சைஷ ஜாத்யபி⁴ப்ராயோ(அ)ப்⁴யாஸோ யதா² ஶதக்ருத்வஸ்தித்திரீநுபாயுங்க்த தே³வத³த்த இதி । அத்ர ஹி ஸோரஸ்தாட³ம் க்ரந்த³தோ(அ)பி க³காராதி³வ்யக்தௌ லோகஸ்யோச்சாரணாப்⁴யாஸப்ரத்யயஸ்ய விநிர்வ்ருத்தி: ।

சோத³க: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநபா³த⁴கமுத்தா²பயதி -

கத²ம் ஹ்யேகஸ்மிந்காலே ப³ஹூநாமுச்சாரயதாமிதி ।

யத் யுக³பத்³விருத்³த⁴த⁴ர்மஸம்ஸர்க³வத்தத் நாநா, யதா² க³வாஶ்வாதி³ர்த்³விஶபை²கஶப²கேஶரக³லகம்ப³லாதி³மாந் । யுக³பது³தா³த்தாநுதா³த்தாதி³விருத்³த⁴த⁴ர்மஸம்ஸர்க³வாம்ஶ்சாயம் வர்ண: । தஸ்மாந்நாநா ப⁴விதுமர்ஹதி । ந சோதா³த்தாத³யோ வ்யஞ்ஜகத⁴ர்மா:, ந வர்ணத⁴ர்மா இதி ஸாம்ப்ரதம் । வ்யஞ்ஜகா ஹ்யஸ்ய வாயவ: । தேஷாமஶ்ராவணத்வே கத²ம் தத்³த⁴ர்மா: ஶ்ராவணா: ஸ்யு: । இத³ம் தாவத³த்ர வக்தவ்யம் । நஹி கு³ணகோ³சரமிந்த்³ரியம் கு³ணிநமபி கோ³சரயதி, மா பூ⁴வந் க்⁴ராணரஸநஶ்ரோத்ராணாம் க³ந்த⁴ரஸஶப்³த³கோ³சராணாம் தத்³வந்த: ப்ருதி²வ்யுத³காகாஶா கோ³சரா: । ஏவம் ச மா நாம பூ⁴த்³வாயுகோ³சரம் ஶ்ரோத்ரம் , தத்³கு³ணாம்ஸ்தூதா³த்தாதீ³ந் கோ³சரயிஷ்யதி । தே ச ஶப்³த³ஸம்ஸர்கா³க்³ரஹாத் ஶப்³த³த⁴ர்மத்வேநாத்⁴யவஸீயந்தே ।

நச ஶப்³த³ஸ்ய ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாவத்⁴ருதைகத்வஸ்ய ஸ்வரூபத உதா³த்தாத³யோ த⁴ர்மா: பரஸ்பரவிரோதி⁴நோ(அ)பர்யாயேண ஸம்ப⁴வந்தி । தஸ்மாத்³யதா² முக²ஸ்யைகஸ்ய மணிக்ருபாணத³ர்பணாத்³யுபதா⁴நவஶாந்நாநாதே³ஶபரிமாணஸம்ஸ்தா²நபே⁴த³விப்⁴ரம:, ஏவமேகஸ்யாபி வர்ணஸ்ய வ்யஞ்ஜகத்⁴வநிநிப³ந்த⁴நோ(அ)யம் விருத்³த⁴நாநாத⁴ர்மஸம்ஸர்க³விப்⁴ரம:, ந து பா⁴விகோ நாநாத⁴ர்மஸம்ஸர்க³ இதி ஸ்தி²தே(அ)ப்⁴யுபேத்ய பரிஹாரமாஹ பா⁴ஷ்யகார: -

அத²வா த்⁴வநிக்ருத இதி ।

அத²வேதி பூர்வபக்ஷம் வ்யாவர்தயதி । ப⁴வேதாம் நாம கு³ணகு³ணிநாவேகேந்த்³ரியக்³ராஹ்யௌ, ததா²ப்யதோ³ஷ: । த்⁴வநீநாமபி ஶப்³த³வச்ச்²ராவணத்வாத் ।

த்⁴வநிஸ்வரூபம் ப்ரஶ்நபூர்வகம் வர்ணேப்⁴யோ நிஷ்கர்ஷயதி -

க: புநரயமிதி ।

ந சாயமநிர்தா⁴ரிதவிஶேஷவர்ணத்வஸாமாந்யமாத்ரப்ரத்யயோ ந து வர்ணாதிரிக்ததத³பி⁴வ்யஞ்ஜகத்⁴வநிப்ரத்யய இதி ஸாம்ப்ரதம் । தஸ்யாநுநாஸிகத்வாதி³பே⁴த³பி⁴ந்நஸ்ய கா³தி³வ்யக்திவத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாபா⁴வாத் , அப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநஸ்ய சைகத்வாபா⁴வேந ஸாமாந்யபா⁴வாநுபபத்தே: । தஸ்மாத³வர்ணாத்மகோ வைஷ ஶப்³த³:, ஶப்³தா³திரிக்தோ வா த்⁴வநி:, ஶப்³த³வ்யஞ்ஜக: ஶ்ராவணோ(அ)ப்⁴யுபேய: உப⁴யதா²பி சாக்ஷு வ்யஞ்ஜநேஷு ச தத்தத்³த்⁴வநிபே⁴தோ³பதா⁴நேநாநுநாஸிகத்வாத³யோ(அ)வக³ம்யமாநாஸ்தத்³த⁴ர்மா ஏவ ஶப்³தே³ ப்ரதீயந்தே ந து ஸ்வத: ஶப்³த³ஸ்ய த⁴ர்மா: । ததா² ச யேஷாமநுநாஸிகத்வாத³யோ த⁴ர்மா: பரஸ்பரவிருத்³தா⁴ பா⁴ஸந்தே ப⁴வது தேஷாம் த்⁴வநீநாமநித்யதா । நஹி தேஷு ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமஸ்தி । யேஷு து வர்ணேஷு ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் ந தேஷாமநுநாஸிகத்வாத³யோ த⁴ர்மா இதி நாநித்யா: ।

ஏவம் ச ஸதி ஸாலம்ப³நா இதி ।

யத்³யேஷ பரஸ்யாக்³ரஹோ த⁴ர்மிண்யக்³ருஹ்யமாணே தத்³த⁴ர்மா ந ஶக்யா க்³ரஹீதுமிதி, ஏவம் நாமாஸ்து ததா² துஷ்யது பர: । ததா²ப்யதோ³ஷ இத்யர்த²: । தத³நேந ப்ரப³ந்தே⁴ந க்ஷணிகத்வேந வர்ணாநாமஶக்யஸங்க³திக்³ரஹதயா யத³வாசகத்வமாபாதி³தம் வர்ணாநாம் தத³பாக்ருதம் ।

வ்யஸ்தஸமஸ்தப்ரகாரத்³வயாஸம்ப⁴வேந து யதா³ஸஞ்ஜிதம் தந்நிராசிகீர்ஷுராஹ -

வர்ணேப்⁴யஶ்சார்த²ப்ரதீதேரிதி ।

கல்பநாமம்ருஷ்யமாண ஏகதே³ஶ்யாஹ -

ந கல்பயாமீதி ।

நிராகரோதி -

ந ।

அஸ்யா அபி பு³த்³தே⁴ரிதி ।

நிரூபயது தாவத்³கௌ³ரித்யேகம் பத³மிதி தி⁴யமாயுஷ்மாந் । கிமியம் பூர்வாநுபூ⁴தாந்க³காராதீ³நேவ ஸாமஸ்த்யேநாவகா³ஹதே கிம்வா க³காராத்³யதிரிக்தம், க³வயமிவ வராஹாதி³ப்⁴யோ விலக்ஷணம் । யதி³ க³காராதி³விலக்ஷணமவபா⁴ஸயேத் , க³காராதி³ரூஷித: ப்ரத்யயோ ந ஸ்யாத் । நஹி வராஹதீ⁴ர்மஹிஷரூஷிதம் வராஹமவகா³ஹதே । பத³தத்த்வமேகம் ப்ரத்யேகமபி⁴வ்யஞ்ஜயந்தோ த்⁴வநய: ப்ரயத்நபே⁴த³பி⁴ந்நாஸ்துல்யஸ்தா²நகரணநிஷ்பாத்³யதயாந்யோந்யவிஸத்³ருஶதத்தத்பத³வ்யஞ்ஜகத்⁴வநிஸாத்³ருஶ்யேந ஸ்வவ்யஞ்ஜநீயஸ்யைகஸ்ய பத³தத்த்வஸ்ய மிதோ² விஸத்³ருஶாநேகபத³ஸாத்³ருஶ்யாந்யாபாத³யந்த: ஸாத்³ருஶ்யோபதா⁴நபே⁴தா³தே³கமப்யபா⁴க³மபி நாநேவ பா⁴க³வதி³வ பா⁴ஸயந்தி, முக்²யமிவைகம் நியதவர்ணபரிமாணஸ்தா²நஸம்ஸ்தா²நபே⁴த³மபி மணிக்ருபாணத³ர்பணாத³யோ(அ)நேகவர்ணபரிமாணஸம்ஸ்தா²நபே⁴த³ம் । ஏவம் ச கல்பிதா ஏவாஸ்ய பா⁴கா³ வர்ணா இதி சேத் , தத்கிமிதா³நீம் வர்ணபே⁴தா³நஸத்யபி பா³த⁴கே மித்²யேதி வக்துமத்⁴யவஸிதோ(அ)ஸி । ஏகதீ⁴ரேவ நாநாத்வஸ்ய ப³தி⁴கேதி சேத் , ஹந்தாஸ்யாம் நாநா வர்ணா: ப்ரத²ந்த இதி நாநாத்வாவபா⁴ஸ ஏகைகத்வம் கஸ்மாந்ந பா³த⁴தே । அத²வா வநஸேநாதி³பு³த்³தி⁴வதே³கத்வநாநாத்வே ந விருத்³தே⁴ । நோ க²லு ஸேநாவநபு³த்³தீ⁴ க³ஜபதா³திதுரகா³தீ³நாம் சம்பகாஶோககிம்ஶுகாதீ³நாம் ச பே⁴த³மபபா³த⁴மாநே உதீ³யேதே, அபி து பி⁴ந்நாநாமேவ ஸதாம் கேநசிதே³கேநோபாதி⁴நாவச்சி²ந்நாநாமேகத்வமாபாத³யத: । நச பரோபாதி⁴கேநைகத்வேந ஸ்வாபா⁴விகம் நாநாத்வம் விருத்⁴யதே । நஹ்யௌபசாரிகமக்³நித்வம் மாணவகஸ்ய ஸ்வாபா⁴விகநரத்வவிரோதி⁴ । தஸ்மாத்ப்ரத்யேகவர்ணாநுப⁴வஜநிதபா⁴வநாநிசயலப்³த⁴ஜந்மநி நிகி²லவர்ணாவகா³ஹிநி ஸ்ம்ருதிஜ்ஞாந ஏகஸ்மிந்பா⁴ஸமாநாநாம் வர்ணாநாம் ததே³கவிஜ்ஞாநவிஷயதயா வைகார்த²தீ⁴ஹேதுதயா வைகத்வமௌபசாரிகமவக³ந்தவ்யம் । ந சைகார்த²தீ⁴ஹேதுத்வேநைகத்வமேகத்வேந சைகார்த²தீ⁴ஹேதுபா⁴வ இதி பரஸ்பராஶ்ரயம் । நஹ்யர்த²ப்ரத்யயாத்பூர்வமேதாவந்தோ வர்ணா ஏகஸ்ம்ருதிஸமாரோஹிணோ ந ப்ரத²ந்தே । ந ச தத்ப்ரத²நாநந்தரம் வ்ருத்³த⁴ஸ்யார்த²தீ⁴ர்நோந்நீயதே, தது³ந்நயநாச்ச தேஷாமேகார்த²தி⁴யம் ப்ரதி காரகத்வமேகமவக³ம்யைகபத³த்வாத்⁴யவஸாநமிதி நாந்யோந்யாஶ்ரயம் । ந சைகஸ்ம்ருதிஸமாரோஹிணாம் க்ரமாக்ரமவிபரீதக்ரமப்ரயுக்தாநாமபே⁴தோ³ வர்ணாநாமிதி யதா²கத²ஞ்சித்ப்ரயுக்தேப்⁴ய ஏதேப்⁴யோ(அ)ர்த²ப்ரத்யயப்ரஸங்க³ இதி வாச்யம் । உக்தம் ஹி - “யாவந்தோ யாத்³ருஶா யே ச பதா³ர்த²ப்ரதிபாத³நே । வர்ணா: ப்ரஜ்ஞாதஸாமர்த்²யாஸ்தே ததை²வாவபோ³த⁴கா:” ॥ இதி । நநு பங்க்திபு³த்³தா⁴வேகஸ்யாமக்ரமாயாமபி வாஸ்தவீ ஶாலாதீ³நாமஸ்தி பங்க்திரிதி ததை²வ ப்ரதா² யுக்தா, நச ததே²ஹ வர்ணாநாம் நித்யாநாம் விபூ⁴நாம் சாஸ்தி வாஸ்தவ: க்ரம:, ப்ரத்யயோபாதி⁴ஸ்து ப⁴வேத் , ஸசைக இதி, குதஸ்த்ய: க்ரம ஏஷாமிதி சேத் , । ந ஏகஸ்யாமபி ஸ்ம்ருதௌ வர்ணரூபவத்க்ரமவத்பூர்வாநுபூ⁴ததாபராமர்ஶாத் । ததா²ஹி - ஜாராராஜேதி பத³யோ: ப்ரத²யந்த்யோ: ஸ்ம்ருதிதி⁴யோஸ்தத்த்வே(அ)பி வர்ணாநாம் க்ரமபே⁴தா³த்பத³பே⁴த³: ஸ்பு²டதரம் சகாஸ்தி । ததா²ச நாக்ரமவிபரீதக்ரமப்ரயுக்தாநாமவிஶேஷ: ஸ்ம்ருதிபு³த்³தா⁴வேகஸ்யாம் வர்ணாநாம் க்ரமப்ரயுக்தாநாம் । யதா²ஹு: - “பதா³வதா⁴ரணோபாயாந்ப³ஹூநிச்ச²ந்தி ஸூரய: । க்ரமந்யூநாதிரிக்தத்வஸ்வரவாக்யஶ்ருதிஸ்ம்ருதீ:” ॥ இதி । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் । தி³ங்மாத்ரமத்ர ஸூசிதம், விஸ்தரஸ்து தத்த்வபி³ந்தா³வவக³ந்தவ்ய இதி । அலம் வா நையாயிகைர்விவாதே³ந ।

ஸந்த்வநித்யா ஏவ வர்ணாஸ்ததா²பி க³த்வாத்³யவச்சே²தே³நைவ ஸங்க³திக்³ரஹோ(அ)நாதி³ஶ்ச வ்யவஹார: ஸேத்ஸ்யதீத்யாஹ -

அதா²பி நாமேதி ॥ 28 ॥

அத ஏவ ச நித்யத்வம் ।

நநு ப்ராச்யாமேவ மீமாம்ஸாயாம் வேத³ஸ்ய நித்யத்வம் ஸித்³த⁴ம் தத்கிம் புந: ஸாத்⁴யத இத்யத ஆஹ -

ஸ்வதந்த்ரஸ்ய கர்துரஸ்மரணாதே³வ ஹி ஸ்தி²தே வேத³ஸ்ய நித்யத்வ இதி ।

நஹ்யநித்யாஜ்ஜக³து³த்பத்துமர்ஹதி, தஸ்யாப்யுத்பத்திமத்த்வேந ஸாபேக்ஷத்வாத் । தஸ்மாந்நித்யோ வேத³: ஜக³து³த்பத்திஹேதுத்வாத் , ஈஶ்வரவதி³தி ஸித்³த⁴மேவ நித்யத்வமநேந த்³ருடீ⁴க்ருதம் । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 29 ॥

ஸமாநநாமரூபத்வாச்சாவ்ருத்தாவப்யவிரோதோ⁴ த³ர்ஶநாத்ஸ்ம்ருதேஶ்ச ।

ஶங்காபதோ³த்தரத்வாத்ஸூத்ரஸ்ய ஶங்காபதா³நி பட²தி -

அதா²பி ஸ்யாதி³தி ।

அபி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யாவிச்சே²தே³ ஹி ஸம்ப³ந்த⁴நித்யத்வம் ப⁴வேத் । ஏவமத்⁴யாபகாத்⁴யேத்ருபரம்பராவிச்சே²தே³ வேத³ஸ்ய நித்யத்வம் ஸ்யாத் । நிரந்வயஸ்ய து ஜக³த: ப்ரவிலயே(அ)த்யந்தாஸதஶ்சாபூர்வஸ்யோத்பாதே³(அ)பி⁴தா⁴நாபி⁴தே⁴யாவத்யந்தமுச்சி²ந்நாவிதி கிமாஶ்ரய: ஸம்ப³ந்த⁴: ஸ்யாத் । அத்⁴யாபகாத்⁴யேத்ருஸந்தாநவிச்சே²தே³ ச கிமாஶ்ரயோ வேத³: ஸ்யாத் । நச ஜீவாஸ்தத்³வாஸநாவாஸிதா: ஸந்தீதி வாச்யம் । அந்த:கரணாத்³யுபாதி⁴கல்பிதா ஹி தே தத்³விச்சே²தே³ ந ஸ்தா²துமர்ஹந்தி । நச ப்³ரஹ்மணஸ்தத்³வாஸநா, தஸ்ய வித்³யாத்மந: ஶுத்³த⁴ஸ்வபா⁴வஸ்ய தத³யோகா³த் । ப்³ரஹ்மணஶ்ச ஸ்ருஷ்ட்யாதா³வந்த:கரணாநி தத³வச்சி²ந்நாஶ்ச² ஜீவா: ப்ராது³ர்ப⁴வந்தோ ந பூர்வகர்மாவித்³யாவாஸநாவந்தோ ப⁴விதுமர்ஹந்தி, அபூர்வத்வாத் । தஸ்மாத்³விருத்³த⁴மித³ம் ஶப்³தா³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴வேத³நித்யத்வம் ஸ்ருஷ்டிப்ரலயாப்⁴யுபக³மேநேதி । அபி⁴தா⁴த்ருக்³ரஹணேநாத்⁴யாபகாத்⁴யேதாராவுக்தௌ ।

ஶங்காம் நிராகர்தும் ஸூத்ரமவதாரயதி -

தத்ரேத³மபி⁴தீ⁴யதே ஸமாநநாமரூபத்வாதி³தி ।

யத்³யபி மஹாப்ரலயஸமயே நாந்த:கரணாத³ய: ஸமுதா³சரத்³வ்ருத்தய: ஸந்தி ததா²பி ஸ்வகாரணே(அ)நிர்வாச்யாயாமவித்³யாயாம் லீநா: ஸூக்ஷ்மேண ஶக்திரூபேண கர்மவிக்ஷேபகாவித்³யாவாஸநாபி⁴: ஸஹாவதிஷ்ட²ந்த ஏவ । ததா² ச ஸ்ம்ருதி: - “ஆஸீதி³த³ம் தமோபூ⁴தமப்ரஜ்ஞாதமலக்ஷணம் । அப்ரதர்க்யமவிஜ்ஞேயம் ப்ரஸுப்தமிவ ஸர்வத: ॥”(ம.ஸ்ம்ரு. 1.5.) இதி । தே சாவதி⁴ம் ப்ராப்ய பரமேஶ்வரேச்சா²ப்ரசோதி³தா யதா² கூர்மதே³ஹே நிலீநாந்யங்கா³நி ததோ நி:ஸரந்தி, யதா² வா வர்ஷாபாயே ப்ராப்தம்ருத்³பா⁴வாநி மண்டூ³கஶரீராணி தத்³வாஸநாவாஸிததயா க⁴நக⁴நாக⁴நாஸாராவஸேகஸுஹிதாநி புநர்மண்டூ³கதே³ஹபா⁴வமநுப⁴வந்தி, ததா² பூர்வவாஸநாவஶாத்பூர்வஸமாநநாமரூபாண்யுத்பத்³யந்தே । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யத்³யபீஶ்வராத்ப்ரப⁴வ: ஸம்ஸாரமண்ட³லஸ்ய, ததா²பீஶ்வர: ப்ராணப்⁴ருத்கர்மாவித்³யாஸஹகாரீ தத³நுரூபமேவ ஸ்ருஜதி । நச ஸர்க³ப்ரலயப்ரவாஹஸ்யாநாதி³தாமந்தரேணைதது³பபத்³யத இதி ஸர்க³ப்ரலயாப்⁴யயுபக³மே(அ)பி ஸம்ஸாராநாதி³தா ந விருத்⁴யத இதி ।

ததி³த³முக்தம் -

உபபத்³யதே சாப்யுபலப்⁴யதே ச ।

ஆக³மத இதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ப⁴வத்வநாதி³தா ஸம்ஸாரஸ்ய, ததா²பி மஹாப்ரலயாந்தரிதே குத: ஸ்மரணம் வேதா³நாமித்யத ஆஹ -

அநாதௌ³ ச ஸம்ஸாரே யதா² ஸ்வாபப்ரபோ³த⁴யோரிதி ।

யத்³யபிப்ராணமாத்ராவஶேஷதாதந்நி:ஶேஷதே ஸுஷுப்தப்ரலயாவஸ்த²யோர்விஶேஷ:, ததா²பி கர்மவிக்ஷேபஸம்ஸ்காரஸஹிதலயலக்ஷணா வித்³யாவஶேஷதாஸாம்யேந ஸ்வாபப்ரலயாவஸ்த²யோரபே⁴த³ இதி த்³ரஷ்டவ்யம் । நநு நாபர்யாயேண ஸர்வேஷாம் ஸுஷுப்தாவஸ்தா², கேஷாஞ்சித்ததா³ ப்ரபோ³தா⁴த் , தேப்⁴யஶ்ச ஸுப்தோத்தி²தாநாம் க்³ரஹணஸம்ப⁴வாத் , ப்ராயணகாலவிப்ரகர்ஷயோஶ்ச வாஸநோச்சே²த³காரணயோரபா⁴வேந ஸத்யாம் வாஸநாயாம் ஸ்மரணோபபத்தே: ஶப்³தா³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴வேத³வ்யஹாராநுச்சே²தோ³ யுஜ்யதே ।

மஹாப்ரலயஸ்த்வபர்யாயேண ப்ராணப்⁴ருந்மாத்ரவர்தீ, ப்ராயணகாலவிப்ரகர்ஷௌ ச தத்ர ஸம்ஸ்காரமாத்ரோச்சே²த³ஹேதூ ஸ்த இதி குத: ஸுஷுப்தவத்பூர்வப்ரபோ³த⁴வ்யவஹாரவது³த்தரப்ரபோ³த⁴வ்யவஹார இதி சோத³யதி -

ஸ்யாதே³தத் । ஸ்வாப இதி ।

பரிஹரதி -

நைஷ தோ³ஷ: । ஸத்யபி வ்யவஹாரோச்சே²தி³நீதி ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - ந தாவத்ப்ராயணகாலவிப்ரகர்ஷௌ ஸர்வஸம்ஸ்காரோச்சே²த³கௌ, பூர்வாப்⁴யஸ்தஸ்ம்ருத்யநுப³ந்தா⁴ஜ்ஜாதஸ்ய ஹர்ஷப⁴யஶோகஸம்ப்ரதிபத்தேரநுபபத்தே: । மநுஷ்யஜந்மவாஸநாநாம் சாநேகஜாத்யந்தரஸஹஸ்ரவ்யவஹிதாநாம் புநர்மநுஷ்யஜாதிஸம்வர்தகேந கர்மணாபி⁴வ்யக்த்யபா⁴வப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாந்நிக்ருஷ்டதி⁴யாமபி யத்ர ஸத்யபி ப்ராயணகாலவிப்ரகர்ஷாதௌ³ பூர்வவாஸநாநுவ்ருத்தி:, தத்ர கைவ கதா² பரமேஶ்வராநுக்³ரஹேண த⁴ர்மஜ்ஞாநவைராக்³யைஶ்வர்யாதிஶயஸம்பந்நாநாம் ஹிரண்யக³ர்ப⁴ப்ரப்⁴ருதீநாம் மஹாதி⁴யாம் । யதா²வா ஆ ச மநுஷ்யேப்⁴ய ஆ ச க்ருமிப்⁴யோ ஜ்ஞாநாதீ³நாமநுபூ⁴யதே நிகர்ஷ:, ஏவமா மநுஷ்யேப்⁴ய ஏவ ஆ ச ப⁴க³வதோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஜ்ஜ்ஞாநாதீ³நாம் ப்ரகர்ஷோே(அ)பி ஸம்பா⁴வ்யதே । ததா²ச தத³பி⁴வத³ந்தோ வேத³ஸ்ம்ருதிவாதா³: ப்ராமாண்யமப்ரத்யூஹமஶ்நுவதே । ஏவம் சாத்ரப⁴வதாம் ஹிரண்யக³ர்பா⁴தீ³நாம் பரமேஶ்வராநுக்³ருஹீதாநாமுபபத்³யதே கல்பாந்தரஸம்ப³ந்தி⁴நிகி²லவ்யவஹாராநுஸந்தா⁴நமிதி । ஸுக³மமந்யத் ।

ஸ்யாதே³தத் । அஸ்து கல்பாந்தரவ்யவஹாராநுஸந்தா⁴நம் தேஷாம் । அஸ்யாம் து ஸ்ருஷ்டாவந்ய ஏவ வேதா³:, அந்ய ஏவ சைஷாமர்தா²:, அந்ய ஏவ வர்ணாஶ்ரமா:, த⁴ர்மாச்சாநர்தோ²(அ)ர்த²ஶ்சாத⁴ர்மாத் , அநர்த²ஶ்சேப்ஸிதோ(அ)ர்த²ஶ்சாநீப்ஸித: அபூர்வத்வாத்ஸர்க³ஸ்ய । தஸ்மாத்க்ருதமத்ர கல்பாந்தரவ்யவஹாராநுஸந்தா⁴நேந, அகிஞ்சித்கரத்வாத் । ததா² ச பூர்வவ்யவஹாரோச்சே²தா³ச்ச²ப்³தா³ர்த²ஸம்ப³ந்த⁴ஶ்ச வேத³ஶ்சாநித்யௌ ப்ரஸஜ்யேயாதாமித்யத ஆஹ -

ப்ராணிநாம் ச ஸுக²ப்ராப்தய இதி ।

யதா²வஸ்துஸ்வபா⁴வஸாமர்த்²யம் ஹி ஸர்க³: ப்ரவர்ததே, நது ஸ்வபா⁴வஸாமர்த்²யமந்யத²யிதுமர்ஹதி । நஹி ஜாது ஸுக²ம் தத்த்வேந ஜிஹாஸ்யதே, து³:க²ம் சோபாதி³த்ஸ்யதே । நச ஜாது த⁴ர்மாத⁴ர்மயோ: ஸாமர்த்²யாவிபர்யயோ ப⁴வதி । நஹி ம்ருத்பிண்டா³த்பட:, க⁴டஶ்ச தந்துப்⁴யோ ஜாயதே । ததா² ஸதி வஸ்துஸாமர்த்²யநியமாபா⁴வாத்ஸர்வம் ஸர்வஸ்மாத்³ப⁴வேதி³தி பிபாஸுரபி த³ஹநமாஹ்ருத்ய பிபாஸாமுபஶமயேத் , ஶீதார்தோ வா தோயமாஹ்ருத்ய ஶீதார்திமிதி । தேந ஸ்ருஷ்ட்யந்தரே(அ)பி ப்³ரஹ்மஹத்யாதி³ரநர்த²ஹேதுரேவார்த²ஹேதுஶ்ச யாகா³தி³ரித்யாநுபூர்வ்யம் ஸித்³த⁴ம் । ஏவம் ய ஏவ வேதா³ அஸ்மிந்கல்பே த ஏவ கல்பாந்தரே, த ஏவ சைஷாமர்தா²: த ஏவ ச வர்ணாஶ்ரமா: । த்³ருஷ்டஸாத⁴ர்ம்யஸம்ப⁴வே தத்³வைத⁴ர்ம்யகல்பநமநுமாநாக³மவிருத்³த⁴ம் । “ஆக³மாஶ்சேஹ பூ⁴யாம்ஸோ பா⁴ஷ்யகாரேண த³ர்ஶிதா: । ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிபுராணாக்²யாஸ்தத்³வ்யாகோபோ(அ)ந்யதா² ப⁴வேத்” ॥

தஸ்மாத்ஸுஷ்டூ²க்தம் -

ஸமாநநாமரூபத்வாச்சாவ்ருத்தாவப்யவிரோத⁴ இதி ।

'அக்³நிர்வா அகாமயத” இதி பா⁴விநீம் வ்ருத்திமாஶ்ரித்ய யஜமாந ஏவாக்³நிருச்யதே । நஹ்யக்³நேர்தே³வதாந்தரமக்³நிரஸ்தி ॥ 30 ॥

மத்⁴வாதி³ஷ்வஸம்ப⁴வாத³நதி⁴காரம் ஜைமிநி: ।

ப்³ரஹ்மவித்³யாஸ்வதி⁴காரம் தே³வர்ஷீணாம் ப்³ருவாண: ப்ரஷ்டவ்யோ ஜாயதே, கிம் ஸர்வாஸு ப்³ரஹ்மவித்³யா ஸ்வவிஶேஷேண ஸர்வேஷாம் கிம்வா காஸுசிதே³வ கேஷாஞ்சித் । யத்³யவிஶேஷேண ஸர்வாஸு, ததோ மத்⁴வாதி³வித்³யாஸ்வஸம்ப⁴வ: ।

கத²ம் । அஸௌ வா ஆதி³த்யோ தே³வமத்⁴வித்யத்ர ஹி மநுஷ்யா ஆதி³த்யம் மத்⁴வத்⁴யாஸேநோபாஸீரந் ।

உபாஸ்யோபாஸகபா⁴வோ ஹி பே⁴தா³தி⁴ஷ்டா²நோ ந ஸ்வாத்மந்யாதி³த்யஸ்ய தே³வதாயா: ஸம்ப⁴வதி । ந சாதி³த்யாந்தரமஸ்தி । ப்ராசாமாதி³த்யாநாமஸ்மிந்கல்பே க்ஷீணாதி⁴காரத்வாத் ।

புநஶ்சாதி³த்யவ்யபாஶ்ரயாணி பஞ்ச ரோஹிதாதீ³ந்யுபக்ரம்யேதி ।

அயமர்த²: - “அஸௌ வா ஆதி³த்யோ தே³வமது⁴”(சா². உ. 3 । 1 । 1) இதி தே³வாநாம் மோத³ஹேதுத்வாந்மத்⁴விவ மது⁴ । ப்⁴ராமரமது⁴ஸாரூப்யமாஹாஸ்ய ஶ்ருதி: - “தஸ்ய மது⁴நோ த்³யௌரேவ திரஶ்சீநவம்ஶ:”(சா². உ. 3 । 1 । 1) । அந்தரிக்ஷம் மத்⁴வபூப: । ஆதி³த்யஸ்ய ஹி மது⁴நோ(அ)பூப: படலமந்தரிக்ஷமாகாஶம், தத்ராவஸ்தா²நாத் । யாநி ச ஸோமாஜ்யபய:ப்ரப்⁴ருதீந்யக்³நௌ ஹூயதே தாந்யாதி³த்யரஶ்மிபி⁴ரக்³நிஸம்வலிதைரூத்பந்நபாகாந்யம்ருதீபா⁴வமாபந்நாந்யாதி³த்யமண்ட³லம்ருங்மந்த்ரமது⁴பைர்நீயந்தே । யதா² ஹி ப்⁴ரமரா: புஷ்பேப்⁴ய ஆஹ்ருத்ய மகரந்த³ம் ஸ்வஸ்தா²நமாநயந்த்யேவம்ருங்மந்த்ரப்⁴ரமரா: ப்ரயோக³ஸமவேதார்த²ஸ்மாரணாதி³பி⁴ர்ருக்³வேத³விஹிதேப்⁴ய: கர்மகுஸுமேப்⁴ய ஆஹ்ருத்ய தந்நிஷ்பந்நம் மகரந்த³மாதி³த்யமண்ட³லம் லோஹிதாபி⁴ரஸ்ய ப்ராசீபீ⁴ ரஶ்மிநாடீ³பி⁴ராநயந்தி, தத³ம்ருதம் வஸவ உபஜீவந்தி । அதா²ஸ்யாதி³த்யமது⁴நோ த³க்ஷிணாபீ⁴ ரஶ்மிநாடீ³பி⁴: ஶுக்லாபி⁴ர்யஜுர்வேத³விஹிதகர்மகுஸுமேப்⁴ய ஆஹ்ருத்யாக்³நௌ ஹுதம் ஸோமாதி³ பூர்வவத³ம்ருதபா⁴வமாபந்நம் யஜுர்வேத³மந்த்ரப்⁴ரமரா ஆதி³த்யமண்ட³லமாநயந்தி, ததே³தத³ம்ருதம் ருத்³ரா உபஜீவந்தி । அதா²ஸ்யாதி³த்யமது⁴ந: ப்ரதீசீபீ⁴ ரஶ்மிநாடீ³பி⁴: க்ருஷ்ணாபி⁴: ஸாமவேத³விஹிதகர்மகுஸுமேப்⁴ய ஆஹ்ருத்யாக்³நௌ ஹுதம் ஸோமாதி³ பூர்வவத³ம்ருதபா⁴வமாபந்நம் ஸாமமந்த்ரஸ்தோத்ரப்⁴ரமரா ஆதி³த்யமண்ட³லமாநயந்தி, தத³ம்ருதமாதி³த்யா உபஜீவந்தி । அதா²ஸ்யாதி³த்யமது⁴ந உதீ³சிபி⁴ரதிக்ருஷ்ணாபீ⁴ ரஶ்மிநாடீ³பி⁴ரத²ர்வவேத³விஹிதேப்⁴ய: கர்மகுஸுமேப்⁴ய ஆஹ்ருத்யாக்³நௌ ஹுதம் ஸோமாதி³ பூர்வவத³ம்ருதபா⁴வமாபந்நமத²ர்வாங்கி³ரஸமந்த்ரப்⁴ரமரா:, ததா²ஶ்வமேத⁴வாச:ஸ்தோமகர்மகுஸுமாத் இதிஹாஸபுராணமந்த்ரப்⁴ரமரா ஆதி³த்யமண்ட³லமாநயந்தி । அஶ்வமேதே⁴ வாச:ஸ்தோமே ச பாரிப்லவம் ஶம்ஸந்தி இதி ஶ்ரவணாதி³திஹாஸபுராணமந்த்ராணாமப்யஸ்தி ப்ரயோக³: । தத³ம்ருதம் மருத உபஜீவந்தி । அதா²ஸ்ய யா ஆதி³த்யமது⁴ந ஊர்த்⁴வா ரஶ்மிநாட்³யோ கோ³ப்யாஸ்தாபி⁴ருபாஸநப்⁴ரமரா: ப்ரணவகுஸுமாதா³ஹ்ருத்யாதி³த்யமண்ட³லமாநயந்தி, தத³ம்ருதமுபஜீவந்தி ஸாத்⁴யா: । தா ஏதா ஆதி³த்யவ்யபாஶ்ரயா: பஞ்ச ரோஹிதாத³யோ ரஶ்மிநாட்³ய ருகா³தி³ஸம்ப³த்³தா⁴: க்ரமேணோபதி³ஶ்யேதி யோஜநா । ஏததே³வாம்ருதம் த்³ருஷ்ட்வோபலப்⁴ய யதா²ஸ்வம் ஸமஸ்தை: கரணைர்யஶஸ்தேஜ இந்த்³ரியஸாகல்யவீர்யாந்நாத்³யாந்யம்ருதம் தது³பலப்⁴யாதி³த்யே த்ருப்யதி । தேந க²ல்வம்ருதேந தே³வாநாம் வஸ்வாதீ³நாம் மோத³நம் வித³த⁴தா³தி³த்யோ மது⁴ । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ந கேவலமுபாஸ்யோபாஸகபா⁴வ ஏகஸ்மிந்விருத்⁴யதே, அபி து ஜ்ஞாத்ருஜ்ஞேயபா⁴வஶ்ச ப்ராப்யப்ராபகபா⁴வஶ்சேதி ।

ததா²க்³நி: பாத³ இதி ।

அதி⁴தை³வதம் க²ல்வாகாஶே ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிவிதா⁴நார்த²முக்தம் । ஆகாஶஸ்ய ஹி ஸர்வக³தத்வம் ரூபாதி³ஹீநத்வே ச ப்³ரஹ்மணா ஸாரூப்யம், தஸ்ய சைதஸ்யாகாஶஸ்ய ப்³ரஹ்மணஶ்சத்வார: பாதா³ அக்³ந்யாத³ய: “அக்³நி: பாத³:” இத்யாதி³நா த³ர்ஶிதா: । யதா² ஹி கோ³: பாதா³ ந க³வா வியுஜ்யந்த, ஏவமக்³ந்யாத³யோ(அ)பி நாகாஶேந ஸர்வக³தேநேத்யாகாஶஸ்ய பாதா³: ।

ததே³வமாகாஶஸ்ய சதுஷ்பதோ³ ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்டிம் விதா⁴ய ஸ்வரூபேண வாயும் ஸம்வர்க³கு³ணகமுபாஸ்யம் விதா⁴தும் மஹீகரோதி -

வாயுர்வாவ ஸம்வர்க³: ।

ததா² ஸ்வரூபேணைவாதி³த்யம் ப்³ரஹ்மத்³ருஷ்ட்யோபாஸ்யம் விதா⁴தும் மஹீகரோதி -

ஆதி³த்யோ ப்³ரஹ்மேத்யாதே³ஶ:

உபதே³ஶ: । அதிரோஹிதார்த²மந்யத் ॥ 31 ॥

யத்³யுச்யேத நாவிஶேஷேண ஸர்வேஷாம் தே³வர்ஷீணாம் ஸர்வாஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாஸ்வதி⁴கார:, கிந்து யதா²ஸம்ப⁴வமிதி । தத்ரேத³முபதிஷ்ட²தே -

ஜ்யோதிஷி பா⁴வாச்ச ।

லௌகிகௌ ஹ்யாதி³த்யாதி³ஶப்³த³ப்ரயோக³ப்ரத்யயௌ ஜ்யோதிர்மண்ட³லாதி³ஷு த்³ருஷ்டௌ । ந சைதேஷாமஸ்தி சைதந்யம் । நஹ்யேதேஷு தே³வத³த்தாதி³வத்தத³நுரூபா த்³ருஶ்யந்தே சேஷ்டா: ।

ஸ்யாதே³தத் । மந்த்ரார்த²வாதே³திஹாஸபுராணலோகேப்⁴ய இதி ।

தத்ர “ஜக்³ருப்⁴மாதே த³க்ஷிணமிந்த்³ரஹஸ்தம்” இதி ச, “காஶிரிந்த்³ர இத்” இதி ச । காஶிர்முஷ்டி: । ததா² “துவிக்³ரீவோ வபோத³ர: ஸுபா³ஹுரந்த⁴ஸோ மதே³ । இந்த்³ரோ வ்ருத்ராணி ஜிக்⁴நதே”(ரு.ஸம். 8-7-17) இதி விக்³ரஹவத்த்வம் தே³வதாயா மந்த்ரார்த²வாதா³ அபி⁴வத³ந்தி । ததா² ஹவிர்போ⁴ஜநம் தே³வதாயா த³ர்ஶயந்தி - “அத்³தீ⁴ந்த்³ர பிப³ ச ப்ரஸ்தி²தஸ்ய”(ரு.ஸம். 10-116-7) இத்யாத³ய: । ததே²ஶநம் - “இந்த்³ரோ தி³வ இந்த்³ர ஈஶே ப்ருதி²வ்யா இந்த்³ரோ அபாமிந்த்³ர இத்பர்வதாநாம் । இந்த்³ரோ வ்ருதா⁴மிந்த்³ர இந்மேதி⁴ராணாமிந்த்³ர: க்ஷேமே யோகே³ ஹவ்ய இந்த்³ர:”(ரு.ஸம். 10-89-10) இதி, ததா² “ஈஶாநமஸ்ய ஜக³த: ஸ்வர்த்³ருஶமீஶாநமிந்த்³ர தஸ்து²ஷ:”(ரு.ஸம். 7-32-22) இதி । ததா² வரிவஸிதாரம் ப்ரதி தே³வதாயா: ப்ரஸாத³ம் ப்ரஸந்நாயாஶ்ச ப²லதா³நம் த³ர்ஶயதி “ஆஹுதிபி⁴ரேவ தே³வாந் ஹுதாத³: ப்ரீணாதி தஸ்மை ப்ரீதா இஷமூர்ஜம் ச யச்ச²ந்தி” இதி, “த்ருப்த ஏவைநமிந்த்³ர: ப்ரஜயா பஶுபி⁴ஸ்தர்பயதி” இதி ச । த⁴ர்மஶாஸ்த்ரகாரா அப்யாஹு: - “தே த்ருப்தாஸ்தர்பயந்த்யேநம் ஸர்வகாமப²லை: ஶுபை⁴:” । இதி புராணவசாம்ஸி ச பூ⁴யாம்ஸி தே³வதாவிக்³ரஹாதி³பஞ்சகப்ரபஞ்சமாபக்ஷதே । லௌகிகா அபி தே³வதாவிக்³ரஹாதி³பஞ்சகம் ஸ்மரந்தி சோபசரந்தி ச । ததா²ஹி - யமம் த³ண்ட³ஹஸ்தமாலிக²ந்தி, வருணம் பாஶஹஸ்தம் , இந்த்³ரம் வஜ்ரஹஸ்தம் । கத²யந்தி ச தே³வதா ஹவிர்பு⁴ஜ இதி । ததே²ஶநாமிமாமாஹு: - தே³வக்³ராமோ தே³வக்ஷேத்ரமிதி । ததா²ஸ்யா: ப்ரஸாத³ம் ச ப்ரஸந்நாயாஶ்ச ப²லதா³நமாஹு: - ப்ரஸந்நோ(அ)ஸ்ய பஶுபதி: புத்ரோ(அ)ஸ்ய ஜாத: । ப்ரஸந்நோ(அ)ஸ்ய த⁴நதோ³ த⁴நமநேந லப்³த⁴மிதி ।

ததே³தத்பூர்வபக்ஷீ தூ³ஷயதி -

நேத்யுச்யதே । நஹி தாவல்லோகோ நாமேதி ।

ந க²லுப்ரத்யக்ஷாதி³வ்யதிரிக்தோ லோகோ நாம ப்ரமாணாந்தரமஸ்தி, கிந்து ப்ரத்யக்ஷாதி³மூலா லோகப்ரஸித்³தி⁴: ஸத்யதாமஶ்நுதே, தத³பா⁴வே த்வந்த⁴பரம்பராவந்மூலாபா⁴வாத்³விபல்வதே । நச விக்³ரஹாதௌ³ ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாமந்யதமமஸ்தி ப்ரமாணம் । ந சேதிஹாஸாதி³ மூலம் ப⁴விதுமர்ஹதி, தஸ்யாபி பௌருஷேயத்வேந ப்ரத்யக்ஷாத்³யபேக்ஷணாத் ।

ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாம் சாத்ராபா⁴வாதி³த்யாஹ -

இதிஹாஸபுராணமபீதி ।

நநூக்தம் மந்த்ரார்த²வாதே³ப்⁴யோ விக்³ரஹாதி³பஞ்சகப்ரஸித்³தி⁴ரிதி, அத ஆஹ -

அர்த²வாதா³ அபீதி ।

வித்⁴யுத்³தே³ஶேநைகவாக்யதாமாபத்³யமாநா அர்த²வாதா³ விதி⁴விஷயப்ராஶஸ்த்யலக்ஷணாபரா ந ஸ்வார்தே² ப்ரமாணம் ப⁴விதுமர்ஹந்தி । “யத்பர: ஶப்³த³: ஸ ஶப்³தா³ர்த²:” இதி ஹி ஶாப்³த³ந்யாயவித³: । ப்ரமாணாந்தரேண து யத்ர ஸ்வார்தே²(அ)பி ஸமர்த்²யதே, யதா² வாயோ: க்ஷேபிஷ்ட²த்வம் , தத்ர ப்ரமாணாந்தரவஶாத்ஸோ(அ)ப்⁴யுபேயதே ந து ஶப்³த³ஸாமர்த்²யாத் । யத்ர து ந ப்ரமாணாந்தரமஸ்தி, யதா² விக்³ரஹாதி³பஞ்சகே, ஸோ(அ)ர்த²: ஶப்³தா³தே³வாவக³ந்தவ்ய: । அதத்பரஶ்ச ஶப்³தோ³ ந தத³வக³மயுதிமலமிதி । தத³வக³மபரஸ்ய தத்ராபி தாத்பர்யமப்⁴யுபேதவ்யம் । ந சைகம் வாக்யமுப⁴யபரம் ப⁴வதீதி வாக்யம் பி⁴த்³யேத । நச ஸம்ப⁴வத்யேகவாக்யத்வே வாக்யபே⁴தோ³ யுஜ்யதே । தஸ்மாத்ப்ரமாணாந்தராநதி⁴க³தா விக்³ரஹாதி³மத்தா அந்யபராச்ச²ப்³தா³த³வக³ந்தவ்யேதி மநோரத²மாத்ரமித்யர்த²: । மந்த்ராஶ்ச வ்ரீஹ்யாதி³வச்ச்²ருத்யாதி³பி⁴ஸ்தத்ர தத்ர விநியுஜ்யமாநா: ப்ரமாணபா⁴வாநநுப்ரவேஶிந: கத²முபயுஜ்யந்தாம் தேஷ தேஷு கர்மஸ்வித்யபேக்ஷாயாம் த்³ருஷ்டே ப்ரகாரே ஸம்ப⁴வதி நாத்³ருஷ்டகல்பநோசிதா । த்³ருஷ்டஶ்ச ப்ரகார: ப்ரயோக³ஸமவேதார்த²ஸ்மாரணம், ஸ்ம்ருத்யா சாநுதிஷ்ட²ந்தி க²ல்வநுஷ்டா²தார: பதா³ர்தா²ந் । ஔத்ஸர்கி³கீ சார்த²பரதா பதா³நாமித்யபேக்ஷிதப்ரயோக³ஸமவேதார்த²ஸ்மரணதாத்பர்யாணாம் மந்த்ராணாம் நாநதி⁴க³தே விக்³ரஹாதா³வபி தாத்பர்யம் யுஜ்யத இதி ந தேப்⁴யோ(அ)பி தத்ஸித்³தி⁴: । தஸ்மாத்³தே³வதாவிக்³ரஹவத்தாதி³பா⁴வக்³ராஹகப்ரமாணாபா⁴வாத் ப்ராப்தா ஷஷ்ட²ப்ரமாணகோ³சரதாஸ்யேதி ப்ராப்தம் ॥ 32 ॥

ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே -

பா⁴வம் து பா³த³ராயணோ(அ)ஸ்தி ஹி ।

துஶப்³த³: பூர்வபக்ஷம் வ்யாவர்தயதிஇத்யந்தம்

இத்யாதி³

பூ⁴ததா⁴தோராதி³த்யாதி³ஷ்வசேதநத்வமப்⁴யுபக³ம்யதே

இத்யந்தம் அதிரோஹிதார்த²ம் ।

மந்த்ரார்த²வாதா³தி³வ்யவஹாராதி³தி ।

ஆதி³க்³ரஹணேநேதிஹாஸபுராணத⁴ர்மஶாஸ்த்ராணி க்³ருஹ்யந்தே । மந்த்ராதீ³நாம் வ்யவஹார: ப்ரவ்ருத்திஸ்தஸ்ய த³ர்ஶநாதி³தி ।

பூர்வபக்ஷமநுபா⁴ஷதே -

யத³ப்யுக்தமிதி ।

ஏகதே³ஶிமதேந தாவத்பரிஹரதி -

அத்ர ப்³ரூம இதி ।

ததே³தத்பூர்வபக்ஷிணமுத்தா²ப்ய தூ³ஷயதி -

அத்ராஹ

பூர்வபக்ஷீ । ஶாப்³தீ³ க²ல்வியம் க³தி:, யத்தாத்பர்யாதீ⁴நவ்ருத்தித்வம் நாம । நஹ்யந்யபர: ஶப்³தோ³(அ)ந்யத்ர ப்ரமாணம் ப⁴விதுமர்ஹதி । நஹி ஶ்வித்ரிநிர்ணேஜநபரம் ஶ்வேதோ தா⁴வதீதி வாக்யமித: ஸாரமேயக³மநம் க³மயிதுமர்ஹதி । நச நஞ்வதி மஹாவாக்யே(அ)வாந்தரவாக்யார்தோ² விதி⁴ரூப: ஶக்யோ(அ)வக³ந்தும் । நச ப்ரத்யயமாத்ராத்ஸோ(அ)ப்யர்தோ²(அ)ஸ்ய ப⁴வதி, தத்ப்ரத்யயஸ்ய ப்⁴ராந்தித்வாத் । ந புந: ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாமியம் க³தி: । நஹ்யுத³காஹரணார்தி²நா க⁴டத³ர்ஶநாயோந்மீலிதம் சக்ஷுர்க⁴டபடௌ வா படம் வா கேவலம் நோபலப⁴தே ।

ததே³வமேகதே³ஶிநி பூர்வபக்ஷிணா தூ³ஷிதே பரமஸித்³தா⁴ந்தவாத்³யாஹ -

அத்ரோச்யதே விஷம உபந்யாஸ இதி ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - லோகே விஶிஷ்டார்த²ப்ரத்யாயநாய பதா³நி ப்ரயுக்தாநி தத³ந்தரேண ந ஸ்வார்த²மாத்ரஸ்மாரணே பர்யவஸ்யந்தி । நஹி ஸ்வார்த²ஸ்மாரணமாத்ராய லோகே பதா³நாம் ப்ரயோகோ³ த்³ருஷ்டபூர்வ: । வாக்யார்தே² து த்³ருஶ்யதே । ந சைதாந்யஸ்மாரிதஸ்வார்தா²நி ஸாக்ஷாத்³வாக்யார்த²ம் ப்ரத்யாயயிதுமீஶதே இதி ஸ்வார்த²ஸ்மாரணம் வாக்யார்த²மிதயே(அ)வாந்தரவ்யாபார: கல்பித: பதா³நாம் । நச யத³ர்த²ம் யத்தத்தேந விநா பர்யவஸ்யதீதி ந ஸ்வார்த²மாத்ரபி⁴தா⁴நே பர்யவஸாநம் பதா³நாம் । நச நஞ்வதி வாக்யே விதா⁴நபர்யவஸாநம் । ததா² ஸதி நஞ்பத³மநர்த²கம் ஸ்யாத் । யதா²ஹு: - “ஸாக்ஷாத்³யத்³யபி குர்வந்தி பதா³ர்த²ப்ரதிபாத³நம் । வர்ணாஸ்ததா²பி நைதஸ்மிந்பர்யவஸ்யந்தி நிஷ்ப²லே ॥ வாக்யார்த²மிதயே தேஷாம் ப்ரவ்ருத்தௌ நாந்தரீயம் । பாகே ஜ்வாலேவ காஷ்டா²நாம் பதா³ர்த²ப்ரதிபாத³நம்” ॥ இதி । ஸேயமேகஸ்மிந்வாக்யே க³தி: । யத்ர து வாக்யஸ்யைகஸ்ய வாக்யாந்தரேண ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்தத்ர லோகாநுஸாரதோ பூ⁴தார்த²வ்யுத்பத்தௌ ச ஸித்³தா⁴யாமேகைகஸ்ய வாக்யஸ்ய தத்தத்³விஶிஷ்டார்த²ப்ரத்யாயநேந பர்யவஸிதவ்ருத்திந: பஶ்சாத்குதஶ்சித்³தே⁴தோ: ப்ரயோஜநாந்தராபேக்ஷாயாமந்வய: கல்ப்யதே । யதா² “வாயுர்வை க்ஷேபிஷ்டா² தே³வதா வாயுமேவ ஸ்வேந பா⁴க³தே⁴யேநோபதா⁴வதி ஸ ஏவைநம் பூ⁴திம் க³மயதி வாயவ்யம் ஶ்வேதமாலபே⁴த”(க்ரு.ய. 2.1.1) இத்யத்ர । இஹ ஹி யதி³ ந ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவிதி⁴: ஸ்வாத்⁴யாயஶப்³த³வாச்யம் வேத³ராஶிம் புருஷார்த²தாமநேஷ்யத்ததோ பூ⁴தார்த²மாத்ரபர்யவஸிதா நார்த²வாதா³ வித்⁴யுத்³தே³ஶேநைகவாக்யதாமாக³மிஷ்யந் । தஸ்மாத் ஸ்வாத்⁴யாயவிதி⁴வஶாத்கைமர்த்²யாகாங்க்ஷாயாம் வ்ருத்தாந்தாதி³கோ³சரா: ஸந்தஸ்தத்ப்ரத்யாயநத்³வாரேண விதே⁴யப்ராஶஸ்த்யம் லக்ஷயந்தி, ந புநரவிவக்ஷிதஸ்வார்தா² ஏவ தல்லக்ஷணே ப்ரப⁴வந்தி, ததா² ஸதி லக்ஷணைவ ந ப⁴வேத் । அபி⁴தே⁴யாவிநாபா⁴வஸ்ய தத்³பீ³ஜஸ்யாபா⁴வாத் । அத ஏவ க³ங்கா³யாம் கோ⁴ஷ இத்யத்ர க³ங்கா³ஶப்³த³: ஸ்வார்த²ஸம்ப³த்³த⁴மேவ தீரம் லக்ஷயதி ந து ஸமுத்³ரதீரம், தத்கஸ்ய ஹேதோ:, ஸ்வார்த²ப்ரத்யாஸத்த்யபா⁴வாத் । ந சைதத்ஸர்வம் ஸ்வார்தா²விவக்ஷாயாம் கல்பதே । அத ஏவ யத்ர ப்ரமாணாந்தரவிருத்³தா⁴ர்தா² அர்த²வாதா³ த்³ருஶ்யந்தே, யதா² - ‘ஆதி³த்யோ வை யூப:’ ‘யஜமாந: ப்ரஸ்தர:’ இத்யேவமாத³ய:, தத்ர யதா² ப்ரமாணாந்தராவிரோத⁴:, யதா² ச ஸ்துத்யர்த²தா, தது³ப⁴யஸித்³த்⁴யர்த²ம் “கு³ணவாத³ஸ்து”(ஜை.ஸூ. 1।2।10 ) இதி ச “தத்ஸித்³தி⁴:” இதி சாஸூத்ரயஜ்ஜைமிநி: । தஸ்மாத்³யத்ர ஸோ(அ)ர்தோ²(அ)ர்த²வாதா³நாம் ப்ரமாணாந்தரவிருத்³த⁴ஸ்தத்ர கு³ணவாதே³ந ப்ராஶஸ்த்யலக்ஷணேதி லக்ஷிதலக்ஷணா । யத்ர து ப்ரமாணாந்தரஸம்வாத³ஸ்தத்ர ப்ரமாணாந்தராதி³வார்த²வாதா³த³பி ஸோ(அ)ர்த²: ப்ரஸித்⁴யதி, த்³வயோ: பரஸ்பராநபேக்ஷயோ: ப்ரத்யக்ஷாநுமாநயோரிவைகத்ரார்தே² ப்ரவ்ருத்தே: । ப்ரமாத்ரபேக்ஷயா த்வநுவாத³கத்வம் । ப்ரமாதா ஹ்யவ்யுத்பந்ந: ப்ரத²மம் யதா² ப்ரத்யக்ஷாதி³ப்⁴யோ(அ)ர்த²மவக³ச்ச²தி ந ததா²ம்நாயத:, தத்ர வ்யுத்பத்த்யாத்³யபேக்ஷத்வாத் । நது ப்ரமாணாபேக்ஷயா, த்³வயோ: ஸ்வார்தே²(அ)நபேக்ஷத்வாதி³த்யுக்தம் । நந்வேவம் மாநாந்தரவிரோதே⁴(அ)பி கஸ்மாத்³கு³ணவாதோ³ ப⁴வதி, யாவதா ஶப்³த³விரோதே⁴ மாநாந்தரமேவ கஸ்மாந்ந பா³த்⁴யதே, வேதா³ந்தைரிவாத்³வைதவிஷயை: ப்ரத்யக்ஷாத³ய: ப்ரபஞ்சகோ³சரா:, கஸ்மாத்³வா(அ)ர்த²வாத³வத்³வேதா³ந்தா அபி கு³ணவாதே³ந ந நீயந்தே । அத்ரோச்யதே - லோகாநுஸாரதோ த்³விவிதோ⁴ ஹி விஷய: ஶப்³தா³நாம் , த்³வாரதஶ்ச தாத்பர்யதஶ்ச । யதை²கஸ்மிந்வாக்யே பதா³நாம் பதா³ர்தா² த்³வாரதோ வாக்யார்த²ஶ்ச தாத்பர்யதோ விஷய: ஏவம் வாக்யத்³வயைகவாக்யதாயாமபி । யதே²யம் தே³வத³த்தீயா கௌ³: க்ரேதவ்யேத்யேகம் வாக்யம் , ஏஷா ப³ஹுக்ஷீரேத்யபரம் தத³ஸ்ய ப³ஹுக்ஷீரத்வப்ரதிபாத³நம் த்³வாரம் । தாத்பர்யம் து க்ரேதவ்யேதி வாக்யாந்தரார்தே² । தத்ர யத்³த்³வாரதஸ்தத்ப்ரமாணாந்தரவிரோதே⁴(அ)ந்யதா² நீயதே । யதா² விஷம் ப⁴க்ஷயேதி வாக்யம் மா அஸ்ய க்³ருஹே பு⁴ங்க்ஷ்வேதி வாக்யாந்தரார்த²பரம் ஸத் । யத்ர து தாத்பர்யம் தத்ர மாநாந்தரவிரோதே⁴ பௌருஷேயப்ரமாணமேவ ப⁴வதி । வேதா³ந்தாஸ்து பௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயா நிரஸ்தஸமஸ்தபே⁴த³ப்ரபஞ்சப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³நபரா அபௌருஷேயதா ஸ்வத:ஸித்³த⁴தாத்த்விகப்ரமாணபா⁴வா: ஸந்தஸ்த்தாத்த்விகப்ரமாணபா⁴வாத்ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி ப்ரச்யாவ்ய ஸாம்வ்யவஹாரிகே தஸ்மிந்வ்யவஸ்தா²பயந்தி । ந ச ‘ஆதி³த்யோ வை யூப:’ இதி வாக்யமாதி³த்யஸ்ய யூபத்வப்ரதிபாத³நபரமபி து யூபஸ்துதிபரம் । தஸ்மாத்ப்ரமாணாந்தரவிரோதே⁴ த்³வாரீபூ⁴தோ விஷயோ கு³ணவாதே³ந நீயதே । யத்ர து ப்ரமாணாந்தரம் விரோத⁴கம் நாஸ்தி, யதா² தே³வதாவிக்³ரஹாதௌ³, தத்ர த்³வாரதோ(அ)பி விஷய: ப்ரதீயமாநோ ந ஶக்யஸ்த்யக்தும் । நச கு³ணவாதே³ந நேதும், கோ ஹி முக்²யே ஸம்ப⁴வதி கௌ³ணமாஶ்ரயேத³திப்ரஸங்கா³த் । ததா² ஸத்யநதி⁴க³தம் விக்³ரஹாதி³ ப்ரதிபாத³யத் வாக்யம் பி⁴த்³யேதேதி சேத் அத்³தா⁴ । பி⁴ந்நமேவைதத்³வாக்யம் । ததா² ஸதி தாத்பர்யபே⁴தோ³(அ)பீதி சேத் । ந । த்³வாரதோ(அ)பி தத³வக³தௌ தாத்பர்யாந்தரகல்பநா(அ)யோகா³த் । நச யஸ்ய யத்ர ந தாத்பர்யம் தஸ்ய தத்ராப்ராமாண்யம், ததா² ஸதி விஶிஷ்டபரம் வாக்யம் விஶேஷணேஷ்வப்ரமாணமிதி விஶிஷ்டபரமபி ந ஸ்யாத் , விஶேஷணாவிஷயத்வாத் । விஶிஷ்டவிஷயத்வேந து ததா³க்ஷேபே பரஸ்பராஶ்ரயத்வம் । ஆக்ஷேபாத்³விஶேஷணப்ரதிபத்தௌ ஸத்யாம் விஶிஷ்டவிஷயத்வம் விஶிஷ்டவிஷயத்வாச்ச ததா³க்ஷேப: । தஸ்மாத்³விஶிஷ்டப்ரத்யயபரேப்⁴யோ(அ)பி விஶேஷணாநி ப்ரதீயமாநாநி தஸ்யைவ வாக்யஸ்ய விஷயத்வேநாநிச்ச²தாப்யப்⁴யுபேயாநி யதா², தத்³யாந்யபரேப்⁴யோ(அ)ப்யர்த²வாத³வாக்யேப்⁴யோ தே³வதாவிக்³ரஹாத³ய: ப்ரதீயமாநா அஸதி ப்ரமாணாந்தரவிரோதே⁴ ந யுக்தாஸ்த்யக்தும் । நஹி முக்²யார்த²ஸம்ப⁴வே கு³ணவாதோ³ யுஜ்யதே । நச பூ⁴தார்த²மப்யபௌருஷேயம் வசோ மாநாந்தராபேக்ஷம் ஸ்வார்தே², யேந மாநாந்தராஸம்ப⁴வே ப⁴வேத³ப்ரமாணமித்யுக்தம் । ஸ்யாதே³தத் । தாத்பர்யைக்யே(அ)பி யதி³ வாக்யபே⁴த³:, கத²ம் தர்ஹ்யர்தை²கத்வாதே³கம் வாக்யம் । ந । தத்ர தத்ர யதா²ஸ்வம் தத்தத்பதா³ர்த²விஶிஷ்டைகபதா³ர்த²ப்ரதீதிபர்யவஸாநஸம்ப⁴வாத் । ஸ து பதா³ர்தா²ந்தரவிஶிஷ்ட: பதா³ர்த² ஏக: க்வசித்³த்³வாரபூ⁴த: க்வசித்³த்³வாரீத்யேதாவாந் விஶேஷ: । நந்வேவம் ஸதி ஓத³நம் பு⁴க்த்வா க்³ராமம் க³ச்ச²தீத்யத்ராபி வாக்யபே⁴த³ப்ரஸங்க³: । அந்யோ ஹி ஸம்ஸர்க³ ஓத³நம் பு⁴க்த்வேதி, அந்யஸ்து க்³ராமம் க³ச்ச²தீதி । ந । ஏகத்ர ப்ரதீதேரபர்யவஸாநாத் । பு⁴க்த்வேதி ஹி ஸமாநகர்த்ருகதா பூர்வகாலதா ச ப்ரதீயதே । ந சேயம் ப்ரதீதிரபரகாலக்ரியாந்தரப்ரத்யயமந்தரேண பர்யவஸ்யதி । தஸ்மாத்³யாவதி பத³ஸமூஹே பதா³ஹிதா: பதா³ர்த²ஸ்ம்ருதய: பர்யவஸந்தி தாவதே³கம் வாக்யம் । அர்த²வாத³வாக்யே சைதா: பர்யவஸ்யந்தி விநைவ விதி⁴வாக்யம் விஶிஷ்டார்த²ப்ரதீதே: । ந ச த்³வாப்⁴யாம் த்³வாப்⁴யாம் பதா³ப்⁴யாம் விஶிஷ்டார்த²ப்ரத்யயபர்யவஸாநாத் பஞ்சஷட்பத³வதி வாக்யே ஏகஸ்மிந்நாநாத்வப்ரஸங்க³: । நாநாத்வே(அ)பி விஶேஷணாநாம் விஶேஷ்யஸ்யைகத்வாத் , தஸ்ய ச ஸக்ருச்சச்²ருதஸ்ய ப்ரதா⁴நபூ⁴தஸ்ய கு³ணபூ⁴தவிஶேஷணாநுரோதே⁴நாவர்தநாயோகா³த் । ப்ரதா⁴நபே⁴தே³ து வாக்யபே⁴த³ ஏவ । தஸ்மாத்³விதி⁴வாக்யாத³ர்த²வாத³வாக்யமந்யதி³தி வாக்யயோரேவ ஸ்வஸ்வவாக்யார்த²ப்ரத்யயாவஸிதவ்யாபாரயோ: பஶ்சாத்குதஶ்சித³பேக்ஷாயாம் பரஸ்பராந்வய இதி ஸித்³த⁴ம் ।

அபி ச விதி⁴பி⁴ரேவேந்த்³ராதி³தை³வத்யாநீதி ।

தே³வதாமுத்³தி³ஶ்ய ஹவிரவம்ருஶ்ய ச தத்³விஷயஸ்வத்வத்யாக³ இதி யாக³ஶரீரம் । நச சேதஸ்யநாலிகி²தா தே³வதோத்³தே³ஷ்டும் ஶக்யா । நச ரூபரஹிதா சேதஸி ஶக்யத ஆலேகி²துமிதி யாக³விதி⁴நைவ தத்³ரூபாபேக்ஷிணா யாத்³ருஶமந்யபரேப்⁴யோ(அ)பி மந்த்ரார்த²வாதே³ப்⁴யஸ்தத்³ரூபமவக³தம் தத³ப்⁴யுபேயதே, ரூபாந்தரகல்பநாயாம் மாநாபா⁴வாத் । மந்த்ரார்த²வாத³யோரத்யந்தபரோக்ஷவ்ருத்திப்ரஸங்கா³ச்ச । யதா² ஹி “வ்ராத்யோ வ்ராத்யஸ்தோமேந யஜதே” இதி வ்ராத்யஸ்வரூபாபேக்ஷாயாம் யஸ்ய பிதா பிதாமஹோ வா ஸோமம் ந பிபே³த் ஸ வ்ராத்ய இதி வ்ராத்யஸ்வரூபமவக³தம் வ்ராத்யஸ்தோமவித்⁴யபேக்ஷிதம் ஸத்³விதி⁴ப்ரமாணகம் ப⁴வதி, யதா² வா ஸ்வர்க³ஸ்ய ரூபமலௌகிகம் ‘ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இதி விதி⁴நாபேக்ஷிதம் ஸத³ர்த²வாத³தோ(அ)வக³ம்யமாநம் விதி⁴ப்ரமாணகம் , ததா² தே³வதாரூபமபி । நநூத்³தே³ஶோ ரூபஜ்ஞாநமபேக்ஷதே ந புநா ரூபஸத்தாமபி, தே³வதாயா: ஸமாரோபேணாபி ச ரூபஜ்ஞாநமுபபத்³யத இதி ஸமாரோபிதமேவ ரூபம் தே³வதாயா மந்த்ரார்த²வாதை³ருச்யதே । ஸத்யம், ரூபஜ்ஞாநமபேக்ஷதே । தச்சாந்யதோ(அ)ஸம்ப⁴வாந்மந்த்ரார்த²வாதே³ப்⁴ய ஏவ । தஸ்ய து ரூபஸ்யாஸதி பா³த⁴கே(அ)நுப⁴வாரூட⁴ம் ததா²பா⁴வம் பரித்யஜ்யாந்யதா²த்வமநநுபூ⁴யமாநமஸாம்ப்ரதம் கல்பயிதும் । தஸ்மாத்³வித்⁴யபேக்ஷிதமந்த்ரார்த²வாதை³ரந்யபரைரபி தே³வதாரூபம் பு³த்³தா⁴வுபநிதீ⁴யமாநம் விதி⁴ப்ரமாணகமேவேதி யுக்தம் ।

ஸ்யாதே³தத் । வித்⁴யபேக்ஷாயாமந்யபராத³பி வாக்யாத³வக³தோ(அ)ர்த²: ஸ்வீக்ரியதே, தத³பேக்ஷைவ து நாஸ்தி, ஶப்³த³ரூபஸ்ய தே³வதாபா⁴வாத் , தஸ்ய ச மாநாந்தரவேத்³யத்வாதி³த்யத ஆஹ -

ந ச ஶப்³த³மாத்ரமிதி ।

ந கேவலம் - மந்த்ரார்த²வாத³தோ விக்³ரஹாதி³ஸித்³தி⁴:, அபி து இதிஹாஸபுராணலோகஸ்மரணேப்⁴யோ மந்த்ரார்த²வாத³மூலேப்⁴யோ வா ப்ரத்யக்ஷாத³மூலேப்⁴யோ வேத்யாஹ -

இதிஹாஸேதி । ஶ்லிஷ்யதே

யுஜ்யதே । நிக³த³மாத்ரவ்யாக்²யாதமந்யத் । ததே³வம் மந்த்ரார்த²வாதா³தி³ஸித்³தே⁴ தே³வதாவிக்³ரஹாதௌ³ கு³ர்வாதி³பூஜாவத்³தே³வதாபூஜாத்மகோ யாகோ³ தே³வதாப்ரஸாதா³தி³த்³வாரேண ஸப²லோ(அ)வகல்பதே । அசேதநஸ்ய து பூஜாமப்ரதிபத்³யமாநஸ்ய தத³நுபபத்தி: । ந சைவம் யஜ்ஞகர்மணோ தே³வதாம் ப்ரதி கு³ணபா⁴வாத்³தே³வதாத: ப²லோத்பாதே³ யாக³பா⁴வநாயா: ஶ்ருதம் ப²லவத்த்வம் யாக³ஸ்ய ச தாம் ப்ரதி தத்ப²லாம்ஶம் வா ப்ரதி ஶ்ருதம் கரணத்வம் ஹாதவ்யம் । யாக³பா⁴வநாயா ஏவ ஹி ப²லவத்யா யாக³லக்ஷணஸ்வகரணாவாந்தரவ்யாபாரத்வாத்³தே³வதாபோ⁴ஜநப்ரஸாதா³தீ³நாம் , க்ருஷிகர்மண இவ தத்தத³வாந்தரவ்யாபாரஸ்ய ஸஸ்யாதி⁴க³மஸாத⁴நத்வம் । ஆக்³நேயாதீ³நாமிவோத்பத்திபரமாபூர்வாவாந்தரவ்யாபாராணாம் ப⁴வந்மதே ஸ்வர்க³ஸாத⁴நத்வம் । தஸ்மாத்கர்மணோ(அ)பூர்வாவாந்தரவ்யாபாரஸ்ய வா தே³வதாப்ரஸாதா³வாந்தரவ்யாபாரஸ்ய வா ப²லவத்த்வாத் ப்ரதா⁴நத்வமுப⁴யஸ்மிந்நபி பக்ஷே ஸமாநம், நது தே³வதாயா விக்³ரஹாதி³மத்யா: ப்ராதா⁴ந்யமிதி ந த⁴ர்மமீமாம்ஸாயா: ஸூத்ரம் - “அபி வா ஶப்³த³பூர்வத்வாத்³யஜ்ஞகர்ம ப்ரதா⁴நம் கு³ணத்வே தே³வதாஶ்ருதி:”(ஜை.ஸூ. 9.1.9) இதி விருத்⁴யதே । தஸ்மாத்ஸித்³தோ⁴ தே³வதாநாம் ப்ராயேண ப்³ரஹ்மவித்³யாஸ்வதி⁴கார இதி ॥ 33 ॥

அபஶூத்³ராதி⁴கரணவிஷயா:

ஶுக³ஸ்ய தத³நாத³ரஶ்ரவணாத்ததா³த்³ரவணாத்ஸூச்யதே ஹி ।

அவாந்தரஸங்க³திம் குர்வந்நதி⁴கரணதாத்பர்யமாஹ -

யதா² மநுஷ்யாதி⁴காரேதி ।

ஶங்காபீ³ஜமாஹ -

தத்ரேதி ।

நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லது³:கா²நுஷங்கே³ ஶாஶ்வதிக ஆநந்தே³ கஸ்ய நாம சேதநஸ்யார்தி²தா நாஸ்தி, யேநார்தி²தாயா அபா⁴வாச்சூ²த்³ரோ நாதி⁴க்ரியேத । நாப்யஸ்ய ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநே ஸாமர்த்²யாபா⁴வ: । த்³விவித⁴ம் ஹி ஸாமர்த்²யம் நிஜம் சாக³ந்துகம் ச । தத்ர த்³விஜாதீநாமிவ ஶூத்³ராணாம் ஶ்ரவணாதி³ஸாமர்த்²யம் நிஜமப்ரதிஹதம் । அத்⁴யயநாபா⁴வாதா³க³ந்துகஸாமர்த்²யாபா⁴வே ஸத்யநதி⁴கார இதி சேத் , ஹந்த, ஆதா⁴நாபா⁴வே ஸத்யக்³ந்யபா⁴வாத³க்³நிஸாத்⁴யே கர்மணி மா பூ⁴த³தி⁴கார: । நச ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமக்³நி: ஸாத⁴நமிதி கிமித்யநாஹிதாக்³நயோ நாதி⁴க்ரியந்தே । ந சாத்⁴யயநாபா⁴வாத்தத்ஸாத⁴நாயாமநதி⁴காரோ ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமிதி ஸாம்ப்ரதம் । யதோ யுக்தம் “யதா³ஹவநீயே ஜுஹோதி”(ஶ.ப்³ரா. 3-5-3-3) இத்யாஹவநீயஸ்ய ஹோமாதி⁴கரணதயா விதா⁴நாத்தத்³ரூபஸ்யாலௌகிகதயாநாரப்⁴யாதீ⁴தவாக்யவிஹிதாதா³தா⁴நாத³ந்யதோ(அ)நதி⁴க³மாதா³தா⁴நஸ்ய ச த்³விஜாதிஸம்ப³ந்தி⁴தயா விதா⁴நாத்தத்ஸாத்⁴யோ(அ)க்³நிரலௌகிகோ ந ஶூத்³ரஸ்யாஸ்தீதி நாஹவநீயாதி³ஸாத்⁴யே கர்மணி ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴கார இதி । நச ததா² ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமலௌகிகமஸ்தி ஸாத⁴நம் யச்சூ²த்³ரஸ்ய ந ஸ்யாத் । அத்⁴யயநநியம இதி சேத் । ந । விகல்பாஸஹத்வாத் । தத³த்⁴யயநம் புருஷார்தே² வா நியம்யேத , யதா² த⁴நார்ஜநே ப்ரதிக்³ரஹாதி³ । க்ரத்வர்தே² வா, யதா² ‘வ்ரீஹீநவஹந்தி’ இத்யவகா⁴த: । ந தாவத்க்ரத்வர்தே² । நஹி “ஸ்வாத்⁴யாயோ(அ)த்⁴யேதவ்ய:” (தை.ஆ. 2.15.1) இதி கஞ்சித்க்ரதும் ப்ரக்ருத்ய பட்²யதே, யதா² த³ர்ஶபூர்ணமாஸம் ப்ரக்ருத்ய ‘வ்ரீஹீநவஹந்தி’ இதி । ந சாநாரப்⁴யாதீ⁴தமப்யவ்யபி⁴சரிதக்ரதுஸம்ப³ந்தி⁴தயா க்ரதுமுபஸ்தா²பயதி, யேந வாக்யேநைவ க்ரதுநா ஸம்ப³த்⁴யேதாத்⁴யயநம் । நஹி யதா² ஜுஹ்வாதி³ அவ்யபி⁴சரிதக்ரதுஸம்ப³த்³த⁴மேவம் ஸ்வாத்⁴யாய இதி । தஸ்மாந்நைவ க்ரத்வர்தே² நியம: । நாபி புருஷார்தே² । புருஷேச்சா²தீ⁴நப்ரவ்ருத்திர்ஹி புருஷார்தோ² ப⁴வதி, யதா² ப²லம் தது³பாயோ வா । தது³பாயே(அ)பி ஹி விதி⁴த: ப்ராக் ஸாமாந்யரூபா ப்ரவ்ருத்தி: புருஷேச்சா²நிப³ந்த⁴நைவ । இதிகர்தவ்யதாஸு து ஸாமாந்யதோ விஶேஷதஶ்ச ப்ரவ்ருத்திர்விதி⁴பராதீ⁴நைவ । நஹ்யநதி⁴க³தகரணபே⁴த³ இதிகர்தவ்யதாஸு க⁴டதே । தஸ்மாத்³வித்⁴யதீ⁴நப்ரவ்ருத்திதயாங்கா³நாம் க்ரத்வர்த²தா । க்ரதுரிதி ஹி விதி⁴விஷயேண விதி⁴ம் பராம்ருஶதி விஷயிணம் । தேநார்த்²யதே விஷயீக்ரியத இதி க்ரத்வர்த²: । ந சாத்⁴யயநம் வா ஸ்வாத்⁴யாயோ வா தத³ர்த²ஜ்ஞாநம் வா ப்ராக்³விதே⁴: புருஷேச்சா²தீ⁴நப்ரவ்ருத்தி:, யேந புருஷார்த²: ஸ்யாத் । யதி³ சாத்⁴யயநேநைவார்தா²வபோ³த⁴ரூபம் நியம்யேத ததோ மாநாந்தரவிரோத⁴: । தத்³ரூபஸ்ய விநாப்யத்⁴யயநம் புஸ்தகாதி³பாடே²நாப்யதி⁴க³மாத் । தஸ்மாத் “ஸுவர்ணம் பா⁴ர்யம்” இதிவத³த்⁴யயநாதே³வ ப²லம் கல்பநீயம் । ததா² சாத்⁴யயநவிதே⁴ரநியாமகத்வாச்சூ²த்³ரஸ்யாத்⁴யயநேந வா புஸ்தகாதி³பாடே²ந வா ஸாமர்த்²யமஸ்தீதி ஸோ(அ)பி ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமதி⁴க்ரியேத । மா பூ⁴த்³வாத்⁴யயநாபா⁴வாத்ஸர்வத்ர ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமதி⁴கார:, ஸம்வர்க³வித்³யாயாம் து ப⁴விஷ்யதி । “அஹ ஹாரேத்வா ஶூத்³ர” இதி ஶூத்³ரம் ஸம்போ³த்⁴ய தஸ்யா: ப்ரவ்ருத்தே: । ந சைஷ ஶூத்³ரஶப்³த³: கயாசித³வயவவ்யுத்பத்த்யா(அ)ஶூத்³ரே வர்தநீய:, அவயவப்ரஸித்³தி⁴த: ஸமுதா³யப்ரஸித்³தே⁴ரநபேக்ஷதயா ப³லீயஸ்த்வாத் । தஸ்மாத்³யதா²நதீ⁴யாநஸ்யேஷ்டௌ நிஷாத³ஸ்த²பதேரதி⁴காரோ வசநஸாமர்த்²யாதே³வம் ஸம்வர்க³வித்³யாயாம் ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴காரோ ப⁴விஷ்யதீதி ப்ராப்தம் ।

ஏவம் ப்ராப்தே ப்³ரூம: - ந ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴கார: வேதா³த்⁴யயநாபா⁴வாதி³தி ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - யத்³யபி “ஸ்வாத்⁴யாயோ(அ)த்⁴யேதவ்ய:” இத்யத்⁴யயநவிதி⁴ர்ந கிஞ்சித்ப²லவத்கர்மாரப்⁴யாம்நாத:, நாப்யவ்யபி⁴சரிதக்ரதுஸம்ப³ந்த⁴பதா³ர்த²க³த:, நஹி ஜுஹ்வாதி³வத்ஸ்வாத்⁴யாயோ(அ)வ்யபி⁴சரிதக்ரதுஸப³ந்த⁴:, ததா²பி ஸ்வாத்⁴யாயஸ்யாத்⁴யயநஸம்ஸ்காரவிதி⁴ரத்⁴யயநஸ்யாபேக்ஷிதோபாயதாமவக³மயந் கிம் பிண்ட³பித்ருயஜ்ஞவத் ஸ்வர்க³ம் வா, ஸுவர்ணம் பா⁴ர்யமிதிவதா³ர்த²வாதி³கம் வா ப²லம் கல்பயித்வா விநியோக³ப⁴ங்கே³ந ஸ்வாத்⁴யாயேநாதீ⁴யீதேத்யேவமர்த²: கல்பதாம், கிம்வா பரம்பரயாப்யந்யதோ(அ)பேக்ஷிதமதி⁴க³ம்ய நிர்வ்ருணோத்விதி விஷயே, ந த்³ருஷ்டத்³வாரேண பரம்பரயாப்யந்யதோ(அ)பேக்ஷிதப்ரதிலம்பே⁴ ச யதா²ஶ்ருதிவிநியோகோ³பபத்தௌ ச ஸம்ப⁴வந்த்யாம் ஶ்ருதிவிநியோக³ப⁴ங்கே³நாத்⁴யயநாதே³வாஶ்ருதாத்³ருஷ்டப²லகல்பநோசிதா । த்³ருஷ்டஶ்ச ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநஸம்ஸ்கார: । தேந ஹி புருஷேண ஸ ப்ராப்யதே, ப்ராப்தஶ்ச ப²லவத்கர்மப்³ரஹ்மாவபோ³த⁴மப்⁴யுத³யநி:ஶ்ரேயஸப்ரயோஜநமுபஜநயதி, நது ஸுவர்ணதா⁴ரணாதௌ³ த்³ருஷ்டத்³வாரேண கிஞ்சித்பரம்பரயாப்யஸ்த்யபேக்ஷிதம் புருஷஸ்ய, தஸ்மாத்³விபரிவ்ருத்ய ஸாக்ஷாத்³தா⁴ரணாதே³வ விநியோக³ப⁴ங்கே³ந ப²லம் கல்ப்யதே । யதா³ சாத்⁴யநஸம்ஸ்க்ருதேந ஸ்வாத்⁴யாயேந ப²லவத்கர்மப்³ரஹ்மாவபோ³தோ⁴ பா⁴வ்யமாநோ(அ)ப்⁴யுத³யநி:ஶ்ரேயஸப்ரயோஜந இதி ஸ்தா²பிதம் ததா³ யஸ்யாத்⁴யயநம் தஸ்யைவ கர்மப்³ரஹ்மாவபோ³தோ⁴(அ)ப்⁴யுத³யநி:ஶ்ரேயஸப்ரயோஜநோ நாந்யஸ்ய, யஸ்ய சோபநயநஸம்ஸ்காரஸ்தஸ்யைவாத்⁴யயநம், ஸ ச த்³விஜாதீநாமேவேத்யுபநயநாபா⁴வேநாத்⁴யயநஸம்ஸ்காராபா⁴வாத் புஸ்தகாதி³படி²தஸ்வாத்⁴யாயஜந்யோ(அ)ர்தா²வபோ³த⁴: ஶூத்³ராணாம் ந ப²லாய கல்பத இதி ஶாஸ்த்ரீயஸாமர்த்²யாபா⁴வாந்ந ஶூத்³ரோ ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமதி⁴க்ரியத இதி ஸித்³த⁴ம் ।

யஜ்ஞே(அ)நவக்லுப்த இதி ।

யஜ்ஞக்³ரஹணமுபலக்ஷணார்த²ம் । வித்³யாயாமநவக்லுப்த இத்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஸித்³த⁴வத³பி⁴தா⁴நஸ்ய ந்யாயபூர்வகத்வாந்ந்யாயஸ்ய சோப⁴யத்ர ஸாம்யாத் ।

த்³விதீயம் பூர்வபக்ஷமநுபா⁴ஷதே -

யத்புந: ஸம்வர்க³வித்³யாயாமிதி ।

தூ³ஷயதி -

ந தல்லிங்க³ம் ।

குத: ।

ந்யாயாபா⁴வாத் ।

ந தாவச்சூ²த்³ர: ஸம்வர்க³வித்³யாயாம் ஸாக்ஷாச்சோத்³யதே, யதா² “ஏதயா நிஷாத³ஸ்த²பதிம் யாஜயேத்” இதி நிஷாத³ஸ்த²பதி: । கிந்த்வர்த²வாத³க³தோ(அ)யம் ஶூத்³ரஶப்³த³:, ஸ சாந்யத: ஸித்³த⁴மர்த²வத்³யோதயதி ந து ப்ராபயதீத்யத்⁴வரமீமாம்ஸகா: । அஸ்மாகம் து அந்யபராத³பி வாக்யாத³ஸதி பா³த⁴கே ப்ரமாணாந்தரேணார்தோ²(அ)வக³ம்யமாநோ விதி⁴நா சாபேக்ஷித: ஸ்வீக்ரியத ஏவ । ந்யாயஶ்சாஸ்மிந்நர்தே² உக்தோ பா³த⁴க: । நச வித்⁴யபேக்ஷாஸ்தி, த்³விஜாத்யதி⁴காரப்ரதிலம்பே⁴ந விதே⁴: பர்யவஸாநாத் । வித்⁴யுத்³தே³ஶக³தத்வே த்வயம் ந்யாயோ(அ)போத்³யதே வசநப³லாந்நிஷாத³ஸ்த²பதிவந்ந த்வேஷ வித்⁴யுத்³தே³ஶக³த இத்யுக்தம் । தஸ்மாந்நார்த²வாத³மாத்ராச்சூ²த்³ராதி⁴காரஸித்³தி⁴ரிதி பா⁴வ: ।

அபி ச கிமர்த²வாத³ப³லாத்³வித்³யாமாத்ரே(அ)தி⁴கார: ஶூத்³ரஸ்ய கல்பதே ஸம்வர்க³வித்³யாயாம் வா ந தாவத்³வித்³யாமாத்ர இத்யாஹ -

காமம் சாயமிதி ।

நஹி ஸம்வர்க³வித்³யாயாமர்த²வாத³: ஶ்ருதோ வித்³யாமாத்ரே(அ)தி⁴காரிணமுபநயத்யதிப்ரஸங்கா³த் । அஸ்து தர்ஹி ஸம்வர்க³வித்³யாயாமேவ ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴கார இத்யத ஆஹ -

அர்த²வாத³ஸ்த²த்வாதி³தி ।

தத்கிமேதச்சூ²த்³ரபத³ம் ப்ரமத்தகீ³தம், ந சைத்யத்³யுக்தம், துல்யம் ஹி ஸாம்ப்ரதா³யிகமித்யத ஆஹ -

ஶக்யதே சாயம் ஶூத்³ரஶப்³த³ இதி ।

ஏவம் கிலாத்ரோபாக்²யாயதே - ஜாநஶ்ருதி: பௌத்ராயணோ ப³ஹுதா³யீ ஶ்ரத்³தா⁴தே³யோ ப³ஹுபாக்ய: ப்ரியாதிதி²ர்ப³பூ⁴வ । ஸ ச தேஷு தேஷு க்³ராமநக³ரஶ்ருங்கா³டகேஷு விவிதா⁴நாமந்நபாநாநாம் பூர்ணாநதிதி²ப்⁴ய ஆவஸதா²ந் காரயாமாஸ । ஸர்வத ஏத்யைதேஷ்வாவஸதே²ஷு மமாந்நபாநமர்தி²ந உபயோக்ஷ்யந்த இதி । அதா²ஸ்ய ராஜ்ஞோ தா³நஶௌண்ட³ஸ்ய கு³ணக³ரிமஸந்தோஷிதா: ஸந்தோ தே³வர்ஷயோ ஹம்ஸரூபமாஸ்தா²ய தத³நுக்³ரஹாய தஸ்ய நிதா³க⁴ஸமயே தோ³ஷா ஹர்ம்யதலஸ்த²ஸ்யோபரி மாலாமாப³த்⁴யாஜக்³மு: । தேஷாமக்³ரேஸரம் ஹம்ஸம் ஸம்போ³த்⁴ய ப்ருஷ்ட²த: பதந்நேகதமோ ஹம்ஸ: ஸாத்³பு⁴தமப்⁴யுவாத³ । போ⁴ போ⁴ ப⁴ல்லாக்ஷ ப⁴ல்லாக்ஷ, ஜாநஶ்ருதேரஸ்ய பௌத்ராயணஸ்ய த்³யுநிஶம் த்³யுலோக ஆயதம் ஜ்யோதிஸ்தந்மா ப்ரஸாங்க்ஷீர்மைதத்த்வா தா⁴க்ஷீதி³தி । தமேவமுக்தவந்தமக்³ரகா³மீ ஹம்ஸ: ப்ரத்யுவாச । கம் வரமேநமேதத்ஸந்தம் ஸயுக்³வாநமிவ ரைக்வமாத்த² । அயமர்த²: - வர இதி ஸோபஹாஸமவரமாஹ । அத²வா வரோ வராகோ(அ)யம் ஜாநஶ்ருதி: । கமித்யாக்ஷேபே । யஸ்மாத³யம் வராகஸ்தஸ்மாத்கமேநம் கிம்பூ⁴தமேதம் ஸந்தம் ப்ராணிமாத்ரம் ரைக்வமிவ ஸயுக்³வாநமாத்த² । யுக்³வா க³ந்த்ரீ ஶகடீ தயா ஸஹ வர்தத இதி ஸ யுக்³வா ரைக்வஸ்தமிவ கமேநம் ப்ராணிமாத்ரம் ஜாநஶ்ருதிமாத்த² । ரைக்வஸ்ய ஹி ஜ்யோதிரஸஹ்யம் நத்வேதஸ்ய ப்ராணிமாத்ரஸ்ய । தஸ்ய ஹி ப⁴க³வத: புண்யஜ்ஞாநஸம்பா⁴ரஸம்ப்⁴ருதஸ்ய ரைக்வஸ்ய ப்³ரஹ்மவிதோ³ த⁴ர்மே த்ரைலோக்யோத³ரவர்திப்ராணப்⁴ருந்மாத்ரத⁴ர்மோ(அ)ந்தர்ப⁴வதி ந புநா ரைக்வத⁴ர்மகக்ஷாம் கஸ்யசித்³த⁴ர்மோ(அ)வகா³ஹத இதி । அதை²ஷ ஹம்ஸவசநாதா³த்மநோ(அ)த்யந்தநிகர்ஷமுத்கர்ஷகாஷ்டா²ம் ச ரைக்வஸ்யோபஶ்ருத்ய விஷண்ணமாநஸோ ஜாநஶ்ருதி: கிதவ இவாக்ஷபராஜித: பௌந:புந்யேந நி:ஶ்வஸந்நுத்³வேலம் கத²ம் கத²மபி நிஶீத²மதிவாஹயாம்ப³பூ⁴வ । ததோ நிஶாவஸாநபிஶுநமநிப்⁴ருதவந்தா³ருவ்ருந்த³ப்ராரப்³த⁴ஸ்துதிஸஹஸ்ரஸம்வலிதம் மங்க³லதூர்யநிர்கோ⁴ஷமாகர்ண்ய தல்பதலஸ்த² ஏவ ராஜா ஏகபதே³ யந்தாரமாஹூயாதி³தே³ஶ, வயஸ்ய, ரைக்வாஹ்வயம் ப்³ரஹ்மவித³மேகரதிம் ஸயுக்³வாநமதிவிவிக்தேஷு தேஷு தேஷு விபிநநக³நிகுஞ்ஜநதீ³புலிநாதி³ப்ரதே³ஶேஷ்வந்விஷ்ய ப்ரயத்நதோ(அ)ஸ்மப்⁴யமாசக்ஷ்வேதி । ஸ ச தத்ர தத்ராந்விஷ்யந் க்வசித³திவிவிக்தே தே³ஶே ஶகடஸ்யாத⁴ஸ்தாத் பாமாநம் கண்டூ³யமாநம் ப்³ராஹ்மணாயநமத்³ராக்ஷீத் । தம் ச த்³ருஷ்ட்வா ரைக்வோ(அ)யம் ப⁴விதேதி ப்ரதிபா⁴வாநுபவிஶ்ய ஸவிநயமப்ராக்ஷீத் , த்வமஸி ஹே ப⁴க³வந் , ஸயுக்³வா ரைக்வ இதி । தஸ்ய ச ரைக்வபா⁴வாநுமதிம் ச தைஸ்தைரிங்கி³தைர்கா³ர்ஹஸ்த்²யேச்சா²ம் த⁴நாயாம் சோந்நீய யந்தா ராஜ்ஞே நிவேத³யாமாஸ । ராஜா து தம் நிஶம்ய க³வாம் ஷட்ஶதாநி நிஷ்கம் ச ஹாரம் சாஶ்வதரீரத²ம் சாதா³ய ஸத்வரம் ரைக்வம் ப்ரதிசக்ரமே । க³த்வா சாப்⁴யுவாத³ । ஹை ரைக்வ, க³வாம் ஷட்ஶதாநீமாநி நிஷ்கஶ்ச ஹாரஶ்சாயமஶ்வதரீரத²:, ஏததா³த³த்ஸ்வ, அநுஶாதி⁴ மாம் ப⁴க³வந்நிதி । தமேவமுக்தவந்தம் ப்ரதி ஸாடோபம் ச ஸஸ்ப்ருஹம் சோவாச ரைக்வ: । அஹ ஹாரேத்வா ஶூத்³ர, தவைவ ஸஹ கோ³பி⁴ரஸ்த்விதி । அஹேதி நிபாத: ஸாடோபமாமந்த்ரணே । ஹாரேண யுக்தா இத்வா க³ந்த்ரீ ரதோ² ஹாரேத்வா ஸ கோ³பி⁴: ஸஹ தவைவாஸ்து, கிமேதந்மாத்ரேண மம த⁴நேநாகல்பவர்திநோ கா³ர்ஹஸ்த்²யஸ்ய நிர்வாஹாநுபயோகி³நேதி பா⁴வ: । ஆஹரேத்வேதி து பாடோ²(அ)நர்த²கதயா ச கோ³பி⁴: ஸஹேத்யத்ர ப்ரதிஸம்ப³ந்த்⁴யநுபாதா³நேந சாசார்யைர்தூ³ஷித: । தத³ஸ்யாமாக்²யாயிகாயாம் ஶக்ய: ஶூத்³ரஶப்³தே³ந ஜாநஶ்ருதீ ராஜந்யோ(அ)ப்யவயவவ்யுத்பத்த்யா வக்தும் । ஸ ஹி ரைக்வ: பரோக்ஷஜ்ஞதாம் சிக்²யாபயிஷுராத்மநோ ஜாநஶ்ருதே: ஶூத்³ரேதி ஶுசம் ஸூசயாமாஸ । கத²ம் புந: ஶூத்³ரஶப்³தே³ந ஶுகு³த்பந்நா ஸூச்யத இதி ।

உச்யதே -

ததா³த்³ரவணாத் ।

தத்³வ்யாசஷ்டே - ஶுசமபி⁴து³த்³ராவ ஜாநஶ்ருதி: । ஶுசம் ப்ராப்தவாநித்யர்த²: । ஶுசா வா ஜாநஶ்ருதி: து³த்³ருவே । ஶுசா ப்ராப்த இத்யர்த²: । அத²வா ஶுசா ரைக்வம் ஜாநஶ்ருதிர்து³த்³ராவ க³தவாந் । தஸ்மாத்ததா³த்³ரவணாதி³தி தச்ச²ப்³தே³ந ஶுக்³வா ஜாநஶ்ருதிர்வா ரைக்வோ வா பராம்ருஶ்யத இத்யுக்தம் ॥ 34 ॥

க்ஷத்ரியத்வக³தேஶ்சோத்தரத்ர சைத்ரரதே²ந லிங்கா³த் ।

இதஶ்ச ந ஜாதிஶூத்³ரோ ஜாநஶ்ருதி: - யத்காரணம்

ப்ரகரணநிரூபணே க்ரியமாணே க்ஷத்ரியத்வமஸ்ய ஜாநஶ்ருதேரவக³ம்யதே சைத்ரரதே²ந லிங்கா³தி³தி வ்யாசக்ஷாண: ப்ரகரணம் நிரூபயதி -

உத்தரத்ர ஹி ஸம்வர்க³வித்³யாவாக்யஶேஷே ।

சைத்ரரதே²நாபி⁴ப்ரதாரிணா நிஶ்சிதக்ஷத்ரியத்வேந ஸமாநாயாம் ஸம்வர்க³வித்³யாயாம் ஸமபி⁴வ்யாஹாரால்லிங்கா³த்ஸந்தி³க்³த⁴க்ஷத்ரியபா⁴வோ ஜாநஶ்ருதி: க்ஷத்ரியோ நிஶ்சீயதே । “அத² ஹ ஶௌநகம் ச காபேயமபி⁴ப்ரதாரிணம் ச காக்ஷஸேநிம் ஸூதே³ந பரிவிஷ்யமாணௌ ப்³ரஹ்மசாரீ பி³பி⁴க்ஷே”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 5) இதி ப்ரஸித்³த⁴யாஜகத்வேந காபேயேநாபி⁴ப்ரதாரிணோ யோக³: ப்ரதீயதே । ப்³ரஹ்மசாரிபி⁴க்ஷயா சாஸ்யாஶூத்³ரத்வமவக³ம்யதே । நஹி ஜாது ப்³ரஹ்மசாரீ ஶூத்³ராந் பி⁴க்ஷதே । யாஜகேந ச காபேயேந யோகா³த்³யாஜ்யோ(அ)பி⁴ப்ரதாரீ । க்ஷத்ரியத்வம் சாஸ்ய சைத்ரரதி²த்வாத் । “தஸ்மாச்சைத்ரரதோ² நாமைக: க்ஷத்ரபதிரஜாயத” இதி வசநாத் । சைத்ரரதி²த்வம் சாஸ்ய காபேயேந யாஜகேந யோகா³த் ।

ஏதேந வை சித்ரரத²ம் காபேயா அயாஜயந்நிதி

ச²ந்தோ³கா³நாம் த்³விராத்ரே ஶ்ரூயதே । தேந சித்ரரத²ஸ்ய யாஜகா: காபேயா: । ஏஷ சாபி⁴ப்ரதாரீ சித்ரரதா²த³ந்ய: ஸந்நேவ காபேயாநாம் யாஜ்யோ ப⁴வதி । யதி³ சைத்ரரதி²: ஸ்யாத் ஸமாநாந்வயாநாம் ஹி ப்ராயேண ஸமாநாந்வயா யாஜகா ப⁴வந்தி । தஸ்மாச்சைத்ரரதி²த்வாத³பி⁴ப்ரதாரீ காக்ஷஸேநி: க்ஷத்ரிய: । தத்ஸமபி⁴வ்யாஹாராச்ச ஜாநஶ்ருதிரபி க்ஷத்ரிய: ஸம்பா⁴வ்யதே ।

இதஶ்ச க்ஷத்ரியோ ஜாநஶ்ருதிரித்யாஹ -

க்ஷத்த்ருப்ரேஷணாத்³யைஶ்வர்யயோகா³ச்ச ।

க்ஷத்த்ருப்ரேஷணே சார்த²ஸம்ப⁴வே ச தாத்³ருஶஸ்ய வதா³ந்யப்ரஷ்ட²ஸ்யைஶ்வர்யம் ப்ராயேண க்ஷத்ரியஸ்ய த்³ருஷ்டம் யுதி⁴ஷ்டி²ராதி³வதி³தி ॥ 35 ॥

ஸம்ஸ்காரபராமர்ஶாத்தத³பா⁴வாபி⁴லாபாச்ச ।

ந கேவலமுபநீதாத்⁴யயநவிதி⁴பராமர்ஶேந ந ஶூத்³ரஸ்யாதி⁴கார: கிந்து தேஷு தேஷு வித்³யோபதே³ஶப்ரதே³ஷூபநயநஸம்ஸ்காரபராமர்ஶாத் ஶூத்³ரஸ்ய தத³பா⁴வாபி⁴தா⁴நாத்³ப்³ரஹ்மவித்³யாயாமநதி⁴கார இதி ।

நந்வநுபநீதஸ்யாபி ப்³ரஹ்மோபதே³ஶ: ஶ்ரூயதே - “தாந்ஹாநுபநீயைவ” (சா². உ. 5 । 11 । 7) இதி । ததா² ஶூத்³ரஸ்யாநுபநீதஸ்யைவாதி⁴காரோ ப⁴வீஷ்யதீத்யத ஆஹ -

தாந்ஹாநுபநீயைவேத்யபி ப்ரத³ர்ஶிதைவோபநயநப்ராப்தி: ।

ப்ராப்திபூர்வகத்வாத்ப்ரதிஷேத⁴ஸ்ய யேஷாமுபநயநம் ப்ராப்தம் தேஷாமேவ தந்நிஷித்⁴யதே । தச்ச த்³விஜாதீநாமிதி த்³விஜாதய ஏவ நிஷித்³தோ⁴பநயநா அதி⁴க்ரியந்தே ந ஶூத்³ர இதி ॥ 36 ॥

தத³பா⁴வநிர்தா⁴ரணே ச ப்ரவ்ருத்தே: ।

ஸத்யகாமோ ஹ வை ஜாபா³ல: ப்ரமீதபித்ருக: ஸ்வாம் மாதரம் ஜபா³லாம் பப்ரச்ச², அஹமாசார்யகுலே ப்³ரஹ்மசர்யம் சரிஷ்யாமி, தத்³ப்³ரவீது ப⁴வதீ கிங்கோ³த்ரோ(அ)ஹமிதி । ஸாப்³ரவீத் । த்வஜ்ஜநகபரிசரணபரதயா நாஹமஜ்ஞாஸிஷம் கோ³த்ரம் தவேதி । ஸ த்வாசார்யம் கௌ³தமமுபஸஸாத³ । உபஸத்³யோவாச, ஹே ப⁴க³வந் , ப்³ரஹ்மசர்யமுபேயாம் த்வயீதி । ஸ ஹோவாச, நாவிஜ்ஞாதகோ³த்ர உபநீயத இதி கிங்கோ³த்ரோ(அ)ஸீதி । அதோ²வாச ஸத்யகாமோ நாஹம் வேத³ ஸ்வம் கோ³த்ரம், ஸ்வாம் மாதரம் ஜபா³லாமப்ருச்ச²ம், ஸாபி ந வேதே³தி । தது³பஶ்ருத்யாப்⁴யதா⁴த்³கௌ³தம:, நாத்³விஜந்மந ஆர்ஜவயுக்தமீத்³ருஶம் வச:, தேநாஸ்மிந்ந ஶூத்³ரத்வஸம்பா⁴வநாஸ்தீதி த்வாம் த்³விஜாதிஜந்மாநமுபநேஷ்ய இத்யுபநேதுமநுஶாஸிதும் ச ஜாபா³லம் கௌ³தம: ப்ரவ்ருத்த: । தேநாபி ஶூத்³ரஸ்ய நாதி⁴கார இதி விஜ்ஞாயதே ।

ந ஸத்யாத³கா³ இதி ।

ந ஸத்யமதிக்ராந்தவாநஸீதி ॥ 37 ॥

ஶ்ரவணாத்⁴யயநார்த²ப்ரதிஷேதா⁴த்ஸம்ருதேஶ்ச ।

நிக³த³வ்யாக்²யாநேந பா⁴ஷ்யேண வ்யாக்²யாதம் । அதிரோஹிதார்த²மந்யத் ॥ 38 ॥

கம்பநாதி⁴கரணவிஷயா:

கம்பநாத் ।

ப்ராணவஜ்ரஶ்ருதிப³லாத்³வாக்யம் ப்ரகரணம் ச ப⁴ங்க்த்வா வாயு: பஞ்சவ்ருத்திராத்⁴யாத்மிகோ பா³ஹ்யஶ்சாத்ர ப்ரதிபாத்³ய: । ததா²ஹி - ப்ராணஶப்³தோ³ முக்²யோ வாயாவாத்⁴யாத்மிகே, வஜ்ரஶப்³த³ஶ்சாஶநௌ । அஶநிஶ்ச வாயுபரிணாம: । வாயுரேவ ஹி பா³ஹ்யோ தூ⁴மஜ்யோதி:ஸலிலஸம்வலித: பர்ஜந்யபா⁴வேந பரிணதோ வித்³யுத்ஸ்தநயித்நுவ்ருஷ்ட்யஶநிபா⁴வேந விவர்ததே । யத்³யபி ச ஸர்வம் ஜக³தி³தி ஸவாயுகம் ப்ரதீயதே ததா²பி ஸர்வஶப்³த³ ஆபேக்ஷிகோ(அ)பி ந ஸ்வாபி⁴தே⁴யம் ஜஹாதி கிந்து ஸங்குசத்³வ்ருத்திர்ப⁴வதி । ப்ராணவஜ்ரஶப்³தௌ³ து ப்³ரஹ்மவிஷயத்வே ஸ்வார்த²மேவ த்யஜத: । தஸ்மாத் ஸ்வார்த²த்யாகா³த்³வரம் வ்ருத்திஸங்கோச:, ஸ்வார்த²லேஶாவஸ்தா²நாத் । அம்ருதஶப்³தோ³(அ)பி மரணாபா⁴வவசநோ ந ஸார்வகாலிகம் தத³பா⁴வம் ப்³ரூதே, ஜ்யோதிர்ஜீவிதயாபி தது³பபத்தே: । யதா² அம்ருதா தே³வா இதி । தஸ்மாத்ப்ராணவஜ்ரஶ்ருத்யநுரோதா⁴த்³வாயுரேவாத்ர விவக்ஷிதோ ந ப்³ரஹ்மேதி ப்ராப்தம் ।

ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே -

கம்பநாத் ।

ஸவாயுகஸ்ய ஜக³த: கம்பநாத் , பரமாத்மைவ ஶப்³தா³த்ப்ரமித இதி மண்டூ³கப்லுத்யாநுஷஜ்ஜதே । ப்³ரஹ்மணோ ஹி பி³ப்⁴யதே³தஜ்ஜக³த்க்ருத்ஸ்நம் ஸ்வவ்யாபாரே நியமேந ப்ரவர்ததே ந து மர்யாதா³மதிவர்ததே ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ந ஶ்ருதிஸங்கோசமாத்ரம் ஶ்ருத்யர்த²பரித்யாகே³ ஹேது:, அபி து பூர்வாபரவாக்யைகவாக்யதாப்ரகரணாப்⁴யாம் ஸம்வலித: ஶ்ருதிஸங்கோச: । ததி³த³முக்தம் -

பூர்வாபரயோர்க்³ரந்த²பா⁴க³யோர்ப்³ரஹ்மைவ நிர்தி³ஶ்யமாநமுபலபா⁴மஹே । இஹைவ கத²மந்தராலே வாயும் நிர்தி³ஶ்யமாநம் ப்ரதிபத்³யேமஹீதி ।

தத³நேந வாக்யைகவாக்யதா த³ர்ஶிதா ।

ப்ரகரணாத³பி

இதி பா⁴ஷ்யேண ப்ரகரணமுக்தம் । யத்க²லு ப்ருஷ்டம் ததே³வ ப்ரதா⁴நம் ப்ரதிவக்தவ்யமிதி தஸ்ய ப்ரகரணம் । ப்ருஷ்டாத³ந்யஸ்மிம்ஸ்தூச்யமாநே ஶாஸ்த்ரமப்ரமாணம் ப⁴வேத³ஸம்ப³த்³த⁴ப்ரலாபித்வாத் ।

யது வாயுவிஜ்ஞாநாத்க்வசித³ம்ருதத்வமபி⁴ஹிதமாபேக்ஷிகம் ததி³தி ।

'அபபுநர்ம்ருத்யும் ஜயதி” இதி ஶ்ருத்யா ஹ்யபம்ருத்யோர்விஜய உக்தோ நது பரமம்ருத்யுவிஜய இத்யாபேக்ஷிகத்வம், தச்ச தத்ரைவ ப்ரகரணாந்தரகரணேந ஹேதுநா । ந கேவலமபஶ்ருத்யா ததா³பேக்ஷிகமபி து பரமாத்மாநமபி⁴தா⁴ய “அதோ(அ)ந்யதா³ர்தம்” (ப்³ரு. உ. 3 । 4 । 2) இதி வாய்வாதே³ரார்தத்வாபி⁴தா⁴நாத் । நஹ்யார்தாப்⁴யாஸாத³நார்தோ ப⁴வதீதி பா⁴வ: ॥ 39 ॥

ஜ்யோதிரதி⁴கரணவிஷயா:

ஜ்யோதிர்த³ர்ஶநாத் ।

அத்ர ஹி ஜ்யோதி:ஶப்³த³ஸ்ய தேஜஸி முக்²யத்வாத் , ப்³ரஹ்மணி ஜக⁴ந்யத்வாத் , ப்ரகரணாச்ச ஶ்ருதேர்ப³லீயஸ்த்வாத் , பூர்வவச்ச்²ருதிஸங்கோசஸ்ய சாத்ராபா⁴வாத் , ப்ரத்யுத ப்³ரஹ்மஜ்யோதி:பக்ஷே க்த்வாஶ்ருதே: பூர்வகாலார்தா²யா: பீட³நப்ரஸங்கா³த் , ஸமுத்தா²நஶ்ருதேஶ்ச தேஜ ஏவ ஜ்யோதி: । ததா²ஹி - ஸமுத்தா²நமுத்³க³மநமுச்யதே, ந து விவேகவிஜ்ஞாநம் । உத்³க³மநம் ச தேஜ:பக்ஷே(அ)ர்சிராதி³மார்கே³ணோபபத்³யதே । ஆதி³த்யஶ்சார்சிராத்³யபேக்ஷயா பரம் ஜ்யோதிர்ப⁴வதீதி தது³பஸம்பத்³ய தஸ்ய ஸமீபே பூ⁴த்வா ஸ்வேந ரூபேணாபி⁴நிஷ்பத்³யதே, கார்யப்³ரஹ்மலோகப்ராப்தௌ க்ரமேண முச்யதே । ப்³ரஹ்மஜ்யோதி:பக்ஷே து ப்³ரஹ்ம பூ⁴த்வா கா பரா ஸ்வரூபநிஷ்பத்தி: । நச தே³ஹாதி³விவிக்தப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸாக்ஷாத்காரோ வ்ருத்திரூபோ(அ)பி⁴நிஷ்பத்தி: । ஸா ஹி ப்³ரஹ்மபூ⁴யாத்ப்ராசீநா ந து பராசீநா । ஸேயமுபஸம்பத்³யேதி க்த்வாஶ்ருதே: பீடா³ । தஸ்மாத்திஸ்ருபி⁴: ஶ்ருதிபி⁴: ப்ரகரணபா³த⁴நாத்தேஜ ஏவாத்ர ஜ்யோதிரிதி ப்ராப்தம் ।

ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே -

பரமேவ ப்³ரஹ்ம ஜ்யோதி:ஶப்³த³ம் । கஸ்மாத் । த³ர்ஶநாத் । தஸ்ய ஹீஹ ப்ரகரணே அநுவ்ருத்திர்த்³ருஶ்யதே ।

யத்க²லு ப்ரதிஜ்ஞாயதே, யச்ச மத்⁴யே பராம்ருஶ்யதே, யச்சோபஸம்ஹ்ரியதே, ஸ ஏவ ப்ரதா⁴நம் ப்ரகரணார்த²: । தத³ந்த:பாதிநஸ்து ஸர்வே தத³நுகு³ணதயா நேதவ்யா:, நது ஶ்ருத்யநுரோத⁴மாத்ரேண ப்ரகரணாத³பக்ரஷ்டவ்யா இதி ஹி லோகஸ்தி²தி: । அந்யதோ²பாம்ஶுயாஜவாக்யே ஜாமிதாதோ³ஷோபக்ரமே தத்ப்ரதிஸமாதா⁴நோபஸம்ஹாரே ச தத³ந்த:பாதிநோ “விஷ்ணுருபாம்ஶு யஷ்டவ்ய:” இத்யாத³யோ விதி⁴ஶ்ருத்யநுரோதே⁴ந ப்ருத²க்³வித⁴ய: ப்ரஸஜ்யேரந் । தத்கிமிதா³நீம் “திஸ்ர ஏவ ஸாஹ்நஸ்யோபஸத³: கார்யா த்³வாத³ஶாஹீநஸ்ய” இதி ப்ரகரணாநுரோதா⁴த்ஸாமுதா³யப்ரஸித்³தி⁴ப³லலப்³த⁴மஹர்க³ணாபி⁴தா⁴நம் பரித்யஜ்யாஹீநஶப்³த³: கத²மப்யவயவவ்யுத்பத்த்யா ஸாந்நம் ஜ்யோதிஷ்டோமமபி⁴தா⁴ய தத்ரைவ த்³வாத³ஶோபஸத்தாம் வித⁴த்தாம் । ஸ ஹி க்ருத்ஸ்நவிதா⁴நாந்ந குதஶ்சித³பி ஹீயதே க்ரதோரித்யஹீந: ஶக்யோ வக்தும் । மைவம் । அவயவப்ரஸித்³தே⁴: ஸமுதா³யப்ரஸித்³தி⁴ர்ப³லீயஸீதி ஶ்ருத்யா ப்ரகரணபா³த⁴நாந்ந த்³வாத³ஶோபஸத்தாமஹீநகு³ணயுக்தே ஜ்யோதிஷ்டோமே ஶக்நோதி விதா⁴தும் । நாப்யதோ(அ)பக்ருஷ்டம் ஸத³ஹர்க³ணஸ்ய வித⁴த்தே । பரப்ரகரணே(அ)ந்யத⁴ர்மவிதே⁴ரந்யாய்யத்வாத் । அஸம்ப³த்³த⁴பத³வ்யவாயவிச்சி²ந்நஸ்ய ப்ரகரணஸ்ய புநரநுஸந்தா⁴நக்லேஶாத் । தேநாநபக்ருஷ்டேநைவ த்³வாத³ஶாஹீநஸ்யேதிவாக்யேந ஸாஹ்நஸ்ய திஸ்ர உஸபத³: கார்யா இதி விதி⁴ம் ஸ்தோதும் த்³வாத³ஶாஹவிஹிதா த்³வாத³ஶோபஸத்தா தத்ப்ரக்ருதித்வேந ச ஸர்வாஹீநேஷு ப்ராப்தா நிவீதாதி³வத³நூத்³யதே । தஸ்மாத³ஹீநஶ்ருத்யா ப்ரகரணபா³தே⁴(அ)பி ந த்³வாத³ஶாஹீநஸ்யேதி வாக்யஸ்ய ப்ரகரணாத³பகர்ஷ: । ஜ்யோதிஷ்டோமப்ரகரணாம்நாதஸ்ய பூஷாத்³யநுமந்த்ரணமந்த்ரஸ்ய யல்லிங்க³ப³லாத்ப்ரகரணபா³தே⁴நாபகர்ஷஸ்தத³க³த்யா । பௌஷ்ணாதௌ³ ச கர்மணி தஸ்யார்த²வத்த்வாத் । இஹ த்வபக்ருஷ்டஸ்யார்சிராதி³மார்கோ³பதே³ஶே ப²லஸ்யோபாயமார்க³ப்ரதிபாத³கே(அ)திவிஶதே³ “ஏஷ ஸம்ப்ரஸாத³:”(சா². உ. 8 । 3 । 4) இதி வாக்யஸ்யாவிஶதை³கதே³ஶமாத்ரப்ரதிபாத³கஸ்ய நிஷ்ப்ரயோஜநத்வாத் । நச த்³வாத³ஶாஹீநஸ்யேதிவத்³யதோ²க்தாத்மத்⁴யாநஸாத⁴நாநுஷ்டா²நம் ஸ்தோதுமேஷ ஸம்ப்ரஸாத³ இதி வசநமர்சிராதி³மார்க³மநுவத³தீதி யுக்தம் , ஸ்துதிலக்ஷணாயாம் ஸ்வாபி⁴தே⁴யஸம்ஸர்க³தாத்பர்யபரித்யாக³ப்ரஸங்கா³த் த்³வாத³ஶாஹீநஸ்யேதி து வாக்யே ஸ்வார்த²ஸம்ஸர்க³தாத்பர்யே ப்ரகரணவிச்சே²த³ஸ்ய ப்ராப்தாநுவத³மாத்ரஸ்ய சாப்ரயோஜநத்வமிதி ஸ்துத்யர்தோ² லக்ஷ்யதே । ந சைதத்³தோ³ஷப⁴யாத்ஸமுதா³யப்ரஸித்³தி⁴முல்லங்க⁴யாவயவப்ரஸித்³தி⁴முபாஶ்ரித்ய ஸாஹ்நஸ்யைவ த்³வாத³ஶோபஸத்தாம் விதா⁴துமர்ஹதி, த்ரித்வத்³வாத³ஶத்வயோர்விகல்பப்ரஸங்கா³த் । நச ஸத்யாம் க³தௌ விகல்போ ந்யாய்ய: । ஸாஹ்நாஹீநபத³யோஶ்ச ப்ரக்ருதஜ்யோதிஷ்டோமாபி⁴தா⁴யிநோராநர்த²க்யப்ரஸங்கா³த் । ப்ரகரணாதே³வ தத³வக³தே: । இஹ து ஸ்வார்த²ஸம்ஸர்க³தாத்பர்யே நோக்ததோ³ஷப்ரஸங்க³ இதி பௌர்வாபர்யாலோசநயா ப்ரகரணாநுரோதா⁴த்³ரூடி⁴மபி பூர்வகாலதாமபி பரித்யஜ்ய ப்ரகரணாநுகு³ண்யேந ஜ்யோதி: பரம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதீயதே । யத்தூக்தம் முமுக்ஷோராதி³த்யப்ராப்திரபி⁴ஹிதேதி । நாஸாவாத்யந்திகோ மோக்ஷ:, கிந்து கார்யப்³ரஹ்மலோகப்ராப்தி: । நச க்ரமமுக்த்யபி⁴ப்ராயம் ஸ்வேந ரூபேணாபி⁴நிஷ்பத்³யத இதி வசநம் । நஹ்யேதத்ப்ரகரணோக்தப்³ரஹ்மதத்த்வவிது³ஷோ க³த்யுத்க்ராந்தீ ஸ்த: । ததா² ச ஶ்ருதி: - “ந தஸ்மாத்ப்ராணா உத்க்ராமந்தி அத்ரைவ ஸமநீயந்தே” (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 6) இதி । நச தத்³த்³வாரேண க்ரமமுக்தி: । அர்சிராதி³மார்க³ஸ்ய ஹி கார்யப்³ரஹ்மலோகப்ராபகத்வம் ந து ப்³ரஹ்மபூ⁴யஹேதுபா⁴வ: । ஜீவஸ்ய து நிரூபாதி⁴நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴ப்³ரஹ்மபா⁴வஸாக்ஷாத்காரஹேதுகே மோக்ஷே க்ருதமர்சிராதி³மார்கே³ண கார்யப்³ரஹ்மலோகப்ராப்த்யா । அத்ராபி ப்³ரஹ்மவித³ஸ்தது³பபத்தே: । தஸ்மாந்ந ஜ்யோதிராதி³த்யமுபஸம்பத்³ய ஸம்ப்ரஸாத³ஸ்ய ஜீவஸ்ய ஸ்வேந ரூபேண பாரமார்தி²கேந ப்³ரஹ்மணாபி⁴நிஷ்பத்திராஞ்ஜஸீதி ஶ்ருதேரத்ராபி க்லேஶ: । அபிச பரம் ஜ்யோதி: ஸ உத்தமபுருஷ இதீஹைவோபரிஷ்டாத்³விஶேஷணாத்தேஜஸோ வ்யாவர்த்ய புருஷவிஷயத்வேநாவஸ்தா²பநாஜ்ஜ்யோதி:பத³ஸ்ய, பரமேவ ப்³ரஹ்ம ஜ்யோதி: ந து தேஜ இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 40 ॥

அர்தா²ந்தரத்வாதி³வ்யபதே³ஶாதி⁴கரணவிஷயா:

ஆகாஶோ(அ)ர்தா²ந்தரத்வாதி³வ்யபதே³ஶாத் ।

யத்³யபி “ஆகாஶஸ்தல்லிங்கா³த்” (ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 22) இத்யத்ர ப்³ரஹ்மலிங்க³த³ர்ஶநாதா³காஶ: பரமாத்மேதி வ்யுத்பாதி³தம், ததா²பி தத்³வத³த்ர பரமாத்மலிங்க³த³ர்ஶநாபா⁴வாந்நாமரூபநிர்வஹணஸ்ய பூ⁴தாகாஶே(அ)ப்யவகாஶதா³நேநோபபத்தேரகஸ்மாச்ச ரூடி⁴பரித்யாக³ஸ்யாயோகா³த் , நாமரூபே அந்தரா ப்³ரஹ்மேதி ச நாகாஶஸ்ய நாமரூபயோர்நிர்வஹிதுரந்தராலத்வமாஹ, அபி து ப்³ரஹ்மண:, தேந பூ⁴தாகாஶோ நாமரூபயோர்நிர்வஹிதா । ப்³ரஹ்ம சைதயோரந்தராலம் மத்⁴யம் ஸாரமிதி யாவத் । ந து நிர்வோடை⁴வ ப்³ரஹ்ம, அந்தராலம் வா நிர்வாட்⁴ரு । தஸ்மாத்ப்ரஸித்³தே⁴ர்பூ⁴தாகாஶோ ந து ப்³ரஹ்மேதி ப்ராப்தம் ।

ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே - பரமேவாகாஶம் ப்³ரஹ்ம,

கஸ்மாத் , அர்தா²ந்தரத்வாதி³வ்யபதே³ஶாத் ।

நாமரூபமாத்ரநிர்வாஹகமிஹாகாஶமுச்யதே । பூ⁴தாகாஶம் ச விகாரத்வேந நாமரூபாந்த:பாதி ஸத் கத²மாத்மாநமுத்³வஹேத் । நஹி ஸுஶிக்ஷிதோ(அ)பி விஜ்ஞாநீ ஸ்வேந ஸ்கந்தே⁴நாத்மாநம் வோடு⁴முத்ஸஹதே । நச நாமரூபஶ்ருதிரவிஶேஷத: ப்ரவ்ருத்தா பூ⁴தாகாஶவர்ஜம் நாமரூபாந்தரே ஸங்கோசயிதும் ஸதி ஸம்ப⁴வே யுஜ்யதே । நச நிர்வாஹகத்வம் நிரங்குஶமவக³தம் ப்³ரஹ்மலிங்க³ம் கத²ஞ்சித்க்லேஶேந பரதந்த்ரே நேதுமுசிதம் “அநேந ஜீவேநாத்மநாநுப்ரவிஶ்ய நாமரூபே வ்யாகரவாணி” (சா². உ. 6 । 3 । 2) இதி ச ஸ்ரஷ்ட்ருத்வமதிஸ்பு²டம் ப்³ரஹ்மலிங்க³மத்ர ப்ரதீயதே । ப்³ரஹ்மரூபதயா ச ஜீவஸ்ய வ்யாகர்த்ருத்வே ப்³ரஹ்மண ஏவ வ்யாகர்த்ருத்வமுக்தம் । ஏவம் ச நிர்வஹிதுரேவாந்தராலதோபபத்தேரந்யோ நிர்வஹிதா(அ)ந்யச்சாந்தராலமித்யர்த²பே⁴த³கல்பநாபி ந யுக்தா । ததா² ச தே நாமரூபே யத³ந்தரேத்யயமர்தா²ந்தரவ்யபதே³ஶ உபபந்நோ ப⁴வத்யாகாஶஸ்ய । தஸ்மாத³ர்தா²ந்தரவ்யபதே³ஶாத் , ததா² “தத்³ப்³ரஹ்ம தத³ம்ருதம்”(சா². உ. 8 । 14 । 1) இதி வ்யபதே³ஶாத்³ப்³ரஹ்மைவாகாஶமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 41 ॥

ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யதி⁴கரணவிஷயௌ

ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்பே⁴தே³ந ।

'ஆதி³மத்⁴யாவஸாநேஷு ஸம்ஸாரிப்ரதிபாத³நாத் । தத்பரே க்³ரந்த²ஸந்த³ர்பே⁴ ஸர்வம் தத்ரைவ யோஜ்யதே” ॥ ஸம்ஸார்யேவ தாவதா³த்மாஹங்காராஸ்பத³ப்ராணாதி³பரீத: ஸர்வஜநஸித்³த⁴: । தமேவ ச “யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய: ப்ராணேஷு”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இத்யாதி³ஶ்ருதிஸந்த³ர்ப⁴ ஆதி³மத்⁴யாவஸாநேஷ்வாம்ருஶதீதி தத³நுவாத³பரோ ப⁴விதுமர்ஹதி । ஏவம் ச ஸம்ஸார்யாத்மைவ கிஞ்சித³பேக்ஷ்ய மஹாந் , ஸம்ஸாரஸ்ய சாநாதி³த்வேநாநாதி³த்வாத³ஜ உச்யதே, ந து தத³திரிக்த: கஶ்சித³த்ர நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வ: ப்ரதிபாத்³ய: । யத்து ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோ: ப்ராஜ்ஞேநாத்மநா ஸம்பரிஷ்வக்த இதி பே⁴த³ம் மந்யஸே, நாஸௌ பே⁴த³: கிந்த்வயமாத்மஶப்³த³: ஸ்வபா⁴வவசந:, தேந ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யவஸ்தா²யாம் விஶேஷவிஷயாபா⁴வாத்ஸம்பிண்டி³தப்ரஜ்ஞேந ப்ராஜ்ஞேநாத்மநா ஸ்வபா⁴வேந பரிஷ்வக்தோ ந கிஞ்சித்³வேதே³த்யபே⁴தே³(அ)பி பே⁴த³வது³பசாரேண யோஜநீயம் । யதா²ஹு: - “ப்ராஜ்ஞ: ஸம்பிண்டி³தப்ரஜ்ஞ:” இதி । ப்ரத்யாத³யஶ்ச ஶப்³தா³: ஸம்ஸாரிண்யேவ கார்யகரணஸங்கா⁴தாத்மகஸ்ய ஜக³தோ ஜீவகர்மார்ஜிததயா தத்³போ⁴க்³யதயா ச யோஜநீயா: । தஸ்மாத்ஸம்ஸார்யேவாநூத்³யதே ந து பரமாத்மா ப்ரதிபாத்³யத இதி ப்ராப்தம் । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே - ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்பே⁴தே³ந வ்யபதே³ஶாதி³த்யநுவர்ததே । அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - கிம் ஸம்ஸாரிணோ(அ)ந்ய: பரமாத்மா நாஸ்தி, தஸ்மாத்ஸம்ஸார்யாத்மபரம் “யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய: ப்ராணேஷு”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இதி வாக்யம் , ஆஹோஸ்விதி³ஹ ஸம்ஸாரிவ்யதிரேகேண பரமாத்மநோ(அ)ஸங்கீர்தநாத்ஸம்ஸாரிணஶ்சாதி³மத்⁴யாவஸாநேஷ்வவமர்ஶநாத்ஸம்ஸார்யாத்மபரம், ந தாவத்ஸம்ஸார்யதிரிக்தஸ்ய தஸ்யாபா⁴வ: । தத்ப்ரதிபாத³கா ஹி ஶதஶ ஆக³மா: “ஈக்ஷதேர்நாஶப்³த³ம்”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 5) “க³திஸாமாந்யாத்”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 10) இத்யாதி³பி⁴: ஸூத்ரஸந்த³ர்பை⁴ருபபாதி³தா: । ந சாத்ராபி ஸம்ஸார்யதிரிக்தபரமாத்மஸங்கீர்தநாபா⁴வ:, ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோஸ்தத்ஸங்கீர்தநாத் । நச ப்ராஜ்ஞஸ்ய பரமாத்மநோ ஜீவாத்³பே⁴தே³ந ஸங்கீர்தநம் ஸதி ஸம்ப⁴வே ராஹோ: ஶிர இதிவதௌ³பசாரிகம் யுக்தம் । நச ப்ராஜ்ஞஶப்³த³: ப்ரஜ்ஞாப்ரகர்ஷஶாலிநி நிரூட⁴வ்ருத்தி: கத²ஞ்சித³ஜ்ஞவிஷயோ வ்யாக்²யாதுமுசித: । நச ப்ரஜ்ஞாப்ரகர்ஷோ(அ)ஸங்குசத்³வ்ருத்திர்விதி³தஸமஸ்தவேதி³தவ்யாத்ஸர்வவிதோ³(அ)ந்யத்ர ஸம்ப⁴வதி । ந சேத்த²ம்பூ⁴தோ ஜீவாத்மா । தஸ்மாத்ஸுஷுப்த்யுத்க்ராந்த்யோர்பே⁴தே³ந ஜீவாத்ப்ராஜ்ஞஸ்ய பரமாத்மநோ வ்யபதே³ஶாத் “யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய:”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இத்யாதி³நா ஜீவாத்மாநம் லோகஸித்³த⁴மநூத்³ய தஸ்ய பரமாத்மபா⁴வோ(அ)நதி⁴க³த: ப்ரதிபாத்³யதே । நச ஜீவாத்மாநுவாத³மாத்ரபராண்யேதாநி வசாம்ஸி । அநதி⁴க³தார்தா²வபோ³த⁴நபரம் ஹி ஶாப்³த³ம் ப்ரமாணம், ந த்வநுவாத³மாத்ரநிஷ்ட²ம் ப⁴விதுமர்ஹதி । அத ஏவ ச ஸம்ஸாரிண: பரமாத்மபா⁴வவிதா⁴நாயாதி³மத்⁴யாவஸாநேஷ்வநுவாத்³யதயா(அ)வமர்ஶ உபபத்³யதே । ஏவம் ச மஹத்த்வம் சாஜத்வம் ச ஸர்வக³தஸ்ய நித்யஸ்யாத்மந: ஸம்ப⁴வாந்நாபேக்ஷிகம் கல்பயிஷ்யதே ।

யஸ்து மத்⁴யே பு³த்³தா⁴ந்தாத்³யவஸ்தோ²பந்யாஸாதி³தி ।

நாநேநாவஸ்தா²வத்த்வம் விவக்ஷ்யதே । அபி த்வவஸ்தா²நாமுபஜநாபாயத⁴ர்மகத்வேந தத³திரிக்தமவஸ்தா²ரஹிதம் பரமாத்மாநம் விவக்ஷதி, உபரிதநவாக்யஸந்த³ர்பா⁴லோசநாதி³தி ॥ 42 ॥

பத்யாதி³ஶப்³தே³ப்⁴ய: ।

ஸர்வஸ்ய வஶீ ।

வஶ: ஸாமர்த்²யம் ஸர்வஸ்ய ஜக³த: ப்ரப⁴வத்யயம் , வ்யூஹாவஸ்தா²நஸமர்த² இதி । அத ஏவ ஸர்வஸ்யேஶாந:, ஸாமர்த்²யேந ஹ்யயமுக்தேந ஸர்வஸ்யேஷ்டே, ததி³ச்சா²நுவிதா⁴நாஜ்ஜக³த: । அத ஏவ ஸர்வஸ்யாதி⁴பதி: ஸர்வஸ்ய நியந்தா । அந்தர்யாமீதி யாவத் । கிஞ்ச ஸ ஏவம்பூ⁴தோ ஹ்ருத்³யந்தர்ஜ்யோதி: புருஷோ விஜ்ஞாநமயோ ந ஸாது⁴நா கர்மணா பூ⁴யாநுத்க்ருஷ்டோ ப⁴வதீத்யேவமாத்³யா: ஶ்ருதயோ(அ)ஸம்ஸாரிணம் பரமாத்மாநமேவ ப்ரதிபாத³யந்தி । தஸ்மாஜ்ஜீவாத்மாநம் மாநாந்தரஸித்³த⁴மநூத்³ய தஸ்ய ப்³ரஹ்மபா⁴வப்ரதிபாத³நபரோ “யோ(அ)யம் விஜ்ஞாநமய:”(ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இத்யாதி³வாக்யஸந்த³ர்ப⁴ இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 43 ॥

இதி ஶ்ரீமத்³வாசஸ்பதிமிஶ்ரவிரசிதஶாரீரகப⁴க³வத்பாத³பா⁴ஷ்யவிபா⁴கே³ பா⁴மத்யாம் ப்ரத²மஸ்யாத்⁴யாயஸ்ய த்ருதீய: பாத³: ॥ 3 ॥

॥ இதி ப்ரத²மாத்⁴யாயஸ்ய ஜ்ஞேயப்³ரஹ்மப்ரதிபாத³காஸ்பஷ்டஶ்ருதிஸமந்வயாக்²யஸ்த்ருதீய: பாத³: ॥

ஆநுமாநிகாதி⁴கரணவிஷயா:

ஆநுமாநிகமப்யேகேஷாமிதிசேந்ந ஶாரீரரூபகவிந்யஸ்தக்³ருஹீதேர்த³ர்ஶயதி ச ।

ஸ்யாதே³தத் । ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதிஜ்ஞாய ப்³ரஹ்மணோ லக்ஷணமுக்தம் - “ஜந்மாத்³யஸ்ய யத:”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 2) இதி । தச்சேத³ம் லக்ஷணம் ந ப்ரதா⁴நாதௌ³ க³தம், யேந வ்யபி⁴சாராத³லக்ஷணம் ஸ்யாத் , கிந்து ப்³ரஹ்மண்யேவேதி “ஈக்ஷதேர்நாஶப்³த³ம்”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 5) இதி ப்ரதிபாதி³தம் । க³திஸாமாந்யம் ச வேதா³ந்தவாக்யாநாம் ப்³ரஹ்மகாரணவாத³ம் ப்ரதி வித்³யதே, ந ப்ரதா⁴நகாரணவாத³ம் ப்ரதீதி ப்ரபஞ்சிதமத⁴ஸ்ததேந ஸூத்ரஸந்த³ர்பே⁴ண । தத்கிமவஶிஷ்யதே யத³ர்த²முத்தர: ஸந்த³ர்ப⁴ ஆரப்⁴யதே । நச “மஹத: பரமவ்யக்தம்”(க. உ. 1 । 3 । 11) இத்யாதீ³நாம் ப்ரதா⁴நே ஸமந்வயே(அ)பி வ்யபி⁴சார: । நஹ்யேதே ப்ரதா⁴நகாரணத்வம் ஜக³த ஆஹு:, அபிது ப்ரதா⁴நஸத்³பா⁴வமாத்ரம் । நச தத்ஸத்³பா⁴வமாத்ரேண “ஜந்மாத்³யஸ்ய யத:”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 2) இதி ப்³ரஹ்மலக்ஷணஸ்ய கிஞ்சித்³தீ⁴யதே ।

தஸ்மாத³நர்த²க உத்தர: ஸந்த³ர்ப⁴ இத்யத ஆஹ -

ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாம் ப்ரதிஜ்ஞாயேதி ।

ந ப்ரதா⁴நஸத்³பா⁴வமாத்ரம் ப்ரதிபாத³யந்தி “மஹத: பரமவ்யக்தம்”(க. உ. 1 । 3 । 11) “அஜாமேகாம்” (ஶ்வே. உ. 4 । 5) இத்யாத³ய:, கிந்து ஜக³த்காரணம் ப்ரதா⁴நமிதி । “மஹத: பரம்”(க. உ. 1 । 3 । 11) இத்யத்ர ஹி பரஶப்³தோ³(அ)விப்ரக்ருஷ்டபூர்வகாலத்வமாஹ । ததா² ச காரணத்வம் । “அஜாமேகாம்”(ஶ்வே. உ. 4 । 5) இத்யாதீ³நாம் து காரணத்வாபி⁴தா⁴நமதிஸ்பு²டம் । ஏவம் ச லக்ஷணவ்யபி⁴சாராத³வ்யபி⁴சாராய யுக்த உத்தரஸந்த³ர்பா⁴ரம்ப⁴ இதி ।

பூர்வபக்ஷயதி -

தத்ர ய ஏவேதி ।

ஸாங்க்²யப்ரவாத³ரூடி⁴மாஹ -

தத்ராவ்யக்தமிதி ।

ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிப்ரஸித்³தே⁴ர்ந கேவலம் ரூடி⁴:, அவயவப்ரஸித்³த்⁴யாப்யயமேவார்தோ²(அ)வக³ம்யத இத்யாஹ -

ந வ்யக்தமிதி ।

ஶாந்தகோ⁴ரமூட⁴ஶப்³தா³தி³ஹீநத்வாச்சேதி । ஶ்ருதிருக்தா । ஸ்ம்ருதிஶ்ச ஸாங்கீ²யா । ந்யாயஶ்ச - “பே⁴தா³நாம் பரிமாணாத்ஸமந்வயாச்ச²க்தித: ப்ரவ்ருத்தேஶ்ச । காரணகார்யவிபா⁴கா³த³விபா⁴கா³த்³வைஶ்வரூப்யஸ்ய ॥ காரணமஸ்த்யவ்யக்தம்” இதி । நச “மஹத: பரமவ்யக்தம்”(க. உ. 1 । 3 । 11) இதி ப்ரகரணபரிஶேஷாப்⁴யாமவ்யக்தபத³ம் ஶரீரகோ³சரம் । ஶரீரஸ்ய ஶாந்தகோ⁴ரமூட⁴ரூபஶப்³தா³த்³யாத்மகத்வேநாவ்யக்தத்வாநுபபத்தே: ।

தஸ்மாத்ப்ரதா⁴நமேவாவ்யக்தமுச்யத இதி ப்ராப்தே, உச்யதே -

நைததே³வம் । ந ஹ்யேதத்காட²கம் வாக்யமிதி ।

லௌகிகீ ஹி ப்ரஸித்³தீ⁴ ரூடி⁴ர்வேதா³ர்த²நிர்ணயே நிமித்தம், தது³பாயத்வாத் । யதா²ஹு: - “ய ஏவ லௌகிகா: ஶப்³தா³ஸ்த ஏவ வைதி³காஸ்த ஏவ சைஷாமர்தா²:” இதி । நது பரீக்ஷகாணாம் பாரிபா⁴ஷிகீ, பௌருஷேயீ ஹி ஸா ந வேதா³ர்த²நிர்ணயநிப³ந்த⁴நஸித்³தௌ⁴(யநிமித்தம் போ ? )ஷதா⁴தி³ப்ரஸித்³தி⁴வத் । தஸ்மாத்³ரூடி⁴தஸ்தாவந்ந ப்ரதா⁴நம் ப்ரதீயதே । யோக³ஸ்த்வந்யத்ராபி துல்ய: । ததே³வமவ்யக்தஶ்ருதாவந்யதா²ஸித்³தா⁴யாம் ப்ரகரணபரிஶேஷாப்⁴யாம் ஶரீரகோ³சரோ(அ)யமவ்யக்தஶப்³த³: । யதா² சாஸ்ய தத்³கோ³சரத்வமுபபத்³யதே ததா²க்³ரே த³ர்ஶயிஷ்யதி । தேஷு ஶரீராதி³ஷு மத்⁴யே விஷயாம்ஸ்தத்³கோ³சராந் வித்³தி⁴ । யதா²ஶ்வோ(அ)த்⁴வாநமாலம்ப்³ய சலத்யேவமிந்த்³ரியஹயா: ஸ்வகோ³சரமாலம்ப்³யேதி । ஆத்மா போ⁴க்தேத்யாஹுர்மநீஷிண: । கத²ம் , இந்த்³ரியமநோயுக்தம் யோகோ³ யதா² ப⁴வதி । இந்த்³ரியார்த²மந: ஸம்நிகர்ஷேண ஹ்யாத்மா க³ந்தா⁴தீ³நாம் போ⁴க்தா ।

ப்ரதா⁴நஸ்யாகாங்க்ஷாவதோ வசநம் ப்ரகரணமிதி க³ந்தவ்யம் விஷ்ணோ: பரமம் பத³ம் ப்ரதா⁴நமிதி ததா³காங்க்ஷாமவதாரயதி -

தைஶ்சேந்த்³ரியாதி³பி⁴ரஸம்யதைரிதி ।

அஸம்யமாபி⁴தா⁴நம் வ்யதிரேகமுகே²ந ஸம்யமவதா³தீகரணம் । பரஶப்³த³: ஶ்ரேஷ்ட²வசந: ।

நந்வாந்தரத்வேந யதி³ ஶ்ரேஷ்ட²த்வம் ததே³ந்த்³ரியாணாமேவ பா³ஹ்யேப்⁴யோ க³ந்தா⁴தி⁴ப்⁴ய: ஶ்ரேஷ்ட²த்வம் ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -

அர்தா² யே ஶப்³தா³த³ய இதி ।

நாந்தரத்வேந ஶ்ரேஷ்ட²த்வமபி து ப்ரதா⁴நதயா, தச்ச விவக்ஷாதீ⁴நம், க்³ரஹேப்⁴யஶ்சேந்த்³ரியேப்⁴யோ(அ)திக்³ரஹதயார்தா²நாம் ப்ராதா⁴ந்யம் ஶ்ருத்யா விவக்ஷிதமிதீந்த்³ரியேப்⁴யோ(அ)ர்தா²நாம் ப்ராதா⁴ந்யாத்பரத்வம் ப⁴வதி । க்⁴ராணஜிஹ்வாவாக்சக்ஷு:ஶ்ரோத்ரமநோஹஸ்தத்வசோ ஹி இந்த்³ரியாணி ஶ்ருத்யாஷ்டௌ க்³ரஹா உக்தா: । க்³ருஹ்ணந்தி வஶீகுர்வந்தி க²ல்வேதாநி புருஷபஶுமிதி । ந சைதநி ஸ்வரூபவதோ வஶீகர்துமீஶதே, யாவத³ஸ்மை புருஷபஶவே க³ந்த⁴ரஸநாமரூபஶப்³த³காமகர்மஸ்பர்ஶாந்நோபஹரந்தி । அத ஏவ க³ந்தா⁴த³யோ(அ)ஷ்டாவதிக்³ரஹா:, தது³பஹாரேண க்³ரஹாணாம் க்³ரஹத்வோபபத்தே: ।

ததி³த³முக்தம் -

இந்த்³ரியாணாம் க்³ரஹணம் விஷயாணாமதிக்³ரஹத்வமிதி ஶ்ருதிப்ரஸித்³தே⁴ரிதி ।

க்³ரஹத்வேநேந்த்³ரியை: ஸாம்யே(அ)பி மநஸ: ஸ்வக³தேந விஶேஷேணார்தே²ப்⁴ய: பரத்வமாஹ -

விஷயேப்⁴யஶ்ச மநஸ: பரத்வமிதி ।

கஸ்மாத்புமாந் ரதி²த்வேநோபக்ஷிப்தோ க்³ருஹ்யத இத்யத ஆஹ -

ஆத்மஶப்³தா³தி³தி ।

தத்ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாதி³த்யர்த²: ।

ஶ்ரேஷ்ட²த்வே ஹேதுமாஹ -

போ⁴க்துஶ்சேதி ।

தத³நேந ஜீவாத்மா ஸ்வாமிதயா மஹாநுக்த: । அத²வா ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்⁴யாம் ஹைரண்யக³ர்பீ⁴ பு³த்³தி⁴ராத்மஶப்³தே³நோச்யத இத்யாஹ -

அத²வேதி ।

பூரிதி ।

போ⁴க்³யஜாதஸ்ய பு³த்³தி⁴ரதி⁴கரணமிதி பு³த்³தி⁴: பூ: । ததே³வம் ஸர்வாஸாம் பு³த்³தீ⁴நாம் ப்ரத²மஜஹிரண்யக³ர்ப⁴பு³த்³த்⁴யேகநீட³தயா ஹிரண்யக³ர்ப⁴பு³த்³தே⁴ர்மஹத்த்வம் சாபநாதா³(சோபாதா³நா ?)த்மத்வம் ச । அத ஏவ பு³த்³தி⁴மாத்ராத்ப்ருத²க்கரணமுபபந்நம் ।

நந்வேதஸ்மிந்பக்ஷே ஹிரண்யக³ர்ப⁴பு³த்³தே⁴ராத்மத்வாந்ந ரதி²ந ஆத்மநோ போ⁴க்துரத்ரோபாதா³நமிதி ந ரத²மாத்ரம் பரிஶிஷ்யதே(அ)பி து ரத²வாநபீத்யத ஆஹ -

ஏதஸ்மிம்ஸ்து பக்ஷ இதி ।

யதா² ஹி ஸமாரோபிதம் ப்ரதிபி³ம்ப³ம் பி³ம்பா³ந்ந வஸ்துதோ பி⁴த்³யதே ததா² ந பரமாத்மநோ விஜ்ஞாநாத்மா வஸ்துதோ பி⁴த்³யத இதி பரமாத்மைவ ரத²வாநிஹோபாத்தஸ்தேந ரத²மாத்ரம் பரிஶிஷ்டமிதி ।

அத² ரதா²தி³ரூபககல்பநாயா: ஶரீராதி³ஷு கிம் ப்ரயோஜநமித்யத ஆஹ -

ஶரீரேந்த்³ரியமநோபு³த்³தி⁴விஷயவேத³நாஸம்யுக்தஸ்ய ஹீதி ।

வேத³நா ஸுகா²த்³யநுப⁴வ: । ப்ரத்யர்த²மஞ்சதீதி ப்ரத்யகா³த்மேஹ ஜீவோ(அ)பி⁴மதஸ்தஸ்ய ப்³ரஹ்மாவக³தி: ।

ந ச ஜீவஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வம் மாநாந்தரஸித்³த⁴ம், யேநாத்ர நாக³மோ(அ)பேக்ஷ்யேதேத்யாஹ -

ததா² சேதி ।

வாகி³தி சா²ந்த³ஸோ த்³விதீயாலோப: । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 1 ॥

பூர்வபக்ஷிணோ(அ)நுஶயபீ³ஜநிராகரணபரம் ஸூத்ரம் -

ஸூக்ஷ்மம் து தத³ர்ஹத்வாத் ।

ப்ரக்ருதேர்விகாராணாமநந்யத்வாத்ப்ரக்ருதேரவ்யக்தத்வம் விகார உபசர்யதே । யதா² “கோ³பி⁴: ஶ்ரீணீத”(ரு. ஸம். 9 । 46 । 4) இதி கோ³ஶப்³த³ஸ்தாத்³விகாரே பயஸி ।

அவ்யக்தாத்காரணாத் விகாரணாமநந்யத்வேநாவ்யக்தஶப்³தா³ர்ஹத்வே ப்ரமாணமாஹ -

ததா² ச ஶ்ருதிரிதி ।

அவ்யாக்ருதமவ்யக்தமித்யநர்தா²ந்தரம் । நந்வேவம் ஸதி ப்ரதா⁴நமேவாப்⁴யுபேதம் ப⁴வதி, ஸுக²து³:க²மோஹாத்மகம் ஹி ஜக³தே³வம்பூ⁴தாதே³வ காரணாத்³ப⁴விதுமர்ஹதி, காரணாத்மகத்வாத்கார்யஸ்ய । யச்ச தஸ்ய ஸுகா²த்மகத்வம் தத்ஸத்த்வம் । யச்ச தஸ்ய து³:கா²த்மகத்வம் தத்³ரஜ: । யச்ச தஸ்ய மோஹாத்மகத்வம் தத்தம: । ததா² சாவ்யக்தம் ப்ரதா⁴நமேவாப்⁴யுபேதமிதி ॥ 2 ॥

ஶங்காநிராகரணார்த²ம் ஸூத்ரம் -

தத³தீ⁴நத்வாத³ர்த²வத் ।

ப்ரதா⁴நம் ஹி ஸாங்க்²யாநாம் ஸேஶ்வராணாமநீஶ்வராணாம் வேஶ்வராத் க்ஷேத்ரஜ்ஞேப்⁴யோ வா வஸ்துதோ பி⁴ந்நம் ஶக்யம் நிர்வக்தும் । ப்³ரஹ்மணஸ்த்வியமவித்³யா ஶக்திர்மாயாதி³ஶப்³த³வாச்யா ந ஶக்யா தத்த்வேநாந்யத்வேந வா நிர்வக்தும் । இத³மேவாஸ்யா அவ்யக்தத்வம் யத³நிர்வாச்யத்வம் நாம । ஸோ(அ)யமவ்யாக்ருதவாத³ஸ்ய ப்ரதா⁴நவாதா³த்³பே⁴த³: । அவித்³யாஶக்தேஶ்சேஶ்வராதீ⁴நத்வம், ததா³ஶ்ரயத்வாத் । நச த்³ரவ்யமாத்ரமஶக்தம் கார்யாயாலமிதி ஶக்தேரர்த²வத்த்வம் ।

ததி³த³முக்தம் -

அர்த²வதி³தி ।

ஸ்யாதே³தத் । யதி³ ப்³ரஹ்மணோ(அ)வித்³யாஶக்த்யா ஸம்ஸார: ப்ரதீயதே ஹந்த முக்தாநாமபி புநருத்பாத³ப்ரஸங்க³:, தஸ்யா: ப்ரதா⁴நவத்தாத³வஸ்த்²யாத் । தத்³விநாஶே வா ஸமஸ்தஸம்ஸாரோச்சே²த³: தந்மூலவித்³யாஶக்தே: ஸமுச்சே²தா³தி³த்யத ஆஹ -

முக்தாநாம் ச புந: ।

ப³ந்த⁴ஸ்ய

அநுத்பத்தி: । குத: । வித்³யயா தஸ்யா பீ³ஜஶக்தேர்தா³ஹாத் ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: - ந வயம் ப்ரதா⁴நவத³வித்³யாம் ஸர்வஜீவேஷ்வேகாமாசக்ஷ்மஹே, யைநேவமுபாலபே⁴மஹி, கிந்த்வியம் ப்ரதிஜீவம் பி⁴த்³யதே । தேந யஸ்யைவ ஜீவஸ்ய வித்³யோத்பந்நா தஸ்யைவாவித்³யாபநீயதே ந ஜீவாந்தரஸ்ய, பி⁴ந்நாதி⁴கரணயோர்வித்³யாவித்³யயோரவிரோதா⁴த் , தத்குத: ஸமஸ்தஸம்ஸாரோச்சே²த³ப்ரஸங்க³: । ப்ரதா⁴நவாதி³நாம் த்வேஷ தோ³ஷ: । ப்ரதா⁴நஸ்யைகத்வேந தது³ச்சே²தே³ ஸர்வோச்சே²தோ³(அ)நுச்சே²தே³ வா ந கஸ்யசிதி³த்யநிர்மோக்ஷப்ரஸங்க³: । ப்ரதா⁴நாபே⁴தே³(அ)பி சைதத³விவேகக்²யாதிலக்ஷணாவித்³யாஸத³ஸத்த்வநிப³ந்த⁴நௌ ப³ந்த⁴மோக்ஷௌ, தர்ஹி க்ருதம் ப்ரதா⁴நேந, அவித்³யாஸத³ஸத்³பா⁴வாப்⁴யாமேவ தது³பபத்தே: । ந சாவித்³யோபாதி⁴பே⁴தா³தீ⁴நோ ஜீவபே⁴தோ³ ஜீவபே⁴தா³தீ⁴நஶ்சாவித்³யோபாதி⁴பே⁴த³ இதி பரஸ்பராஶ்ரயாது³ப⁴யாஸித்³தி⁴ரிதி ஸாம்ப்ரதம் । அநாதி³த்வாத்³பீ³ஜாங்குரவது³ப⁴யஸித்³தே⁴: । அவித்³யாத்வமாத்ரேண சைகத்வோபசாரோ(அ)வ்யக்தமிதி சாவ்யாக்ருதமிதி சேதி ।

நந்வேவமவித்³யைவ ஜக³த்³பீ³ஜமிதி க்ருதமீஶ்வரேணேத்யத ஆஹ -

பரமேஶ்வராஶ்ரயேதி ।

நஹ்யசேதநம் சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தம் கார்யாய பர்யாப்தமிதி ஸ்வகார்யம் கர்தும் பரமேஶ்வரம் நிமித்ததயோபாதா³நதயா வாஶ்ரயதே, ப்ரபஞ்சவிப்⁴ரமஸ்ய ஹீஶ்வராதி⁴ஷ்டா²நத்வமஹிவிப்⁴ரமஸ்யேவ ரஜ்ஜ்வதி⁴ஷ்டா²நத்வம் , தேந யதா²ஹிவிப்⁴ரமோ ரஜ்ஜூபாதா³ந ஏவம் ப்ரபஞ்சவிப்⁴ரம ஈஶ்வரோபாதா³ந:, தஸ்மாஜ்ஜீவாதி⁴கரணாப்யவித்³யா நிமித்ததயா விஷயதயா சேஶ்வரமாஶ்ரயத இதீஶ்வராஶ்ரயேத்யுச்யதே, ந த்வாதா⁴ரதயா, வித்³யாஸ்வபா⁴வே ப்³ரஹ்மணி தத³நுபபத்தேரிதி ।

அத ஏவாஹ -

யஸ்யாம் ஸ்வரூபப்ரதிபோ³த⁴ரஹிதா: ஶேரதே ஸம்ஸாரிணோ ஜீவா இதி ।

யஸ்யாமவித்³யாயாம் ஸத்யாம் ஶரதே ஜீவா: । ஜீவாநாம் ஸ்வரூபம் வாஸ்தவம் ப்³ரஹ்ம, தத்³போ³த⁴ரஹிதா: ஶேரத இதி லய உக்த: । ஸம்ஸாரிண இதி விக்ஷேப உக்த: ।

அவ்யக்தாதீ⁴நத்வாஜ்ஜீவபா⁴வஸ்யேதி ।

யத்³யபி ஜீவாவ்யக்தயோரநாதி³த்வேநாநியதம் பௌர்வாபர்யம் ததா²ப்யவ்யக்தஸ்ய பூர்வத்வம் விவக்ஷித்வைதது³க்தம் ।

ஸத்யபி ஶரீரவதி³ந்த்³ரியாதீ³நாமிதி ।

கோ³ப³லீவர்த³பத³வேதத்³த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ஆசார்யதே³ஶீயமதமாஹ -

அந்யே த்விதி ।

ஏதத்³தூ³ஷயதி -

தைஸ்த்விதி ।

ப்ரகரணபாரிஶேஷ்யயோருப⁴யத்ர துல்யத்வாந்நைகக்³ரஹணநியமஹேதுரஸ்தி ।

ஶங்கதே -

ஆம்நாதஸ்யார்த²மிதி ।

அவ்யக்தபத³மேவ ஸ்தூ²லஶரீரவ்யாவ்ருத்திஹேதுர்வ்யக்தத்வாத்தஸ்யேதி ஶங்கார்த²: ।

நிராகரோதி -

ந ।

ஏகவாக்யதாதீ⁴நத்வாதி³தி ।

ப்ரக்ருதஹாந்யப்ரக்ருதப்ரக்ரியாப்ரஸங்கே³நைகவாக்யத்வே ஸம்ப⁴வதி ந வாக்யபே⁴தோ³ யுஜ்யதே । ந சாகாங்க்ஷாம் விநைகவாக்யத்வம் , உப⁴யம் ச ப்ரக்ருதமித்யுப⁴யம் க்³ராஹ்யத்வேநேஹாகாங்க்ஷிதமித்யேகாபி⁴தா⁴யகமபி பத³ம் ஶரீரத்³வயபரம் । நச முக்²யயா வ்ருத்த்யா(அ)தத்பரமித்யௌபசாரிகம் ந ப⁴வதி । யதோ²பஹந்த்ருமாத்ரநிராகரணாகாங்க்ஷாயாம் காகபத³ம் ப்ரயுஜ்யமாநம் ஶ்வாதி³ஸர்வஹந்த்ருபரம் விஜ்ஞாயதே । யதா²ஹு: “காகேப்⁴யோ ரக்ஷ்யதாமந்நமிதி பா³லே(அ)பி நோதி³த: । உபகா⁴தப்ரதா⁴நத்வாந்ந ஶ்வாதி³ப்⁴யோ ந ரக்ஷதி ॥”(மீமாம்ஸாகாரிகா) இதி ।

நநு ந ஶரீரத்³வயஸ்யாத்ராகாங்க்ஷா । கிந்து து³:ஶோத⁴த்வாத்ஸூக்ஷ்மஸ்யைவ ஶரீரஸ்ய, நது ஷாட்கௌஶிகஸ்ய ஸ்தூ²லஸ்ய । ஏதத்³தி⁴ த்³ருஷ்டபீ³ப⁴த்ஸதயா ஸுகரம் வைராக்³யவிஷயத்வேந ஶோத⁴யிதுமித்யத ஆஹ -

ந சைவம் மந்தவ்யமிதி ।

விஷ்ணோ: பரமம் பத³மவக³மயிதும் பரம் பரமத்ர ப்ரதிபாத்³யத்வேந ப்ரஸ்துதம் ந து வைராக்³யாய ஶோத⁴நமித்யர்த²: ।

அலம் வா விவாதே³ந, ப⁴வது ஸூக்ஷ்மமேவ ஶரீரம் பரிஶோத்⁴யம், ததா²பி ந ஸாங்க்²யாபி⁴மதமத்ர ப்ரதா⁴நம் பரமித்யப்⁴யுபேத்யாஹ -

ஸர்வதா²பி த்விதி ॥ 3 ॥

ஜ்ஞேயத்வாவசநாச்ச ।

இதோ(அ)பி நாயமவ்யக்தஶப்³த³: ஸாங்க்²யாபி⁴மதப்ரதா⁴நபர: । ஸாங்க்²யை: க²லு ப்ரதா⁴நாத்³விவேகேந புருஷம் நி:ஶ்ரேயஸாய ஜ்ஞாதும் வா விபூ⁴த்யை வா ப்ரதா⁴நம் ஜ்ஞேயத்வேநோபக்ஷிப்யதே । ந சேஹ ஜாநீயாதி³தி சோபாஸீதேதி வா விதி⁴விப⁴க்திஶ்ருதிரஸ்தி, அபி த்வவ்யக்தபத³மாத்ரம் । ந சைதாவதா ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் ப⁴வதீதி பா⁴வ: ॥ 4 ॥

ஜ்ஞேயத்வாவசநஸ்யாஸித்³தி⁴மாஶங்க்ய தத்ஸித்³தி⁴ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ஸூத்ரம் -

வத³தீதி சேந்ந ப்ராஜ்ஞோ ஹி ப்ரகரணாத் ।

நிக³த³வ்யாக்²யாதமஸ்ய பா⁴ஷ்யம் ॥ 5 ॥

த்ரயாணாமேவ சைவமுபந்யாஸ: ப்ரஶ்நஶ்ச ।

வரப்ரதா³நோபக்ரமா ஹி ம்ருத்யுநசிகேத:ஸம்வாத³வாக்யப்ரவ்ருத்திராஸமாப்தே: கட²வல்லீநாம் லக்ஷ்யதே । ம்ருத்யு: கில ந சிகேதஸே குபிதேந பித்ரா ப்ரஹிதாய துஷ்டஸ்த்ரீந்வராந் ப்ரத³தௌ³ । நசிகேதாஸ்து பத²மேந வரேண பிது: ஸௌமநஸ்யம் வவ்ரே, த்³விதீயேநாக்³நிவித்³யாம் , த்ருதீயேநாத்மவித்³யாம் । “வராணாமேஷ வரஸ்த்ருதீய:”(க. உ. 1 । 1 । 20) இதி வசநாத் ।

நநு தத்ர வரப்ரதா³நே ப்ரதா⁴நகோ³சரே ஸ்த: ப்ரஶ்நப்ரதிவசநே । தஸ்மாத்கட²வல்லீஷ்வக்³நிஜீவபரமாத்மபரைவ வாக்யப்ரவ்ருத்திர்ந த்வநுபக்ராந்தப்ரதா⁴நபரா ப⁴விதுமர்ஹதீத்யாஹ -

இதஶ்ச ந ப்ரதா⁴நஸ்யாவ்யக்தஶப்³த³வாச்யத்வமிதி ।

“ஹந்த: த இத³ம் ப்ரவக்ஷ்யாமி கு³ஹ்யம் ப்³ரஹ்ம ஸநாதநம்”(க. உ. 2 । 2 । 6) இத்யநேந வ்யவஹிதம் ஜீவவிஷயம் “யதா² து மரணம் ப்ராப்யாத்மா ப⁴வதி கௌ³தம” இத்யாதி³ப்ரதிவசநமிதி யோஜநா । அத்ராஹ சோத³க: - கிம் ஜீவபரமாத்மநோரேக ஏவ ப்ரஶ்ந:, கிம் வாந்யோ ஜீவஸ்ய “யேயம் ப்ரேதே”(க. உ. 1 । 1 । 20) மநுஷ்ய இதி ப்ரஶ்ந:, அந்யஶ்ச பரமாத்மந: “அந்யத்ர த⁴ர்மாத்” (க. உ. 1 । 2 । 14) இத்யாதி³: । ஏகத்வே ஸூத்ரவிரோத⁴ஸ்த்ரயாணமிதி । பே⁴தே³ து ஸௌமநஸ்யாவாப்த்யக்³ந்யாத்மஜ்ஞாநவிஷயவரத்ரயப்ரதா³நாநந்தர்பா⁴வோ(அ)ந்யத்ர த⁴ர்மாதி³த்யாதே³: ப்ரஶ்நஸ்ய । துரீயவராந்தரகல்பநாயாம் வா த்ருதீய இதி ஶ்ருதிபா³த⁴ப்ரஸங்க³: । வரப்ரதா³நாநந்தர்பா⁴வே ப்ரஶ்நஸ்ய தத்³வத் ப்ரதா⁴நாக்²யாநமப்யநந்தர்பூ⁴தம் வரப்ரதா³நே(அ)ஸ்து “மஹத: பரமவ்யக்த” (க. உ. 1 । 3 । 11) மித்யாக்ஷேப: ।

பரிஹரதி -

அத்ரோச்யதே, நைவம் வயமிஹேதி ।

வஸ்துதோ ஜீவபரமாத்மநோரபே⁴தா³த்ப்ரஷ்டவ்யாபே⁴தே³நைக ஏவ ப்ரஶ்ந: । அத ஏவ ப்ரதிவசநமப்யேகம் । ஸூத்ரம் த்வவாஸ்தவபே⁴தா³பி⁴ப்ராயம் । வாஸ்தவஶ்ச ஜீவபரமாத்மநோரபே⁴த³ஸ்தத்ர தத்ர ஶ்ருத்யுபந்யாஸேந ப⁴க³வதா பா⁴ஷ்யகாரேண த³ர்ஶித: । ததா² ஜீவவிஷயஸ்யாஸ்தித்வநாஸ்தித்வப்ரஶ்நஸ்யேத்யாதி³ ।

“யேயம் ப்ரேதே”(க. உ. 1 । 1 । 20) இதி ஹி நசிகேதஸ: ப்ரஶ்நமுபஶ்ருத்ய தத்தத்காமவிஷயமலோப⁴ம் சாஸ்ய ப்ரதீத்ய ம்ருத்யு: “வித்³யாபீ⁴ப்ஸிநம் நசிகேதஸம் மந்யே”(க. உ. 1 । 2 । 4) இத்யாதி³நா நசிகேதஸம் ப்ரஶஸ்ய ப்ரஶ்நமபி ததீ³யம் ப்ரஶம்ஸந்நஸ்மிந்ப்ரஶ்நே ப்³ரஹ்மைவோத்தரமுவாச -

தம் து³ர்த³ர்ஶமிதி ।

யதி³ புநர்ஜீவாத்ப்ராஜ்ஞோ பி⁴த்³யேத, ஜீவகோ³சர: ப்ரஶ்ந:, ப்ராஜ்ஞகோ³சரம் சோத்தரமிதி கிம் கேந ஸங்க³ச்சே²த ।

அபி ச யத்³விஷயம் ப்ரஶ்நமுபஶ்ருத்ய ம்ருத்யுநைஷ ப்ரஶம்ஸிதோ நசிகேதா: யதி³ தமேவ பூ⁴ய: ப்ருச்சே²த்தது³த்தரே சாவத³த்⁴யாத்தத: ப்ரஶம்ஸா த்³ருஷ்டார்தா² ஸ்யாத் , ப்ரஶ்நாந்தரே த்வஸாவஸ்தா²நே ப்ரஸாரிதா ஸத்யத்³ருஷ்டார்தா² ஸ்யாதி³த்யாஹ -

யத்ப்ரஶ்நேதி ।

யஸ்மிந் ப்ரஶ்நோ யத்ப்ரஶ்ந: । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 6 ॥

மஹத்³வச்ச ।

அநேந ஸாங்க்²யப்ரஸித்³தே⁴ர்வைதி³கப்ரஸித்³த்⁴யா விரோதா⁴ந்ந ஸாங்க்²யப்ரஸித்³தி⁴ர்வேத³ ஆத³ர்தவ்யேத்யுக்தம் । ஸாங்க்²யாநாம் மஹத்தத்த்வம் ஸத்தாமாத்ரம், புருஷார்த²க்ரியாக்ஷமம் ஸத்தஸ்ய பா⁴வ: ஸத்தா தந்மாத்ரம் மஹத்தத்த்வமிதி । யா யா புருஷார்த²க்ரியா ஶப்³தா³த்³யுபபோ⁴க³லக்ஷணா ச ஸத்த்வபுருஷாந்யதாக்²யாதிலக்ஷணா ச ஸா ஸர்வா மஹதி பு³த்³தௌ⁴ ஸமாப்யத இதி மஹத்தத்த்வம் ஸத்தாமாத்ரமுச்யத இதி ॥ 7 ॥

சமஸாதி⁴கரணவிஷயா:

சமஸவத³விஶேஷாத் ।

அஜாஶப்³தோ³ யத்³யபி சா²கா³யாம் ரூட⁴ஸ்ததா²ப்யத்⁴யாத்மவித்³யாதி⁴காராந்ந தத்ர வர்திதுமர்ஹதி । தஸ்மாத்³ரூடே⁴ரஸம்ப⁴வாத்³யோகே³ந வர்தயிதவ்ய: । தத்ர கிம் ஸ்வதந்த்ரம் ப்ரதா⁴நமநேந மந்த்ரவர்ணேநாநூத்³யதாமுத பாரமேஶ்வரீ மாயாஶக்திஸ்தேஜோ(அ)ப³ந்நவ்யாக்ரியாகாரணமுச்யதாம் கிம் தாவத்ப்ராப்தம், ப்ரதா⁴நமேவேதி । ததா²ஹி - யாத்³ருஶம் ப்ரதா⁴நம் ஸாங்க்²யை: ஸ்மர்யதே தாத்³ருஶமேவாஸ்மிந்நந்யூநாநதிரிக்தம் ப்ரதீயதே । ஸா ஹி ப்ரதா⁴நலக்ஷணா ப்ரக்ருதிர்ந ஜாயத இத்யஜா ச ஏகா ச லோஹிதஶுக்லக்ருஷ்ணா ச । யத்³யபி லோஹிதத்வாத³யோ வர்ணா ந ரஜ:ப்ரப்⁴ருதிஷு ஸந்தி, ததா²பி லோஹிதம் குஸும்பா⁴தி³ ரஞ்ஜயதி, ரஜோ(அ)பி ரஞ்ஜயதீதி லோஹிதம் । ஏவம் ப்ரஸந்நம் பாத²: ஶுக்லம், ஸத்த்வமபி ப்ரஸந்நமிதி ஶுக்லம் । ஏவமாவரகம் மேகா⁴தி³ க்ருஷ்ணம், தமோ(அ)ப்யாவரகமிதி க்ருஷ்ணம் । பரேணாபி நாவ்யாக்ருதஸ்ய ஸ்வரூபேண லோஹிதத்வாதி³யோக³ ஆஸ்தே²ய:, கிந்து தத்கார்யஸ்ய தேஜோ(அ)ப³ந்நஸ்ய ரோஹிதத்வாதி³காரண உபசரணீயம் । கார்யஸாரூப்யேண வா காரணே கல்பநீயம், தத³ஸ்மாகமபி துல்யம் । “அஜோ ஹ்யேகோ ஜுஷமாணோ(அ)நுஶேதே ஜஹாத்யேநாம் பு⁴க்தபோ⁴கா³மஜோ(அ)ந்ய:” (ஶ்வே. உ. 4 । 5) இதி த்வாத்மபே⁴த³ஶ்ரவணாத் ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதேரேவாத்ர மந்த்ரவர்ணே ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம் ந த்வவ்யாக்ருதப்ரக்ரியாயா: । தஸ்யாமைகாத்ம்யாப்⁴யுபக³மேநாத்மபே⁴தா³பா⁴வாத் । தஸ்மாத்ஸ்வதந்த்ரம் ப்ரதா⁴நம் நாஶப்³த³மிதி ப்ராப்தம் ।

தேஷாம் ஸாம்யாவஸ்தா²வயவத⁴ர்மைரிதி ।

அவயவா: ப்ரதா⁴நஸ்யைகஸ்ய ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி தேஷாம் த⁴ர்மா லோஹிதத்வாத³யஸ்தைரிதி ।

ப்ரஜாஸ்த்ரைகு³ண்யாந்விதா இதி ।

ஸுக²து³:க²மோஹாத்மிகா: । ததா²ஹி - மைத்ரதா³ரேஷு நர்மதா³யாம் மைத்ரஸ்ய ஸுக²ம், தத்கஸ்ய ஹேதோ:, தம் ப்ரதி ஸத்த்வஸ்ய ஸமுத்³ப⁴வாத் । ததா²ச தத்ஸபத்நீநாம் து³:க²ம், தத்கஸ்ய ஹேதோ:, தா: ப்ரதி ரஜ:ஸமுத்³ப⁴வாத் , ததா² சைத்ரஸ்ய தாமவிந்த³தோ மோஹோ விஷாத³:, ஸ கஸ்ய ஹேதோ:, தம் ப்ரதி தம:ஸமுத்³ப⁴வாத் । நர்மத³யா ச ஸர்வே பா⁴வா வ்யாக்²யாதா: । ததி³த³ம் த்ரைகு³ண்யாந்விதத்வம் ப்ரஜாநாம் ।

அநுஶேத இதி வ்யாசஷ்டே -

தாமேவாவித்³யயேதி ।

விஷயா ஹி ஶப்³தா³த³ய: ப்ரக்ருதிவிகாரஸ்த்ரைகு³ண்யேந ஸுக²து³:க²மோஹாத்மாந இந்த்³ரியமநோ(அ)ஹங்காரப்ரணாலிகயா பு³த்³தி⁴ஸத்த்வமுபஸங்க்ராமந்தி । தேந தத்³பு³த்³தி⁴ஸத்த்வம் ப்ரதா⁴நவிகார: ஸுக²து³:க²மோஹாத்மகம் ஶப்³தா³தி³ரூபேண பரிணமதே । சிதிஶக்திஸ்த்வபரிணாமிந்யப்ரதிஸங்க்ரமாபி பு³த்³தி⁴ஸத்த்வாதா³த்மநோ விவேகமபு³த்⁴யமாநா பு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யைவ விபர்யாஸேநாவித்³யயா பு³த்³தி⁴ஸ்தா²ந்ஸுகா²தீ³நாத்மந்யபி⁴மந்யமாநா ஸுகா²தி³மதீவ ப⁴வதி ।

ததி³த³முக்தம் -

ஸுகீ² து³:கீ² மூடோ⁴(அ)ஹமித்யவிவேகதயா ஸம்ஸரதி ।

ஏக: । ஸத்த்வபுருஷாந்யதாக்²யாதிஸமுந்மூலிதநிகி²லவாஸநாவித்³யாநுப³ந்த⁴ஸ்த்வந்யோ ஜஹாத்யேநாம் ப்ரக்ருதிம் ।

ததி³த³முக்தம் -

அந்ய: புநரிதி ।

பு⁴க்தபோ⁴கா³மிதி வ்யாசஷ்டே -

க்ருதபோ⁴கா³பவர்கா³ம் ।

ஶப்³தா³த்³யுபலப்³தி⁴ர்போ⁴க³: । கு³ணபுருஷாந்யதாக்²யாதிரபவர்க³: । அபவ்ருஜ்யதே ஹி தயா புருஷ இதி । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே - ந தாவத் “அஜோ ஹ்யேகோ ஜுஷமாணோ(அ)நுஶேதே ஜஹாத்யேநாம் பு⁴க்தபோ⁴கா³மஜோ(அ)ந்ய:”(ஶ்வே. உ. 4 । 5) இத்யேததா³த்மபே⁴த³ப்ரதிபாத³நபரமபி து ஸித்³த⁴மாத்மபே⁴த³மநூத்³ய ப³ந்த⁴மோக்ஷௌ ப்ரதிபாத³யதீதி । ஸ சாநூதி³தோ பே⁴த³: “ஏகோ தே³வ: ஸர்வபூ⁴தேஷு கூ³ட⁴: ஸர்வவ்யாபீ ஸர்வபூ⁴தாந்தராத்மா”(ஶ்வே.உ. 6 । 11) இத்யாதி³ஶ்ருதிபி⁴ராத்மைகத்வப்ரதிபாத³நபராபி⁴ர்விரோதா⁴த்கல்பநிகோ(அ)வதிஷ்ட²தே । ததா²ச ந ஸாங்க்²யப்ரக்ரியாப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமித்யஜாவாக்யம் சமஸவாக்யவத்பரிப்லவமாநம் ந ஸ்வதந்த்ரப்ரதா⁴நநிஶ்சயாய பர்யாப்தம் । ததி³த³முக்தம் ஸூத்ரக்ருதா - “சமஸவத³விஶேஷாத்”(ப்³ர. ஸூ. 1 । 4 । 8) இதி ॥ 8 ॥

உத்தரஸூத்ரமவதாரயிதும் ஶங்கதே -

தத்ர த்வித³ம் தச்சி²ர இதி ।

ஸூத்ரமவதாரயதி -

அத்ர ப்³ரூம: । ஜ்யோதிருபக்ரமா து ததா² ஹ்யதீ⁴யத ஏகே ।

ஸர்வஶாகா²ப்ரத்யயமேகம் ப்³ரஹ்மேதி ஸ்தி²தௌ ஶாகா²ந்தரோக்தரோஹிதாதி³கு³ணயோகி³நீ தேஜோ(அ)ப³ந்நலக்ஷணா ஜராயுஜாண்ட³ஜஸ்வேத³ஜோத்³பி⁴ஜ்ஜசதுர்வித⁴பூ⁴தக்³ராமப்ரக்ருதிபூ⁴தேயமஜா ப்ரதிபத்தவ்யா, “ரோஹிதஶுக்லக்ருஷ்ணாம்” (ஶ்வே. உ. 4 । 5) இதி ரோஹிதாதி³ரூபதயா தஸ்யா ஏவ ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத் । ந து ஸாங்க்²யபரிகல்பிதா ப்ரக்ருதி: । தஸ்யா அப்ராமாணிகதயா ஶ்ருதஹாந்யஶ்ருதகல்பநாப்ரஸங்கா³த் , ரஞ்ஜநாதி³நா ச ரோஹிதாத்³யுபசாரஸ்ய ஸதி முக்²யார்த²ஸம்ப⁴வே(அ)யோகா³த் ।

ததி³த³முக்தம் -

ரோஹிதாதீ³நாம் ஶப்³தா³நாமிதி ।

அஜாபத³ஸ்ய ச ஸமுதா³யப்ரஸித்³தி⁴பரித்யாகே³ந ந ஜாயத இத்யவயவப்ரஸித்³த்⁴யாஶ்ரயணே தோ³ஷப்ரஸங்கா³த் । அத்ர து ரூபககல்பநாயாம் ஸமுதா³யப்ரஸித்³தே⁴ரேவாநபேக்ஷாயா: ஸ்வீகாராத் ।

அபி சாயமபி ஶ்ருதிகலாபோ(அ)ஸ்மத்³த³ர்ஶநாநுகு³ணோ ந ஸாங்க்²யஸ்ம்ருத்யநுகு³ண இத்யாஹ -

ததே²ஹாபீதி ।

கிம் காரணம் ப்³ரஹ்மேத்யுபக்ரம்யேதி ।

ப்³ரஹ்மஸ்வரூபம் தாவஜ்ஜக³த்காரணம் ந ப⁴வதி, விஶுத்³த⁴த்வாத்தஸ்ய । யதா²ஹு: - “புருஷஸ்ய து ஶுத்³த⁴ஸ்ய நாஶுத்³தா⁴ விக்ருதிர்ப⁴வேத்” இத்யாஶயவதீவ ஶ்ருதி: ப்ருச்ச²தி । கிங்காரணம் । யஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ஜக³து³த்பத்திஸ்தத்கிங்காரணம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: । தே ப்³ரஹ்மவிதோ³ த்⁴யாநயோகே³நாத்மாநம் க³தா: ப்ராப்தா அபஶ்யந்நிதி யோஜநா ।

யோ யோநிம் யோநிமிதி ।

அவித்³யா ஶக்திர்யோநி:, ஸா ச ப்ரதிஜீவம் நாநேத்யுக்தமதோ வீப்ஸோபபந்நா । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 9 ॥

ஸூத்ராந்தரமவதாரயிதும் ஶங்கதே -

கத²ம் புநரிதி ।

அஜாக்ருதிர்ஜாதிஸ்தேஜோ(அ)ப³ந்நேஷு நாஸ்தி ।

ந ச தேஜோ(அ)ப³ந்நாநாம் ஜந்மஶ்ரவணாத³ஜந்மநிமித்தோ(அ)ப்யஜாஶப்³த³: ஸம்ப⁴வதீத்யாஹ -

ந ச தேஜோ(அ)ப³ந்நாநாமிதி ।

ஸூத்ரமவதாரயதி -

அத உத்தரம் பட²தி ।

கல்பநோபதே³ஶாச்ச மத்⁴வாதி³வத³விரோத⁴: ।

நநு கிம் சா²கா³ லோஹிதஶுக்லக்ருஷ்ணைவாந்யாத்³ருஶீநாமபி சா²கா³நாமுபலம்பா⁴தி³த்யத ஆஹ -

யத்³ருச்ச²யேதி ।

ப³ஹுப³ர்கரா ப³ஹுஶாவா । ஶேஷம் நிக³த³வ்யாக்²யாதம் ॥ 10 ॥

ஸங்க்²யோபஸங்க்³ரஹாதி⁴கரணவிஷயா:

ந ஸங்க்²யோபஸங்க்³ரஹாத³பி நாநாபா⁴வாத³திரேகாச்ச ।

அவாந்தரஸங்க³திமாஹ -

ஏவம் பரிஹ்ருதே(அ)பீதி ।

பஞ்சஜநா இதி ஹி ஸமாஸார்த²: பஞ்சஸங்க்²யயா ஸம்ப³த்⁴யதே । நச “தி³க்ஸங்க்²யே ஸம்ஜ்ஞாயாம்”(பா.ஸூ. 2।1।50) இதி ஸமாஸவிதா⁴நாந்மநுஜேஷு நிரூடோ⁴(அ)யம் பஞ்சஜநஶப்³த³ இதி வாச்யம் । ததா²ஹி ஸதி பஞ்சமநுஜா இதி ஸ்யாத் । ஏவம் சாத்மநி பஞ்சமநுஜாநாமாகாஶஸ்ய ச ப்ரதிஷ்டா²நமிதி நிஸ்தாத்பர்யம், ஸர்வஸ்யைவ ப்ரதிஷ்டா²நாத் । தஸ்மாத்³ரூடே⁴ரஸம்ப⁴வாத்தத்த்யாகே³நாத்ர யோக³ ஆஸ்தே²ய: । ஜநஶப்³த³ஶ்ச கத²ஞ்சித்தத்த்வேஷு வ்யாக்²யேய: । தத்ராபி கிம் பஞ்ச ப்ராணாத³யோ வாக்யஶேஷக³தா விவக்ஷ்யந்தே உத தத³திரிக்தா அந்ய ஏவ வா கேசித் । தத்ர பௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயா கண்வமாத்⁴யந்தி³நவாக்யயோர்விரோதா⁴த் । ஏகத்ர ஹி ஜ்யோதிஷா பஞ்சத்வமந்நேநேதரத்ர । நச ஷோட³ஶிக்³ரஹணவத்³விகல்பஸம்ப⁴வ: । அநுஷ்டா²நம் ஹி விகல்ப்யதே ந வஸ்து । வஸ்துதத்த்வகதா² சேயம் நாநுஷ்டா²நகதா², வித்⁴யபா⁴வாத் । தஸ்மாத்காநிசிதே³வ தத்த்வாநீஹ பஞ்ச ப்ரத்யேகம் பஞ்சஸங்க்²யாயோகீ³நி பஞ்சவிம்ஶதிதத்த்வாநி ப⁴வந்தி । ஸாங்க்²யைஶ்ச ப்ரக்ருத்யாதீ³நி பஞ்சவிம்ஶதிதத்த்வாநி ஸ்மர்யந்த இதி தாந்யேவாநேந மந்த்ரேணோச்யந்த இதி நாஶப்³த³ம் ப்ரதா⁴நாதி³ । ந சாதா⁴ரத்வேநாத்மநோ வ்யவஸ்தா²நாத்ஸ்வாத்மநி சாதா⁴ராதே⁴யபா⁴வஸ்ய விரோதா⁴த் ஆகாஶஸ்ய ச வ்யதிரேசநாத் த்ரயோவிம்ஶதிர்ஜநா இதி ஸ்யாந்ந பஞ்ச பஞ்சஜநா இதி வாச்யம் । ஸத்யப்யாகாஶாத்மநோர்வ்யதிரேசநே மூலப்ரக்ருதிபா⁴கை³: ஸத்த்வரஜஸ்தமோபி⁴: பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யோபபத்தே: । ததா²ச ஸத்யாத்மாகாஶாப்⁴யாம் ஸப்தவிம்ஶதிஸங்க்²யாயாம் பஞ்சவிம்ஶதிதத்த்வாநீதி ஸ்வஸித்³தா⁴ந்தவ்யாகோப இதி சேத் , ந மூலப்ரக்ருதித்வமாத்ரேணைகீக்ருத்ய ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி பஞ்சவிம்ஶதிதத்த்வோபபத்தே: । ஹிருக்³பா⁴வேந து தேஷாம் ஸப்தவிம்ஶதித்வாவிரோத⁴: । தஸ்மாந்நாஶாப்³தீ³ ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிரிதி ப்ராப்தம் ।

மூலப்ரக்ருதி: ப்ரதா⁴நம் । நாஸாவந்யஸ்ய விக்ருதிரபி து ப்ரக்ருதிரேவ ததி³த³முக்தம் -

மூலேதி ।

மஹத³ஹங்காரபஞ்சதந்மாத்ராணி ப்ரக்ருதயஶ்ச விக்ருதயஶ்ச । ததா²ஹி - மஹத்தத்த்வமஹங்காரஸ்ய தத்த்வாந்தரஸ்ய ப்ரக்ருதிர்மூலப்ரக்ருதேஸ்து விக்ருதி: । ஏவமஹங்காரதத்த்வம் மஹதோ விக்ருதி:, ப்ரக்ருதிஶ்ச ததே³வ தாமஸம் ஸத் பஞ்சதந்மாத்ராணாம் । ததே³வ ஸாத்த்விகம் ஸத் ப்ரக்ருதிரேகாத³ஶேந்த்³ரியாணாம் । பஞ்சதந்மாத்ராணி சாஹங்காரஸ்ய விக்ருதிராகாஶாதீ³நாம் பஞ்சாநாம் ப்ரக்ருதி: ।

ததி³த³முக்தம் -

மஹதா³த்³யா: ப்ரக்ருதிவிக்ருதய: ஸப்த । ஷோட³ஶகஶ்ச விகார: ।

ஷோட³ஶஸங்க்²யாவச்சி²ந்நோ க³ணோ விகார ஏவ । பஞ்சபூ⁴தாந்யதந்மாத்ராண்யேகாத³ஶேந்த்³ரியாணீதி ஷோட³ஶகோ க³ண: । யத்³யபி ப்ருதி²வ்யாத³யோ கோ³க⁴டாதீ³நாம் ப்ரக்ருதிஸ்ததா²பி ந தே ப்ருதி²வ்யாதி³ப்⁴யஸ்தத்த்வாந்தரமிதி ந ப்ரக்ருதி: । தத்த்வாந்தரோபாதா³நத்வம் சேஹ ப்ரக்ருதித்வமபி⁴மதம் நோபாதா³நமாத்ரத்வமித்யவிரோத⁴: । புருஷஸ்து கூடஸ்த²நித்யோ(அ)பரிணாமோ ந கஸ்யசித்ப்ரக்ருதிர்நாபி விக்ருதிரிதி ।

ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே -

ந ஸங்க்²யோபஸங்க்³ரஹாத³பி ப்ரதா⁴நாதீ³நாம் ஶ்ருதிமத்த்வாஶங்கா கர்தவ்யா । கஸ்மாத் நாநாபா⁴வாத் । நாநா ஹ்யேதாநி பஞ்சவிம்ஶதிதத்த்வாநி । நைஷாம் பஞ்சஶ: பஞ்சஶ: ஸாதா⁴ரணத⁴ர்மோ(அ)ஸ்தி ।

ந க²லு ஸத்த்வரஜஸ்தமோமஹத³ஹங்காராணாமேக: க்ரியா வா கு³ணோ வா த்³ரவ்யம் வா ஜாதிர்வா த⁴ர்ம: பஞ்சதந்மாத்ராதி³ப்⁴யோ வ்யாவ்ருத்த: ஸத்த்வாதி³ஷு சாநுக³த: கஶ்சித³ஸ்தி । நாபி ப்ருதி²வ்யப்தேஜோவாயுக்⁴ராணாநாம் । நாபி ரஸநசக்ஷுஸ்த்வக்ஶ்ரோத்ரவாசாம் । நாபி பாணிபாத³பாயூபஸ்த²மநஸாம், யேநைகேநாஸாதா⁴ரணேநோபக்³ருஹீதா: பஞ்ச பஞ்சகா ப⁴விதுமர்ஹந்தி ।

பூர்வபக்ஷைகதே³ஶிநமுத்தா²பயதி -

அதோ²ச்யேத பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யைவேயமிதி ।

யத்³யபி பரஸ்யாம் ஸங்க்²யாயாமவாந்தரஸங்க்²யா த்³வித்வாதி³கா நாஸ்தி ததா²பி தத்பூர்வம் தஸ்யா: ஸம்ப⁴வாத் பௌர்வாபர்யலக்ஷணயா ப்ரத்யாஸத்த்யா பரஸங்க்²யோபலக்ஷணார்த²ம் பூர்வஸங்க்²யோபந்யஸ்யத இதி தூ³ஷயதி -

அயமேவாஸ்மிந்பக்ஷே தோ³ஷ இதி ।

ந ச பஞ்சஶப்³தோ³ ஜநஶப்³தே³ந ஸமஸ்தோ(அ)ஸமஸ்த: ஶக்யோ வக்துமித்யாஹ -

பரஶ்சாத்ர பஞ்சஶப்³த³ இதி ।

நநு ப⁴வது ஸமாஸஸ்ததா²பி கிமித்யத ஆஹ -

ஸமஸ்தத்வாச்சேதி ।

அபி ச வீப்ஸாயாம் பஞ்சகத்³வயக்³ரஹணே த³ஶைவ தத்த்வாநீதி ந ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநமித்யஸமாஸமப்⁴யுபேத்யாஹ -

ந ச பஞ்சகத்³வயக்³ரஹணம் பஞ்ச பஞ்சேதி ।

ந சைகா பஞ்சஸங்க்²யா பஞ்சஸங்க்²யாந்தரேண ஶக்யா விஶேஷ்டும் । பஞ்சஶப்³த³ஸ்ய ஸங்க்²யோபஸர்ஜநத்³ரவ்யவசநத்வேந ஸங்க்²யாயா உபஸர்ஜநதயா விஶேஷணேநாஸம்யோகா³தி³த்யாஹ -

ஏகஸ்யா: பஞ்சஸங்க்²யாயா இதி ।

ததே³வம் பூர்வபக்ஷைகதே³ஶிநி தூ³ஷிதே பரமபூர்வபக்ஷிணமுத்தா²பயதி -

நந்வாபந்நபஞ்சஸங்க்²யாகா ஜநா ஏவேதி ।

அத்ர தாவத்³ரூடௌ⁴ ஸத்யாம் ந யோக³: ஸம்ப⁴வதீதி வக்ஷ்யதே ।

ததா²பி யௌகி³கம் பஞ்சஜநஶப்³த³மப்⁴யுபேத்ய தூ³ஷயதி -

யுக்தம் யத்பஞ்சபூலீஶப்³த³ஸ்யேதி ।

பஞ்சபூலீத்யத்ர யத்³யபி ப்ருத²க்த்வைகார்த²ஸம்வாயிநீ பஞ்சஸங்க்²யாவச்சே²தி³காஸ்தி ததா²பீஹ ஸமுதா³யிநோ(அ)வச்சி²நத்தி ந ஸமுதா³யம் ஸமாஸபத³க³ம்யமதஸ்தஸ்மிந் கதி தே ஸமுதா³யா இத்யபேக்ஷாயாம் பதா³ந்தராபி⁴ஹிதா பஞ்சஸங்க்²யா ஸம்ப³த்⁴யதே பஞ்சேதி । பஞ்சஜநா இத்யத்ர து பஞ்சஸங்க்²யயோத்பத்திஶிஷ்டயா ஜநாநாமவச்சி²ந்நத்வாத்ஸமுதா³யஸ்ய ச பஞ்சபூலீவத³த்ராப்ரதீதேர்ந பதா³ந்தராபி⁴ஹிதா ஸங்க்²யா ஸம்ப³த்⁴யதே ।

ஸ்யாதே³தத் । ஸங்க்²யேயாநாம் ஜநாநாம் மா பூ⁴ச்ச²ப்³தா³ந்தரவாச்யஸங்க்²யாவச்சே²த³: । பஞ்சஸங்க்²யாயாஸ்து தயாவச்சே²தோ³ ப⁴விஷ்யதி । நஹி ஸாப்யவச்சி²ந்நேத்யத ஆஹ -

ப⁴வத³பீத³ம் விஶேஷணமிதி ।

உக்தோ(அ)த்ர தோ³ஷ: । நஹ்யுபஸர்ஜநம் விஶேஷணேந யுஜ்யதே பஞ்சஶப்³த³ ஏவ தாவத்ஸங்க்²யேயோபஸர்ஜநஸங்க்²யாமாஹ விஶேஷதஸ்து பஞ்சஜநா இத்யத்ர ஸமாஸே । விஶேஷணாபேக்ஷாயாம் து ந ஸமாஸ: ஸ்யாத் , அஸாமர்த்²யாத் । நஹி ப⁴வதி ருத்³த⁴ஸ்ய ராஜபுருஷ இதி ஸமாஸோ(அ)பி து (பத³)வ்ருத்திரேவ ருத்³த⁴ஸ்ய ராஜ்ஞ: புருஷ இதி । ஸாபேக்ஷத்வேநாஸாமர்த்²யாதி³த்யர்த²: ।

அதிரேகாச்சேதி ।

அப்⁴யுச்சயமாத்ரம் । யதி³ ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி ப்ரதா⁴நேநைகீக்ருத்யாத்மாகாஶௌ தத்த்வேப்⁴யோ வ்யதிரிச்யேதே ததா³ ஸித்³தா⁴ந்தவ்யாகோப: । அத² து ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி மிதோ² பே⁴தே³ந விவக்ஷ்யந்தே ததா²பி வஸ்துதத்த்வவ்யவஸ்தா²பநே ஆதா⁴ரத்வேநாத்மா நிஷ்க்ருஷ்யதாம் । ஆதே⁴யாந்தரேப்⁴யஸ்த்வாகாஶஸ்யாதே⁴யஸ்ய வ்யதிரேசநமநர்த²கமிதி க³மயிதவ்யம் ।

கத²ம் ச ஸங்க்²யாமாத்ரஶ்ரவணே ஸதீதி ।

'தி³க்ஸங்க்²யே ஸம்ஜ்ஞாயாம்” இதி ஸம்ஜ்ஞாயாம் ஸமாஸஸ்மரணாத் பஞ்சஜநஶப்³த³ஸ்தாவத³யம் க்வசிந்நிரூட⁴: । நச ரூடௌ⁴ ஸத்யாமவயவப்ரஸித்³தே⁴ர்க்³ரஹணம், ஸாபேக்ஷத்வாத் , நிரபேக்ஷத்வாச்ச ரூடே⁴: । தத்³யதி³ ரூடௌ⁴ முக்²யோ(அ)ர்த²: ப்ராப்யதே தத: ஸ ஏவ க்³ரஹீதவ்யோ(அ)த² த்வஸௌ ந வாக்யே ஸம்ப³ந்தா⁴ர்ஹ: பூர்வாபரவாக்யவிரோதீ⁴ வா । ததோ ரூட்⁴யபரித்யாகே³நைவ வ்ருத்த்யந்தரேணார்தா²ந்தரம் கல்பயித்வா வாக்யமுபபாத³நீயம் । யதா² “ஶ்யேநேநாபி⁴சரந் யஜேத” இதி ஶ்யேநஶப்³த³: ஶகுநிவிஶேஷே நிரூட⁴வ்ருத்திஸ்தத³பரித்யாகே³நைவ நிபத்யாதா³நஸாத்³ருஶ்யேநார்த²வாதி³கேந க்ரதுவிஶேஷே வர்ததே, ததா² பஞ்சஜநஶப்³தோ³(அ)வயவார்த²யோகா³நபேக்ஷ ஏகஸ்மிந்நபி வர்ததே । யதா² ஸப்தர்ஷிஶப்³தோ³ வஸிஷ்ட² ஏகஸ்மிந் ஸப்தஸு ச வர்ததே । ந சைஷ தத்த்வேஷு ரூட⁴: । பஞ்சவிம்ஶதிஸங்க்²யாநுரோதே⁴ந தத்த்வேஷு வர்தயிதவ்ய: । ரூடௌ⁴ ஸத்யாம் பஞ்சவிம்ஶதேரேவ ஸங்க்²யாயா அபா⁴வாத்கத²ம் தத்த்வேஷு வர்ததே ॥ 11 ॥

ஏவம் ச கே தே பஞ்சஜநா இத்யபேக்ஷாயாம் கிம் வாக்யஶேஷக³தா: ப்ராணாத³யோ க்³ருஹ்யந்தாமுத பஞ்சவிம்ஶதிஸ்தத்த்வாநீதி விஶயே தத்த்வாநாமப்ராமாணிகத்வாத் , ப்ராணாதீ³நாம் ச வாக்யஶேஷே ஶ்ரவணாத்தத்பரித்யாகே³ ஶ்ருதஹாந்யஶ்ருதகல்பநாப்ரஸங்கா³த்ப்ராணாத³ய ஏவ பஞ்சஜநா: । நச காண்வமாத்⁴யந்தி³நயோர்விரோதா⁴ந்ந ப்ராணாதீ³நாம் வாக்யஶேஷக³தாநாமபி க்³ரஹணமிதி ஸாம்ப்ரதம் , விரோதே⁴(அ)பி துல்யப³லதயா ஷோட³ஶிக்³ரஹணவத்³விகல்போபபத்தே: । ந சேயம் வஸ்துஸ்வரூபகதா², அபிதூபாஸநாநுஷ்டா²நவிதி⁴:, “மநஸைவாநுத்³ரஷ்டவ்யம்” (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 19) இதி விதி⁴ஶ்ரவணாத் ।

கத²ம் புந: ப்ராணாதி³ஷு ஜநஶப்³த³ப்ரயோக³ இதி ।

ஜநவாசக: ஶப்³தோ³ ஜநஶப்³த³: । பஞ்சஜநஶப்³த³ இதி யாவத் । தஸ்ய கத²ம் ப்ராணாதி³ஷ்வஜநேஷு ப்ரயோக³ இதி வ்யாக்²யேயம் । அந்யதா² து ப்ரத்யஸ்தமிதாவயவார்தே² ஸமுதா³யஶப்³தா³ர்தே² ஜநஶப்³தா³ர்தோ² நாஸ்தீத்யபர்யநுயோக³ ஏவ ।

ரூட்⁴யபரித்யாகே³நைவ வ்ருத்த்யந்தரம் த³ர்ஶயதி -

ஜநஸம்ப³ந்தா⁴ச்சேதி ।

ஜநஶப்³த³பா⁴ஜ: பஞ்சஜநஶப்³த³பா⁴ஜ: ।

நநு ஸத்யாமவயவப்ரஸித்³தௌ⁴ ஸமுபாயஶக்திகல்பநமநுபபந்நம், ஸம்ப⁴வதி ச பஞ்சவிம்ஶத்யாம் தத்த்வேஷ்வவயவப்ரஸித்³தி⁴ரித்யத ஆஹ -

ஸமாஸப³லாச்சேதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ஸமாஸப³லாச்சேத்³ரூடி⁴ராஸ்தீ²யதே ஹந்த ந த்³ருஷ்டஸ்தர்ஹி தஸ்ய ப்ரயோகோ³(அ)ஶ்வகர்ணாதி³வத்³வ்ருக்ஷாதி³ஷு । ததா²ச லோகப்ரஸித்³த்⁴யபா⁴வாந்ந ரூடி⁴ரித்யாக்ஷிபதி -

கத²ம் புநரஸதீதி ।

ஜநேஷு தாவத்பஞ்சஜநஶப்³த³ஶ்ச ப்ரத²ம: ப்ரயோகோ³ லோகேஷு த்³ருஷ்ட இத்யஸதி ப்ரத²மப்ரயோக³ இத்யஸித்³த⁴மிதி ஸ்த²வீயஸ்தயாநபி⁴தா⁴யாப்⁴யுபேத்ய ப்ரத²மப்ரயோகா³பா⁴வம் ஸமாத⁴த்தே -

ஶக்யோத்³பி⁴தா³தி³வதி³தி ।

ஆசார்யதே³ஶீயாநாம் மதபே⁴தே³ஷ்வபி ந பஞ்சவிம்ஶதிஸ்தத்த்வாநி ஸித்⁴யந்தி ।

பரமார்த²தஸ்து பஞ்சஜநா வாக்யஶேஷக³தா ஏவேத்யாஶயவாநாஹ -

கைஶ்சித்த்விதி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 12 ॥ ॥ 13 ॥

காரணத்வாதி⁴கரணவிஷயா:

காரணத்வேந சாகாஶாதி³ஷு யதா²வ்யபதி³ஷ்டோக்தே: ।

அத² ஸமந்வயலக்ஷணே கேயமகாண்டே³ விரோதா⁴விரோத⁴சிந்தா, ப⁴விதா ஹி தஸ்யா: ஸ்தா²நமவிரோத⁴லக்ஷணமித்யத ஆஹ -

ப்ரதிபாதி³தம் ப்³ரஹ்மண இதி ।

அயமர்த²: - நாநேகஶாகா²க³ததத்தத்³வாக்யாலோசநயா வாக்யார்தா²வக³மே பர்யவஸிதே ஸதி ப்ரமாணாந்தரவிரோதே⁴ந வாக்யார்தா²வக³தேரப்ராமாண்யமாஶங்க்யாவிரோத⁴வ்யுத்பாத³நேந ப்ராமாண்யவ்யவஸ்தா²பநமவிரோத⁴லக்ஷணார்த²: । ப்ராஸங்கி³கம் து தத்ர ஸ்ருஷ்டிவிஷயாணாம் வாக்யாநாம் பரஸ்பரமவிரோத⁴ப்ரதிபாத³நம் ந து லக்ஷணார்த²: । தத்ப்ரயோஜநம் ச தத்ரைவ ப்ரதிபாத³யிஷ்யதே । இஹ து வாக்யாநாம் ஸ்ருஷ்டிப்ரதிபாத³காநாம் பரஸ்பரவிரோதே⁴ ப்³ரஹ்மணி ஜக³த்³யோநௌ ந ஸமந்வய: ஸேத்³து⁴மர்ஹதி । ததா²ச ந ஜக³த்காரணத்வம் ப்³ரஹ்மணோ லக்ஷணம், நச தத்ர க³திஸாமாந்யம், நச தத்ஸித்³த⁴யே ப்ரதா⁴நஸ்யாஶப்³த³த்வப்ரதிபாத³நம், தஸ்மாத்³வாக்யாநாம் விரோதா⁴விரோதா⁴ப்⁴யாமுக்தார்தா²க்ஷேபஸமாதா⁴நாப்⁴யாம் ஸமந்வய: ஏவோபபாத்³யத இதி ஸமந்வயலக்ஷணே ஸங்க³தமித³மதி⁴கரணம் । “வாக்யாநாம் காரணே கார்யே பரஸ்பரவிரோத⁴த: । ஸமந்வயோ ஜக³த்³யோநௌ ந ஸித்⁴யதி பராத்மநி” ॥ “ஸதே³வ ஸோம்யேத³மக்³ர ஆஸீத்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இத்யாதீ³நாம் காரணவிஷயாணாம், “அஸத்³வா இத³மக்³ர ஆஸீத்”(தை. உ. 2 । 7 । 1) இத்யாதி³பி⁴ர்வாக்யை: காரணவிஷயைர்விரோத⁴: । கார்யவிஷயாணாமபி விபி⁴ந்நக்ரமாக்ரமோத்பத்திப்ரதிபாத³காநாம் விரோத⁴: । ததா²ஹி - காநிசித³ந்யகர்த்ருகா ஜக³து³த்பத்திமாசக்ஷதே வாக்யாநி । காநிசித்ஸ்வயங்கர்த்ருகாம் । ஸ்ருஷ்ட்யா ச கார்யேண தத்காரணதயா ப்³ரஹ்ம லக்ஷிதம் । ஸ்ருஷ்டிவிப்ரதிபத்தௌ தத்காரணதாயாம் ப்³ரஹ்மலக்ஷணே விப்ரதிபத்தௌ ஸத்யாம் ப⁴வதி தல்லக்ஷ்யே ப்³ரஹ்மண்யபி விப்ரதிபத்தி: । தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயாபா⁴வாந்ந ஸமந்வயாக³ம்யம் ப்³ரஹ்ம । வேதா³ந்தாஸ்து கர்த்ராதி³ப்ரதிபாத³நேந கர்மவிதி⁴பரதயோபசரிதார்தா² அவிவக்ஷிதார்தா² வா ஜபோபயோகி³ந இதி ப்ராப்தம் ।

க்ரமாதீ³தி ।

ஆதி³க்³ரஹணேநாக்ரமோ க்³ருஹ்யதே । ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே - “ஸர்க³க்ரமவிவாதே³(அ)பி ந ஸ ஸ்ரஷ்டரி வித்³யதே । ஸதஸ்த்வஸத்³வசோ ப⁴க்த்யா நிராகார்யதயா க்வசித்” ॥ ந தாவத³ஸ்தி ஸ்ருஷ்டிக்ரமே விகா³நம், ஶ்ருதீநாமவிரோதா⁴த் । ததா²ஹி - அநேகஶில்பபர்யவதா³தோ தே³வத³த்த: ப்ரத²மம் சக்ரத³ண்டா³தி³ கரோதி, அத² தது³பகரண: கும்ப⁴ம், கும்போ⁴பகரணஶ்சாஹரத்யுத³கம், உத³கோபகரணஶ்ச ஸம்யவநேந கோ³தூ⁴மகணிகாநாம் கரோதி பிண்ட³ம், பிண்டோ³பகரணஸ்து பசதி க்⁴ருதபூர்ணம், தத³ஸ்ய தே³வத³த்தஸ்ய ஸர்வத்ரைதஸ்மிந் கர்த்ருத்வாச்ச²க்யம் வக்தும் தே³வத³த்தாச்சக்ராதி³ ஸம்பூ⁴தம் தஸ்மாச்சக்ராதே³: கும்பா⁴தீ³தி । ஶக்யம் ச தே³வத³த்தாத்கும்ப⁴: ஸமுத்³பூ⁴தஸ்தஸ்மாது³த³காஹரணாதீ³த்யாதி³ । நஹ்யஸ்த்யஸம்ப⁴வ: ஸர்வத்ராஸ்மிந் கார்யஜாதே க்ரமவத்யபி தே³வத³த்தஸ்ய ஸாக்ஷாத்கர்துரநுஸ்யூதத்வாத் । ததே²ஹாபி யத்³யப்யாகாஶாதி³க்ரமேணைவ ஸ்ருஷ்டிஸ்ததா²ப்யாகாஶாநலாநிலாதௌ³ தத்ர தத்ர ஸாக்ஷாத்பரமேஶ்வரஸ்ய கர்த்ருத்வாச்ச²க்யம் வக்தும் பரமேஶ்வராதா³காஶ: ஸம்பூ⁴த இதி । ஶக்யம் ச வக்தும் பரமேஶ்வராத³நல: ஸம்பூ⁴த இத்யாதி³ । யதி³ த்வாகாஶாத்³வாயுர்வாயோஸ்தேஜ இத்யுக்த்வா தேஜஸோ வாயுர்வாயோராகாஶ இதி ப்³ரூயாத்³ப⁴வேத்³விரோத⁴: । ந சைதத³ஸ்தி । தஸ்மாத³மூஷாமவிவாத³: ஶ்ருதீநாம் । ஏவம் “ஸ இமாம்ல்லோகாநஸ்ருஜத”(ஐ.உ. 1-1-2) இத்யுபக்ரமாபி⁴தா⁴யிந்யபி ஶ்ருதிரவிருத்³தா⁴ । ஏஷா ஹி ஸ்வவ்யாபாரமபி⁴தா⁴நக்ரமேண குர்வதீ நாபி⁴தே⁴யாநாம் க்ரமம் நிருணத்³தி⁴ । தே து யதா²க்ரமாவஸ்தி²தா ஏவாக்ரமேணோச்யந்தே - யதா² க்ரமவந்தி ஜ்ஞாநாநி ஜாநாதீதி । ததே³வமவிகா³நம் । அப்⁴யுபேத்ய து விகா³நமுச்யதேஸ்ருஷ்டௌ க²ல்வேதத்³விகா³நம் । ஸ்ரஷ்டா து ஸர்வவேதா³ந்தவாக்யேஷ்வநுஸ்யூத: பரமேஶ்வர: ப்ரதீயதே । நாத்ர ஶ்ருதிவிகா³நம் மாத்ரயாப்யஸ்தி । நச ஸ்ருஷ்டிவிகா³நம் ஸ்ரஷ்டரி தத³தீ⁴நநிரூபணே விகா³நமாவஹதீதி வாச்யம் । நஹ்யேஷ ஸ்ரஷ்ட்ருத்வமாத்ரேணோச்யதே(அ)பி து “ஸத்யம் ஜ்ஞாநமநந்தம் ப்³ரஹ்ம” (தை. உ. 2 । 1 । 1) இத்யாதி³நா ரூபேணோச்யதே ஸ்ரஷ்டா । தச்சாஸ்ய ரூபம் ஸர்வவேதா³ந்தவாக்யாநுக³தம் । தஜ்ஜ்ஞாநம் ச ப²லவத் । “ப்³ரஹ்மவிதா³ப்நோதி பரம்” (தை. உ. 2 । 1 । 1) “தரதி ஶோகமாத்மவித்”(சா². உ. 7 । 1 । 3) இத்யாதி³ ஶ்ருதே: । ஸ்ருஷ்டிஜ்ஞாநஸ்ய து ந ப²லம் ஶ்ரூயதே । தேந “ப²லவத்ஸம்நிதா⁴வப²லம் தத³ங்க³ம்” இதி ஸ்ருஷ்டிவிஜ்ஞாநம் ஸ்ரஷ்ட்ருப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநாங்க³ம் தத³நுகு³ணம் ஸத்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாவதாரோபாயதயா வ்யாக்²யேயம் । ததா²ச ஶ்ருதி: - “அந்நேந ஸோம்ய ஶுங்கே³நாபோ மூலமந்விச்ச²”(சா². உ. 6 । 8 । 4) இத்யாதி³கா । ஶுங்கே³நாக்³ரேண । கார்யேணேதி யாவத் । தஸ்மாந்ந ஸ்ருஷ்டிவிப்ரதிபத்தி: ஸ்ரஷ்டரி விப்ரதிபத்திமாவஹதி । அபி து “கு³ணே த்வந்யாயகல்பநா” இதி தத³நுகு³ணதயா வ்யாக்²யேயா । யச்ச காரணே விகா³நம் “அஸத்³வா இத³மக்³ர அஸீத்”(தை. உ. 2 । 7 । 1) இதி, தத³பி “தத³ப்யேஷ ஶ்லோகோ ப⁴வதி”(தை. உ. 2 । 6 । 1) இதி பூர்வப்ரக்ருதம் ஸத்³ப்³ரஹ்மணாக்ருஷ்ய “அஸதே³வேத³மக்³ர ஆஸீத்” (சா². உ. 3 । 19 । 1) இத்யுச்யமாநம் த்வஸதோ(அ)பி⁴தா⁴நே(அ)ஸம்ப³த்³த⁴ம் ஸ்யாத் । ஶ்ருத்யந்தரேண ச மாநாந்தரேண ச விரோத⁴: । தஸ்மாதௌ³பசாரிகம் வ்யாக்²யேயம் । “தத்³தை⁴க ஆஹுரஸதே³வேத³மக்³ர ஆஸீத்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இதி து நிராகார்யதயோபந்யஸ்தமிதி ந காரணே விவாத³ இதி ஸூத்ரே சஶப்³த³ஸ்த்வர்த²: । பூர்வபக்ஷம் நிவர்தயதி । ஆகாஶாதி³ஷு ஸ்ருஜ்யமாநேஷு க்ரமவிகா³நே(அ)பி ந ஸ்ரஷ்டரி விகா³நம் । குத: । யதை²கஸ்யாம் ஶ்ருதௌ வ்யபதி³ஷ்ட: பரமேஶ்வர: ஸர்வஸ்ய கர்தா ததை²வ ஶ்ருத்யந்தரேஷூக்தே:, கேந ரூபேண, காரணத்வேந, அபர: கல்போ யதா² வ்யபதி³ஷ்ட: க்ரம ஆகாஶாதி³ஷு, “ஆத்மந ஆகாஶ: ஸம்பூ⁴த ஆகாஶாத்³வாயுர்வாயோரக்³நிரக்³நேராபோ(அ)த்³ப்⁴ய: ப்ருதி²வீ” (தை. உ. 2 । 1 । 1) இதி, தஸ்யைவ க்ரமஸ்யாநபபா³த⁴நேந “தத்தேஜோ(அ)ஸ்ருஜத”(சா². உ. 6 । 2 । 3) இத்யாதி³காயா அபி ஸ்ருஷ்டேருக்தேர்ந ஸ்ருஷ்டாவபி விகா³நம் ॥ 14 ॥

நந்வேகத்ராத்மந ஆகாஶகாரணத்வேநோக்திரந்யத்ர ச தேஜ: காரணத்வேந, தத்கத²மவிகா³நமிதி । அத ஆஹ -

காரணத்வேதி ।

ஹேதௌ த்ருதீயா । ஸர்வத்ராகாஶாநலாநிலாதௌ³ ஸாக்ஷாத்காரணத்வேநாத்மந: । ப்ரபஞ்சிதம் சைதத³த⁴ஸ்தாத் । வ்யாக்ரியத இதி ச கர்மகர்தரி கர்மணி வா ரூபம், ந சேதநமதிரிக்தம் கர்தாரம் ப்ரதிக்ஷிபதி கிந்தூபஸ்தா²பயதி । நஹி லூயதே கேதா³ர: ஸ்வயமேவேதி வா லூயதே கேதா³ர இதி வா லவிதாரம் தே³வத³த்தாதி³ம் ப்ரதிக்ஷிபதி । அபி தூபஸ்தா²பயத்யேவ । தஸ்மாத்ஸர்வமவதா³தம் ॥ 15 ॥

பா³லாக்யதி⁴கரணவிஷயா:/ஜக³த்³வாசித்வாதி⁴கரணவிஷயா:

ஜக³த்³வாசித்வாத் ।

நநு “ப்³ரஹ்ம தே ப்³ரவாணி”(ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 1) இதி ப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴நப்ரகரணாத் , உபஸம்ஹாரே ச “ஸர்வாந் பாப்மநோ(அ)பஹத்ய ஸர்வேஷாம் ச பூ⁴தாநாம் ஶ்ரைஷ்ட்²யம் ஸ்வாராஜ்யம் பர்யேதி ய ஏவம் வேத³” இதி நிரதிஶயப²லஶ்ரவணாத்³ப்³ரஹ்மவேத³நாத³ந்யத்ர தத³ஸம்ப⁴வாத் , ஆதி³த்யசந்த்³ராதி³க³தபுருஷகர்த்ருத்வஸ்ய ச “யஸ்ய வைதத்கர்ம”(கௌ . ப்³ரா. 4 । 19) இதி சாஸ்யாஸத்யவச்சே²தே³ ஸர்வநாம்நா ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴ஸ்ய ஜக³த: பராமர்ஶேந, ஜக³த்கர்த்ருத்வஸ்ய ச ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யத்ராஸம்ப⁴வாத்கத²ம் ஜீவமுக்²யப்ராணாஶங்கா । உச்யதே - ப்³ரஹ்ம தே ப்³ரவாணீதி பா³லாகிநா கா³ர்க்³யேண ப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴நம் ப்ரதிஜ்ஞாய தத்ததா³தி³த்யாதி³க³தாப்³ரஹ்மபுருஷாபி⁴தா⁴நேந ந தாவத்³ப்³ரஹ்மோக்தம் । யஸ்ய சாஜாதஶத்ரோ: “யோ வை பா³லாகே ஏதேஷாம் புருஷாணாம் கர்தா யஸ்ய வைதத்கர்ம” (கௌ . ப்³ரா. 4 । 19) இதி வாக்யம் ந தேந ப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴நம் ப்ரதிஜ்ஞாதம் । ந சாந்யதீ³யேநோபக்ரமேணாந்யஸ்ய வாக்யம் ஶக்யம் நியந்தும் । தஸ்மாத³ஜாதஶத்ரோர்வாக்யஸந்த³ர்ப⁴பௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயா யோ(அ)ஸ்யார்த²: ப்ரதிபா⁴தி ஸ ஏவ க்³ராஹ்ய: । அத்ர ச கர்மஶப்³த³ஸ்தாவத்³வ்யாபாரே நிரூட⁴வ்ருத்தி: । கார்யே து க்ரியத இதி வ்யுத்பத்த்யா வர்ததே । நச ரூடௌ⁴ ஸத்யாம் வ்யுத்பத்திர்யுக்தாஶ்ரயிதும் । நச ப்³ரஹ்மண உதா³ஸீநஸ்யாபரிணாமிநோ வ்யாபாரவத்தா । வாக்யஶேஷே ச “அதா²ஸ்மிந் ப்ராண ஏவைகதா⁴ ப⁴வதி”(கௌ.உ. 3.3.) இதி ஶ்ரவணாத்பரிஸ்பந்த³லக்ஷணஸ்ய ச கர்மணோ யத்ரோபபத்தி: ஸ ஏவ வேதி³தவ்யதயோபதி³ஶ்யதே । ஆதி³த்யாதி³க³தபுருஷகர்த்ருத்வம் ச ப்ராணஸ்யோபபத்³யதே, ஹிரண்யக³ர்ப⁴ரூபப்ராணாவஸ்தா²விஶேஷத்வாதா³தி³த்யாதி³தே³வதாநாம் । “கதம ஏகோ தே³வ: ப்ராண:”(ப்³ரு. உ. 3 । 9 । 9) இதி ஶ்ருதே: । உபக்ரமாநுரோதே⁴ந சோபஸம்ஹாரே ஸர்வஶப்³த³: ஸர்வாந் பாப்மந இதி ச ஸர்வேஷாம் பூ⁴தாநாமிதி சாபேக்ஷிகவ்ருத்திர்ப³ஹூந் பாப்மநோ ப³ஹூநாம் பூ⁴தாநாமித்யேவம்பரோ த்³ரஷ்டவ்ய: । ஏகஸ்மிந் வாக்யே உபக்ரமாநுரோதா⁴து³பஸம்ஹாரோ வர்ணநீய: । யதி³ து த்³ருப்தபா³லாகிமப்³ரஹ்மணி ப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴யிநமபோத்³யாஜாதஶத்ரோர்வசநம் ப்³ரஹ்மவிஷயமேவாந்யதா² து தது³க்தாத்³விஶேஷம் விவக்ஷோரப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴நமஸம்ப³த்³த⁴ம் ஸ்யாதி³தி மந்யதே, ததா²பி நைதத்³ப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴நம் ப⁴விதுமர்ஹதி, அபிது ஜீவாபி⁴தா⁴நமேவ, யத்காரணம் வேதி³தவ்யதயோபந்யஸ்தஸ்ய புருஷாணாம் கர்துர்வேத³நாயோபேதம் பா³லாகிம் ப்ரதி பு³போ³த⁴யிஷுரஜாதஶத்ரு: ஸுப்தம் புருஷமாமந்த்ர்யாமாந்த்ரணஶப்³தா³ஶ்ரவணாத் ப்ராணாதீ³நாமபோ⁴க்த்ருத்வமஸ்வாமித்வம் ப்ரதிபோ³த்⁴ய யஷ்டிகா⁴தோத்தா²நாத் ப்ராணாதி³வ்யதிரிக்தம் ஜீவம் போ⁴க்தாரம் ஸ்வாமிநம் ப்ரதிபோ³த⁴யதி । பரஸ்தாத³பி “தத்³யதா² ஶ்ரேஷ்டீ² ஸ்வைர்பு⁴ங்க்தே யதா² வா ஸ்வா: ஶ்ரேஷ்டி²நம் பு⁴ஞ்ஜந்த்யேவமேவைஷ ப்ரஜ்ஞாத்மைதைராத்மபி⁴ர்பு⁴ங்க்தே ஏவமேவைத ஆத்மாந ஏநமாத்மாநம் பு⁴ஞ்ஜந்தி”(கௌ . ப்³ரா. 4 । 20) இதி ஶ்ரவணாத் । யதா² ஶ்ரேஷ்டீ² ப்ரதா⁴ந: புருஷ: ஸ்வைர்ப்⁴ருத்யை: கரணபூ⁴தைர்விஷயாந் பு⁴ங்க்தே, யதா² வா ஸ்வா ப்⁴ருத்யா: ஶ்ரேஷ்டி²நம் பு⁴ஞ்ஜந்தி । தே ஹி ஶ்ரேஷ்டி²நமஶநாச்சா²த³நாதி³க்³ரஹணேந பு⁴ஞ்ஜந்தி । ஏவமேவைஷ ப்ரஜ்ஞாத்மா ஜீவ ஏதைராதி³த்யாதி³க³தைராத்மபி⁴ர்விஷயாந் பு⁴ங்க்தே । தே ஹ்யாதி³த்யாத³ய ஆலோகவ்ருஷ்ட்யாதி³நா ஸாசிவ்யமாசரந்தோ ஜீவாத்மாநம் போ⁴ஜயந்தி, ஜீவாத்மாநமபி யஜமாநம் தது³த்ஸ்ருஷ்டஹவிராதா³நாதா³தி³த்யாத³யோ பு⁴ஞ்ஜந்தி, தஸ்மாஜ்ஜீவாத்மைவ ப்³ரஹ்மணோ(அ)பே⁴தா³த்³ப்³ரஹ்மேஹ வேதி³தவ்யதயோபதி³ஶ்யதே ।

யஸ்ய வைதத்கர்ம இதி ।

ஜீவப்ரத்யுக்தாநாம் தே³ஹேந்த்³ரியாதீ³நாம் கர்ம ஜீவஸ்ய ப⁴வதி । கர்மஜந்யத்வாத்³வா த⁴ர்மாத⁴ர்மயோ: கர்மஶப்³த³வாச்யத்வம் ரூட்⁴யநுஸாராத் । தௌ ச த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ ஜீவஸ்ய । த⁴ர்மாத⁴ர்மாக்ஷிப்தத்வாச்சாதி³த்யாதீ³நாம் போ⁴கோ³பகரணாநாம் தேஷ்வபி ஜீவஸ்ய கர்த்ருத்வமுபபந்நம் । உபபந்நம் ச ப்ராணப்⁴ருத்த்வாஜ்ஜீவஸ்ய ப்ராணஶப்³த³த்வம் । யே ச ப்ரஶ்நப்ரதிவசநே “க்வைஷ ஏதத்³பா³லாகே புருஷோ(அ)ஶயிஷ்ட யதா³ ஸுப்த: ஸ்வப்நம் ந கஞ்சந பஶ்யதி”(கௌ . ப்³ரா. 4 । 19) இதி । அநயோரபி ந ஸ்பஷ்டம் ப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴நமுபலப்⁴யதே । ஜீவவ்யதிரேகஶ்ச ப்ராணாத்மநோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴ஸ்யாப்யுபபத்³யதே । தஸ்மாஜ்ஜீவப்ராணயோரந்யதர இஹ க்³ராஹ்யோ ந பரமேஶ்வர இதி ப்ராப்தம் ।

ஏவம் ப்ராப்தே

உச்யதே - “ம்ருஷாாவாதி³நமாபோத்³ய பா³லாகிம் ப்³ரஹ்மவாதி³நம் । ராஜா கத²மஸம்ப³த்³த⁴ம் மித்²யா வா வக்துமர்ஹதி” ॥ யதா² ஹி கேநசிந்மணிலக்ஷணஜ்ஞமாநிநா காசே மணிரேவ வேதி³தவ்ய இத்யுக்தே பரஸ்ய காசோ(அ)யம் மணிர்ந தல்லக்ஷணாயோகா³தி³த்யபி⁴தா⁴ய ஆத்மநோ விஶேஷம் ஜிஜ்ஞாபயிஷோஸ்தத்த்வாபி⁴தா⁴நமஸம்ப³த்³த⁴ம் । அமணௌ மண்யபி⁴தா⁴நம் ந பூர்வவாதி³நோ விஶேஷமாபாத³யதி ஸ்வயமபி ம்ருஷாபி⁴தா⁴நாத் । தஸ்மாத³நேநோத்தரவாதி³நா பூர்வவாதி³நோ விஶேஷமாபாத³யதா மணிதத்த்வமேவ வக்தவ்யம் । ஏவமஜாதஶத்ருணா த்³ருப்தபா³லாகேரப்³ரஹ்மவாதி³நோ விஶேஷமாத்மநோ த³ர்ஶயதா ஜீவப்ராணாபி⁴தா⁴நே அஸம்ப³த்³த⁴முக்தம் ஸ்யாத் । தயோர்வாப்³ரஹ்மணோர்ப்³ரஹ்மாபி⁴தா⁴நே மித்²யாபி⁴ஹிதம் ஸ்யாத் । ததா² ச ந கஶ்சித்³விஶேஷோ பா³லாகேர்கா³ர்க்³யாத³ஜாதஶத்ரோர்ப⁴வேத் । தஸ்மாத³நேந ப்³ரஹ்மதத்த்வமபி⁴தா⁴தவ்யம் । ததா² ஸத்யஸ்ய ந மித்²யாவத்³யம் । தஸ்மாத் “ப்³ரஹ்ம தே ப்³ரவாணி” (ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 1) இதி ப்³ரஹ்மணோபக்ரமாத் , ஸர்வாந் பாப்மநோ(அ)பஹத்ய ஸர்வேஷாம் ச பூ⁴தாநாம் ஶ்ரைஷ்ட்²யம் ஸ்வராஜ்யம் பர்யேதி ய ஏவம் வேத³(அ)இதி ச ஸதி ஸம்ப⁴வே ஸர்வஶ்ருதேரஸங்கோசாந்நிரதிஶயேந ப²லேநோபஸம்ஹாராத் , ப்³ரஹ்மவேத³நாத³ந்யதஶ்ச தத³நுபபத்தே:, ஆதி³த்யாதி³புருஷகர்த்ருத்வஸ்ய ச ஸ்வாதந்த்ர்யலக்ஷணஸ்ய முக்²யஸ்ய ப்³ரஹ்மண்யேவ ஸம்ப⁴வாத³ந்யேஷாம் ஹிரண்யக³ர்பா⁴தீ³நாம் தத்பாரதந்த்ர்யாத் , “க்வௌஷ ஏதத்³பா³லாகே”(கௌ . ப்³ரா. 4 । 19) இத்யாதே³ர்ஜீவாதி⁴கரணப⁴வநாபாத³நப்ரஶ்நஸ்ய “யதா³ ஸுப்த: ஸ்வப்நம் ந கஞ்சந பஶ்யத்யதா²ஸ்மிந் ப்ராண ஏவைகதா⁴ ப⁴வதி” (கௌ . ப்³ரா. 4 । 20) இத்யாதே³ருத்தரஸ்ய ச ப்³ரஹ்மண்யேவோபபத்தேர்ப்³ரஹ்மவிஷயத்வம் நிஶ்சீயதே । அத² கஸ்மாந்ந ப⁴வதோ ஹிரண்யக³ர்ப⁴கோ³சரே ஏவ ப்ரஶ்நோத்தரே, ததா² ச நைதாப்⁴யாம் ப்³ரஹ்மவிஷயத்வஸித்³தி⁴ரித்யேதந்நிராசிகீர்ஷு: பட²தி - ஏதஸ்மாதா³த்மந: ப்ராணா யதா² யதா²யதநம் ப்ரதிஷ்ட²ந்த இதி । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ஆத்மைவ ப⁴வதி ஜீவப்ராணாதீ³நாமதி⁴கரணம் நாந்யதி³தி । யத்³யபி ச ஜீவோ நாத்மநோ பி⁴த்³யதே ததா²ப்யுபாத்⁴யவச்சி²ந்நஸ்ய பரமாத்மநோ ஜீவத்வேநோபாதி⁴பே⁴தா³த்³பே⁴த³மாரோப்யாதா⁴ராதே⁴யபா⁴வோ த்³ரஷ்டவ்ய: । ஏவம் ச ஜீவப⁴வநாதா⁴ரத்வமபாதா³நத்வம் ச பரமாத்மந உபபந்நம் ।

ததே³வம் பா³லாக்யஜாதஶத்ருஸம்வாத³வாக்யஸந்த³ர்ப⁴ஸ்ய ப்³ரஹ்மபரத்வே ஸ்தி²தே

யஸ்ய வைதத்கர்ம இதி

வ்யாபாராபி⁴தா⁴நே ந ஸங்க³ச்ச²த இதி கர்மஶப்³த³: கார்யாபி⁴தா⁴யீ ப⁴வதி, ஏததி³திஸர்வநாமபராம்ருஷ்டம் ச தத்கார்யம், ஸர்வநாம சேத³ம் ஸம்நிஹிதபராமர்ஶி, நச கிஞ்சிதி³ஹ ஶப்³தோ³க்தமஸ்தி ஸம்நிஹிதம் । ந சாதி³த்யாதி³புருஷா: ஸம்நிஹிதா அபி பராமர்ஶார்ஹா: ப³ஹுத்வாத்பும்லிங்க³த்வாச்ச । ஏததி³தி சைகஸ்ய நபும்ஸகஸ்யாபி⁴தா⁴நாத் “ஏதேஷாம் புருஷாணாம் கர்தா” (கௌ . ப்³ரா. 4 । 19) இத்யநேநைவ க³தார்த²த்வாச்ச । தஸ்மாத³ஶப்³தோ³க்தமபி ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴ம் ஸம்ப³ந்தா⁴ர்ஹம் ஜக³தே³வ பராம்ரஷ்டவ்யம் ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி ।

அத்யல்பமித³முச்யதே ஏதேஷாமாதி³த்யாதி³க³தாநாம் ஜக³தே³கதே³ஶபூ⁴தாநாம் கர்தேதி, கிந்து க்ருத்ஸ்நமேவ ஜக³த்³யஸ்ய கார்யமிதி வாஶப்³தே³ந ஸூச்யதே । ஜீவப்ராணஶப்³தௌ³ ச ப்³ரஹ்மபரௌ ஜீவஶப்³த³ஸ்ய ப்³ரஹ்மோபலக்ஷணபரத்வாத் । ந புநர்ப்³ரஹ்மஶப்³தோ³ ஜீவோபலக்ஷணபர: । ததா² ஸதி ஹி ப³ஹ்வஸமஞ்ஜஸம் ஸ்யாதி³த்யுக்தம் । ந சாநதி⁴க³தார்தா²வபோ³த⁴நஸ்வரஸஸ்ய ஶப்³த³ஸ்யாதி⁴க³தபோ³த⁴நம் யுக்தம் । நாப்யநதி⁴க³தேநாதி⁴க³தோபலக்ஷணமுபபந்நம் । நச ஸம்ப⁴வத்யேகவாக்யத்வே வாக்யபே⁴தோ³ ந்யாய்ய: । வாக்யஶேஷாநுரோதே⁴ந ச ஜீவப்ராணபரமாத்மோபாஸநாத்ரயவிதா⁴நே வாக்யத்ரயம் ப⁴வேத் । பௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயா து ப்³ரஹ்மோபாஸநபரத்வே ஏகவாக்யதைவ । தஸ்மாந்ந ஜீவப்ராணபரத்வமபி து ப்³ரஹ்மபரத்வமேவேதி ஸித்³த⁴ம் ।

ஸ்யாதே³தத் । நிர்தி³ஶ்யந்தாம் புருஷா: கார்யாஸ்தத்³விஷயா து க்ருதிரநிர்தி³ஷ்டா தத்ப²லம் வா கார்யஸ்யோத்பத்திஸ்தே யஸ்யேத³ம் கர்மேதி நிர்தே³க்ஷ்யேதே, தத: குத: பௌநருக்த்யமித்யத ஆஹ -

நாபி புருஷவிஷயஸ்யேதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - கர்த்ருஶப்³தே³நைவ கர்தாரமபி⁴த³த⁴தா தயோருபாத்தத்வாதா³க்ஷிப்தத்வாத் । நஹி க்ருதிம் விநா கர்தா ப⁴வதி । நாபி க்ருதிர்பா⁴வநாபராபி⁴தா⁴நா பூ⁴திமுத்பத்திம் விநேத்யர்த²: ।

நநு யதீ³த³மா ஜக³த்பராம்ருஷ்டம் ததஸ்தத³ந்தர்பூ⁴தா: புருஷா அபீதி ய ஏதேஷாம் புருஷாணாமிதி புநருக்தமித்யத ஆஹ -

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி । ய ஏஷாம் புருஷாணாமிதி ॥ 16 ॥ ॥ 17 ॥

நநு “ப்ராண ஏவைகதா⁴ ப⁴வதி”(கௌ . ப்³ரா. 4 । 20) இத்யாதி³காத³பி வாக்யாஜ்ஜீவாதிரிக்த: குத: ப்ரதீயத இத்யதோ வாக்யாந்தரம் பட²தி -

ஏதஸ்மாதா³த்மந: ப்ராணா இதி ।

அபி ச ஸர்வவேதா³ந்தஸித்³த⁴மேததி³த்யாஹ -

ஸுஷுப்திகாலே சேதி ।

வேதா³ந்தப்ரக்ரியாயாமேவோபபத்திமுபஸம்ஹாரவ்யாஜேநாஹ -

தஸ்மாத்³யத்ராஸ்ய

ஆத்மநோ யதோ நி:ஸம்போ³தோ⁴(அ)த: ஸ்வச்ச²தாரூபமிவ ரூபமஸ்யேதி ஸ்வச்ச²தாரூபோ ந து ஸ்வச்ச²தைவ । லயவிக்ஷேபஸம்ஸ்காரயோஸ்தத்ர பா⁴வாத் । ஸமுதா³சரத்³வ்ருத்திவிக்ஷேபாபா⁴வமாத்ரேணோபமாநம் । ஏததே³வ விப⁴ஜதே - உபாதி⁴பி⁴: அந்த:கரணாதி³பி⁴: ஜநிதம் யத்³விஶேஷவிஜ்ஞாநம் க⁴டபடாதி³விஜ்ஞாநம் தத்³ரஹிதம் ஸ்வரூபமாத்மந: யதி³ விஜ்ஞாநமித்யேவோச்யேத ததஸ்தத³விஶிஷ்டமநவச்சி²ந்நம் ஸத்³ப்³ரஹ்மைவ ஸ்யாத்தச்ச நித்யமிதி நோபாதி⁴ஜநிதம் நாபி தத்³ரிஹிதம் ஸ்வரூபம் ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வஸ்யாப்ரஹாணாத் ।

அத உக்தம் -

விஶேஷேதி ।

யதா³ து லயலக்ஷணாவித்³யோபப்³ரும்ஹிதோ விக்ஷேபஸம்ஸ்கார: ஸமுதா³சரதி ததா³ விஶேஷவிஜ்ஞாநோத்பாதா³த்ஸ்வப்நஜாக³ராவஸ்தா²த: பரமாத்மநோ ரூபாத்³ப்⁴ரம்ஶரூபமாக³மநமிதி ।

ந கேவலம் கௌஷீதகிப்³ராஹ்மணே, வாஜஸநேயே(அ)ப்யேவமேவ ப்ரஶ்நோத்தரயோர்ஜீவவ்யதிரிக்தமாமநந்தி பரமாத்மாநமித்யாஹ -

அபி சைவமேக இதி ।

நந்வத்ராகாஶம் ஶயநஸ்தா²நம் தத்குத: பரமாத்மப்ரத்யய இத்யத ஆஹ -

ஆகாஶஶப்³த³ஶ்சேதி ।

ந தாவந்முக்²யஸ்யாகாஶஸ்யாத்மாதா⁴ரத்வஸம்ப⁴வ: । யத³பி ச த்³வாஸப்ததிஸஹஸ்ரஹிதாபி⁴தா⁴நநாடீ³ஸஞ்சாரேண ஸுஷுப்த்யவஸ்தா²யாம் புரீதத³வஸ்தா²நமுக்தம் தத³ப்யந்த:கரணஸ்ய । தஸ்மாத் “த³ஹரோ(அ)ஸ்மிந்நந்தராகாஶ:”(சா². உ. 8 । 1 । 1) இதிவதா³காஶஶப்³த³: பரமாத்மநி மந்தவ்ய இதி ।

ப்ரத²மம் பா⁴ஷ்யக்ருதா ஜீவநிராகரணாய ஸூத்ரமித³மவதாரிதம் । தத்ர மந்த³தி⁴யாம் நேத³ம் ப்ராணநிராகரணாயேதி பு³த்³தி⁴ர்மா பூ⁴தி³த்யாஶயவாநாஹ -

ப்ராணநிராகரணஸ்யாபீதி ।

தௌ ஹி பா³லாக்யஜாதஶத்ரூ ஸுப்தம் புருஷமாஜக்³மது: । தமஜாதஶத்ருர்நாமபி⁴ராமந்த்ரயாஞ்சக்ரே “ப்³ருஹத்பாண்டு³ரவாஸ: ஸோமராஜந்” இதி । ஸ ஆமந்த்ர்யமாணோ நோத்தஸ்தௌ² । தம் பாணிநாபேஷம் போ³த⁴யாஞ்சகார । ஸ ஹோத்தஸ்தௌ² । ஸ ஹோவாசஜாதஶத்ருர்யத்ரைஷ ஏதத்ஸுப்தோ(அ)பூ⁴த்” இத்யாதி³ । ஸோ(அ)யம் ஸுப்தபுருஷோத்தா²பநேந ப்ராணாதி³வ்யதிரிக்தோபதே³ஶ இதி ॥ 18 ॥

வாக்யாந்வயாதி⁴கரணவிஷயா:

வாக்யாந்வயாத் ।

நநு மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணோபக்ரமே யாஜ்ஞவல்க்யேந கா³ர்ஹஸ்த்²யாஶ்ரமாது³த்தமாஶ்ரமம் யியாஸதா மைத்ரைய்யா பா⁴ர்யாயா: காத்யாயந்யா ஸஹார்த²ஸம்விபா⁴க³கரண உக்தே மைத்ரேயீ யாஜ்ஞவல்க்யம் பதிமம்ருதத்வார்தி²நீ பப்ரச்ச², யந்நு ம இயம் ப⁴கோ³: ஸர்வா ப்ருத்²வீ வித்தேந பூர்ணா ஸ்யாத்கிமஹம் தேநாம்ருதா ஸ்யாமுத நேதி । தத்ர நேதி ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: । யதை²வோபகரணவதாம் ஜீவிதம் ததை²வ தே ஜீவிதம் ஸ்யாத³ம்ருதத்வஸ்ய து நாஶாஸ்தி வித்தேந । ஏவம் வித்தேநாம்ருதத்வாஶா ப⁴வேத்³யதி³ வித்தஸாத்⁴யாநி கர்மாண்யம்ருதத்வே உபயுஜ்யேரந் । ததே³வ து நாஸ்தி, ஜ்ஞாநஸாத்⁴யத்வாத³ம்ருதத்வஸ்ய கர்மணாம் ச ஜ்ஞாநவிரோதி⁴நாம் தத்ஸஹபா⁴வித்வாநுபபத்தேரிதி பா⁴வ: । ஸா ஹோவாச மைத்ரேயீ யேநாஹம் நாம்ருதா ஸ்யாம் கிமஹம் தேநம் குர்யாம் யதே³வ ப⁴க³வாந் வேத³ ததே³வ மே ப்³ரூஹி । அம்ருதத்வஸாத⁴நமிதி ஶேஷ: । தத்ராம்ருதத்வஸாத⁴நஜ்ஞாநோபந்யாஸாய வைராக்³யபூர்வகத்வாத்தஸ்ய ராக³விஷயேஷு தேஷு தேஷு பதிஜாயாதி³ஷு வைராக்³யமுத்பாத³யிதும் யாஜ்ஞவல்க்யோ “ந வா அரே பத்யு: காமாய”(ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 6) இத்யாதி³வாக்யஸந்த³ர்ப⁴முவாச । ஆத்மௌபாதி⁴கம் ஹி ப்ரியத்வமேஷாம் ந து ஸாக்ஷாத்ப்ரியாண்யேதாநி ।

தஸ்மாதே³தேப்⁴ய: பதிஜாயாதி³ப்⁴யோ விரம்ய யத்ர ஸாக்ஷாத்ப்ரேம ஸ ஏவ

ஆத்மா வா அரே த்³ரஷ்டவ்ய: ஶ்ரோதவ்யோ மந்தவ்யோ நிதி³த்⁴யாஸிதவ்ய: ।

வாஶப்³தோ³(அ)வதா⁴ரணே । ஆத்மைவ த்³ரஷ்டவ்ய: ஸாக்ஷாத்கர்தவ்ய: । ஏதத்ஸாத⁴நாநி ச ஶ்ரவணாதீ³நி விஹிதாநி ஶ்ரோதவ்ய இத்யாதி³நா । கஸ்மாத் । ஆத்மநோ வா அரே த³ர்ஶநேந ஶ்ரவணாதி³ஸாத⁴நேநேத³ம் ஜக³த்ஸர்வம்விதி³தம் ப⁴வதீதி வாக்யஶேஷ: । யதோ நாமரூபாத்மகஸ்ய ஜக³தஸ்தத்த்வம் பாரமார்தி²கம் ரூபமாத்மைவ பு⁴ஜங்க³ஸ்யேவ ஸமாரோபிதஸ்ய தத்த்வம் ரஜ்ஜு: । தஸ்மாதா³த்மநி விதி³தே ஸர்வமித³ம் ஜக³த்தத்த்வம் விதி³தம் ப⁴வதி, ரஜ்ஜ்வாமிவ விதி³தாயாம் ஸமாரோபிதஸ்ய பு⁴ஜங்க³ஸ்ய தத்த்வம் விதி³தம் ப⁴வதி, யதஸ்தஸ்மாதா³த்மைவ த்³ரஷ்டவ்யோ ந து தத³திரிக்தம் ஜக³த் ஸ்வரூபேண த்³ரஷ்டவ்யம் । குத: । யதோ “ப்³ரஹ்ம தம் பராதா³த்”(ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 6) ப்³ராஹ்மணஜாதிர்ப்³ராஹ்மணோ(அ)ஹமித்யேவமபி⁴மாந இதி யாவத் । பராதா³த் பராகுர்யாத³ம்ருதத்வபதா³த் । கம், யோ(அ)ந்யத்ராத்மநோ ப்³ரஹ்ம ப்³ராஹ்மணஜாதிம் வேத³ । ஏவம் க்ஷத்ரியாதி³ஷ்வபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஆத்மைவ ஜக³தஸ்தத்த்வம் ந து தத³திரிக்தம் கிஞ்சித்ததி³தி । அத்ரைவ ப⁴க³வதீ ஶ்ருதிருபபத்திம் த்³ருஷ்டாந்தப்ரப³ந்தே⁴நாஹ । யத் க²லு யத்³க்³ரஹம் விநா ந ஶக்யதே க்³ரஹீதும் தத்ததோ ந வ்யதிரிச்யதே । யதா² ரஜதம் ஶுக்திகாயா:, பு⁴ஜங்கோ³ வா ரஜ்ஜோ:, து³ந்து³ப்⁴யாதி³ஶப்³த³ஸாமாந்யாத்³வா தத்தச்ச²ப்³த³பே⁴தா³: । ந க்³ருஹ்யந்தே ச சித்³ரூபக்³ரஹணம் விநா ஸ்தி²திகாலே நாமரூபாணி । தஸ்மாந்ந சிதா³த்மநோ பி⁴த்³யந்தே ।

ததி³த³முக்தம் -

ஸ யதா² து³ந்து³பே⁴ர்ஹந்யமாநஸ்யேதி ।

து³ந்து³பி⁴க்³ரஹணேந தத்³க³தம் ஶப்³த³ஸாமாந்யமுபலக்ஷயதி । ந கேவலம் ஸ்தி²திகாலே நாமரூபப்ரபஞ்சஶ்சிதா³த்மாதிரேகேணாக்³ரஹணாச்சிதா³த்மநோ ந வ்யதிரிச்யதே(அ)பி து நாமரூபோத்பத்தே: ப்ராக³பி சித்³ரூபாவஸ்தா²நாத் தது³பாதா³நத்வாச்ச நாமரூபப்ரபஞ்சஸ்ய தத³நதிரேக:, ரஜ்ஜூபாதா³நஸ்யேவ பு⁴ஜங்க³ஸ்ய ரஜ்ஜோரநதிரேக இத்யேதத்³த்³ருஷ்டாந்தேந ஸாத⁴யதி ப⁴க³வதீ ஶ்ருதி: - “ஸ யதா²ர்த்³ரைதோ⁴(அ)க்³ரேரப்⁴யாஹிதஸ்ய ப்ருத²க்³தூ⁴மா விநிஶ்சரந்த்யேவம் வா அரே(அ)ஸ்ய மஹதோ பூ⁴தஸ்ய நி:ஶ்வஸிதமேதத்³யத்³ருக்³வேத³:”(ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 10) இத்யாதி³நா சதுர்விதோ⁴ மந்த்ர உக்த: । இதிஹாஸ இத்யாதி³நாஷ்டவித⁴ம் ப்³ராஹ்மணமுக்தம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - யதா²க்³நிமாத்ரம் ப்ரத²மமவக³ம்யதே க்ஷுத்³ராணாம் விஸ்பு²லிங்கா³நாமுபாதா³நம் । அத² ததோ விஸ்பு²லிங்கா³ வ்யுச்சரந்தி । ந சைதே(அ)க்³நேஸ்தத்த்வாந்யத்வாப்⁴யாம் ஶக்யந்தே நிர்வுக்தம் । ஏவம்ருக்³வேதா³த³யோ(அ)ப்யல்பப்ரயத்நாத்³ப்³ரஹ்மணோ வ்யுச்சரந்தோ ந ததஸ்தத்த்வாந்யத்வாப்⁴யாம் நிருச்யந்தே । ருகா³தி³பி⁴ர்நாமோபலக்ஷ்யதே । யதா³ ச நாமதே⁴யஸ்யேயம் க³திஸ்ததா³ தத்பூர்வகஸ்ய ரூபதே⁴யஸ்ய கைவ கதே²தி பா⁴வ: । ந கேவலம் தது³பாதா³நத்வாத்ததோ ந வ்யதிரிச்யதே நாமரூபப்ரபஞ்ச:, ப்ரலயஸமயே ச தத³நுப்ரவேஶாத்ததோ ந வ்யதிரிச்யதே । யதா² ஸாமுத்³ரமேவாம்ப⁴: ப்ருதி²வீதேஜ:ஸம்பர்காத்காடி²ந்யமுபக³தம் ஸைந்த⁴வம் கி²ல்ய:, ஸ ஹி ஸ்வாகரே ஸமுத்³ரே க்ஷிப்தோ(அ)ம்ப⁴ ஏவ ப⁴வதி, ஏவம் சித³ம்போ⁴தௌ⁴ லீநம் ஜக³ச்சிதே³வ ப⁴வதி ந து ததோ(அ)திரிச்யத இதி ।

ஏதத்³த்³ருஷ்டாந்தப்ரப³ந்தே⁴நாஹ -

ஸ யதா² ஸர்வாஸாமபாமித்யாதி³ ।

த்³ருஷ்டாந்தப்ரப³ந்த⁴முக்த்வா தா³ர்ஷ்டாந்திகே யோஜயதி -

ஏவம் வா அரே இத³ம் மஹதி³தி ।

ப்³ருஹத்வேந ப்³ரஹ்மோக்தம் । இத³ம் ப்³ரஹ்மேத்யர்த²: । பூ⁴தம் ஸத்யம் । அநந்தம் நித்யம் । அபாரம் ஸர்வக³தம் ।

விஜ்ஞாநக⁴ந: ।

விஜ்ஞாநைகரஸ இதி யாவத் । ஏதேப்⁴ய: கார்யகாரணபா⁴வேந வ்யவஸ்தி²தேப்⁴யோ பூ⁴தேப்⁴ய: ஸமுத்தா²ய ஸாம்யேநோத்தா²ய । கார்யகாரணஸங்கா⁴தஸ்ய ஹ்யவச்சே²தா³த்³து³:கி²த்வஶோகித்வாத³யஸ்தத³வச்சி²ந்நே சிதா³த்மநி தத்³விபரீதே(அ)பி ப்ரதீயந்தே, யதோ²த³கப்ரதிபி³ம்பி³தே சந்த்³ரமஸி தோயக³தா: கம்பாத³ய: । ததி³த³ம் ஸாம்யேநோத்தா²நம் । யதா³ த்வாக³மாசார்யோபதே³ஶபூர்வகமநநநிதி³த்⁴யாஸநப்ரகர்ஷபர்யந்தஜோ(அ)ஸ்ய ப்³ரஹ்மஸ்வரூபஸாக்ஷாத்கார உபாவர்ததே ததா³ நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லஸவாஸநாவித்³யாமலஸ்ய கார்யகாரணஸங்கா⁴தபூ⁴தஸ்ய விநாஶே தாந்யேவ பூ⁴தாநி நஶ்யந்த்யநு தது³பாதி⁴ஶ்சிதா³த்மந: கி²ல்யபா⁴வோ விநஶ்யதி । ததோ ந ப்ரேத்ய கார்யகாரணபூ⁴தநிவ்ருத்தௌ ரூபக³ந்தா⁴தி³ஸம்ஜ்ஞாஸ்தீதி । ந ப்ரேத்ய ஸம்ஜ்ஞாஸ்தீதி ஸம்ஜ்ஞாமாத்ரநிஷேதா⁴தா³த்மா நாஸ்தீதி மந்யமாநா ஸா மைத்ரேயீ ஹோவாச, அத்ரைவ மா ப⁴க³வாநமூமுஹந்மோஹிதவாந் ந ப்ரேத்ய ஸம்ஜ்ஞாஸ்தீதி । ஸ ஹோவாச யாஜ்ஞவல்க்ய: ஸ்வாபி⁴ப்ராயம், த்³வைதே ஹி ரூபாதி³விஶேஷஸம்ஜ்ஞாநிப³ந்த⁴நோ து³:கி²த்வாத்³யபி⁴மாந: । ஆநந்த³ஜ்ஞாநைகரஸப்³ரஹ்மாத்³வயாநுப⁴வே து தத்கேந கம் பஶ்யேத் , ப்³ரஹ்ம வா கேந விஜாநீயாத் । நஹி ததா³ஸ்ய கர்மர்பா⁴வோ(அ)ஸ்தி ஸ்வப்ரகாஶத்வாத் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ந ஸம்ஜ்ஞாமாத்ரம் மயா வ்யாஸேதி⁴, கிந்து விஶேஷஸம்ஜ்ஞேதி । ததே³வமம்ருதத்வப²லேநோபக்ரமாத் , மத்⁴யே சாத்மவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநம் ப்ரதிஜ்ஞாய தது³பபாத³நாத் , உபஸம்ஹாரே ச மஹத்³பூ⁴தமநந்தமித்யாதி³நா ச ப்³ரஹ்மரூபாபி⁴தா⁴நாத் , த்³வைதநிந்த³யா சாத்³வைதகு³ணகீர்தநாத்³ப்³ரஹ்மைவ மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணே ப்ரதிபாத்³யம் ந ஜீவாத்மேதி நாஸ்தி பூர்வபக்ஷ இத்யநாரப்⁴யமேவேத³மதி⁴கரணம் । அத்ரோச்யதே - போ⁴க்த்ருத்வஜ்ஞாத்ருதாஜீவரூபோத்தா²நஸமாத⁴யே மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணே பூர்வபக்ஷேணோபக்ரம: க்ருத: । பதிஜாயாதி³போ⁴க்³யஸம்ப³ந்தோ⁴ நாபோ⁴க்துர்ப்³ரஹ்மணோ யுஜ்யதே, நாபிஜ்ஞாநகர்த்ருத்வமகர்து: ஸாக்ஷாச்ச மஹதோ பூ⁴தஸ்ய விஜ்ஞாநாத்மபா⁴வேந ஸமுத்தா²நாபி⁴தா⁴நம் விஜ்ஞாநாத்மந ஏவ த்³ரஷ்டவ்யத்வமாஹ । அந்யதா² ப்³ரஹ்மணோ த்³ரஷ்டவ்யத்வபரே(அ)ஸ்மிந் ப்³ராஹ்மணே தஸ்ய விஜ்ஞாநாத்மத்வேந ஸமுத்தா²நாபி⁴தா⁴நமநுபயுக்தம் ஸ்யாத்தஸ்ய து த்³ரஷ்டவ்யமுபயுஜ்யத இத்யுபக்ரமமாத்ரம் பூர்வபக்ஷ: க்ருத: ।

போ⁴க்த்ரர்த²த்வாச்ச போ⁴க்³யஜாதஸ்யேதி

தது³போத்³ப³லமாத்ரம் । ஸித்³தா⁴ந்தஸ்து நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேணோக்த: ॥ 19 ॥

ததே³வம் பௌர்வாபர்யாலோசநயா மைத்ரேயீப்³ராஹ்மணஸ்ய ப்³ரஹ்மத³ர்ஶநபரத்வே ஸ்தி²தே போ⁴க்த்ரா ஜீவாத்மநோபக்ரமமாசார்யதே³ஶீயமதேந தாவத்ஸமாத⁴த்தே ஸூத்ரகார: -

ப்ரதிஜ்ஞாஸித்³தே⁴ர்லிங்க³மாஶ்மரத்²ய: ।

யதா² ஹி வஹ்நேர்விகாரா வ்யுச்சரந்தோ விஸ்பு²லிங்கா³ ந வஹ்நேரத்யந்தம் பி⁴த்³யந்தே, தத்³ரூபநிரூபணத்வாத் , நாபி ததோ(அ)த்யந்தமபி⁴ந்நா:, வஹ்நேரிவ பரஸ்பரவ்யாவ்ருத்த்யபா⁴வப்ரஸங்கா³த் , ததா² ஜீவாத்மநோ(அ)பி ப்³ரஹ்மவிகாரா ந ப்³ரஹ்மணோ(அ)த்யந்தம் பி⁴த்³யந்தே, சித்³ரூபத்வாபா⁴வப்ரஸங்கா³த் । நாப்யத்யந்தம் ந பி⁴த்³யந்தே, பரஸ்பரம் வ்யாவ்ருத்த்யபா⁴வப்ரஸங்கா³த் , ஸர்வஜ்ஞம் ப்ரத்யுபதே³ஶவையர்த்²யாச்ச । தஸ்மாத்கத²ஞ்சித்³பே⁴தோ³ ஜீவாத்மநாமபே⁴த³ஶ்ச । தத்ர தத்³விஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞாஸித்³த⁴யே விஜ்ஞாநாத்மபரமாத்மநோரபே⁴த³முபாதா³ய பரமாத்மநி த³ர்ஶயிதவ்யே விஜ்ஞாநாத்மநோபக்ரம இத்யாஶ்மரத்²ய ஆசார்யோ மேநே ॥ 20 ॥

ஆசார்யதே³ஶீயாந்தரமதேந ஸமாத⁴த்தே -

உத்க்ரமிஷ்யத ஏவம்பா⁴வாதி³த்யௌடு³லோமி: ।

ஜீவோ ஹி பரமாத்மநோ(அ)த்யந்தம் பி⁴ந்ந ஏவ ஸந் தே³ஹேந்த்³ரியமநோபு³த்³த்⁴யுபதா⁴நஸம்பர்காத்ஸர்வதா³ கலுஷ:, தஸ்ய ச ஜ்ஞாநத்⁴யாநாதி³ஸாத⁴நாநுஷ்டா²நாத்ஸம்ப்ரஸந்நஸ்ய தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஸங்கா⁴தாது³த்க்ரமிஷ்யத: பரமாத்மநைக்யோபபத்தேரித³மபே⁴தே³நோபக்ரமணம் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ப⁴விஷ்யந்தமபே⁴த³முபாதா³ய பே⁴த³காலே(அ)ப்யபே⁴த³ உக்த: । யதா²ஹு: பாஞ்சராத்ரிகா: - “ஆமுக்தேர்பே⁴த³ ஏவ ஸ்யாஜ்ஜீவஸ்ய ச பரஸ்ய ச । முக்தஸ்ய து ந பே⁴தோ³(அ)ஸ்தி பே⁴த³ஹேதோரபா⁴வத:” ॥ இதி ।

அத்ரைவ ஶ்ருதிமுபந்யஸ்யதி -

ஶ்ருதிஶ்சைவமிதி ।

பூர்வம் தே³ஹேந்த்³ரியாத்³யுபாதி⁴க்ருதம் கலுஷத்வமாத்மந உக்தம் । ஸம்ப்ரதி ஸ்வாபா⁴விகமேவ ஜீவஸ்ய நாமரூபப்ரபஞ்சாஶ்ரயத்வலக்ஷணம் காலுஷ்யம் பார்தி²வாநாமணூநாமிவ ஶ்யாமத்வம் கேவலம் பாகேநேவ ।

ஜ்ஞாநத்⁴யாநாதி³நா தத³பநீய ஜீவ: பராத்பரதரம் புருஷமுபைதீத்யாஹ -

க்வசிச்ச ஜீவாஶ்ரயமபீதி ।

நதீ³நித³ர்ஶநம் “யதா² ஸோம்யேமா நத்³ய:”(ப்ர.உ. 6-5) இதி ॥ 21 ॥

ததே³வமாசார்யதே³ஶீயமதத்³வயமுக்த்வாத்ராபரிதுஷ்யந்நாசார்யமதமாஹ ஸூத்ரகார: -

அவிஸ்தி²தேரிதி காஶக்ருத்ஸ்ந: ।

ஏதத்³வ்யாசஷ்டே -

அஸ்யைவ பரமாத்மந இதி ।

ந ஜீவ ஆத்மநோ(அ)ந்ய: । நாபி தத்³விகார: கிந்த்வாத்மைவாவித்³யோபாதா⁴நகல்பிதாவச்சே²த³: । ஆகாஶ இவ க⁴டமணிகாதி³கல்பிதாவச்சே²தோ³ க⁴டாகாஶோ மணிகாகாஶோ ந து பரமாகாஶாத³ந்யஸ்தத்³விகாரோ வா । ததஶ்ச ஜீவாத்மநோபக்ரம: பராமாத்மநைவோபக்ரமஸ்தஸ்ய ததோ(அ)பே⁴தா³த் । ஸ்தூ²லத³ர்ஶிலோகப்ரதீதிஸௌகர்யாயௌபாதி⁴கேநாத்மரூபேணோபக்ரம: க்ருத: ।

அத்ரைவ ஶ்ருதிம் ப்ரமாணயதி -

ததா² சேதி ।

அத² விகார: பரமாத்மநோ ஜீவ: கஸ்மாந்ந ப⁴வத்யாகாஶாதி³வதி³த்யாஹ -

ந ச தேஜ:ப்ரப்⁴ருதீநாமிதி ।

ந ஹி யதா² தேஜ:ப்ரப்⁴ருதீநாமாத்மவிகாரத்வம் ஶ்ரூயதே ஏவம் ஜீவஸ்யேதி ।

ஆசார்யத்ரயமதம் விப⁴ஜதே -

காஶக்ருத்ஸ்நஸ்யாசார்யஸ்யேதி ।

ஆத்யந்திகே ஸத்யபே⁴தே³ கார்யகாரணபா⁴வாபா⁴வாத³நாத்யந்திகோ(அ)பே⁴த³ ஆஸ்தே²ய:, ததா²ச கத²ஞ்சித்³பே⁴தோ³(அ)பீதி தமாஸ்தா²ய கார்யகாரணபா⁴வ இதி மதத்ரயமுக்த்வா காஶக்ருத்ஸ்நீயமதம் ஸாது⁴த்வேந நிர்தா⁴ரயதி -

தத்ர தேஷு மத்⁴யே । காஶக்ருத்ஸ்நீயம் மதமிதி ।

ஆத்யந்திகே ஹி ஜீவபரமாத்மநோரபே⁴தே³ தாத்த்விகே(அ)நாத்³யவித்³யோபாதி⁴கல்பிதோ பே⁴த³ஸ்தத்த்வமஸீதி ஜீவாத்மநோ ப்³ரஹ்மபா⁴வதத்த்வோபதே³ஶஶ்ரவணமநநநிதி³த்⁴யாஸநப்ரகர்ஷபர்யந்தஜந்மநா ஸாக்ஷாத்காரேண வித்³யயா ஶக்ய: ஸமூலகாஷம் கஷிதும், ரஜ்ஜ்வாமஹிவிப்⁴ரம இவ ரஜ்ஜுதத்த்வஸாக்ஷாத்காரேண, ராஜபுத்ரஸ்யேவ ச ம்லேச்ச²குலே வர்த⁴மாநஸ்யாத்மநி ஸமாரோபிதோ ம்லேச்ச²பா⁴வோ ராஜபுத்ரோ(அ)ஸீதி ஆப்தோபதே³ஶேந । ந து ம்ருத்³விகார: ஶராவாதி³: ஶதஶோ(அ)பி ம்ருந்ம்ருதி³தி சிந்த்யமாநஸ்தஜ்ஜந்மநா ம்ருத்³பா⁴வஸாக்ஷாத்காரேண ஶக்யோ நிவர்தயிதும், தத்கஸ்ய ஹேதோ:, தஸ்யாபி ம்ருதோ³ பி⁴ந்நாபி⁴ந்நஸ்ய தாத்த்விகத்வாத் , வஸ்துதஸ்து ஜ்ஞாநேநோச்சே²த்துமஶக்யத்வாத் , ஸோ(அ)யம் ப்ரதிபிபாத³யிஷிதார்தா²நுஸார: । அபி ச ஜீவஸ்யாத்மவிகாரத்வே தஸ்ய ஜ்ஞாநத்⁴யாநாதி³ஸாத⁴நாநுஷ்டா²நாத்ஸ்வப்ரக்ருதாவப்யயே ஸதி நாம்ருதத்வஸ்யாஶாஸ்தீத்யபுருஷார்த²த்வமம்ருதத்வப்ராப்திஶ்ருதிவிரோத⁴ஶ்ச ।

காஶக்ருத்ஸ்நமதே த்வேதது³ப⁴யம் நாஸ்தீத்யாஹ -

ஏவம் ச ஸதீதி ।

நநு யதி³ ஜீவோ ந விகார: கிந்து ப்³ரஹ்மைவ கத²ம் தர்ஹி தஸ்மிந்நாமரூபாஶ்ரயத்வஶ்ருதி:, கத²ஞ்ச “யதா²க்³நே: க்ஷுத்³ரா விஸ்பு²லிங்கா³” (ப்³ரு. உ. 2 । 1 । 20) இதி ப்³ரஹ்மவிகாரஶ்ருதிரித்யாஶங்காமுபஸம்ஹாரவ்யாஜேந நிராகரோதி -

அதஶ்ச ஸ்வாஶ்ரயஸ்யேதி ।

யத: ப்ரதிபிபாத³யிஷிதார்தா²நுஸாரஶ்சாம்ருதத்வப்ராப்திஶ்ச விகாரபக்ஷே ந ஸம்ப⁴வத:, அதஶ்சேதி யோஜநா ।

த்³விதீயபூர்வபக்ஷபீ³ஜமநயைவ த்ரிஸூத்ர்யாபாகரோதி -

யத³ப்யுக்தமிதி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் வ்யாக்²யாதார்த²ம் ச । த்ருதீயபூர்வபக்ஷபீ³ஜநிராஸே காஶக்ருத்ஸ்நீயேநைவேத்யவதா⁴ரணம் தந்மதாஶ்ரயணேநைவ தஸ்ய ஶக்யநிராஸத்வாத் । ஐகாந்திகே ஹ்யத்³வைதே ஆத்மநோ(அ)ந்யகர்மகரணே “கேந கம் பஶ்யேத்”(ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 15) இதி ஆத்மநஶ்ச கர்மத்வம் “விஜ்ஞாதாரமரே கேந விஜாநீயாத்” (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 14) இதி ஶக்யம் நிஷேத்³து⁴ம் । பே⁴தா³பே⁴த³பக்ஷே வைகாந்திகே வா பே⁴தே³ ஸர்வமேதத³த்³வைதாஶ்ரயமஶக்யமித்யவதா⁴ரணஸ்யார்த²: ।

ந கேவலம் காஶக்ருத்ஸ்நீயத³ர்ஶநாஶ்ரயணேந பூ⁴தபூர்வக³த்யா விஜ்ஞாத்ருத்வமபி து ஶ்ருதிபௌர்வாபர்யபர்யாலோசநயாப்யேவமேவேத்யாஹ -

அபி ச யத்ர ஹீதி ।

கஸ்மாத் புந: காஶக்ருத்ஸ்நஸ்ய மதமாஸ்தீ²யதே நேதரேஷாமாசார்யாணாமித்யத ஆஹ -

த³ர்ஶிதம் து புரஸ்தாதி³தி ।

காஶக்ருத்ஸ்நீயஸ்ய மதஸ்ய ஶ்ருதிப்ரப³ந்தோ⁴பந்யாஸேந புந: ஶ்ருதிமத்த்வம் ஸ்ம்ருதிமத்த்வம் சோபஸம்ஹாரோபக்ரமமாஹ -

அதஶ்சேதி ।

க்வசித்பாட² ஆதஶ்சேதி । தஸ்யாவஶ்யம் சேத்யர்த²: । ஜநநஜராமரணபீ⁴தயோ விக்ரியாஸ்தாஸாம் ஸர்வாஸாம் “மஹாநஜ:”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 25) இத்யாதி³நா ப்ரதிஷேத⁴: । பரிணாமபக்ஷே(அ)ந்யஸ்ய சாந்யபா⁴வபக்ஷே ஐகாந்திகாத்³வைதப்ரதிபாத³நபரா: “ஏகமேவாத்³விதீயம்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இத்யாத³ய:, த்³வைதத³ர்ஶநநிந்தா³பராஶ்ச “அந்யோ(அ)ஸாவந்யோ(அ)ஹமஸ்மி” (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 10) இத்யாத³ய:, ஜந்மஜராதி³விக்ரியாப்ரதிஷேத⁴பராஶ்ச “ஏஷ மஹாநஜ:”(ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 25) இத்யாத³ய: ஶ்ருதய உபருத்⁴யேரந் । அபிச யதி³ ஜீவபரமாத்மநோர்பே⁴தா³பே⁴தா³வாஸ்தீ²யேயாதாம் ததஸ்தயோர்மிதோ² விரோதா⁴த்ஸமுச்சயாபா⁴வாதே³கஸ்ய ப³லீயஸ்த்வே நாத்மநி நிரபவாத³ம் விஜ்ஞாநம் ஜாயேத, ப³லீயஸைகேந து³ர்ப³லபக்ஷாவலம்பி³நோ ஜ்ஞாநஸ்ய பா³த⁴நாத் । அத² த்வக்³ருஹ்யமாணவிஶேஷதயா ந ப³லாப³லாவதா⁴ரணம், தத: ஸம்ஶயே ஸதி ந ஸுநிஶ்சிதார்த²மாத்மநி ஜ்ஞாநம் ப⁴வேத் । ஸுநிஶ்சிதார்த²ம் ச ஜ்ஞாநம் மோக்ஷோபாய: ஶ்ரூயதே - “வேதா³ந்தவிஜ்ஞாநஸுநிஶ்சிதார்தா²:” (மு. உ. 3 । 2 । 6) இதி ।

ததே³ததா³ஹ -

அந்யதா² முமுக்ஷூணாமிதி ।

'ஏகத்வமநுபஶ்யத:” இதி ஶ்ருதிர்ந புநரேகத்வாநேகத்வே அநுபஶ்யத இதி ।

நநு யதி³ க்ஷேத்ரஜ்ஞபரமாத்மநோரபே⁴தோ³ பா⁴விக:, கத²ம் தர்ஹி வ்யபதே³ஶபு³த்³தி⁴பே⁴தௌ³ க்ஷேத்ரஜ்ஞ: பரமாத்மேதி கத²ஞ்ச நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வஸ்ய ப⁴க³வத: ஸம்ஸாரிதா । அவித்³யாக்ருதநாமரூபோபாதி⁴வஶாதி³தி சேத் । கஸ்யேயமவித்³யா । ந தாவஜ்ஜீவஸ்ய, தஸ்ய பரமாத்மநோ வ்யதிரேகாபா⁴வாத் । நாபி பரமாத்மந:, தஸ்ய வித்³யைகரஸஸ்யாவித்³யாஶ்ரயத்வாநுபபத்தே: । தத³த்ர ஸம்ஸாரித்வாஸம்ஸாரித்வவித்³யாவித்³யாவத்த்வரூபவிருத்³த⁴த⁴ர்மஸம்ஸர்கா³த்³பு³த்³தி⁴வ்யபதே³ஶபே⁴தா³ச்சாஸ்தி ஜீவேஶ்வரயோர்பே⁴தோ³(அ)பி பா⁴விக இத்யத ஆஹ -

ஸ்தி²தே ச பரமாத்மக்ஷேத்ரஜ்ஞாத்மைகத்வேதி ।

ந தாவத்³பே⁴தா³பே⁴தா³வேகத்ர பா⁴விகௌ ப⁴விதுமர்ஹத இதி விப்ரபஞ்சிதம் ப்ரத²மே பாதே³ । த்³வைதத³ர்ஶநநிந்த³யா சைகாந்திகாத்³வைதப்ரதிபாத³நபரா: பௌர்வாபர்யாலோசநயா ஸர்வே வேதா³ந்தா: ப்ரதீயந்தே । தத்ர யதா² பி³ம்பா³த³வத³தாத்தாத்த்விகே ப்ரதிபி³ம்பா³நாமபே⁴தே³(அ)பி நீலமணிக்ருபாணகாசாத்³யுபதா⁴நபே⁴தா³த்கால்பநிகோ ஜீவாநாம் பே⁴தோ³ பு³த்³தி⁴வ்யபதே³ஶபே⁴தௌ³ வர்தயதி, இத³ம் பி³ம்ப³மவதா³தமிமாநி ச ப்ரதிபி³ம்பா³நி நீலோத்பலபலாஶஶ்யாமலாநி வ்ருத்ததீ³ர்கா⁴தி³பே⁴த³பா⁴ஞ்ஜி ப³ஹூநீதி, ஏவம் பரமாத்மந: ஶுத்³த⁴ஸ்வபா⁴வாஜ்ஜீவாநமபே⁴த³ ஐகாந்திகே(அ)ப்யநிர்வசநீயாநாத்³யவித்³யோபதா⁴நபே⁴தா³த்கால்பநிகோ ஜீவாநாம் பே⁴தோ³ பு³த்³தி⁴வ்யபதே³ஶபே⁴தா³வயம் ச பரமாத்மா ஶுத்³த⁴விஜ்ஞாநாநந்த³ஸ்வபா⁴வ இமே ச ஜீவா அவித்³யாஶோகது³:கா²த்³யுபத்³ரவபா⁴ஜ இதி வர்தயதி । அவித்³யோபதா⁴நம் ச யத்³யபி வித்³யாஸ்வபா⁴வே பரமாத்மநி ந ஸாக்ஷாத³ஸ்தி ததா²பி தத்ப்ரதிபி³ம்ப³கல்பஜீவத்³வாரேண பரஸ்மிந்நுச்யதே । ந சைவமந்யோந்யாஶ்ரயோ ஜீவவிபா⁴கா³ஶ்ரயா(அ)வித்³யா, அவித்³யாஶ்ரயஶ்ச ஜீவவிபா⁴க³ இதி, பீ³ஜாங்குரவத³நாதி³த்வாத் । அத ஏவ காநுத்³தி³ஶ்யைஷ ஈஶ்வரோ மாயாமாரசயத்யநர்தி²காம், உத்³தே³ஶ்யாநாம் ஸர்கா³தௌ³ ஜீவாநாமபா⁴வாத் , கத²ம் சாத்மாநம் ஸம்ஸாரிணம் விவித⁴வேத³நாபா⁴ஜம் குர்யாதி³த்யாத்³யநுயோகோ³ நிரவகாஶ: । ந க²ல்வாதி³மாந் ஸம்ஸார:, நாப்யாதி³மாநவித்³யாஜீவவிபா⁴க³:, யேநாநுயுஜ்யேதேதி । அத்ர ச நாமக்³ரஹணேநாவித்³யாமுபலக்ஷயதி ।

ஸ்யாதே³தத் । யதி³ ந ஜீவாத் ப்³ரஹ்ம பி⁴த்³யதே, ஹந்த ஜீவ: ஸ்பு²ட இதி ப்³ரஹ்மாபி ததா² ஸ்யாத் , ததா² ச “நிஹிதம் கு³ஹாயாம்”(தை. உ. 2 । 1 । 1) இதி நோபபத்³யத இத்யத ஆஹ -

ந ஹி ஸத்யமிதி ।

யதா² ஹி பி³ம்ப³ஸ்ய மணிக்ருபாணாத³யோ கு³ஹா ஏவம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ப்ரதிஜீவம் பி⁴ந்நா அவித்³யா கு³ஹா இதி । யதா² ப்ரதிபி³ம்பே³ஷு பா⁴ஸமாநேஷு பி³ம்ப³ம் தத³பி⁴ந்நமபி கு³ஹ்யமேவம் ஜீவேஷு பா⁴ஸமாநேஷு தத³பி⁴ந்நமபி ப்³ரஹ்ம கு³ஹ்யம் ।

அஸ்து தர்ஹி ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யத்³கு³ஹ்யமித்யத ஆஹ -

ந ச ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்ய இதி ।

யே து

ஆஶ்மரத்²யப்ரப்⁴ருதய:

நிர்ப³ந்த⁴ம் குர்வந்தி தே வேதா³ந்தார்த²மிதி ।

ப்³ரஹ்மண: ஸர்வாத்மநா பா⁴க³ஶோ வா பரிணாமாப்⁴யுபக³மே தஸ்ய கார்யத்வாத³நித்யத்வாச்ச ததா³ஶ்ரிதோ மோக்ஷோ(அ)பி ததா² ஸ்யாத் । யதி³ த்வேவமபி மோக்ஷம் நித்யமக்ருதகம் ப்³ரூயுஸ்தத்ராஹ -

ந்யாயேநேதி ।

ஏவம் யே நதீ³ஸமுத்³ரநித³ர்ஶநேநாமுக்தேர்பே⁴த³ம் முக்தஸ்ய சாபே⁴த³ம் ஜீவஸ்யாஸ்தி²ஷத தேஷாமபி ந்யாயேநாஸங்க³தி: । நோ ஜாது க⁴ட: படோ ப⁴வதி । நநூக்தம் யதா² நதீ³ ஸமுத்³ரோ ப⁴வதீதி । கா புநர்நத்³யபி⁴மதா ஆயுஷ்மத: । கிம் பாத²:பரமாணவ உதைஷாம் ஸம்ஸ்தா²நபே⁴த³ ஆஹோஸ்வித்ததா³ரப்³தோ⁴(அ)வயவீ । தத்ர ஸம்ஸ்தா²நபே⁴த³ஸ்ய வாவயவிநோ வா ஸமுத்³ரநிவேஶே விநாஶாத் கஸ்ய ஸமுத்³ரேணைகதா । நதீ³பாத²:பரமாணூநாம் து ஸமுத்³ரபாத²:பரமாணுப்⁴ய: பூர்வவஸ்தி²தேப்⁴யோ பே⁴த³ ஏவ நாபே⁴த³: । ஏவம் ஸமுத்³ராத³பி தேஷாம் பே⁴த³ ஏவ । யே து காஶக்ருத்ஸ்நீயமேவ மதமாஸ்தா²ய ஜீவம் பரமாத்மநோம்(அ)ஶமாசக்²யுஸ்தேஷாம் கத²ம் “நிஷ்கலம் நிஷ்க்ரியம் ஶாந்தம்”(ஶ்வே. உ. 6 । 19) இதி ந ஶ்ருதிவிரோத⁴: । நிஷ்கலமிதி ஸாவயவத்வம் வ்யாஸேதி⁴ ந து ஸாம்ஶத்வம் , அம்ஶஶ்ச ஜீவ: பரமாத்மநோ நப⁴ஸ இவ கர்ணநேமிமண்ட³லாவச்சி²ந்நம் நப⁴: ஶப்³த³ஶ்ரவணயோக்³யம், வாயோரிவ ச ஶரீராவச்சி²ந்ந: பஞ்சவ்ருத்தி: ப்ராண இதி சேத் । ந தாவந்நபோ⁴ நப⁴ஸோம்(அ)ஶ:, தஸ்ய தத்த்வாத் । கர்ணநேமிமண்ட³லாவச்சி²ந்நமம்ஶ இதி சேத் , ஹந்த தர்ஹி ப்ராப்தாப்ராப்தவிவேகேந கர்ணநேமிமண்ட³லம் வா தத்ஸம்யோகோ³ வேத்யுக்தம் ப⁴வதி । நச கர்ணநேமிமண்ட³லம் தஸ்யாம்ஶ:, தஸ்ய ததோ பே⁴தா³த் । தத்ஸம்யோகோ³ நபோ⁴த⁴ர்மத்வாத்தஸ்யாம்ஶ இதி சேத் । ந । அநுபபத்தே: । நபோ⁴த⁴ர்மத்வே ஹி தத³நவயவம் ஸர்வத்ராபி⁴ந்நமிதி தத்ஸம்யோக³: ஸர்வத்ர ப்ரதே²த । நஹ்யஸ்தி ஸம்ப⁴வோ(அ)நவயவமவ்யாப்யவர்தத இதி । தஸ்மாத்தத்ராஸ்தி சேத்³வ்யாப்யைவ । ந சேத்³வ்யாப்நோதி தத்ர நாஸ்த்யேவ । வ்யாப்யைவாஸ்தி கேவலம் ப்ரதிஸம்ப³ந்த்⁴யதீ⁴நநிரூபணதயா ந ஸர்வத்ர நிரூப்யத இதி சேத் , ந நாம நிரூப்யதாம் । தத்ஸம்யுக்தம் து நப⁴: ஶ்ரவணயோக்³யம் ஸர்வத்ராஸ்தீதி ஸர்வத்ர ஶ்ரவணப்ரஸங்க³: । நச பே⁴தா³பே⁴த³யோரந்யதரேணாம்ஶ: ஶக்யோ நிர்வக்தும் ந சோபா⁴ப்⁴யாம், விருத்³த⁴யோரேகத்ராஸமவாயாதி³த்யுக்தம் । தஸ்மாத³நிர்வசநீயாநாத்³யவித்³யாபரிகல்பித ஏவாம்ஶோ நப⁴ஸோ ந பா⁴விக இதி யுக்தம் । நச கால்பநிகோ ஜ்ஞாநமாத்ராயத்தஜீவித: கத²மவிஜ்ஞாயமாநோ(அ)ஸ்தி, அஸம்ஶ்சாம்ஶ: கத²ம் ஶப்³த³ஶ்ரவணலக்ஷணாய கார்யாய கல்பதே, ந ஜாது ரஜ்ஜ்வாமஜ்ஞாயமாந உரகோ³ ப⁴யகம்பாதி³கார்யாய பர்யாப்த இதி வாச்யம் । அஜ்ஞாதத்வாஸித்³தே⁴: கார்யவ்யங்க³த்வாத³ஸ்ய । கார்யோத்பாதா³த்பூர்வமஜ்ஞாதம் கத²ம் கார்யோத்பாதா³ங்க³மிதி சேத் । ந । பூர்வபூர்வகார்யோத்பாத³வ்யங்க்³யத்வாத³ஸத்யபி ஜ்ஞாநே தத்ஸம்ஸ்காராநுவ்ருத்தேரநாதி³த்வாச்ச கல்பநா தத்ஸம்ஸ்காரப்ரவாஹஸ்ய । அஸ்து வாநுபபத்திரேவ கார்யகாரணயோர்மாயாத்மகத்வாத் । அநுபபத்திர்ஹி மாயாமுபோத்³ப³லயத்யநுபபத்³யமாநார்த²த்வாந்மாயாயா: । அபி ச பா⁴விகாம்ஶவாதி³நாம் மதே பா⁴விகாம்ஶஸ்ய ஜ்ஞாநேநோச்சே²த்துமஶக்யத்வாந்ந ஜ்ஞாநத்⁴யாநஸாத⁴நோ மோக்ஷ: ஸ்யாத் । ததே³வமகாஶாம்ஶ இவ ஶ்ரோத்ரமநிர்வசநீயம் । ஏவம் ஜீவோ ப்³ரஹ்மணோம்(அ)ஶ இதி காஶக்ருத்ஸ்நீயம் மதமிதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 22 ॥

ப்ரக்ருத்யதி⁴கரணவிஷயா:

ப்ரக்ருதிஶ்ச ப்ரதிஜ்ஞாத்³ருஷ்டாந்தாநுபரோதா⁴த் ।

ஸ்யாதே³தத் । வேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயே த³ர்ஶிதே ஸமாப்தம் ஸமந்வயலக்ஷணமிதி கிமபரமவஶிஷ்யதே யத³ர்த²மித³மாரப்⁴யத இதி ஶங்காம் நிராகர்தும் ஸங்க³திம் த³ர்ஶயந்நவஶேஷமாஹ -

யதா²ப்⁴யுத³யேதி ।

அத்ர ச லக்ஷணஸ்ய ஸங்க³திமுக்த்வா லக்ஷணேநாஸ்யாதி⁴கரணஸ்ய ஸங்க³திருக்தா । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ஸத்யம் ஜக³த்காரணே ப்³ரஹ்மணி வேதா³ந்தாநாமுக்த: ஸமந்வய: ।

தத்ர காரணபா⁴வஸ்யோப⁴யதா² த³ர்ஶநாஜ்ஜக³த்காரணத்வம் ப்³ரஹ்மண: கிம் நிமித்தத்வேநைவ, உதோபாதா³நத்வேநாபி । தத்ர யதி³ ப்ரத²ம: பக்ஷஸ்தத உபாதா³நகாரணாநுஸரணே ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிஸித்³த⁴ம் ப்ரதா⁴நமப்⁴யுபேயம் । ததா² ச “ஜந்மாத்³யஸ்ய யத:” (ப்³ர. ஸூ. 1 । 1 । 2) இதி ப்³ரஹ்மலக்ஷணமஸாது⁴, அதிவ்யாப்தே: ப்ரதா⁴நே(அ)பி க³தத்வாத் । அஸம்ப⁴வாத்³வா । யதி³ தூத்தர: பக்ஷஸ்ததோ நாதிவ்யாப்திர்நாப்யவ்யாப்திரிதி ஸாது⁴ லக்ஷணம் । ஸோ(அ)யமவஶேஷ: । தத்ர “ஈக்ஷாபூர்வகர்த்ருத்வம் ப்ரபு⁴த்வமஸரூபதா । நிமித்தகாரணேஷ்வேவ நோபாதா³நேஷு கர்ஹிசித்” ॥ ததி³த³மாஹ -

தத்ர நிமித்தகாரணமேவ தாவதி³தி ।

ஆக³மஸ்ய காரணமாத்ரே பர்யவஸாநாத³நுமாநஸ்ய தத்³விஶேஷநியமமாக³மோ ந ப்ரதிக்ஷிபத்யபி த்வநுமந்யத ஏவேத்யாஹ -

பாரிஶேஷ்யாத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யதி³தி ।

ப்³ரஹ்மோபாதா³நத்வஸ்ய ப்ரஸக்தஸ்ய ப்ரதிஷேதே⁴(அ)ந்யத்ராப்ரஸங்கா³த்ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிப்ரஸித்³த⁴மாநுமாநிகம் ப்ரதா⁴நம் ஶிஷ்யத இதி । ஏகவிஜ்ஞாநேந ச ஸர்வவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞாநம் “உத தமாதே³ஶம்”(சா². உ. 6 । 1 । 3) இத்யாதி³நா, “யதா² ஸோம்யைகேந ம்ருத்பிண்டே³ந” (சா². உ. 6 । 1 । 4) இதி ச த்³ருஷ்டாந்த:, பரமாத்மந: ப்ராதா⁴ந்யம் ஸூசயத: । யதா² ஸோமஶர்மணைகேந ஜ்ஞாதேந ஸர்வே கடா² ஜ்ஞாதா ப⁴வந்தி ।

ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே -

ப்ரக்ருதிஶ்ச ।

ந கேவலம் ப்³ரஹ்ம நிமித்தகாரணம், குத:, ப்ரதிஜ்ஞாத்³ருஷ்டாந்தயோரநுபரோதா⁴த் । நிமித்தகாரணத்வமாத்ரே து தாவுபருத்⁴யேயாதாம் । ததா²ஹி - “ந முக்²யே ஸம்ப⁴வத்யர்தே² ஜக⁴ந்யா வ்ருத்திரிஷ்யதே । ந சாநுமாநிகம் யுக்தமாக³மேநாபபா³தி⁴தம் ॥ ஸர்வே ஹி தாவத்³வேதா³ந்தா: பௌர்வாபர்யேண வீக்ஷிதா: । ஐகாந்திகாத்³வைதபரா த்³வைதமாத்ரநிஷேத⁴த:” ॥ ததி³ஹாபி ப்ரதிஜ்ஞாத்³ருஷ்டாந்தௌ முக்²யார்தா²வேவ யுக்தௌ ந து “யஜமாந: ப்ரஸ்தர:” இதிவத்³கு³ணகல்பநயா நேதவ்யௌ, தஸ்யார்த²வாத³ஸ்யாதத்பரத்வாத் । ப்ரதிஜ்ஞாத்³ருஷ்டாந்தவாக்யயோஸ்த்வத்³வைதபரத்வாது³பாதா³நகாரணாத்மகத்வாச்சோபாதே³யஸ்ய கார்யஜாதஸ்யோபாதா³நஜ்ஞாநேந தஜ்ஜ்ஞாநோபபத்தே: । நிமித்தகாரணம் து கார்யாத³த்யந்தபி⁴ந்நமிதி ந தஜ்ஜ்ஞாநே கார்யஜ்ஞாநம் ப⁴வதி । அதோ ப்³ரஹ்மோபாதா³நகாரணம் ஜக³த: । நச ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யந்நிமித்தகாரணம் ஜக³த இத்யபி யுக்தம் । ப்ரதிஜ்ஞாத்³ருஷ்டாந்தோபரோதா⁴தே³வ । நஹி ததா³நீம் ப்³ரஹ்மணி ஜ்ஞாதே ஸர்வம் விஜ்ஞாதம் ப⁴வதி । ஜக³ந்நிமித்தகாரணஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யஸ்ய ஸர்வமத்⁴யபாதிநஸ்தஜ்ஜ்ஞாநேநாவிஜ்ஞாநாத் । யத இதி ச பஞ்சமீ ந காரணமாத்ரே ஸ்மர்யதே அபி து ப்ரக்ருதௌ, “ஜநிகர்து: ப்ரக்ருதி:”(பா. ஸூ. 1 । 4 । 30) இதி । ததோ(அ)பி ப்ரக்ருதித்வமவக³ச்சா²ம: । து³ந்து³பி⁴க்³ரஹணம் து³ந்து³ப்⁴யாகா⁴தக்³ரஹணம் ச தத்³க³தஶப்³த³த்வஸாமாந்யோபலக்ஷணார்த²ம் ॥ 23 ॥ அநாக³தேச்சா²ஸங்கல்போ(அ)பி⁴த்⁴யா । ஏதயா க²லு ஸ்வாதந்த்ர்யலக்ஷணேந கர்த்ருத்வேந நிமித்தத்வம் த³ர்ஶிதம் । “ப³ஹு ஸ்யாம்” (சா². உ. 6 । 2 । 3) இதி ச ஸ்வவிஷயதயோபாதா³நத்வமுக்தம் ॥ 24 ॥

ஆகாஶாதே³வ ।

ப்³ரஹ்மண ஏவேத்யர்த²: ।

ஸாக்ஷாதி³தி சேதி ஸூத்ராவயவமநூத்³ய தஸ்யார்த²ம் வ்யாசஷ்டே -

ஆகாஶாதே³வேதி ।

ஶ்ருதிர்ப்³ரஹ்மணோ ஜக³து³பாதா³நத்வமவதா⁴ரயந்தீ உபாதா³நாந்தராபா⁴வம் ஸாக்ஷாதே³வ த³ர்ஶயதீதி

ஸாக்ஷாதி³தி

ஸூத்ராவயவேந த³ர்ஶிதமிதி யோஜநா ॥ 25 ॥

ஆத்மக்ருதே: பரிணாமாத் ।

ப்ரக்ருதிக்³ரஹணமுபலக்ஷணம், நிமித்தமித்யபி த்³ரஷ்டவ்யம், கர்மத்வேநோபாதா³நத்வாத்கர்த்ருத்வேந ச தத்ப்ரதி நிமித்தத்வாத் ।

கத²ம் புநரிதி ।

ஸித்³த⁴ஸாத்⁴யயோரேகத்ராஸமவாயோ விரோதா⁴தி³தி ।

பரிணாமாதி³தி ப்³ரூம இதி ।

பூர்வஸித்³த⁴ஸ்யாப்யநிர்வசநீயவிகாராத்மநா பரிணாமோ(அ)நிர்வசநீயத்வாத்³பே⁴தே³நாபி⁴ந்ந இவேதி ஸித்³த⁴ஸ்யாபி ஸாத்⁴யத்வமித்யர்த²: ।

ஏகவாக்யத்வேந வ்யாக்²யாயா பரிணாமாதி³த்யவச்சி²த்³ய வ்யாசஷ்டே -

பரிணாமாதி³தி வேதி ।

ஸச்சத்யச்சேதி த்³வே ப்³ரஹ்மணோ ரூபே । ஸச்ச ஸாமாந்யவிஶேஷேணாபரோக்ஷதயா நிர்வாச்யம், ப்ருதி²வ்யப்தேஜோலக்ஷணம் । த்யச்ச பரோக்ஷமத ஏவாநிர்வாச்யமித³ந்தயா வாய்வாகாஶலக்ஷணம், கத²ம் ச தத்³ப்³ரஹ்மணோ ரூபம் யதி³ தஸ்ய ப்³ரஹ்மோபாதா³நம், தஸ்மாத்பரிணாமாத்³ப்³ரஹ்ம பூ⁴தாநாம் ப்ரக்ருதிரிதி ॥ 26 ॥

பூர்வபக்ஷிணோ(அ)நுமாநமநுபா⁴ஷ்யாக³மவிரோதே⁴ந தூ³ஷயதி -

யத்புநரிதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ஈஶ்வரோ ஜக³தோ நிமித்தகாரணமேவ ஈக்ஷாபூர்வகஜக³த்கர்த்ருத்வாத் , கும்ப⁴கர்துகுலாலவத் । அத்ரேஶ்வரஸ்யாஸித்³தே⁴ராஶ்ரயாஸித்³தோ⁴ ஹேது: பக்ஷஶ்சாப்ரஸித்³த⁴விஶேஷ: । யதா²ஹு: - “நாநுபலப்³தே⁴ ந்யாய: ப்ரவர்ததே” இதி । ஆக³மாத்தத்ஸித்³தி⁴ரிதி சேத் , ஹந்த தர்ஹி யாத்³ருஶமீஶ்வரமாக³மோ க³மயதி தாத்³ருஶோ(அ)ப்⁴யுபக³ந்தவ்ய: ஸ ச நிமித்தகாரணம் சோபாதா³நகாரணம் சேஶ்வரமவக³மயதி । விஶேஷ்யாஶ்ரயக்³ராஹ்யாக³மவிரோதா⁴ந்நாநுமாநமுதே³துமர்ஹதீதி குதஸ்தேந நிமித்தத்வாவதா⁴ரணேத்யர்த²: । இயம் சோபாதா³நபரிணாமாதி³பா⁴ஷா ந விகாராபி⁴ப்ராயேணாபி து ததா² ஸர்பஸ்யோபாதா³நம் ரஜ்ஜுரேவம் ப்³ரஹ்ம ஜக³து³பாதா³நம் த்³ரஷ்டவ்யம் । ந க²லு நித்யஸ்ய நிஷ்கலஸ்ய ப்³ரஹ்மண: ஸர்வாத்மநைகதே³ஶேந வா பரிணாம: ஸம்ப⁴வதி, நித்யத்வாத³நேகதே³ஶத்வாதி³த்யுக்தம் । நச ம்ருத³: ஶராவாத³யோ பி⁴த்³யந்தே, ந சாபி⁴ந்நா:, ந வா பி⁴ந்நாபி⁴ந்நா: கிந்த்வநிர்வசநீயா ஏவ । யதா²ஹ ஶ்ருதி: - “ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யம்”(சா². உ. 6 । 1 । 4) இதி । தஸ்மாத³த்³வைதோபக்ரமாது³பஸம்ஹாராச்ச ஸர்வ ஏவ வேதா³ந்தா ஐகாந்திகாத்³வைதபரா: ஸந்த: ஸாக்ஷாதே³வ க்வசித³த்³வைதமாஹு:, க்வசித்³த்³வைதநிஷேதே⁴ந, க்வசித்³ப்³ரஹ்மோபாதா³நத்வேந ஜக³த: । ஏதாவதாபி தாவத்³பே⁴தோ³ நிஷித்³தோ⁴ ப⁴வதி, ந தூபாதா³நத்வாபி⁴தா⁴நமாத்ரேண விகாரக்³ரஹ ஆஸ்தே²ய: । நஹி வாக்யைகதே³ஶஸ்யார்தோ²(அ)ஸ்தீதி ॥ 27 ॥

ஸர்வவ்யாக்²யாநாதி⁴கரணவிஷயா:

ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴த்ப்ரதா⁴நம் ஜக³து³பாதா³நம் ததா²பி ந ப்³ரஹ்மோபாதா³நத்வம் ஸித்⁴யதி, பரமாண்வாதீ³நாமபி தது³பாதா³நாநாமுபப்லவமாநத்வாத் , தேஷாமபி ஹி கிஞ்சிது³போத்³ப³லகமஸ்தி வைதி³கம் லிங்க³மித்யாஶங்காமபநேதுமாஹ ஸூத்ரகார: -

ஏதேந ஸர்வே வ்யாக்²யாதா வ்யாக்²யாதா: ।

நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேண வ்யாக்²யாதம் ஸூத்ரம் । “ப்ரதிஜ்ஞாலக்ஷணம் லக்ஷ்யமாணே பத³ஸமந்வய: வைதி³க: ஸ ச தத்ரைவ நாந்யத்ரேத்யத்ர ஸாதி⁴தம்” ॥ 28 ॥

இதி ஶ்ரீமத்³வாசஸ்பதிமிஶ்ரவிரசிதே ஶ்ரீமச்சா²ரீரகபா⁴ஷ்யவிபா⁴கே³ பா⁴மத்யாம் ப்ரத²மாத்⁴யாயஸ்ய சதுர்த²: பாத³: ॥ 4 ॥

॥ இதி ப்ரத²மாத்⁴யாயே(அ)வ்யக்தாதி³ஸந்தி³க்³த⁴பத³மாத்ரஸமந்வயாக்²யஶ்சதுர்த²: பாத³: ॥

॥ இதி ஶ்ரீமத்³ப்³ரஹ்மஸூத்ரஶாங்கரபா⁴ஷ்யே ஸமந்வயாக்²ய: ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய: ॥

ஸ்ம்ருத்யதி⁴கரணவிஷயா:

அத² த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய: ।

ஸ்ம்ருத்யநவகாஶதோ³ஷப்ரஸங்க³ இதி சேந்நாந்யஸ்ம்ருத்யநவகாஶதோ³ஷப்ரஸங்கா³த் ।

வ்ருத்தவர்திஷ்யமாணயோ: ஸமந்வயவிரோத⁴பரிஹாரலக்ஷணயோ: ஸங்க³திப்ரத³ர்ஶநாய ஸுக²க்³ரஹணாய சைதயோ: ஸங்க்ஷேபதஸ்தாத்பர்யார்த²மாஹ -

ப்ரத²மே(அ)த்⁴யாய இதி ।

அநபேக்ஷவேதா³ந்தவாக்யஸ்வரஸஸித்³த⁴ஸமந்வயலக்ஷணஸ்ய விரோத⁴தத்பரிஹாராப்⁴யாமாக்ஷேபஸமாதா⁴நகரணாத³நேந லக்ஷணேநாஸ்தி விஷயவிஷயிபா⁴வ: ஸம்ப³ந்த⁴: । பூர்வலக்ஷணார்தோ² ஹி விஷயஸ்தத்³கோ³சரத்வாதா³க்ஷேபஸமாதா⁴நயோரேஷ ச விஷயீதி । ததே³வமத்⁴யாயமவதார்ய தத³வயவமதி⁴கரணமவதாரயதி -

தத்ர ப்ரத²மம் தாவதி³தி ।

தந்த்ர்யதே வ்யுத்பாத்³யதே மோக்ஷஸாத⁴நமநேநேதி தந்த்ரம், ததே³வாக்²யா யஸ்யா: ஸா ஸ்ம்ருதிஸ்தந்த்ராக்²யா பரமர்ஷிணா கபிலேநாதி³விது³ஷா ப்ரணீதா । அந்யாஶ்சாஸுரிபஞ்சஶிகா²தி³ப்ரணீதா: ஸ்ம்ருதயஸ்தத³நுஸாரிண்ய: । ந க²ல்வமூஷாம் ஸ்ம்ருதீநாம் மந்வாதி³ஸ்ம்ருதிவத³ந்யோ(அ)வகாஶ: ஶக்யோ வதி³தும்ருதே மோக்ஷஸாத⁴நப்ரகாஶநாத் । தத³பி சேந்நாபி⁴த³த்⁴யுரநவகாஶா: ஸத்யோ(அ)ப்ரமாணம் ப்ரஸஜ்யேரந் । தஸ்மாத்தத³விரோதே⁴ந கத²ஞ்சித்³வேதா³ந்தா வ்யாக்²யாதவ்யா: । பூர்வபக்ஷமாக்ஷிபதி

கத²ம் புநரீக்ஷத்யாதி³ப்⁴ய இதி ।

ப்ரஸாதி⁴தம் க²லு த⁴ர்மமீமாம்ஸாயாம் “விரோதே⁴ த்வநபேக்ஷம் ஸ்யாத³ஸதி ஹ்யநுமாநம்”(ஜை. ஸூ. 1 । 3 । 3) இத்யத்ர, யதா² ஶ்ருதிவிருத்³தா⁴நாம் ஸ்ம்ருதீநாம் து³ர்ப³லதயாநபேக்ஷணீயத்வம் தஸ்மாந்ந து³ர்ப³லாநுரோதே⁴ந ப³லீயஸீநாம் ஶ்ருதீநாம் யுக்தமுபவர்ணநம் , அபி து ஸ்வத:ஸித்³த⁴ப்ரமாணபா⁴வா: ஶ்ருதயோ து³ர்ப³லா: ஸ்ம்ருதீர்பா³த⁴ந்த ஏவேதி யுக்தம் । பூர்வபக்ஷீ ஸமாத⁴த்தே -

ப⁴வேத³யமிதி ।

ப்ரஸாதி⁴தோ(அ)ப்யர்த²: ஶ்ரத்³தா⁴ஜடா³ந்ப்ரதி புந: ப்ரஸாத்⁴யத இத்யர்த²: ।

ஆபாதத: ஸமாதா⁴நமுக்த்வா பரமஸமாதா⁴நமாஹ பூர்வபக்ஷீ -

கபிலப்ரப்⁴ருதீநாம் சார்ஷமிதி ।

அயமஸ்யாபி⁴ஸந்தி⁴: - ப்³ரஹ்ம ஹி ஶாஸ்த்ரஸ்ய காரணமுக்தம் “ஶாஸ்த்ரயோநித்வாத்”(ப்³ர.ஸூ. 1-1-3) இதி, தேநைஷ வேத³ராஶிர்ப்³ரஹ்மப்ரப⁴வ: ஸந்நாஜாநஸித்³தா⁴நாவரணபூ⁴தார்த²மாத்ரகோ³சரதத்³பு³த்³தி⁴பூர்வகோ யதா² ததா² கபிலாதீ³நாமபி ஶ்ருதிஸ்ம்ருதிப்ரதி²தாஜாநஸித்³த⁴பா⁴வாநாம் ஸ்ம்ருதயோ(அ)நாவரணஸர்வவிஷயதத்³பு³த்³தி⁴ப்ரப⁴வா இதி ந ஶ்ருதிப்⁴யோ(அ)மூஷாமஸ்தி கஶ்சித்³விஶேஷ: । ந சைதா: ஸ்பு²டதரம் ப்ரதா⁴நாதி³ப்ரதிபாத³நபரா: ஶக்யந்தே(அ)ந்யத²யிதும் । தஸ்மாத்தத³நுரோதே⁴ந கத²ஞ்சிச்ச்²ருதய ஏவ நேதவ்யா: । அபி ச தர்கோ(அ)பி கபிலாதி³ஸ்ம்ருதிரநுமந்யதே, தஸ்மாத³ப்யேததே³வ ப்ராப்தம் । ஏவம் ப்ராப்த ஆஹ

தஸ்ய ஸமாதி⁴ரிதி ।

யதா² ஹி ஶ்ருதீநாமவிகா³நம் ப்³ரஹ்மணி க³திஸாமாந்யாத் , நைவம் ஸ்ம்ருதீநாமவிகா³நமஸ்தி ப்ரதா⁴நே, தாஸாம் பூ⁴யஸீநாம் ப்³ரஹ்மோபாதா³நத்வப்ரதிபாத³நபராணாம் தத்ர தத்ர த³ர்ஶநாத் । தஸ்மாத³விகா³நாச்ச்²ரௌத ஏவார்த² ஆஸ்தே²யோ ந து ஸ்மார்தோ விகா³நாதி³தி । தத்கிமிதா³நீம் பரஸ்பரவிகா³நாத்ஸர்வா ஏவ ஸ்ம்ருதயோ(அ)வஹேயா இத்யத ஆஹ

விப்ரதிபத்தௌ ச ஸ்ம்ருதீநாமிதி ।

ந சாதீந்த்³ரியார்தா²நிதி ।

அர்வாக்³த்³ருக³பி⁴ப்ராயம் ।

ஶங்கதே

ஶக்யம் கபிலாதீ³நாமிதி ।

நிராகரோதி

ந । ஸித்³தே⁴ரபீதி ।

ந தாவத்கபிலாத³ய ஈஶ்வரவதா³ஜாநஸித்³தா⁴:, கிந்து விநிஶ்சதவேத³ப்ராமாண்யாநாம் தேஷாம் தத³நுஷ்டா²நவதாம் ப்ராசி ப⁴வே(அ)ஸ்மிஞ்ஜந்மநி ஸித்³தி⁴:, அத ஏவாஜாநஸித்³தா⁴ உச்யந்தே । யத³ஸ்மிந் ஜந்மநி ந தை: ஸித்³த்⁴யுபாயோ(அ)நுஷ்டி²த: ப்ராக்³ப⁴வீயவேதா³ர்தா²நுஷ்டா²நலப்³த⁴ஜந்மத்வாத்தத்ஸித்³தீ⁴நாம் । ததா² சாவத்⁴ருதவேத³ப்ராமாண்யாநாம் தத்³விருத்³தா⁴ர்தா²பி⁴தா⁴நம் தத³பபா³தி⁴தமப்ரமாணமேவ । அப்ரமாணேந ச ந வேதா³ர்தோ²(அ)திஶங்கிதும் யுக்த: ப்ரமாணஸித்³த⁴த்வாத்தஸ்ய । ததே³வம் வேத³விரோதே⁴ ஸித்³த⁴வசநமப்ரமாணமுக்த்வா ஸித்³தா⁴நாமபி பரஸ்பரவிரோதே⁴ தத்³வசநாத³நாஶ்வாஸ இதி பூர்வோக்தம் ஸ்மாரயதி

ஸித்³த⁴வ்யபாஶ்ரயகல்பநாயாமபீதி ।

ஶ்ரத்³தா⁴ஜடா³ந்போ³த⁴யதி

பரதந்த்ரப்ரஜ்ஞஸ்யாபீதி ।

நநு ஶ்ருதிஶ்சேத்கபிலாதீ³நாமநாவரணபூ⁴தார்த²கோ³சரஜ்ஞாநாதிஶயம் போ³த⁴யதி, கத²ம் தேஷாம் வசநமப்ரமாணம், தத³ப்ராமாண்யே ஶ்ருதேரப்யப்ராமாண்யப்ரஸங்கா³தி³த்யத ஆஹ

யா து ஶ்ருதிரிதி ।

ந தாவத்ஸித்³தா⁴நாம் பரஸ்பரவிருத்³தா⁴நி வசாம்ஸி ப்ரமாணம் ப⁴விதுமர்ஹந்தி । நச விகல்போ வஸ்துநி, ஸித்³தே⁴ தத³நுபபத்தே: । அநுஷ்டா²நமநாக³தோத்பாத்³யம் விகல்ப்யதே, ந ஸித்³த⁴ம் । தஸ்ய வ்யவஸ்தா²நாத் । தஸ்மாச்சு²திஸாமாந்யமாத்ரேண ப்⁴ரம: ஸாங்க்²யப்ரணேதா கபில: ஶ்ரௌத இதி । ஸ்யாதே³தத் । கபில ஏவ ஶ்ரௌதோ நாந்யே மந்வாத³ய: । ததஶ்ச தேஷாம் ஸ்ம்ருதி: கபிலஸ்ம்ருதிவிருத்³தா⁴வஹேயேத்யத ஆஹ

ப⁴வதி சாந்யா மநோரிதி ।

தஸ்யாஶ்சாக³மாந்தரஸம்வாத³மாஹ

மஹாபா⁴ரதே(அ)பி சேதி ।

ந கேவலம் மநோ: ஸ்ம்ருதி: ஸ்ம்ருத்யந்தரஸம்வாதி³நீ, ஶ்ருதிஸம்வாதி³ந்யபீத்யாஹ

ஶ்ருதிஶ்சேதி ।

உபஸம்ஹரதி

அத இதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ப⁴வது வேத³விருத்³த⁴ம் காபிலம் வசஸ்ததா²பி த்³வயோரபி புருஷபு³த்³தி⁴ப்ரப⁴வதயா கோ விநிக³மநாயாம் ஹேதுர்யதோ வேத³விரோதி⁴ காபிலம் வசோ நாத³ரணீயமித்யத ஆஹ

வேத³ஸ்ய ஹி நிரபேக்ஷமிதி ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴:ஸத்யம் ஶாஸ்த்ரயோநிரீஶ்வரஸ்ததா²ப்யஸ்ய ந ஶாஸ்த்ரக்ரியாயாமஸ்தி ஸ்வாதந்த்ர்யம் கபிலாதீ³நாமிவ । ஸ ஹி ப⁴க³வாந் யாத்³ருஶம் பூர்வஸ்மிந் ஸர்கே³ சகார ஶாஸ்த்ரம் தத³நுஸாரேணாஸ்மிந்நபி ஸர்கே³ ப்ரணீதவாந் । ஏவம் பூர்வதராநுஸாரேண பூர்வஸ்மிந் பூர்வதமாநுஸாரேண ச பூர்வதர இத்யநாதி³ரயம் ஶாஸ்த்ரேஶ்வரயோ: கார்யகாரணபா⁴வ: । தத்ரேஶ்வரஸ்ய ந ஶாஸ்த்ரார்த²ஜ்ஞாநபூர்வா ஶாஸ்த்ரக்ரியா யேநாஸ்ய கபிலாதி³வத்ஸ்வாதந்த்ர்யம் ப⁴வத் । ஶாஸ்த்ரார்த²ஜ்ஞாநம் சாஸ்ய ஸ்வயமாவிர்ப⁴வத³பி ந ஶாஸ்த்ரகாரணதாமுபைதி, த்³வயோரப்யபர்யாயேணாவிர்பா⁴வாத் । ஶாஸ்த்ரம் ச ஸ்வதோபோ³த⁴கதயா புருஷஸ்வாதந்த்ர்யாபா⁴வேந நிரஸ்தஸமஸ்ததோ³ஷாஶங்கம் ஸத³நபேக்ஷம் ஸாக்ஷாதே³வ ஸ்வார்தே² ப்ரமாணம் । கபிலாதி³வசாம்ஸி து ஸ்வதந்த்ரகபிலாதி³ப்ரணேத்ருகாணி தத³ர்த²ஸ்ம்ருதிபூர்வகாணி, தத³ர்த²ஸ்ம்ருதயஶ்ச தத³ர்தா²நுப⁴வபூர்வா: । தஸ்மாத்தாஸாமர்த²ப்ரத்யயாங்க³ப்ராமாண்யவிநிஶ்சயாய யாவத்ஸ்ம்ருத்யநுப⁴வௌ கல்பேதே தாவத்ஸ்வத: ஸித்³த⁴ப்ரமாணபா⁴வயா(அ)நபேக்ஷயைவ ஶ்ருத்யா ஸ்வார்தோ² விநிஶ்சாயித இதி ஶீக்⁴ரதரப்ரவ்ருத்தயா ஶ்ருத்யா ஸ்ம்ருத்யர்தோ² பா³த்⁴யத இதி யுக்தம் ॥ 1 ॥

இதரேஷாம் சாநுபலப்³தே⁴: ।

ப்ரதா⁴நஸ்ய தாவத்க்வசித்³வேத³ப்ரதே³ஶே வாக்யாபா⁴ஸாநி த்³ருஶ்யந்தே, தத்³விகாராணாம் து மஹதா³தீ³நாம் தாந்யபி ந ஸந்தி⁴ । நச பூ⁴தேந்த்³ரியாதி³வந்மஹதா³த³யோ லோகஸித்³தா⁴: । தஸ்மாதா³த்யந்திகாத்ப்ரமாணாந்தராஸம்வாதா³த்ப்ரமாணமூலத்வாச்ச ஸ்ம்ருதேர்மூலாபா⁴வாத³பா⁴வோ வந்த்⁴யாயா இவ தௌ³ஹித்ர்யஸ்ம்ருதே: । ந சார்ஷஜ்ஞாநமத்ர மூலமுபபத்³யத இதி யுக்தம் । தஸ்மாந்ந காபிலஸ்ம்ருதே: ப்ரதா⁴நோபாதா³நத்வம் ஜக³த இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 2 ॥

யோக³ப்ரத்யுக்த்யதி⁴கரணவிஷயா:

ஏதேந யோக³: ப்ரத்யுக்த: ।

நாநேந யோக³ஶாஸ்த்ரஸ்ய ஹைரண்யக³ர்ப⁴பாதஞ்ஜலாதே³: ஸர்வதா² ப்ராமாண்யம் நிராக்ரியதே, கிந்து ஜக³து³பாதா³நஸ்வதந்த்ரப்ரதா⁴நதத்³விகாரமஹத³ஹங்காரபஞ்சதந்மாத்ரகோ³சரம் ப்ராமாண்யம் நாஸ்தீத்யுச்யதே । ந சைதாவதைஷாமப்ராமாண்யம் ப⁴விதுமர்ஹதி । யத்பராணி ஹி தாநி தத்ராப்ராமாண்யே(அ)ப்ராமாண்யமஶ்ருவீரந் । ந சைதாநி ப்ரதா⁴நாதி³ஸத்³பா⁴வபராணி । கிந்து யோக³ஸ்வரூபதத்ஸாத⁴நதத³வாந்தரப²லவிபூ⁴திதத்பரமப²லகைவல்யவ்யுத்பாத³நபராணி । தச்ச கிஞ்சிந்நிமித்தீக்ருத்ய வ்யுத்பாத்³யமிதி ப்ரதா⁴நம் ஸவிகாரம் நிமித்தீக்ருதம், புராணேஷ்விவ ஸர்க³ப்ரதிஸர்க³வம்ஶமந்வந்தரவம்ஶாநுசரிதம் தத்ப்ரதிபாத³நபரேஷு, ந து தத்³விவக்ஷிதம் । அந்யபராத³பி சாந்யநிமித்தம் தத்ப்ரதீயமாநமப்⁴யுபேயேத, யதி³ ந மாநாந்தரேண விருத்⁴யேத । அஸ்தி து வேதா³ந்தஶ்ருதிபி⁴ரஸ்ய விரோத⁴ இத்யுக்தம் । தஸ்மாத்ப்ரமாணபூ⁴தாத³பி யோக³ஶாஸ்த்ராந்ந ப்ரதா⁴நாதி³ஸித்³தி⁴: । அத ஏவ யோக³ஶாஸ்த்ரம் வ்யுத்பாத³யிதாஹ ஸ்ம ப⁴க³வாந் வார்ஷக³ண்ய: “கு³ணாநாம் பரமம் ரூபம் ந த்³ருஷ்டிபத²ம்ருச்ச²தி । யத்து த்³ருஷ்டிபத²ப்ராப்தம் தந்மாயைவ ஸுதுச்ச²கம் ॥' இதி । யோக³ம் வ்யுத்பிபாத³யிஷதா நிமித்தமாத்ரேணேஹ கு³ணா உக்தா:, ந து பா⁴வத:, தேஷாமதாத்த்விகத்வாதி³த்யர்த²: । அலோகஸித்³தா⁴நாமபி ப்ரதா⁴நாதீ³நாமநாதி³பூர்வபக்ஷந்யாயாபா⁴ஸோத்ப்ரேக்ஷிதாநாமநுவாத்³யத்வமுபபந்நம் । தத³நேநாபி⁴ஸந்தி⁴நாஹ

ஏதேந ஸாங்க்²யஸ்ம்ருதிப்ரத்யாக்²யாநேந யோக³ஸ்ம்ருதிரபிப்ரதா⁴நாதி³விஷயதயாப்ரத்யாக்²யாதா த்³ரஷ்டவ்யேதி ।

அதி⁴கரணாந்தராரம்ப⁴மாக்ஷிபதி

நந்வேவம் ஸதி ஸமாநந்யாயத்வாதி³தி ।

ஸமாத⁴த்தே

அஸ்த்யத்ராப்⁴யதி⁴காஶங்கா ।

மா நாம ஸாங்க்²யஶாஸ்த்ராத்ப்ரதா⁴நஸத்தா விஜ்ஞாயி । யோக³ஶாஸ்த்ராத்து ப்ரதா⁴நாதி³ஸத்தா விஜ்ஞாபயிஷ்யதே ப³ஹுலம் ஹி யோக³ஶாஸ்த்ராணாம் வேதே³ந ஸஹ ஸம்வாதோ³ த்³ருஶ்யதே । உபநிஷது³பாயஸ்ய ச தத்த்வஜ்ஞாநஸ்ய யோகா³பேக்ஷாஸ்தி । ந ஜாது யோக³ஶாஸ்த்ரவிஹிதம் யமநியமாதி³ப³ஹிரங்க³முபாயமபஹாயாந்தரங்க³ம் ச தா⁴ரணாதி³கமந்தரேணௌபநிஷதா³த்மதத்த்வஸாக்ஷாத்கார உதே³துமர்ஹதி । தஸ்மாதௌ³பநிஷதே³ந தத்த்வஜ்ஞாநேநாபக்ஷணாத்ஸம்வாத³பா³ஹுல்யாச்ச வேதே³நாஷ்டகாதி³ஸ்ம்ருதிவத்³யோக³ஸ்ம்ருதி: ப்ரமாணம் । ததஶ்ச ப்ரமாணாத்ப்ரதா⁴நாதி³ப்ரதீதேர்நாஶப்³த³த்வம் । நச தத³ப்ரமாணம் ப்ரதா⁴நாதௌ³, ப்ரமாணம் ச யமாதா³விதி யுக்தம் । தத்ராப்ராமாண்யே(அ)ந்யத்ராப்யநாஶ்வாஸாத் । யதா²ஹு: “ப்ரஸரம் ந லப⁴ந்தே ஹி யாவத்க்வசந மர்கடா: । நாபி⁴த்³ரவந்தி தே தாவத்பிஶாசா வா ஸ்வகோ³சரே ॥' இதி । ஸேயம் லப்³த⁴ப்ரஸரா ப்ரதா⁴நாதௌ³ யோகா³ப்ரமாணதாபிஶாசீ ஸர்வத்ரைவ து³ர்வாரா ப⁴வேதி³த்யஸ்யா: ப்ரஸரம் நிஷேத⁴தா ப்ரதா⁴நாத்³யப்⁴யுபேயமிதி நாஶப்³த³ம் ப்ரதா⁴நமிதி ஶங்கார்த²: । ஸா இயமப்யதி⁴காஶங்காதிர்தே³ஶேந நிவர்த்யதே । நிவ்ருத்திஹேதுமாஹ

அர்தை²கதே³ஶஸம்ப்ரதிபத்தாவபீதி ।

யதி³ ப்ரதா⁴நாதி³ஸத்தாபரம் யோக³ஶாஸ்த்ரம் ப⁴வேத் , ப⁴வேத்ப்ரத்யக்ஷவேதா³ந்தஶ்ருதிவிரோதே⁴நாப்ரமாணம் । ததா² ச தத்³விஹிதேஷு யமாதி³ஷ்வப்யநாஶ்வாஸ: ஸ்யாத் । தஸ்மாந்ந ப்ரதா⁴நாதி³பரம் தத் , கிந்து தந்நிமித்தீக்ருத்ய யோக³வ்யுத்பாத³நபரமித்யுக்தம் । ந சாவிஷயே(அ)ப்ராமாண்யம் விஷயே(அ)பி ப்ராமாண்யமுபஹந்தி । நஹி சக்ஷூ ரஸாதா³வப்ரமாணம் ரூபே(அ)ப்யப்ரமாணம் ப⁴விதுமர்ஹதி । தஸ்மாத்³வேதா³ந்தஶ்ருதிவிரோதா⁴த்ப்ராதா⁴நாதி³ரஸ்யாவிஷயோ ந த்வப்ராமாண்யமிதி பரமார்த²: । ஸ்யாதே³தத் । அத்⁴யாத்மவிஷயா: ஸந்தி ஸஹஸ்ரம் ஸ்ம்ருதயோ பௌ³த்³தா⁴ர்ஹதகாபாலிகாதீ³நாம், தா அபி கஸ்மாந்ந நிராக்ரியந்த இத்யத ஆஹ

ஸதீஷ்வபீதி ।

தாஸு க²லு ப³ஹுலம் வேதா³ர்த²விஸம்வாதி³நீஷு ஶிஷ்டாநாத்³ருதாஸு கைஶ்சிதே³வ து புருஷாபஸதை³: பஶுப்ராயைர்ம்லேச்சா²தி³பி⁴: பரிக்³ருஹீதாஸு வேத³மூலத்வாஶங்கைவ நாஸ்தீதி ந நிராக்ருதா:, தத்³விபரீதாஸ்து ஸாங்க்²யயோக³ஸ்ம்ருதய இதி தா: ப்ரதா⁴நாதி³பரதயா வ்யுத³ஸ்யந்த இத்யர்த²: ।

ந ஸாங்க்²யஜ்ஞாநேந வேத³நிரபேக்ஷேணேதி ।

ப்ரதா⁴நாதி³விஷயேணேத்யர்த²: ।

த்³வைதிநோ ஹி தே ஸாங்க்²யா யோகா³ஶ்ச ।

யே ப்ரதா⁴நாதி³பரதயா தச்சா²ஸ்த்ரம் வ்யாசக்ஷத இத்யர்த²: । ஸங்க்²யா ஸம்யக்³பு³த்³தி⁴ர்வைதி³கீ தயா வர்தந்த இதி ஸாங்க்²யா: । ஏவம் யோகோ³ த்⁴யாநமுபாயோபேயயோரபே⁴த³விவக்ஷயா । சித்தவ்ருத்திநிரோதோ⁴ ஹி யோக³ஸ்தஸ்யோபாயோ த்⁴யாநம் ப்ரத்யயைகதாநதா । ஏதச்சோபலக்ஷணம் । அந்யே(அ)பி யமநியமாத³யோ பா³ஹ்யா ஆந்தராஶ்ச தா⁴ரணாத³யோ யோகோ³பாயா த்³ரஷ்டவ்யா: । ஏதேநாப்⁴யுபக³தவேத³ப்ராமாண்யாநாம் கணப⁴க்ஷாக்ஷசரணாதீ³நாம் ஸர்வாணி தர்கஸ்மரணாநீதி யோஜநா । ஸுக³மமந்யத் ॥ 3 ॥

நவிலக்ஷணத்வாதி⁴கரணவிஷயா:

ந விலக்ஷணத்வாத³ஸ்ய ததா²த்வம் ச ஶப்³தா³த் ।

அவாந்தரஸங்க³திமாஹ

ப்³ரஹ்மாஸ்ய ஜக³தோ நிமித்தகாரணம் ப்ரக்ருதிஶ்சேத்யஸ்ய பக்ஷஸ்யேதி ।

சோத³யதி

குத: புநரிதி ।

ஸமாநவிஷயத்வே ஹி விரோதோ⁴ ப⁴வேத் । ந சேஹாஸ்தி ஸமாநவிஷயதா, த⁴ர்மவத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி மாநாந்தராவிஷயதயாதர்க்யத்வேநாநபேக்ஷாம்நாயைககோ³சரத்வாதி³த்யர்த²: । ஸமாத⁴த்தே

ப⁴வேத³யமிதி ।

“மாநாந்தரஸ்யாவிஷய: ஸித்³த⁴வஸ்த்வவகா³ஹிந: । த⁴ர்மோ(அ)ஸ்து கார்யரூபத்வாத்³ப்³ரஹ்ம ஸித்³த⁴ம் து கோ³சர: ॥' தஸ்மாத்ஸமாநவிஷயத்வாத³ஸ்த்யத்ர தர்கஸ்யாவகாஶ: । நந்வஸ்து விரோத⁴:, ததா²பி தர்காத³ரே கோ ஹேதுரித்யத ஆஹ

யதா² ச ஶ்ருதீநாமிதி ।

ஸாவகாஶா ப³ஹ்வயோ(அ)பி ஶ்ருதயோ(அ)நவகாஶைகஶ்ருதிவிரோதே⁴ தத³நுகு³ணதயா யதா² நீயந்தே ஏவமநவகாஶைகதர்கவிரோதே⁴ தத³நுகு³ணதயா ப³ஹ்வயோ(அ)பி ஶ்ருதயோ கு³ணகல்பநாதி³பி⁴ர்வ்யாக்²யாநமர்ஹந்தீத்யர்த²: । அபி ச ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரோ விரோதி⁴தயாநாதி³மவித்³யாம் நிவர்தயந் த்³ருஷ்டேநைவ ரூபேண மோக்ஷஸாத⁴நமிஷ்யதே । தத்ர ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரஸ்ய மோக்ஷஸாத⁴நதயா ப்ரதா⁴நஸ்யாநுமாநம் த்³ருஷ்டஸாத⁴ர்ம்யேணாத்³ருஷ்டவிஷயம் விஷயதோ(அ)ந்தரங்க³ம், ப³ஹிரங்க³ம் த்வத்யந்தபரோக்ஷகோ³சரம் ஶாப்³த³ம் ஜ்ஞாநம், தேந ப்ரதா⁴நப்ரத்யாஸத்த்யாப்யநுமாநமேவ ப³லீய இத்யாஹ

த்³ருஷ்டஸாத⁴ர்ம்யேண சேதி ।

அபி ச ஶ்ருத்யாபி ப்³ரஹ்மணி தர்க ஆத்³ருத இத்யாஹ

ஶ்ருதிரிதி ।

ஸோ(அ)யம் ப்³ரஹ்மணோ ஜக³து³பாதா³நத்வாக்ஷேப: புநஸ்தர்கேண ப்ரஸ்தூயதே “ப்ரக்ருத்யா ஸஹ ஸாரூப்யம் விகாராணாமவஸ்தி²தம் । ஜக³த்³ப்³ரஹ்மஸரூபம் ச நேதி நோ தஸ்ய விக்ரியா ॥ விஶுத்³த⁴ம் சேதநம் ப்³ரஹ்ம ஜக³ஜ்ஜட³மஶுத்³தி⁴பா⁴க் । தேந ப்ரதா⁴நஸாரூப்யாத்ப்ரதா⁴நஸ்யைவ விக்ரியா ॥' ததா²ஹி ஏக ஏவ ஸ்த்ரீகாய: ஸுக²து³:க²மோஹாத்மகதயா பத்யுஶ்ச ஸபத்நீநாம் ச சைத்ரஸ்ய ச ஸ்த்ரைணஸ்ய தாமவிந்த³தோ(அ)பர்யாயம் ஸுக²து³:க²விஷாதா³நாத⁴த்தே । ஸ்த்ரியா ச ஸர்வே பா⁴வா வ்யாக்²யாதா: । தஸ்மாத்ஸுக²து³:க²மோஹாத்மதயா ச ஸ்வர்க³நரகாத்³யுச்சாவசப்ரபஞ்சதயா ச ஜக³த³ஶுத்³த⁴மசேதநம் ச, ப்³ரஹ்ம து சேதநம் விஶுத்³த⁴ம் ச, நிரதிஶயத்வாத் । தஸ்மாத்ப்ரதா⁴நஸ்யாஶுத்³த⁴ஸ்யாசேதநஸ்ய விகாரோ ஜக³ந்ந து ப்³ரஹ்மண இதி யுக்தம் । யே து சேதநப்³ரஹ்மவிகாரதயா ஜக³ச்சைதந்யமாஹுஸ்தாந்ப்ரத்யாஹ

அசேதநம் சேத³ம் ஜக³தி³தி ।

வ்யபி⁴சாரம் சோத³யதி

நநு சேதநமபீதி ।

பரிஹரதி

ந ஸ்வாமிப்⁴ருத்யயோரபீதி ।

நநு மா நாம ஸாக்ஷாச்சேதநஶ்சேதநாந்தரஸ்யோபகார்ஷீத் , தத்கார்யகரணபு³த்³த்⁴யாதி³நியோக³த்³வாரேண தூபகரிஷ்யதீத்யத ஆஹ

நிரதிஶயா ஹ்யகர்தாரஶ்சேதநா இதி ।

உபஜநாபாயவத்³த⁴ர்மயோகோ³(அ)திஶய:, தத³பா⁴வோ நிரதிஶயத்வம் । அத ஏவ நிர்வ்யாபாரத்வாத³கர்தார: । தஸ்மாத்தேஷாம் பு³த்³த்⁴யாதி³ப்ரயோக்த்ருத்வமபி நாஸ்தீத்யர்த²: । சோத³கோ(அ)நுஶயபீ³ஜமுத்³தா⁴டயதி

யோபீதி ।

அப்⁴யுபேத்யாபாதத: ஸமாதா⁴நமாஹ

தேநாபி கத²ஞ்சிதி³தி ।

பரமஸமாதா⁴நம் து ஸூத்ராவயவேந வக்தும் தமேவாவதாரயதி

ந சேதரத³பி விலக்ஷணத்வமிதி ।

ஸூத்ராவயவாபி⁴ஸந்தி⁴மாஹ

அநவக³ம்யமாநமேவ ஹீத³மிதி ।

ஶப்³தா³ர்தா²த்க²லு சேதநப்ரக்ருதித்வாச்சைதந்யம் ப்ருதி²வ்யாதீ³நாமவக³ம்யமாநமுபோத்³ப³லிதம் மாநாந்தரேண ஸாக்ஷாச்ச்²ரூயமாணமப்யசைதந்யமந்யத²யேத் । மாநாந்தராபா⁴வே வார்தோ²(அ)ர்த²: ஶ்ருத்யர்தே²நாபபா³த⁴நீய:, ந து தத்³ப³லேந ஶ்ருத்யர்தோ²(அ)ந்யத²யிதவ்ய இத்யர்த²: ॥ 4 ॥

ஸூத்ராந்தரமவதாரயிதும் சோத³யதி

நநு சேதநத்வமபி க்வசிதி³தி ।

ந ப்ருதி²வ்யாதீ³நாம் சைதந்யமாத²மேவ, கிந்து பூ⁴யஸீநாம் ஶ்ருதீநாம் ஸாக்ஷாதே³வார்த² இத்யர்த²: । ஸூத்ரமவதாரயதி அத உத்தரம் பட²தி

அபி⁴மாநிவ்யபதே³ஶஸ்து விஶேஷாநுக³திப்⁴யாம் ।

விப⁴ஜதே

துஶப்³த³ இதி ।

நைதா: ஶ்ருதய: ஸாக்ஷாந்ம்ருதா³தீ³நாம் வாகா³தீ³நாம் ச சைதந்யமாஹு:, அபி து தத³தி⁴ஷ்டா²த்ரீணாம் தே³வதாநாம் சிதா³த்மநாம், தேநைதச்ச்²ருதிப³லேந ந ம்ருதா³தீ³நாம் வாகா³தீ³நாம் ச சைதந்யமாஶங்கநீயமிதி । கஸ்மாத்புநரேததே³வமித்யத ஆஹ

விஶேஷாநுக³திப்⁴யாம் ।

தத்ர விஶேஷம் வ்யாசஷ்டே

விஶேஷோ ஹீதி ।

போ⁴க்த்ருணாமுபகார்யத்வாத்³பூ⁴தேந்த்³ரியாணாம் சோபகாரகத்வாத்ஸாம்யே ச தத³நுபபத்தே: ஸர்வஜநப்ரஸித்³தே⁴ஶ்ச “விஜ்ஞாநம் சாப⁴வத்” இதி ஶ்ருதேஶ்ச விஶேஷஶ்சேதநாசேதநலக்ஷண: ப்ராகு³க்த: ஸ நோபபத்³யேத । தே³வதாஶப்³த³க்ருதோ வாத்ர விஶேஷோ விஶேஷஶப்³தே³நோச்யத இத்யாஹ

அபி ச கௌஷீதகிந: ப்ராணஸம்வாத³ இதி ।

அநுக³திம் வ்யாசஷ்டே

அநுக³தாஶ்சேதி ।

ஸர்வத்ர பூ⁴தேந்த்³ரியாதி³ஷ்வநுக³தா தே³வதா அபி⁴மாநிநீரூபதி³ஶந்தி மந்த்ராத³ய: । அபி ச பூ⁴யஸ்ய: ஶ்ருதய: “அக்³நிர்வாக்³பூ⁴த்வா முக²ம் ப்ராவிஶத்³வாயு: ப்ராணோ பூ⁴த்வா நாஸிகே ப்ராவிஶதா³தி³த்யஶ்சக்ஷுர்பூ⁴த்வாக்ஷிணீ ப்ராவிஶத்”(ஐ. உ. 1 । 2 । 4) இத்யாத³ய இந்த்³ரியவிஶேஷக³தா தே³வதா த³ர்ஶயந்தி । தே³வதாஶ்ச க்ஷேத்ரஜ்ஞபே⁴தா³ஶ்சேதநா: । தஸ்மாந்நேந்த்³ரியாதீ³நாம் சைதந்யம் ரூபத இதி । அபி ச ப்ராணஸம்வாத³வாக்யஶேஷே ப்ராணாநாமஸ்மதா³தி³ஶரீராணாமிவ க்ஷேத்ரஜ்ஞாதி⁴ஷ்டி²தாநாம் வ்யவஹாரம் த³ர்ஶயந் ப்ராணாநாம் க்ஷேத்ரஜ்ஞாதி⁴ஷ்டா²நேந சைதந்யம் த்³ரட⁴யதீத்யாஹ

ப்ராணஸம்வாத³வாக்யஶேஷே சேதி ।

தத்தேஜ ஐக்ஷதேத்யபீதி ।

யத்³யபி ப்ரத²மே(அ)த்⁴யாயே பா⁴க்தத்வேந வர்ணிதம் ததா²பி முக்²யதயாபி கத²ஞ்சிந்நேதும் ஶக்யமிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

பூர்வபக்ஷமுபஸம்ஹரதி

தஸ்மாதி³தி ॥ 5 ॥

ஸித்³தா⁴ந்தஸூத்ரம்

த்³ருஶ்யதே து ।

ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வே ஹேதும் ஸாரூப்யம் விகல்ப்ய தூ³ஷயதி

அத்யந்தஸாரூப்யே சேதி ।

ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வாபா⁴வஹேதும் வைலக்ஷண்யம் விகல்ப்ய தூ³ஷயதி

விலக்ஷணத்வேந ச காரணேநேதி ।

ஸர்வஸ்வபா⁴வாநநுவர்தநம் ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வாவிரோதி⁴ । தத³நுவர்தநே தாதா³த்ம்யேந ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வாபா⁴வாத் । மத்⁴யமஸ்த்வஸித்³த⁴: । த்ருதீயஸ்து நித³ர்ஶநாபா⁴வாத³ஸாதா⁴ரண இத்யர்த²: । அத² ஜக³த்³யோநிதயாக³மாத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)வக³மாதா³க³மபா³தி⁴தவிஷயத்வமநுமாநஸ்ய கஸ்மாந்நோத்³பா⁴வ்யத இத்யத ஆஹ

ஆக³மவிரோத⁴ஸ்த்விதி ।

ந சாஸ்மிந்நாக³மைகஸமதி⁴க³மநீயே ப்³ரஹ்மணி ப்ரமாணாந்தரஸ்யாவகாஶோ(அ)ஸ்தி, யேந தது³பாதா³யாக³ம ஆக்ஷிப்யேதேத்யாஶயவாநாஹ

யத்தூக்தம் பரிநிஷ்பந்நத்வாத்³ப்³ரஹ்மணீதி ।

யதா² ஹி கார்யத்வாவிஶேஷே(அ)பி “ஆரோக்³யகாம: பத்²யமஶ்நீயாத்” “ஸ்வரகாம: ஸிகதாம் ப⁴க்ஷயேத்” இத்யாதீ³நாம் மாநாந்தராபேக்ஷதா, ந து ‘த³ர்ஶபூர்ணமாஸாப்⁴யாம் ஸ்வர்க³காமோ யஜேத’ இத்யாதீ³நாம் । தத்கஸ்ய ஹேதோ: । அஸ்ய கார்யபே⁴த³ஸ்ய ப்ரமாணாந்தராகோ³சரத்வாத் । ஏவம்பூ⁴தத்வாவிஶேஷே(அ)பி ப்ருதி²வ்யாதீ³நாம் மாநாந்தரகோ³சரத்வம், ந து பூ⁴தஸ்யாபி ப்³ரஹ்மண:, தஸ்யாம்நாயைககோ³சரஸ்யாதிபதிதஸமஸ்தமாநாந்தரஸீமதயா ஸ்ம்ருத்யாக³மஸித்³த⁴த்வாதி³த்யர்த²: । யதி³ ஸ்ம்ருத்யாக³மஸித்³த⁴ம் ப்³ரஹ்மணஸ்தர்காவிஷயத்வம், கத²ம் தர்ஹி ஶ்ரவணாதிரிக்தமநநவிதா⁴நமித்யத ஆஹ

யத³பி ஶ்ரவணவ்யதிரேகேணேதி ।

தர்கோ ஹி ப்ரமாணவிஷயவிவேசகதயா ததி³திகர்தவ்யதாபூ⁴தஸ்ததா³ஶ்ரயோ(அ)ஸதி ப்ரமாணே(அ)நுக்³ராஹ்யஸ்யாஶ்ரயஸ்யாபா⁴வாச்சு²ஷ்கதயா நாத்³ரியதே । யஸ்த்வாக³மப்ரமாணாஶ்ரயஸ்தத்³விஷயவிவேசகஸ்தத³விரோதீ⁴ ஸ மந்தவ்ய இதி விதீ⁴யதே ।

ஶ்ருத்யநுக்³ருஹீதேதி ।

ஶ்ருத்யா: ஶ்ரவணஸ்ய பஶ்சாதி³திகர்தவ்யதாத்வேந க்³ருஹீத: ।

அநுப⁴வாங்க³த்வேநேதி ।

மதோ ஹி பா⁴வ்யமாநோ பா⁴வநாயா விஷயதயாநுபூ⁴தோ ப⁴வதீதி மநநமநுப⁴வாங்க³ம் ।

ஆத்மநோ(அ)நந்வாக³தத்வமிதி ।

ஸ்வப்நாத்³யவஸ்தா²பி⁴ரஸம்ப்ருக்தத்வம் । உதா³ஸீநத்வமித்யர்த²: । அபி ச சேதநகாரணவாதி³பி⁴: காரணஸாலக்ஷண்யே(அ)பி கார்யஸ்ய கத²ஞ்சிச்சைதந்யாவிர்பா⁴வாநாவிர்பா⁴வாப்⁴யாம் விஜ்ஞாநம் சாவிஜ்ஞாநம் சாப⁴வதி³தி ஜக³த்காரணே யோஜயிதும் ஶக்யம் । அசேதநப்ரதா⁴நகாரணவாதி³நாம் து து³ர்யோஜமேதத் । நஹ்யசேதநஸ்ய ஜக³த்காரணஸ்ய விஜ்ஞாநரூபதா ஸம்ப⁴விநீ । சேதநஸ்ய ஜக³த்காரணஸ்ய ஸுஷுப்தாத்³யவ்யவஸ்தா²ஸ்விவ ஸதோ(அ)பி சைதந்யஸ்யாநாவிர்பா⁴வதயா ஶக்யமேவ கத²ஞ்சித³விஜ்ஞாநாத்மத்வம் யோஜயிதுமித்யாஹ

யோ(அ)பி சேதநகாரணஶ்ரவணப³லேநேதி ।

பரஸ்யைவ த்வசேதநப்ரதா⁴நகாரணவாதி³ந: ஸாங்க்²யஸ்ய ந யுஜ்யேத ।

ப்ரத்யுக்தத்வாத்து வைலக்ஷண்யஸ்யேதி ।

வைலக்ஷண்யே கார்யகாரணபா⁴வோ நாஸ்தீத்யப்⁴யுபேத்யேத³முக்தம் । பரமார்த²தஸ்து நாஸ்மாபி⁴ரேதத³ப்⁴யுபேயத இத்யர்த²: ॥ 6 ॥

அஸதி³தி சேந்ந ப்ரதிஷேத⁴மாத்ரத்வாத் ।

ந காரணாத்கார்யமபி⁴ந்நம் , அபே⁴தே³ கார்யத்வாநுபபத்தே:, காரணவத்ஸ்வாத்மநி வ்ருத்திவிரோதா⁴த் , ஶுத்³த்⁴யஶுத்³த்⁴யாதி³விருத்³த⁴த⁴ர்மஸம்ஸர்கா³ச்ச । அத² சிதா³த்மந: காரணஸ்ய ஜக³த: கார்யாத்³பே⁴த³:, ததா² சேத³ம் ஜக³த்கார்யம் ஸத்த்வே(அ)பி சிதா³த்மந: காரணஸ்ய ப்ராகு³த்பத்தேர்நாஸ்தி, நாஸ்தி சேத³ஸது³த்பத்³யத இதி ஸத்கார்யவாத³வ்யாகோப இத்யாஹ

யதி³ சேதநம் ஶுத்³த⁴மிதி ।

பரிஹரதி

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

குத:

ப்ரதிஷேத⁴மாத்ரத்வாத் ।

விப⁴ஜதே

ப்ரதிஷேத⁴மாத்ரம் ஹீத³மிதி ।

ப்ரதிபாத³யிஷ்யதி ஹி “தத³நந்யத்வமாரம்ப⁴ணஶப்³தா³தி³ப்⁴ய:”(ப்³ர. ஸூ. 2 । 1 । 14) இத்யத்ர । யதா² கார்யம் ஸ்வரூபேண ஸத³ஸத்த்வாப்⁴யாம் ந நிர்வசநீயம் । அபி து காரணரூபேண ஶக்யம் ஸத்த்வேந நிர்வக்துமிதி । ஏவம் ச காரணஸத்தைவ கார்யஸ்ய ஸத்தா ந ததோ(அ)ந்யேதி கத²ம் தது³த்பத்தே: ப்ராக்ஸதி காரணே ப⁴வத்யஸத் । ஸ்வரூபேண தூத்பத்தே: ப்ராகு³த்பந்நஸ்ய த்⁴வஸ்தஸ்ய வா ஸத³ஸத்த்வாப்⁴யாமநிர்வாச்யஸ்ய ந ஸதோ(அ)ஸதோ வோத்பத்திரிதி நிர்விஷய: ஸத்கார்யவாத³ப்ரதிஷேத⁴ இத்யர்த²: ॥ 7 ॥

அபீதௌ தத்³வத்ப்ரஸங்கா³த³ஸமஞ்ஜஸம் ।

அஸாமஞ்ஜஸ்யம் விப⁴ஜதே - அத்ராஹ சோத³க:,

யதி³ ஸ்தௌ²ல்யேதி ।

யதா² ஹி யூஷாதி³ஷு ஹிங்கு³ஸைந்த⁴வாதீ³நாமவிபா⁴க³லக்ஷணோ லய: ஸ்வக³தரஸாதி³பி⁴ர்யூஷம் ரூஷயத்யேவம் ப்³ரஹ்மணி விஶுத்³த்⁴யாதி³த⁴ர்மிணி ஜக³ல்லீயமாநமவிபா⁴க³ம் க³ச்ச²த்³ப்³ரஹ்ம ஸ்வத⁴ர்மேண ரூஷயேத் । ந சாந்யதா² லயோ லோகஸித்³த⁴ இதி பா⁴வ: । கல்பாந்தரேணாஸாமஞ்ஜஸ்யமாஹ

அபி ச ஸமஸ்தஸ்யேதி ।

நஹி ஸமுத்³ரஸ்ய பே²நோர்மிபு³த்³பு³தா³தி³பரிணாமே வா ரஜ்ஜ்வாம் ஸர்பதா⁴ராதி³விப்⁴ரமே வா நியமோ த்³ருஷ்ட: । ஸமுத்³ரோ ஹி கதா³சித்பே²நோர்மிரூபேண பரிணமதே கதா³சித்³பு³த்³பு³தா³தி³நா, ரஜ்ஜ்வாம் ஹி கஶ்சித்ஸர்ப இதி விபர்யஸ்யதி கஶ்சித்³தா⁴ரேதி । நச க்ரமநியம: । ஸோ(அ)யமத்ர போ⁴க்³யாதி³விபா⁴க³நியம: க்ரமநியமஶ்சாஸமஞ்ஜஸ இதி । கல்பாந்தரேணாஸாமஞ்ஜஸ்யமாஹ

அபிச போ⁴க்த்ூணாமிதி ।

கல்பாந்தரம் ஶங்காபூர்வமாஹ

அதே²த³மிதி ॥ 8 ॥

ஸித்³தா⁴ந்தஸூத்ரம் ந து த்³ருஷ்டாந்தபா⁴வாத் ।

நாவிபா⁴க³மாத்ரம் லயோ(அ)பி து காரணே கார்யஸ்யாவிபா⁴க³: । தத்ர ச தத்³த⁴ர்மாரூஷணே ஸந்தி ஸஹஸ்ரம் த்³ருஷ்டாந்தா: । தவ து காரணே கார்யஸ்ய லயே கார்யத⁴ர்மரூஷணே ந த்³ருஷ்டாந்தலவோ(அ)ப்யஸ்தீத்யர்த²: । ஸ்யாதே³தத்யதி³ கார்யஸ்யாவிபா⁴க³: காரணே, கத²ம் கார்யத⁴ர்மாரூஷணம் காரணஸ்யேத்யத ஆஹ

அநந்யத்வே(அ)பீதி ।

யதா² ரஜதஸ்யாரோபிதஸ்ய பாரமார்தி²கம் ரூபம் ஶுக்திர்ந ச ஶுக்தீ ரஜதமேவமித³மபீத்யர்த²: । அபி ச ஸ்தி²த்யுத்பத்திப்ரலயகாலேஷு த்ரிஷ்வபி கார்யஸ்ய காரணாத³பே⁴த³மபி⁴த³த⁴தீ ஶ்ருதிரநதிஶங்கநீயா ஸர்வைரேவ வேத³வாதி³பி⁴:, தத்ர ஸ்தி²த்யுத்பத்த்யோர்ய: பரிஹார: ஸ ப்ரலயே(அ)பி ஸமாந: கார்யஸ்யாவித்³யாஸமாரோபிதத்வம் நாம, தஸ்மாந்நாபீதிமாத்ரமநுயோஜ்யமித்யாஹ

அத்யல்பம் சேத³முச்யத இதி ।

அஸ்தி சாயமபரோ த்³ருஷ்டாந்த: ।

யதா² ச ஸ்வப்நத்³ருகே³க இதி ।

லௌகிக: புருஷ: ।

ஏவமவஸ்தா²த்ரயஸாக்ஷ்யேக இதி ।

அவஸ்தா²த்ரயமுத்பத்திஸ்தி²திப்ரலயா: । கல்பாந்தரேணாஸாமஞ்ஜஸ்யே கல்பாந்தரேண த்³ருஷ்டாந்தபா⁴வம் பரிஹாரமாஹ

யத்புநரேதது³க்தமிதி ।

அவித்³யாஶக்தேர்நியதத்வாது³த்பத்திநியம இத்யர்த²: ।

ஏதேநேதி ।

மித்²யாஜ்ஞாநவிபா⁴க³ஶக்திப்ரதிநியமேந முக்தாநாம் புநருத்பத்திப்ரஸங்க³: ப்ரத்யுக்த:, காரணாபா⁴வே கார்யாபா⁴வஸ்ய ப்ரதிநியமாத் , தத்த்வஜ்ஞாநேந ச ஸஶக்திநோ மித்²யாஜ்ஞாநஸ்ய ஸமூலகா⁴தம் நிஹதத்வாதி³தி ॥ 9 ॥

ஸ்வபக்ஷதோ³ஷாச்ச ।

கார்யகாரணயோர்வைலக்ஷண்யம் தாவத்ஸமாநமேவோப⁴யோ: பக்ஷயோ: । ப்ராகு³த்பத்தேரஸத்கார்யவாத³ப்ரஸங்கோ³(அ)பீதௌ தத்³வத்ப்ரஸங்க³ஶ்ச ப்ரதா⁴நோபாதா³நபக்ஷ ஏவ நாஸ்மத்பக்ஷ இதி யத்³யப்யுபரிஷ்டாத்ப்ரதிபாத³யிஷ்யாமஸ்ததா²பி கு³ட³ஜிஹ்விகயா ஸமாநத்வாபாத³நமிதா³நீமிதி மந்தவ்யம் । இத³மஸ்ய புருஷஸ்ய ஸுக²து³:கோ²பாதா³நம் க்லேஶகர்மாஶயாதீ³த³மஸ்யேதி । ஸுக³மமந்யத் ॥ 10 ॥

தர்காப்ரதிஷ்டா²நாத³பி ।

கேவலாக³மக³ம்யே(அ)ர்தே² ஸ்வதந்த்ரதர்காவிஷயே ந ஸாங்க்²யாதி³வத்ஸாத⁴ர்ம்யவைத⁴ர்ம்யமாத்ரேண தர்க: ப்ரவர்தநீயோ யேந ப்ரதா⁴நாதி³ஸித்³தி⁴ர்ப⁴வேத் । ஶுஷ்கதர்கோ ஹி ஸ ப⁴வத்யப்ரதிஷ்டா²நாத் । தது³க்தம் “யத்நேநாநுமிதோ(அ)ப்யர்த²: குஶலைரநுமாத்ருபி⁴: । அபி⁴யுக்ததரைரந்யைரந்யதை²வோபபாத்³யதே ॥' இதி । நச மஹாபுருஷபரிக்³ருஹீதத்வேந கஸ்யசித்தர்கஸ்ய ப்ரதிஷ்டா², மஹாபுருஷாணாமேவ தார்கிகாணாம் மிதோ² விப்ரதிபத்தேரிதி । ஸூத்ரே ஶங்கதே -

அந்யதா²நுமேயமிதி சேத் ।

தத்³விப⁴ஜதே

அந்யதா² வயமநுமாஸ்யாமஹ இதி ।

நாநுமாநாபா⁴ஸவ்யபி⁴சாரேணாநுமாநவ்யபி⁴சார: ஶங்கநீய:, ப்ரத்யக்ஷாதி³ஷ்வபி ததா³பா⁴ஸவ்யபி⁴சாரேண தத்ப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாத்ஸ்வாபா⁴விகப்ரதிப³ந்த⁴வல்லிங்கா³நுஸரணே நிபுணேநாநுமாத்ரா ப⁴விதவ்யம், ததஶ்சாப்ரத்யூஹம் ப்ரதா⁴நம் ஸேத்ஸ்யதீதி பா⁴வ: । அபி ச யேந தர்கேண தர்காணாமப்ரதிஷ்டா²மாஹ ஸ ஏவ தர்க: ப்ரதிஷ்டி²தோ(அ)ப்⁴யுபேய:, தத³ப்ரதிஷ்டா²யாமிதராப்ரதிஷ்டா²நாபா⁴வாதி³த்யாஹ

நஹி ப்ரதிஷ்டி²தஸ்தர்க ஏவேதி ।

அபி ச தர்காப்ரதிஷ்டா²யாம் ஸகலலோகயாத்ரோச்சே²த³ப்ரஸங்க³: । நச ஶ்ருத்யர்தா²பா⁴ஸநிராகரணேந தத³ர்த²தத்த்வவிநிஶ்சய இத்யாஹ

ஸர்வதர்காப்ரதிஷ்டா²யாம் சேதி ।

அபி ச விசாராத்மகஸ்தர்கஸ்தர்கிதபூர்வபக்ஷபரித்யாகே³ந தர்கிதம் ராத்³தா⁴ந்தமநுஜாநாதி । ஸதி சைஷ பூர்வபக்ஷவிஷயே தர்கே ப்ரதிஷ்டா²ரஹிதே ப்ரவர்ததே, தத³பா⁴வே விசாராப்ரவ்ருத்தே: । ததி³த³மாஹ

அயமேவ ச தர்கஸ்யாலங்கார இதி ।

தாமிமாமாஶங்காம் ஸூத்ரேண பரிஹரதி

ஏவமப்யவிமோக்ஷப்ரஸங்க³: ।

ந வயமந்யத்ர தர்கமப்ரமாணயாம:, கிந்து ஜக³த்காரணஸத்த்வே ஸ்வாபா⁴விகப்ரதிப³ந்த⁴வந்ந லிங்க³மஸ்தி । யத்து ஸாத⁴ர்ம்யவைத⁴ர்ம்யமாத்ரம், தத³ப்ரதிஷ்டா²தோ³ஷாந்ந முச்யத இதி । கல்பாந்தரேணாநிர்மோக்ஷபதா³ர்த²மாஹ

அபி ச ஸம்யக்³ஜ்ஞாநாந்மோக்ஷ இதி ।

பூ⁴தார்த²கோ³சரஸ்ய ஹி ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஸ்ய வ்யவஸ்தி²தவஸ்துகோ³சரதயா வ்யவஸ்தா²நம் லோகே த்³ருஷ்டம், யதா² ப்ரத்யக்ஷஸ்ய । வைதி³கம் சேத³ம் சேதநஜக³து³பாதா³நவிஷயம் விஜ்ஞாநம் வேதோ³த்த²தர்கேதிகர்தவ்யதாகம் வேத³ஜநிதம் வ்யவஸ்தி²தம் । வேதா³நபேக்ஷேண து தர்கேண ஜக³த்காரணபே⁴த³மவஸ்தா²பயதாம் தார்கிகாணாமந்யோந்யம் விப்ரதிபத்தேஸ்தத்த்வநிர்தா⁴ரணகாரணாபா⁴வாச்ச ந ததஸ்தத்த்வவ்யவஸ்தே²தி ந தத: ஸம்யக்³ஜ்ஞாநம் । அஸம்யக்³ஜ்ஞாநாச்ச ந ஸம்ஸாராத்³விமோக்ஷ இத்யர்த²: ॥ 11 ॥

ஶிஷ்டாபரிக்³ரஹாதி⁴கரணவிஷய:

ஏதேந ஶிஷ்டாபரிக்³ரஹா அபி வ்யாக்²யாதா: ।

ந கார்யம் காரணாத³பி⁴ந்நமபே⁴தே³ காரணரூபவத்கார்யத்வாநுபபத்தே:, கரோத்யர்தா²நுபபத்தேஶ்ச । அபூ⁴தப்ராது³ர்பா⁴வநம் ஹி தத³ர்த²: । ந சாஸ்ய காரணாத்மத்வே கிஞ்சித³பூ⁴தமஸ்தி, யத³ர்த²மயம் புருஷோ யதேத । அபி⁴வ்யக்த்யர்த²மிதி சேத் , ந । தஸ்யா அபி காரணாத்மத்வேந ஸத்த்வாத் , அஸத்த்வே வாபி⁴வ்யங்க்³யஸ்யாபி தத்³வத்ப்ரஸங்கே³ந காரணாத்மத்வவ்யாகா⁴தாத் । நஹி ததே³வ ததா³நீமேவாஸ்தி நாஸ்தி சேதி யுஜ்யதே । கிம் சேத³ம் மணிமந்த்ரௌஷத⁴மிந்த்³ரஜாலம் கார்யேண ஶிக்ஷிதம் யதி³த³மஜாதாநிருத்³தா⁴திஶயமவ்யவதா⁴நமவிதூ³ரஸ்தா²நம் ச தஸ்யைவ தத³வஸ்தே²ந்த்³ரியஸ்ய பும்ஸ: கதா³சித்ப்ரத்யக்ஷம் பரோக்ஷம் ச, யேநாஸ்ய கதா³சித்ப்ரத்யக்ஷமுபலம்ப⁴நம் கதா³சித³நுமாநம் கதா³சிதா³க³ம: । கார்யாந்தரவ்யவதி⁴ரஸ்ய பாரோக்ஷ்யஹேதுரிதி சேத் । ந । கார்யஜாதஸ்ய ஸதா³தநத்வாத் । அதா²பி ஸ்யாத்கார்யாந்தராணி பிண்ட³கபாலஶர்கராசூர்ணகணப்ரப்⁴ருதீநி கும்ப⁴ம் வ்யவத³த⁴தே, தத: கும்ப⁴ஸ்ய பாரோக்ஷ்யம் கதா³சிதி³தி । தந்ந । தஸ்ய கார்யஜாதஸ்ய காரணாத்மந: ஸதா³தநத்வேந ஸர்வதா³ வ்யவதா⁴நேந கும்ப⁴ஸ்யாத்யந்தாநுபலப்³தி⁴ப்ரஸங்கா³த் । காதா³சித்கத்வே வா கார்யஜாதஸ்ய ந காரணாத்மத்வம், நித்யத்வாநித்யத்வலக்ஷணவிருத்³த⁴த⁴ர்மஸம்ஸர்க³ஸ்ய பே⁴த³கத்வாத் । பே⁴தா³பே⁴த³யோஶ்ச பரஸ்பரவிரோதே⁴நைகத்ர ஸஹாஸம்ப⁴வ இத்யுக்தம் । தஸ்மாத்காரணாத்கார்யமேகாந்தத ஏவ பி⁴ந்நம் । நச பே⁴தே³ க³வாஶ்வவத்கார்யகாரணபா⁴வாநுபபத்திரிதி ஸாம்ப்ரதம் , அபே⁴தே³(அ)பி காரணரூபவத்தத³நுபபத்தேருக்தத்வாத் । அத்யந்தபே⁴தே³ ச கும்ப⁴கும்ப⁴காரயோர்நிமித்தகபா⁴வஸ்ய த³ர்ஶநாத் । தஸ்மாத³ந்யத்வாவிஶேஷே(அ)பி ஸமவாயபே⁴த³ ஏவோபாதா³நோபாதே³யபா⁴வநியமஹேது: । யஸ்யாபூ⁴த்வா ப⁴வத: ஸமவாயஸ்தது³பாதே³யம் யத்ர ச ஸமவாயஸ்தது³பாதா³நம் । உபாதா³நத்வம் ச காரணஸ்ய கார்யாத³ல்பபரிமாணஸ்ய த்³ருஷ்டம், யதா² தந்த்வாதீ³நாம் படாத்³யுபாதா³நாநாம் படாதி³ப்⁴யோ ந்யூநபரிமாணத்வம் । சிதா³த்மநஸ்து பரமமஹத உபாதா³நாந்நாத்யந்தால்பபரிமாணமுபாதே³யம் ப⁴விதுமர்ஹதி । தஸ்மாத்³யத்ரேத³மல்பதாரதம்யம் விஶ்ராம்யதி யதோ ந க்ஷோதீ³ய: ஸம்ப⁴வதி தஜ்ஜக³தோ மூலகாரணம் பரமாணு: । க்ஷோதீ³யோ(அ)ந்தராநந்த்யே து மேருராஜஸர்ஷபயோஸ்துல்யபரிமாணத்வப்ரஸங்கோ³(அ)நந்தாவயவத்வாது³ப⁴யோக³: । தஸ்மாத்பரமமஹதோ ப்³ரஹ்மண உபாதா³நாத³பி⁴ந்நமுபாதே³யம் ஜக³த்கார்யமபி⁴த³த⁴தீ ஶ்ருதி: ப்ரதிஷ்டி²தப்ராமாண்யதர்கவிரோதா⁴த்ஸஹஸ்ரஸம்வத்ஸரஸத்ரக³தஸம்வத்ஸரஶ்ருதிவத்கத²ஞ்சிஜ்ஜக⁴ந்யத்வவ்ருத்த்யா வ்யாக்²யாயேத்யதி⁴கம் ஶங்கமாநம் ப்ரதி ஸாங்க்²யதூ³ஷணமதிதி³ஶதி

ஏதேநேதி ஸூத்ரேண ।

அஸ்யார்த²:காரணாத்கார்யஸ்ய பே⁴த³ம் “தத³நந்யத்வமாரம்ப⁴ணஶப்³தா³தி³ப்⁴ய:”(ப்³ர. ஸூ. 2 । 1 । 14) இத்யத்ர நிஷேத்ஸ்யாம: । அவித்³யாஸமாரோபணேந ச கார்யஸ்ய ந்யூநாதி⁴கபா⁴வமப்யப்ரயோஜகத்வாது³போக்ஷிஷ்யாமஹே । தேந வைஶேஷிகாத்³யபி⁴மதஸ்ய தர்கஸ்ய ஶுஷ்கத்வேநாவ்யவஸ்தி²தே: ஸூத்ரமித³ம் ஸாங்க்²யதூ³ஷணமதிதி³ஶதி । யத்ர கத²ஞ்சித்³வேதா³நுஸாரிணீ மந்வாதி³பி⁴: ஶிஷ்டை: பரிக்³ருஹீதஸ்ய ஸாங்க்²யதர்கஸ்யைஷா க³திஸ்தத்ர பரமாண்வாதி³வாத³ஸ்யாத்யந்தவேத³பா³ஹ்யஸ்ய மந்வாத்³யுபேக்ஷிதஸ்ய ச கைவ கதே²தி ।

கேநசித³ம்ஶேநேதி ।

ஸ்ருஷ்ட்யாத³யோ ஹி வ்யுத்பாத்³யாஸ்தே ச கிஞ்சித்ஸத³ஸத்³வா பூர்வபக்ஷந்யாயோத்ப்ரேக்ஷிதமப்யுதா³ஹ்ருத்ய வ்யுத்பாத்³யந்த இதி கேநசித³ம்ஶேநேத்யுக்தம் । ஸுக³மமந்யத் ॥ 12 ॥

போ⁴க்த்ராபத்த்யதி⁴கரணவிஷய:

போ⁴க்த்ராபத்தேரவிபா⁴க³ஶ்சேத்ஸ்யால்லோகவத் ।

ஸ்யாதே³தத் । அதிக³ம்பீ⁴ரஜக³த்காரணவிஷயத்வம் தர்கஸ்ய நாஸ்தி, கேவலக³மக³ம்யமேததி³த்யுக்தம் , தத்கத²ம் புநஸ்தர்கநிமித்த ஆக்ஷேப இத்யத ஆஹ

யத்³யபி ஶ்ருதி: ப்ரமாணமிதி ।

ப்ரவ்ருத்தா ஹி ஶ்ருதிரநபேக்ஷதயா ஸ்வத:ப்ரமாணத்வேந ந ப்ரமாணாந்தரமபேக்ஷதே । ப்ரவர்தமாநா புந: ஸ்பு²டதரப்ரதிஷ்டி²தப்ராமாண்யதர்கவிரோதே⁴ந முக்²யார்தா²த்ப்ரச்யாவ்ய ஜக⁴ந்யவ்ருத்திதாம் நீயதே, யதா² மந்த்ரார்த²வாதா³வித்யர்த²: । அதிரோஹிதார்த²ம் பா⁴ஷ்யம் ।

யதா² த்வத்³யத்வ இதி ।

யத்³யதீதாநாக³தயோ: ஸர்க³யோரேஷ விபா⁴கோ³ ந ப⁴வேத் । ததஸ்ததே³வாத்³யதநஸ்ய விபா⁴க³ஸ்ய பா³த⁴கம் ஸ்யாத் । ஸ்வப்நத³ர்ஶநஸ்யேவ ஜாக்³ரத்³த³ர்ஶநம் । ந த்வேதத³ஸ்தி । அபா³தி⁴தாத்³யதநத³ர்ஶநேந தயோரபி ததா²த்வாநுமாநாதி³த்யர்த²: । இமாம் ஶங்காமாபாததோ(அ)விசாரிதலோகஸித்³த⁴த்³ருஷ்டாந்தோபத³ர்ஶநமாத்ரேண நிராகரோதி ஸூத்ரகார:

ஸ்யால்லோகவத் ॥ 13 ॥

ஆரம்ப⁴ணாதி⁴கரணவிஷயா:

பரிஹாரரஹஸ்யமாஹ

தத³நந்யத்வமாரம்ப⁴ணஶப்³தா³தி³ப்⁴ய: ।

பூர்வஸ்மாத³விரோதா⁴த³ஸ்ய விஶேஷாபி⁴தா⁴நோபக்ரமஸ்ய விபா⁴க³மாஹ

அப்⁴யுபக³ம்ய சேமமிதி ।

ஸ்யாதே³தத் । யதி³காரணாத்பரமார்த²பூ⁴தாத³நந்யத்வமாகாஶாதே³: ப்ரபஞ்சஸ்ய கார்யஸ்ய குதஸ்தர்ஹி ந வைஶேஷிகாத்³யுக்ததோ³ஷப்ரபஞ்சாவதார இத்யத ஆஹ

வ்யதிரேகேணாபா⁴வ: கார்யஸ்யாவக³ம்யத இதி ।

ந க²ல்வநந்யத்வமித்யபே⁴த³ம் ப்³ரூம:, கிந்து பே⁴த³ம் வ்யாஸேதா⁴ம:, ததஶ்ச நாபே⁴தா³ஶ்ரயதோ³ஷப்ரஸங்க³: । கிந்த்வபே⁴த³ம் வ்யாஸேத⁴த்³பி⁴ர்வைஶேஷிகாதி³பி⁴ரஸ்மாஸு ஸாஹாயகமேவாசரிதம் ப⁴வதி । பே⁴த³நிஷேத⁴ஹேதும் வ்யாசஷ்டே

ஆரம்ப⁴ணஶப்³த³ஸ்தாவதி³தி ।

ஏவம் ஹி ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநேந ஸர்வம் ஜக³த்தத்த்வதோ ஜ்ஞாயேத யதி³ ப்³ரஹ்மைவ தத்த்வம் ஜக³தோ ப⁴வேத் । யதா² ரஜ்ஜ்வாம் ஜ்ஞாதாயாம் பு⁴ஜங்க³தத்த்வம் ஜ்ஞாதம் ப⁴வதி । ஸா ஹி தஸ்ய தத்த்வம் । தத்த்வஜ்ஞாநம் ச ஜ்ஞாநமதோ(அ)ந்யந்மித்⁴யாஜ்ஞாநமஜ்ஞாநமேவ । அத்ரைவ வைதி³கோ த்³ருஷ்டாந்த:

யதா² ஸோம்யைகேந ம்ருத்பிண்டே³நேதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ம்ருதி³ ஜ்ஞாதாயாம் கத²ம் ம்ருந்மயம் க⁴டாதி³ ஜ்ஞாதம் ப⁴வதி । நஹி தந்ம்ருதா³த்மகமித்யுபபாதி³தமத⁴ஸ்தாத் । தஸ்மாத்தத்த்வதோ பி⁴ந்நம் । ந சாந்யஸ்மிந்விஜ்ஞாதே(அ)ந்யத்³விஜ்ஞாதம் ப⁴வதீத்யத ஆஹ ஶ்ருதி: “வாசாரம்ப⁴ணம் விகாரோ நாமதே⁴யம் ।”(சா². உ. 6 । 1 । 4) வாசயா கேவலமாரப்⁴யதே விகாரஜாதம், ந து தத்த்வதோ(அ)ஸ்தி, யதோ நாமதே⁴யமாத்ரமேதத் । யதா² புருஷஸ்ய சைதந்யமிதி ராஹோ: ஶிர இதி விகல்பமாத்ரம் । யதா²ஹுர்விகல்பவித³: “ஶப்³த³ஜ்ஞாநாநுபாதீ வஸ்துஶூந்யோ விகல்ப:”(யோ.ஸூ. 1-9) இதி । ததா² சாவஸ்துதயாந்ருதம் விகாரஜாதம், ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யம் । தஸ்மாத்³க⁴டஶராவோத³ஞ்சநாதீ³நாம் தத்த்வம் ம்ருதே³வ, தேந ம்ருதி³ ஜ்ஞாதாயாம் யேஷாம் ஸர்வேஷாமேவ தத்த்வம் ஜ்ஞாதம் ப⁴வதி । ததி³த³முக்தம்

ந சாந்யதை²கவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநம் ஸம்பத்³யத இதி ।

நித³ர்ஶநாந்தரத்³வயம் த³ர்ஶயந்நுபஸம்ஹரதி

தஸ்மாத்³யதா² க⁴டகரகாத்³யாகாஶாநாமிதி ।

யே ஹி த்³ருஷ்டநஷ்டஸ்வரூபா ந தே வஸ்துஸந்தோ யதா² ம்ருக³த்ருஷ்ணிகோத³காத³ய:, ததா² ச ஸர்வம் விகாரஜாதம் தஸ்மாத³வஸ்துஸத் । ததா²ஹி யத³ஸ்தி தத³ஸ்த்யேவ, யதா² சிதா³த்மா । நஹ்யஸௌ கதா³சித்க்வசித்கத²ஞ்சித்³வாஸ்தி । கிந்து ஸர்வதா³ ஸர்வத்ர ஸர்வதா²ஸ்த்யேவ, ந நாஸ்தி । ந சைவம் விகாரஜாதம், தஸ்ய கதா³சித்கத²ஞ்சித்குத்ரசித³வஸ்தா²நாத் । ததா²ஹி - ஸத்ஸ்வபா⁴வம் சேத்³விகாரஜாதம், கத²ம் கதா³சித³ஸத் । அஸத்ஸ்வபா⁴வம் சேத் , கத²ம் கதா²சித்³ ஸத் । ஸத³ஸதோரேகத்வவிரோதா⁴த் । நஹி ரூபம் கதா³சித்க்வசித்கத²ஞ்சித்³வா க³ந்தோ⁴ ப⁴வதி । அத² யஸ்ய ஸத³ஸத்த்வே த⁴ர்மௌ, தே ச ஸ்வகாரணாதீ⁴நஜந்மதயா கதா³சிதே³வ ப⁴வத:, தத்தர்ஹி விகாரஜாதம் த³ண்டா³யமாநம் ஸதா³தநமிதி ந விகார: கஸ்யசித் । அதா²ஸத்த்வஸமயே தந்நாஸ்தி, கஸ்ய தர்ஹி த⁴ர்மோ(அ)ஸத்த்வம் । நஹி த⁴ர்மிண்யப்ரத்யுத்பந்நே தத்³த⁴ர்மோ(அ)ஸத்த்வம் ப்ரத்யுத்பந்நமுபபத்³யதே । அதா²ஸ்ய ந த⁴ர்ம: கிந்த்வர்தா²ந்தரமஸத்த்வம் । கிமாயாதம் பா⁴வஸ்ய । நஹி க⁴டே ஜாதே படஸ்ய கிஞ்சித்³ப⁴வதி । அஸத்த்வம் பா⁴வவிரோதீ⁴தி சேத் । ந । அகிஞ்சித்கரஸ்ய தத்த்வாநுபபத்தே: । கிஞ்சித்கரத்வே வா தத்ராப்யஸத்த்வேந தத³நுயோக³ஸம்ப⁴வாத் । அதா²ஸ்யாஸத்த்வம் நாம கிஞ்சிந்ந ஜாயதே கிந்து ஸ ஏவ ந ப⁴வதி । யதா²ஹு: “ந தஸ்ய கிஞ்சித்³ப⁴வதி ந ப⁴வத்யேவ கேவலம்” இதி । அதை²ஷ ப்ரஸஜ்யப்ரதிஷேதோ⁴ நிருச்யதாம், கிம் தத்ஸ்வபா⁴வோ பா⁴வ உத பா⁴வஸ்வபா⁴வ: ஸ இதி । தத்ர பூர்வஸ்மிந் கல்பே பா⁴வாநாம் தத்ஸ்வபா⁴வதயா துச்ச²தயா ஜக³ச்சூ²ந்யம் ப்ரஸஜ்யேத । ததா² ச பா⁴வாநுப⁴வாபா⁴வ: । உத்தரஸ்மிம்ஸ்து ஸர்வபா⁴வநித்யதயா நாபா⁴வவ்யவஹார: ஸ்யாத் । கல்பநாமாத்ரநிமித்தத்வே(அ)பி நிஷேத⁴ஸ்ய பா⁴வநித்யதாபத்திஸ்தத³வஸ்தை²வ தஸ்மாத்³பி⁴ந்நமஸ்தி காரணாத்³விகாரஜாதம் ந வஸ்து ஸத் । அதோ விகாரஜாதமநிர்வசநீயமந்ருதம் । தத³நேந ப்ரமாணேந ஸித்³த⁴மந்ருதத்வம் விகாரஜாதஸ்ய காரணஸ்ய நிர்வாச்யதயா ஸத்த்வம் “ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யம்”(சா². உ. 6 । 1 । 4) இத்யாதி³நா ப்ரப³ந்தே⁴ந த்³ருஷ்டாந்ததயாநுவத³தி ஶ்ருதி: । “யத்ர லௌகிகபரீக்ஷகாணாம் பு³த்³தி⁴ஸாம்யம் ஸ த்³ருஷ்டாந்த:” இதி சாக்ஷபாத³ஸூத்ரம் ப்ரமாணஸித்³தோ⁴ த்³ருஷ்டாந்த இத்யேதத்பரம், ந புநர்லோகஸித்³த⁴த்வமத்ர விவக்ஷிதம் , அந்யதா² தேஷாம் பரமாண்வாதி³ர்ந த்³ருஷ்டாந்த: ஸ்யாத் । நஹி பரமாண்வாதி³ர்நைஸர்கி³கவைநயிகபு³த்³த்⁴யதிஶயரஹிதாநாம் லௌகிகாநாம் ஸித்³த⁴ இதி । ஸம்ப்ரத்யநேகாந்தவாதி³நமுத்தா²பயதி

நந்வநேகாத்மகமிதி ।

அநேகாபி⁴: ஶக்திபி⁴ர்யா: ப்ரவ்ருத்தயோ நாநாகார்யஸ்ருஷ்டயஸ்தத்³யுக்தம் ப்³ரஹ்மைகம் நாநா சேதி । கிமதோ யத்³யேவமித்யத ஆஹ

தத்ரைகத்வாம்ஶேநேதி ।

யதி³ புநரேகத்வமேவ வஸ்துஸத்³ப⁴வேத்ததோ நாநாத்வாபா⁴வாத்³வைதி³க: கர்மகாண்டா³ஶ்ரயோ லௌகிகஶ்ச வ்யவஹார: ஸமஸ்த ஏவோச்சி²த்³யேத । ப்³ரஹ்மகோ³சராஶ்ச ஶ்ரவணமநநாத³ய: ஸர்வே த³த்தஜலாஞ்ஜலய: ப்ரஸஜ்யேரந் । ஏவம் சாநேகாத்மகத்வே ப்³ரஹ்மணோ ம்ருதா³தி³த்³ருஷ்டாந்தா அநுரூபா ப⁴விஷ்யந்தீதி । தமிமமநேகாந்தவாத³ம் தூ³ஷயதி

நைவம் ஸ்யாதி³தி ।

இத³ம் தாவத³த்ர வக்தவ்யம் , ம்ருதா³த்மநைகத்வம் க⁴டஶராவாத்³யாத்மநா நாநாத்வமிதி வத³த: கார்யகாரணயோ: பரஸ்பரம் கிமபே⁴தோ³(அ)பி⁴மத:, ஆஹோ பே⁴த³:, உத பே⁴தா³பே⁴தா³விதி । தத்ராபே⁴த³ ஐகாந்திகே ம்ருதா³த்மநேதி ச க⁴டஶராவாத்³யாத்மநேதி சோல்லேக²த்³வயம் நியமஶ்ச நோபபத்³யதே । பே⁴தே³ சோல்லேக²த்³வயநியமாவுபபந்நௌ, ஆத்மநேதி த்வஸமஞ்ஜஸம் । நஹ்யந்யஸ்யாந்ய ஆத்மா ப⁴வதி । ந சாநேகாந்தவாத³: । பே⁴தா³பே⁴த³கல்பே துல்லேக²த்³வயம் ப⁴வேத³பி । நியமஸ்த்வயுக்த: । நஹி த⁴ர்மிணோ: கார்யகாரணயோ: ஸங்கரே தத்³த⁴ர்மாவேகத்வநாநாத்வே ந ஸங்கீர்யேதே இதி ஸம்ப⁴வதி । ததஶ்ச ம்ருதா³த்மநைகத்வம் யாவத்³ப⁴வதி தாவத்³க⁴டஶராவாத்³யாத்மநாபி ஸ்யாத் , ஏவம் க⁴டஶராவாத்³யாத்மநா நாநாத்வம் யாவத்³ப⁴வதி தாவந்ம்ருதா³த்மநா நாநாத்வம் ப⁴வேத் । ஸோ(அ)யம் நியம: கார்யகாரணயோரைகாந்திகம் பே⁴த³முபகல்பயதி, அநிர்வசநீயதாம் வா கார்யஸ்ய । பராக்ராந்தம் சாஸ்மாபி⁴: ப்ரத²மாத்⁴யாயே தத் । ஆஸ்தாம் தாவத் । ததே³தத்³யுக்திநிராக்ருதமநுவத³ந்தீம் ஶ்ருதிமுதா³ஹரதி

ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யமிதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ந ப்³ரஹ்மணோ ஜீவபா⁴வ: கால்பநிக:, கிந்து பா⁴விக: । அம்ஶோ ஹி ஸ:, தஸ்ய கர்மஸஹிதேந ஜ்ஞாநேந ப்³ரஹ்மபா⁴வ ஆதீ⁴யத இத்யத ஆஹ

ஸ்வயம் ப்ரஸித்³த⁴ம் ஹீதி ।

ஸ்வாபா⁴விகஸ்யாநாதே³ரிதி । யது³க்தம் நாநாத்வாம்ஶேந து கர்மகாண்டா³ஶ்ரயோ லௌகிகஶ்ச வ்யவஹார: ஸேத்ஸ்யதீதி, தத்ராஹ

பா³தி⁴தே சேதி ।

யாவத³பா³த⁴ம் ஹி ஸர்வோ(அ)யம் வ்யவஹார: ஸ்வப்நத³ஶாயாமிவ தது³பத³ர்ஶிதபதா³ர்த²ஜாதவ்யவஹார: । ஸ ச யதா² ஜாக்³ரத³வஸ்தா²யாம் பா³த⁴காந்நிவர்ததே ஏவம் தத்த்வமஸ்யாதி³வாக்யபரிபா⁴வநாப்⁴யாஸபரிபாகபு⁴வா ஶாரீரஸ்ய ப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வஸாக்ஷாத்காரேண பா³த⁴கேந நிவர்ததே । ஸ்யாதே³தத் । “யத்ர த்வஸ்ய ஸர்வமாத்மைவாபூ⁴த்தத்கேந கம் பஶ்யேத்” (ப்³ரு. உ. 4 । 5 । 15) இத்யாதி³நா மித்²யாஜ்ஞாநாதீ⁴நோ வ்யவஹார: க்ரியாகாரகாதி³லக்ஷண: ஸம்யக்³ஜ்ஞாநேநாபநீயத இதி ந ப்³ரூதே, கிந்த்வவஸ்தா²பே⁴தா³ஶ்ரயோ வ்யவஹாரோ(அ)வஸ்தா²ந்தரப்ராப்த்யா நிவர்ததே, யதா² பா³லகஸ்ய காமசாரவாத³ப⁴க்ஷதோபநயநப்ராப்தௌ நிவர்ததே । நச தாவதாஸௌ மித்²யாஜ்ஞாநநிப³ந்த⁴நோ ப⁴வத்யேவமத்ராபீத்யத ஆஹ

ந சாயம் வ்யவஹாராபா⁴வ இதி ।

குத:,

தத்த்வமஸீதி ப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வஸ்யேதி ।

ந க²ல்வேதத்³வாக்யமவஸ்தா²விஶேஷவிநியதம் ப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வமாஹ ஜீவஸ்ய, அபி து ந பு⁴ஜங்கோ³ ரஜ்ஜுரியமிதிவத்ஸதா³தநம் தமபி⁴வத³தி । அபி ச ஸத்யாந்ருதாபி⁴தா⁴நேநாப்யேததே³வ யுக்தமித்யாஹ

தஸ்கரத்³ருஷ்டாந்தேந சேதி ।

ந சாஸ்மிந்த³ர்ஶந இதி ।

நஹி ஜாது காஷ்ட²ஸ்ய த³ண்ட³கமண்ட³லுகுண்ட³லஶாலிந: குண்ட³லித்வஜ்ஞாநம் த³ண்ட³வத்தாம் கமண்ட³லுமத்தாம் பா³த⁴தே । தத்கஸ்ய ஹேதோ: । தேஷாம் குண்ட³லாதீ³நாம் தஸ்மிந் பா⁴விகத்வாத் । தத்³வதி³ஹாபி பா⁴விககோ³சரேணைகாத்ம்யஜ்ஞாநேந ந நாநாத்வம் பா⁴விகமபவத³நீயம் । நஹி ஜ்ஞாநேந வஸ்த்வபநீயதே । அபி து மித்²யாஜ்ஞாநேநாரோபிதமித்யர்த²: । சோத³யதி

நந்வேகத்வைகாந்தாப்⁴யுபக³ம இதி ।

அபா³தி⁴தாநதி⁴க³தாஸந்தி³க்³த⁴விஜ்ஞாநஸாத⁴நம் ப்ரமாணமிதி ப்ரமாணஸாமாந்யலக்ஷணோபபத்த்யா ப்ரத்யக்ஷாதீ³நி ப்ரமாணதாமஶ்நுவதே । ஏகத்வைகாந்தாப்⁴யுபக³மே து தேஷாம் ஸர்வேஷாம் பே⁴த³விஷயாணாம் பா³தி⁴தத்வாத³ப்ராமாண்யம் ப்ரஸஜ்யேத । ததா² விதி⁴ப்ரதிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரமபி பா⁴வநாபா⁴வ்யபா⁴வககரணேதிகர்தவ்யதாபே⁴தா³பேக்ஷத்வாத்³வ்யாஹந்யேத । ததா² ச நாஸ்திக்யம் । ஏகதே³ஶாக்ஷேபேண ச ஸர்வவேதா³க்ஷேபாத்³வேதா³ந்தாநாமப்யப்ராமாண்யமித்யபே⁴தை³காந்தாப்⁴யுபக³மஹாநி: । ந கேவலம் விதி⁴நிஷேதா⁴க்ஷேபேணாஸ்ய மோக்ஷஶாஸ்த்ரஸ்யாக்ஷேப: ஸ்வரூபேணாஸ்யாபி பே⁴தா³பேக்ஷத்வாதி³த்யாஹ

மோக்ஷஶாஸ்த்ரஸ்யாபீதி ।

அபி சாஸ்மிந் த³ர்ஶநே வர்ணபத³வாக்யப்ரகரணாதீ³நாமலீகத்வாத்தத்ப்ரப⁴வமத்³வைதஜ்ஞாநமஸமீசீநம் ப⁴வேத் , ந க²ல்வலீகாத்³தூ⁴மகேதநஜ்ஞாநம் ஸமீசீநமித்யாஹ

கத²ம் சாந்ருதேந மோக்ஷஶாஸ்த்ரேணேதி ।

பரிஹரதி -

அத்ரோச்யத இதி ।

யத்³யபி ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாம் தாத்த்விகமபா³தி⁴தத்வம் நாஸ்தி, யுக்த்யாக³மாப்⁴யாம் பா³த⁴நாத் , ததா²பி வ்யவஹாரே பா³த⁴நாபா⁴வாத்ஸாம்வ்யவஹாரிகமபா³த⁴நம் । நஹி ப்ரத்யக்ஷாதி³பி⁴ரர்த²ம் பரிச்சி²த்³ய ப்ரவர்தமாநோ வ்யவஹாரே விஸம்வாத்³யதே ஸாம்ஸாரிக: கஶ்சித் । தஸ்மாத³பா³த⁴நாந்ந ப்ரமாணலக்ஷணமதிபதந்தி ப்ரத்யக்ஷாத³ய இதி ।

ஸத்யத்வோபபத்தேரிதி ।

ஸத்யத்வாபி⁴மாநோபபத்தேரிதி । க்³ரஹணகவாக்யமேதத் । விப⁴ஜதே

யாவத்³தி⁴ ந ஸத்யாத்மைகத்வப்ரதிபத்திரிதி ।

விகாராநேவ து ஶரீராதீ³நஹமித்யாத்மபா⁴வேந புத்ரபஶ்வாதீ³ந்மமேத்யாத்மீயபா⁴வேநேதி யோஜநா ।

வைதி³கஶ்சேதி ।

கர்மகாண்ட³மோக்ஷஶாஸ்த்ரவ்யவஹாரஸமர்த²நா । “ஸ்வப்நவ்யவஹாரஸ்யேவ” இதி விப⁴ஜதே

யதா² ஸுப்தஸ்ய ப்ராக்ருதஸ்யேதி ।

“கத²ம் சாந்ருதேந மோக்ஷஶாஸ்த்ரேண” இதி யது³க்தம் தத³நுபா⁴ஷ்ய தூ³ஷயதி

கத²ம் த்வஸத்யேநேதி ।

ஶக்யமத்ர வக்தும் ஶ்ரவணாத்³யுபாய ஆத்மஸாக்ஷாத்காரபர்யந்தோ வேதா³ந்தஸமுத்தோ²(அ)பி ஜ்ஞாநநிசயோ(அ)ஸத்ய:, ஸோ(அ)பி ஹி வ்ருத்திரூப: கார்யதயா நிரோத⁴த⁴ர்மா, யஸ்து ப்³ரஹ்மஸ்வபா⁴வஸாக்ஷாத்காரோ(அ)ஸௌ ந கார்யஸ்தத்ஸ்வபா⁴வத்வாத் , தஸ்மாத³சோத்³யமேதத்கத²மஸத்யாத்ஸத்யோத்பாத³ இதி । யத்க²லு ஸத்யம் ந தது³த்பத்³யத இதி குதஸ்தஸ்யாஸத்யாது³த்பாத³: । யச்சோத்பத்³யதே தத்ஸர்வமஸத்யமேவ । ஸாம்வ்யவஹாரிகம் து ஸத்யத்வம் வ்ருத்திரூபஸ்ய ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரஸ்யேவ ஶ்ரவணாதீ³நாமப்யபி⁴ந்நம் । தஸ்மாத³ப்⁴யுபேத்ய வ்ருத்திஸ்வரூபஸ்ய ப்³ரஹ்மஸாக்ஷாத்காரஸ்ய பரமார்த²ஸத்யதாம் வ்யபி⁴சாரோத்³பா⁴வநமிதி மந்தவ்யம் । யத்³யபி ஸாம்வ்வஹாரிகஸ்ய ஸத்யாதே³வ ப⁴யாத்ஸத்யம் மரணமுத்பத்³யதே ததா²பி ப⁴யஹேதுரஹிஸ்தஜ்ஜ்ஞாநம் வா(அ)ஸத்யம் ததோ ப⁴யம் ஸத்யம் ஜாயத இத்யஸத்யாத்ஸத்யஸ்யோத்பத்திருக்தா । யத்³யபி சாஹிஜ்ஞாநமபி ஸ்வரூபேண ஸத்ததா²பி ந தஜ்ஜ்ஞாநத்வேந ப⁴யஹேதுரபி த்வநிர்வாச்யாஹிரூஷிதத்வேந । அந்யதா² ரஜ்ஜுஜ்ஞாநாத³பி ப⁴யப்ரஸங்கா³ஜ்ஜ்ஞாநத்வேநாவிஶேஷாத் । தஸ்மாத³நிர்வாச்யாஹிரூஷிதம் ஜ்ஞாநமப்யநிர்வாச்யமிதி ஸித்³த⁴மஸத்யாத³பி ஸத்யஸ்யோபஜந இதி । ந ச ப்³ரூம: ஸர்வஸ்மாத³ஸத்யாத்ஸத்யஸ்யோபஜந:, யத: ஸமாரோபிததூ⁴மபா⁴வாயா தூ⁴மமஹிஷ்யா வஹ்நிஜ்ஞாநம் ஸத்யம் ஸ்யாத் । நஹி சக்ஷுஷோ ரூபஜ்ஞாநம் ஸத்யமுபஜாயத இதி ரஸாதி³ஜ்ஞாநேநாபி தத: ஸத்யேந ப⁴விதவ்யம் । யதோ நியமோ ஹி ஸ தாத்³ருஶ: ஸத்யாநாம் யத: குதஶ்சித்கிஞ்சிதே³வ ஜாயத இதி । ஏவமஸத்யாநாமபி நியமோ யத: குதஶ்சித³ஸத்யாத்ஸத்யம் குதஶ்சித³ஸத்யம், யதா² தீ³ர்க⁴த்வாதே³ர்வர்ணேஷு ஸமாரோபிதத்வாவிஶேஷே(அ)ப்யஜீநமித்யதோ ஜ்யாநிவிரஹமவக³ச்ச²ந்தி ஸத்யம் । அஜிநமித்யதஸ்து ஸமாரோபிததீ³ர்க⁴பா⁴வாஜ்ஜ்யாநிவிரஹமவக³ச்ச²ந்தோ ப⁴வந்தி ப்⁴ராந்தா: । ந சோப⁴யத்ர தீ³ர்க⁴ஸமாரோபம் ப்ரதி கஶ்சித³ஸ்தி பே⁴த³: । தஸ்மாது³பபந்நமஸத்யாத³பி ஸத்யஸ்யோத³ய இதி । நித³ர்ஶநாந்தரமாஹ

ஸ்வப்நத³ர்ஶநாவஸ்த²ஸ்யேதி ।

யதா² ஸாம்ஸாரிகோ ஜாக்³ரத்³பு⁴ஜங்க³ம் த்³ருஷ்ட்வா பலாயதே ததஶ்ச ந த³ம்ஶவேத³நாமாப்நோதி, பிபாஸு: ஸலிலமாலோக்ய பாதும் ப்ரவர்ததே ததஸ்ததா³ஸாத்³ய பாயம்பாயமாப்யாயித: ஸுக²மநுப⁴வதி, ஏவம் ஸ்வப்நாந்திகே(அ)பி தத³வஸ்த²ம் ஸர்வமித்யஸத்யாத்கார்யஸித்³தி⁴: । ஶங்கதே

தத்கார்யமப்யந்ருதமேவேதி ।

ஏவமபி நாஸத்யாத்ஸத்யஸ்ய ஸித்³தி⁴ருக்தேத்யர்த²: ।

பரிஹரதி

தத்ர ப்³ரூம: । யத்³யபி ஸ்வப்நத³ர்ஶநாவஸ்த²ஸ்யேதி ।

லௌகிகோ ஹி ஸுப்தோத்தி²தோ(அ)வக³ம்யம் பா³தி⁴தம் மந்யதே ந தத³வக³திம், தேந யத்³யபி பரிக்ஷகா அநிர்வாச்யரூஷிதாமவக³திமநிர்வாச்யாம் நிஶ்சிந்வந்தி ததா²பி லௌகிகாபி⁴ப்ராயேணைதது³க்தம் । அத்ராந்தரே லௌகாயதிகாநாம் மதமபாகரோதி

ஏதேந ஸ்வப்நத்³ருஶோ(அ)வக³த்யபா³த⁴நேநேதி ।

யதா³ க²ல்வயம் சைத்ரஸ்தாரக்ஷவீம் வ்யாத்தவிகடத³ம்ஷ்ட்ராகராலவத³நாமுத்தப்³த⁴ப³ம்ப்⁴ரமந்மஸ்தகாவசும்பி³லாங்கூ³லாமதிரோஷாருணஸ்தப்³த⁴விஶாலவ்ருத்தலோசநாம் ரோமாஞ்சஸஞ்சயோத்பு²ல்லமீஷணாம் ஸ்ப²டிகாசலபி⁴த்திப்ரதிபி³ம்பி³தாமப்⁴யமித்ரீணாம் தநுமாஸ்தா²ய ஸ்வப்நே ப்ரதிபு³த்³தோ⁴ மாநுஷீமாத்மநஸ்தநும் பஶ்யதி ததோ³ப⁴யதே³ஹாநுக³தமாத்மாநம் ப்ரதிஸந்த³தா⁴நோ தே³ஹாதிரிக்தமாத்மாநம், நிஶ்சிநோதி, ந து தே³ஹமாத்ரம் , தந்மாத்ரத்வே தே³ஹவத்ப்ரதிஸந்தா⁴நாபா⁴வப்ரஸங்கா³த் । கத²ம் சைதது³பபத்³யேத யதி³ ஸ்வப்நத்³ருஶோ(அ)வக³திரபா³தி⁴தா ஸ்யாத் । தத்³பா³தே⁴ து ப்ரதிஸந்தா⁴நாபா⁴வ இதி । அஸத்யாச்ச ஸத்யப்ரதீதி: ஶ்ருதிஸித்³தா⁴ந்வயவ்யதிரேகஸித்³தா⁴ சேத்யாஹ

ததா²ச ஶ்ருதிரிதி ।

ததா²காராதீ³தி ।

யத்³யபி ரேகா²ஸ்வரூபம் ஸத்யம் ததா²பி தத்³யதா²ஸங்கேதமஸத்யம் । நஹி ஸங்கேதயிதார: ஸங்கேதயந்தீத்³ருஶேந ரேகா²பே⁴தே³நாயம் வர்ண: ப்ரத்யேதவ்யோ(அ)பி த்வீத்³ருஶோ ரேகா²பே⁴தோ³(அ)கார ஈத்³ருஶஶ்ச ககார இதி । ததா² சாஸமீசீநாத்ஸங்கேதாத்ஸமீசீநவர்ணாவக³திரிதி ஸித்³த⁴ம் । யச்சோக்தமேகத்வாம்ஶேந ஜ்ஞாநமோக்ஷவ்யவஹார: ஸேத்ஸ்யதி, நாநாத்வாம்ஶேந து கர்மகாண்டா³ஶ்ரயோ லௌகிகஶ்ச வ்யவஹார: ஸேத்ஸ்யதீதி, தத்ராஹ

அபி சாந்த்யமித³ம் ப்ரமாணமிதி ।

யதி³ க²ல்வேகத்வாநேகத்வநிப³ந்த⁴நௌ வ்யவஹாராவேகஸ்ய பும்ஸோ(அ)பர்யாயேண ஸம்ப⁴வதஸ்ததஸ்தத³ர்த²முப⁴யஸத்³பா⁴வ: கல்ப்யேத, ந த்வேதத³ஸ்தி । நஹ்யேகத்வாவக³திநிப³ந்த⁴ந: கஶ்சித³ஸ்தி வ்யவஹார:, தத³வக³தே: ஸர்வோத்தரத்வாத் । ததா²ஹி “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இத்யைகாத்ம்யாவக³தி: ஸமஸ்தப்ரமாணதத்ப²லதத்³வ்யவஹாராநபபா³த⁴மாநைவோதீ³யதே, நைதஸ்யா: பரஸ்தாத்கிஞ்சித³நுகூலம் ப்ரதிகூலம் சாஸ்தி, யத³பேக்ஷேந, யேந சேயம் ப்ரதிக்ஷிப்யேத, தத்ராநுகூலப்ரதிகூலநிவாரணாந்நாத: பரம் கிஞ்சிதா³காங்க்ஷ்யமிதி । ந சேயமவக³திர்டு³லிக்ஷீரப்ராயேத்யாஹ

ந சேயமிதி ।

ஸ்யாதே³தத் । அந்த்யா சேதி³யமவக³திர்நிஷ்ப்ரயோஜநா தர்ஹி ததா² ச ந ப்ரேக்ஷாவத்³பி⁴ருபாதீ³யேத, ப்ரயோஜநவத்த்வே வா நாந்த்யா ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

ந சேயமவக³திரநர்தி²கா குத: அவித்³யாநிவ்ருத்திப²லத³ர்ஶநாத் ।

நஹீயமுத்பந்நா ஸதீ பஶ்சாத³வித்³யாம் நிவர்தயதி யேந நாந்த்யா ஸ்யாத் , கிந்த்வவித்³யாவிரோதி⁴ஸ்வபா⁴வதயா தந்நிவ்ருத்த்யாத்மைவோத³யதே । அவித்³யாநிவ்ருத்திஶ்ச ந தத்கார்யதயா ப²லமபி த்விஷ்டதயா, இஷ்டலக்ஷணத்வாத்ப²லஸ்யேதி । ப்ரதிகூலம் பராசீநம் நிராகர்துமாஹ

ப்⁴ராந்திர்வேதி ।

குத:,

பா³த⁴கேதி ।

ஸ்யாதே³தத் । மா பூ⁴தே³கத்வநிப³ந்த⁴நோ வ்யவஹாரோ(அ)நேகத்வநிப³ந்த⁴நஸ்த்வஸ்தி, ததே³வ ஹி ஸகலாமுத்³வஹதி லோகயாத்ராம் , அதஸ்தத்ஸித்³த்⁴யர்த²மநேகத்வஸ்ய கல்பநீயம் தாத்த்விகத்வமித்யத ஆஹ

ப்ராக்சேதி ।

வ்யவஹாரோ ஹி பு³த்³தி⁴பூர்வகாரிணாம் பு³த்³த்⁴யோபபத்³யதே, ந த்வஸ்யாஸ்தாத்த்விகத்வேந, ப்⁴ராந்த்யாபி தது³பபத்தேரித்யாவேதி³தம் । ஸத்யம் ச தத³விஸம்வாதா³த் , அந்ருதம் ச விசாராஸஹதயாநிர்வாச்யத்வாத் । அந்த்யஸ்யைகாத்ம்யஜ்ஞாநஸ்யாநபேக்ஷதயா பா³த⁴கத்வம், அநேகத்வஜ்ஞாநஸ்ய ச ப்ரதியோகி³க்³ரஹாபேக்ஷயா து³ர்ப³லத்வேந பா³த்⁴யத்வம் வத³ந் ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி

தஸ்மாத³ந்த்யேந ப்ரமாணேநேதி ।

ஸ்யாதே³தத் । ந வயமநேகத்வவ்யவஹாரஸித்³த்⁴யர்த²மநேகத்வஸ்ய தாத்த்விகத்வம் கல்பயாம:, கிந்து ஶ்ரௌதமேவாஸ்ய தாத்த்விகத்வமிதி சோத³யதி

நநு ம்ருதா³தீ³தி ।

பரிஹரதி

நேத்யுச்யத இதி ।

ம்ருதா³தி³த்³ருஷ்டாந்தேந ஹி கத²ஞ்சித்பரிணாம உந்நேய:, நச ஶக்ய உந்நேதும் , “ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யம்”(சா². உ. 6 । 1 । 4) இதி காரணமாத்ரஸத்யத்வாவதா⁴ரணேந கார்யஸ்யாந்ருதத்வப்ரதிபாத³நாத் । ஸாக்ஷாத்கூடஸ்த²நித்யத்வப்ரதிபாதி³காஸ்து ஸந்தி ஸஹஸ்ரஶ: ஶ்ருதய இதி ந பரிணாமத⁴ர்மதா ப்³ரஹ்மண: । அத² கூடஸ்த²ஸ்யாபி பரிணாம: கஸ்மாந்ந ப⁴வதீத்யத ஆஹ

ந ஹ்யேகஸ்யேதி ।

ஶங்கதே

ஸ்தி²திக³திவதி³தி ।

யதை²கபா³ணாஶ்ரயே க³திநிவ்ருத்தீ ஏவமேகஸ்மிந்ப்³ரஹ்மணி பரிணாமஶ்ச தத³பா⁴வஶ்ச கௌடஸ்த்²யம் ப⁴விஷ்யத இதி । நிராகரோதி

ந கூடஸ்த²ஸ்யேதி விஶேஷணாதி³தி ।

கூடஸ்த²நித்யதா ஹி ஸதா³தநீ ஸ்வபா⁴வாத³ப்ரச்யுதி: । ஸா கத²ம் ப்ரச்யுத்யா ந விருத்⁴யதே । நச த⁴ர்மிணோ வ்யதிரிச்யதே த⁴ர்மோ யேந தது³பஜநாபாயே(அ)பி த⁴ர்மீ கூடஸ்த²: ஸ்யாத் । பே⁴த³ ஐகாந்திகே க³வாஶ்வவத்³த⁴ர்மத⁴ர்மிபா⁴வாபா⁴வாத் । பா³ணாத³யஸ்து பரிணாமிந: ஸ்தி²த்யா க³த்யா ச பரிணமந்த இதி । அபி ச ஸ்வாத்⁴யாயாத்⁴யயநவித்⁴யாபாதி³தார்த²வத்த்வஸ்ய வேத³ராஶேரேகேநாபி வர்ணேநாநர்த²கேந ந ப⁴விதவ்யம் கிம் புநரியதா ஜக³தோ ப்³ரஹ்மயோநித்வப்ரதிபாத³கேந வாக்யஸந்த³ர்பே⁴ண । தத்ர ப²லவத்³ப்³ரஹ்மத³ர்ஶநஸமாம்நாநஸந்நிதா⁴வப²லம் ஜக³த்³யோநித்வம் ஸமாம்நாயமாநம் தத³ர்த²ம் ஸத்தது³பாயதயாவதிஷ்ட²தே நார்தா²ந்தரார்த²மித்யாஹ

நச யதா² ப்³ரஹ்மண இதி ।

அதோ ந பரிணாமபரத்வமஸ்யேத்யர்த²: ।

தத³நந்யத்வமித்யஸ்ய ஸூத்ரஸ்ய ப்ரதிஜ்ஞாவிரோத⁴ம் ஶ்ருதிவிரோத⁴ம் ச சோத³யதி

கூடஸ்த²ப்³ரஹ்மாத்மவாதி³ந இதி ।

பரிஹரதி

ந । அவித்³யாத்மக இதி ।

நாம ச ரூபம் ச தே ஏவ பீ³ஜம் தஸ்ய வ்யாகரணம் கார்யப்ரபஞ்சஸ்தத³பேக்ஷத்வாதை³ஶ்வர்யஸ்ய । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி ந தாத்த்விகமைஶ்வர்யம் ஸர்வஜ்ஞத்வம் ச ப்³ரஹ்மண: கிந்த்வவித்³யோபாதி⁴கமிதி ததா³ஶ்ரயம் ப்ரதிஜ்ஞாஸூத்ரம், தத்த்வாஶ்ரயம் து தத³நந்யத்வஸூத்ரம் , தேநாவிரோத⁴: । ஸுக³மமந்யத் ॥ 14 ॥

பா⁴வே சோபலப்³தே⁴: ।

காரணஸ்ய பா⁴வ: ஸத்தா சோபலம்ப⁴ஶ்ச தஸ்மிந் கார்யஸ்யோபலப்³தே⁴ர்பா⁴வாச்ச । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - விஷயபத³ம் விஷயவிஷயிபரம், விஷயிபத³மபி விஷயிவிஷயபரம், தேந காரணோபலம்ப⁴பா⁴வயோருபாதே³யோபலம்ப⁴பா⁴வாதி³தி ஸூத்ரார்த²: ஸம்பத்³யதே । ததா² ச ப்ரபா⁴ரூபாநுவித்³த⁴பு³த்³தி⁴போ³த்⁴யேந சாக்ஷுஷேண ந வ்யபி⁴சார:, நாபி வஹ்நிபா⁴வாபா⁴வாநுவிதா⁴யிபா⁴வாபா⁴வேந தூ⁴மபே⁴தே³நேதி ஸித்³த⁴ம் ப⁴வதி । தத்ர யதோ²க்தஹேதோரேகதே³ஶாபி⁴தா⁴நேநோபக்ரமதே பா⁴ஷ்யகார:

இதஶ்ச காரணாத³நந்யத்வம்பே⁴தா³பா⁴வ: கார்யஸ்ய, யத்காரணம் யஸ்மாத்காரணாத்பா⁴வ ஏவ காரணஸ்யேதி ।

அஸ்ய வ்யதிரேகமுகே²ந க³மகத்வமாஹ

நச நியமேநேதி ।

காகதாலீயந்யாயேநாந்யபா⁴வே(அ)ந்யது³பலப்⁴யதே, ந து நியமேநேத்யர்த²: ।

ஹேதுவிஶேஷணாய வ்யபி⁴சாரம் சோத³யதி

நந்வந்யஸ்ய பா⁴வே(அ)பீதி ।

ஏகதே³ஶிமதேந பரிஹரதி

நேத்யுச்யத இதி ।

ஶங்கயைகதே³ஶிபரிஹாரம் தூ³ஷயித்வா பரமார்த²பரிஹாரமாஹ

அதே²தி ।

தத³நேந ஹேதுவிஶேஷணமுக்தம் । பாடா²ந்தரேணேத³மேவ ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

ந கேவலம் ஶப்³தா³தே³வேதி ।

பட இதி ஹி ப்ரத்யக்ஷபு³த்³த்⁴யா தந்தவ ஏவாதாநவிதாநாவஸ்தா² ஆலம்ப்³யந்தே, ந து தத³திரிக்த: பட: ப்ரத்யக்ஷமுபலப்⁴யதே । ஏகத்வம் து தந்தூநாமேகப்ராவரணலக்ஷணார்த²க்ரியாவச்சே²தா³த்³ப³ஹூநாமபி । யதை²கதே³ஶகாலாவச்சி²ந்நா த⁴வக²தி³ரபலாஶாத³யோ ப³ஹவோ(அ)பி வநமிதி । அர்த²க்ரியாயாம் ச ப்ரத்யேகமஸமர்தா² அப்யநாரப்⁴யைவார்தா²ந்தரம் கிஞ்சிந்மிலிதா: குர்வந்தோ த்³ருஶ்யந்தே, யதா² க்³ராவாண உகா²தா⁴ரணமேகம் , ஏவமநாரப்⁴யைவார்தா²ந்தரம் தந்தவோ மிலிதா: ப்ராவரணமேகம் கரிஷ்யந்தி । நச ஸமவாயாத்³பி⁴ந்நயோரபி பே⁴தா³நவஸாய: அநவஸாய இதி ஸாம்ப்ரதம், அந்யோந்யாஶ்ரயத்வாத் । பே⁴தே³ ஹி ஸித்³தே⁴ ஸமவாய: ஸமவாயாச்ச பே⁴த³: । நச பே⁴தே³ ஸாத⁴நாந்தரமஸ்தி, அர்த²க்ரியாவ்யபதே³ஶபே⁴த³யோரபே⁴தே³(அ)ப்யுபபத்தேரித்யுபபாதி³தம் । தஸ்மாத்³யத்கிஞ்சிதே³தம் । அநயா ச தி³ஶா மூலகாரணம் ப்³ரஹ்மைவ பரமார்த²ஸத் , அவாந்தரகாரணாநி ச தந்த்வாத³ய: ஸர்வே(அ)நிர்வாச்யா ஏவேத்யாஹ

ததா² ச தந்துஷ்விதி ॥ 15 ॥

ஸத்த்வாச்சாவரஸ்ய ।

விப⁴ஜதே

இதஶ்சேதி ।

ந கேவலம் ஶ்ருதி:, உபபத்திஶ்சாத்ர ப⁴வதி

யச்ச யதா³த்மநேதி ।

நஹி தைலம் ஸிகதாத்மநா ஸிகதாயாமஸ்தி யதா² க⁴டோ(அ)ஸ்தி ம்ருதி³ ம்ருதா³த்மநா । ப்ரத்யுத்பந்நோ ஹி க⁴டோ ம்ருதா³த்மநோபலப்⁴யதே । நைவம் ப்ரத்யுத்பந்நம் தைலம் ஸிகதாத்மநா । தேந யதா² ஸிகதாயாஸ்தைலம் ந ஜாயத ஏவமாத்மநோ(அ)பி ஜக³ந்ந ஜாயேத, ஜாயதே ச, தஸ்மாதா³த்மாத்மநாஸீதி³தி க³ம்யதே । உபபத்த்யந்தரமாஹ

யதா² காரணம் ப்³ரஹ்மேதி ।

யதா² ஹி க⁴ட: ஸர்வதா³ ஸர்வத்ர க⁴ட ஏவ ந ஜாத்வஸௌ க்வசித்படோ ப⁴வத்யேவம் ஸத³பி ஸர்வத்ர ஸர்வதா³ ஸதே³வ ந து க்வசித்கதா³சித³ஸத்³ப⁴விதுமர்ஹதீத்யுபபாதி³தமத⁴ஸ்தாத் । தஸ்மாத்கார்யம் த்ரிஷ்வபி காலேஷு ஸதே³வ । ஸத்த்வம் சேத்கிமதோ யத்³யேவமித்யத ஆஹ

ஏகம் ச புநரிதி ।

ஸத்த்வம் சைகம் கார்யகாரணயோ: । நஹி ப்ரதிவ்யக்தி ஸத்த்வம் பி⁴த்³யதே । ததஶ்சாபி⁴ந்நஸத்தாநந்யத்வாதே³தே அபி மிதோ² ந பி⁴த்³யேதே இதி । நச தாப்⁴யாமநந்யத்வாத்ஸத்த்வஸ்யைவ பே⁴த³ இதி யுக்தம் । ததா² ஸதி ஹி ஸத்த்வஸ்ய ஸமாரோபிதத்வப்ரஸங்க³: । தத்ர பே⁴தா³பே⁴த³யோரந்யதரஸமாரோபகல்பநாயாம் கிம் தாத்த்விகாபே⁴தோ³பாதா³நாபே⁴த³கல்பநாஸ்து, ஆஹோ தாத்த்விகபே⁴தோ³பாதா³நாபே⁴த³கல்பநேதி । வயம் து பஶ்யாமோ பே⁴த³க்³ரஹஸ்ய ப்ரதியோகி³க்³ரஹாபேக்ஷத்வாத்³பே⁴த³க்³ரஹமந்தரேண ச ப்ரதியோகி³க்³ரஹாஸம்ப⁴வாத³ந்யோந்யஸம்ஶ்ரயாபத்தே:, அபே⁴த³க்³ரஹஸ்ய ச நிரபேக்ஷதயா தத³நுபபத்தேரேகைகாஶ்ரயத்வாச்ச பே⁴த³ஸ்யைகாபா⁴வே தத³நுபபத்தேரபே⁴த³க்³ரஹோபாதா³நைவ பே⁴த³கல்பநேதி ஸர்வமவதா³தம் ॥ 16 ॥

அஸத்³வ்யபதே³ஶாந்நேதி சேந்ந த⁴ர்மாந்தரேண வாக்யஶேஷாத் ।

வ்யாக்ருதத்வாவ்யாக்ருதத்வே ச த⁴ர்மாவநிர்வசநீயௌ । ஸூத்ரமேதந்நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேண வ்யாக்²யாதம் ॥ 17 ॥

யுக்தே: ஶப்³தா³ந்தராச்ச । அதிஶயவத்த்வாத்ப்ராக³வஸ்தா²யா இதி ।

அதிஶயோ ஹி த⁴ர்மோ நாஸத்யதிஶயவதி கார்யே ப⁴விதுமர்ஹதீதி । நநு ந கார்யஸ்யாதிஶயோ நியமஹேதுரபி து காரணஸ்ய ஶக்திபே⁴த³:, ஸ சாஸத்யபி கார்யே காரணஸ்ய ஸத்த்வாத்ஸந்நேவேத்யத ஆஹ

ஶக்திஶ்சேதி ।

நாந்யா கார்யகாரணாப்⁴யாம், நாப்யஸதீ கார்யாத்மநேதி யோஜநா ।

அபிச கார்யகாரணயோரிதி ।

யத்³யபி “பா⁴வாச்சோபலப்³தே⁴:”(ப்³ர. ஸூ. 2 । 1 । 15) இத்யத்ராயமர்த² உக்தஸ்ததா²பி ஸமவாயதூ³ஷணாய புநரவதாரித: । அநப்⁴யுபக³ம்யமாநே சஸமவாயஸ்ய ஸமவாயிப்⁴யாம் ஸம்ப³ந்தே⁴ விச்சே²த³ப்ரஸங்கோ³(அ)வயவாவயவித்³ரவ்யகு³ணாதீ³நாம் மித²: । நஹ்யஸம்ப³த்³த⁴: ஸமவாயிப்⁴யாம் ஸமவாய: ஸமவாயிநௌ ஸம்ப³ந்த⁴யேதி³தி । ஶங்கதே

அத² ஸமவாய: ஸ்வயமிதி ।

யதா² ஹி ஸத்த்வயோகா³த்³த்³ரவ்யகு³ணகர்மாணி ஸந்தி, ஸத்த்வம் து ஸ்வபா⁴வத ஏவ ஸதி³தி ந ஸத்த்வாந்தரயோக³மபேக்ஷதே, ததா² ஸமவாய: ஸமவாயிப்⁴யாம் ஸம்ப³த்³து⁴ம் ந ஸம்ப³ந்தா⁴ந்தரயோக³மபேக்ஷதே, ஸ்வயம் ஸம்ப³ந்த⁴ரூபத்வாதி³தி । ததே³தத்ஸித்³தா⁴ந்தாந்தரவிரோதா⁴பாத³நேந நிராகரோதி

ஸம்யோகோ³(அ)பி தர்ஹீதி ।

நச ஸம்யோக³ஸ்ய கார்யத்வாத்கார்யஸ்ய ச ஸமவாயிகாரணாதீ⁴நஜந்மத்வாத் அஸமவாயே ச தத³நுபபத்தே: ஸமவாயகல்பநா ஸம்யோக³ இதி வாச்யம் । அஜஸம்யோகே³ தத³பா⁴வப்ரஸங்கா³த் । அபி ச ஸம்ப³ந்த்⁴யதீ⁴நநிரூபண: ஸமவாயோ யதா² ஸம்ப³ந்தி⁴த்³வயபே⁴தே³ ந பி⁴த்³யதே தந்நாஶே ச ந நஶ்யத்யபி து நித்ய ஏக ஏவம் ஸம்யோகோ³(அ)பி ப⁴வேத் । தத: கோ தோ³ஷ: । அதை²தத்ப்ரஸங்க³பி⁴யா ஸம்யோக³வத்ஸமவாயோ(அ)பி ப்ரதிஸம்ப³ந்தி⁴மிது²நம் பி⁴த்³யதே சாநித்யஶ்சேத்யப்⁴யுபேயதே, ததா² ஸதி யதை²கஸ்மாந்நிமித்தகாரணாதே³வ ஜாயத ஏவம் ஸம்யோகோ³(அ)பி நிமித்தகாரணாதே³வ ஜநிஷ்யத இதி ஸமாநம் ।

தாதா³த்ம்யப்ரதீதேஶ்சேதி ।

ஸம்ப³ந்தா⁴வக³மோ ஹி ஸம்ப³ந்த⁴கல்பநாபீ³ஜம் ந தாதா³த்ம்யாவக³ம:, தஸ்ய நாநாத்வைகாஶ்ரயஸம்ப³ந்த⁴விரோதா⁴தி³தி । வ்ருத்திவிகல்பேநாவயவாதிரிக்தமவயவிநம் தூ³ஷயதி

கத²ஞ்ச கார்யமிதி ।

ஸமஸ்தேதி ।

மத்⁴யபரபா⁴க³யோரர்வாக்³பா⁴க³வ்யவஹிதத்வாத் । அத² ஸமஸ்தாவயவவ்யாஸங்க்³யபி கதிபயாவயவஸ்தா²நோ க்³ரஹீஷ்யத இத்யத ஆஹ

நஹி ப³ஹுத்வமிதி ।

அதா²வயவஶ இதி ।

ப³ஹுத்வஸங்க்²யா ஹி ஸ்வரூபேணைவ வ்யாஸஜ்ய ஸங்க்²யேயேஷு வர்ததே இத்யேகமஸங்க்²யேயாக்³ரஹணே(அ)பி ந க்³ருஹ்யதே, ஸமஸ்தவ்யாஸங்கி³த்வாத்தத்³ரூபஸ்ய । அவயவீ து ந ஸ்வரூபேணாவயவாந்வ்யாப்நோதி, அபி த்வவயவஶ: । தேந யதா² ஸூத்ரமவயவை: குஸுமாநி வ்யாப்நுவந்ந ஸமஸ்தகுஸுமக்³ரஹணமபேக்ஷதே கதிபயகுஸுமஸ்தா²நஸ்யாபி தஸ்யோபலப்³தே⁴:, ஏவமவயவ்யபீதி பா⁴வ: । நிராகரோதி

ததா³பீதி ।

ஶங்கதே

கோ³த்வாதி³வதி³தி ।

நிராகரோதி

நேதி ।

யத்³யபி கோ³த்வஸ்ய ஸாமாந்யஸ்ய விஶேஷா அநிர்வாச்யா ந பரமார்த²ஸந்தஸ்ததா² ச க்வாஸ்ய ப்ரத்யேகபரிஸமாப்திரிதி, ததா²ப்யப்⁴யுபேத்யேத³முதி³தமிதி மந்தவ்யம் । அகர்த்ருகா யதோ(அ)தோ நிராத்மிகா ஸ்யாத் । காரணாபா⁴வே ஹி கார்யமநுத்பந்நம் கிம்நாம ப⁴வேத் । அதோ நிராத்மகத்வமித்யர்த²: । யத்³யுச்யேத க⁴டஶப்³த³ஸ்தத³வயவேஷு வ்யாபாராவிஷ்டதயா பூர்வாபரீபா⁴வமாபந்நேஷு க⁴டோபஜநாபி⁴முகே²ஷு தாத³ர்த்²யநிமித்தாது³பசாராத்ப்ரயுஜ்யதே, தேஷாம் ச ஸித்³த⁴த்வேந கர்த்ருத்வமஸ்தீத்யுபபத்³யதே க⁴டோ ப⁴வதீதி ப்ரயோக³ இத்யத ஆஹ

க⁴டஸ்ய சோத்பத்திருச்யமாநேதி ।

உத்பாத³நா ஹி ஸித்³தா⁴நாம் கபாலகுலாலாதீ³நாம் வ்யாபாரோ நோத்பத்தி: । ந சோத்பாத³நைவோத்பத்தி:, ப்ரயோஜ்யப்ரயோஜகவ்யாபாரயோர்பே⁴தா³த் । அபே⁴தே³ வா க⁴டமுத்பாத³யதீதிவத்³க⁴டமுத்பத்³யத இத்யபி ப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாத்கரோதிகாரயத்யோரிவ க⁴டகோ³சரயோர்ப்⁴ருத்யஸ்வாமிஸமவேதயோருத்பத்த்யுத்பாத³நயோரதி⁴ஷ்டா²நபே⁴தோ³(அ)ப்⁴யுபேதவ்ய:, தத்ர கபாலகுலாலாதீ³நாம் ஸித்³தா⁴நாமுத்பாத³நாதி⁴ஷ்டா²நாநாம் நோத்பத்த்யதி⁴ஷ்டா²நத்வமஸ்தீதி பாரிஶேஷ்யாத்³க⁴ட ஏவ ஸாத்⁴ய உத்பத்தேரதி⁴ஷ்டா²நமேஷிதவ்ய: । ந சாஸாவஸந்நதி⁴ஷ்டா²நம் ப⁴விதுமர்ஹதீதி ஸத்த்வமஸ்யாப்⁴யுபேயம் । ஏவம்ச க⁴டோ ப⁴வதீதி க⁴டவ்யாபாரஸ்ய தா⁴தூபாத்தத்வாத்தத்ராஸ்ய கர்த்ருத்வமுபபத்³யதே, தண்டு³லாநாமிவ ஸதாம் விக்லித்தௌ விக்லித்³யந்தி தண்டு³லா இதி । ஶங்கதே

அத² ஸ்வகாரணஸத்தாஸம்ப³ந்த⁴ ஏவோத்பத்திரிதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி நோத்பத்திர்நாம கஶ்சித்³வ்யாபார:, யேநாஸித்³த⁴ஸ்ய கத²மத்ர கர்த்ருத்வமித்யநுயுஜ்யேத, கிந்து ஸ்வகாரணஸமவாய:, ஸ்வஸத்தாஸமவாயோ வா, ஸ சாஸதோ(அ)ப்யவிருத்³த⁴ இதி । ஸோ(அ)ப்யஸதோ(அ)நுபபந்ந இத்யாஹ

கத²மலப்³தா⁴த்மகமிதி ।

அபி ச ப்ராகு³த்பத்தேரஸத்த்வம் கார்யஸ்யேதி கார்யாபா⁴வஸ்ய பா⁴வேந மர்யாதா³கரணமநுபபந்நமித்யாஹ

அபா⁴வஸ்ய சேதி ।

ஸ்யாதே³தத் । அத்யந்தாபா⁴வஸ்ய வந்த்⁴யாஸுதஸ்ய மா பூ⁴ந்மர்யாதா³நுபாக்²யோ ஹி ஸ:, க⁴டப்ராக³பா⁴வஸ்ய து ப⁴விஷ்யதா க⁴டேநோபாக்²யேயஸ்யாஸ்தி மர்யாதே³த்யத ஆஹ

யதி³ வந்த்⁴யாபுத்ர: காரகவ்யாபாராதி³தி ।

உக்தமேதத³த⁴ஸ்தாத்³யதா² ந ஜாது க⁴ட: படோ ப⁴வத்யேவமஸத³பி ஸந்ந ப⁴வதீதி । தஸ்மாந்ம்ருத்பிண்டே³ க⁴டஸ்யாஸத்த்வே(அ)த்யந்தாஸத்த்வமேவேதி । அத்ராஸத்கார்யவாதீ³ சோத³யதி

நந்வேவம் ஸதீதி ।

ப்ராக்ப்ரஸித்³த⁴மபி கார்யம் கதா³சித்காரணேந யோஜயிதும் வ்யாபாரோ(அ)ர்த²வாந்ப⁴வேதி³த்யத ஆஹ

தத³நந்யத்வாச்சேதி ।

பரிஹரதி

நைஷ தோ³ஷ இதி ।

உக்தமேதத்³யதா² பு⁴ஜங்க³தத்த்வம் ந ரஜ்ஜோர்பி⁴த்³யதே, ரஜ்ஜுரேவ ஹி தத் , கால்பநிகஸ்து பே⁴த³:, ஏவம் வஸ்துத: கார்யதத்த்வம் ந காரணாத்³பி⁴த்³யதே காரணஸ்வரூபமேவ ஹி தத் , அநிர்வாச்யம் து கார்யரூபம் பி⁴ந்நமிவாபி⁴ந்நமிவ சாவபா⁴ஸத இதி । ததி³த³முக்தம்

வஸ்த்வந்யத்வமிதி ।

வஸ்துத: பரமார்த²தோ(அ)ந்யத்வம் ந விஶேஷத³ர்ஶநமாத்ராத்³ப⁴வதி । ஸாம்வ்யாவஹாரிகே து கத²ஞ்சித்தத்த்வாந்யத்வே ப⁴வத ஏவேத்யர்த²: । அநயைவ ஹி தி³ஶைஷ ஸந்த³ர்போ⁴ யோஜ்ய: । அஸத்கார்யவாதி³நம் ப்ரதி தூ³ஷணாந்தரமாஹ

யஸ்ய புநரிதி ।

கார்யஸ்ய காரணாத³பே⁴தே³ ஸவிஷயத்வம் காரகவ்யாபாரஸ்ய ஸ்யாந்நாந்யதே²த்யர்த²: ।

மூலகாரணம்

ப்³ரஹ்ம ।

ஶப்³தா³ந்தராச்சேதி ஸூத்ராவயவமவதார்ய வ்யாசஷ்டே

ஏவம் யுக்தே: கார்யஸ்யேதி ।

அதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 18 ॥

படவச்ச । யதா² ச ப்ராணாதி³ ।

இதி ச ஸூத்ரே நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேண வ்யாக்²யாதே ॥ 19 ॥ 20 ॥

இதரவ்யபதே³ஶாதி⁴கரணவிஷயா:

இதரவ்யபதே³ஶாத்³தி⁴தாகரணாதி³தோ³ஷப்ரஸக்தி: ।

யத்³யபி ஶாரீராத்பரமாத்மநோ பே⁴த³மாஹு: ஶ்ருதயஸ்ததா²ப்யபே⁴த³மபி த³ர்ஶயந்தி ஶ்ருதயோ ப³ஹ்வ்ய: । நச பே⁴தா³பே⁴தா³வேகத்ர ஸமவேதௌ விரோதா⁴த் , நச பே⁴த³ஸ்தாத்த்விக இத்யுக்தம் । தஸ்மாத்பரமாத்மந: ஸர்வஜ்ஞாந்ந ஶாரீரஸ்தத்த்வதோ பி⁴த்³யதே । ஸ ஏவ த்வவித்³யோபதா⁴நபே⁴தா³த்³க⁴டகரகாத்³யாகாஶவத்³பே⁴தே³ந ப்ரத²தே । உபஹிதம் சாஸ்ய ரூபம் ஶாரீர:, தேந மா நாம ஜீவா: பரமாத்மதாமாத்மநோ(அ)நுபூ⁴வந் , பரமாத்மா து தாநாத்மநோ(அ)பி⁴ந்நாநநுப⁴வதி । அநநுப⁴வே ஸார்வஜ்ஞ்யவ்யாகா⁴த: । ததா² சாயம் ஜீவாந் ப³த்⁴நந்நாத்மாநமேவ ப³த்⁴நீயாத் । தத்ரேத³முக்தம்

நஹி கஶ்சித³பரதந்த்ரோ ப³ந்த⁴நாகா³ரமாத்மந: க்ருத்வாநுப்ரவிஶதி இத்யாதி³ ।

தஸ்மாந்ந சேதநகாரணம் ஜக³தி³தி பூர்வ: பக்ஷ: ॥ 21 ॥

அதி⁴கம் து பே⁴த³நிர்தே³ஶாத் ।

ஸத்யமயம் பரமாத்மா ஸர்வஜ்ஞத்வாத்³யதா² ஜீவாந் வஸ்துத ஆத்மநோ(அ)பி⁴ந்நாந் பஶ்யதி, பஶ்யத்யேவம் ந பா⁴வத ஏஷாம் ஸுக²து³:கா²தி³வேத³நாஸங்கோ³ஸ்த்யவித்³யாவஶாத்த்வேஷாம் தத்³வத³பி⁴மாந இதி । ததா² ச தேஷாம் ஸுக²து³:கா²தி³வேத³நாயாமப்யஹமுதா³ஸீந இதி ந தேஷாம் ப³ந்த⁴நாகா³ரநிவேஶே(அ)ப்யஸ்திக்ஷதி: காசிந்மமேதி ந ஹிதாகரணாதி³தோ³ஷாபத்திரிதி ராத்³தா⁴ந்த: । ததி³த³முக்தம்

அபிச யதா³ தத்த்வமஸீதி ।

அபிசேதி ச: பூர்வோபபத்திஸாஹித்யம் த்³யோதயதி, நோபபத்த்யந்தரதாம் ॥ 22 ॥

ஸ்யாதே³தத் । யதி³ ப்³ரஹ்மவிவர்தோ ஜக³த் , ஹந்த ஸர்வஸ்யைவ ஜீவவச்சைதந்யப்ரஸங்க³ இத்யத ஆஹ

அஶ்மாதி³வச்ச தத³நுபபத்தி: ।

அதிரோஹிதார்தே²ந பா⁴ஷ்யேண வ்யாக்²யாதம் ॥ 23 ॥

உபஸம்ஹாரத³ர்ஶநாதி⁴கரணவிஷயா:

உபஸம்ஹாரத³ர்ஶநாந்நேதி சேந்ந க்ஷீரவத்³தி⁴ ।

ப்³ரஹ்ம க²ல்வேகமத்³விதீயதயா பராநபேக்ஷம் க்ரமேணோத்பத்³யமாநஸ்ய ஜக³தோ விவித⁴விசித்ரரூபஸ்யோபாதா³நமுபேயதே தத³நுபபந்நம் । நஹ்யேகரூபாத்கார்யபே⁴தோ³ ப⁴விதுமர்ஹதி, தஸ்யாகஸ்மிகத்வப்ரஸங்கா³த் । காரணபே⁴தோ³ ஹி கார்யபே⁴த³ஹேது:, க்ஷீரபீ³ஜாதி³பே⁴தா³த்³த³த்³யங்குராதி³கார்யபே⁴த³த³ர்ஶநாத் । ந சாக்ரமாத்காரணாத்கார்யக்ரமோ யுஜ்யதே, ஸமர்த²ஸ்ய க்ஷேபாயோகா³த³த்³விதீயதயா ச க்ரமவத்தத்ஸஹகாரிஸமவதா⁴நாபபத்தே: । ததி³த³முக்தம்

இஹ ஹி லோக இதி ।

ஏகைகம் ம்ருதா³தி³ காரகம் தேஷாம் து ஸாமக்³ர்யம் ஸாத⁴நம் , ததோ ஹி கார்யம் ஸாத⁴யத்யேவ, தஸ்மாந்நாத்³விதீயம் ப்³ரஹ்ம ஜக³து³பாதா³நமிதி ப்ராப்தே, உச்யதே

க்ஷீரவத்³தி⁴ ।

இத³ம் தாவத்³ப⁴வாந் ப்ருஷ்டோ வ்யாசஷ்டாம் கிம் தாத்த்விகமஸ்ய ரூபமபேக்ஷ்யேத³முச்யதே உதாநாதி³நாமரூபபீ³ஜஸஹிதம் கால்பநிகம் ஸார்வஜ்ஞ்யம் ஸர்வஶக்தித்வம் । தத்ர பூர்வஸ்மிந் கல்பே கிம் நாம ததோ(அ)த்³விதீயாத³ஸஹாயாது³பஜாயதே । நஹி தஸ்ய ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வஸ்ய வஸ்துஸத்கார்யமஸ்தி । ததா² ச ஶ்ருதி: “ந தஸ்ய கார்யம் கரணம் ச வித்³யதே”(ஶ்வே. உ. 6 । 8) இதி । உத்தரஸ்மிம்ஸ்து கல்பே யதி³ குலாலாதி³வத³த்யந்தவ்யதிரிக்தஸஹகாரிகாரணாபா⁴வாத³நுபாதா³நத்வம் ஸாத்⁴யதே, தத: க்ஷீராதி³பி⁴ர்வ்யபி⁴சார: । தே(அ)பி ஹி பா³ஹ்யசேதநாதி³காரணாநபேக்ஷா ஏவ காலபரிவஶேந ஸ்வத ஏவ பரிணாமாந்தரமாஸாத³யந்தி । அத்ராந்தரகாரணாநபேக்ஷத்வம் ஹேது: க்ரியதே, தத³ஸித்³த⁴ம் , அநிர்வாச்யநாமரூபபீ³ஜஸஹாயத்வாத் । ததா² ச ஶ்ருதி: “மாயாம் து ப்ரக்ருதிம் வித்³யாந்மாயிநம் து மஹேஶ்வரம்”(ஶ்வே. உ. 4 । 10) இதி கார்யக்ரமேண தத்பரிபாகோ(அ)பி க்ரமவாநுந்நேய: । ஏகஸ்மாத³பி ச விசித்ரஶக்தே: காரணாத³நேககார்யோத்பாதோ³ த்³ருஶ்யதே । யதை²கஸ்மாத்³வஹ்நேர்தா³ஹபாகாவேகஸ்மாத்³வா கர்மண: ஸம்யோக³விபா⁴க³ஸம்ஸ்காரா: । 24 ॥

யதி³ து சேதநத்வே ஸதீதி விஶேஷணாந்ந க்ஷீராதி³பி⁴ர்வ்யபி⁴சார:, த்³ருஷ்டா ஹி குலாலாத³யோ பா³ஹ்யம்ருதா³த்³யபேக்ஷா:, சேதநம் ச ப்³ரஹ்மேதி, தத்ரேத³முபதிஷ்ட²தே

தே³வாதி³வத³பி லோகே ।

லோக்யதே(அ)நேநேதி லோக: ஶப்³த³ ஏவ தஸ்மிந் ॥ 25 ॥

க்ருத்ஸ்நப்ரஸக்த்யதி⁴கரணவிஷயா:

க்ருத்ஸ்நப்ரஸக்திர்நிரவயவத்வஶப்³த³கோபோ வா ।

நநு ந ப்³ரஹ்மணஸ்தத்த்வத: பரிணாமோ யேந கார்த்ஸ்ந்யபா⁴க³விகல்பேநாக்ஷிப்யேத । அவித்³யாகல்பிதேந து நாமரூபலக்ஷணேந ரூபபே⁴தே³ந வ்யாக்ருதாவ்யாக்ருதாத்மநா தத்த்வாந்யத்வாப்⁴யாமநிர்வசநீயேந பரிணாமாதி³வ்யவஹாராஸ்பத³த்வம் ப்³ரஹ்ம ப்ரதிபத்³யதே । நச கல்பிதம் ரூபம் வஸ்து ஸ்ப்ருஶதி । நஹி சந்த்³ரமஸி தைமிரிகஸ்ய த்³வித்வகல்பநா சந்த்³ரமஸோ த்³வித்வமாவஹதி । தத³நுபபத்த்யா வா சந்த்³ரமஸோ(அ)நுபபத்தி: । தஸ்மாத³வாஸ்தவீ பரிணாமகல்பநாநுபபத்³யமாநாபி ந பரமார்த²ஸதோ ப்³ரஹ்மணோ(அ)நுபபத்திமாவஹதி । தஸ்மாத்பூர்வபக்ஷாபா⁴வாத³நாரப்⁴யமித³மதி⁴கரணமிதி, அத ஆஹ

சேதநமேகம் ।

யத்³யபி ஶ்ருதிஶதாதை³காந்திகாத்³வைதப்ரதிபாத³நபராத்பரிணாமோ வஸ்துதோ நிஷித்³த⁴ஸ்ததா²பி க்ஷீராதி³தே³வதாத்³ருஷ்டாந்தேந புநஸ்தத்³வாஸ்தவத்வப்ரஸங்க³ம் பூர்வபக்ஷோபபத்த்யா ஸர்வதா²யம் பக்ஷோ ந க⁴டயிதும் ஶக்யத இத்யபபா³த்⁴ய

ஶ்ருதேஸ்து ஶப்³த³மூலத்வாத் ,

'ஆத்மநி சைவம் விசித்ராஶ்ச ஹி” இதி ஸூத்ராப்⁴யாம் விவர்தத்³ருடீ⁴கரணேநைகாந்திகாத்³வயலக்ஷண: ஶ்ருத்யர்த²: பரிஶோத்⁴யத இத்யர்த²: ।

தஸ்மாத³ஸ்த்யவிக்ருதம் ப்³ரஹ்ம

தத்த்வத: ।

நநு ஶப்³தே³நா

பீதி சோத்³யமவித்³யாகல்பிதத்வோத்³கா⁴டநாய । நஹி நிரவயவத்வஸாவயவத்வாப்⁴யாம் விதா⁴ந்தரமஸ்த்யேகநிஷேத⁴ஸ்யேதரவிதா⁴நாந்தரீயகத்வாத் । தேந ப்ரகாராந்தராபா⁴வாந்நிரவயவத்வஸாவயவத்வயோஶ்ச ப்ரகாரயோரநுபபத்தேர்க்³ராவப்லவநாத்³யர்த²வாத³வத³ப்ரமாணம் ஶப்³த³: ஸ்யாதி³தி சோத்³யார்த²: । பரிஹார: ஸுக³ம: ॥ 26 ॥ ॥ 27 ॥

ஆத்மநி சைவம் விசித்ராஶ்ச ஹி ।

அநேந ஸ்பு²டிதோ மாயாவாத³: । ஸ்வப்நத்³ருகா³த்மா ஹி மநஸைவ ஸ்வரூபாநுபமர்தே³ந ரதா²தீ³ந் ஸ்ருஜதி ॥ 28 ॥

ஸ்வபக்ஷதோ³ஷாச்ச ।

சோத³யதி

நநு நைவேதி ।

பரஹரதி

நைவஞ்ஜாதீயகேநேதி ।

யத்³யபி ஸமுதா³ய: ஸாவயவஸ்ததா²பி ப்ரத்யேகம் ஸத்த்வாத³யோ நிரவயவா: । நஹ்யஸ்தி ஸம்ப⁴வ: ஸத்த்வமாத்ரம் பரிணமதே ந ரஜஸ்தமஸீ இதி । ஸர்வேஷாம் ஸம்பூ⁴யபரிணாமாப்⁴யுபக³மாத் । ப்ரத்யேகம் சாநவயவாநாம் க்ருத்ஸ்நபரிணாமே மூலோச்சே²த³ப்ரஸங்க³: । ஏகதே³ஶபரிணாமே வா ஸாவயவத்வமநிஷ்டம் ப்ரஸஜ்யேத ।

ததா²அணுவாதி³நோ(அ)பீதி ।

வைஶேஷிகாணாம் ஹ்யணுப்⁴யாம் ஸம்யுஜ்ய த்³வ்யணுகமேகமாரப்⁴யதே, தைஸ்த்ரிபி⁴ர்த்³வ்யணுகைஸ்த்ர்யணுகமேகமாரப்⁴யத இதி ப்ரக்ரியா । தத்ர த்³வயோரண்வோரநவயவயோ: ஸம்யோக³ஸ்தாவணூ வ்யாப்நுயாத் । அவ்யாப்நுவந்வா தத்ர ந வர்தேத । நஹ்யஸ்தி ஸம்ப⁴வ: ஸ ஏவ ததா³நீம் தத்ர வர்ததே ந வர்ததே சேதி । ததா² சோபர்யத⁴:பார்ஶ்வஸ்தா²: ஷட³பி பரமாணவ: ஸமாநதே³ஶா இதி ப்ரதி²மாநுபபத்தேரணுமாத்ர: பிண்ட³: ப்ரஸஜ்யேத । அவ்யாபநே வா ஷட³வயவ: பரமாணு: ஸ்யாதி³த்யநவயவத்வவ்யாகோப: । அஶக்யம் ச ஸாவயவத்வமுபேதும், ததா² ஸத்யநந்தாவயவத்வேந ஸுமேருராஜஸர்ஷபயோ: ஸமாநபரிமாணத்வப்ரஸங்க³: । தஸ்மாத்ஸமாநோ தோ³ஷ: । ஆபாதமாத்ரேண ஸாம்யமுக்தம் , பரமார்த²தஸ்து பா⁴விகம் பரிணாமம் வா கார்யகாரணபா⁴வம் வேச்ச²தாமேஷ து³ர்வாரோ தோ³ஷோ ந புநரஸ்மாகம் மாயாவாதி³நாமித்யாஹ

பரிஹ்ருதஸ்த்விதி ॥ 29 ॥

ஸர்வோபேதாதி⁴கரணவிஷயா:

விசித்ரஶக்தித்வமுக்தம் ப்³ரஹ்மண, தத்ர ஶ்ருத்யுபந்யாஸபரம் ஸூத்ரம்

ஸர்வோபேதா ச தத்³த³ர்ஶநாத் ॥ 30 ॥

ஏததா³க்ஷேபஸமாதா⁴நபரம் ஸூத்ரம்

விகரணத்வாந்நேதி சேத்தது³க்தம் ।

குலாலாதி³ப்⁴யஸ்தாவத்³பா³ஹ்யகரணாபேக்ஷேப்⁴யோ தே³வாதீ³நாம் பா³ஹ்யாநபேக்ஷாணாமாந்தரகரணாபேக்ஷஸ்ருஷ்டீ²நாம் ப்ரமாணேந த்³ருஷ்டோ யதா² விஶேஷோ நாபஹ்நோதும் ஶக்ய:, யதா² து ஜாக்³ரத்ஸ்ருஷ்டேர்பா³ஹ்யகரணாபேக்ஷாயாஸ்தத³நபேக்ஷாந்தரகரணமாத்ரஸாத்⁴யா த்³ருஷ்டா ஸ்வப்நே ரதா²தி³ஸ்ருஷ்டிரஶக்யாபஹ்நோதும் , ஏவம் ஸர்வஶக்தே: பரஸ்யா தே³வதாயா ஆந்தரகரணாநபேக்ஷாயா ஜக³த்ஸர்ஜநம் ஶ்ரூயமாணம் ந ஸாமாந்யதோ த்³ருஷ்டமாத்ரேணாபஹ்நவமர்ஹதீதி ॥ 31 ॥

ப்ரயோஜநவத்த்வாதி⁴கரணவிஷயா:

ந ப்ரயோஜநவத்த்வாத் ।

ந தாவது³ந்மத்தவத³ஸ்ய மதிவிப்⁴ரமாஜ்ஜக³த்ப்ரக்ரியா, ப்⁴ராந்தஸ்ய ஸர்வஜ்ஞத்வாநுபபத்தே: । தஸ்மாத்ப்ரேக்ஷாவதாநேந ஜக³த்கர்தவ்யம் । ப்ரேக்ஷாவதஶ்ச ப்ரவ்ருத்தி: ஸ்வபரஹிதாஹிதப்ராப்திபரிஹாரப்ரயோஜநா ஸதீ நாப்ரயோஜநால்பாயாஸாபி ஸம்ப⁴வதி, கிம் புநரபரிமேயாநேகவிதோ⁴ச்சாவசப்ரபஞ்சஜக³த்³விப்⁴ரமவிரசநா மஹாப்ரயாஸா । அத ஏவ லீலாபி பராஸ்தா । அல்பாயாஸஸாத்⁴யா ஹி ஸா । ந சேயமப்யப்ரயோஜநா, தஸ்யா அபி ஸுக²ப்ரயோஜநவத்த்வாத் । தாத³ர்த்²யேந வா ப்ரவ்ருதௌ தத³பா⁴வே க்ருதார்த²த்வாநுபபத்தே: । பரேஷாம் சோபகார்யாணாமபா⁴வேந தது³பகாராயா அபி ப்ரவ்ருத்தேரயோகா³த் । தஸ்மாத்ப்ரேக்ஷாவத்ப்ரவ்ருத்தி: ப்ரயோஜநவத்தயா வ்யாப்தா தத³பா⁴வே(அ)நுபபந்நா ப்³ரஹ்மோபாதா³நதாம் ஜக³த: ப்ரதிக்ஷிபதீதி ப்ராப்தம் ॥ 32 ॥

ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே

லோகவத்து லீலாகைவல்யம் ।

ப⁴வேதே³ததே³வம் யதி³ ப்ரேக்ஷாவத்ப்ரவ்ருத்தி: ப்ரயோஜநவத்தயா வ்யாப்தா ப⁴வேத் । ததஸ்தந்நிவ்ருத்தௌ நிவர்தேத, ஶிம்ஶபாத்வமிவ வ்ருக்ஷதாநிவ்ருத்தௌ, ந த்வேதத³ஸ்தி, ப்ரேக்ஷாவதாமநநுஸம்ஹிதப்ரயோஜநாநாமபி யாத்³ருச்சி²கீஷு க்ரியாஸு ப்ரவ்ருத்தித³ர்ஶநாத் । அந்யதா² “ந குர்வீத வ்ருதா² சேஷ்டாம்” இதி த⁴ர்மஸூத்ரக்ருதாம் ப்ரதிஷேதோ⁴ நிர்விஷய: ப்ரஸஜ்யேத । ந சோந்மத்தாந் ப்ரத்யேதத்ஸூத்ரமர்த²வத் , தேஷாம் தத³ர்த²போ³த⁴தத³நுஷ்டா²நாநுபபத்தே: । அபி சாத்³ருஷ்டஹேதுகௌத்பத்திகீ ஶ்வாஸப்ரஶ்வாஸலக்ஷணா ப்ரேக்ஷாவதாம் க்ரியா ப்ரயோஜநாநுஸந்தா⁴நமந்தரேண த்³ருஷ்டா । ந சாஸ்யாம் சேதநஸ்யாபி சைதந்யமநுபயோகி³, ஸம்ப்ரஸாதே³(அ)பி பா⁴வாதி³தி யுக்தம் , ப்ராஜ்ஞஸ்யாபி சைதந்யாப்ரச்யுதே: । அந்யதா² ம்ருதஶரீரே(அ)பி ஶ்வாஸப்ரஶ்வாஸப்ரவ்ருத்திப்ரஸங்கா³த் । யதா² ச ஸ்வார்த²பரார்த²ஸம்பதா³ஸாதி³தஸமஸ்தகாமாநாம் க்ருதக்ருத்யதயாநாகூலமநஸாமகாமாநாமேவ லீலாமாத்ராத்ஸத்யப்யநுநிஷ்பாதி³நி ப்ரயோஜநே நைவ தது³த்³தே³ஶேந ப்ரவ்ருத்திரேவம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)பி ஜக³த்ஸர்ஜநே ப்ரவ்ருத்திர்நாநுபபந்நா । த்³ருஷ்டம் ச யத³ல்பப³லவீர்யபு³த்³தி⁴நாமஶக்யமதிது³ஷ்கரம் வா தத³ந்யேஷாமநல்பப³லவீர்யபு³த்³தீ⁴நாம் ஸுஶகமீஷத்கரம் வா । நஹி வாநரைர்மாருதிப்ரப்⁴ருதிபி⁴ர்நகை³ர்ந ப³த்³தோ⁴ நீரநிதி⁴ரகா³தோ⁴ மஹாஸத்த்வாநாம் । ந சைஷ பார்தே²ந ஶிலீமுகை²ர்ந ப³த்³த⁴: । ந சாயம் ந பீத: ஸங்க்ஷிப்ய சுலுகேந ஹேலயேவ கலஶயோநிநா மஹாமுநிநா । ந சாத்³யாபி ந த்³ருஶ்யந்தே லீலாமாத்ரவிநிர்மிதாநி மஹாப்ராஸாத³ப்ரமத³வநாநி ஶ்ரீமந்ந்ருக³நரேந்த்³ராணாமந்யேஷாம் மநஸாபி து³ஷ்கராணி நரேஶ்வராணாம் । தஸ்மாது³பபந்நம் யத்³ருச்ச²யா வா ஸ்வபா⁴வாத்³வா லீலயா வா ஜக³த்ஸர்ஜநம் ப⁴க³வதோ மஹேஶ்வரஸ்யேதி । அபி ச நேயம் பாரமார்தி²கீ ஸ்ருஷ்டிர்யேநாநுயுஜ்யேத ப்ரயோஜநம் , அபி த்வநாத்³யவித்³யாநிப³ந்த⁴நா । அவித்³யா ச ஸ்வபா⁴வத ஏவ கார்யோந்முகீ² ந ப்ரயோஜநமபேக்ஷதே । நஹி த்³விசந்த்³ராலாதசக்ரக³ந்த⁴ர்வநக³ராதி³விப்⁴ரமா: ஸமுத்³தி³ஷ்டப்ரயோஜநா ப⁴வந்தி । நச தத்கார்யா விஸ்மயப⁴யகம்பாத³ய: ஸ்வோத்பத்தௌ ப்ரயோஜநமபேக்ஷந்தே । ஸா ச சைதந்யச்சு²ரிதா ஜக³து³த்பாத³ஹேதுரிதி சேதநோ ஜக³த்³யோநிராக்²யாயத இத்யாஹ

ந சேயம் பரமார்த²விஷயேதி ।

அபி ச ந ப்³ரஹ்ம ஜக³த்காரணமபி தத்தயா விவக்ஷந்த்யாக³மா அபி து ஜக³தி ப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வம் । ததா² ச ஸ்ருஷ்டேரவிவக்ஷாயாம் ததா³ஶ்ரயோ தோ³ஷோ நிர்விஷய ஏவேத்யாஶயேநாஹ

ப்³ரஹ்மாத்மபா⁴வேதி ॥ 33 ॥

வைஷம்யநைர்க்⁴ருண்யாதி⁴கரணவிஷயா:

வைஷம்யநைர்க்⁴ருண்யே ந ஸாபேக்ஷத்வாத்ததா² ஹி த³ர்ஶயதி ।

அதிரோஹிதோ(அ)த்ர பூர்வ: பக்ஷ: । உத்தரஸ்தூச்யதே உச்சாவசமத்⁴யமஸுக²து³:க²பே⁴த³வத்ப்ராணப்⁴ருத்ப்ரபஞ்சம் ச ஸுக²து³:க²காரணம் ஸுதா⁴விஷாதி³ சாநேகவித⁴ம் விரசயத: ப்ராணப்⁴ருத்³பே⁴தோ³பாத்தபாபபுண்யகர்மாஶயஸஹாயஸ்யாத்ரப⁴வத: பரமேஶ்வரஸ்ய ந ச வைஷம்யநைர்க்⁴ருண்யே ப்ரஸஜ்யேதே । நஹி ஸப்⁴ய: ஸபா⁴யாம் நியுக்தோ யுக்தவாதி³நம் யுக்தவாத்³யஸீதி சாயுக்தவாதி³நமயுக்தவாத்³யஸீதி ப்³ருவாண, ஸபா⁴பதிர்வா யுக்தவாதி³நமநுக்³ருஹ்ணந்நயுக்தவாதி³நம் ச நிக்³ருஹ்ணந்நநுக்தோ த்³விஷ்டோ வா ப⁴வத்யபி து மத்⁴யஸ்த² இதி வீதராக³த்³வேஷ இதி சாக்²யாயதே, தத்³வதீ³ஶ்வர: புண்யகர்மாணமநுக்³ருஹ்ணந்நபுண்யகர்மாணம் ச நிக்³ருஹ்ணந்மத்⁴யஸ்த² ஏவ நாமத்⁴யஸ்த²: । ஏவம் ஹ்யஸாவமத்⁴யஸ்த²: ஸ்யாத்³யகல்யாணகாரிணமநுக்³ருஹ்ணீயாத்கல்யாணகாரிணம் ச நிக்³ருஹ்ணீயாத் । நத்வேதத³ஸ்தி । தஸ்மாந்ந வைஷம்யதோ³ஷ: । அத ஏவ ந நைர்க்⁴ருண்யமபி ஸம்ஹரத: ஸமஸ்தாந் ப்ராணப்⁴ருத: । ஸ ஹி ப்ராணப்⁴ருத்கர்மாஶயாநாம் வ்ருத்திநிரோத⁴ஸமய:, தமதிலங்க⁴யந்நயமயுக்தகாரீ ஸ்யாத் । நச கர்மாபேக்ஷாயாமீஶ்வரஸ்ய ஐஶ்வர்யவ்யாகா⁴த: । நஹி ஸேவாதி³கர்மபே⁴தா³பேக்ஷ: ப²லபே⁴த³ப்ரத³: ப்ரபு⁴ரப்ரபு⁴ர்ப⁴வதி । ந ச “ஏஷ ஹ்யேவ ஸாது⁴ கர்ம காரயதி யமேப்⁴யோ லோகேப்⁴ய உந்நிநீஷதே ஏஷ ஏவாஸாது⁴ கர்ம காரயதி தம் யமதோ⁴ நிநிஷதே”(கௌ.உ.3-8) இதி ஶ்ருதேரீஶ்வர ஏஷ த்³வேஷபக்ஷபாதாப்⁴யாம் ஸாத்⁴வஸாது⁴நீ கர்மணீ காரயித்வா ஸ்வர்க³ம் நரகம் வா லோகம் நயதி, தஸ்மாத்³வைஷம்யதோ³ஷப்ரஸங்கா³ந்நேஶ்வர: காரணமிதி வாச்யம் । விரோதா⁴த் । யஸ்மாத்கர்ம காரயித்வேஶ்வர: ப்ராணிந: ஸுக²து³:கி²ந: ஸ்ருஜதி இதி ஶ்ருதேரவக³ம்யதே, தஸ்மாந்ந ஸ்ருஜதீதி விருத்³த⁴மபி⁴தீ⁴யதே । நச வைஷம்யமாத்ரமத்ர ப்³ரூமோ ந த்வீஶ்வரகாரணத்வம் வ்யாஸேதா⁴ம இதி வக்தவ்யம் । கிமதோ யத்³யேவம் । தஸ்மாதீ³ஶ்வரஸ்ய ஸவாஸநக்லேஶாபராமர்ஶமபி⁴வத³ந்தீநாம் பூ⁴யஸீநாம் ஶ்ருதீநாமநுக்³ரஹாயோந்நிநீஷதே(அ)தோ⁴ நிநீஷத இத்யேதத³பி தஜ்ஜாதீயபூர்வகர்மாப்⁴யாஸவஶாத்ப்ராணிந இத்யேவம் நேயம் । யதா²ஹு: “ஜந்மஜந்ம யத³ப்⁴யஸ்தம் தா³நமத்⁴யயநம் தப: । தேநைவாப்⁴யாஸயோகே³ந தச்சைவாப்⁴யஸதே நர: ॥' இதி । அப்⁴யுபேத்ய ச ஸ்ருஷ்டேஸ்தாத்த்விகத்வமித³முக்தம் । அநிர்வாச்யா து ஸ்ருஷ்டிரிதி ந ப்ரஸ்மர்தவ்யமத்ராபி । ததா² ச மாயாகாரஸ்யேவாங்க³ஸாகல்யவைகல்யபே⁴தே³ந விசித்ராந் ப்ராணிநோ த³ர்ஶயதோ ந வைஷம்யதோ³ஷ:, ஸஹஸா ஸம்ஹரதோ வா ந நைர்த்⁴ருண்யம் , ஏவமஸ்யாபி ப⁴க³வதோ விவித⁴விசித்ரப்ரபஞ்சமநிர்வாச்யம் விஶ்வம் த³ர்ஶயத: ஸம்ஹரதஶ்ச ஸ்வபா⁴வாத்³வா லீலயா வா ந கஶ்சித்³தோ³ஷ: ॥ 34 ॥

இதி ஸ்தி²தே ஶங்காபரிஹாரபரம் ஸூத்ரம்

ந கர்மாவிபா⁴கா³தி³தி சேந்நாநாதி³த்வாத்³ ।

ஶங்கோத்தரே அதிரோஹிதார்தே²ந பா⁴ஷ்யக்³ரந்தே²ந வ்யாக்²யாதே ॥ 35 ॥

அநாதி³த்வாதி³தி ஸித்³த⁴வது³க்தம், தத்ஸாத⁴நார்த²ம் ஸூத்ரம்

உபபத்³யதே சாப்யுபலப்⁴யதே ச ।

அக்ருதே கர்மணி புண்யே பாபே வா தத்ப²லம் போ⁴க்தாரமத்⁴யாக³ச்சே²த் , ததா² ச விதி⁴நிஷேத⁴ஶாஸ்த்ரமநர்த²கம் ப⁴வேத்ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்த்யபா⁴வாதி³தி । மோக்ஷஶாஸ்த்ரஸ்ய சோக்தமாநர்த²க்யம் ।

ந சாவித்³யா கேவலேதி லயாபி⁴ப்ராயம் ।

விக்ஷேபலக்ஷணாSவித்³யாஸம்ஸ்காரஸ்து கார்யத்வாத்ஸ்வோத்பத்தௌ பூர்வம் விக்ஷேபமபேக்ஷதே, விக்ஷேபஶ்ச மித்²யாப்ரத்யயோ மோஹாபரநாமா புண்யாபுண்யப்ரவ்ருத்திஹேதுபூ⁴தராக³த்³வேஷநிதா³நம், ஸ ச ராகா³தி³பி⁴: ஸஹித: ஸ்வகார்யைர்ந ஶரீரம் ஸுக²து³:க²போ⁴கா³யதநமந்தரேண ஸம்ப⁴வதி । நச ராகா³த்³வைஷாவந்தரேண கர்ம । நச போ⁴க³ஸஹிதம் மோஹமந்தரேண ராக³த்³வேஷௌ । நச பூர்வஶரீரமந்தரேண மோஹாதி³ரிதி பூர்வபூர்வஶரீராபேக்ஷோ மோஹாதி³ரேவம் பூர்வபூர்வமோஹாத்³யபேக்ஷம் பூர்வபூர்வஶரீரமித்யநாதி³தைவாத்ர ப⁴க³வதீ சித்தமநாகுலயதி । ததே³ததா³ஹ

ராகா³தி³க்லேஶவாஸநாக்ஷிப்தகர்மாபேக்ஷா த்வவித்³யா வைஷம்யகரீ ஸ்யாதி³தி ।

ராக³த்³வேஷமோஹா ராகா³த³யஸ்த ஏவ ஹி புருஷம் ஸம்ஸாரது³:க²மநுபா⁴வ்ய க்லேஶயந்தீதி க்லேஶாஸ்தேஷாம் வாஸநா: கர்மப்ரவ்ருத்த்யநுகு³ணாஸ்தாபி⁴ராக்ஷிப்தாநி ப்ரவர்த்திதாநி கர்மாணி தத³பேக்ஷா லயலக்ஷணா அவித்³யா । ஸ்யாதே³தத் । ப⁴விஷ்யதாபி வ்யபதே³ஶோ த்³ருஷ்டோ யதா² “புரோடா³ஶகபாலேந துஷாநுபவபதி” இதி । அத ஆஹ

நச தா⁴ரயிஷ்யதீத்யத இதி ।

ததே³வமநாதி³த்வே ஸித்³தே⁴ “ஸதே³வ ஸோம்யேத³மக்³ர ஆஸீதே³கமேவாத்³விதீயம்” (சா². உ. 6 । 2 । 1) இதி ப்ராக்ஸ்ருஷ்டேரவிபா⁴கா³வதா⁴ரணம் ஸமுதா³சரத்³ரூபராகா³தி³நிஷேத⁴பரம் ந புநரேதாந்ப்ரஸுப்தாநப்யபாகரோதீதி ஸர்வமவதா³தம் ॥ 36 ॥

ஸர்வத⁴ர்மோபபத்த்யதி⁴கரணவிஷயா:

ஸர்வத⁴ர்மோபபத்தேஶ்ச ।

அத்ர

ஸர்வஜ்ஞமிதி ।

த்³ருஶ்யதே ஸர்வஸ்ய சேதநாதி⁴ஷ்டி²தஸ்யைவ லோகே ப்ரவ்ருத்திரிதி லோகாநுஸாரோ த³ர்ஶித: ।

ஸர்வஶக்தீதி ।

ஸர்வஸ்ய ஜக³த உபாதா³நகாரணம் நிமித்தகாரணம் சேத்யுபபாதி³தம் ।

மஹாமாயமிதி ।

ஸர்வாநுபபத்திஶங்கா பராஸ்தா । தஸ்மாஜ்ஜக³த்காரணம் ப்³ரஹ்மேதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 37 ॥

இதி ஶ்ரீவாசஸ்பதிமிஶ்ரவிரசிதே ப⁴க³வத்பாத³ஶாரீரிகபா⁴ஷ்யவிபா⁴கே³ பா⁴மத்யாம் த்³விதீயஸ்யாத்⁴யாயஸ்ய ப்ரத²ம: பாத³: ॥ 1 ॥

ரசநாநுபபத்த்யதி⁴கரணவிஷயா:

த்³விதீயாத்⁴யாயே த்³விதீய: பாத³: ।

ரசநாநுபபத்தேஶ்ச நாநுமாநம் ।

ஸ்யாதே³தத் । இஹ ஹி பாதே³ ஸ்வதந்த்ரா வேத³நிரபேக்ஷா: ப்ரதா⁴நாதி³ஸித்³தி⁴விஷயா: ஸாங்க்²யாதி³யுக்தயோ நிராகரிஷ்யந்தே । தத³யுக்தமஶாஸ்த்ராங்க³த்வாத் । நஹீத³ம் ஶாஸ்த்ரமுச்ச்²ருங்க²லதர்கஶாஸ்த்ரவத்ப்ரவ்ருத்தமபி து வேதா³ந்தவாக்யாநி ப்³ரஹ்மபராணீதி பூர்வபக்ஷோத்தரபக்ஷாப்⁴யாம் விநிஶ்சேதும் । தத்ர க: ப்ரஸங்க³: ஶுஷ்கதர்கவத்ஸ்வதந்த்ரயுக்திநிராகரணஸ்யேத்யத ஆஹ

யத்³யபீத³ம் வேதா³ந்தவாக்யாநாமிதி ।

நஹி வேதா³ந்தவாக்யாநி நிர்ணேதவ்யாநீதி நிர்ணீயந்தே, கிந்து மோக்ஷமாணாநாம் தத்த்வஜ்ஞாநோத்பாத³நாய । யதா² ச வேதா³ந்தவாக்யேப்⁴யோ ஜக³து³பாதா³நம் ப்³ரஹ்மாவக³ம்யதே, ஏவம் ஸாங்க்²யாத்³யநுமாநேப்⁴ய: ப்ரதா⁴நாத்³யசேதநம் ஜக³து³பாதா³நமவக³ம்யதே । ந சைததே³வ சேதநோபாதா³நமசேதநோபாதா³நம் சேதி ஸமுச்சேதும் ஶக்யம், விரோதா⁴த் । ந ச வ்யவஸ்தி²தே வஸ்துநி விகல்போ யுஜ்யதே । ந சாக³மபா³தி⁴தவிஷயதயாநுமாநமேவ நோதீ³யத இதி ஸாம்ப்ரதம் । ஸர்வஜ்ஞப்ரணீததயா ஸாங்க்²யாத்³யாக³மஸ்ய வேதா³க³மதுல்யத்வாத்தத்³பா⁴ஷிதஸ்யாநுமாநஸ்ய ப்ரதிக்ருதிஸிம்ஹதுல்யதயாSபா³த்⁴யத்வாத் । தஸ்மாத்தத்³விரோதா⁴ந்ந ப்³ரஹ்மணி ஸமந்வயோ வேதா³ந்தாநாம் ஸித்⁴யதீதி ந ததஸ்தத்த்வஜ்ஞாநம் ஸேத்³து⁴மர்ஹதி । நச தத்த்வஜ்ஞாநாத்³ருதே மோக்ஷ இதி ஸ்வதந்த்ராணாமப்யநுமாநாநாமாபா⁴ஸீகரணமிஹ ஶாஸ்த்ரேஸங்க³தமேவேதி । யத்³யேவம் தத: பரகீயாநுமாநநிராஸ ஏவ கஸ்மாத்ப்ரத²மம் ந க்ருத இத்யத ஆஹ

வேதா³ந்தார்த²நிர்ணயஸ்ய சேதி ।

நநு வீதராக³கதா²யாம் தத்த்வநிர்ணயமாத்ரமுபயுஜ்யதே ந புந:பரபக்ஷாதி⁴க்ஷேப:, ஸ ஹி ஸராக³தாமாவஹதீதி சோத³யதி

நநு முமுக்ஷூணாமிதி ।

பரிஹரதி

பா³ட⁴மேவம், ததா²பீதி ।

தத்த்வநிர்ணயாவஸாநா வீதராக³கதா² । நச பரபக்ஷதூ³ஷணமந்தரேண தத்த்வநிர்ணய: ஶக்ய: கர்துமிதி தத்த்வநிர்ணயாய வீதராகே³ணாபி பரபக்ஷோ தூ³ஷ்யதே ந து பரபக்ஷதயேதி ந வீதராக³கதா²த்வவ்யாஹதிரித்யர்த²: । புநருக்ததாம் பரிசோத்³ய ஸமாத⁴த்தே

நந்வீக்ஷதேரிதி ।

தத்ர ஸாங்க்²யா இதி ।

யாநி ஹி யேந ரூபேணா ஸ்தௌ²ல்யாதா³ ச ஸௌக்ஷ்ம்யாத்ஸமந்வீயந்தே தாநி தத்கரணாநி த்³ருஷ்டாநி, யதா² க⁴டாத³யோ ருசகாத³யஶ்சா ஸ்தௌ²ல்யாதா³ ச ஸௌக்ஷ்ம்யாந்ம்ருத்ஸுவர்ணாந்விதாஸ்தத்கரணா:, ததா² சேத³ம் பா³ஹ்யமாத்⁴யாத்மிகம் ச பா⁴வஜாதம் ஸு:க²து³:க²மோஹாத்மநாந்விதமுபலப்⁴யதே, தஸ்மாத்தத³பி ஸு:க²து³:க²மோஹாத்மஸாமாந்யகாரணகம் ப⁴விதுமர்ஹதி । தத்ர ஜக³த்காரணஸ்ய யேயம் ஸுகா²த்மதா தத்ஸத்த்வம், யா து³:கா²த்மதா தத்³ரஜ:, யா ச மோஹாத்மதா தத்தம இதி த்ரைகு³ண்யகாரணஸித்³தி⁴: । ததா²ஹி ப்ரத்யேகம் பா⁴வாஸ்த்ரைகு³ண்யவந்தோ(அ)நுபூ⁴யந்தே । யதா² மைத்ரதா³ரேஷு பத்³மாவத்யாம் மைத்ரஸ்ய ஸுக²ம், தத்கஸ்ய ஹேதோ:, தம்ப்ரதி ஸத்த்வகு³ணஸமுத்³ப⁴வாத் । தத்ஸபத்நீநாம் ச து³:க²ம், தத்கஸ்ய ஹேதோ:, தா: ப்ரத்யஸ்யா ரஜோகு³ணஸமுத்³ப⁴வாத் । சைத்ரஸ்ய து ஸ்த்ரைணஸ்ய தாமவிந்த³தோ மோஹோ விஷாத³:, தத்கஸ்ய ஹேதோ:, தம் ப்ரத்யஸ்யாஸ்தமோகு³ணஸமுத்³ப⁴வாத் । பத்³மாவத்யா ச ஸர்வே பா⁴வா வ்யாக்²யாதா: । தஸ்மாத்ஸர்வம் ஸு:க²து³:க²மோஹாந்விதம் ஜக³த்தத்காரணம் க³ம்யதே । தச்ச த்ரிகு³ணம் ப்ரதா⁴நம் ப்ரதீ⁴யதே க்ரியதே(அ)நேந ஜக³தி³தி, ப்ரதீ⁴யதே நிதீ⁴யதே(அ)ஸ்மிந்ப்ரலயஸமயே ஜக³தி³தி வா ப்ரதா⁴நம் । தச்ச ம்ருத்ஸுவர்ணவத³சேதநம் சேதநஸ்ய புருஷஸ்ய போ⁴கா³பவர்க³லக்ஷணமர்த²ம் ஸாத⁴யிதும் ஸ்வபா⁴வத ஏவ ப்ரவர்ததே, ந து கேநசித்ப்ரவர்த்யதே । ததா² ஹ்யாஹு: “புருஷார்த² ஏவ ஹேதுர்ந கேநசித்கார்யதே கரணம்”(ஸாம்.கா.31) இதி । பரிமாணாதி³பி⁴ரித்யாதி³க்³ரஹணேந(அ)ஶக்தித: ப்ரவ்ருத்தேஶ்ச । “காரணகார்யவிபா⁴கா³த³விபா⁴கா³த்³வைஶ்வரூப்யஸ்ய”(ஸாம்.கா.17) இத்யவ்யக்தஸித்³தி⁴ஹேதவோ க்³ருஹ்யந்தே । ஏதாம்ஶ்சேபரிஷ்டாத்³வ்யாக்²யாய நிராகரிஷ்யத இதி । ததே³தத்ப்ரதா⁴நாநுமாநம் தூ³ஷயதி

தத்ர வதா³ம இதி ।

யதி³ தாவத³சேதநம் ப்ரதா⁴நமநதி⁴ஷ்டி²தம் சேதநேந ப்ரவர்ததே ஸ்வபா⁴வத ஏவேதி ஸாத்⁴யதே, தத³யுக்தம், ஸமந்வயாதே³ர்ஹேதோஶ்சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தத்வவிருத்³த⁴சேதநாதி⁴ஷ்டி²தத்வேந ம்ருத்ஸுவர்ணாதௌ³ த்³ருஷ்டாந்தத⁴ர்மிணி வ்யாப்தேருபலப்³தே⁴ர்விருத்³த⁴த்வாத் । நஹி ம்ருத்ஸுவர்ணதா³ர்வாத³ய: குலாலஹேமகாரரத²காராதி³பி⁴ரநதி⁴ஷ்டி²தா: கும்ப⁴ருசகரதா²த்³யுபாத³த³தே । தஸ்மாத்க்ருதகத்வமிவ நித்யத்வஸாத⁴நாய ப்ரயுக்தம் ஸாத்⁴யவிருத்³தே⁴ந வ்யாப்தம் விருத்³த⁴ம் , ஏவம் ஸமந்வயாதி³ சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தத்வே ஸாத்⁴ய இதி ரசநாநுபபத்தேரிதி த³ர்ஶிதம் । யது³ச்யேத த்³ருஷ்டாந்தத⁴ர்மிண்யசேதநம் தாவது³பாதா³நம் த்³ருஷ்டம், தத்ர யத்³யபி தச்சேதநப்ரயுக்தமபி த்³ருஶ்யதே, ததா²பி தத்ப்ரயுக்தத்வம் ஹேதோரப்ரயோஜகம் ப³ஹிரங்க³த்வாத் , அந்தரங்க³ம் த்வசைதந்யமாத்ரமுபாதா³நாநுக³தம் ஹேதோ: ப்ரயோஜகம் । யதா²ஹு:"வ்யாப்தேஶ்ச த்³ருஶ்யமாநாயா: கஶ்சித்³த⁴ர்ம: ப்ரயோஜக:"இதி । தத்ராஹ

நச ம்ருதா³தீ³தி ।

ஸ்வபா⁴வப்ரதிப³த்³த⁴ம் ஹி வ்யாப்யம் வ்யாபகமவக³மயதி । ஸ ச ஸ்வபா⁴வப்ரதிப³ந்த⁴: ஶங்கிதஸமாரோபிதோபாதி⁴நிராஸே ஸதி நிஶ்சீயதே । தந்நிஶ்சயஶ்சாந்வயவ்யதிரேகயோராயததே । தௌ சாந்வயவ்யதிரேகௌ ந ததோ²பாதா³நாசைதந்யே யதா² சேதநப்ரயுக்தத்வே(அ)திபரிஸ்பு²டௌ । தத³லமத்ராந்தரங்க³த்வேநேதி பா⁴வ: । ஏவமபி சேதநப்ரயுக்தத்வம் நாப்⁴யுபேயேத யதி³ ப்ரமாணாந்தரவிரோதோ⁴ ப⁴வேத் , ப்ரத்யுத ஶ்ருதிரநுகு³ணதராத்ரேத்யாஹ

ந சைவம் ஸதீதி ।

சகாரேண ஸு:க²து³:கா²தி³ஸமந்வயலக்ஷணஸ்ய ஹேதோரஸித்³த⁴த்வம் ஸமுச்சிநோதீத்யாஹ

அந்வயாத்³யநுபபத்தேஶ்சேதி ।

ஆந்தரா: க²ல்வமீ ஸு:க²து³:க²மோஹவிஷாதா³ பா³ஹ்யேப்⁴யஶ்சந்த³நாதி³ப்⁴யோ(அ)திவிச்சி²ந்நப்ரத்யயப்ரவேத³நீயேப்⁴யோ வ்யதிரிக்தா அத்⁴யக்ஷமீக்ஷ்யந்தே । யதி³ புநரேத ஏவ ஸு:க²து³:கா²தி³ஸ்வபா⁴வா ப⁴வேயுஸ்தத: ஸ்வரூபத்வாத்³தே⁴மந்தே(அ)பி சந்த³ந: ஸுக²: ஸ்யாத் । நஹி சந்த³ந: கதா³சித³சந்த³ந: । ததா² நிதா³கே⁴ஷ்வபி குங்குமபங்க: ஸுகோ² ப⁴வேத் । நஹ்யஸௌ கதா³சித³குங்குமபங்க இதி । ஏவம் கண்டக: க்ரமேலகஸ்ய ஸுக² இதி மநுஷ்யாதீ³நாமபி ப்ராணப்⁴ருதாம் ஸுக²: ஸ்யாத் । நஹ்யஸௌ காம்ஶ்சித்ப்ரத்யேவ கண்டக இதி । தஸ்மாத³ஸுகா²தி³ஸ்வபா⁴வா அபி சந்த³நகுங்குமாத³யோ ஜாதிகாலாவஸ்தா²த்³யபேக்ஷயா ஸுக²து³:கா²தி³ஹேதவோ ந து ஸ்வயம் ஸுகா²தி³ஸ்வபா⁴வா இதி ரமணீயம் । தஸ்மாத்ஸுகா²தி³ரூபஸமந்வயோ பா⁴வாநாமஸித்³த⁴ இதி நாநேந தத்³ரூபம் காரணமவ்யக்தமுந்நீயத இதி । ததி³த³முக்தம்

ஶப்³தா³த்³யவிஶேஷே(அ)பி ச பா⁴வநாவிஶேஷாதி³தி ।

பா⁴வநா வாஸநா ஸம்ஸ்காரஸ்தத்³விஶேஷாத் । கரப⁴ஜந்மஸம்வர்தகம் ஹி கர்ம கரபோ⁴சிதாமேவ பா⁴வநாமபி⁴வ்யநிக்தி, யதா²ஸ்மை கண்டகா ஏவ ரோசந்தே । ஏவமந்யத்ராபி த்³ரஷ்டவ்யம் । பரிமாணாதி³தி ஸாங்க்²யீயம் ஹேதுமுபந்யஸ்யதி

ததா² பரிமிதாநாம் பே⁴தா³நாமிதி ।

ஸம்ஸர்க³பூர்வகத்வே ஹி ஸம்ஸர்க³ஸ்யைகஸ்மிந்நத்³வயே(அ)ஸம்ப⁴வாந்நாநாத்வைகார்த²ஸமவேதஸ்ய நாநாகாரணாநி ஸம்ஸ்ருஷ்டாநி கல்பநீயாநி, தாநி ச ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸ்யேவேதி பா⁴வ: । ததே³தத்பரிமிதத்வம் ஸாங்க்²யீயராத்³தா⁴ந்தாலோசநேநாநைகாந்திகமிதி தூ³ஷயதி

ஸத்த்வரஜஸ்தமஸாமிதி ।

யதி³ தாவத்பரிமிதத்வமியத்தா, ஸா நப⁴ஸோ(அ)பி நாஸ்தீத்யவ்யாபகோ ஹேது: பரிமாணாதி³தி । அத² ந யோஜநாதி³மிதத்வம் பரிமாணமியத்தாம் நப⁴ஸோ ப்³ரூம: கிந்த்வவ்யாபிதாம் , அவ்யாபி ச நப⁴ஸ்தந்மாத்ராதே³: । நஹி கார்யம் காரணவ்யாபி, கிந்து காரணம் கார்யவ்யாபீதி பரிமிதம் நப⁴ஸ்தந்மாத்ராத்³யவ்யாபித்வாத் । ஹந்த ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸ்யபி ந பரஸ்பரம் வ்யாப்நுவந்தி, நச தத்த்வாந்தரபூர்வகத்வமேதேஷாமிதி வ்யபி⁴சார: । நஹி யதா² தை: கார்யஜாதமாவிஷ்டமேவம் தாநி பரஸ்பரம் விஶந்தி, மித²: கார்யகாரணபா⁴வாபா⁴வாத் । பரஸ்பரஸம்ஸர்க³ஸ்த்வாவேஶஶ்சிதிஶக்தௌ நாஸ்தி । நஹி சிதிஶக்தி: கூடஸ்த²நித்யா தை: ஸம்ஸ்ருஜ்யதே, ததஶ்ச தத³வ்யாபகா கு³ணா இதி பரிமிதா: । ஏவம் சிதிஶக்திரபி கு³ணைரஸம்ஸ்ருஷ்டேதி ஸாபி பரிமிதேத்யநைகாந்திகத்வம் பரிமிதத்வஸ்ய ஹேதோரிதி । ததா² கார்யகாரணவிபா⁴கோ³(அ)பி ஸமந்வயவத்³விருத்³த⁴ இத்யாஹ

கார்யகாரணபா⁴வஸ்த்விதி ॥ 1 ॥

ப்ரவ்ருத்தேஶ்ச ।

ந கேவலம் ரசநாபே⁴தா³ ந சேதநாதி⁴ஷ்டா²நமந்தரேண ப⁴வந்த்யபி து ஸாம்யாவஸ்தா²யா: ப்ரச்யுதிர்வைஷம்யம், ததா² ச யது³த்³பூ⁴தம் ப³லீயஸ்தத³ங்க்³யபி⁴பூ⁴தம் ச தத³நுகு³ணதயா ஸ்தி²தமங்க³ம் , ஏவம் ஹி கு³ணப்ரதா⁴நபா⁴வே ஸத்யஸ்ய மஹதா³தௌ³ கார்யே கா ப்ரவ்ருத்தி:, ஸாபி சேதநாதி⁴ஷ்டா²நமேவ க³மயதி । ந ஹி சேதநாதி⁴ஷ்டா²நமந்தரேண ம்ருத்பிண்டே³ ப்ரதா⁴நே(அ)ங்க³பா⁴வேந சக்ரத³ண்ட³ஸலிலஸூத்ராத³யோ(அ)வதிஷ்ட²ந்தே । தஸ்மாத்ப்ரவ்ருத்தேரபி சேதநாதி⁴ஷ்டா²நஸித்³தி⁴ரிதி “ஶக்தித: ப்ரவ்ருத்தேஶ்ச” இத்யயமபி ஹேது: ஸாங்க்²யீயோ விருத்³த⁴ ஏவேத்யுக்தம் வக்ரோக்த்யா । அத்ர ஸாங்க்²யஶ்சோத³யதி

நநு சேதநஸ்யாபி ப்ரவ்ருத்திரிதி ।

அயமபி⁴ப்ராய: த்வயா கிலௌபநிஷதே³நாஸ்மத்³தே⁴தூந் தூ³ஷயித்வா கேவலஸ்ய சேதநஸ்யைவாந்யநிரபேக்ஷஸ்ய ஜக³து³பாதா³நத்வம் நிமித்தத்வம் ச ஸமர்த²நீயம் । தத³யுக்தம் । கேவலஸ்ய சேதநஸ்ய ப்ரவ்ருத்தேர்த்³ருஷ்டாந்தத⁴ர்மிண்யநுபலப்³தே⁴ரிதி । ஔபநிஷத³ஸ்து சேதநஹேதுகாம் தாவதே³ஷ ஸாங்க்²ய: ப்ரவ்ருத்திமப்⁴யுபக³ச்ச²து பஶ்சாத்ஸ்வபக்ஷமத ஏவ ஸமாதா⁴ஸ்யாமீத்யபி⁴ஸந்தி⁴மாநாஹ

ஸத்யமேதத் ।

ந கேவலஸ்ய சேதநஸ்ய ப்ரவ்ருத்திர்த்³ருஷ்டேதி । ஸாங்க்²ய ஆஹ

ந த்வசேதநஸம்யுக்தஸ்யேதி ।

துஶப்³த³ ஔபநிஷத³பக்ஷம் வ்யாவர்தயதி । அசேதநாஶ்ரயைவ ஸர்வா ப்ரவ்ருத்திர்த்³ருஶ்யதே ந து சேதநாஶ்ரயா காசித³பி । தஸ்மாந்ந சேதநஸ்ய ஜக³த்ஸர்ஜநே ப்ரவ்ருத்திரித்யர்த²: । அத்ரௌபநிஷதோ³ கூ³டா⁴பி⁴ஸந்தி⁴: ப்ரஶ்நபூர்வகம் விம்ருஶதி

கிம் புநரத்ரேதி ।

அத்ராந்தரே ஸாங்க்²யோ ப்³ரூதே

நநு யஸ்மிந்நிதி ।

ந தாவச்சேதந: ப்ரவ்ருத்த்யாஶ்ரயதயா தத்ப்ரயோஜகதயா வா ப்ரத்யக்ஷமீக்ஷ்யதே, கேவலம் ப்ரவ்ருத்திஸ்ததா³ஶ்ரயஶ்சாசேதநோ தே³ஹரதா²தி³: ப்ரத்யக்ஷேண ப்ரதீயதே, தத்ராசேதநஸ்ய ப்ரவ்ருத்திஸ்தந்நிமித்தைவ ந து சேதநநிமித்தா । ஸத்³பா⁴வமாத்ரம் து தத்ர சேதநஸ்ய க³ம்யதே ரதா²தி³வைலக்ஷண்யாஜ்ஜீவத்³தே³ஹஸ்ய । நச ஸத்³பா⁴வமாத்ரேண காரணத்வஸித்³தி⁴: । மா பூ⁴தா³காஶ உத்பத்திமதாம் க⁴டாதீ³நாம் நிமித்தகாரணமஸ்தி ஹி ஸர்வத்ரேதி । தத³நேந தே³ஹாதிரிக்தே ஸத்யபி சேதநே தஸ்ய ந ப்ரவ்ருத்திம் ப்ரதி நிமித்தபா⁴வோ(அ)ஸ்தீத்யுக்தம் । யதஶ்சாஸ்ய ந ப்ரவ்ருத்திஹேதுபா⁴வோ(அ)ஸ்தி அத ஏவ ப்ரத்யக்ஷே தே³ஹே ஸதி ப்ரவ்ருத்தித³ர்ஶநாத³ஸதி சாத³ர்ஶநாத்³தே³ஹஸ்யைவ சைதந்யமிதி லௌகாயதிகா: ப்ரதிபந்நா:, ததா² ச ந சிதா³த்மநிமித்தா ப்ரவ்ருத்திரிதி ஸித்³த⁴ம் । தஸ்மாந்ந ரசநாயா: ப்ரவ்ருத்தேர்வா சிதா³த்மகாரணத்வஸித்³தி⁴ர்ஜக³த இதி ஔபநிஷத³: பரிஹரதி

தத³பி⁴தீ⁴யதே ந ப்³ரூம இதி ।

ந தாவத்ப்ரத்யக்ஷாநுமாநாக³மஸித்³த⁴: ஶாரீரோ வா பரமாத்மா வாஸ்மாபி⁴ரிதா³நீம் ஸாத⁴நீய:, கேவலமஸ்ய ப்ரவ்ருத்திம் ப்ரதி காரணத்வம் வக்தவ்யம் । தத்ர ம்ருதஶரீரே வா ரதா²தௌ³ வாநதி⁴ஷ்டி²தே சேதநேந ப்ரவ்ருத்தேரத³ர்ஶநாத்தத்³விபர்யயே ச ப்ரவ்ருத்தித³ர்ஶநாத³ந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் சேதநஹேதுகத்வம் ப்ரவ்ருத்தேர்நிஶ்சீயதே, ந து சேதநஸத்³பா⁴வமாத்ரேண, யேநாதிப்ரஸங்கோ³ ப⁴வேத் । பூ⁴தசைதநிகாநாமபி சேத³நாதி⁴ஷ்டா²நாத³சேதநாநாம் ப்ரவ்ருத்திரித்யத்ராவிவாத³ இத்யாஹ

லௌகாயதிகாநாமபீதி ।

ஸ்யாதே³தத் । தே³ஹ: ஸ்வயம் சேதந: கரசரணாதி³மாந் ஸ்வவ்யாபாரேண ப்ரவர்தயதீதி யுக்தம், ந து தத³திரிக்த: கூடஸ்த²நித்யஶ்சேதநோ வ்யாபாரரஹிதோ ஜ்ஞாநைகஸ்வபா⁴வ: ப்ரவ்ருத்த்யபா⁴வாத்ப்ரவர்தகோ யுக்த இதி சோத³யதி

நநு தவேதி ।

பரிஹரதி

ந ।

அயஸ்காந்தவத்³ரூபாதி³வச்சேதி ।

யதா² ச ரூபாத³ய இதி ।

ஸாங்க்²யாநாம் ஹி ஸ்வதே³ஶஸ்தா² ரூபாத³ய இந்த்³ரியம் விகுர்வதே, தேந ததி³ந்த்³ரியமர்த²ம் ப்ராப்தமர்தா²காரேண பரிணமத இதி ஸ்தி²தி: । ஸம்ப்ரதி சோத³க: ஸ்வாபி⁴ப்ராயமாவிஷ்கரோதி

ஏகத்வாதி³தி ।

யேஷாமசேதநம் சேதநம் சாஸ்தி தேஷாமேதத்³யுஜ்யதே வக்தும் சேதநாதி⁴ஷ்டி²தமசேதநம் ப்ரவர்தத இதி । யதா² யோகி³நாமீஶ்வரவாதி³நாம் । யேஷாம் து சேதநாதிரிக்தம் நாஸ்த்யத்³வைதவாதி³நாம், தேஷாம் ப்ரவர்த்யாபா⁴வே கம் ப்ரதி ப்ரவர்தகத்வம் சேதநஸ்யேத்யர்த²: । பரிஹரதி

ந அவித்³யேதி ।

காரணபூ⁴தயா லயலக்ஷணயாவித்³யயா ப்ராக்ஸர்கோ³பசிதேந ச விக்ஷேபஸம்ஸ்காரேண யத்ப்ரத்யுபஸ்தா²பிதம் நாமரூபம் ததே³வ மாயா, ததா³வேஶேநாஸ்ய சோத்³யஸ்யாஸக்ருத்ப்ரயுக்தத்வாத் । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி நேயம் ஸ்ருஷ்டிர்வஸ்துஸதீ யேநாத்³வைதிநோ வஸ்துஸதோ த்³விதீயஸ்யாபா⁴வாத³நுயுஜ்யேத । கால்பநிக்யாம் து ஸ்ருஷ்டாவஸ்தி கால்பநிகம் த்³விதீயம் ஸஹாயம் மாயாமயம் । யதா²ஹு: “ஸஹாயாஸ்தாத்³ருஶா ஏவ யாத்³ருஶீ ப⁴விதவ்யதா ।' இதி । ந சைவம் ப்³ரஹ்மோபாதா³நத்வவ்யாகா⁴த:, ப்³ரஹ்மண ஏவ மாயாவேஶேநோபாதா³நத்வாத்தத³தி⁴ஷ்டா²நத்வாஜ்ஜக³த்³விப்⁴ரமஸ்ய, ரஜதவிப்⁴ரமஸ்யேவ ஶுக்திகாதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய ஶுக்திகோபாதா³நத்வமிதி நிரவத்³யம் ॥ 2 ॥

பயோம்பு³வச்சேத்தத்ராபி ।

யதா² பயோம்பு³நோஶ்சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தயோ: ஸ்வத ஏவ ப்ரவ்ருத்திரேவம் ப்ரதா⁴நஸ்யாபீதி ஶங்கார்த²: । தத்ராபி சேதநாதி⁴ஷ்டி²தத்வம் ஸாத்⁴யம், ந ச ஸாத்⁴யேநைவ வ்யபி⁴சார:, ததா² ஸத்யநுமாநமாத்ரோச்சே²த³ப்ரஸங்கா³த் , ஸர்வத்ராஸ்ய ஸுலப⁴த்வாத் । ந சாஸாத்⁴யம் । அத்ராபி சேதநாதி⁴ஷ்டா²நஸ்யாக³மஸித்³த⁴த்வாத் । ந ச ஸபக்ஷேண வ்யபி⁴சார இதி ஶங்காநிராகரணஸ்யார்த²: ।

ஸாத்⁴யபக்ஷேத்யுபலக்ஷணம் ।

ஸபக்ஷநிக்ஷிப்தத்வாதி³த்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । நநு “உபஸம்ஹாரத³ர்ஶநாத்”(ப்³ர. ஸூ. 2 । 1 । 24) இத்யத்ராநபேக்ஷஸ்ய ப்ரவ்ருத்திர்த³ர்ஶிதா, இஹ து ஸர்வஸ்ய சேதநாபேக்ஷா ப்ரவ்ருத்தி: ப்ரதிபாத்³யத இதி குதோ ந விரோத⁴ இத்யத ஆஹ

உபஸம்ஹாரத³ர்ஶநாதி³தி ।

ஸ்தூ²லத³ர்ஶிலோகாபி⁴ப்ராயாநுரோதே⁴ந தது³க்தம் ந து பரமார்த²த இத்யர்த²: ॥ 3 ॥

வ்யதிரேகாநவஸ்தி²தேஶ்சாநபேக்ஷத்வாத் ।

யத்³யபி ஸாங்க்²யாநாமபி விசித்ரகர்மவாஸநாவாஸிதம் ப்ரதா⁴நம் ஸாம்யாவஸ்தா²யாமபி ததா²பி ந கர்மவாஸநா: ஸர்க³ஸ்யேஶதே, கிந்து ப்ரதா⁴நமேவ ஸ்வகார்யே ப்ரவர்தமாநமத⁴ர்மப்ரதிப³த்³த⁴ம் ஸந்ந ஸுக²மயீம் ஸ்ருஷ்டிம் கர்துமுத்ஸஹத இதி த⁴ர்மேணாத⁴ர்மப்ரதிப³ந்தோ⁴(அ)பநீயதே । ஏவமத⁴ர்மேண த⁴ர்மப்ரதிப³ந்தோ⁴(அ)பநீயதே து³:க²மய்யாம் ஸ்ருஷ்டௌ । ஸ்வயமேவ ச ப்ரதா⁴நமநபேக்ஷ்ய ஸ்ருஷ்டௌ ப்ரவர்ததே । யதா²ஹு: “நிமித்தமப்ரயோஜகம் ப்ரக்ருதீநாம் வரணபே⁴த³ஸ்து தத: க்ஷேத்ரிகவத்”(யோ.ஸூ. 4-3) இதி । ததஶ்ச ப்ரதிப³ந்த⁴காபநயஸாத⁴நே த⁴ர்மாத⁴ர்மவாஸநே அபி ஸம்நிஹிதே இத்யாக³ந்தோரபேக்ஷணீயஸ்யாபா⁴வாத்ஸதை³வ ஸாம்யேந பரிணமேத வைஷம்யேண வா, ந த்வயம் காதா³சித்க: பரிணாமபே⁴த³ உபபத்³யேத । ஈஶ்வரஸ்ய து மஹாமாயஸ்ய சேதநஸ்ய லீலயா வா யத்³ருச்ச²யா வா ஸ்வபா⁴வவைசித்ர்யாத்³வா கர்மபரிபாகாபேக்ஷஸ்ய ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்தீ உபபத்³யேதே ஏவேதி ॥ 4 ॥

அந்யத்ராபா⁴வாச்ச ந த்ருணாதி³வத் ।

தே⁴நூபயுக்தம் ஹி த்ருணபல்லவாதி³ யதா² ஸ்வபா⁴வத ஏவ சேதநாநபேக்ஷம் க்ஷீரபா⁴வேந பரிணமதே ந து தத்ர தே⁴நுசைதந்யமபேக்ஷ்யதே, உபயோக³மாத்ரே தத³பேக்ஷத்வாத் । ஏவம் ப்ரதா⁴நமபி ஸ்வபா⁴வத ஏவ பரிணம்ஸ்யதே க்ருதமத்ர சேதநேநேதி ஶங்கார்த²: । தே⁴நூபயுக்தஸ்ய த்ருணாதே³: க்ஷீரபா⁴வே கிம் நிமித்தாந்தரமாத்ரம் நிஷித்⁴யதே, உத சேதநம் । ந தாவந்நிமித்தாந்தரம், தே⁴நுதே³ஹஸ்த²ஸ்யௌத³ர்யஸ்ய வஹ்ந்யாதி³பே⁴த³ஸ்ய நிமித்தாந்தரஸ்ய ஸம்ப⁴வாத் । பு³த்³தி⁴பூர்வகாரீ து தத்ராபீஶ்வர ஏவ ஸர்வஜ்ஞ: ஸம்ப⁴வதீதி ஶங்காநிராகரணஸ்யார்த²: । ததி³த³முக்தம்

கிஞ்சித்³தை³வஸம்பாத்³யமிதி ॥ 5 ॥

அப்⁴யுபக³மே(அ)ப்யர்தா²பா⁴வாத் ।

புருஷார்தா²பேக்ஷாபா⁴வப்ரஸங்கா³த் । ததி³த³முக்தம்

ஏவம் ப்ரயோஜநமபி கிஞ்சிந்நாபேக்ஷிஷ்யத இதி ।

அத²வா புருஷார்தா²பா⁴வாதி³தி யோஜ்யம் । ததி³த³முக்தம்

ததா²பி ப்ரதா⁴நப்ரவ்ருத்தே: ப்ரயோஜநம் விவேக்தவ்யமிதி ।

ந கேவலம் தாத்த்விகோ போ⁴கோ³(அ)நாதே⁴யாதிஶயஸ்ய கூடஸ்த²நித்யஸ்ய புருஷஸ்ய ந ஸம்ப⁴வதி, அநிர்மோக்ஷப்ரஸங்க³ஶ்ச । யேந ஹி ப்ரயோஜநேந ப்ரதா⁴நம் ப்ரவர்திதம் தத³நேந கர்தவ்யம், போ⁴கே³ந சைதத்ப்ரவர்திதமிதி தமேவ குர்யாந்ந மோக்ஷம், தேநாப்ரவர்திதத்வாதி³த்யர்த²: ।

அபவர்க³ஶ்சேத்ப்ராக³பீதி ।

சிதே: ஸதா³ விஶுத்³த⁴த்வாந்நைதஸ்யாம் ஜாது கர்மாநுப⁴வவாஸநா: ஸந்தி । ப்ரதா⁴நம் து தாஸாமநாதீ³நாமாதா⁴ர: । ததா² ச ப்ரதா⁴நப்ரவ்ருத்தே: ப்ராக்சிதிர்முக்தைவேதி நாபவர்கா³ர்த²மபி தத்ப்ரவ்ருத்திரிதி ।

ஶப்³தா³த்³யநுபலப்³தி⁴ப்ரஸங்க³ஶ்ச ।

தத³ர்த²மப்ரவ்ருத்தத்வாத்ப்ரதா⁴நஸ்ய ।

உப⁴யார்த²தாப்⁴யுபக³மே(அ)பீதி ।

ந தாவத³பவர்க³: ஸாத்⁴யஸ்தஸ்ய ப்ரதா⁴நாப்ரவ்ருத்திமாத்ரேண ஸித்³த⁴த்வாத் । போ⁴கா³ர்த²ம் து ப்ரவர்தேத । போ⁴க³ஸ்ய ச ஸக்ருச்ச²ப்³தா³த்³யுபலப்³கி⁴மாத்ராதே³வ ஸமாப்தத்வாந்ந தத³ர்த²ம் புந: ப்ரதா⁴நம் ப்ரவர்தேதேத்யயத்நஸாத்⁴யோ மோக்ஷ: ஸ்யாத் । நி:ஶேஷஶப்³தா³த்³யுபபோ⁴க³ஸ்ய சாநந்த்யேந ஸமாப்தேரநுபபத்தேரநிர்மோக்ஷப்ரஸங்க³: । க்ருதபோ⁴க³மபி ப்ரதா⁴நமாஸத்த்வபுருஷாந்யதாக்²யாதே: க்ரியாஸமபி⁴ஹாரேண போ⁴ஜயதீதி சேத் , அத² புருஷார்தா²ய ப்ரவ்ருத்தம் கிமர்த²ம் ஸத்த்வபுருஷாந்யதாக்²யாதிம் கரோதி । அபவர்கா³ர்த²மிதி சேத் , ஹந்தாயாம் ஸக்ருச்ச²ப்³தா³த்³யுபபோ⁴கே³ந க்ருதப்ரயோஜநஸ்ய ப்ரதா⁴நஸ்ய நிவ்ருத்திமாத்ராதே³வ ஸித்⁴யதீதி க்ருதம் ஸத்த்வாந்யதாக்²யாதிப்ரதீக்ஷணேந । ந சாஸ்யா: ஸ்வரூபத: புருஷார்த²த்வம் । தஸ்மாது³ப⁴யார்த²மபி ந ப்ரதா⁴நஸ்ய ப்ரவ்ருத்திருபபத்³யத இதி ஸித்³தோ⁴(அ)ர்தா²பா⁴வ: । ஸுக³மமிதரத் । ஶங்கதே

த்³ருக்ஶக்தீதி ।

புருஷோ ஹி த்³ருக்ஶக்தி: । ஸா ச த்³ருஶ்யமந்தரேணாநர்தி²கா ஸ்யாத் । நச ஸ்வாத்மந்யர்த²வதீ, ஸ்வாத்மநி வ்ருத்திவிரோதா⁴த் । ப்ரதா⁴நம் ச ஸர்க³ஶக்தி: । ஸா ச ஸர்ஜநீயமந்தரேணாநர்தி²கா ஸ்யாதி³தி யத்ப்ரதா⁴நேந ஶப்³தா³தி³ ஸ்ருஜ்யதே ததே³வ த்³ருக்ஶக்தேர்த்³ருஶ்யம் ப⁴வதீதி தது³ப⁴யார்த²வதத்த்வாய ஸர்ஜநமிதி ஶங்கார்த²: । நிராகரோதி

ஸர்க³ஶக்த்யநுச்சே²த³வதி³தி ।

யதா² ஹி ப்ரதா⁴நஸ்ய ஸர்க³ஶக்திரேகம் புருஷம் ப்ரதி சரிதார்தா²பி புருஷாந்தரம் ப்ரதி ப்ரவர்ததே(அ)நுச்சே²தா³த் । ஏவம் த்³ருக்ஶக்திரபி தம் புருஷம் ப்ரத்யர்த²வத்த்வாயாநுச்சே²தா³த்ஸர்வதா³ ப்ரவர்தேதேத்யநிர்மோக்ஷப்ரஸங்க³: । ஸக்ருத்³த்³ருஶ்யத³ர்ஶநேந வா சரிதார்த²த்வே ந பூ⁴ய: ப்ரவர்தேதேதி ஸர்வேஷாமேகபதே³ நிர்மோக்ஷ: ப்ரஸஜ்யேதேதி ஸஹஸா ஸம்ஸார: ஸமுச்சி²த்³யேதேதி ॥ 6 ॥

புருஷாஶ்மவதி³தி சேத்ததா²பி ।

நைவ தோ³ஷாத்ப்ரச்யுதிரிதி ஶேஷ: । மா பூ⁴த்புருஷார்த²ஸ்ய ஶக்த்யர்த²வத்த்வஸ்ய வா ப்ரவர்தகத்வம் , புருஷ ஏவ த்³ருக்ஶக்திஸம்பந்ந: பங்கு³ரிவ ப்ரவ்ருத்திஶக்திஸம்பந்நம் ப்ரதா⁴நமந்த⁴மிவ ப்ரவர்தயிஷ்யதீதி ஶங்கா । தோ³ஷாத³நிர்மோக்ஷமாஹ

அப்⁴யுபேதஹாநம் தாவதி³தி ।

ந கேவலமப்⁴யுபேதஹாநம் , அயுக்தம் சைதத்³ப⁴வத்³த³ர்ஶநாலோசநேநேத்யாஹ

கத²ம் சோதா³ஸீந இதி ।

நிஷ்க்ரியத்வே ஸாத⁴நம்

நிர்கு³ணத்வாதி³தி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 7 ॥

அங்கி³த்வாநுபபத்தேஶ்ச ।

யதி³ ப்ரதா⁴நாவஸ்தா² கூடஸ்த²நித்யா, ததோ ந தஸ்யா: ப்ரச்யுதிரநித்யத்வப்ரஸங்கா³த் । யதா²ஹு: “நித்யம் தமாஹுர்வித்³வாம்ஸோ ய: ஸ்வபா⁴வோ ந நஶ்யதி” இதி । ததி³த³முக்தம்

ஸ்வரூபப்ராணாஶப⁴யாதி³தி ।

அத² பரிணாமிநித்யா । யதா²ஹு: “யஸ்மிந் விக்ரியமாணே(அ)பி யத்தத்வம் ந விஹந்யதே । தத³பி நித்யம்” இதி । தத்ராஹ

பா³ஹ்யஸ்ய சேதி ।

யத்ஸாம்யாவஸ்த²யா ஸுசிரம் பர்யணமத்கத²ம் ததே³வாஸதி விலக்ஷணப்ரத்யயோபநிபாதே வைஷம்யமுபைதி । அநபேக்ஷஸ்ய ஸ்வதோ வாபி வைஷம்யே ந கதா³சித்ஸாம்யம் ப⁴வேதி³த்யர்த²: ॥ 8 ॥

அந்யதா²நுமிதௌ ச ஜ்ஞஶக்திவியோகா³த் ।

ஏவமபி ப்ரதா⁴நஸ்யேதி ।

அங்கி³த்வாநுபபத்திலக்ஷணோ தோ³ஷஸ்தாவந்ந ப⁴வத்³பி⁴: ஶக்ய: பரிஹர்துமிதி வக்ஷ்யாம: । அப்⁴யுபக³ம்யாப்யஸ்யாதோ³ஷத்வமுச்யத இத்யர்த²: । ஸம்ப்ரத்யங்கி³த்வாநுபபத்திமுபபாத³யதி

வைஷம்யோபக³மயோக்³யா அபீதி ॥ 9 ॥

விப்ரதிஷேதா⁴ச்சாஸமஞ்ஜஸம் ।

க்வசித்ஸப்தேந்த்³ரியாணீதி ।

த்வங்மாத்ரமேவ ஹி பு³த்³தீ⁴ந்த்³ரியமநேகரூபாதி³க்³ரஹணஸமர்த²மேகம், கர்மேந்த்³ரியாணி பஞ்ச, ஸப்தமம் ச மந இதி ஸப்தேந்த்³ரியாணி ।

க்வசித்த்ரீண்யந்த:கரணாநி ।

பு³த்³தி⁴ரஹங்காரோ மந இதி ।

க்வசிதே³கம்

பு³த்³தி⁴ரிதி । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ।

அத்ராஹ ஸாங்க்²ய:

நந்வௌபநிஷதா³நாமபீதி ।

தப்யதாபகபா⁴வஸ்தாவதே³கஸ்மிந்நோபபத்³யதே । நஹி தபிரஸ்திரிவ கர்த்ருஸ்த²பா⁴வக:, கிந்து பசிரிவ கர்மஸ்த²பா⁴வக: । பரஸமவேதக்ரியாப²லஶாலி ச கர்ம । ததா² ச தப்யேந கர்மணா தாபகஸமவேதக்ரியாப²லஶாலிநா தாபகாத³ந்யேந ப⁴விதவ்யம் । அநந்யத்வே சைத்ரஸ்யேவ க³ந்து: ஸ்வஸமவேதக³மநக்ரியாப²லநக³ரப்ராப்திஶாலிநோ(அ)ப்யகர்மத்வப்ரஸங்கா³த் । அந்யத்வே து தப்யஸ்ய தாபகாச்சைத்ரஸமவேதக³மநக்ரியாப²லபா⁴ஜோ க³ம்யஸ்யேவ நக³ரஸ்ய தப்யத்வோபபத்தி: । தஸ்மாத³பே⁴தே³ தப்யதாபகபா⁴வோ நோபபத்³யத இதி । தூ³ஷணாந்தரமாஹ

யதி³ சேதி ।

நஹி ஸ்வபா⁴வாத்³பா⁴வோ வியோஜிதும் ஶக்ய இதி பா⁴வ: । ஜலதே⁴ஶ்ச வீசிதரங்க³பே²நாத³ய: ஸ்வபா⁴வா: ஸந்த ஆவிர்பா⁴வதிரோபா⁴வத⁴ர்மாணோ ந து தைர்ஜலதி⁴: கதா³சித³பி முச்யதே । ந கேவலம் கர்மபா⁴வாத்தப்யஸ்ய தாபகாத³ந்யத்வமபி த்வநுப⁴வஸித்³த⁴மேவேத்யாஹ

ப்ரஸித்³த⁴ஶ்சாயமிதி ।

ததா²ஹி அர்தோ²(அ)ப்யுபார்ஜநரக்ஷணக்ஷயராக³வ்ருத்³தி⁴ஹிம்ஸாதோ³ஷத³ர்ஶநாத³நர்த²: ஸந்நர்தி²நம் து³நோதி, தத³ர்தீ² தப்யஸ்தாபகஶ்சார்த²:, தௌ சேமௌ லோகே ப்ரதீதபே⁴தௌ³ । அபே⁴தே³ ச தூ³ஷணாந்யுக்தாநி । தத்கத²மேகஸ்மிந்நத்³வயே ப⁴விதுமர்ஹத இத்யர்த²: । ததே³வமௌபநிஷத³ம் மதமஸமஞ்ஜஸமுக்த்வா ஸாங்க்²ய: ஸ்வபக்ஷே தப்யதாபகயோர்பே⁴தே³ மோக்ஷமுபபாத³யதி

ஜாத்யந்தரபா⁴வே த்விதி ।

த்³ருக்³த³ர்ஶநஶக்த்யோ: கில ஸம்யோக³ஸ்தாபநிதா³நம், தஸ்ய ஹேதுரவிவேகத³ர்ஶநஸம்ஸ்காரோ(அ)வித்³யா, ஸா ச விவேகக்²யாத்யா வித்³யயா விரோதி⁴த்வாத்³விநிவர்த்யதே, தந்நிவ்ருத்தௌ தத்³தே⁴துக: ஸம்யோகோ³ நிவர்ததே, தந்நிவ்ருத்தௌ ச தத்கார்யஸ்தாபோ நிவர்ததே । தது³க்தம் பஞ்சஶிகா²சார்யேண “தத்ஸம்யோக³ஹேதுவிவர்ஜநாத்ஸ்யாத³யமாத்யந்திகோ து³:க²ப்ரதீகார:” இதி । அத்ர ச ந ஸாக்ஷாத்புருஷஸ்யாபரிணாமிநோ ப³ந்த⁴மோக்ஷௌ, கிந்து பு³த்³தி⁴ஸத்த்வஸ்யைவ சிதிச்சா²யாபத்த்யா லப்³த⁴சைதந்யஸ்ய । ததா²ஹி இஷ்டாநிஷ்டகு³ணஸ்வரூபாவதா⁴ரணமவிபா⁴கா³பந்நமஸ்ய போ⁴க³:, போ⁴க்த்ருஸ்வரூபாவதா⁴ரணமபவர்க³:, தேந ஹி பு³த்³தி⁴ஸத்வமேவாபவ்ருஜ்யதே, ததா²பி யதா² ஜய: பராஜயோ வா யோதே⁴ஷு வர்தமாந: ப்ராதா⁴ந்யாத்ஸ்வாமிந்யபதி³ஶ்யதே, ஏவம் ப³ந்த⁴மோக்ஷௌ பு³த்³தி⁴ஸத்த்வே வர்தமாநௌ கத²ஞ்சித்புருஷே(அ)பதி³ஶ்யேதே, ஸ ஹ்யவிபா⁴கா³பத்யா தத்ப²லஸ்ய போ⁴க்தேதி । ததே³தத³பி⁴ஸந்தா⁴யாஹ

ஸ்யாத³பி கதா³சிந்மோக்ஷோபபத்திரிதி ।

அத்ரோச்யதே

ந । ஏகத்வாதே³வ தப்யதாபகபா⁴வாநுபபத்தே: ।

யத ஏகத்வே தப்யதாபகபா⁴வோ நோபபத்³யத ஏகத்வாதே³வ, தஸ்மாத்ஸாம்வ்யவஹாரிகபே⁴தா³ஶ்ரயஸ்தப்யதாபகபா⁴வோ(அ)ஸ்மாபி⁴ரப்⁴யுபேய: । தாபோ ஹி ஸாம்வ்யவஹாரிக ஏவ ந பாரமார்தி²க இத்யஸக்ருதா³வேதி³தம் । ப⁴வேதே³ஷ தோ³ஷோ யத்³யேகாத்மதாயாம் தப்யதாபகாவந்யோந்யஸ்ய விஷயவிஷயிபா⁴வம் ப்ரதிபத்³யேயாதாமித்யஸ்மத³ப்⁴யுபக³ம இதி ஶேஷ: । ஸாங்க்²யோ(அ)பி ஹி பே⁴தா³ஶ்ரயம் தப்யதாபகபா⁴வம் ப்³ருவாணோ ந புருஷஸ்ய தபிகர்மதாமாக்²யாதுமர்ஹதி, தஸ்யாபரிணாமிதயா தபிக்ரியாஜநிதப²லஶாலித்வாநுபபத்தே: । கேவலமநேந ஸத்த்வம் தப்யம் , அப்⁴யுபேயம் தாபகம் ச ரஜ: । த³ர்ஶிதவிஷயத்த்வாத்து பு³த்³தி⁴ஸத்வே தப்யே தத³விபா⁴கா³பத்த்யா புருஷோ(அ)ப்யநுதப்யத இவ ந து தப்யதே(அ)பரிணாமித்வாதி³த்யுக்தம், தத³விபா⁴கா³பத்திஶ்சாவித்³யா, ததா² சாவித்³யாக்ருதஸ்தப்யதாபகபா⁴வஸ்த்வயாப்⁴யுபேய:, ஸோ(அ)யமஸ்மாபி⁴ருச்யமாந: கிமிதி ப⁴வத: புருஷ இவாபா⁴தி । அபி ச நித்யத்வாப்⁴யுபக³மாச்ச தாபகஸ்யாநிர்மோக்ஷப்ரஸங்க³: । ஶங்கதே

தப்யதாபகஶக்த்யோர்நித்யத்வே(அ)பீதி ।

ஸஹாத³ர்ஶநேந நிமித்தேந வர்தத இதி ஸநிமித்த: ஸம்யோக³ஸ்தத³பேக்ஷத்வாதி³தி । நிராகரோதி

ந । அத³ர்ஶநஸ்ய தமஸ இதி ।

ந தாவத்புருஷஸ்ய தப்திரித்யுக்தம் । கேவலமியம் பு³த்³தி⁴ஸத்த்வஸ்ய தாபகரஜோஜநிதா, தஸ்ய ச பு³த்³தி⁴ஸத்வஸ்ய தாமஸவிபர்யாஸாதா³த்மந: புருஷாத்³பே⁴த³மபஶ்யத: புருஷஸ்தப்யத இத்யபி⁴மாந:, ந து புருஷோ விபர்யாஸதுஷேணாபி யுஜ்யதே । தஸ்ய து பு³த்³தி⁴ஸத்த்வஸ்ய ஸாத்த்விக்யா விவேகக்²யாத்யா தாமஸீயமவிவேகக்²யாதிர்நிவர்தநீயா । ந ச ஸதி தமஸி மூலே ஶக்யாத்யந்தமுச்சே²த்தும் । ததா² விச்சி²ந்நாபி சி²ந்நப³த³ரீவ புநஸ்தமஸோத்³பூ⁴தேந ஸத்த்வமபி⁴பூ⁴ய விவேகக்²யாதிமபோத்³ய ஶதஶிக²ராவித்³யாவிர்பா⁴வ்யேதேதி ப³தேயமபவர்க³கதா² தபஸ்விநோ த³த்தஜலாஞ்ஜலி: ப்ரஸஜ்யேத । அஸ்மத்பக்ஷே த்வதோ³ஷ இத்யாஹ

ஔபநிஷத³ஸ்ய த்விதி ।

யதா² ஹி முக²மவதா³தமபி மலிநாத³ர்ஶதலோபாதி⁴கல்பிதப்ரதிபி³ம்ப³பே⁴த³ம் மலிநதாமுபைதி, ந ச தத்³வஸ்துதோ மலிநம், நச பி³ம்பா³த்ப்ரதிபி³ம்ப³ம் வஸ்துதோ பி⁴த்³யதே, அத² தஸ்மிந் ப்ரதிபி³ம்பே³ மலிநாத³ர்ஶோபதா⁴நாந்மலிநதா பத³ம் லப⁴தே । ததா² சாத்மநோ மலிநம் முக²ம் பஶ்யந் தே³வத³த்தஸ்தப்யதே । யதா³ தூபாத்⁴யபநயாத்³பி³ம்ப³மேவ கல்பநாவஶாத்ப்ரதிபி³ம்ப³ம் தச்சாவதா³தமிதி தத்த்வமவக³ச்ச²தி ததா³ஸ்ய தாப: ப்ரஶாம்யதி நச மலிநம் மே முக²மிதி । ஏவமவித்³யோபதா⁴நகல்பிதாவச்சே²தோ³ ஜீவ: பரமாத்மப்ரதிபி³ம்ப³கல்ப: கல்பிதைரேவ ஶப்³தா³தி³பி⁴: ஸம்பர்காத்தப்யதே நது தத்த்வத: பரமாத்மநோ(அ)ஸ்தி தாப: । யதா³ து “தத்த்வமஸி”(சா². உ. 6 । 8 । 7) இதி வாக்யஶ்ரவணமநநத்⁴யாநாப்⁴யாஸபரிபாகப்ரகர்ஷபர்யந்தஜோ(அ)ஸ்ய ஸாக்ஷாத்கார உபஜாயதே ததா³ ஜீவ: ஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴தத்த்வஸ்வபா⁴வமாத்மநோ(அ)நுப⁴வந்நிர்ம்ருஷ்டநிகி²லஸவாஸநக்லேஶஜால: கேவல: ஸ்வஸ்தோ² ப⁴வதி, ந சாஸ்ய புந: ஸம்ஸாரப⁴யமஸ்தி தத்³தே⁴தோரவாஸ்தவத்வேந ஸமூலகாஷம் கஷிதத்வாத் । ஸாங்க்²யஸ்ய து ஸதஸ்தமஸோ(அ)ஶக்யஸமுச்சே²த³த்வாதி³தி । ததி³த³முக்தம்

விகாரபே⁴த³ஸ்ய ச வாசாரம்ப⁴ணமாத்ரத்வஶ்ரவணாதி³தி ॥ 10 ॥

ப்ரதா⁴நகாரணவாத³ இதி ।

யதை²வ ப்ரதா⁴நகாரணவாதோ³ ப்³ரஹ்மகாரணவாத³விரோத்⁴யேவம் பரமாணுகாரணவாதோ³(அ)ப்யத: ஸோ(அ)பி நிராகர்தவ்ய: । “ஏதேந ஶிஷ்டாபரிக்³ரஹா அபி வ்யாக்²யாதா:”(ப்³ர. ஸூ. 2 । 1 । 12) இத்யஸ்ய ப்ரபஞ்ச ஆரப்⁴யதே தத்ர வைஶேஷிகா ப்³ரஹ்மகாரணத்வம் தூ³ஷயாம்ப³பூ⁴வு: । சேதநம் சேதா³காஶாதீ³நாமுபாதா³நம் ததா³ரப்³த⁴மாகாஶாதி³ சேதநம் ஸ்யாத் । காரணகு³ணக்ரமேண ஹி கார்யே கு³ணாரம்போ⁴ த்³ருஷ்ட:, யதா² ஶுக்லைஸ்தந்துபி⁴ராரப்³த⁴: பட: ஶுக்ல:, ந ஜாத்வஸௌ க்ருஷ்ணோ ப⁴வதி । ஏவம் சேதநேநாரப்³த⁴மாகாஶாதி³ சேதநம் ப⁴வேந்ந த்வசேதநம் । தஸ்மாத³சேதநோபாதா³நமேவ ஜக³த் । தச்சாசேதநம் பரமாணவ: । ஸூக்ஷ்மாத்க²லு ஸ்தூ²லஸ்யோத்பத்திர்த்³ருஶ்யதே, யதா² தந்துபி⁴: படஸ்யைவமம்ஶுப்⁴யஸ்தந்தூநாமேவமபகர்ஷபர்யந்தம் காரணத்³ரவ்யமதிஸூக்ஷ்மமநவயவமவதிஷ்ட²தே, தச்ச பரமாணு । தஸ்ய து ஸாவயவத்வே(அ)ப்⁴யுபக³ம்யமாநே(அ)நந்தாவயவத்வேந ஸுமேருராஜஸர்ஷபயோ: ஸமாநபரிமாணத்வப்ரஸங்க³ இத்யுக்தம் । தத்ர ச ப்ரத²மம் தாவத³த்³ருஷ்டவத்க்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்யோகா³த்பரமாணௌ கர்ம, ததோ(அ)ஸௌ பரமாண்வந்தரேண ஸம்யுஜ்யத்³வ்யணுகமாரப⁴தே । ப³ஹவஸ்து பரமாணவ: ஸம்யுக்தா ந ஸஹஸா ஸ்தூ²லமாரப⁴ந்தே, பரமாணுத்வே ஸதி ப³ஹுத்வாத் , க⁴டோபக்³ருஹீதபரமாணுவத் । யதி³ ஹி க⁴டோபக்³ருஹீதா: பரமாணவோ க⁴டமாரபே⁴ரந்ந க⁴டே ப்ரவிப⁴ஜ்யமாநே கபாலஶர்கராத்³யுபலப்⁴யேத, தேஷாமநாரப்³த⁴த்வாத் , க⁴டஸ்யைவ து தைராரப்³த⁴த்வாத் । ததா² ஸதி முத்³க³ரப்ரஹாராத்க⁴டவிநாஶே ந கிஞ்சிது³பலப்⁴யேத, தேஷாமநாரப்³த⁴த்வாத் । தத³வயவாநாம் பரமாணூநாமதீந்த்³ரியத்வாத் । தஸ்மாந்ந ப³ஹூநாம் பரமாணூநாம் த்³ரவ்யம் ப்ரதி ஸமவாயிகாரணத்வம் , அபி து த்³வாவேவ பரமாணூ த்³ய்வணுகமாரபே⁴தே । தஸ்ய சாணுத்வம் பரிமாணம் பரமாணுபரிமாணாத்பாரிமாண்ட³ல்யாத³ந்யதீ³ஶ்வரபு³த்³தி⁴மபேக்ஷ்யோத்பந்நா த்³வித்வஸங்க்²யாரப⁴தே । நச த்³வ்யணுகாப்⁴யாம் த்³ரவ்யஸ்யாரம்ப⁴:, வையர்த்²யப்ரஸங்கா³த் । தத³பி ஹி த்³வ்யணுகமேவ ப⁴வேந்ந து மஹத் । காரணப³ஹுத்வமஹத்த்வப்ரசயவிஶேஷேப்⁴யோ ஹி மஹத்த்வஸ்யோத்பத்தி: । நச த்³வ்யணுகயோர்மஹத்த்வமஸ்தி, யதஸ்தாப்⁴யாமாரப்³த⁴ம் மஹத்³ப⁴வேத் । நாபி தயோர்ப³ஹுத்வம், த்³வித்வாதே³வ । நச ப்ரசயபே⁴த³ஸ்தூலபிண்டா³நாமிவ, தத³வயவாநாமநவயவத்வேந ப்ரஶிதி²லாவயவஸம்யோக³பே⁴த³விரஹாத் । தஸ்மாத்தேநாபி தத்காரணத்³வ்யணுகவத³ணுநைவ ப⁴விதவ்யம், ததா² ச புருஷோபபோ⁴கா³திஶயாபா⁴வாத³த்³ருஷ்டநிமித்தத்வாச்ச விஶ்வநிர்மாணஸ்ய போ⁴கா³ர்தத்வாத்தத்காரணேந ச த்³வ்யணுகேந தந்நிஷ்பத்தே: க்ருதம் த்³வ்யணுகாஶ்ரயேண த்³வ்யணுகாந்தரேணேத்யாரம்ப⁴வையர்த்²யாத் । ஆரம்பா⁴ர்த²வத்த்வாய ப³ஹுபி⁴ரேவ த்³வ்யணுகைஸ்த்ர்யணுகம் சதுரணுகம் வா த்³ரவ்யம் மஹத்³தீ³ர்க⁴மாரப்³த⁴வ்யம் । அஸ்தி ஹி தத்ர தத்ர போ⁴க³பே⁴த³: । அஸ்தி ச ப³ஹுத்வஸங்க்²யேஶ்வரபு³த்³தி⁴மபேக்ஷ்யோத்பந்நா மஹத்த்வபரிமாணயோநி: । த்ர்யணுகாதி³பி⁴ராரப்³த⁴ம் து கார்யத்³ரவ்யம் காரணப³ஹுத்வாத்³வா காரணமஹத்த்வாத்³வா காரணப்ரசயபே⁴தா³த்³வா மஹத்³ப⁴வதீதி ப்ரக்ரியா । ததே³தயைவ ப்ரக்ரியயா காரணஸமவாயிநோ கு³ணா: கார்யத்³ரவ்யே ஸமாநஜாதீயமேவ கு³ணாந்தரமாரப⁴ந்த இதி தூ³ஷணமதூ³ஷணீக்ரியதே, வ்யபி⁴சாராதி³த்யாஹ

மஹத்³தீ³ர்கா⁴தி⁴கரணவிஷயா:

மஹத்³தீ³ர்க⁴வத்³வா ஹ்ரஸ்வபரிமண்ட³லாப்⁴யாம் ।

யதா² மஹத்³த்³ரவ்யம் த்ர்யணுகாதி³ ஹ்ருஸ்வாத்³த்³வ்யணுகாஜ்ஜாயதே, ந து மஹத்த்வகு³ணோபஜநநே த்³வ்யணுகக³தம் மஹத்த்வமபேக்ஷதே, தஸ்ய ஹ்ருஸ்வத்வாத் । யதா² வா ததே³வ த்ர்யணுகாதி³ தீ³ர்த⁴ம் ஹ்ருஸ்வாத்³ த்³வ்யணுகாஜ்ஜாயதே, ந து தத்³க³தம் தீ³ர்க⁴த்வமபேக்ஷதே, தத³பா⁴வாத் । வாஶப்³த³ஶ்சார்தே²(அ)நுக்தஸமுச்சயார்த²: । யதா² த்³வ்யணுகமணு ஹ்ருஸ்வபரிமாணம் பரிமண்ட³லாத்பரமாணோரபரிமண்ட³லம் ஜாயத ஏவம் சேதநாத்³ப்³ரஹ்மணோ(அ)சேதநம் ஜக³ந்நிஷ்பத்³யத இதி ஸூத்ரயோஜநா । பா⁴ஷ்யே

பரமாணுகு³ணவிஶேஷஸ்த்விதி ।

பாரிமாண்ட³ல்யக்³ரஹணமுபலக்ஷணம் । ந த்³வ்யணுகே(அ)ணுத்வமபி பாரமாணுவர்தி பாரிமாண்ட³ல்யமாரப⁴தே, தஸ்ய ஹி த்³வித்வஸங்க்²யாயோநித்வாதி³த்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஹ்ரஸ்வபரிமண்ட³லாப்⁴யாமிதி ஸூத்ரம் கு³ணிபரம் ந கு³ணபரம் । யதா³பி த்³வே த்³வே த்³வ்யணுகே இதி படி²தவ்யே ப்ரமாதா³தே³கம் த்³வேபத³ம் ந படி²தம் । ஏவம் சதுரணுகமித்யாத்³யுபபத்³யதே । இதரதா² ஹி த்³வ்யணுகமேவ தத³பி ஸ்யாந்ந து மஹதி³த்யுக்தம் । அத²வா த்³வே இதி த்³வித்வே, யதா² “த்³வ்யேகயோர்த்³விவசநைகவசநே”(பா.ஸூ. 1-4-22) இதி । அத்ர ஹி த்³வித்வைகத்வயோரித்யர்த²: । அந்யதா² ஹ்யேகேஷ்விதி ஸ்யாத்ஸங்க்²யேயாநாம் ப³ஹுத்வாத் । ததே³வம் யோஜநீயம் த்³வ்யணுகாதி⁴கரணே யே த்³வித்வே தே யதா³ சதுரணுகமாரபே⁴தே ஸங்க்²யேயாநாம் சதுர்ணாம் த்³வ்யணுகாநாமாரம்ப⁴கத்வாத்தத்தத்³க³தே த்³வித்வஸங்க்²யே அபி ஆரம்பி⁴கே இத்யர்த²: । ஏவம் வ்யவஸ்தி²தாயாம் வைஶேஷிகப்ரக்ரியாயாம் தத்³தூ³ஷணஸ்ய வ்யபி⁴சார உக்த: । அதா²வ்யவஸ்தி²தா ததா²பி தத³வஸ்தோ² வ்யபி⁴சார இத்யாஹ

யதா³பி ப³ஹவ: பரமாணவ இதி ।

நாணு ஜாயதே நோ ஹ்ரஸ்வம் ஜாயதே இதி யோஜநா ।

சோத³யதி

அத² மந்யஸே விரோதி⁴நா பரிமாணாந்தரேண ஸ்வகாரணத்³வாரேணாக்ராந்தத்வாதி³தி ।

பரிஹரதி

மைவம் மம்ஸ்தா² இதி ।

காரணக³தா கு³ணா ந கார்யே ஸமாநஜாதீயம் கு³ணாந்தரமாரப⁴ந்த இத்யேதாவதைவேஷ்டஸித்³தௌ⁴ ந தத்³தே⁴த்வநுஸரணே கே²த³நீயம் மந இத்யர்த²: । அபி ச ஸத்பரிமாணாந்தரமாக்ராமதி நோத்பத்தேஶ்ச ப்ராக்பரிமாணாந்தரம் ஸதி³தி கத²மாக்ராமேத் । நச தத்காரணமாக்ராமதி । பாரிமாண்ட³ல்யஸ்யாபி ஸமாநஜாதீயஸ்ய காரணஸ்யாக்ரமணஹேதோர்பா⁴வேந ஸமாநப³லதயோப⁴யகார்யாநுத்பாத³ப்ரஸங்கா³தி³த்யாஶயவாநாஹந

ந ச பரிமாணாந்தராத்க்ராந்தத்வமிதி ।

நச பரிமாணாந்தராரம்பே⁴ வ்யாப்ருததா பாரிமாண்ட³ல்யாதீ³நாம் । நச காரணப³ஹுத்வாதீ³நாம் ஸந்நிதா⁴நமஸம்நிதா⁴நம் ச பாரிமாண்ட³ல்யஸ்யேத்யாஹ

நச பரிமாணாந்தராரம்பே⁴ இதி ।

வ்யபி⁴சாராந்தரமாஹ

ஸம்யோகா³ச்சேதி ।

ஶங்கதே

த்³ரவ்யே ப்ரக்ருத இதி ।

நிராகரோதி

ந । த்³ருஷ்டாந்தேநேதி ।

ந சாஸ்மாகமயமநியம:, ப⁴வதாமபீத்யாஹ

ஸூத்ரகாரோ(அ)பீதி ।

ஸூத்ரம் வ்யாசஷ்டே

யதா² ப்ரத்யக்ஷாப்ரத்யக்ஷயோரிதி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 11 ॥

பரமாணுஜக³த³காரணத்வாதி⁴கரணவிஷயா:

உப⁴யதா²பி ந கர்மாதஸ்தத³பா⁴வ: ।

பரமாணூநாமாத்³யஸ்ய கர்மண: காரணாப்⁴யுபக³மே(அ)நப்⁴யுபக³மே வா ந கர்மாதஸ்தத³பா⁴வஸ்தஸ்ய த்³வ்யணுகாதி³க்ரமேண ஸர்க³ஸ்யாபா⁴வ: । அத²வா யத்³யணுஸமவாய்யத்³ருஷ்டமத²வா க்ஷேத்ரஜ்ஞஸமவாயி, உப⁴யதா²பி தஸ்யாசேதநஸ்ய சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தஸ்யாப்ரவ்ருத்தே: கர்மாபா⁴வோ(அ)தஸ்தத³பா⁴வ: ஸர்கா³பா⁴வ: । நிமித்தகாரணதாமாத்ரேண த்வீஶ்வரஸ்யாதி⁴ஷ்டா²த்ருத்வமுபரிஷ்டாந்நிராகரிஷ்யதே । அத²வா ஸம்யோகோ³த்பத்த்யர்த²ம் விபா⁴கோ³த்பத்த்யர்த²முப⁴யதா²பி ந கர்மாத: ஸர்க³ஹேதோ: ஸம்யோக³ஸ்யாபா⁴வாத்ப்ரலயஹேதோர்விபா⁴க³ஸ்யாபா⁴வாத்தத³பா⁴வ: । தயோ: ஸர்க³ப்ரலயயோரபா⁴வ இத்யர்த²: । ததே³தத்ஸூத்ரம் தாத்பர்யதோ வ்யாசஷ்டே

இதா³நீம் பரமாணுகாரணவாத³மிதி ।

நிராகார்யஸ்வரூபமுபபத்திஸஹிதமாஹ

ஸ ச வாத³ இதி ।

ஸ்வாநுக³தை: ஸ்வஸம்ப³த்³தை⁴: । ஸம்ப³ந்த⁴ஶ்சாதா⁴ர்யாதா⁴ரபூ⁴த இஹப்ரத்யயஹேது: ஸமவாய: । பஞ்சமபூ⁴தஸ்யாநவயவத்வாத்

தாநீமாநி சத்வாரி பூ⁴தாநீதி ।

தத்ர பரமாணுகாரணவாதே³ இத³மபி⁴தீ⁴யதே ஸூத்ரம் । தத்ர ப்ரத²மாம் வ்யாக்²யாமாஹ

கர்மவதாமிதி ।

அபி⁴கா⁴தாதீ³த்யாதி³க்³ரஹணேந நோத³நஸம்ஸ்காரகு³ருத்வத்³ரவத்வாநி க்³ருஹ்யந்தே । நோத³நஸம்ஸ்காராவபி⁴கா⁴தேந ஸமாநயோக³க்ஷேமௌ, கு³ருத்வத்³ரவத்வே ச பரமாணுக³தே ஸதா³தநே இதி கர்மஸாதத்யப்ரஸங்க³: । த்³விதீயம் வ்யாக்²யாநமாஶங்காபூர்வமாஹ

அதா²த்³ருஷ்டம் த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ । ஆத்³யஸ்ய கர்மண இதி । ஆத்மநஶ்ச க்ஷேத்ரஜ்ஞஸ்ய அநுத்பந்நசைதந்யஸ்யேதி । அத்³ருஷ்டவதா புருஷேணேதி ।

ஸம்யுக்தஸமவாயஸம்ப³ந்த⁴ இத்யர்த²: ।

ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ய ஸாதத்யாதி³தி ।

யத்³யபி பரமாணுக்ஷேத்ரஜ்ஞயோ: ஸம்யோக³: பரமாணுகர்மஜஸ்ததா²பி தத்ப்ரவாஹஸ்ய ஸாதத்யமிதி பா⁴வ: । ஸர்வாத்மநா சேது³பசயாபா⁴வ: । ஏகதே³ஶேந ஹி ஸம்யோகே³ யாவண்வோரேகதே³ஶௌ நிரந்தரௌ தாப்⁴யாமந்யே ஏகதே³ஶா: ஸம்யோகே³நாவ்யாப்தா இதி ப்ரதி²மோபபத்³யதே । ஸர்வாத்மநா து நைரந்தர்யே பரமாணாவேகஸ்மிந் பரமாண்வந்தராண்யபி ஸம்மாந்தீதி ந ப்ரதி²மா ஸ்யாதி³த்யர்த²: । ஶங்கதே யத்³யபி நிஷ்ப்ரதே³ஶா: பரமாணவஸ்ததா²பி ஸம்யோக³ஸ்தயோரவ்யாப்யவ்ருத்திரேவம்ஸ்வபா⁴வத்வாத் । கைஷா வாசோயுக்திர்நிஷ்ப்ரதே³ஶம் ஸம்யோகோ³ ந வ்யாப்நோதீதி । ஏஷைவ வாசோயுக்திர்யத்³யதா² ப்ரதீயதே தத்ததா²ப்⁴யுபேயத இதி । தாமிமாம் ஶங்காம் ஸூத்³தா⁴ராமாஹ

பரமாணூநாம் கல்பிதா இதி ।

நஹ்யஸ்தி ஸம்ப⁴வோ நிரவயவ ஏகஸ்ததை³வ தேநைவ ஸம்யுக்தஶ்சாஸம்யுக்தஶ்சேதி, பா⁴வாபா⁴வயோரேகஸ்மிந்நத்³வயே விரோதா⁴த் । அவிரோதே⁴ வா ந க்வசித³பி விரோதோ⁴(அ)வகாஶமாஸாத³யேத । ப்ரதீதிஸ்து ப்ரதே³ஶகல்பநயாபி கல்ப்யதே । ததி³த³முக்தம்

கல்பிதா: ப்ரதே³ஶா இதி ।

ததா² ச ஸூத்³தா⁴ரேயமிதி தாமுத்³த⁴ரதி

கல்பிதாநாமவஸ்துத்வாதி³தி ।

த்ருதீயாம் வ்யாக்²யாமாஹ

யதா² சாதி³ஸர்க³ இதி ।

நந்வபி⁴கா⁴தநோத³நாத³ய: ப்ரலயாரம்ப⁴ஸமயே கஸ்மாத்³விபா⁴கா³ரம்ப⁴ககர்மஹேதவோ ந ஸம்ப⁴வந்த்யத ஆஹ

நஹி தத்ராபி கிஞ்சிந்நியதமிதி ।

ஸம்ப⁴வந்த்யபி⁴கா⁴தாத³ய: கதா³சித்க்வசித் । ந த்வபர்யாயேண ஸர்வஸ்மிந் । நியமஹேதோரபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

ந ப்ரலயப்ரஸித்³த்⁴யர்த²மிதி ।

யத்³யபி ஶரீராதி³ப்ரலயாரம்பே⁴(அ)ஸ்தி து³:க²போ⁴க³ஸ்ததா²ப்யஸௌ ப்ருதி²வ்யாதி³ப்ரலயே நாஸ்தீத்யபி⁴ப்ரேத்யேத³முதி³தமிதி மந்தவ்யம் ॥ 12 ॥

ஸமவாயாப்⁴யுபக³மாச்ச ஸாம்யாத³நவஸ்தி²தே: ।

வ்யாசஷ்டே

ஸமவாயாப்⁴யுபக³மாச்சேதி ।

ந தாவத்ஸ்வதந்த்ர: ஸமவாயோ(அ)த்யந்தம் பி⁴ந்ந: ஸமவாயிப்⁴யாம் ஸமவாயிநௌ க⁴டயிதுமர்ஹத்யதிப்ரஸங்கா³த் । தஸ்மாத³நேந ஸமவாயிஸம்ப³ந்தி⁴நா ஸதா ஸமவாயிநௌ க⁴டநீயௌ, ததா² ச ஸமவாயஸ்ய ஸம்ப³ந்தா⁴ந்தரேண ஸமவாயிஸம்ப³ந்தே⁴(அ)ப்⁴யுபக³ம்யமாநே(அ)நவஸ்தா² । அதா²ஸௌ ஸம்ப³ந்தி⁴ப்⁴யாம் ஸம்ப³ந்தே⁴ ந ஸம்ப³ந்தா⁴ந்தரமபேக்ஷதே ஸம்ப³ந்தி⁴ஸம்ப³ந்த⁴நபரமார்த²த்வாத் । ததா²ஹி நாஸௌ பி⁴ந்நே(அ)பி ஸம்ப³ந்தி⁴நிரபேக்ஷோ நிரூப்யதே । ந ச தஸ்மிந் ஸதி ஸமப³ந்தி⁴நாவஸம்ப³ந்தி⁴நௌ ப⁴வத: । தஸ்மாத்ஸ்வபா⁴வாதே³வ ஸமவாய: ஸமவாயிநோர்ந ஸம்ப³ந்தா⁴ந்தரேணேதி நாநவஸ்தே²தி சோத³யதி

நந்விஹப்ரத்யயக்³ராஹ்யா இதி ।

பரிஹரதி

நேத்யுச்யதே ।

ஸம்யோகோ³(அ)ப்யேவமிதி ।

ததா²ஹிஸம்யோகோ³(அ)பி ஸம்ப³ந்தி⁴ஸம்ப³ந்த⁴நபரமார்த²: । நச பி⁴ந்நோ(அ)பி ஸம்யோகி³ப்⁴யாம் விநா நிரூப்யதே । நச தஸ்மிந் ஸதி ஸம்யோகி³நாவஸம்யோகி³நௌ ப⁴வத இதி துல்யசர்ச: । யத்³யுச்யேத கு³ண: ஸம்யோக³:, நச த்³ரவ்யாஸமவேதோ கு³ணோ ப⁴வதி, ந சாஸ்ய ஸமவாயம் விநா ஸமவேதத்வம், தஸ்மாத்ஸம்யோக³ஸ்யாஸ்தி ஸமவாய இதி ஶங்காமபாகரோதி

நச கு³ணத்வாதி³தி ।

யத்³யஸமவாயே(அ)ஸ்யாகு³ணத்வம் ப⁴வதி காமம் ப⁴வது ந ந: காசித்க்ஷதி:, ததி³த³முக்தம்

கு³ணபரிபா⁴ஷாயாஶ்சேதி ।

பரமார்த²தஸ்து த்³ரவ்யாஶ்ரயீத்யுக்தம் । தச்ச விநாபி ஸமவாயம் ஸ்வரூபத: ஸம்யோக³ஸ்யோபபத்³யத ஏவ । நச கார்யத்வாத்ஸமவாய்யஸமவாயிகாரணாபேக்ஷிதயா ஸம்யோக³: ஸமவாயீதி யுக்தம் , அஜஸம்யோக³ஸ்யாததா²த்வப்ரஸங்கா³த் । அபி ச ஸமவாயஸ்யாபி ஸம்ப³ந்த்⁴யதீ⁴நஸத்³பா⁴வஸ்ய ஸம்ப³ந்தி⁴நஶ்சைகஸ்ய த்³வயோர்வா விநாஶித்வேந விநாஶித்வாத்கார்யத்வம் । நஹ்யஸ்தி ஸம்ப⁴வோ கு³ணோ வா கு³ணகு³ணிநௌ வாவயவோ வாவயவாவயவிநௌ வா ந ஸ்தோ(அ)ப்யஸ்தி ச தயோ: ஸம்ப³ந்த⁴ இதி । தஸ்மாத்கார்ய: ஸமவாய: । ததா² ச யதை²ஷ நிமித்தகாரணமாத்ராதீ⁴நோத்பாத³ ஏவம் ஸம்யோகோ³(அ)பி । அத² ஸமவாயோ(அ)பி ஸமவாய்யஸமவாயிகாரணே அபேக்ஷதே ததா²பி ஸைவாநவஸ்தே²தி । தஸ்மாத்ஸமவாயவத்ஸம்யோகோ³(அ)பி ந ஸம்ப³ந்தா⁴ந்தரமபேக்ஷதே । யத்³யுச்யேத ஸம்ப³ந்தி⁴நாவஸௌ க⁴டயதி நாத்மாநமபி ஸம்ப³ந்தி⁴ப்⁴யாம், தத்கிமஸாவஸம்ப³த்³த⁴ ஏவ ஸம்ப³ந்தி⁴ப்⁴யாம் , ஏவம் சேத³த்யந்தபி⁴ந்நோ(அ)ஸம்ப³த்³த⁴: கத²ம் ஸம்ப³ந்தி⁴நௌ ஸம்ப³ந்த⁴யேத் । ஸம்ப³ந்த⁴நே வா ஹிமவத்³விந்த்⁴யாவபி ஸம்ப³ந்த⁴யேத் । தஸ்மாத்ஸம்யோக³: ஸம்யோகி³நோ: ஸமவாயேந ஸம்ப³த்³த⁴ இதி வக்தவ்யம் । ததே³தத்ஸமவாயஸ்யாபி ஸமவாயிஸம்ப³ந்தே⁴ ஸமாநமந்யத்ராபி⁴நிவேஶாத் । ததா² சாநவஸ்தே²தி பா⁴வ: ॥ 13 ॥

நித்யமேவ ச பா⁴வாத் ।

ப்ரவ்ருத்தேரப்ரவ்ருத்தேர்வேதி ஶேஷ: । அதிரோஹிதார்த²மஸ்ய பா⁴ஷ்யம் ॥ 14 ॥

ரூபாதி³மத்த்வாச்ச விபர்யயோ த³ர்ஶநாத் ।

யத்கில பூ⁴தபௌ⁴திகாநாம் மூலகாரணம் தத்³ரூபாதி³மாந் பரமாணுர்நித்ய இதி ப⁴வத்³பி⁴ரப்⁴யுபேயதே, தஸ்ய சேத்³ரூபாதி³மத்த்வமப்⁴யுபேயேத பரமாணுத்வநித்யத்வவிருத்³தே⁴ ஸ்தௌ²ல்யாநித்யத்வே ப்ரஸஜ்யேயாதாம், ஸோ(அ)யம் ப்ரஸங்க³ ஏகத⁴ர்மாப்⁴யுபக³மே த⁴ர்மாந்தரஸ்ய । நியதா ப்ராப்திர்ஹி ப்ரஸங்க³லக்ஷணம், தத³நேந ப்ரஸங்கே³ந ஜக³த்காரணப்ரஸித்³த⁴யே ப்ரவ்ருத்தம் ஸாத⁴நம் ரூபாதி³மந்நித்யபரமாணுஸித்³தே⁴: ப்ரச்யாவ்ய ப்³ரஹ்மகோ³சரதாம் நீயதே । ததே³தத்³வைஶேஷிகாப்⁴யுபக³மோபந்யாஸபூர்வகமாஹ

ஸாவயவாநாம் த்³ரவ்யாணாமிதி ।

பரமாணுநித்யத்வஸாத⁴நாநி ச தேஷாமுபந்யஸ்ய தூ³ஷயதி

யச்ச நித்யத்வே காரணமிதி ।

ஸதி³தி

ப்ராக³பா⁴வாத்³வ்யவச்சி²நத்தி ।

அகாரணவதி³தி

க⁴டாதே³: ।

யத³பி நித்யத்வே த்³விதீயமிதி ।

லப்³த⁴ரூபம் ஹி க்வசித்கிஞ்சித³ந்யத்ர நிஷித்⁴யதே । தேநாநித்யமிதி லௌகிகேந நிஷேதே⁴நாந்யத்ர நித்யத்வஸத்³பா⁴வ: கல்பநீய:, தே சாந்யே பரமாணவ இதி । தந்ந । ஆத்மந்யபி நித்யத்வோபபத்தே: । வ்யபதே³ஶஸ்ய ச ப்ரதீதிபூர்வகஸ்ய தத³பா⁴வே நிர்மூலஸ்யாபி த³ர்ஶநாத் । யதே²ஹ வடே யக்ஷ இதி ।

யத³பி நித்யத்வே த்ருதீயம் காரணமவித்³யேதி ।

யதி³ ஸதாம் பரமாணூநாம் பரித்³ருஶ்யமாநஸ்தூ²லகார்யாணாம் ப்ரத்யக்ஷேண காரணாக்³ரஹணமவித்³யா தயா நித்யத்வம் , ஏவம் ஸதி த்³வ்யணுகஸ்யாபி நித்யத்வம் । அதா²த்³ரவ்யத்வே ஸதீதி விஶேஷ்யேத ததா² ஸதி ந த்³வ்யணுகே வ்யபி⁴சார:, தஸ்யாநேகத்³ரவ்யத்வேநாவித்³யமாநத்³ரவ்யத்வாநுபபத்தே: । ததா²ப்யகாரணவத்த்வமேவ நித்யதாநிமித்தமாபத்³யேத, யதோ(அ)த்³ரவ்யத்வமவித்³யமாநகாரணபூ⁴தத்³ரவ்யத்வமுச்யதே, ததா² ச புநருக்தமித்யாஹ

தஸ்ய சேதி ।

அபி சாத்³ரவ்யத்வே ஸதி ஸத்த்வாதி³த்யத ஏவேஷ்டார்த²ஸித்³தே⁴ரவித்³யேதி வ்யர்த²ம் । அதா²வித்³யாபதே³ந த்³ரவ்யவிநாஶகாரணத்³வயாவித்³யமாநத்வமுச்யதே, த்³விவிதோ⁴ ஹி த்³ரவ்யநாஶஹேதுரவயவவிநாஶோ(அ)வயவவ்யதிஷங்க³விநாஶஶ்ச, தது³ப⁴யம் பரமாணௌ நாஸ்தி, தஸ்மாந்நித்ய: பரமாணு: । நச ஸுகா²தி³பி⁴ர்வ்யபி⁴சார:, தேஷாமத்³ரவ்யத்வாதி³த்யாஹ

அதா²பீதி ।

நிராகரோதி

நாவஶ்யமிதி ।

யதி³ ஹி ஸம்யோக³ஸசிவாநி ப³ஹூநி த்³ரவ்யாணி த்³ரவ்யாந்தரமாரபே⁴ரந்நிதி ப்ரக்ரியா ஸித்⁴யேத், ஸித்⁴யேத்³ த்³ரவ்யத்³வயமேவ( ? )தத்³விநாஶகாரணமிதி । நத்வேதத³ஸ்தி, த்³ரவ்யஸ்வரூபாபரிஜ்ஞாநாத் । ந தாவத்தந்த்வாதா⁴ரஸ்தத்³வ்யதிரிக்த: படோ நாமாஸ்தி ய: ஸம்யோக³ஸசிவைஸ்தந்துபி⁴ராரப்⁴யேதேத்யுக்தமத⁴ஸ்தாத் । ஷட்பதா³ர்தா²ஶ்ச தூ³ஷயந்நக்³ரே வக்ஷ்யதி । கிந்து காரணமேவ விஶேஷவத³வஸ்தா²ந்தரமாபத்³யமாநம் கார்யம், தச்ச ஸாமாந்யாத்மகம் । ததா²ஹி ம்ருத்³வா ஸுவர்ணம் வா ஸர்வேஷு க⁴டருசகாதி³ஷ்வநுக³தம் ஸாமாந்யமநுபூ⁴யதே । ந சைதே க⁴டருசகாத³யோ ம்ருத்ஸுவர்ணாப்⁴யாம் வ்யதிரிச்யந்த இத்யுக்தம் । அக்³ரே ச வக்ஷ்யாம: । தஸ்மாந்ம்ருத்ஸுவர்ணே ஏவ தேந தேநாகாரேண பரிணமமாநே க⁴ட இதி ச ருசக இதி ச கபாலஶர்கராகணமிதி ச ஶகலகணிகாசூர்ணமிதி ச வ்யாக்²யாயேதே । தத்ர தத்ரோபாதா³நயோர்ம்ருத்ஸுவர்ணயோ: ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத் । ந து க⁴டாத³யோ வா கபாலாதி³ஷு கபாலாத³யோ வா க⁴டாதி³ஷு ச ருசகாத³யோ வா ஶகலாதி³ஷு ஶகலாத³யோ வா ருசகாதி³ஷு ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயந்தே யத்ர கார்யகாரணபா⁴வோ ப⁴வேத் । ந ச விநஶ்யந்தமேவ க⁴டக்ஷணம் ப்ரதீத்ய கபாலக்ஷணோ(அ)நுபாதா³ந ஏவோத்பத்³யதே தத்கிமுபாதா³நப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநேநேதி வக்தவ்யம் , ஏதஸ்யா அபி வைநாஶிகப்ரக்ரியாயா உபரிஷ்டாந்நிராகரிஷ்யமாணத்வாத் । தஸ்மாது³பஜநாபாயத⁴ர்மாணோ விஶேஷாவஸ்தா²: ஸாமாந்யஸ்யோபாதே³யா:, ஸாமாந்யாத்மா தூபாதா³நம் । ஏவம் வ்யவஸ்தி²தே யதா² ஸுவர்ணத்³ரவ்யம் காடி²ந்யாவஸ்தா²மபஹாய த்³ரவாவஸ்த²யா பரிணதம், ந ச தத்ராவயவவிபா⁴க³: ஸந்நபி த்³ரவத்வே காரணம், பரமாணூநாம் ப⁴வந்மதே தத³பா⁴வேந த்³ரவத்வாநுபபத்தே:, தஸ்மாத்³யதா² பரமாணு த்³ரவ்யமக்³நிஸம்யோகா³த்காடி²ந்யமபஹாய த்³ரவத்வேநா பரிணமதே, நச காடி²ந்யத்³ரவத்வே பரமாணோரதிரிச்யேதே, ஏவம் ம்ருத்³வா ஸுவர்ணம் வா ஸாமாந்யம் பிண்டா³வஸ்தா²மபஹாய குலாலஹேமகாராதி³ வ்யாபாராத்³க⁴டருசகீத்³யவஸ்தா²மாபத்³யதே । ந த்வவயவவிநாஶாத்தத்ஸம்யோக³விநாஶாத்³வா விநஷ்டுமர்ஹந்தி க⁴டருசகாத³ய: । நஹி கபாலாத³யோ(அ)ஸ்யோபாதா³நம் தத்ஸம்யோகோ³ வாஸமவாயிகாரணமபி து ஸாமாந்யமுபாதா³நம், தச்ச நித்யம் । நச தத்ஸம்யோக³ஸசிவமேகத்வாத் , ஸம்யோக³ஸ்ய த்³விஷ்ட²த்வேநைகஸ்மிந்நபா⁴வாத் । தஸ்மாத்ஸாமாந்யஸ்ய பரமார்த²ஸதோ(அ)நிர்வாச்யா விஶேஷாவஸ்தா²ஸ்தத³தி⁴ஷ்டா²நா பு⁴ஜங்கா³த³ய இவ ரஜ்ஜ்வாத்³யுபாதா³நாமுபஜநாபாயத⁴ர்மாண இதி ஸாம்ப்ரதம் । ப்ரக்ருதமுபஸம்ஹரதி

தஸ்மாதி³தி ॥ 15 ॥

உப⁴யதா² ச தோ³ஷாத் ।

அநுபூ⁴யதே ஹி ப்ருதி²வீ க³ந்த⁴ரூபரஸஸ்பர்ஶாத்மிகா ஸ்தூ²லா, ஆபோ ரஸரூபஸ்பர்ஶாத்மிகா: ஸூக்ஷ்மா:, ரூபஸ்பர்ஶாத்மகம் தேஜ: ஸூக்ஷ்மதரம், ஸ்பர்ஶாத்மகோ வாயு: ஸூக்ஷ்மதம: । புராணே(அ)பி ஸ்மர்யதே “ஆகாஶம் ஶப்³த³மாத்ரம் து ஸ்பர்ஶமாத்ரம் ஸமாவிஶத் । த்³விகு³ணஸ்து ததோ வாயு: ஶப்³த³ஸ்பர்ஶாத்மகோ(அ)ப⁴வத் ॥ 1 ॥ ரூபம் ததை²வாவிஶத: ஶப்³த³ஸ்பர்ஶகு³ணாவுபௌ⁴ । த்ரிகு³ணஸ்து ததோ வஹ்நி: ஸ ஶப்³த³ஸ்பர்ஶவாந் ப⁴வேத் ॥ 2 ॥ ஶப்³த³: ஸ்பர்ஶஶ்ச ரூபம் ச ரஸமாத்ரம் ஸமாவிஶத் । தஸ்மாச்சதுர்கு³ணா ஆபோ விஜ்ஞேயாஸ்து ரஸாத்மிகா: ॥ 3 ॥ ஶப்³த³: ஸ்பர்ஶஶ்ச ரூபம் ச ரஸஶ்சேத்³க³ந்த⁴மாவிஶத் । ஸம்ஹதாந் க³ந்த⁴மாத்ரேண தாநாசஷ்டே மஹீமிமாம் ॥ 4 ॥ தஸ்மாத்பஞ்சகு³ணா பூ⁴மி: ஸ்தூ²லா பூ⁴தேஷு த்³ருஶ்யதே । ஶாந்தா கோ⁴ராஶ்ச மூடா⁴ஶ்ச விஶேஷாஸ்தேந தே ஸ்ம்ருதா: ॥ 5 ॥ பரஸ்பராநுப்ரவேஶாத்³தா⁴ரயந்தி பரஸ்பரம் ।” தேந க³ந்தா⁴த³ய: பரஸ்பரம் ஸம்ஹந்யமாநா: ப்ருதி²வ்யாத³ய: । ததா² ச யதா²யதா² ஸம்ஹந்யமாநாநாமுபசயஸ்ததா²ததா² ஸம்ஹதஸ்ய ஸ்தௌ²ல்யம், யதா²யதா²பசயஸ்ததா²ததா² ஸௌக்ஷ்ம்யதாரதம்யம், ததே³வமநுப⁴வாக³மாப்⁴யாமவஸ்தி²தமர்த²ம் வைஶேஷிகைரநிச்ச²த்³பி⁴ரப்யஶக்யாபஹ்நவமாஹ

க³ந்தே⁴தி ।

அஸ்து தாவச்ச²ப்³தோ³ வைஶேஷிகைஸ்தஸ்ய ப்ருதி²வ்யாதி³கு³ணத்வேநாநப்⁴யுபக³மாதி³தி சத்வாரி பூ⁴தாநி சதுஸ்த்ரித்³வ்யேககு³ணாந்யுதா³ஹ்ருதவாந் । அநுப⁴வாக³மஸித்³த⁴மர்த²முக்த்வா விகல்ப்ய தூ³ஷயதி

தத்³வத் ।

ஸ்தூ²லப்ருதி²வ்யாதி³வத் ।

பரமாணவோ(அ)பீதி ।

உபசிதகு³ணாநாம் மூர்த்யுபசயாத்

உபசிதஸம்ஹந்யமாநாநாம் ஸங்கா⁴தோபசயாத் ।

அபரமாணுத்வப்ரஸங்க³:

ஸ்தூ²லத்வாதி³தி । யஸ்து ப்³ரூதே ந க³ந்தா⁴தி³ஸங்கா⁴த: பரமாணுரபி து க³ந்தா⁴த்³யாஶ்ரயோ த்³ரவ்யம், நச க³ந்தா⁴தீ³நாம் ததா³ஶ்ரயாணாமுபசயே(அ)பி த்³ரவ்யஸ்யோபசயோ ப⁴விதுமர்ஹத்யந்யத்வாதி³தி, தம் ப்ரத்யாஹ

ந சாந்தரேணாபி மூர்த்யுபசயம்

த்³ரவ்யஸ்வரூபோபசயமித்யர்த²: । குத: ।

கார்யேஷு பூ⁴தேஷு கு³ணோபசயே மூர்த்யுபசயத³ர்ஶநாத் ।

நதாவத்பரமாணவோ ரூபதோ க்³ருஹ்யந்தே கிந்து கார்யத்³வாரா, கார்யம் ச ந க³ந்தா⁴தி³ப்⁴யோ பி⁴ந்நம், யதா³ ந ததா³தா⁴ரதயா க்³ருஹ்யதே(அ)பி து ததா³த்மகதயா, ததா² ச தேஷாமுபசயே தது³பசிதம் த்³ருஷ்டமிதி பரமாணுபி⁴ரபி தத்காரணைரேவம் ப⁴விதவ்யம், ததா² சாபரமாணுத்வம் ஸ்தூ²லத்வாதி³த்யர்த²: । த்³விதீயம் விகல்பம் தூ³ஷயதி

அகல்ப்யமாநே தூபசிதாபசிதகு³ணத்வ இதி ।

அத² ஸர்வே சதுர்கு³ணா இதி ।

யத்³யப்யஸ்மிந் கல்பே ஸர்வேஷாம் ஸ்தௌ²ல்யப்ரஸங்க³ஸ்ததா²ப்யதிஸ்பு²டதயோபேக்ஷ்ய தூ³ஷயதி

ததோ(அ)ப்ஸ்வபீதி ।

வாயோ ரூபவத்த்வேந சாக்ஷுஷத்வப்ரஸங்க³ இத்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் ॥ 16 ॥

அபரிக்³ரஹாச்சாத்யந்தமநபேக்ஷா ।

நிக³த³வ்யாக்²யாதேந பா⁴ஷ்யேண வ்யாக்²யாதம் । ஸம்ப்ரத்யுத்ஸூத்ரம் பா⁴ஷ்யக்ருத்³வைஶேஷிகதந்த்ரம் தூ³ஷயதி

அபி ச வைஶேஷிகா இதி ।

த்³ரவ்யாதீ⁴நத்வம்

த்³ரவ்யாதீ⁴நநிரூபணத்வம் । ந ஹி யதா² க³வாஶ்வமஹிஷமாதங்கா³: பரஸ்பராநதீ⁴நநிரூபணா: ஸ்வதந்த்ரா நிரூப்யந்தே, வஹ்ந்யாத்³யநதீ⁴நோத்பத்தயோ வா தூ⁴மாத³யோ யதா² வஹ்ந்யாத்³யநதீ⁴நநிரூபணா: ஸ்வதந்த்ரா நிரூப்யந்தே, ஏவம் கு³ணாத³யோ ந த்³ரவ்யாத்³யநதீ⁴நநிரூபணா:, அபி து யதா³ யதா³ நிரூப்யந்தே ததா³ ததா³ ததா³காரதயைவ ப்ரத²ந்தே ந து ப்ரதா²யாமேஷாமஸ்தி ஸ்வாதந்த்ர்யம், தஸ்மாந்நாதிரிச்யந்தே த்³ரவ்யாத³பி து த்³ரவ்யமேவ ஸாமாந்யரூபம் ததா² ததா² ப்ரத²த இத்யர்த²: । த்³ரவ்யகார்யத்வமாத்ரம் கு³ணாதீ³நாம் த்³ரவ்யாதீ⁴நத்வமிதி மந்வாநஶ்சோத³யதி

நந்வக்³நேரந்யஸ்யாபீதி ।

பரிஹரதி

பே⁴த³ப்ரதீதேரிதி ।

ந தத³தீ⁴நோத்பாத³தாம் தத³தீ⁴நத்வமாசக்ஷ்மஹே கிந்து ததா³காரதாம், ததா² ச ந வ்யபி⁴சார இத்யர்த²: ।

ஶங்கதே

கு³ணாநாம் த்³ரவ்யாதீ⁴நத்வம் த்³ரவ்யகு³ணயோரயுதஸித்³த⁴த்வாதி³தி யத்³யுச்யேத ।

யத்ர ஹி த்³வாவாகாரிணௌ விபி⁴ந்நாப்⁴யாமாகாராப்⁴யாமவக³ம்யேதே தௌ ஸம்ப³த்³தா⁴ஸம்ப³த்³தௌ⁴ வா வையதி⁴கரண்யேந ப்ரதிபா⁴ஸேதே, யதே²ஹ குண்டே³ த³தி⁴ யதா² வா கௌ³ரஶ்வ இதி, ந ததா² கு³ணகர்மஸாமாந்யவிஶேஷஸமவாயா:, தேஷாம் த்³ரவ்யாகாரதயாகாராந்தராயோகே³ந த்³ரவ்யாதா³காரிணோ(அ)ந்யத்வேநாகாரிதயா வ்யவஸ்தா²நாபா⁴வாத்ஸேயமயுதஸித்³தி⁴: । ததா² ச ஸாமாநாதி⁴கரண்யேந ப்ரதே²த்யர்த²: । தாமிமாமயுதஸித்³தி⁴ம் விகல்ப்ய தூ³ஷயதி

தத்புநரயுதஸித்³த⁴த்வமிதி ।

தத்ராப்ருத²க்³தே³ஶத்வம் தத³ப்⁴யுபக³மேந விருத்⁴யத இத்யாஹ

அப்ருத²க்³தே³ஶத்வ இதி ।

யதி³ து ஸம்யோகி³நோ: கார்யயோ: ஸம்ப³ந்தி⁴ப்⁴யாமந்யதே³ஶத்வே யுதஸித்³தி⁴ஸ்ததோ(அ)ந்யாயுதஸித்³தி⁴:, நித்யயோஸ்து ஸம்யோகி³நோர்த்³வயோரந்யதரஸ்ய வா ப்ருத²க்³க³திமத்த்வம் யுதஸித்³தி⁴ஸ்ததோ(அ)ந்யாயுதஸித்³தி⁴:, ததா² சாகாஶபரமாண்வோ: பரமாண்வோஶ்ச ஸம்யுக்தயோர்யுதஸித்³தி⁴: ஸித்³தா⁴ ப⁴வதி । கு³ணகு³ணிநோஶ்ச ஶௌக்ல்யபடயோரயுதஸித்³தி⁴: ஸித்³தா⁴ ப⁴வதி । நஹி தத்ர ஶௌக்ல்யபடாப்⁴யாம் ஸம்ப³ந்தி⁴ப்⁴யாமந்யதே³ஶௌ ஶௌக்ல்யபடௌ । ஸத்யபி படஸ்ய தத³ந்யதந்துதே³ஶத்வே ஶௌக்ல்யஸ்ய ஸம்ப³ந்தி⁴படதே³ஶத்வாத் । தந்ந । நித்யயோராத்மாகாஶயோரஜஸம்யோகே³ உப⁴யஸ்யா அபி யுதஸித்³தே⁴ரபா⁴வாத் । ந ஹி தயோ: ப்ருத²கா³ஶ்ரயாஶ்ரிதத்வமநாஶ்ரயத்வாத் । நாபி த்³வயோரந்யதரஸ்ய வா ப்ருத²க்³க³திமத்த்வமமூர்தத்வேநோப⁴யோரபி நிஷ்க்ரியத்வாத் । ந சாஜஸம்யோகோ³ நாஸ்தி தஸ்யாநுமாநஸித்³த⁴த்வாத் । ததா²ஹி ஆகாஶமாத்மஸம்யோகி³, மூர்தத்³ரவ்யஸங்கி³த்வாத் , க⁴டாதி³வதி³த்யநுமாநம் । ப்ருத²கா³ஶ்ரயாஶ்ரயித்வப்ருத²க்³க³திமத்த்வலக்ஷணயுதஸித்³தே⁴ரந்யா த்வயுதஸித்³தி⁴ர்யத்³யபி நாப்⁴யுபேதவிரோத⁴மாவஹதி ததா²பி ந ஸாமாநாதி⁴கரண்யப்ரதா²முபபாத³யிதுமர்ஹதி । ஏவம் லக்ஷணே(அ)பி ஹி ஸமவாயே கு³ணகு³ணிநோரப்⁴யுபக³ம்யமாநே ஸம்ப³த்³தே⁴ இதி ப்ரத்யய: ஸ்யாந்ந தாதா³த்ம்யப்ரத்யய: । அஸ்ய சோபபாத³நாய ஸமவாய ஆஸ்தீ²யதே ப⁴வத்³பி⁴: । ஸ சேதா³ஸ்தி²தோ(அ)பி ந ப்ரத்யயமிமமுபபாத³யேத்க்ருதம் தத்கல்பநயா । ந ச ப்ரத்யக்ஷ: ஸாமாநாதி⁴கரண்யப்ரத்யய: ஸமவாயகோ³சர:, தத்³விருத்³தா⁴ர்த²த்வாத் । தத்³கோ³சரத்வே ஹி படே ஶுக்ல இத்யேவமாகர: ஸ்யாந்ந து பட: ஶுக்ல இதி । நச ஶுக்லபத³ஸ்ய கு³ணவிஶிஷ்டகு³ணிபரத்வாதே³வம் ப்ரதே²தி ஸாம்ப்ரதம் । நஹி ஶப்³த³வ்ருத்த்யநுஸாரி ப்ரத்யக்ஷம் । நஹ்யக்³நிர்மாணவக இத்யுபசரிதாக்³நிபா⁴வோ மாணவக: ப்ரத்யக்ஷேண த³ஹநாத்மநா ப்ரத²தே । ந சாயமபே⁴த³விப்⁴ரம: ஸமவாயநிப³ந்த⁴நோ பி⁴ந்நயோரபீதி வாச்யம் , கு³ணாதி³ஸத்³பா⁴வே தத்³பே⁴தே³ ச ப்ரத்யக்ஷாநுப⁴வாத³ந்யஸ்ய ப்ரமாணஸ்யாபா⁴வாத்தஸ்ய ச ப்⁴ராந்தத்வே ஸர்வாபா⁴வப்ரஸங்கா³த் । ததா³ஶ்ரயஸ்ய து பே⁴த³ஸாத⁴நஸ்ய தத்³விருத்³த⁴தயோத்தா²நாஸம்ப⁴வாத் । ததி³த³முக்தம்

தஸ்ய தாதா³த்ம்யேநைவ ப்ரதீயமாநத்வாதி³தி ।

அபி சாயுதஸித்³த⁴ஶப்³தோ³(அ)ப்ருத²கு³த்பத்தௌ முக்²ய:, ஸா ச ப⁴வந்மதே ந த்³ரவ்யகு³ணயோரஸ்தி, த்³ரவ்யஸ்ய ப்ராக்ஸித்³தே⁴ர்கு³ணஸ்ய ச பஶ்சாது³த்பத்தே:, தஸ்மாந்மித்²யாவாதோ³(அ)யமித்யாஹ

யுதஸித்³த⁴யோரிதி ।

அத² ப⁴வது காரணஸ்ய யுதஸித்³தி⁴:, கார்யஸ்ய த்வயுதஸித்³தி⁴: காரணாதிரேகேணாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்யாந்யதா² தூ³ஷயதி

ஏவமபீதி ।

ஸம்ப³ந்தி⁴த்³வயாதீ⁴நஸத்³பா⁴வோ ஹி ஸம்ப³ந்தோ⁴ நாஸத்யேகஸ்மிந்நபி ஸம்ப³ந்தி⁴நி ப⁴விதுமர்ஹதி । நச ஸமவாயோ நித்ய: ஸ்வதந்த்ர இதி சோக்தமத⁴ஸ்தாத் । நச காரணஸமவாயாத³நந்யா கார்யஸ்யோத்பத்திரிதி ஶக்யம் வக்தும் , ஏவம் ஹி ஸதி ஸமவாயஸ்ய நித்யத்வாப்⁴யுபக³மாத்காரணவையர்த்²யப்ரஸங்க³: । உத்பத்தௌ ச ஸமவாயஸ்ய ஸைவ கார்யஸ்யாஸ்து கிம் ஸமவாயேந । ஸித்³த⁴யோஸ்து ஸம்ப³ந்தே⁴ யுதஸித்³தி⁴ப்ரஸங்க³: । ந சாந்யாயுதஸித்³தி⁴: ஸம்ப⁴வதீத்யேதது³க்தம் । ததஶ்ச யது³க்தம் வைஶேஷிகைர்யுதஸித்³த்⁴யபா⁴வாத் ।

கார்யகாரணயோ: ஸம்யோக³விபா⁴கௌ³ ந வித்³யேதே இதீத³ம் து³ருக்தம் ஸ்யாத் ।

யுதஸித்³த்⁴யபா⁴வஸ்யைவாபா⁴வாத் । ஏதேநாப்ராப்திஸம்யோகௌ³ யுதஸித்³தி⁴ரித்யபி லக்ஷணமநுபபந்நம் । மா பூ⁴த³ப்ராப்தி: கார்யகாரணயோ:, ப்ராப்திஸ்த்வநயோ: ஸம்யோக³ ஏவ கஸ்மாந்ந ப⁴வதி, தத்ராஸ்யா அஸம்யோக³த்வாயாந்யாயுதஸித்³தி⁴ர்வக்தவ்யா । ததா² ச ஸைவோச்யதாம் கிமநயா பரஸ்பராஶ்ரயதோ³ஷக்³ரஸ்தயா । ந சாந்யா ஸம்ப⁴வதீத்யுக்தம் । யத்³யுச்யேதாப்ராப்திபூர்விகா ப்ராப்திரந்யதரகர்மஜோப⁴யகர்மஜா வா ஸம்யோக³:, யதா² ஸ்தா²ணுஶ்யேநயோர்மல்லயோர்வா । நச தந்துபடயோ: ஸம்ப³ந்த⁴ஸ்ததா², உத்பந்நமாத்ரஸ்யைவ படஸ்ய தந்துஸம்ப³ந்தா⁴த் । தஸ்மாத்ஸமவாய ஏவாயமித்யத ஆஹ

யதா² சோத்பந்நமாத்ரஸ்யேதி ।

ஸம்யோக³ஜோ(அ)பி ஹி ஸம்யோகோ³ ப⁴வத்³பி⁴ரப்⁴யுபேயதே ந க்ரியாஜ ஏவேத்யர்த²: । ந சாப்ராப்திபூர்விகைவ ப்ராப்தி: ஸம்யோக³:, ஆத்மாகாஶஸம்யோகே³ நித்யே தத³பா⁴வாத் , கார்யஸ்ய சோத்பந்நமாத்ரஸ்யைகஸ்மிந் க்ஷணே காரணப்ராப்திவிரஹாச்சேதி । அபி ச ஸம்ப³ந்தி⁴ரூபாதிரிக்தே ஸம்ப³ந்தே⁴ ஸித்³தே⁴ தத³வாந்தரபே⁴தா³ய லக்ஷணபே⁴தோ³(அ)நுஶ்ரீயேத ஸ ஏவ து ஸம்ப³ந்த்⁴யதிரிக்தோ(அ)ஸித்³த⁴:, உக்தம் ஹி பரஸ்தாத³திரிக்த: ஸம்ப³ந்தி⁴ப்⁴யாம் ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ஸம்ப³த்³தோ⁴ ந ஸம்ப³ந்தி⁴நௌ க⁴டயிதுமீஷ்டே । ஸம்ப³ந்தி⁴ஸம்ப³ந்தே⁴ சாநவஸ்தி²தி: । தஸ்மாது³பபத்த்யநுப⁴வாப்⁴யாம் ந கார்யஸ்ய காரணாத³ந்யத்வம் , அபி து காரணஸ்யைவாயமநிர்வாச்ய: பரிணாமபே⁴த³ இதி । தஸ்மாத்கார்யஸ்ய காரணாத³நதிரேகாத் கிம் கேந ஸம்ப³த்³த⁴ம், ஸம்யோக³ஸ்ய ச ஸம்யோகி³ப்⁴யாமநதிரேகாத்கஸ்தயோ: ஸம்யோக³ இத்யாஹ

நாபி ஸம்யோக³ஸ்யேதி ।

விசாராஸஹத்வேநாநிர்வாச்யதாமஸ்யாபரிபா⁴வயந்நாஶங்கதே

ஸம்ப³ந்தி⁴ஶப்³த³ப்ரத்யவ்யதிரேகேணேதி ।

நிராகரோதி

ந । ஏகத்வே(அ)பி ஸ்வரூபபா³ஹ்யரூபாபேக்ஷயேதி ।

தத்தத³நிர்வசநீயாநேகவிஶேஷாவஸ்தா²பே⁴தா³பேக்ஷயைகஸ்மிந்நபி நாநாபு³த்³தி⁴வ்யபதே³ஶோபபத்திரிதி । யதை²கோ தே³வத³த்த: ஸ்வக³தவிஶேஷாபேக்ஷயா மநுஷ்யோ ப்³ராஹ்மணோ(அ)வதா³த:, ஸ்வக³தாவஸ்தா²பே⁴தா³பேக்ஷயா பா³லோ யுவா ஸ்த²விர:, ஸ்வக்ரியாபே⁴தா³பேக்ஷயா ஶ்ரோத்ரிய:, பராபேக்ஷயா து பிதா புத்ர: பௌத்ரோ ப்⁴ராதா ஜாமாதேதி । நித³ர்ஶநாந்தரமாஹ

யதா² சைகாபி ஸதீ ரேகே²தி ।

தா³ர்ஷ்டாந்திகே யோஜயதி

ததா² ஸம்ப³ந்தி⁴நோரிதி ।

அங்கு³ல்யோர்நைரந்தர்யம் ஸம்யோக³:, த³தி⁴குண்ட³யோரௌத்தராத⁴ர்யம் ஸம்யோக³: । கார்யகாரணயோஸ்து தாதா³த்ம்யே(அ)ப்யநிர்வாச்யஸ்ய கார்யஸ்ய பே⁴த³ம் விவக்ஷித்வாஸம்ப³ந்தி⁴நோரித்யுக்தம் ।

நாபி ஸம்ப³ந்தி⁴விஷயத்வே ஸம்ப³ந்த⁴ஶப்³த³ப்ரத்யயயோ:

இத்யேதத³ப்யநிர்வாச்யபே⁴தா³பி⁴ப்ராயம் । அபிசாத்³ருஷ்டவத்க்ஷேத்ரஜ்ஞஸம்யோகா³த்பரமாணுமநஸோஶ்சாத்³யம் கர்ம ப⁴வத்³பி⁴ரிஷ்யதே । “அக்³நேரூர்த்⁴வஜ்வலநம் வாயோஸ்திர்யக்பவநமணுமநஸோஶ்சாத்³யம் கர்மேத்யத்³ருஷ்டகாரிதாநி”(வை.ஸூ. 5-2-12) இதி வசநாத் । ந சாணுமநஸோராத்மநாப்ரதே³ஶேந ஸம்யோக³: ஸம்ப⁴வதி । ஸம்ப⁴வே சாணுமநஸோராத்மவ்யாபித்வாத்பரமமஹத்த்வேநாநணுத்வப்ரஸங்கா³த் । நச ப்ரதே³ஶவ்ருத்திரநயோராத்மநா ஸம்யோகோ³(அ)ப்ரதே³ஶத்வாதா³த்மந:, கல்பநாயாஶ்ச வஸ்துதத்த்வவ்யவஸ்தா²பநாஸஹத்வாத³திப்ரஸங்கா³தி³த்யாஹ

ததா²ண்வாத்மமநஸாமிதி ।

கிஞ்சாந்யத் த்³வாப்⁴யாமணுப்⁴யாம் காரணாப்⁴யாம் ஸாவயவஸ்ய கார்யஸ்ய த்³வ்யணுகஸ்யாகாஶேநேவ ஸம்ஶ்லேஷாநுபபத்தி: । ஸம்ஶ்லேஷ: ஸங்க்³ரஹோ யத ஏகஸம்ப³ந்த்⁴யாகர்ஷே ஸம்ப³ந்த்⁴யந்தராகர்ஷோ ப⁴வதி தஸ்யாநுபபத்திரிதி । அத ஏவ ஸம்யோகா³த³ந்ய: கார்யகாரணத்³ரவ்யயோராஶ்ரயாஶ்ரிதபா⁴வோ(அ)ந்யதா² நோபபத்³யத இத்யவஶ்யம் கல்பநீய: ஸமவாய இதி சேத் । நிராகரோதி

ந ।

குத: ।

இதரேதராஶ்ரயத்வாத் ।

தத்³விப⁴ஜதே

கார்யகாரணயோர்ஹீதி ।

கிஞ்சாந்யத் । பரமாணூநாமிதி ।

யே ஹி பரிச்சி²ந்நாஸ்தே ஸாவயவா:, யதா² க⁴டாத³ய: । ததா² ச பரமாணவ:, தஸ்மாத்ஸாவயவா அநித்யா: ஸ்யு: । அபரிச்சி²ந்நத்வே சாகாஶாதி³வத்பரமாணுத்வவ்யாகா⁴த: ஶங்கதே

யாம்ஸ்த்வமிதி ।

நிராகரோதி

ந । ஸ்தூ²லேதி ।

கிம் ஸூக்ஷ்மத்வாத்பரமாணவோ ந விநஶ்யந்த்யத² நிரவயவதயா தத்ர பூர்வஸ்மிந் கல்பே இத³முக்தம்

வஸ்துபூ⁴தாபீதி ।

ப⁴வந்மதே உத்தரம் கல்பமாஶங்க்ய நிராகரோதி

விநஶ்யந்தோ(அ)ப்யவயவவிபா⁴கே³நேதி ।

யதா² ஹி க்⁴ருதஸுவர்ணாதீ³நாமவிப⁴ஜ்யமாநாவயவாநாமபீதி ।

யதா² ஹி பிஷ்டபிண்டோ³(அ)விநஶ்யத³வயவஸம்யோக³ ஏவ ப்ரத²தே, ப்ரத²மாநஶ்சாஶ்வஶபா²காரதாம் நீயமாந: புரோடா³ஶதாமாபத்³யதே, தத்ர பிண்டோ³ நஶ்யதி புரோடா³ஶஶ்சோத்பத்³யதே, நஹி தத்ர பிண்டா³வயவஸம்யோகா³ விநஶ்யந்தி, அபி து ஸம்யுக்தா ஏவ ஸந்த: பரம் ப்ரத²நேந நுத்³யமாநா அதி⁴கதே³ஶவ்யாபகா ப⁴வந்தி, ஏவமக்³நிஸம்யோகே³ந ஸுவர்ணத்³ரவ்யாவயவா: ஸம்யுக்தா ஏவ ஸந்தோ த்³ரவீபா⁴வமாபத்³யந்தே, நது மிதோ² விப⁴ஜ்யந்தே । தஸ்மாத்³யதா²வயவஸம்யோக³விநாஶாவந்தரேணாபி ஸுவர்ணபிண்டோ³ விநஶ்யதி, ஸம்யோகா³ந்தரோத்பாத³மந்தரேண ச ஸுவர்ணே த்³ரவ உபஜாயதே, ஏவமந்தரேணாப்யவயவஸம்யோக³விநாஶம் பரமாணவோ விநங்க்ஷ்யந்த்யந்யே சோத்பத்ஸ்யந்த இதி ஸர்வமவதா³தம் ॥ 17 ॥

ஸமுதா³யாதி⁴கரணவிஷயா:

ஸமுதா³ய உப⁴யஹேதுகே(அ)பி தத³ப்ராப்தி: ।

அவாந்தரஸங்க³திமாஹ

வைஶேஷிகராத்³தா⁴ந்த இதி ।

வைஶேஷிகா: க²ல்வர்த⁴வைநாஶிகா: । தே ஹி பரமாண்வாகாஶாதி³க்காலாத்மமநஸாம் ச ஸாமாந்யவிஶேஷஸமவாயாநாம் ச கு³ணாநாம் ச கேஷாஞ்சிந்நித்யத்வமப்⁴யுபேத்ய ஶேஷாணாம் நிரந்வயவிநாஶமுபயந்தி, தேந தே(அ)ர்த⁴வைநாஶிகா: । தேந தது³பந்யாஸோ வைநாஶிகத்வஸாம்யேந ஸர்வவைநாஶிகாந் ஸ்மாரயதீதி தத³நந்தரம் வைநாஶிகமதநிராகரணமிதி । அர்த⁴வைநாஶிகாநாம் ஸ்தி²ரபா⁴வவாதி³நாம் ஸமுதா³யாரம்ப⁴ உபபத்³யேதாபி, க்ஷணிகபா⁴வவாதி³நாம் த்வஸௌ தூ³ராபேத இத்யுபபாத³யிஷ்யாம: । தேந நதராமித்யுக்தம் । ததி³த³ம் தூ³ஷணாய வைநாஶிகமதமுபந்யஸிதும் தத்ப்ரகாரபே⁴தா³நாஹ

ஸ ச ப³ஹுப்ரகார இதி ।

வாதி³வைசித்ர்யாத்க²லு, கேசித்ஸர்வாஸ்தித்வமேவ ராத்³தா⁴ந்தம் ப்ரதிபத்³யந்தே கேசிஜ்ஜா²நமாத்ராஸ்தித்வம் । கேசித்ஸர்வஶூந்யதாம் । அத² த்வத்ரப⁴வதாம் ஸர்வஜ்ஞாநாம் தத்த்வப்ரதிபத்திபே⁴தோ³ ந ஸம்ப⁴வதி, தத்த்வஸ்யைகரூப்யாதி³த்யேதத³பரிதோஷேணாஹ

விநேயபே⁴தா³த்³வா ।

ஹீநமத்⁴யமோத்க்ருஷ்டதி⁴யோ ஹி ஶிஷ்யா ப⁴வந்தி । தத்ர யே ஹீநமதயஸ்தே ஸர்வாஸ்தித்வவாதே³ந ததா³ஶயாநுரோதா⁴ச்சூ²ந்யதாயாமவதார்யந்தே । யே து மத்⁴யமாஸ்தே ஜ்ஞாநமாத்ராஸ்தித்வேந ஶூந்யதாயாமவதார்யந்தே । யே து ப்ரக்ருஷ்டமதயஸ்தேப்⁴ய: ஸாக்ஷாதே³வ ஶூந்யதாதத்த்வம் ப்ரதிபாத்³யதே । யதோ²க்தம் போ³தி⁴சித்தவிவரணே -“தே³ஶநா லோகநாதா²நாம் ஸத்த்வாஶயவஶாநுகா³: । பி⁴த்³யந்தே ப³ஹுதா⁴ லோக உபாயைர்ப³ஹுபி⁴: புந: ॥ 1 ॥ க³ம்பீ⁴ரோத்தாநபே⁴தே³ந க்வசிச்சோப⁴யலக்ஷணா । பி⁴ந்நாபி தே³ஶநாபி⁴ந்நா ஶூந்யதாத்³வயலக்ஷணா” ॥ 2 ॥ இதி । யத்³யபி வைபா⁴ஷிகஸௌத்ராந்திகயோரவாந்தரமதபே⁴தோ³(அ)ஸ்தி, ததா²பி ஸர்வாஸ்திதாயாமஸ்தி ஸம்ப்ரதிபத்திரித்யேகீக்ருத்யோபந்யாஸ: । ததா² ச த்ரித்வமுபபந்நமிதி । ப்ருதி²வீ ஸ்வரஸ்வபா⁴வா, ஆப: ஸ்நேஹஸ்வபா⁴வா:, அக்³நிருஷ்ணஸ்வபா⁴வ:, வாயுரீரணஸ்வபா⁴வ: । ஈரணம் ப்ரேரணம் । பூ⁴தபௌ⁴திகாநுக்த்வா சித்தசைத்திகாநாஹ

ததா² ரூபேதி ।

ரூப்யந்தே ஏபி⁴ரிதி ரூப்யந்த இதி ச வ்யுத்பத்யா ஸவிஷயாணீந்த்³ரியாணி ரூபஸ்கந்த⁴: । யத்³யபி ரூப்யமாணா: ப்ருதி²வ்யாத³யோ பா³ஹ்யாஸ்ததா²பி காயஸ்த²த்வாத்³வா இந்த்³ரியஸம்ப³ந்தா⁴த்³வா ப⁴வந்த்யாத்⁴யாத்மிகா: । விஜ்ஞாநஸ்கந்தோ⁴(அ)ஹமித்யாகாரோ ரூபாதி³விஷய இந்த்³ரியாதி³ஜந்யோ வா த³ண்டா³யமாந: । வேத³நாஸ்கந்தோ⁴ யா ப்ரியாப்ரியாநுப⁴யவிஷயஸ்பர்ஶே ஸுக²து³:க²தத்³ரஹிதவிஶேஷாவஸ்தா² சித்தஸ்ய ஜாயதே ஸ வேத³நாஸ்கந்த⁴: । ஸம்ஜ்ஞாஸ்கந்த⁴: ஸவிகல்பப்ரத்யய: ஸம்ஜ்ஞாஸம்ஸர்க³யோக்³யப்ரதிபா⁴ஸ:, யதா² டி³த்த²: குண்ட³லீ கௌ³ரோ ப்³ராஹ்மணோ க³ச்ச²தீத்யேவம்ஜாதீயக: । ஸம்ஸ்காரஸ்கந்தோ⁴ ராகா³த³ய: க்லேஶா:, உபக்லேஶாஶ்ச மத³மாநாத³ய:, த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ சேதி । ததே³தேஷாம் ஸமுதா³ய: பஞ்சஸ்கந்தீ⁴ ।

தஸ்மிந்நுப⁴யஹேதுகே(அ)பீதி ।

பா³ஹ்யே ப்ருதி²வ்யா த்³வ்யணுஹேதுகே பூ⁴தபௌ⁴திகஸமுதா³யே, ரூபவிஜ்ஞாநாதி³ஸ்கந்த⁴ஹேதுகே ச ஸமுதா³ய ஆத்⁴யாத்மிகே(அ)பி⁴ப்ரேயமாணே தத³ப்ராப்திஸ்தஸ்ய ஸமுதா³யஸ்யாயுக்ததா । குத: ।

ஸமுதா³யிநாமசேதநத்வாத் ।

சேதநோ ஹி குலாலாதி³: ஸர்வம் ம்ருத்³த³ண்டா³த்³யுபஸம்ஹ்ருத்ய ஸமுதா³யாத்மகம் க⁴டமாரசயந் த்³ருஷ்ட: । நஹ்யஸதி ம்ருத்³த³ண்டா³தி³வ்யாபாரிணி விது³ஷி குலாலே ஸ்வயமசேதநா ம்ருத்³த³ண்டா³த³யோ வ்யாப்ருத்ய ஜாது க⁴டமாரசயந்தி । ந சாஸதி குவிந்தே³ தந்துவேமாத³ய: படம் வயந்தே । தஸ்மாத்கார்யோத்பாத³ஸ்தத³நுகு³ணகாரணஸமவதா⁴நாதீ⁴நஸ்தத³பா⁴வே ந ப⁴வதி । கார்யோத்பாதா³நுகு³ணம் ச காரணஸமவதா⁴நம் சேதநப்ரேக்ஷாதீ⁴நமஸத்யாம் சேதநப்ரேக்ஷாயாம் ந ப⁴விதுமுத்ஸஹத இதி கார்யோத்பத்திஶ்சேதநப்ரேக்ஷாதீ⁴நத்வவ்யாப்தா வ்யாபகவிருத்³தோ⁴பலப்³த்⁴யா சேதநாநதி⁴ஷ்டி²தேப்⁴ய: காரணேப்⁴யோ வ்யாவர்தமாநா சேதநாதி⁴ஷ்டி²தத்வ ஏவாவதிஷ்ட²த இதி ப்ரதிப³ந்த⁴ஸித்³தி⁴: । யத்³யுச்யேத அத்³தா⁴ சேதநாதீ⁴நைவ கார்யோத்பத்தி:, அஸ்தி து சித்தம் சேதநம், தத்³தீ⁴ந்த்³ரியாதி³விஷயஸ்பர்ஶே ஸத்யபி⁴ஜ்வலத்தத்காரணசக்ரம் யதா²யதா² கார்யாய பர்யாப்தம் ததா²ததா² ப்ரகாஶயத³சேதநாநி காரணாந்யதி⁴ஷ்டா²ய கார்யமபி⁴நிர்வர்தயதீதி, தத்ராஹ

சித்தாபி⁴ஜ்வலநஸ்ய ச ஸமுதா³யஸித்³த்⁴யதீ⁴நத்வாத் ।

ந க²லு பா³ஹ்யாப்⁴யந்தரஸமுதா³யஸித்³தி⁴மந்தரேண சித்தாபி⁴ஜ்வலநம், ததஸ்து தாமிச்ச²ந் து³ருத்தரமிதரேதராஶ்ரயமாவிஶேதி³தி । ந ச ப்ராக்³ப⁴வீயா சித்தாபி⁴தீ³ப்திருத்தரஸமுதா³யம் க⁴டயதி । க⁴டநஸமயே தஸ்யாஶ்சிராதீதத்வேந ஸாமர்த்²யவிரஹாத் । அஸ்மத்³ராத்³தா⁴ந்தவத³ந்யஸ்யசேதநஸ்ய போ⁴க்து: ப்ரஶாஸிதுர்வா ஸ்தி²ரஸ்ய ஸங்கா⁴தகர்துரநப்⁴யுபக³மாத் । காரணவிந்யாஸபே⁴த³ம் ஹி வித்³வாந் கர்தா ப⁴வதி । ந சாந்வயவ்யதிரேகாவந்தரேண தத்³விந்யாஸபே⁴த³ம் வேதி³துமர்ஹதி । நச ஸக்ஷணிகோ(அ)ந்வயவ்யதிரேககாலாநவஸ்தா²யீ ஜ்ஞாதுமந்வயவ்யதிரேகாவுத்ஸஹதே । அத உக்தம்

ஸ்தி²ரஸ்யேதி ।

யத்³யுச்யேத அஸமவஹிதாந்யேவ காரணாநி கார்யம் கரிஷ்யந்தி பரஸ்பராநபேக்ஷாணி, க்ருதமத்ர ஸமவதா⁴யயித்ரா சேதநேநேத்யத ஆஹ

நிரபேக்ஷப்ரவ்ருத்த்யப்⁴யுபக³மே சேதி ।

யத்³யுச்யதே அஸ்த்யாலயவிஜ்ஞாநமஹங்காராஸ்பத³ம் பூர்வாபராநுஸந்தா⁴த்ரு, ததே³வ காரணாநாம் ப்ரதிஸந்தா⁴த்ரு ப⁴விஷ்யதீதி, தத்ராஹ

ஆஶயஸ்யாபீதி ।

யத்க²ல்வேகம் யதி³ ஸ்தி²ரமாஸ்தீ²யேத ததோ நாமாந்தரேணாத்மைவ । அத² க்ஷணிகம், தத உக்ததோ³ஷாபத்தி: । நச தத்ஸந்தாநஸ்தஸ்யாந்யத்வே நாமாந்தரேணாத்மாப்⁴யுபக³தோ(அ)நந்யத்வே ச விஜ்ஞாநமேவ, தச்ச க்ஷணிகமேவேத்யுக்ததோ³ஷாபத்தி: । ஆஶேரதே(அ)ஸ்மிந் கர்மாநுப⁴வவாஸநா இத்யாஶய ஆலயவிஜ்ஞாநம் தஸ்ய । அபி ச ப்ரவ்ருத்தி: ஸமுதா³யிநாம் வ்யாபார: । நச க்ஷணிகாநாம் வ்யாபாரோ யுஜ்யதே । வ்யாபாரோ ஹி வ்யாபாரவதா³ஶ்ரயஸ்தத்காரணகஶ்ச லோகே ப்ரஸித்³த⁴: । தேந வ்யாபாரவதா வ்யாபாராத்பூர்வம் வ்யாபாரஸமயே ச ப⁴விதவ்யம் । அந்யதா² காரணத்வாஶ்ரயத்வயோரயோகா³த் । ந ச ஸமஸமயயோரஸ்தி கார்யகாரணபா⁴வ: । நாபி பி⁴ந்நகாலயோராதா⁴ராதே⁴யபா⁴வ: । ததா² ச க்ஷணிகத்வஹாநிரித்யாஹ

க்ஷணிகத்வாப்⁴யுபக³மாச்சேதி ॥ 18 ॥

இதரேதரப்ரத்யயத்வாதி³தி சேந்நோத்பத்திமாத்ரநிமித்தத்வாத் ।

யத்³யபீதி ।

அயமர்த²: ஸங்க்ஷேபதோ ஹி ப்ரதீத்யஸமுத்பாத³லக்ஷணமுக்தம் பு³த்³தே⁴ந ‘இத³ம் ப்ரத்யயப²லம்’ இதி । “உத்பாதா³த்³வா ததா²க³தாநாமநுத்பாதா³த்³வா ஸ்தி²தைஷா த⁴ர்மாணாம் த⁴ர்மதா” । “த⁴ர்மஸ்தி²திதா த⁴ர்மநியாமகதா ப்ரதீத்யஸமுத்பாதா³நுலோமதா” இதி । அத² புநரயம் ப்ரதீத்யஸமுத்பாதோ³ த்³வாப்⁴யாம் காரணாப்⁴யாம் ப⁴வதி ஹேதூபநிப³ந்த⁴தஶ்ச ப்ரத்யயோபநிப³ந்த⁴தஶ்ச । ஸ புநர்த்³விவிதோ⁴ பா³ஹ்ய ஆத்⁴யாத்மிகஶ்ச । தத்ர பா³ஹ்யஸ்ய ப்ரதீத்யஸமுத்பாத³ஸ்ய ஹேதூபநிப³ந்த⁴: யதி³த³ம் பீ³ஜாத³ங்குரோ(அ)ங்குராத்பத்ரம் பத்ராத்காண்ட³ம் காண்டா³ந்நாலோ நாலாத்³க³ர்போ⁴ க³ர்பா⁴ச்சூ²க: ஶூகாத்புஷ்பம் புஷ்பாத்ப²லமிதி । அஸதி பீ³ஜே(அ)ங்குரோ ந ப⁴வதி, யாவத³ஸதி புஷ்பே ப²லம் ந ப⁴வதி । ஸதி து பீ³ஜே(அ)ங்குரோ ப⁴வதி, யாவத்புஷ்பே ஸதி ப²லமிதி । தத்ர பீ³ஜஸ்ய நைவம் ப⁴வதி ஜ்ஞாநமஹமங்குரம் நிர்வர்தயாமீதி । அங்குரஸ்யாபி நைவம் ப⁴வதி ஜ்ஞாநமஹம் பீ³ஜேந நிர்வர்தித இதி । ஏவம் யாவத்புஷ்பஸ்ய நைவம் ப⁴வத்யஹம் ப²லம் நிர்வர்தயாமீதி । ஏவம் ப²லஸ்யாபி நைவம் ப⁴வத்யஹம் புஷ்பேணாபி⁴நிர்வர்திதமிதி । தஸ்மாத³ஸத்யபி சைதந்யே பீ³ஜாதீ³நாமஸத்யபி சாந்யஸ்மிந்நதி⁴ஷ்டா²தரி கார்யகாரணபா⁴வநியமோ த்³ருஶ்யதே । உக்தோ ஹேதூபநிப³ந்த⁴: । ப்ரத்யயோபநிப³ந்த⁴: ப்ரதீத்யஸமுத்பாத³ஸ்யோச்யதே । ப்ரத்யயோ ஹேதூநாம் ஸமவாய: । ஹேதும் ஹேதும் ப்ரத்யயந்தே ஹேத்வந்தராணீதி, தேஷாமயமாநாநாம் பா⁴வ: ப்ரத்யய: । ஸமவாய இதி யாவத் । யதா² ஷண்ணாம் தா⁴தூநாம் ஸமவாயாத்³பீ³ஜஹேதுரங்குரோ ஜாயதே । தத்ர ச ப்ருதி²வீதா⁴துர்பீ³ஜஸ்ய ஸங்க்³ரஹக்ருத்யம் கரோதி யதோ(அ)ங்குர: கடி²நோ ப⁴வதி, அப்³தா⁴துர்பீ³ஜம் ஸ்நேஹயதி, தேஜோதா⁴துர்பீ³ஜம் பரிபாசயதி, வாயுதா⁴துர்பீ³ஜமபி⁴நிர்ஹரதி யதோ(அ)ங்குரோ பீ³ஜாந்நிர்க³ச்ச²தி, ஆகாஶதா⁴துர்பீ³ஜஸ்யாநாவரணக்ருத்யம் கரோதி, ருதுரபி பீ³ஜஸ்ய பரிணாமம் கரோதி, ததே³தேஷாமவிகலாநாம் தா⁴தூநாம் ஸமவாயே பீ³ஜே ரோஹித்யங்குரோ ஜாயதே நாந்யதா² । தத்ர ப்ருதி²வீதா⁴தோர்நைவம் ப⁴வத்யஹம் பீ³ஜஸ்ய ஸங்க்³ரஹக்ருத்யம் கரோமீதி, யாவத்³ருதோர்நைவம் ப⁴வத்யஹம் பீ³ஜஸ்ய பரிணாமம் கரோமீதி । அங்குரஸ்யாபி நைவம் ப⁴வத்யஹமேபி⁴: ப்ரத்யயைர்நிர்வர்தித இதி । ததா²த்⁴யாத்மிக: ப்ரதீத்யஸமுத்பாதோ³ த்³வாப்⁴யாம் காரணாப்⁴யாம் ப⁴வதி ஹேதூபநிப³ந்த⁴த: ப்ரத்யயோபநிப³ந்த⁴தஶ்ச । தத்ராஸ்ய ஹேதூபநிப³ந்தோ⁴ யதி³த³மவித்³யாப்ரத்யயா: ஸம்ஸ்காரா யாவஜ்ஜாதிப்ரத்யயம் ஜராமரணாதீ³தி । அவித்³யா சேந்நாப⁴விஷ்யந்நைவ ஸம்ஸ்காரா அஜநிஷ்யந்த । ஏவம் யாவஜ்ஜாதி: । ஜாதிஶ்சேந்நாப⁴விஷ்யந்நைவ ஜராமரணாத³ய உத்பத்ஸ்யந்த । தத்ராவித்³யாயா நைவம் ப⁴வத்யஹம் ஸம்ஸ்காராநபி⁴நிர்வர்தயாமீதி । ஸம்ஸ்காராணாமபி நைவம் ப⁴வதி வயமவித்³யயா நிர்வர்திதா இதி । ஏவம் யாவஜ்ஜாத்யா அபி நைவம் ப⁴வத்யஹம் ஜராமரணாத்³யபி⁴நிர்வர்தயாமீதி । ஜராமரணாதீ³நாமபி நைவம் ப⁴வதி வயம் ஜாத்யாதி³பி⁴ர்நிர்வர்திதா இதி । அத² ச ஸத்ஸ்வவித்³யாதி³ஷு ஸ்வயமசேதநேஷு சேதநாந்தராநதி⁴ஷ்டி²தேஷ்வபி ஸம்ஸ்காராதீ³நாமுத்பத்தி:, பீ³ஜாதி³ஷ்விவ ஸத்ஸ்வசேதநேஷு சேதநாந்தராநதி⁴ஷ்டி²தேஷ்வப்யங்குராதீ³நாம் । இத³ம் ப்ரதீத்ய ப்ராப்யேத³முத்பத்³யத இத்யேதாவந்மாத்ரஸ்ய த்³ருஷ்டத்வாச்சேதநாதி⁴ஷ்டா²நஸ்யாநுபலப்³தே⁴: । ஸோ(அ)யமாத்⁴யாத்மிகஸ்ய ப்ரதீத்யஸமுத்பாத³ஸ்ய ஹேதூபநிப³ந்த⁴: । அத² ப்ரத்யயோபநிப³ந்த⁴: ப்ருதி²வ்யப்தேஜோவாய்வாகாஶவிஜ்ஞாநதா⁴தூநாம் ஸமவாயாத்³ப⁴வதி காய: । தத்ர காயஸ்ய ப்ருதி²வீதா⁴து: காடி²ந்யம் நிர்வர்தயதி । அப்³தா⁴து: ஸ்நேஹயதி காயம் । தேஜோதா⁴து: காயஸ்யாஶிதபீதே பரிபாசயதி । வாயுதா⁴து: காயஸ்ய ஶ்வாஸாதி³ கரோதி । ஆகாஶதா⁴து: காயஸ்யாந்த: ஸுஷிரபா⁴வம் கரோதி । யஸ்து நாமரூபாங்குரமபி⁴நிர்வர்தயதி பஞ்சவிஜ்ஞாநகார்யஸம்யுக்தம் ஸாஸ்ரவம் ச மநோவிஜ்ஞாநம், ஸோ(அ)யமுச்யதே விஜ்ஞாநதா⁴து: । யதா³ ஹ்யாத்⁴யாத்மிகா: ப்ருதி²வ்யாதி³தா⁴தவோ ப⁴வந்த்யவிகலாஸ்ததா³ ஸர்வேஷாம் ஸமவாயாத்³ப⁴வதி காயஸ்யோத்பத்தி: । தத்ர ப்ருதி²வ்யாதி³தா⁴தூநாம் நைவம் ப⁴வதி வயம் காயஸ்ய காடி²ந்யாதி³ நிர்வர்தயாம இதி । காயஸ்யாபி நைவம் ப⁴வதி ஜ்ஞாநமஹமேபி⁴: ப்ரத்யயைரபி⁴நிர்வர்தித இதி । அத² ச ப்ருதி²வ்யாதி³தா⁴துப்⁴யோ(அ)சேதநேப்⁴யஶ்சேதநாந்தராநதி⁴ஷ்டி²தேப்⁴யோ(அ)ங்குரஸ்யேவ காயஸ்யோத்பத்தி: । ஸோ(அ)யம் ப்ரதீத்யஸமுத்பாதோ³ த்³ருஷ்டத்வாந்நாந்யத²யிதவ்ய: । தத்ரைதேஷ்வேவ ஷட்ஸு தா⁴துஷு யைகஸம்ஜ்ஞா, பிண்ட³ஸம்ஜ்ஞா, நித்யஸம்ஜ்ஞா, ஸு:க²ஸம்ஜ்ஞா, ஸத்த்வஸம்ஜ்ஞா, புத்³க³லஸம்ஜ்ஞா, மநுஷ்யஸம்ஜ்ஞா, மாத்ருது³ஹித்ருஸம்ஜ்ஞா, அஹங்காரமமகாரஸம்ஜ்ஞா, ஸேயமவித்³யா ஸம்ஸாராநர்த²ஸம்பா⁴ரஸ்ய மூலகாரணம், தஸ்யாமவித்³யாயாம் ஸத்யாம் ஸம்ஸ்காரா ராக³த்³வேஷமோஹா விஷயேஷு ப்ரவர்தந்தே । வஸ்துவிஷயா விஜ்ஞப்திர்விஜ்ஞாநம், விஜ்ஞாநாச்சத்வாரோ ரூபிண உபாதா³நஸ்கந்தா⁴ஸ்தந்நாம, தாந்யுபாதா³ய ரூபமபி⁴நிர்வர்ததே । ததை³கத்⁴யமபி⁴ஸங்க்ஷிப்ய நாமரூபம் நிருச்யதே ஶரீரஸ்யைவ கலலபு³த்³பு³தா³த்³யவஸ்தா² நாமரூபஸம்மிஶ்ரிதாநீந்த்³ரியாணி ஷடா³யதநம், நாமரூபேந்த்³ரியாணாம் த்ரயாணாம் ஸந்நிபாத: ஸ்பர்ஶ:, ஸ்பர்ஶாத்³வேத³நா ஸுகா²தி³கா, வேத³நாயாம் ஸத்யாம் கர்தவ்யமேதத்ஸுக²ம் புநர்மயேத்யத்⁴யவஸாநம் த்ருஷ்ணா ப⁴வதி । ததௌபாதா³நம் வாக்காயசேஷ்டா ப⁴வதி । ததோ ப⁴வோ ப⁴வத்யஸ்மாஜ்ஜந்மேதி ப⁴வோ த⁴ர்மாத⁴ர்மௌ, தத்³தே⁴துக: ஸ்கந்த⁴ப்ராது³ர்பா⁴வோ ஜாதி:ஜந்ம । ஜந்மஹேதுகா உத்தரே ஜராமரணாத³ய: । ஜாதாநாம் ஸ்கந்தா⁴நாம் பரிபாகோ ஜரா । ஸ்கந்தா⁴நாம் நாஶோ மரணம் । ம்ரியமாணஸ்ய மூட⁴ஸ்ய ஸாபி⁴ஷங்க³ஸ்ய புத்ரகலத்ராதா³வாந்தர்தா³ஹ: ஶோக: । தது³த்த²ம் ப்ரலபநம் ஹா மாத:, ஹா தாத, ஹா ச மே புத்ரகலத்ராதீ³தி பரிதே³வநா । பஞ்சவிஜ்ஞாநகார்யஸம்யுக்தமஸாத்⁴வநுப⁴வநந்து³:க²ம் । மாநஸம் ச து³:க²ந்தௌ³ர்மநஸ்யம் । ஏவம்ஜாதீயகாஶ்சோபாயாஸ்த உபக்லேஶா க்³ருஹ்யந்தே । தே(அ)மீ பரஸ்பரஹேதுகா:, ஜந்மாதி³ஹேதுகா அவித்³யாத³யோ(அ)வித்³யாதி³ஹேதுகாஶ்ச ஜந்மாத³யோ க⁴டீயந்த்ரவத³நிஶமாவர்தமாநா: ஸந்தீதி ததே³தைரவித்³யாதி³பி⁴ராக்ஷிப்த: ஸங்கா⁴த இதி । ததே³தத்³தூ³ஷயதி

தந்ந குத:, உத்பத்திமாத்ரநிமித்தத்வாதி³தி ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: யத்க²லு ஹேதூபநிப³த்³த⁴ம் கார்யம் தத³ந்யாநபேக்ஷம் ஹேதுமாத்ராதீ⁴நோத்பாத³த்வாது³த்பத்³யதாம் நாம । பஞ்சஸ்கந்த⁴ஸமுதா³யஸ்து ப்ரத்யயோபநிப³த்³தோ⁴ ந ஹேதுமாத்ராதீ⁴நோத்பத்தி: । அபி து நாநாஹேதுஸமவதா⁴நஜந்மா । ந ச சேதநமந்தரேணாந்ய: ஸம்நிதா⁴பயிதாஸ்தி காரணாநாமித்யுக்தம் । பீ³ஜாத³ங்குரோத்பத்தேரபி ப்ரத்யயோபநிப³த்³தா⁴யா விவாதா³த்⁴யாஸிதத்வேந பக்ஷநிக்ஷிப்தத்வாத் , பக்ஷேண ச வ்யபி⁴சாரோத்³பா⁴வநாயாமதிப்ரஸங்கே³ந ஸர்வாநுமாநோச்சே²த³ப்ரஸங்கா³த் । ஸ்யாதே³தத் । அநபேக்ஷா ஏவாந்த்யக்ஷணப்ராப்தா: க்ஷித்யாத³யோ(அ)ங்குரமாரப⁴ந்தே । தேஷாம் தூபஸர்பணப்ரத்யயவஶாத்பரஸ்பரஸமவதா⁴நம் । ந சைகஸ்மாதே³வ காரணாத்கார்யஸித்³தே⁴: கிமந்யை: காரணைரிதி வாச்யம் । காரணசக்ராநந்தரம் கார்யோத்பாதா³த்ஸித்³த⁴மித்யேவ நாஸ்தி । ந சைகோ(அ)பி தத்காரணஸமர்த² இத்யந்ய உதா³ஸத இதி யுக்தம் । நஹி தே ப்ரேக்ஷாவந்தோ யேநைவமாலோசயேயுரஸ்மாஸு ஸமர்த² ஏகோ(அ)பி கார்யே இதி க்ருதம் ந: ஸம்நிதி⁴நேதி । கிந்தூபஸர்பணப்ரத்யயாதீ⁴நபரஸ்பரஸம்நிதா⁴நோத்பாதா³ நாநுத்பத்தும் நாப்யஸம்நிதா⁴துமீஶதே । தாம்ஶ்ச ஸர்வாநநபேக்ஷாந் ப்ரதீத்ய கார்யமபி ந நோத்பத்துமர்ஹதி । நச ஸ்வமஹிம்நா ஸர்வே கார்யமுத்பாத³யந்தோ(அ)பி நாநாகார்யாணாமீஶதே தத்ரைவ தேஷாம் ஸாமர்த்²யாத் । ந ச காரணபே⁴தா³த்கார்யபே⁴த³:, ஸாமக்³ர்யா ஏகத்வாத் । தத்³பே⁴த³ஸ்ய ச கார்யநாநாத்வஹேதுத்வாத்ததா² த³ர்ஶநாத் । தந்ந । யத்³யந்த்யக்ஷணப்ராப்தா அநபேக்ஷா: ஸ்வகார்யோபஜநநே, ஹந்தாநேந க்ரமேண தத: பூர்வே தத: பூர்வே ஸர்வ ஏவாநபேக்ஷாஸ்தத்தத்ஸ்வகார்யோபஜநந இதி குஸூலஸ்த²த்வாவிஶேஷே(அ)பி யேந பீ³ஜக்ஷணேந குஸூலஸ்தே²ந ஸ்வகார்யக்ஷணபரம்பரயாங்குரோத்பத்திஸமர்தோ² பீ³ஜக்ஷணோ ஜநயிதவ்ய: ஸோ(அ)நபேக்ஷ ஏவ பீ³ஜக்ஷண: ஸ்வகார்யோபஜநநே ஏவம் ஸர்வ ஏவ தத³நந்தராநந்தரவர்திநோ பீ³ஜக்ஷணா அநபேக்ஷா இதி குஸூலநிஹிதபீ³ஜ ஏவ ஸ்யாத்க்ருதீ க்ருஷீவல: க்ருதமஸ்ய து³:க²ப³ஹுலேந க்ருஷிகர்மணா । யேந ஹி பீ³ஜக்ஷணேந ஸ்வக்ஷணபரம்பரயாங்குரோ ஜநயிதவ்யஸ்தஸ்யாநபேக்ஷாஸௌ க்ஷணபரம்பரா குஸூல ஏவாங்குரம் கரிஷ்யதீதி । தஸ்மாத்பரஸ்பராபேக்ஷா ஏவாந்த்யா வா மத்⁴யா வா பூர்வே வா க்ஷணா: கார்யோபஜநந இதி வக்தவ்யம் । யதா²ஹு: “ந கிஞ்சிதே³கமேகஸ்மாத்ஸாமக்³ர்யா: ஸர்வஸம்ப⁴வ:” இதி । தச்சேத³ம் ஸமவதா⁴நம் காரணாநாம் விந்யாஸபே⁴த³தத்ப்ரயோஜநாபி⁴ஜ்ஞப்ரேக்ஷாவத்பூர்வகம் த்³ருஷ்டமிதி நாசேதநாத்³ப⁴விதுமர்ஹதி । ததி³த³முக்தம்

ப⁴வேது³பபந்ந: ஸங்கா⁴தோ யதி³ ஸங்கா⁴தஸ்ய கிஞ்சிந்நிமித்தமவக³ம்யேதேதி ।

இதரேதரப்ரத்யயத்வே(அ)பீதி ।

இதரேதரஹேதுத்வே(அ)பீத்யர்த²: ।

உக்தமபி⁴ஸந்தி⁴மவித்³வாந் பரிசோத³யதி

நந்வவித்³யாதி³பி⁴ரர்தா²தா³க்ஷீப்யத இதி ।

பரிஹரதி

அத்ரோச்யதே, யதி³ தாவதி³தி ।

கிமாக்ஷேப உத்பாத³நம் , ஆஹோ ஜ்ஞாபநம் । தத்ர ந தாவத்காரணமந்யதா²நுபபத்³யமாநம் கார்யமுத்பாத³யதி, கிந்து ஸ்வஸாமர்த்²யேந । தஸ்மாஜ்ஜ்ஞாபநம் வக்தவ்யம் । ததா² ச ஜ்ஞாபிதஸ்யாந்யது³த்பாத³கம் வக்தவ்யம் । தச்ச ஸ்தி²ரபக்ஷே(அ)பி ஸத்யபி ச போ⁴க்தர்யதி⁴ஷ்டா²தாரம் சேதநமந்தரேண ந ஸம்ப⁴வதி கிமங்க³, புந: க்ஷணிகேஷு பா⁴வேஷு । போ⁴க்துர்போ⁴கே³நாபி கதா³சிதா³க்ஷிப்யேத ஸங்கா⁴த:, ஸ து போ⁴க்தாபி நாஸ்தீதி தூ³ரோத்ஸாரிதத்வம் த³ர்ஶயதி

போ⁴க்த்ருரஹிதேஷ்விதி ।

அபி ச ப³ஹவ உபகார்யோபகாரகபா⁴வேந ஸ்தி²தா: கார்யம் ஜநயந்தி । நச க்ஷணிகபக்ஷ உபகார்யோபகாரகபா⁴வோ(அ)ஸ்தி, பா⁴வஸ்யோபகாராநாஸ்பத³த்வாத் । க்ஷணஸ்யாபே⁴த்³யத்வாத³நுபக்ருதோபக்ருதத்வாஸம்ப⁴வாத் । காலபே⁴தே³ந வா தது³பபத்தௌ க்ஷணிகத்வவ்யாகா⁴தாத் । ததி³த³மாஹ

ஆஶ்ரயாஶ்ரயிஶூந்யேஷு சேதி ।

அதா²யமபி⁴ப்ராய இதி ।

யதா³ ஹி ப்ரத்யயோபநிப³ந்த⁴ந: ப்ரதீத்யஸமுத்பாதோ³ ப⁴வேத்ததா³ சேதநோ(அ)தி⁴ஷ்டா²தாபேக்ஷேதாபி, ந து ப்ரத்யயோபநிப³ந்த⁴நோ(அ)பி து ஹேதூபநிப³ந்த⁴ந: । ததா²ச க்ருதமதி⁴ஷ்டா²த்ரா । ஹேது: ஸ்வபா⁴வத ஏவ கார்யஸங்கா⁴தம் கரிஷ்யதி கேவல இதி பா⁴வ: । அஸ்து தாவத்³யதா² கேவலாத்³தே⁴தோ: கார்யம் நோபஜாயத இதி, அந்யோந்யாஶ்ரயப்ரஸங்கோ³(அ)ஸ்மிந் பக்ஷ இத்யாஶயவாநாஹ

கத²ம் தமேவேதி ।

ஸம்ப்ரதி ப்ரத்யயோபநிப³ந்த⁴நம் ப்ரதீத்யஸமுத்பாத³மாஸ்தா²ய சோத³யதி

அத² மந்யஸே ஸங்கா⁴தா ஏவேதி ।

அஸ்தி²ரா அபி ஹி பா⁴வா: ஸதா³ ஸம்ஹதா ஏவோத³யந்தே வ்யயந்தே ச । ந புநரிதஸ்ததோ(அ)வஸ்தி²தா: கேநசித்புஞ்ஜீக்ரியந்தே । ததா² ச க்ருதமத்ர ஸம்ஹந்த்ரா சேதநேநேதி பா⁴வ: ।

அநாதௌ³ இதி

பரஸ்பராஶ்ரயம் நிவர்தயதி ।

ததே³தத்³விகல்ப்ய தூ³ஷயதி

ததா²பி ஸங்கா⁴தாதி³தி ।

ஸ க²லு ஸங்கா⁴தஸந்ததிவர்தி த⁴ர்மாத⁴ர்மாஹ்வய: ஸம்ஸ்காரஸந்தாநோ யதா²யத²ம் ஸுக²து³:கே² ஜநயந்நாக³ந்துகம் கஞ்சநாநாஸாத்³ய ஸ்வத ஏவ ஜநயேத் , ஆஸாத்³ய வா । அநாஸாத்³யஜநநே ஸதை³வ ஸுக²து³:கே² ஜநயேத் , ஸமர்த²ஸ்யாநபேக்ஷஸ்யாக்ஷேபாயோகா³த் । ஆஸாத்³ய ஜநநே ததா³ஸாத³நகாரணம் ப்ரேக்ஷாவாநப்⁴யுபேய: । ததா²ச ந ப்ரத்யயோபநிப³ந்த⁴ந: ப்ரதீத்யஸமுத்பாத³: । தஸ்மாத³நேநாக³ந்துகாநபேக்ஷஸ்ய ஸந்தா⁴தஸந்தாநஸ்யைவ ஸத்³ருஶஜநநே விஸத்³ருஶஜநநே வா ஸ்வபா⁴வ ஆஸ்தே²ய: । ததா² ச பா⁴ஷ்யோக்தம் தூ³ஷணமிதி ।

அபி ச யத்³போ⁴கா³ர்த²: ஸங்கா⁴த: ஸ்யாதி³தி ।

அப்ராப்தபோ⁴கோ³ ஹி போ⁴கா³ர்தீ² போ⁴க³மாப்துகாமஸ்தத்ஸாத⁴நே ப்ரவர்தத இதி ப்ரத்யாத்மஸித்³த⁴ம் । ஸேயம் ப்ரவ்ருத்திர்போ⁴கா³த³ந்யஸ்மிந் ஸ்தி²ரே போ⁴க்தரி போ⁴க³தத்ஸாத⁴நஸமயவ்யாபிநி கல்ப்யதே நாஸ்தி²ரே । நச போ⁴கா³த³நந்யஸ்மிந் । நஹி போ⁴கோ³ போ⁴கா³ய கல்பதே நாப்யந்யோ போ⁴கா³யாந்யஸ்ய । ஏவம் மோக்ஷே(அ)பி த்³ரஷ்டவ்யம் । தத்ர பு³பு⁴க்ஷுமுமுக்ஷூ சேத்ஸ்தி²ராவாஸ்தீ²யேயாதாம் ததா³ப்⁴யுபேதஹாநம் , அஸ்தை²ர்யே வா ப்ரவ்ருத்திப்ரஸங்க³ இத்யர்த²: ।

ந து ஸங்கா⁴த: ஸித்⁴யேத்³போ⁴க்த்ரபா⁴வாதி³தி ।

போ⁴க்த்ரபா⁴வேந ப்ரவ்ருத்த்யநுபபத்தே: கர்த்ரபா⁴வ: । தத: கர்மாபா⁴வாத்ஸங்கா⁴தாஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ॥ 19 ॥

உத்தரோத்பாதே³ ச பூர்வநிரோதா⁴த் ।

பூர்வஸூத்ரேண ஸங்க³திமஸ்யாஹ

உக்தமேததி³தி ।

ஹேதூபநிப³ந்த⁴நம் ப்ரதீத்யஸமுத்பாத³மப்⁴யுபேத்ய ப்ரத்யயோபநிப³ந்த⁴ந: ப்ரதீத்யஸமுத்பாதோ³ தூ³ஷித: । ஸம்ப்ரதி ஹேதூபநிப³ந்த⁴நமபி தம் தூ³ஷயதீத்யர்த²: ।

தூ³ஷணமாஹ

இத³மிதா³நீமிதி ।

நிருத்⁴யமாநஸ்யேதி ।

ந தாவத்³வைஶேஷிகவந்நிரோத⁴காரணஸாம்நித்⁴யம் நிருத்⁴யமாநதா ஸ்வீக்ரியதே வைநாஶிகைரகாரணம் விநாஶமப்⁴யுபக³ச்ச²த்³பி⁴ஸ்தஸ்யாநிஷ்ட²த்வாத்³ । தஸ்மாத்³விநாஶக்³ரஸ்தத்வமசிரநிருத்³த⁴த்வம் நிருத்⁴யமாநத்வம் வக்தவ்யம் । நிருத்³த⁴த்வம் ச சிரநிருத்³த⁴த்வம் விவக்ஷிதம், ததா² சோப⁴யோரப்யபா⁴வக்³ரஸ்தத்வாத்³தே⁴துத்வாநுபபத்தி: । ஶங்கதே

அத² பா⁴வபூ⁴த இதி ।

காரணஸ்ய ஹி கார்யோத்பாதா³த்ப்ராக்காலஸத்தா(அ)ர்த²வதீ ந கார்யகாலா, ததா³ கார்யஸ்ய ஸித்³த⁴த்வேந தத்ஸித்³த்⁴யர்தா²யா: ஸத்தாயா அநுபயோகா³தி³தி பா⁴வ: । ததே³தல்லோகத்³ருஷ்ட்யா தூ³ஷயதி

பா⁴வபூ⁴தஸ்யேதி ।

பூ⁴த்வா வ்யாப்ருத்ய பா⁴வா: ப்ராயேண ஹி கார்யம் குர்வந்தோ லோகே த்³ருஶ்யந்தே । ததா² ச ஸ்தி²ரத்வம் , இதரதா² து லோகவிரோத⁴ இதி । புந: ஶங்கதே

அத² பா⁴வ ஏவேதி ।

யதா²ஹு:(அ)பூ⁴திர்யேஷாம் க்ரியா ஸைவ காரகம் ஸைவ சோச்யதே(அ)இதி । ப⁴வத்யேவம் வ்யாபாரவத்தா ததா²பி க்ஷணிகஸ்ய ந காரணத்வமித்யாஹ

ததா²பி நைவோபபத்³யதே

க்ஷணிகஸ்ய காரணபா⁴வ: । ம்ருத்ஸுவர்ணகாரணா ஹி க⁴டாத³யஶ்ச ரூசகாத³யஶ்ச ம்ருத்ஸுவர்ணாத்மாநோ(அ)நுபூ⁴யந்தே । யதி³ ச ந கார்யஸமயே காரணம் ஸத்கத²ம் தேஷாம் ததா³த்மநாநுப⁴வ: । நச காரணஸாத்³ருஶ்யம் கார்யஸ்ய ந து தாதா³த்ம்யமிதி வாச்யம் । அஸதி கஸ்யசித்³ரூபஸ்யாநுக³மே ஸாத்³ருஶ்யஸ்யாப்யநுபபத்தே: । அநுக³மே வா ததே³வ காரணம், ததா² ச தஸ்ய கார்யதாதா³த்ம்யமிதி ஸித்³த⁴மக்ஷணிகத்வமித்யர்த²: । ஸர்வதா² வைலக்ஷண்யே து ஹேதுப²லபா⁴வஸ்தந்துக⁴டாதா³வபி ப்ராப்த இத்யதிப்ரஸங்க³ இத்யாஹ

விநைவ வேதி ।

நச தத்³பா⁴வபா⁴வோ நியாமக:, தஸ்யைகஸ்மிந் க்ஷணே(அ)ஶக்யக்³ரஹத்வாத் , ஸாமாந்யஸ்ய சாகாரணத்வாத் । காரணத்வே வா க்ஷணிகத்வஹாநேரஸ்மத்பக்ஷபாதப்ரஸங்கா³ச்சேதி பா⁴வ: । அபி சோத்பாத³நிரோத⁴யோர்விகல்பத்ரயே(அ)பி வஸ்துந: ஶாஶ்வதத்வப்ரஸங்க³ இத்யாஹ

அபி சோத்பாத³நிரோதௌ⁴ நாமேதி ।

பர்யாயத்வாபாத³நே(அ)பி நித்யத்வாபாத³நம் மந்தவ்யம் ।

வஸ்தூத்பாத³நிரோதா⁴ப்⁴யாமஸம்ஸ்ருஷ்டமிதி வஸ்துந: ஶாஶ்வதத்வப்ரஸங்க³: ।

ஸம்ஸர்கே³(அ)ப்யஸதா ஸம்ஸர்கா³நுபபத்தே: । ஸத்த்வாப்⁴யுபக³மே ஶாஶ்வதத்வமித்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ஶேஷம் நிக³த³வ்யாக்²யாதம் ॥ 20 ॥

அஸதி ப்ரதிஜ்ஞோபரோதோ⁴ யௌக³பத்³யமந்யதா² ।

நீலாபா⁴ஸஸ்ய ஹி சித்தஸ்ய நீலாதா³லம்ப³நப்ரத்யயாந்நீலாகாரதா । ஸமநந்தரப்ரத்யயாத்பூர்வவிஜ்ஞாநாத்³போ³த⁴ரூபதா । சக்ஷுஷோ(அ)தி⁴பதிப்ரத்யயாத்³ரூபக்³ரஹணப்ரதிநியம: । ஆலோகாத்ஸஹகாரிப்ரத்யயாத்³தே⁴தோ: ஸ்பஷ்டார்த²தா । ஏவம் ஸுகா²தீ³நாமபி சைத்தாநாம் சித்தாபி⁴ந்நஹேதுஜாநாம் சத்வார்யேதாந்யேவ காரணாநி । ஸேயம் ப்ரதிஜ்ஞா சதுர்விதா⁴ந் ஹேதூந் ப்ரதீத்ய சித்தசைத்தா உத்பத்³யந்த இத்யபா⁴வகாரணத்வ உபருத்⁴யேத ।

அதோ²த்தரக்ஷணோத்பத்திம் யாவத்தாவத³வதிஷ்ட²த இதி ।

உத்பத்திருத்பத்³யமாநாத்³பா⁴வாத³பி⁴ந்நா, ததா² ச க்ஷணிகத்வஹாநிரிதி ப்ரதிஜ்ஞாஹாநி: ॥ 21 ॥

ப்ரதிஸங்க்²யாப்ரதிஸங்க்²யாநிரோதா⁴ப்ராப்திரவிச்சே²தா³த் ।

பா⁴வப்ரதீபா ஸங்க்²யா பு³த்³தி⁴: ப்ரதிஸங்க்²யா, தயா நிரோத⁴: ப்ரதிஸங்க்²யாநிரோத⁴: । ஸந்தமிமமஸந்தம் கரோமீத்யேவமாகாரதா ச பு³த்³தே⁴ர்பா⁴வப்ரதீபத்வம் । ஏதேநாப்ரதிஸங்க்²யாநிரோதோ⁴(அ)பி வ்யாக்²யாத: । ஸந்தாநகோ³சரோ வா நிரோத⁴:, ஸந்தாநிக்ஷணகோ³சரோ வா । ந தாவத்ஸந்தாநஸ்ய நிரோத⁴: ஸம்ப⁴வதி । ஹேதுப²லபா⁴வேந ஹி வ்யவஸ்தி²தா: ஸந்தாநிந ஏவோத³யவ்யயத⁴ர்மாண: ஸந்தாநா: । தத்ர யோ(அ)ஸாவந்த்ய: ஸந்தாநீ, யந்நிரோதா⁴த்ஸந்தாநோச்சே²தே³ந ப⁴விதவ்யம் , ஸ கிம் ப²லம் கிஞ்சிதா³ரப⁴தே ந வா । ஆரப⁴தே சேத் , நாந்த்ய: । ததா² ச ந ஸந்தாநோச்சே²த³: । அநாரம்பே⁴ து ப⁴வேத³ந்த்ய: ஸ:, கிந்து ஸ்யாத³ஸந் , அர்த²க்ரியாகாரிதாயா: ஸத்தாலக்ஷணஸ்ய விரஹாத் । தத³ஸத்வே தஜ்ஜநகமப்யஸஜ்ஜநகத்வேநாஸதி³த்யநேந க்ரமேணாஸந்த: ஸர்வ ஏவ ஸந்தாநிந இதி தத்ஸந்தாநோ நிதராமஸந்நிதி கஸ்ய ப்ரதிஸங்க்²யயா நிரோத⁴: । நச ஸபா⁴கா³நாம் ஸந்தாநிநாம் ஹேதுப²லபா⁴வ: ஸந்தாந:, தஸ்ய விஸபா⁴கோ³த்பாதோ³ நிரோத⁴:, விஸபா⁴கோ³த்பாத³க ஏவ ச க்ஷண: ஸந்தாநஸ்யாந்த்ய: । ததா²ஸதி ரூபவிஜ்ஞாநப்ரவாஹே ரஸாதி³விஜ்ஞாநோத்பத்தௌ ஸந்தாநோச்சே²த³ப்ரஸங்க³: । கத²ஞ்சித்ஸாரூப்யே வா விஸபா⁴கே³(அ)ப்யந்தத: ஸத்தயா தத³ஸ்தீதி ந ஸந்தாநோச்சே²த³: । தத³நேநாபி⁴ஸந்தி⁴நாஹ

ஸர்வேஷ்வபி ஸந்தாநேஷு ஸந்தாநிநாமவிச்சி²ந்நேநஹேதுப²லபா⁴வேந ஸந்தாநவிச்சே²த³ஸ்யாஸம்ப⁴வாதி³தி ।

நாபி பா⁴வகோ³சரௌ ஸம்ப⁴வத: ப்ரதிஸங்க்²யாப்ரதிஸங்க்²யாநிரோதௌ⁴ । அத்ர தாவது³த்பந்நமாத்ராப்ரவ்ருத்தஸ்ய பா⁴வஸ்ய ந ப்ரதிஸங்க்²யாநிரோத⁴: ஸம்ப⁴வதி, தஸ்ய புருஷப்ரயத்நாபேக்ஷாபா⁴வாதி³த்யஸ்த்யேவ தூ³ஷணம், ததா²பி தோ³ஷாந்தரமுப⁴யஸ்மிந்நபி நிரோதோ⁴ ப்³ரூதே

ந ஹி பா⁴வாநாமிதி ।

யதோ நிரந்வயோ விநாஶோ ந ஸம்ப⁴வத்யதோ நிரூபாக்²யோ(அ)பி ந ஸம்ப⁴வதி, தேநைவாந்வயிநா ரூபேண பா⁴வஸ்ய நஷ்டஸ்யாப்யுபாக்²யேயத்வாத் । நிரந்வயவிநாஶாபா⁴வே ஹேதுமாஹ

ஸர்வாஸ்வப்யவஸ்தா²ஸ்விதி ।

யத்³யத³ந்வயிரூபம் தத்தத்பரமார்த²ஸத்³பா⁴வ: । அவஸ்தா²ஸ்து விஶேஷாக்²யா உபஜநாபாயத⁴ர்மாண:, தாஸாம் ஸர்வாஸாமநிர்வசநீயதயா ஸ்வதோ ந பரமார்த²ஸத்த்வம் । அந்வய்யேவ து ரூபம் தாஸாம் தத்த்வம் । தஸ்ய ச ஸர்வத்ர ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநத்வாந்ந விநாஶ இத்யவஸ்தா²வதோ(அ)விநாஶாந்நாவஸ்தா²நாம் நிரந்வயோ விநாஶ இதி । தாஸாம் தத்த்வஸ்யாந்வயிந: ஸர்வத்ராவிச்சே²தா³த் । ஸ்யாதே³தத் । ம்ருத்பிண்ட³ம்ருத்³க⁴டம்ருத்கபாலாதி³ஷு ஸர்வத்ர ம்ருத்தத்த்வப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாத்³ப⁴வத்வேவம் । தப்தோபலதலபதிதநஷ்டஸ்ய தூத³பி³ந்தோ³: கிமஸ்தி ரூபமந்வயி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாயமாநம், யேநாஸ்ய ந நிரந்வயோ நாஶ: ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ

அஸ்பஷ்டப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநாஸ்வபீதி ।

அத்ராபி தத்தோயம் தேஜஸா மார்தண்ட³மண்ட³லமம்பு³த³த்வாய நீயத இத்யநுமேயம், ம்ருதா³தீ³நாமந்வயிநாமவிச்சே²த³த³ர்ஶநாத் । ஶக்யம் தத்ர வக்தும் “உத³பி³ந்தௌ³ ச ஸிந்தௌ⁴ ச தோயபா⁴வோ ந பி⁴த்³யதே । விநஷ்டே(அ)பி ததோ பி³ந்தா³வஸ்தி தஸ்யாந்வயோ(அ)ம்பு³தௌ⁴ ॥' தஸ்மாந்ந கஶ்சித³பி நிரந்வயோ நாஶ இதி ஸித்³த⁴ம் ॥ 22 ॥

உப⁴யதா² ச தோ³ஷாத் ।

பரிகர: ஸாமக்³ரீ ஸம்யக்³ஜ்ஞாநஸ்ய யமநியமாதி³: ஶ்ரவணமநநாதி³ஶ்ச । மார்கா³: க்ஷணிகநைராத்ம்யாதி³பா⁴வநா: । அதிரோஹிதமந்யத் ॥ 23 ॥

ஆகாஶே சாவிஶேஷாத் ।

ஏதத்³வ்யாசஷ்டே

யச்ச தேஷாமிதி ।

வேத³ப்ராமாண்யே விப்ரதிபந்நாநபி ப்ரதிஶப்³த³கு³ணாநுமேயத்வமாகாஶஸ்ய வக்தவ்யம் । ததா²ஹி ஜாதிமத்த்வேந ஸாமாந்யவிஶேஷஸமவாயேப்⁴யோ விப⁴க்தஸ்ய ஶப்³த³ஸ்யாஸ்பர்ஶத்வே ஸதி பா³ஹ்யைகேந்த்³ரியக்³ராஹ்யத்வேந க³ந்தா⁴தி³வத்³கு³ணத்வமநுமிதம் । நாயமாத்மகு³ணோ பா³ஹ்யேந்த்³ரியகோ³சரத்வாத் । அத ஏவ ந மநோகு³ண:, தத்³கு³ணாநாமப்ரத்யக்ஷத்வாத் । ந ப்ருதி²வ்யாதி³கு³ண:, தத்³கு³ணக³ந்தா⁴தி³ஸாஹசர்யாநுபலப்³தே⁴: । தஸ்மாத்³கு³ணோ பூ⁴த்வா க³ந்தா⁴தி³வத³ஸாதா⁴ரணேந்த்³ரியக்³ராஹ்யோ யத்³த்³ரவ்யமநுமாபயதி ததா³காஶம் பஞ்சமம் பூ⁴தம் வஸ்த்விதி ।

அபி சாவரணாபா⁴வமாகாஶமிச்ச²த இதி ।

நிஷேத்⁴யநிஷேதா⁴தி⁴கரணநிரூபணாதீ⁴நநிரூபணோ நிஷேதோ⁴ நாஸத்யதி⁴கரணநிரூபணே ஶக்யோ நிரூபயிதும் । தச்சாவரணாபா⁴வாதி⁴கரணமாகாஶம் வஸ்த்விதி । அதிரோஹிதார்த²மந்யத் ॥ 24 ॥

அநுஸ்ம்ருதேஶ்ச ।

விப⁴ஜதே

அபி ச வைநாஶிக: ஸர்வஸ்ய வஸ்துந இதி ।

யஸ்து ஸத்யப்யேதஸ்மிந்நுபலப்³த்⁴ருஸ்மர்த்ரோரந்யத்வே(அ)பி ஸமாநாயாம் ஸந்ததௌ கார்யகாரணபா⁴வாத்ஸ்ம்ருதிருபபத்ஸ்யத இதி மந்யமாநோ ந பரிதுஷ்யதி தம் ப்ரதி ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாஸமாஜ்ஞாதப்ரத்யக்ஷவிரோத⁴மாஹ

அபி ச த³ர்ஶநஸ்மரணயோ: கர்தரீதி ।

ததோ(அ)ஹமத்³ராக்ஷீதி³தி ப்ரதீயாத் , அஹம் ஸ்மராம்யந்யஸ்த்வத்³ராக்ஷீதி³த்யர்த²: । ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாப்ரத்யக்ஷவிரோத⁴ப்ரபஞ்சஸ்தூத்தர: ।

ஆ ஜந்மந: ஆ சோத்தமாது³ச்ச்²வாஸாத் ।

ஆமரணாதி³த்யர்த²: । நச ஸாத்³ருஶ்யநிப³ந்த⁴நம் ப்ரத்யபி⁴ஜ்ஞாநம், பூர்வாபரக்ஷணத³ர்ஶிந ஏகஸ்யாபா⁴வே தத³நுபபத்தே: । ஶங்கதே

தேநேத³ம் ஸத்³ருஶமிதி ।

அயமர்த²: விகல்பப்ரத்யயோ(அ)யம், விகல்பஶ்ச ஸ்வாகாரம் பா³ஹ்யதயாத்⁴யவஸ்யதி, ந து தத்த்வத: பூர்வாபரௌ க்ஷணௌ தயோ: ஸாத்³ருஶ்யம் வா க்³ருஹ்ணாதி । தத்கத²மேகஸ்யாநேகத³ர்ஶிந: ஸ்தி²ரஸ்ய ப்ரஸங்க³ இதி । நிராகரோதி

ந । தேநேத³மிதி பி⁴ந்நபதா³ர்தோ²பாதா³நாதி³தி ।

நாநாபதா³ர்த²ஸம்பி⁴ந்நவாக்யார்தா²பா⁴ஸஸ்தாவத³யம் விகல்ப: ப்ரத²தே தத்ரைதே நாநாபதா³ர்தா² ந ப்ரத²ந்த இதி ப்³ருவாண: ஸ்வஸம்வேத³நம் பா³தே⁴த । ந சைகஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய நாநாகாரத்வம் ஸம்ப⁴வதி, ஏகத்வவிரோதா⁴த் । நச தாவந்த்யேவ ஜ்ஞாநாநீதி யுக்தம், ததா²ஸதி ப்ரத்யாகாரம் ஜ்ஞாநாநாம் ஸமாப்தேஸ்தேஷாம் ச பரஸ்பரவார்தாஜ்ஞாநாபா⁴வாந்நாநேத்யேவ ந ஸ்யாத் । தஸ்மாத்பூர்வாபரக்ஷணதத்ஸாத்³ருஶ்யகோ³சரத்வம் ஜ்ஞாநஸ்ய வக்தவ்யம் । ந சைதத்பூர்வாபரக்ஷணாவஸ்தா²யிநமேகம் ஜ்ஞாதாரம் விநேதி க்ஷணப⁴ங்க³ப⁴ங்க³ப்ரஸங்க³: । யத்³யுச்யேத அஸ்த்யேதஸ்மிந் விகல்பே தேநேத³ம் ஸத்³ருஶமிதி பத³த்³வயப்ரயோகோ³ ந த்விஹ தத்தேத³ந்தாஸ்பதௌ³ பதா³ர்தௌ² தயோஶ்ச ஸாத்³ருஶ்யமிதி விவக்ஷிதம் , அபி த்வேவமாகாரதா ஜ்ஞாநஸ்ய கல்பிதேதி, தத்ராஹ

யதா³ ஹி லோகப்ரஸித்³த⁴: பதா³ர்த² இதி ।

ஏகாதி⁴கரணவிப்ரதிஷித்³த⁴த⁴ர்மத்³வயாப்⁴யுபக³மோ விவாத³: । தத்ரைக: ஸ்வபக்ஷம் ஸாத⁴யத்யந்யஶ்ச தத்ஸாத⁴நம் தூ³ஷயதி । ந சைதத்ஸர்வமஸதி விகல்பாநாம் பா³ஹ்யாலம்ப³நத்வே(அ)ஸதி ச லோகப்ரஸித்³த⁴பதா³ர்த²கத்வே ப⁴விதுமர்ஹதி । ஜ்ஞாநாகாரத்வே ஹி விகல்பப்ரதிபா⁴ஸிநாம் நித்யத்வாநித்யத்வாதீ³நாமேகார்த²விஷயத்வாபா⁴வாத்ஜ்ஞாநாநாம் ச த⁴ர்மிணாம் பே⁴தா³ந்ந விரோத⁴: । நஹ்யாத்மநித்யத்வம் பு³த்³த்⁴யநித்யத்வம் ச ப்³ருவாணௌ விப்ரதிபத்³யேதே । ந சாலௌகிகார்தே²நாநித்யஶப்³தே³நாத்மநி விபு⁴த்வம் விவக்ஷித்வாநித்யஶப்³த³ம் ப்ரயுஞ்ஜாநோ லௌகிகார்த²ம் நித்யஶப்³த³மாத்மநி ப்ரயுஞ்ஜாநேந விப்ரதிபத்³யதே । தஸ்மாத³நேந ஸ்வபக்ஷம் ப்ரதிதிஷ்டா²பயிஷதா பரபக்ஷஸாத⁴நம் ச நிராசிகீர்ஷதா விகல்பாநாம் லோகஸித்³த⁴பதா³ர்த²கதா பா³ஹ்யாலம்ப³நதா ச வக்தவ்யா । யத்³யுச்யேத த்³விவிதோ⁴ ஹி விகல்பாநாம் விஷயோ க்³ராஹ்யஶ்சாத்⁴யவஸேயஶ்ச । தத்ர ஸ்வாகாரோ க்³ராஹ்யோ(அ)த்⁴யவஸேயஸ்து பா³ஹ்ய: । ததா²ச பக்ஷப்ரதிபக்ஷபரிக்³ரஹலக்ஷணா விப்ரதிபத்தி: ப்ரஸித்³த⁴பதா³ர்த²கத்வம் சோபபத்³யத இத்யத ஆஹ

ஏவமேவைஷோ(அ)ர்த² இதி நிஶ்சிதம் யத்ததே³வ வக்தவ்யம், ததோ(அ)ந்யது³ச்யமாநம் ப³ஹுப்ரலாபித்வமாத்மந: கேவலம் ப்ரக்²யாபயேத் ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: கேயமத்⁴யவஸேயதா பா³ஹ்யஸ்ய । யதி³ க்³ராஹ்யதா ந த்³வைவித்⁴யம் । அதா²ந்யா ஸோச்யதாம், நநூக்தா தைரேவ ஸ்வப்ரதிபா⁴ஸே(அ)நர்தே²(அ)ர்தா²த்⁴யவஸாயேந ப்ரவ்ருத்திரிதி । அத² விகல்பாகாரஸ்ய கோ(அ)யமத்⁴யவஸாய: । கிம் கரணமாஹோ யோஜநமுதாரோப இதி । ந தாவத்கரணம் । நஹ்யந்யத³ந்யத்கர்தும் ஶக்யம் । நஹி ஜாது ஸஹஸ்ரமபி ஶில்பிநோ க⁴டம் படயிதுமீஶதே । ந சாந்தரம் பா³ஹ்யேந யோஜயிதும் । அபி ச ததா²ஸதி யுக்த இதி ப்ரத்யய: ஸ்யாத் । ந சாஸ்தி । ஆரோபோ(அ)பி கிம் க்³ருஹ்யமாணே பா³ஹ்யே உதாக்³ருஹ்யமாணே । யதி³ க்³ருஹ்யமாணே ததா³ கிம் விகல்பேநாஹோ தத்ஸமயஜேநாவிகல்பகேந । ந தாவத்³விகல்போ(அ)பி⁴லாபஸம்ஸர்க³யோக்³யகோ³சரோ(அ)ஶக்யாபி⁴லாபஸமயம் ஸ்வலக்ஷணம் தே³ஶகாலாநநுக³தம் கோ³சரயிதுமர்ஹதி । யதா²ஹு: “அஶக்யஸமயோ ஹ்யாத்மா ஸுகா²தீ³நாமநந்யபா⁴க் । தேஷாமத: ஸ்வஸம்வித்திர்நாபி⁴ஜல்பாநுஷங்கி³ணீ ॥' இதி । ந ச தத்ஸமயபா⁴விநா நிர்விகல்பகேந க்³ருஹ்யமாணே பா³ஹ்யே விகல்பேநாக்³ருஹீதே தத்ர விகல்ப: ஸ்வாகாரமாரோபயிதுமர்ஹதி । ந ஹி ரஜதஜ்ஞாநாப்ரதிபா⁴ஸிநி புரோவர்திநி வஸ்துநி ரஜதஜ்ஞாநேந ஶக்யம் ரஜதமாரோபயிதும் । அக்³ருஹ்யமாணே து பா³ஹ்யே ஸ்வாகார இத்யேவ ஸ்யாந்ந பா³ஹ்ய இதி । ததா² ச நாரோபணம் । அபி சாயம் விகல்ப: ஸ்வஸம்வேத³நம் ஸந்தம் விகல்பம் கிம் வஸ்துஸந்தம் ஸ்வாகாரம் க்³ருஹீத்வா பஶ்சாத்³பா³ஹ்யமாரோபயதி, அத² யதா³ ஸ்வாகாரம் க்³ருஹ்ணாதி ததை³வாரோபயதி । ந தாவத்க்ஷணிகதயா க்ரமவிரஹிணோ ஜ்ஞாநஸ்ய க்ரமவர்திநீ க்³ரஹணாரோபணே கல்பேதே । தஸ்மாத்³யதை³வ ஸ்வாகாரமநர்த²ம் க்³ருஹ்ணாதி ததை³வார்த²மாரோபயதீதி வக்தவ்யம் । ந சைதத்³யுஜ்யதே । ஸ்வாகாரோ ஹி ஸ்வஸம்வேத³நப்ரத்யக்ஷதயாதிவிஶத³: । பா³ஹ்யம் சாரோப்யமாணமவிஶத³ம் ஸத்ததோ(அ)ந்யதே³வ ஸ்யாந்ந து ஸ்வாகார: ஸமாரோபித: । ந ச பே⁴தா³க்³ரஹமாத்ரேண ஸமாரோபாபி⁴தா⁴நம், வைஶத்³யாவைஶத்³யரூபதயா பே⁴த³க்³ரஹஸ்யோக்தத்வாத் । அபி சாக்³ருஹ்யமாணே சேத்³பா³ஹ்யே(அ)பா³ஹ்யாத்ஸ்வலக்ஷணாத்³பே⁴தா³க்³ரஹணேந தத³பி⁴முகீ² ப்ரவ்ருத்தி:, ஹந்த தர்ஹி த்ரைலோக்யத ஏவாநேந ந பே⁴தோ³ க்³ருஹீத இதி யத்ர க்வசந ப்ரவர்தேதாவிஶேஷாத் । ஏதேந ஜ்ஞாநாகாரஸ்யைவாலோகஸ்யாபி பா³ஹ்யத்வஸமாரோப: ப்ரத்யுக்த: । தஸ்மாத்ஸுஷ்டூ²க்தம்(அ)ததோ(அ)ந்யது³ச்யமாநம் ப³ஹுப்ரலாபித்வமாத்மந: க்²யாபயேத்(அ)இதி । அபி ச ஸாத்³ருஶ்யநிப³ந்த⁴ந: ஸம்வ்யவஹாரஸ்தேநேத³ம் ஸத்³ருஶமித்யேவமாகாரபு³த்³தி⁴நிப³ந்த⁴நோ ப⁴வேந்ந து ததே³வேத³மித்யாகாரபு³த்³தி⁴நிப³ந்த⁴ந இத்யாஹ

நசாயம் ஸாத்³ருஶ்யாத்ஸம்வ்யவஹார இதி ।

நநு ஜ்வாலாதி³ஷு ஸாத்³ருஶ்யாத³ஸத்யாமபி ஸாத்³ருஶ்யபு³த்³தௌ⁴ தத்³பா⁴வாவக³மநிப³ந்த⁴ந: ஸம்வ்யஹாரோ த்³ருஶ்யதே யதா² ததே²ஹாபி ப⁴விஷ்யதீதி பூர்வாபரிதோஷேணாஹ

ப⁴வேத³பி கத³சித்³பா³ஹ்யவஸ்துநீதி ।

ததா²ஹிவிவித⁴ஜநஸங்கீர்ணகோ³புரேண புரம் நிவிஶமாநம் நராந்தரேப்⁴ய ஆத்மநிர்தா⁴ரணாயாஸாதா⁴ரணம் சிஹ்நம் வித³த⁴தமுபஹஸந்தி பாஶுபதம் ப்ருத²க்³ஜநா இதி ॥ 25 ॥

நாஸதோ(அ)த்³ருஷ்டத்வாத் ।

இதஶ்சாநுபபந்நோ வைநாஶிகஸமய இதி ।

அஸ்தி²ராத்கார்யோத்பத்திமிச்ச²ந்தோ வைநாஶிகா அர்தா²த³பா⁴வாதே³வ பா⁴வோத்பத்திமாஹு: । உக்தமேதத³த⁴ஸ்தாத் । நிரபேக்ஷாத்கார்யோத்பத்தௌ புருஷகர்மவையர்த்²யம் । ஸாபேக்ஷதாயாம் ச க்ஷணஸ்யாபே⁴த்³யத்வேநோபக்ருதத்வாநுபபத்தே:, அநுபகாரிணி சாபேக்ஷாபா⁴வாத³க்ஷணிகத்வப்ரஸங்க³: । ஸாபேக்ஷத்வாநபேக்ஷத்வயோஶ்சாந்யதரநிஷேத⁴ஸ்யாந்யதரவிதா⁴நநாந்தரீயகத்வேந ப்ரகாராந்தராபா⁴வாந்நாஸ்தி²ராத்³பா⁴வாத்³பா⁴வோத்பத்திரிதி க்ஷணிகபக்ஷே(அ)ர்தா²த³பா⁴வாத்³பா⁴வோத்பத்திரிதி பரிஶிஷ்யத இத்யர்த²: । ந கேவலமர்தா²தா³பத்³யதே, த³ர்ஶயந்தி ச

நாநுபம்ருத்³ய ப்ராது³ர்பா⁴வாதி³தி ।

ஏதத்³விப⁴ஜதே

விநஷ்டாத்³தி⁴கிலேதி ।

கிலகாரோ(அ)நிச்சா²யாம் ।

கூடஸ்தா²ச்சேத்காரணாத்கார்யமுத்பத்³யேதாபி ஸர்வம் ஸர்வத உத்பத்³யேத ।

அயமபி⁴ஸந்தி⁴: கூடஸ்தோ² ஹி கார்யஜநநஸ்வபா⁴வோ வா ஸ்யாத³தத்ஸ்வபா⁴வோ வா । ஸ சேத்கார்யஜநநஸ்வபா⁴வஸ்ததோ யாவத³நேந கார்யம் கர்தவ்யம் தாவத்ஸஹஸைவ குர்யாத் । ஸமர்த²ஸ்ய க்ஷேபாயோகா³த் । அதத்ஸ்வபா⁴வே து ந கதா³சித³பி குர்யாத் । யத்³யுச்யேத ஸமர்தோ²(அ)பி க்ரமவத்ஸஹகாரிஸசிவ: க்ரமேண கார்யாணி கரோதீதி । தத³யுக்தம் । விகல்பாஸஹத்வாத் । கிமஸ்ய ஸஹகாரிண: கஞ்சிது³பகாரமாத³த⁴தி ந வா । அநாதா⁴நே(அ)நுபகாரிதயா ஸஹகாரிணோ நாபேக்ஷேரந் । ஆதா⁴நே(அ)பி பி⁴ந்நமபி⁴ந்நம் வோபகாரமாத³த்⁴யு: । அபே⁴தே³ ததே³வாபி⁴ஹிதமிதி கௌடஸ்த்²யம் வ்யாஹந்யேத । பே⁴தே³ தூபகாரஸ்ய தஸ்மிந் ஸதி கார்யஸ்ய பா⁴வாத³ஸதி சாபா⁴வாத்ஸத்யபி கூடஸ்தே² கார்யாநுத்பாதா³த³ந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாமுபகார ஏவ கார்யகாரீ ந பா⁴வ இதி நார்த²க்ரியாகாரீ பா⁴வ: । தது³க்தம் “வர்ஷாதபாப்⁴யாம் கிம் வ்யோம்நஶ்சர்மண்யஸ்தி தயோ: ப²லம் । சர்மோபமஶ்சேத்ஸோ(அ)நித்ய: ஸ்வதுல்யஶ்சேத³ஸத்ப²ல: ॥' இதி । ததா² சாகிஞ்சித்கராத³பி சேத்கூடஸ்தா²த்கார்யம் ஜாயேத, ஸர்வம் ஸர்வஸ்மாஜ்ஜாயேதேதி ஸூக்தம் । உபஸம்ஹரதி

தஸ்மாத³பா⁴வக்³ரஸ்தேப்⁴ய இதி ।

தத்ரேத³முச்யதே । நாஸதோ(அ)த்³ருஷ்டத்வாதி³தி ।

நாபா⁴வாத்கார்யோத்பத்தி: । கஸ்மாத் । அத்³ருஷ்டத்வாத் । நஹி ஶஶவிஷாணாத³ங்குராதீ³நாம் கார்யாணாமுத்பத்திர்த்³ருஶ்யதே । யதி³ த்வபா⁴வாத்³பா⁴வோத்பத்தி: ஸ்யாத்ததோ(அ)பா⁴வத்வாவிஶேஷாத்ஶஶவிஷாணாதி³ப்⁴யோ(அ)ப்யங்குரோத்பத்தி: । நஹ்யபா⁴வோ விஶிஷ்யதே । விஶேஷணயோகே³ வா ஸோ(அ)பி பா⁴வ: ஸ்யாந்ந நிரூபாக்²ய இத்யர்த²: । விஶேஷணயோக³மபா⁴வஸ்யாப்⁴யுபேத்யாஹ

நாப்யபா⁴வ: கஸ்யசிது³த்பத்திஹேதுரிதி ।

அபி ச யத்³யேநாநந்விதம் ந தத்தஸ்ய விகார:, யதா² க⁴டஶராவோத³ஞ்சாநாத³யோ ஹேம்நாநந்விதா ந ஹேமவிகாரா: । அநந்விதாஶ்சைதே விகாரா அபா⁴வேந । தஸ்மாந்நாபா⁴வவிகாரா: । பா⁴வவிகாரஸ்து தே, பா⁴வஸ்ய தேநாந்விதத்வாதி³த்யாஹ

அபா⁴வாச்ச பா⁴வோத்பத்தாவிதி ।

அபா⁴வகாரணவாதி³நோ வசநமநுபா⁴ஷ்ய தூ³ஷயதி

யத்தூக்தமிதி ।

ஸ்தி²ரோ(அ)பி பா⁴வ: க்ரமவத்ஸஹகாரிஸமவதா⁴நாத்க்ரமேண கார்யாணி கரோதி । ந சாநுபகாரகா: ஸஹகாரிண: । ஸ சாஸ்ய ஸஹகாரிபி⁴ராதீ⁴யமாநா உபகாரோ ந பி⁴ந்நோ நாப்யபி⁴ந்ந: । கிந்த்வநிர்வாச்ய ஏவ । அநிர்வாச்யாச்ச கார்யமப்யநிர்வாச்யமேவ ஜாயதே । ந சைதாவதா ஸ்தி²ரஸ்யாகாரணத்வம், தது³பாதா³நத்வாத்கார்யஸ்ய, ரஜ்ஜூபாதா³நத்வமிவ பு⁴ஜங்க³ஸ்யேத்யுக்தம் । ததா² ச ஶ்ருதி: “ம்ருத்திகேத்யேவ ஸத்யம்”(சா². உ. 6 । 1 । 4 ) இதி । அபிச யே(அ)பி ஸர்வதோ விலக்ஷணாநி ஸ்வலக்ஷணாநி வஸ்துஸந்த்யாஸ்தி²ஷத, தேஷாமபி கிமிதி பீ³ஜஜாதீயேப்⁴யோ(அ)ங்குரஜாதீயாந்யேவ ஜாயந்தே கார்யாணி, நது க்ரமேலகஜாதீயாநி । நஹி பீ³ஜாத்³பீ³ஜாந்தரஸ்ய வா க்ரமேலகஸ்ய வாத்யந்தவைலக்ஷண்யே கஶ்சித்³விஶேஷ: । நச பீ³ஜாங்குரத்வே ஸாமாந்யே பரமார்த²ஸதீ, யேநைதயோர்பா⁴விக: கார்யகாரணபா⁴வோ ப⁴வேத் । தஸ்மாத்கால்பநிகாதே³வ ஸ்வலக்ஷணோபாதா³நாத்³பீ³ஜஜாதீயாத்ததா²வித⁴ஸ்யைவாங்குரஜாதீயஸ்யோத்பத்திநியம ஆஸ்தே²ய: । அந்யதா² கார்யஹேதுகாநுமாநோச்சே²த³ப்ரஸங்க³: । தி³ங்மாத்ரஸ்ய ஸூசிதம் । ப்ரபஞ்சஸ்து ப்³ரஹ்மதத்த்வஸமீக்ஷாந்யாயகணிகயோ: க்ருத இதி நேஹ ப்ரதந்யதே விஸ்தரப⁴யாத் ॥ 26 ॥

உதா³ஸீநாநாமபி சைவம் ஸித்³தி⁴: ।

பா⁴ஷ்யமஸ்ய ஸுக³மம் ॥ 27 ॥

அபா⁴வாதி⁴கரணவிஷயா:

நாபா⁴வ உபலப்³தே⁴: ।

பூர்வாதி⁴கரணஸங்க³திமாஹ

ஏவமிதி ।

பா³ஹ்யார்த²வாதி³ப்⁴யோ விஜ்ஞாநமாத்ரவாதி³நாம் ஸுக³தாபி⁴ப்ரேததயா விஶேஷமாஹ

கேஷாஞ்சித்கிலேதி ।

அத² ப்ரமாதா ப்ரமாணம் ப்ரமேயம் ப்ரமிதிரிதி ஹி சதஸ்ருஷு விதா⁴ஸு தத்த்வபரிஸமாப்திராஸாமந்யதமாபா⁴வே(அ)பி தத்த்வஸ்யாவ்யவஸ்தா²நாத் । தஸ்மாத³நேந விஜ்ஞாநஸ்கந்த⁴மாத்ரம் தத்த்வம் வ்யவஸ்தா²பயதா சதஸ்ரோ விதா⁴ ஏஷிதவ்யா:, ததா²ச ந விஜ்ஞாநஸ்கந்த⁴மாத்ரம் தத்த்வம் । நஹ்யஸ்தி ஸம்ப⁴வோ விஜ்ஞாநமாத்ரம் சதஸ்ரோ விதா⁴ஶ்சேத்யத ஆஹ

தஸ்மிம்ஶ்ச விஜ்ஞாநவாதே³ பு³த்³த்⁴யாரூடே⁴ந ரூபேணேதி ।

யத்³யப்யநுப⁴வாந்நாந்யோ(அ)நுபா⁴வ்யோ(அ)நுப⁴விதாநுப⁴வநம், ததா²பி பு³த்³த்⁴யாரூடே⁴ந பு³த்³தி⁴பரிகல்பிதேநாந்தஸ்த² ஏவைஷ ப்ரமாணப்ரமேயப²லவ்யவஹார: ப்ரமாத்ருவ்யவஹாரஶ்சேத்யபி த்³ரஷ்டவ்யம் । ந பாரமார்தி²க இத்யர்த²: । ஏவம் ச ந ஸித்³த⁴ஸாத⁴நம் । ந ஹி ப்³ரஹ்மவாதி³நோ நீலாத்³யாகாராம் வித்திமப்⁴யுபக³ச்ச²ந்தி, கிந்த்வநிர்வசநீயம் நீலாதீ³தி । ததா²ஹி ஸ்வரூபம் விஜ்ஞாநஸ்யாஸத்யாகாரயுக்தம் ப்ரமேயம் ப்ரமேயப்ரகாஶநம் ப்ரமாணப²லம், தத்ப்ரகாஶநஶக்தி: ப்ரமாணம் । பா³ஹ்யவாதி³நோரபி வைபா⁴ஷிகஸௌத்ராந்திகயோ: கால்பநிக ஏவ ப்ரமாணப²லவ்யவஹாரோ(அ)பி⁴மத இத்யாஹ

ஸத்யபி பா³ஹ்யே(அ)ர்த² இதி ।

பி⁴ந்நாதி⁴கரணத்வே ஹி ப்ரமாணப²லயோஸ்தத்³பா⁴வோ ந ஸ்யாத் । நஹி க²தி³ரகோ³சரே பரஶௌ பலாஶே த்³வைதீ⁴பா⁴வோ ப⁴வதி । தஸ்மாத³நயோரைகாதி⁴கரண்யம் வக்தவ்யம் । கத²ம் ச தத்³ப⁴வதி । யதி³ ஜ்ஞாநஸ்தே² ஏவ ப்ரமாணப²லே ப⁴வத: । ந ச ஜ்ஞாநம் ஸ்வலக்ஷணமநம்ஶமம்ஶாப்⁴யாம் வஸ்துஸத்³ப்⁴யாம் யுஜ்யதே । ததே³வ ஜ்ஞாநமஜ்ஞாநவ்யாவ்ருத்திகல்பிதஜ்ஞாநத்வாம்ஶம் ப²லம் । அஶக்திவ்யாவ்ருத்திபரிகல்பிதாத்மாநாத்மப்ரகாஶநஶக்த்யம்ஶம் ப்ரமாணம் । ப்ரமேயம் த்வஸ்ய பா³ஹ்யமேவ । ஏவம் ஸௌத்ராந்திகஸமயே(அ)பி । ஜ்ஞாநஸ்யார்த²ஸாரூப்யமநீலாகாரவ்யாவ்ருத்த்யா கல்பிதநீலாகாரத்வம் ப்ரமாணம் வ்யவஸ்தா²பநஹேதுத்வாத் । அஜ்ஞாநவ்யாவ்ருத்திகல்பிதம் ச ஜ்ஞாநத்வம் ப²லம் வ்யவஸ்தா²ப்யத்வாத் । ததா² சாஹு: “நஹி வித்திஸத்தைவ தத்³வேத³நா யுக்தா, தஸ்யா: ஸர்வத்ராவிஶேஷாத் । தாம் து ஸாரூப்யமாவிஶத்ஸரூபயத்தத்³க⁴டயேத்” இதி । ப்ரஶ்நபூர்வகம் பா³ஹ்யார்தா²பா⁴வ உபபத்தீராஹ

கத²ம் புநரவக³ம்யத இதி ।

ஸ ஹி விஜ்ஞாநாலம்ப³நத்வாபி⁴மதோ பா³ஹ்யோ(அ)ர்த²: பரமாணுஸ்தாவந்ந ஸம்ப⁴வதி । ஏகஸ்தூ²லநீலாபா⁴ஸம் ஹி ஜ்ஞாநம் ந பரமஸூக்ஷ்மபரமாண்வாபா⁴ஸம் । ந சாந்யாபா⁴ஸமந்யகோ³சரம் ப⁴விதுமர்ஹதி । அதிப்ரஸங்கே³ந ஸர்வகோ³சரதயா ஸர்வஸர்வஜ்ஞத்வப்ரஸங்கா³த் । ந ச ப்ரதிபா⁴ஸத⁴ர்ம: ஸ்தௌ²ல்யமிதி யுக்தம் । விகல்பாஸஹத்வாத் । கிமயம் ப்ரதிபா⁴ஸஸ்ய ஜ்ஞாநஸ்ய த⁴ர்ம உத ப்ரதிபா⁴ஸநகாலே(அ)ர்த²ஸ்ய த⁴ர்ம: । யதி³ பூர்வ: கல்ப:, அத்³தா⁴, ததா²ஸதி ஹி ஸ்வாம்ஶாலம்ப³நமேவ விஜ்ஞாநமப்⁴யுபேதம் ப⁴வதி । ஏவம் ச க: ப்ரதிகூலீப⁴வத்யநுகூலமாசரதி । த்³விதீய இதி சேத் । ததா² ஹி ரூபபரிமாணவ ஏவ நிரந்தரமுத்பந்நா ஏகவிஜ்ஞாநோபாரோஹிண: ஸ்தௌ²ல்யம் । ந சாத்ர கஸ்யசித்³ப்⁴ராந்ததா । நஹி ந தே ரூபபரமாணவ: । நச ந நிரந்தரமுத்பந்நா: । ந சைகவிஜ்ஞாநாநுபாரோஹிண: । தேந மா பூ⁴ந்நீலத்வாதி³வத்பரமாணுத⁴ர்ம:, ப்ரத்யேகம் பரமாணுஷ்வபா⁴வாத் । ப்ரதிபா⁴ஸத³ஶாபந்நாநாம் து தேஷாம் ப⁴விஷ்யதி ப³ஹுத்வாதி³வத்ஸாம்வ்ருதம் ஸ்தௌ²ல்யம் । யதா²ஹு: “க்³ரஹே(அ)நேகஸ்ய சைகேந கிஞ்சித்³ரூபம் ஹி க்³ருஹ்யதே । ஸாம்வ்ருதம் ப்ரதிபா⁴ஸஸ்த²ம் ததே³காத்மந்யஸம்ப⁴வாத் ॥ 1 ॥ நச தத்³த³ர்ஶநம் ப்⁴ராந்தம் நாநாவஸ்துக்³ரஹாத்³யத: । ஸாம்வ்ருதம் க்³ரஹணம் நாந்யந்ந ச வஸ்துக்³ரஹோ ப்⁴ரம: ॥ 2 ॥' இதி । தந்ந । நைரந்தர்யாவபா⁴ஸஸ்ய ப்⁴ராந்தத்வாத் । க³ந்த⁴ரஸஸ்பர்ஶபரமாண்வந்தரிதா ஹி தே ரூபபரமாணவோ ந நிரந்தரா: தஸ்மாதா³ராத்ஸாந்தரேஷு வ்ருக்ஷேஷ்வேகத⁴நவநப்ரத்யயவதே³ஷ ஸ்தூ²லப்ரத்யய: பரமாணுஷு ஸாந்தரேஷு ப்⁴ராந்த ஏவேதி பஶ்யாம: । தஸ்மாத்கல்பநாபோட⁴த்வே(அ)பி ப்⁴ராந்தத்வாத்³க⁴டாதி³ப்ரத்யயஸ்ய பீதஶங்கா²தி³ஜ்ஞாநவந்ந ப்ரத்யக்ஷதா பரமாணுகோ³சரத்வாப்⁴யுபக³மே । ததி³த³முக்தம் , ந தாவத்பரமாணவ: ஸ்தம்பா⁴தி³ப்ரத்யயபரிச்சே²த்³யா ப⁴விதுமர்ஹந்தி । நாபி தத்ஸமூஹா வா ஸ்தம்பா⁴த³யோ(அ)வயவிந: । தேஷாமபே⁴தே³ பரமாணுப்⁴ய: பரமாணவ ஏவ । தத்ர சோக்தம் தூ³ஷணம் । பே⁴தே³ து க³வாஶ்வஸ்யேவாத்யந்தவைலக்ஷண்யமிதி ந தாதா³த்ம்யம் । ஸமவாயஶ்ச நிராக்ருத இதி । ஏவம் பே⁴தா³பே⁴த³விகல்பேந ஜாதிகு³ணகர்மாதீ³நபி ப்ரத்யாசக்ஷீத । தஸ்மாத்³யத்³யத்ப்ரதிபா⁴ஸதே தஸ்ய ஸர்வஸ்ய விசாராஸஹத்வாத் , அப்ரதிபா⁴ஸமாநஸத்³பா⁴வே ச ப்ரமாணாபா⁴வாந்ந பா³ஹ்யாலம்ப³நா: ப்ரத்யயா இதி । அபி ச ந தாவத்³விஜ்ஞாநமிந்த்³ரியவந்நிலீநமர்த²ம் ப்ரத்யக்ஷயிதுமர்ஹதி । நஹி யதே²ந்த்³ரியமர்த²விஷயம் ஜ்ஞாநம் ஜநயத்யேவம் விஜ்ஞாநமபரம் விஜ்ஞாநம் ஜநயிதுமர்ஹதி । தத்ராபி ஸமாநத்வாத³நுயோக³ஸ்யாநவஸ்தா²ப்ரஸங்கா³த் । ந சார்தா²தா⁴ரம் ப்ராகட்யலக்ஷணம் ப²லமாதா⁴துமுத்ஸஹதே । அதீதாநாக³தேஷு தத³ஸம்ப⁴வாத் । நஹ்யஸ்தி ஸம்ப⁴வோ(அ)ப்ரத்யுத்பந்நோ த⁴ர்மீ த⁴ர்மாஶ்சாஸ்ய ப்ரத்யுத்பந்நா இதி । தஸ்மாஜ்ஜ்ஞாநஸ்வரூபப்ரத்யக்ஷதைவார்த²ப்ரத்யக்ஷதாப்⁴யுபேயா । தச்சாநாகாரம் ஸதா³ஜாநதோ பே⁴தா³பா⁴வாத்கத²மர்த²பே⁴த³ம் வ்யவஸ்தா²பயேதி³தி தத்³பே⁴த³வ்யவஸ்தா²பநாயாகாரபே⁴தோ³(அ)ஸ்யைஷிதவ்ய: । தது³க்தம் “ந ஹி வித்திஸத்தைவ தத்³வேத³நா யுக்தா, தஸ்யா: ஸர்வத்ராவிஶேஷாத் । தாம் து ஸாரூப்யமாவிஶத்ஸரூபயத்தத்³க⁴டயேத்” இதி । ஏகஶ்சாயமாகாரோ(அ)நுபூ⁴யதே । ஸ சேத்³விஜ்ஞாநஸ்ய நார்த²ஸத்³பா⁴வே கிஞ்சந ப்ரமாணமஸ்தீத்யாஹ

அபிசாநுப⁴வமாத்ரேண ஸாதா⁴ரணாத்மநோ ஜ்ஞாநஸ்யேதி ।

அபி ச ஸஹோபலம்ப⁴நியமாதி³தி ।

யத்³யேந ஸஹ நியதஸஹோபலம்ப⁴நம் தத்ததோ ந பி⁴த்³யதே, யதை²கஸ்மாச்சந்த்³ரமஸோ த்³விதீயஶ்சந்த்³ரமா: । நியதஸஹோபலம்ப⁴ஶ்சார்தோ² ஜ்ஞாநேநேதி வ்யாபகவிருத்³தோ⁴பலப்³தி⁴: । நிஷேத்⁴யோ ஹி பே⁴த³: ஸஹோபலம்பா⁴நியமேந வ்யாப்தோ யதா² பி⁴ந்நாவஶ்விநௌ நாவஶ்யம் ஸஹோபலப்⁴யேதே கதா³சித³ப்⁴ராபிதா⁴நே(அ)ந்யதரஸ்யைகஸ்யோபலப்³தே⁴: । ஸோ(அ)யமிஹ பே⁴த³வ்யாபகாநியமவிரூத்³தோ⁴ நியம உபலப்⁴யமாநஸ்தத்³வ்யாப்யம் பே⁴த³ம் நிவர்தயதீதி । தது³க்தம் “ஸஹோபலம்ப⁴நியமாத³பே⁴தோ³ நீலதத்³தி⁴யோ: । பே⁴த³ஶ்ச ப்⁴ராந்திவிஜ்ஞாநைர்த்³த்³ருஶ்யதேந்தா³விவாத்³வயே ॥' இதி । ஸ்வப்நாதி³வச்சேத³ம் த்³ரஷ்டவ்யம் । யோ ய: ப்ரத்யய: ஸ ஸர்வோ பா³ஹ்யாநாலம்ப³ந:, யதா² ஸ்வப்நமாயாதி³ப்ரத்யய:, ததா² சைஷ விவாதா³த்⁴யாஸித: ப்ரத்யய இதி ஸ்வபா⁴வஹேது: । பா³ஹ்யாநாலம்ப³நதா ஹி ப்ரத்யயத்வமாத்ராநுப³ந்தி⁴நீ வ்ருக்ஷதேவ ஶிம்ஶபாத்வமாத்ராநுப³ந்தி⁴நீதி தந்மாத்ராநுப³ந்தி⁴நி நிராலம்ப³நத்வே ஸாத்⁴யே ப⁴வதி ப்ரத்யயத்வம் ஸ்வபா⁴வஹேது: । அத்ராந்தரே ஸௌத்ராந்திகஶ்சோத³யதி

கத²ம் புநரஸதி பா³ஹ்யே(அ)ர்தே² நீலமித³ம் பீதமித்யாதி³ப்ரத்யயவைசித்ர்யமுபபத்³யதே ।

ஸ ஹி மேநே யே யஸ்மிந் ஸத்யபி காதா³சித்காஸ்தே ஸர்வே தத³திரிக்தஹேதுஸாபேக்ஷா:, யதா² விவக்ஷத்யஜிக³மிஷதி மயி வசநக³மநப்ரதிபா⁴ஸா: ப்ரத்யயாஶ்சேதநஸந்தாநாந்தரஸாபேக்ஷா: । ததா² ச விவாதா³த்⁴யாஸிதா: ஸத்யப்யாலயவிஜ்ஞாநஸந்தாநே ஷட³பி ப்ரவ்ருத்திப்ரத்யயா இதி ஸ்வபா⁴வஹேது: । யஶ்சாஸாவாலயவிஜ்ஞாநஸந்தாநாதிரிக்த: காதா³சித்கப்ரவ்ருத்திஜ்ஞாநபே⁴த³ஹேது: ஸ பா³ஹ்யோ(அ)ர்த²மிதி । வாஸநாபரிபாகப்ரத்யயகாதா³சித்கத்வாத்கதா³சிது³த்பாத³ இதி சேத் । நந்வேகஸந்ததிபதிதாநாமாலயவிஜ்ஞாநாநாம் தத்ப்ரவ்ருத்திவிஜ்ஞாநஜநநஶக்திர்வாஸநா, தஸ்யாஶ்ச ஸ்வகார்யோபஜநம் ப்ரத்யாபி⁴முக்²யம் பரிபாகஸ்தஸ்ய ச ப்ரத்யய: ஸ்வஸந்தாநவர்தீ பூர்வக்ஷண: ஸந்தாநாந்தராபேக்ஷாநப்⁴யுபக³மாத் , ததா²ச ஸர்வே(அ)ப்யாலயஸந்தாநபதிதா: பரிபாகஹேதவோ ப⁴வேயு: । ந வா கஶ்சித³பி, ஆலயஸந்தாநபாதித்வாவிஶேஷாத் । க்ஷணபே⁴தா³ச்ச²க்திபே⁴த³ஸ்தஸ்ய ச காதா³சித்கத்வாத்கார்யகாதா³சித்கத்வமிதி சேத் । நந்வேவமேகஸ்யைவ நீலஜ்ஞாநோபஜநஸாமர்த்²யம் தத்ப்ரபோ³த⁴ஸாமர்த்²யம் சேதி க்ஷணாந்தரஸ்யைதந்ந ஸ்யாத் । ஸத்த்வே வா கத²ம் க்ஷணபே⁴தா³த்ஸாமர்த்²யபே⁴த³ இத்யாலயஸந்தாநவர்திந: ஸர்வே ஸமர்தா² இதி ஸமர்த²ஹேதுஸத்³பா⁴வே கார்யக்ஷேபாநுபபத்தே: । ஸ்வஸந்தாநமாத்ராதீ⁴நத்வே நிஷேத்⁴யஸ்ய காதா³சித்கத்வஸ்ய விருத்³த⁴ம் ஸதா³தநத்வம் தஸ்யோபலப்³த்⁴யா காதா³சித்கத்வம் நிவர்தமாநம் ஹேத்வந்தராபேக்ஷத்வே வ்யவதிஷ்ட²த இதி ப்ரதிப³ந்த⁴ஸித்³தி⁴: । நச ஜ்ஞாநஸந்தாநாந்தரநிப³ந்த⁴நத்வம் ஸர்வேஷாமிஷ்யதே ப்ரவ்ருத்திவிஜ்ஞாநாநாம் விஜ்ஞாநவாதி³பி⁴ரபி து கஸ்யசிதே³வ விச்சி²ந்நக³மநவசநப்ரதிபா⁴ஸஸ்ய ப்ரவ்ருத்திவிஜ்ஞாநஸ்ய । அபி ச ஸத்த்வாந்தரஸந்தாநநிமித்தத்வே தஸ்யாபி ஸதா³ ஸம்நிதா⁴நாந்ந காதா³சித்கத்வம் ஸ்யாத் । ந ஹி ஸத்த்வாந்தரஸந்தாநஸ்ய தே³ஶத: காலதோ வா விப்ரகர்ஷஸம்ப⁴வ: । விஜ்ஞாநவாதே³ விஜ்ஞாநாதிரிக்ததே³ஶாநாப்⁴யுபக³மாத³மூர்தத்வாச்ச விஜ்ஞாநாநாமதே³ஶாத்மகத்வாத்ஸம்ஸாரஸ்யாதி³மத்த்வப்ரஸங்கே³நாபூர்வஸத்த்வப்ராது³ர்பா⁴வாநப்⁴யுபக³மாச்ச ந காலதோ(அ)பி விப்ரகர்ஷஸம்ப⁴வ: । தஸ்மாத³ஸதி பா³ஹ்யே(அ)ர்தே² ப்ரத்யயவைசித்ர்யாநுபபத்தேரஸ்த்யாநுமாநிகோ பா³ஹ்யார்த² இதி ஸௌத்ராந்திகா: ப்ரதிபேதி³ரே, தாந்நிராகரோதி

வாஸநாவைசித்ர்யாதி³த்யாஹ

விஜ்ஞாநவாதீ³ । இத³மத்ராகூதம் ஸ்வஸந்தாநமாத்ரப்ரப⁴வத்வே(அ)பி ப்ரத்யயகாதா³சித்கத்வோபபத்தௌ ஸந்தி³க்³த⁴விபக்ஷவ்யாவ்ருத்திகத்வேந ஹேதுரநைகாந்திக: । ததா²ஹி பா³ஹ்யநிமித்தகத்வே(அ)பி கத²ம் கதா³சித்நீலஸம்வேத³நம் கதா³சித்பீதஸம்வேத³நம் । பா³ஹ்யநீலபீதஸம்நிதா⁴நாஸம்நிதா⁴நாப்⁴யாமிதி சேத் । அத² பீதஸம்நிதா⁴நே(அ)பி கிமிதி நீலஜ்ஞாநம் ந ப⁴வதி, பீதஜ்ஞாநம் ப⁴வதி । தத்ர தஸ்ய ஸாமர்த்²யாத³ஸாமர்த்²யாச்சேதரஸ்மிந்நிதி சேத் । குத: புநரயம் ஸாமர்த்²யாஸாமர்த்²யபே⁴த³: । ஹேதுபே⁴தா³தி³தி சேத் । ஏவம் தர்ஹி க்ஷணாநாமபி ஸ்வகாரணபே⁴த³நிப³ந்த⁴: ஶக்திபே⁴தோ³ ப⁴விஷ்யதி । ஸந்தாநிநோ ஹி க்ஷணா: கார்யபே⁴த³ஹேதவஸ்தே ச ப்ரதிகார்யம் பி⁴த்³யந்தே ச । ந ச ஸந்தாநோ நாம கஶ்சிதே³க உத்பாத³க: க்ஷணாநாம் யத³பே⁴தா³த்க்ஷணா ந பி⁴த்³யேரந் । நநூக்தம் ந க்ஷணபே⁴தா³பே⁴தா³ப்⁴யாம் ஶக்திபே⁴தா³பே⁴தௌ³, பி⁴ந்நாநாமபி க்ஷணாநாமேகஸாமர்த்²யோபலப்³தே⁴: । அந்யதை²க ஏவ க்ஷணே நீலஜ்ஞாநஜநநஸாமர்த்²யமிதி ந பூ⁴யோ நீலஜ்ஞாநாநி ஜாயேரந் । தத்ஸமர்த²ஸ்யாதீதத்வாத் , க்ஷணாந்தராணாம் சாஸாமர்த்²யாத் । தஸ்மாத்க்ஷணபே⁴தே³(அ)பி ந ஸாமர்த்²யபே⁴த³:, ஸந்தாநபே⁴தே³ து ஸாமர்த்²யம் பி⁴த்³யத இதி । தந்ந । யதி³ பி⁴ந்நாநாம் ஸந்தாநாநாம் நைகம் ஸாமர்த்²யம், ஹந்த தர்ஹி நீலஸந்தாநாநாமபி மிதோ² பி⁴ந்நாநாம் நைகமஸ்தி நீலாகாராதா⁴நஸாமர்த்²யமிதி ஸம்நிதா⁴நே(அ)பி நீலஸந்தாநாந்தரஸ்ய ந நீலஜ்ஞாநமுபஜாயேத । தஸ்மாத்ஸந்தாநாந்தராணாமிவ க்ஷணாந்தராணாமபி ஸ்வகாரணபே⁴தா³தீ⁴நோபஜநாநாம் கேஷாஞ்சிதே³வ ஸாமர்த்²யபே⁴த³: கேஷாஞ்சிந்நேதி வக்தவ்யம் । ததா² சைகாலயஜ்ஞாநஸந்தாநபதிதேஷு கஸ்யசிதே³வ ஜ்ஞாநக்ஷணஸ்ய ஸ தாத்³ருஶ: ஸாமர்த்²யாதிஶயோ வாஸநாபரநாமா ஸ்வப்ரத்யயாஸாதி³த: । யதோ நீலாகாரம் ப்ரவ்ருத்திவிஜ்ஞாநம் ஜாயதே ந பீதாகாரம் । கஸ்யசித்து ஸ தாத்³ருஶோ யத: பீதாகாரம் ஜ்ஞாநம் ந நீலாகாரமிதி வாஸநாவைசித்ர்யாதே³வ ஸ்வப்ரத்யயாஸாதி³தாஜ்ஜ்ஞாநவைசித்ர்யஸித்³தே⁴ர்ந தத³திரிக்தார்த²ஸத்³பா⁴வே கிஞ்சநாஸ்தி ப்ரமாணமிதி பஶ்யாம: । ஆலயவிஜ்ஞாநஸந்தாநபதிதமேவாஸம்விதி³தம் ஜ்ஞாநம் வாஸநா தத்³வைசித்ர்யாந்நீலாத்³யநுப⁴வவைசித்ர்யம், பூர்வநீலாத்³யநுப⁴வவைசித்ர்யாச்ச வாஸநாவைசித்ர்யமித்யநாதி³தாநயோர்விஜ்ஞாநவாஸநயோ: । தஸ்மாந்ந பரஸ்பராஶ்ரயதோ³ஷஸம்ப⁴வோ பீ³ஜாங்குரஸந்தாநவதி³தி । அந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாமபி வாஸநாவைசித்ர்யஸ்யைவ ஜ்ஞாநவைசித்ர்யஹேதுதா நார்த²வைசித்ர்யஸ்யேத்யாஹ

அபி சாந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாமிதி ।

ஏவம் ப்ராப்தே ப்³ரூம: । நாபா⁴வ உபலப்³தே⁴ரிதி ।

ந க²ல்வபா⁴வோ பா³ஹ்யஸ்யார்த²ஸ்யாத்⁴யவஸாதும் ஶக்யதே । ஸ ஹ்யுபலம்பா⁴பா⁴வாத்³வாத்⁴யவஸீயேத, ஸத்யப்யுபலம்பே⁴ தஸ்ய பா³ஹ்யாவிஷயத்வாத்³வா, ஸத்யபி பா³ஹ்யவிஷயத்வே பா³ஹ்யார்த²பா³த⁴கப்ரமாணஸத்³பா⁴வாத்³வா । ந தாவத்ஸர்வதோ²பலம்பா⁴பா⁴வ இதி ப்ரஶ்நபூர்வகமாஹ

கஸ்மாத் । உபலப்³தே⁴ரிதி ।

நஹி ஸ்பு²டதரே ஸர்வஜநீந உபலம்பே⁴ ஸதி தத³பா⁴வ: ஶக்யோ வக்துமித்யர்த²: ।

த்³விதீயம் பக்ஷமவலம்ப³தே

நநு நாஹமேவம் ப்³ரவீமீதி ।

நிராகரோதி

பா³ட⁴மேவம் ப்³ரவீஷி ।

உபலப்³தி⁴க்³ராஹிணா ஹி ஸாக்ஷிணோபலப்³தி⁴ர்க்³ருஹ்யமாணா பா³ஹ்யவிஷயத்வேநைவ க்³ருஹ்யதே நோபலப்³தி⁴மாத்ரமித்யர்த²: । அதஶ்ச இதி வக்ஷ்யமாணோபபத்திபராமர்ஶ: । த்ருதீயம் பக்ஷமாலம்ப³தே

நநு பா³ஹ்யஸ்யார்த²ஸ்யாஸம்ப⁴வாதி³தி ।

நிராகரோதி

நாயம் ஸாது⁴ரத்⁴யவஸாய இதி ।

இத³மத்ராகூதம் க⁴டபடாத³யோ ஹி ஸ்தூ²லா பா⁴ஸந்தே ந து பரமஸூக்ஷ்மா: । தத்ரேத³ம் நாநாதி³க்³தே³ஶவ்யாபித்வலக்ஷணம் ஸ்தௌ²ல்யம் யத்³யபி ஜ்ஞாநாகாரத்வேநாவரணாநாவரணலக்ஷணேந விருத்³த⁴த⁴ர்மஸம்ஸர்கே³ண யுஜ்யதே ஜ்ஞாநோபாதே⁴ரநாவ்ருதத்வாதே³வ ததா²பி தத்³தே³ஶத்வாதத்³தே³ஶத்வகம்பாகம்பத்வரக்தாரக்தத்வலக்ஷணைர்விருத்³த⁴த⁴ர்மஸம்ஸர்கை³ரஸ்ய நாநாத்வம் ப்ரஸஜ்யமாநம் ஜ்ஞாநாகாரத்வே(அ)பி ந ஶக்யம் ஶக்ரேணாபி வாரயிதும் । வ்யதிரேகாவ்யதிரேகவ்ருத்திவிகல்பௌ ச பரமாணோரம்ஶவத்த்வம் சோபபாதி³தாநி வைஶேஷிகபரீக்ஷாயாம் । தஸ்மாத்³பா³ஹ்யார்த²வந்ந ஜ்ஞாநே(அ)பி ஸ்தௌ²ல்யஸம்ப⁴வ: । ந ச தாவத்பரமாண்வாபா⁴ஸமேகஜ்ஞாநம் , ஏகஸ்ய நாநாத்மத்வாநுபபத்தே: । ஆகாராணாம் வா ஜ்ஞாநதாதா³த்ம்யாதே³கத்வப்ரஸங்கா³த் । ந ச யாவந்த ஆகாராஸ்தாவந்த்யேவ ஜ்ஞாநாநி, தாவதாம் ஜ்ஞாநாநாம் மிதோ² வார்தாநபி⁴ஜ்ஞதயா ஸ்தூ²லாநுப⁴வாபா⁴வப்ரஸங்கா³த் । ந ச தத்ப்ருஷ்ட²பா⁴வீ ஸமஸ்தஜ்ஞாநாகாரஸங்கலநாத்மக ஏக: ஸ்தூ²லவிகல்போ விஜ்ரும்ப⁴த இதி ஸாம்ப்ரதம் । தஸ்யாபி ஸாகாரதயா ஸ்தௌ²ல்யாயோகா³த் । யதா²ஹ த⁴ர்மகீர்தி: “தஸ்மாந்நார்தே² ந ச ஜ்ஞாநே ஸ்தூ²லாபா⁴ஸஸ்ததா³த்மந: । ஏகத்ர ப்ரதிஷித்³த⁴த்வாத்³ப³ஹுஷ்வபி ந ஸம்ப⁴வ: ॥' இதி । தஸ்மாத்³ப⁴வதாபி ஜ்ஞாநாகாரம் ஸ்தௌ²ல்யம் ஸமர்த²யமாநேநப்ரமாணப்ரவ்ருத்த்யப்ரவ்ருத்திபூர்வகௌ ஸம்ப⁴வாஸம்ப⁴வாவாஸ்தே²யௌ । ததா² சேத³ந்தாஸ்பத³மஶக்யம் ஜ்ஞாநாத்³பி⁴ந்நம் பா³ஹ்யமபஹ்நோதுமிதி । யச்ச ஜ்ஞாநஸ்ய ப்ரத்யர்த²ம் வ்யவஸ்தா²யை விஷயஸாரூப்யமாஸ்தி²தம், நைதேந விஷயோ(அ)பஹ்நோதும் ஶக்ய:, அஸத்யர்தே² தத்ஸாரூப்யஸ்ய தத்³வ்யவஸ்தா²யாஶ்சாநுபபத்தேரித்யாஹ

ந ச ஜ்ஞாநஸ்ய விஷயஸாரூப்யாதி³தி ॥

யஶ்ச ஸஹோபலம்ப⁴நியம உக்த: ஸோ(அ)பி விகல்பம் ந ஸஹதே । யதி³ ஜ்ஞாநார்த²யோ: ஸாஹித்யேநோபலம்ப⁴ஸ்ததோ விருத்³தோ⁴ ஹேதுர்நாபே⁴த³ம் ஸாத⁴யிதுமர்ஹதி, ஸாஹித்யஸ்ய தத்³விருத்³த⁴பே⁴த³வ்யாப்தத்வாத³பே⁴தே³ தத³நுபபத்தே: । அதை²கோபலம்ப⁴நியம: । ந ஏகத்வஸ்யாவாசக: ஸஹஶப்³த³: । அபி ச கிமேகத்வேநோபலம்ப⁴ ஆஹோ ஏக உபலம்போ⁴ ஜ்ஞாநார்த²யோ: । ந தாவதே³கத்வேநோபலம்ப⁴ இத்யாஹ

ப³ஹிருபலப்³தே⁴ஶ்ச விஷயஸ்ய ।

அதை²கோபலம்ப⁴நியம:, தத்ராஹ

அத ஏவ ஸஹோபலம்ப⁴நியமோ(அ)பி ப்ரத்யயவிஷயயோ(அ)ருபாயோபேயபா⁴வஹேதுகோ நாபே⁴த³ஹேதுக இத்யவக³ந்தவ்யம் ।

யதா² ஹி ஸர்வம் சாக்ஷுஷம் ப்ரபா⁴ரூபாநுவித்³த⁴ம் பு³த்³தி⁴போ³த்⁴யம் நியமேந மநுஜைருபலப்⁴யதே, ந சைதாவதா க⁴டாதி³ரூபம் ப்ரபா⁴த்மகம் ப⁴வதி, கிந்து ப்ரபோ⁴பாயத்வாந்நியம:, ஏவமிஹாப்யாத்மஸாக்ஷிகாநுப⁴வோபாயத்வாத³ர்த²ஸ்யைகோபலம்ப⁴நியம இதி । அபி ச யத்ரைகவிஜ்ஞாநகோ³சரௌ க⁴டபடௌ தத்ரார்த²பே⁴த³ம் விஜ்ஞாநபே⁴த³ம் சாத்³யவஸ்யந்தி ப்ரதிபத்தார: । ந சைததை³காத்ம்யே(அ)வகல்பத இத்யாஹ

அபிச க⁴டஜ்ஞநம் படஜ்ஞாநமிதி ।

ததா²ர்தா²பே⁴தே³(அ)பி விஜ்ஞாநபே⁴த³த³ர்ஶநாந்ந விஜ்ஞாநாத்மகத்வமர்த²ஸ்யேத்யாஹ

ததா² க⁴டத³ர்ஶநம் க⁴டஸ்மரணமிதி ।

அபி ச ஸ்வரூபமாத்ரபர்யவஸிதம் ஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாநாந்தரவார்தாநபி⁴ஜ்ஞமிதி யயோர்பே⁴த³ஸ்தே த்³வே ந க்³ருஹீதே இதி பே⁴தோ³(அ)பி தத்³க³தோ ந க்³ருஹீத இதி । ஏவம் க்ஷணிகஶூந்யாநாத்மத்வாத³யோ(அ)ப்யநேகப்ரதிஜ்ஞாஹேதுத்³ருஷ்டாந்தஜ்ஞாநபே⁴த³ஸாத்⁴யா: । ஏவம் ஸ்வமஸாதா⁴ரணமந்யதோ வ்யாவ்ருத்தம் லக்ஷணம் யஸ்ய தத³பி யத்³வ்யாவர்ததே யதஶ்ச வ்யாவர்ததே தத³நேகஜ்ஞாநஸாத்⁴யம் । ஏவம் ஸாமாந்யலக்ஷணமபி விதி⁴ரூபமந்யாபோஹரூபம் வாநேகஜ்ஞாநக³ம்யம் । ஏவம் வாஸ்யவாஸகபா⁴வோ(அ)நேகஜ்ஞாநஸாத்⁴ய: । ஏவமவித்³யோபப்லவவஶேந யத்ஸத³ஸத்³த⁴ர்மத்வம் யதா² நீலமிதி ஸத்³த⁴ர்ம:, நரவிஷாணமித்யஸத்³த⁴ர்ம:, அமூர்தமிதி ஸத³ஸத்³த⁴ர்ம: । ஶக்யம் ஹி ஶஶவிஷாணமமூர்தம் வக்தும் । ஶக்யம் ச விஜ்ஞாநமமூர்தம் வக்தும் । யதோ²க்தம் “அநாதி³வாஸநோத்³பூ⁴தவிகல்பபரிநிஷ்டி²த: । ஶப்³தா³ர்த²ஸ்த்ரிவிதோ⁴ த⁴ர்மோ பா⁴வாபா⁴வோப⁴யாஶ்ரய: ॥”(ப்ரமாணவார்திகம் 3-204) இதி । ஏவம் மோக்ஷப்ரதிஜ்ஞா ச யோ முச்யதே யதஶ்ச முச்யதே யேந முச்யதே தத³நேகஜ்ஞாநஸாத்⁴யா । ஏவம் விப்ரதிபந்நம் ப்ரதிபாத³யிதும் ப்ரதிஜ்ஞேதி யத்ப்ரதிபாத³யதி யேந ப்ரதிபாத³யதி யஶ்ச புருஷ: ப்ரதிபாத்³யதே யஶ்ச ப்ரதிபாத³யதி தத³நேகஜ்ஞாநஸாத்⁴யேத்யஸத்யேகஸ்மிந்நநேகார்த²ஜ்ஞாநப்ரதிஸந்தா⁴தரி நோபபத்³யதே । தத்ஸர்வம் விஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வாம்ஶாலம்ப³நே(அ)நுபபந்நமித்யாஹ

அபி ச த்³வயோர்விஜ்ஞாநயோ: பூர்வோத்தரகாலயோரிதி ।

அபி ச பே⁴தா³ஶ்ரய: கர்மப²லபா⁴வோ நாபி⁴ந்நே ஜ்ஞாநே ப⁴விதுமர்ஹதி । நோ க²லு சி²தா³ சி²த்³யதே கிந்து தா³ரு । நாபி பாக: பச்யதே(அ)பி து தண்டு³லா: । ததி³ஹாபி ந ஜ்ஞாநம் ஸ்வாம்ஶேந ஜ்ஞேயமாத்மநி வ்ருத்திவிரோதா⁴த³பி து தத³திரிக்தோ(அ)ர்த²:, பாச்யா இவ தண்டு³லா: பாகாதிரிக்தா இதி । பூ⁴மிரசநாபூர்வகமாஹ

கிஞ்சாந்யத் । விஜ்ஞாநம் விஜ்ஞாநமித்யப்⁴யுபக³ச்சே²தேதி ।

சோத³யதி

நநு விஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வரூபவ்யதிரிக்தக்³ராஹ்யத்வ இதி ।

அயமர்த²: ஸ்வரூபாத³திரிக்தமர்த²ம் சேத்³விஜ்ஞாநம் க்³ருஹ்ணாதி ததஸ்தத³ப்ரத்யக்ஷம் ஸந்நர்த²ம் ப்ரத்யக்ஷயிதுமர்ஹதி । ந ஹி சக்ஷுரிவ தந்நிலீநமர்தே² கஞ்சநாதிஶயமாத⁴த்தே, யேநார்த²மப்ரத்யக்ஷம் ஸத்ப்ரத்யக்ஷயேத் । அபிது தத்ப்ரத்யக்ஷதைவார்த²ப்ரத்யக்ஷதா । யதா²ஹு: “அப்ரத்யக்ஷோபலம்ப⁴ஸ்ய நார்த²த்³ருஷ்டி: ப்ரஸித்⁴யதி” இதி । தச்சேத்ஜ்ஞாநாந்தரேண ப்ரதீயேத தத³ப்ரதீதம் நார்த²விஷயம் ஜ்ஞாநமபரோக்ஷயிதுமர்ஹதி । ஏவம் தத்ததி³த்யநவஸ்தா² தஸ்மாத³நவஸ்தா²யா பி³ப்⁴யதா வரம் ஸ்வாத்மநி வ்ருத்திராஸ்தி²தா । அபிச யதா² ப்ரதீ³போ ந தீ³பாந்தரமபேக்ஷதே, ஏவம் ஜ்ஞாநமபி ந ஜ்ஞாநாந்தரமபேக்ஷிதுமர்ஹதி ஸமத்வாதி³தி । ததே³தத்பரிஹரதி

தது³ப⁴யமப்யஸத் । விஜ்ஞாநக்³ரஹணமாத்ர ஏவ விஜ்ஞாநஸாக்ஷிணோ க்³ரஹணாகாங்க்ஷாநுத்பாதா³த³நவஸ்தா²ஶங்காநுபபத்தே: ।

அயமர்த²: ஸத்யமப்ரத்யக்ஷஸ்யோபலம்ப⁴ஸ்ய நார்த²த்³ருஷ்டி: ப்ரஸித்⁴யதி, ந தூபலப்³தா⁴ரம் ப்ரதி தத்ப்ரத்யக்ஷத்வாயோபலம்பா⁴ந்தரம் ப்ரார்த²நீயம் , அபிது தஸ்மிந்நிந்த்³ரியார்த²ஸம்நிகர்ஷாத³ந்த:கரணவிகாரபே⁴த³ உத்பந்நமாத்ர ஏவ ப்ரமாதுரர்த²ஶ்சோபலம்ப⁴ஶ்ச ப்ரத்யக்ஷௌ ப⁴வத: । அர்தோ² ஹி நிலீநஸ்வபா⁴வ: ப்ரமாதாரம் ப்ரதி ஸ்வப்ரத்யக்ஷத்வாயாந்த:கரணவிகாரபே⁴த³மநுப⁴வமபேக்ஷதே, அநுப⁴வஸ்து ஜடோ³(அ)பி ஸ்வச்ச²தயா சைதந்யபி³ம்போ³த்³க்³ரஹணாய நாநுப⁴வாந்தரமபேக்ஷதே, யேநாநவஸ்தா² ப⁴வேத் । நஹ்யஸ்தி ஸம்ப⁴வோ(அ)நுப⁴வ உத்பந்நஶ்ச, ந ச ப்ரமாது: ப்ரத்யக்ஷோ ப⁴வதி, யதா² நீலாதி³: । தஸ்மாத்³யதா² சே²த்தா சி²த³யா சே²த்³யம் வ்ருக்ஷாதி³ வ்யாப்நோதி, ந து சி²தா³ சி²தா³ந்தரேண, நாபி சி²தை³வ சே²த்ரீ, கிந்து ஸ்வத ஏவ தே³வத³த்தாதி³:, யதா² வா பக்தா பாக்யம் பாகேந வ்யாப்நோதி நநு பாகம் பாகாந்தரேண, நாபி பாக ஏவ பக்தா கிந்து ஸ்வத ஏவ தே³வதே³த்தாதி³:, ஏவம் ப்ரமாதா ப்ரமேயம் நீலாதி³ ப்ரமயா வ்யாப்நோதி ந து ப்ரமாம் ப்ரமாந்தரேண, நாபி ப்ரமைவ ப்ரமாத்ரீ, கிந்து ஸ்வத ஏவ ப்ரமாயா: ப்ரமாதா வ்யாபக: । ந ச ப்ரமாதரி கூடஸ்த²நித்யசைதந்யே ப்ரமாபேக்ஷாஸம்ப⁴வோ யத: ப்ரமாது: ப்ரமாயா: ப்ரமாத்ரந்தராபேக்ஷாயாமநவஸ்தா² ப⁴வேத் । தஸ்மாத்ஸுஷ்டூ²க்தம் “விஜ்ஞாநக்³ரஹணமாத்ர ஏவ விஜ்ஞாநஸாக்ஷிண: ப்ரமாது: கூடஸ்த²நித்யசைதந்யஸ்ய க்³ரஹணாகாங்க்ஷாநுத்பாதா³த்” இதி । யது³க்தம் “ஸமத்வாத³வபா⁴ஸ்யாவபா⁴ஸகபா⁴வாநுபபத்தே:” இதி । தத்ராஹ

ஸாக்ஷிப்ரத்யயயோஶ்ச ஸ்வபா⁴வவைஷம்யாது³பலப்³த்⁴ருபலப்⁴யபா⁴வோபபத்தே: ।

மா பூ⁴த்ஜ்ஞாநயோ: ஸாம்யேந க்³ராஹ்யக்³ராஹகபா⁴வ: । ஜ்ஞாத்ருஜ்ஞாநயோஸ்து வைஷம்யாது³பபத்³யத ஏவ । க்³ராஹ்யத்வம் ச ஜ்ஞாநஸ்ய ந க்³ராஹகக்ரியாஜநிதப²லஶாலிதயா யதா² பா³ஹ்யார்த²ஸ்ய, ப²லே ப²லாந்தராநுபபத்தே: । யதா²ஹு: “ந ஸம்வித³ர்யதே ப²லத்வாத்” இதி । அபி து ப்ரமாதாரம் ப்ரதி ஸ்வத:ஸித்³த⁴ப்ரகடதயா । க்³ராஹ்யோ(அ)ப்யர்த²: ப்ரமாதாரம் ப்ரதி ஸத்யாம் ஸம்விதி³ ப்ரகட: ஸம்வித³பி ப்ரகடா । யதா²ஹுரந்யேநாஸ்யா: கர்மபா⁴வோ வித்³யதே இதி । ஸ்யாதே³தத் யத்ப்ரகாஶதே தத³ந்யேந ப்ரகாஶ்யதே யதா² ஜ்ஞாநார்தௌ² ததா² ச ஸாக்ஷிதி நாஸ்தி ப்ரத்யயஸாக்ஷிணோர்வைஷம்யமித்யத ஆஹ

ஸ்வயம்ஸித்³த⁴ஸ்ய ச ஸாக்ஷிணோ(அ)ப்ரத்யாக்²யேயத்வாத் ।

ததா²ஹி - அஸ்ய ஸாக்ஷிண: ஸதா³ஸந்தி³க்³தா⁴விபரீதஸ்ய நித்யஸாக்ஷாத்காரதாநாக³ந்துகப்ரகாஶத்வே க⁴டதே । ததா²ஹிப்ரமாதா ஸந்தி³ஹாநோ(அ)ப்யஸந்தி³க்³தோ⁴ விபர்யஸ்யந்நப்யவிபரீத: பரோக்ஷமர்த²முத்ப்ரேக்ஷமாணோ(அ)ப்யபரோக்ஷ: ஸ்மரந்நப்யநுப⁴விக: ப்ராணப்⁴ருந்மாத்ரஸ்ய । ந சைதத³ந்யாதீ⁴நஸம்வேத³நத்வே க⁴டதே । அநவஸ்தா²ப்ரஸங்க³ஶ்சோக்த: । தஸ்மாத்ஸ்வயம்ஸித்³த⁴தாஸ்யாநிச்ச²தாப்யப்ரத்யாக்²யேயா ப்ரமாணமா்ர்கா³யத்தத்வாதி³தி । கிஞ்சோக்தேந க்ரமேண ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வயமவக³ந்த்ருத்வாபா⁴வாத்ப்ரமாதுரநப்⁴யுபக³மே ச ப்ரதீ³பவத்³விஜ்ஞாநமவபா⁴ஸகாந்தரநிரபேக்ஷம் ஸ்வயமேவ ப்ரத²த இதி ப்³ருவதாப்ரமாணக³ம்யம் விஜ்ஞாநமநவக³ந்த்ருகமித்யுக்தம் ஸ்யாத் । ஶிலாக⁴நமத்⁴யஸ்த²ப்ரதீ³பஸஹஸ்ரப்ரத²நவத் । அவக³ந்துஶ்சேத்கஸ்யசித³பி ந ப்ரகாஶதே க்ருதமவக³மேந ஸ்வயம்ப்ரகாஶேநேதி । விஜ்ஞாநமேவாவக³ந்த்ரிதி மந்வாந: ஶங்கதே

பா³ட⁴மேவம் । அநுப⁴வரூபத்வாதி³தி ।

ந ப²லஸ்ய கர்த்ருத்வம் கர்மத்வம் வாஸ்தீதி ப்ரதீ³பவத்கர்த்ரந்தரமேஷிதவ்யம், ததா² ச ந ஸித்³த⁴ஸாத⁴நமிதி பரிஹரதி

ந । அந்யஸ்யாவக³ந்துரிதி ।

நநு ஸாக்ஷிஸ்தா²நே(அ)ஸ்த்வஸ்மத³பி⁴மதமேவ விஜ்ஞாநம் ததா² ச நாம்ந்யேவ விப்ரதிபத்திர்நார்த² இதி ஶங்கதே

ஸாக்ஷிணோ(அ)வக³ந்து: ஸ்வயம்ஸித்³த⁴தாமுபக்ஷிபதா அபி⁴ப்ரேயதா ஸ்வயம் ப்ரத²தே விஜ்ஞாநமித்யேஷ ஏவேதி ।

நிராகரோதி

நேதி ।

ப⁴வந்தி ஹி விஜ்ஞாநஸ்யோத்பாதா³த³யோ த⁴ர்மா அப்⁴யுபேதாஸ்ததா² சாஸ்ய ப²லதயா நாவக³ந்த்ருத்வம், கர்த்ருப²லபா⁴வஸ்யைகத்ர விரோதா⁴த் । கிந்து ப்ரதீ³பாதி³துல்யதேத்யர்த²: ॥ 28 ॥

வைத⁴ர்ம்யாச்ச ந ஸ்வப்நாதி³வத் ।

பா³தா⁴பா³தௌ⁴ வைத⁴ர்ம்யம் । ஸ்வப்நப்ரத்யயோ பா³தி⁴தோ ஜாக்³ரத்ப்ரத்யயஶ்சாபா³தி⁴த: । த்வயாபி சாவஶ்யம் ஜாக்³ரத்ப்ரத்யயஸ்யாபா³தி⁴தத்வமாஸ்தே²யம், தேந ஹி ஸ்வப்நப்ரத்யயோ பா³தி⁴தோ மித்²யேத்யவக³ம்யதே । ஜாக்³ரத்ப்ரத்யயஸ்ய து பா³த்⁴யத்வே ஸ்வப்நப்ரத்யயஸ்யாஸௌ ந பா³த⁴கோ ப⁴வேத் । நஹி பா³த்⁴யமேவ பா³த⁴கம் ப⁴விதுமர்ஹதி । ததா² ச ந ஸ்வப்நப்ரத்யயோ மித்²யேதி ஸாத்⁴யவிகலோ த்³ருஷ்டாந்த: ஸ்யாத்ஸ்வப்நவதி³தி । தஸ்மாத்³பா³தா⁴பா³தா⁴ப்⁴யாம் வைத⁴ர்ம்யாந்ந ஸ்வப்நப்ரத்யயத்³ருஷ்டாந்தேந ஜாக்³ரத்ப்ரத்யயஸ்ய ஶக்யம் நிராலம்ப³நத்வமத்⁴யவஸாதும் ।

நித்³ராக்³லாநமிதி ।

கரணதோ³ஷாபி⁴தா⁴நம் । மித்²யாத்வாய வைத⁴ர்ம்யாந்தரமாஹ

அபி ச ஸ்ம்ருதிரேவேதி ।

ஸம்ஸ்காரமாத்ரஜம் ஹி விஜ்ஞாநம் ஸ்ம்ருதி: । ப்ரத்யுத்பந்நேந்த்³ரியஸம்ப்ரயோக³லிங்க³ஶப்³த³ஸாரூப்யாந்யதா²நுபபத்³யமாநயோக்³யப்ரமாணாநுத்பத்திலக்ஷணஸாமக்³ரீப்ரப⁴வம் து ஜ்ஞாநமுபலப்³கி⁴: । ததி³ஹ நித்³ராணஸ்ய ஸாமக்³ர்யந்தரவிரஹாத்ஸம்ஸ்கார: பரிஶிஷ்யதே, தேந ஸம்ஸ்காரஜத்வாத்ஸ்ம்ருதி:, ஸாபி ச நித்³ராதோ³ஷாத்³விபரீதாவர்தமாநமபி பித்ராதி³ வர்தமாநதயா பா⁴ஸயதி । தேந ஸ்ம்ருதேரேவ தாவது³பலப்³தே⁴ர்விஶேஷஸ்தஸ்யாஶ்ச ஸ்ம்ருதேர்வைபரீத்யமிதி । அதோ மஹத³ந்தரமித்யர்த²: । அபி ச ஸ்வத:ப்ராமாண்யே ஸித்³தே⁴ ஜாக்³ரத்ப்ரத்யயாநாம் யதா²ர்த²த்வமநுப⁴வஸித்³த⁴ம் நாநுமாநேநாந்யத²யிதும் ஶக்யம் , அநுப⁴வவிரோதே⁴ந தத³நுத்பாதா³த் । அபா³தி⁴தவிஷயதாப்யநுமாநோத்பாத³ஸாமக்³ரீக்³ராஹ்யதயா ப்ரமாணம் । ந ச காரணாபா⁴வே கார்யமுத்பத்துமர்ஹதீத்யாஶயவாநாஹ

அபி சாநுப⁴வவிரோத⁴ப்ரஸங்கா³தி³தி ॥ 29 ॥

ந பா⁴வோ(அ)நுபலப்³தே⁴: ।

யதா²லோகத³ர்ஶநம் சாந்வயவ்யதிரேகாவநுஶ்ரியமாணாவர்த² ஏவோபலப்³தே⁴ர்ப⁴வதோ நார்தா²நபேக்ஷாயாம் வாஸநாயாம் । வாஸநாயா அப்யர்தோ²பலப்³த்⁴யதீ⁴நத்வத³ர்ஶநாதி³த்யர்த²: । அபி சாஶ்ரயாபா⁴வாத³பி ந லௌகிகீ வாஸநோபபத்³யதே । ந ச க்ஷணிகமாலயவிஜ்ஞாநம் வாஸநாதா⁴ரோ ப⁴விதுமர்ஹதி । த்³வயோர்யுக³பது³த்பத்³யமாநயோ: ஸவ்யத³க்ஷிணஶ்ருங்க³வதா³தா⁴ராதே⁴யபா⁴வாபா⁴வாத் । ப்ராகு³த்பந்நஸ்ய சாதே⁴யோத்பாத³ஸமயே(அ)ஸத: க்ஷணிகத்வவ்யாகா⁴த இத்யாஶயவாநாஹ

அபி ச வாஸநா நாமேதி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 30 ॥

க்ஷணிகத்வாச்ச ।

ஸ்யாதே³தத் । யதி³ ஸாகாரம் விஜ்ஞாநம் ஸம்ப⁴வதி பா³ஹ்யஶ்சார்த²: ஸ்தூ²லஸூக்ஷ்மவிகல்பேநாஸம்ப⁴வீ ஹந்தைவமர்த²ஜ்ஞாநே ஸத்த்வேந தாவத்³விசாரம் ந ஸஹேதே । நாப்யஸத்த்வேந, அஸதோ பா⁴ஸநாயோகா³த் । நோப⁴யத்வேந, விரோதா⁴த்ஸத³ஸதோரேகத்ராநுபபத்தே: । நாப்யநுப⁴யத்வேந, ஏகநிஷேத⁴ஸ்யேதரவிதா⁴நநாந்தரீயகத்வாத் । தஸ்மாத்³விசாராஸஹத்வமேவாஸ்து தத்த்வம் வஸ்தூநாம் । யதா²ஹு: “இத³ம் வஸ்து ப³லாயாதம் யத்³வத³ந்தி விபஶ்சித: । யதா² யதா²ர்தா²ஶ்சிந்த்யந்தே விவிச்யந்தே ததா² ததா² ॥' இதி ॥ ந க்வசித³பி பக்ஷே வ்யவதிஷ்ட²ந்த இத்யர்த²: । ததே³தந்நிராசிகீர்ஷுராஹ

ஶூந்யவாதி³பக்ஷஸ்து ஸர்வப்ரமாணவிப்ரதிஷித்³த⁴ இதி தந்நிராகரணாய நாத³ர: க்ரியதே ।

லௌகிகாநி ஹி ப்ரமாணாநி ஸத³ஸத்த்வகோ³சராணி । தை: க²லு ஸத்ஸதி³தி க்³ருஹ்யமாணம் யதா²பூ⁴தமவிபரீதம் தத்த்வம் வ்யவஸ்தா²ப்யதே । அஸச்சாஸதி³தி க்³ருஹ்யமாணம் யதா²பூ⁴தமவிபரீதம் தத்த்வம் வ்யவஸ்தா²ப்யதே । ஸத³ஸதோஶ்ச விசாராஸஹத்வம் வ்யவஸ்தா²பயதா ஸர்வப்ரமாணவிப்ரதிஷித்³த⁴ம் வ்யவஸ்தா²பிதம் ப⁴வதி । ததா² ச ஸர்வப்ரமாணவிப்ரதிஷேதா⁴ந்நேயம் வ்யவஸ்தோ²பபத்³யதே । யத்³யுச்யேத தாத்த்விகம் ப்ராமாண்யம் ப்ரமாணாநாமநேந விசாரேண வ்யுத³ஸ்யதே ந ஸாம்வ்யவஹாரிகம் । ததா²ச பி⁴ந்நவிஷயத்வாந்ந ஸர்வப்ரமாணவிப்ரதிஷேத⁴ இத்யத ஆஹ

நஹ்யேயம் ஸர்வப்ரமாணப்ரஸித்³தோ⁴ லோகவ்யவஹாரோ(அ)ந்யத்தத்த்வமநதி⁴க³ம்ய ஶக்யதே(அ)பஹ்நோதும் ।

ப்ரமாணாநி ஹி ஸ்வகோ³சரே ப்ரவர்தமாநாநி தத்த்வமித³மித்யேவ ப்ரவர்தந்தே । அதாத்த்விகத்வம் து தத்³கோ³சரஸ்யாந்யதோ பா³த⁴காத³வக³ந்தவ்யம் । ந புந: ஸாம்வ்யவஹாரிகம் ந: ப்ராமாண்யம் ந து தாத்த்விகமித்யேவ ப்ரவர்தந்தே । பா³த⁴கம் சாதாத்த்விகத்வமேஷாம் தத்³கோ³சரவிபரீததத்த்வோபத³ர்ஶநேந த³ர்ஶயேத் । யதா² ஶுக்திகேயம் ந ரஜதம் மரீசயோ ந தோயமேகஶ்சந்த்³ரோ ந சந்த்³ரத்³வயமித்யாதி³, தத்³வதி³ஹாபி ஸமஸ்தப்ரமாணகோ³சரவிபரீததத்த்வாந்தரவ்யவஸ்தா²பநேநாதாத்த்விகத்வமேஷாம் ப்ரமாணாநாம் பா³த⁴கேந த³ர்ஶநீயம் ந த்வவ்யவஸ்தா²பிததத்த்வாந்தரேண ப்ரமாணாநி ஶக்யாநி பா³தி⁴தும் । விசாராஸஹத்வம் வஸ்தூநாம் தத்த்வம் வ்யவஸ்தா²பயத்³பா³த⁴கமதாத்த்விகத்வம் ப்ரமாணாநாம் த³ர்ஶயதீதி சேத் , கிம் புநரித³ம் விசாராஸஹத்வம் வஸ்து யத்தத்த்வமபி⁴மதம், கிம் தத்³வஸ்து பரமார்த²த: ஸதா³தீ³நாமந்யதமத்கேவலம் விசாரம் ந ஸஹதே, அத² விசாராஸஹத்வேந நிஸ்தத்த்வமேவ । தத்ர பரமார்த²த: ஸதா³தீ³நாமந்யதமத்³விசாரம் ந ஸஹத இதி விப்ரதிஷித்³த⁴ம் । ந ஸஹதே சேந்ந ஸதா³தீ³நாமந்யதமத் । அந்யதமச்சேத்கத²ம் ந விசாரம் ஸஹதே । அத² நிஸ்தத்த்வம் சேத்கத²மந்யதமத்தத்த்வமவ்யவஸ்தா²ப்ய ஶக்யமேவம் வக்தும் । ந ச நிஸ்தத்த்வதைவ தத்த்வம் பா⁴வாநாம் । ததா² ஸதி ஹி தத்த்வாபா⁴வ: ஸ்யாத் । ஸோ(அ)பி ச விசாரம் ந ஸஹத இத்யுக்தம் ப⁴வத்³பி⁴: । அபி சாரோபிதம் நிஷேத⁴நீயம் । ஆரோபஶ்ச தத்த்வாதி⁴ஷ்டா²நோ த்³ருஷ்டோ யதா² ஶுக்திகாதி³ஷு ரஜதாதே³: । ந சேத்கிஞ்சித³ஸ்தி தத்த்வம் கஸ்ய கஸ்மிந்நாரோப: । தஸ்மாந்நிஷ்ப்ரபஞ்சம் பரமார்த²ஸத்³ப்³ரஹ்மாநிர்வாச்யப்ரபஞ்சாத்மநாரோப்யதே, தச்ச தத்த்வம் வ்யவஸ்தா²ப்யாதாத்த்விகத்வேந ஸாம்வ்யவஹாரிகத்வம் ப்ரமாணாநாம் பா³த⁴கேநோபபத்³யத இதி யுக்தமுத்பஶ்யாம: ॥ 31 ॥

ஸர்வதா²நுபபத்தேஶ்ச ।

விப⁴ஜதே

கிம் ப³ஹுநா உக்தேந யதா²யதா²க்³ரந்த²தோ(அ)ர்த²தஶ்ச அயம் வைநாஶிகஸமய இதி ।

க்³ரந்த²தஸ்தாவத்பஶ்யநாதிஷ்ட²நாமித்³த⁴போஷதா⁴த்³யஸாது⁴பத³ப்ரயோக³: । அர்த²தஶ்ச நைராத்ம்யமப்⁴யுபேத்யாலயவிஜ்ஞாநம் ஸமஸ்தவாஸநாதா⁴ரமப்⁴யுபக³ச்ச²ந்நக்ஷரமாத்மாநமப்⁴யுபைதி । ஏவம் க்ஷணிகத்வமப்⁴யுபேத்ய “உத்பாதா³த்³வா ததா²க³தாநாமநுத்பாதா³த்³வா ஸ்தி²தைவைஷாம் த⁴ர்மாணாம் த⁴ர்மதா த⁴ர்மஸ்தி²திதா” இதி நித்யதாமுபைதீத்யாதி³ ப³ஹூந்நேதவ்யமிதி ॥ 32 ॥

ஏகஸ்மிந்நஸம்ப⁴வாதி⁴கரணவிஷயா:

நைகஸ்மிந்நஸம்ப⁴வாத் ।

நிரஸ்தோ முக்தகச்சா²நாம் ஸுக³தாநாம் ஸமய: । விவஸநாநாம் ஸமய இதா³நீம் நிரஸ்யதே । தத்ஸமயமாஹ ஸங்க்ஷேபவிஸ்தராப்⁴யாம் ।

ஸப்த சைஷாம் பதா³ர்தா²: ஸம்மதா இதி ।

தத்ர ஸங்க்ஷேபமாஹ

ஸங்க்ஷேபதஸ்து த்³வாவேவ பதா³ர்தா²விதி ।

போ³தா⁴த்மகோ ஜீவோ ஜட³வர்க³ஸ்த்வஜீவ இதி । யதா²யோக³ம் தயோர்ஜீவாஜீவயோரிமமபரம் ப்ரபஞ்சமாசக்ஷதே । தமாஹ

பஞ்சாஸ்திகாயா நாமேதி ।

ஸர்வேஷாமப்யேஷாமவாந்தரப்ரபே⁴தா³நிதி ।

ஜீவாஸ்திகாயஸ்த்ரிதா⁴ ப³த்³தோ⁴ முக்தோ நித்யஸித்³த⁴ஶ்சேதி । புத்³க³லாஸ்திகாய: ஷோடா⁴ ப்ருதி²வ்யாதீ³நி சத்வாரி பூ⁴தாநி ஸ்தா²வரம் ஜங்க³மம் சேதி த⁴ர்மாஸ்திகாய: ப்ரவ்ருத்த்யநுமேயோ(அ)த⁴ர்மாஸ்திகாய: ஸ்தி²த்யநுமேய: । ஆகாஶாஸ்திகாயோ த்³வேதா⁴ லோகாகாஶோ(அ)லோகாகாஶஶ்ச । தத்ரோபர்யுபரி ஸ்தி²தாநாம் லோகாநாமந்தர்வர்தீ லோகாகாஶஸ்தேஷாமுபரி மோக்ஷஸ்தா²நமலோகாகாஶ: । தத்ர ஹி ந லோகா: ஸந்தி । ததே³வம் ஜீவாஜீவபதா³ர்தௌ² பஞ்சதா⁴ ப்ரபஞ்சிதௌ । ஆஸ்த்ரவஸம்வரநிர்ஜராஸ்த்ரய: பதா³ர்தா²: ப்ரவ்ருத்திலக்ஷணா: ப்ரபஞ்ச்யந்தே । த்³விதா⁴ ப்ரவ்ருத்தி: ஸம்யங்மித்²யா ச । தத்ர மித்²யா ப்ரவ்ருத்திராஸ்ரவ: । ஸம்யக்ப்ரவ்ருத்தீ து ஸம்வரநிர்ஜரௌ । ஆஸ்ராவயதி புருஷம் விஷயேஷ்விதீந்த்³ரியப்ரவ்ருத்திராஸ்ரவ: । இந்த்³ரியத்³வாரா ஹி பௌருஷம் ஜ்யோதிர்விஷயாந் ஸ்ப்ருஶத்³ரூபாதி³ஜ்ஞாநரூபேண பரிணமத இதி । அந்யே து கர்மாண்யாஸ்ரவமாஹு: । தாநி ஹி கர்தாரமபி⁴வ்யாப்ய ஸ்ரவந்தி கர்தாரமநுக³ச்ச²ந்தீத்யாஸ்ரவ: । ஸேயம் மித்²யாப்ரவ்ருத்திரநர்த²ஹேதுத்வாத் । ஸம்வரநிர்ஜரௌ ச ஸம்யக்ப்ரவ்ருத்தீ । தத்ர ஶமத³மாதி³ரூபா ப்ரவ்ருத்தி: ஸம்வர: । ஸா ஹ்யாஸ்ரவஸ்ரோதஸோ த்³வாரம் ஸம்வ்ருணோதாதி ஸம்வர உச்யதே । நிர்ஜரஸ்த்வநாதி³காலப்ரவ்ருத்திகஷாயகலுஷபுண்யாபுண்யப்ரஹாணஹேதுஸ்தப்தஶிலாரோஹணாதி³: । ஸ ஹி நி:ஶேஷம் புண்யாபுண்யம் ஸுக²து³:கோ²பபோ⁴கே³ந ஜரயதீதி நிர்ஜர: । ப³ந்தோ⁴(அ)ஷ்டவித⁴ம் கர்ம । தத்ர கா⁴திகர்ம சதுர்வித⁴ம் । தத்³யதா²ஜ்ஞாநாவரணீயம் த³ர்ஶநாவரணீயம் மோஹநீயமந்தராயமிதி । ததா² சத்வார்யகா⁴திகர்மாணி । தத்³யதா² வேத³நீயம் நாமிகம் கோ³த்ரிகமாயுஷ்கம் சேதி । தத்ர ஸம்யக்³ஜ்ஞாநம் ந மோக்ஷஸாத⁴நம், நஹி ஜ்ஞாநாத்³வஸ்துஸித்³தி⁴ரதிப்ரஸங்கா³தி³தி விபர்யயோ ஜ்ஞாநாவரணீயம் கர்மோச்யதே । ஆர்ஹதத³ர்ஶநாப்⁴யாஸாந்ந மோக்ஷ இதி ஜ்ஞாநம் த³ர்ஶநாவரணீயம் கர்ம । ப³ஹுஷு விப்ரதிஷித்³தே⁴ஷு தீர்த²கரைருபத³ர்ஶிதேஷு மோக்ஷமார்கே³ஷு விஶேஷாநவதா⁴ரணம் மோஹநீயம் கர்ம । மோக்ஷமார்க³ப்ரவ்ருத்தாநாம் தத்³விக்⁴நகரம் விஜ்ஞாநமந்தராயம் கர்ம । தாநீமாநி ஶ்ரேயோஹந்த்ருத்வாத்³தா⁴திகர்மாண்யுச்யந்தே । அகா⁴தீநி கர்மாணி, தத்³யதா² வேத³நீயம் கர்ம ஶுக்லபுத்³க³லவிபாகஹேது:, தத்³தி⁴ ப³ந்தோ⁴(அ)பி ந நி:ஶ்ரேயஸபரிபந்தி² தத்த்வஜ்ஞாநாவிகா⁴தகத்வாத் । ஶுக்லபுத்³க³லாரம்ப⁴கவேத³நீயகர்மாநுகு³ணம் நாமிகம் கர்ம, தத்³தி⁴ ஶுக்லபுத்³க³லஸ்யாத்³யாவஸ்தா²ம் கலலபு³த்³து⁴தா³தி³மாரப⁴தே । கோ³த்ரிகமவ்யாக்ருதம் ததோ(அ)ப்யாத்³யம் ஶக்திரூபேணாவஸ்தி²தம் । ஆயுஷ்கம் த்வாயு: காயதி கத²யத்யுத்பாத³நத்³வாரேத்யாயுஷ்கம் । தாந்யேதாநி ஶுக்லபுத்³க³லாத்³யாஶ்ரயத்வாத³கா⁴தீநி கர்மாணி । ததே³தத்கர்மாஷ்டகம் புருஷம் ப³த்⁴நாதீதி ப³ந்த⁴: । விக³லிதஸமஸ்தக்லேஶதத்³வாஸநஸ்யாநாவரணஜ்ஞாநஸ்ய ஸுகை²கதாநஸ்யாத்மந உபரி தே³ஶாவஸ்தா²நம் மோக்ஷ இத்யேகே । அந்யே தூர்த்⁴வக³மநஶீலோ ஹி ஜீவோ த⁴ர்மாத⁴ர்மாஸ்திகாயேந ப³த்³த⁴ஸ்தத்³விமோக்ஷாத்³யதூ³ர்த்⁴வம் க³ச்ச²த்யேவ ஸ மோக்ஷ இதி । த ஏதே ஸப்தபதா³ர்தா² ஜீவாத³ய: ஸஹாவாந்தரப்ரபே⁴தை³ருபந்யஸ்தா: । தத்ர ஸர்வத்ர சேமம் ஸப்தப⁴ங்கீ³நயம் நாம ந்யாயமவதாரயந்தி, ஸ்யாத³ஸ்தி, ஸ்யாந்நாஸ்தி, ஸ்யாத³ஸ்தி ச நாஸ்தி ச, ஸ்யாத³வக்தவ்ய:, ஸ்யாத³ஸ்தி சாவக்தவ்யஶ்ச, ஸ்யாந்நாஸ்தி சாவக்தவ்யஶ்ச, ஸ்யாத³ஸ்தி ச நாஸ்தி சாவக்தவ்யஶ்சேதி । ஸ்யாச்ச²ப்³த³: க²ல்வயம் நிபாதஸ்திஙந்தப்ரதிரூபகோ(அ)நேகாந்தத்³யோதீ । யதா²ஹு: “வாக்யேஷ்வநேகாந்தத்³யோதீ க³ம்யம் ப்ரதிவிஶேஷணம் । ஸ்யாந்நிபாதோர்(அ)த²யோகி³த்வாத்திஙந்தப்ரதிரூபக: ॥' இதி । யதி³ புநரயமநேகாந்தத்³யோதக: ஸ்யாச்ச²ப்³தோ³ ந ப⁴வேத்ஸ்யாத³ஸ்தீதிவாக்யே ஸ்யாத்பத³மநர்த²கம் ஸ்யாத்ததி³த³முக்தம் “அர்த²யோகி³த்வாத்” இதி । அநைகாந்தத்³யோதகத்வே து ஸ்யாத³ஸ்தி கத²ஞ்சித³ஸ்தீதி ஸ்யாத்பதா³த்கத²ஞ்சித³ர்தோ²(அ)ஸ்தீத்யநேநாநுக்த: ப்ரதீயத இதி நாநர்த²க்யம் । ததா² ச “ஸ்யாத்³வாத³: ஸர்வதை²காந்தத்யாகா³த்கிம்வ்ருத்தசித்³விதே⁴: । ஸப்தப⁴ங்க³நயாபேக்ஷோஹேயாதே³யவிஶேஷக்ருத் ॥' கிம்வ்ருத்தே ப்ரத்யயே க²ல்வயம் சிந்நிபாதவிதி⁴நா ஸர்வதை²காந்தத்யாகா³த்ஸப்தஸ்வேகாந்தேஷு யோ ப⁴ங்க³ஸ்தத்ர யோ நயஸ்தத³பேக்ஷ: ஸந் ஹேயோபாதே³யபே⁴தா³ய ஸ்யாத்³வாத³: கல்பதே । ததா²ஹி யதி³ வஸ்த்வஸ்த்யேவேத்யேவைகாந்ததஸ்தத்ஸர்வதா² ஸர்வதா³ ஸர்வத்ர ஸர்வாத்மநாஸ்த்யேவேதி ந ததீ³ப்ஸாஜிஹாஸாப்⁴யாம் க்வசித்கதா³சித்கத²ஞ்சித்கஶ்சித்ப்ரவர்தேத நிவர்தேத வா ப்ராப்தாப்ராபணீயத்வாத் , ஹேயஹாநாநுபபத்தேஶ்ச । அநைகாந்தபக்ஷே து க்வசித்கதா³சித்கஸ்யசித்கத²ஞ்சித்ஸத்த்வே ஹாநோபாதா³நே ப்ரேக்ஷாவதாம் கல்பேதே இதி । தமேநம் ஸப்தப⁴ங்கீ³நயம் தூ³ஷயதி

நைகஸ்மிந்நஸம்ப⁴வாத் ।

விப⁴ஜதே

ந ஹ்யேகஸ்மிந்த⁴ர்மணி பரமார்த²ஸதி பரமார்த²ஸதாம்யுக³பத்ஸத்த்வாதீ³நாம் த⁴ர்மாணாம் பரஸ்பரபரிஹாரஸ்வரூபாணாம் ஸமாவேஶ: ஸம்ப⁴வதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி - ஸத்யம் யத³ஸ்தி வஸ்துதஸ்தத்ஸர்வதா² ஸர்வதா³ ஸர்வத்ர ஸர்வாத்மநா நிர்வசநீயேந ரூபேணாஸ்த்யேவ ந நாஸ்தி, யதா² ப்ரத்யகா³த்மா । யத்து க்வசித்கத²ஞ்சித்கதா³சித்கேநசிதா³த்மநாஸ்தீத்யுச்யதே, யதா² ப்ரபஞ்ச:, தத்³வ்யவஹாரதோ ந து பரமார்த²த:, தஸ்ய விசாராஸஹத்வாத் । ந ச ப்ரத்யயமாத்ரம் வாஸ்தவத்வம் வ்யவஸ்தா²பயதி, ஶுக்திமருமரீசிகாதி³ஷு ரஜததோயாதே³ரபி வாஸ்தவத்வப்ரஸங்கா³த் । லௌகிகாநாமபா³தே⁴ந து தத்³வ்யவஸ்தா²யாம் தே³ஹாத்மாபி⁴மாநஸ்யாப்யபா³தே⁴ந தாத்த்விகத்வே ஸதி லோகாயதமதாபாதேந நாஸ்திகத்வப்ரஸங்கா³த் । பண்டி³தரூபாணாம் து தே³ஹாத்மாபி⁴மாநஸ்ய விசாரதோ பா³த⁴நம் ப்ரபஞ்சஸ்யாப்யநைகாந்தஸ்ய துல்யமிதி । அபி ச ஸத³ஸத்த்வயோ: பரஸ்பரவிருத்³த⁴த்வேந ஸமுச்சயாபா⁴வே விகல்ப: । ந ச வஸ்துநி விகல்ப: ஸம்ப⁴வதி । தஸ்மாத்ஸ்தா²ணுர்வா புருஷோ வேதி ஜ்ஞாநவத்ஸப்தத்வபஞ்சத்வநிர்தா⁴ரணஸ்ய ப²லஸ்ய நிர்தா⁴ரயிதுஶ்ச ப்ரமாதுஸ்தத்கரணஸ்ய ப்ரமாணஸ்ய ச தத்ப்ரமேயஸ்ய ச ஸப்தத்வபஞ்சத்வஸ்ய ஸத³ஸத்த்வஸம்ஶயே ஸாது⁴ ஸமர்தி²தம் தீர்த²கரத்வம்ருஷேமேணாத்மந: । நிர்தா⁴ரணஸ்ய சைகாந்தஸத்த்வே ஸர்வத்ர நாநேகாந்தவாத³ இத்யாஹ

ய ஏதே ஸப்த பதா³ர்தா² இதி ।

ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 33 ॥

ஏவம் சாத்மாகார்த்ஸ்ந்யம் ।

ஏவம் சேதி சேந ஸமுச்சயம் த்³யோதயதி । ஶரீரபரிமாணத்வே ஹ்யாத்மநோ(அ)க்ருத்ஸ்நத்வம் பரிச்சி²ந்நத்வம் । ததா² சாநித்யத்வம் । யே ஹி பரிச்சி²ந்நாஸ்தே ஸர்வே(அ)நித்யா யதா² க⁴டாத³யஸ்ததா² சாத்மேதி । ததே³ததா³ஹ

யதை²கஸ்மிந்த⁴ர்மிணீதி ।

இத³ம் சாபரமக்ருத்ஸ்நத்வேந ஸூத்ரிதமித்யாஹ

ஶரீராணாம் சாநவஸ்தி²தபரிமாணத்வாதி³தி ।

மநுஷ்யகாயபரிமாணோ ஹி ஜீவோ ந ஹஸ்திகாயம் க்ருத்ஸ்நம் வ்யாப்துமர்ஹத்யல்பத்வாதி³த்யாத்மந: க்ருத்ஸ்நஶரீராவ்யாபித்வாத³கார்த்ஸ்ந்யம் , ததா² ச ந ஶரீரபரிமாணத்வமிதி । ததா² ஹஸ்திஶீரரம் பரித்யஜ்ய யதா³ புத்திகாஶரீரோ ப⁴வதி ததா³ ந தத்ர க்ருத்ஸ்ந: புத்திகாஶரீரே ஸம்மீயேதேத்யகார்த்ஸ்ந்யமாத்மந: । ஸுக³மமந்யத் । சோத³யதி

ஸ்யாதே³தத் । அநந்தாவயவ இதி ।

யதா² ஹி ப்ரதீ³போ க⁴டமஹாஹர்ம்யோத³ரவர்தீ ஸங்கோசவிகாஶவாநேவம் ஜீவோ(அ)பி புத்திகாஹஸ்திதே³ஹயோரித்யர்த²: ।

ததே³தத்³விகல்ப்ய தூ³ஷயதி

தேஷாம் புநரநந்தாநாமிதி ।

ந தாவத்ப்ரதீ³போ(அ)த்ர நித³ர்ஶநம் ப⁴விதுமர்ஹதி, அநித்யத்வப்ரஸங்கா³த் । விஶராரவோ ஹி ப்ரதீ³பாவயவா:, ப்ரதீ³பஶ்சாவயவீ ப்ரதிக்ஷணமுத்பத்திநிரோத⁴த⁴ர்மா, தஸ்மாத³நித்யத்வாத்தஸ்ய நாஸ்தி²ரோ ஜீவஸ்தத³வயவாஶ்சாப்⁴யுபேதவ்யா: । ததா² ச விகல்பத்³வயோக்தம் தூ³ஷணமிதி । யச்ச ஜீவாவயவாநாமாநந்த்யமுதி³தம் தத³நுபபந்நதரமித்யாஹ

அபி ச ஶரீரமாத்ரேதி ॥ 34 ॥

ஶங்காபூர்வம் ஸூத்ராந்தரமவதாரயதி

அத² பர்யாயேணேதி ।

தத்ராப்யுச்யதே

ந ச பர்யாயாத³ப்யவிரோதோ⁴ விகாராதி³ப்⁴ய: ।

கர்மாஷ்டகமுக்தம் ஜ்ஞாநாவரணீயாதி³ । கிம் சாத்மநோ நித்யத்வாப்⁴யுபக³மே ஆக³ச்ச²தாமபக³ச்ச²தாம் சாவயவாநாமியத்தாநிரூபணேந சாத்மஜ்ஞாநாபா⁴வாந்நாபவர்க³ இதி பா⁴வ: ।

அத ஏவமாதி³தோ³ஷப்ரஸங்கா³தி³தி ।

ஆதி³க்³ரஹணஸூசிதம் தோ³ஷம் ப்³ரூம: । கிம் சைதே ஜீவாவயவா: ப்ரத்யேகம் வா சேதயேரந் ஸமூஹோ வா । தேஷாம் ப்ரத்யேகம் சைதந்யே ப³ஹூநாம் சேதநாநாமேகாபி⁴ப்ராயத்வநியமாபா⁴வாத்கதா³சித்³விருத்³த⁴தி³க்க்ரியத்வேந ஶரீரமுந்மத்²யேத । ஸமூஹசைதந்யே து ஹஸ்திஶரீரஸ்ய புத்திகாஶரீரத்வே த்³வித்ராவயவஶேஷோ ஜீவோ ந சேதயேத் । விக³லிதப³ஹுஸமூஹிதயா ஸமூஹஸ்யாபா⁴வாத்புத்திகாஶரீரே இதி ।

அத²வேதி ।

பூர்வஸூத்ரப்ரஸஞ்ஜிதாயாம் ஜீவாநித்யதாயாம் பௌ³த்³த⁴வத்ஸந்தாநநித்யதாமாஶங்க்யேத³ம் ஸூத்ரம் “ந ச பர்யாயாத³ப்யவிரோதோ⁴ விகாராதி³ப்⁴ய:”(ப்³ர. ஸூ. 2 । 2 । 35) । ந ச பர்யாயாத்பரிமாணாநவஸ்தா²நே(அ)பி ஸந்தாநாப்⁴யுபக³மேநாத்மநோ நித்யத்வாத³விரோதோ⁴ ப³ந்த⁴மோக்ஷயோ: । குத: । பரிணாமாதி³ப்⁴யோ தோ³ஷேப்⁴ய: । ஸந்தாநஸ்ய வஸ்துத்வே பரிணாமஸ்ததஶ்சர்மவத³நித்யத்வாதி³தோ³ஷப்ரஸங்க³: । அவஸ்துத்வே சாதி³க்³ரஹணஸூசிதோ நைராத்ம்யாபத்திதோ³ஷப்ரஸங்க³ இதி । விஸிசோ விவஸநா: ॥ 35 ॥

அந்த்யாவஸ்தி²தேஶ்சோப⁴யநித்யத்வாத³விஶேஷ: ।

ஏவம் ஹி மோக்ஷாவஸ்தா²பா⁴வி ஜீவபரிமாணம் நித்யம் ப⁴வேத் , யத்³யபூ⁴த்வா ந ப⁴வேத் । அபூ⁴த்வா பா⁴விநாமநித்யத்வாத்³க⁴டாதீ³நாம் । கத²ம் சாபூ⁴த்வா ந ப⁴வேத்³யதி³ ப்ராக³ப்யாஸீத் । ந ச பரிமாணாந்தராவரோதே⁴(அ)பூர்வம் ப⁴விதுமர்ஹதி । தஸ்மாத³ந்த்யமேவ பரிமாணம் பூர்வமப்யாஸீதி³த்யபே⁴த³: । ததா² சைகஶரீரபரிமாணதைவ ஸ்யாந்நோபசிதாபசிதஶரீரப்ராப்தி: ஶரீரபரிமாணத்வாப்⁴யுபக³மவ்யாகா⁴தாதி³தி । அத்ர சோப⁴யோ: பரிமாணயோர்நித்யத்வப்ரஸங்கா³தி³தி யோஜநா । ஏகஶரீரபரிமாணதைவேதி ச தீ³ப்யம் । த்³விதீயே து வ்யாக்²யாநே உப⁴யோரவஸ்த²யோரிதி யோஜநா । ஏகஶரீரபரிமாணதா ந தீ³ப்யா, கிந்த்வேகபரிமாணதாமாத்ரமணுர்மஹாந் வேதி விவேக: ॥ 36 ॥

பத்யதி⁴கரணவிஷயா:

பத்யுரஸாமஞ்ஜஸ்யாத் ।

அவிஶேஷேணேஶ்வரகாரணவாதோ³(அ)நேந நிஷித்⁴யத இதி ப்⁴ரமநிவ்ருத்த்யர்த²மாஹ

கேவலேதி ।

ஸாங்க்²யயோக³வ்யபாஶ்ரயா ஹிரண்யக³ர்ப⁴பதஞ்ஜலிப்ரப்⁴ருதய: । ப்ரதா⁴நமுக்தம் । த்³ருக்ஶக்தி: புருஷ: ப்ரத்யயாநுபஶ்ய: । ஸ ச நாநாக்லேஶகர்மவிபாகாஶயைரபராம்ருஷ்ட: புருஷவிஶேஷ ஈஶ்வர: ப்ரதா⁴நபுருஷாப்⁴யாமந்ய: । மாஹேஶ்வராஶ்சத்வார: ஶைவா:, பாஶுபதா:, காருணிகஸித்³தா⁴ந்திந:, காபாலிகாஶ்சேதி । சத்வாரோ(அ)ப்யமீ மஹேஶ்வரப்ரணீதஸித்³தா⁴ந்தாநுயாயிதயா மாஹேஶ்வரா: । காரணமீஶ்வர: । கார்யம் ப்ராதா⁴நிகம் மஹதா³தி³ । யோகோ³(அ)ப்யோங்காராதி³த்⁴யாநதா⁴ரணாதி³: । விதி⁴ஸ்த்ரிஷவணஸ்நாநாதி³ர்கூ³ட⁴சர்யாவஸாந:, து³:கா²ந்தோ மோக்ஷ: । பஶவ ஆத்மாநஸ்தேஷாம் பாஶோ ப³ந்த⁴நம் தத்³விமோக்ஷோ து³:கா²ந்த: । ஏஷ தேஷாமபி⁴ஸந்தி⁴: சேதநஸ்ய க²ல்வதி⁴ஷ்டா²து: கும்ப⁴காராதே³: கும்பா⁴தி³கார்யே நிமித்தகாரணத்வமாத்ரம் ந தூபாதா³நத்வமபி । தஸ்மாதி³ஹாபீஶ்வரோ(அ)தி⁴ஷ்டா²தா ஜக³த்காரணாநாம் நிமித்தமேவ, ந தூபாதா³நமப்யேகஸ்யாதி⁴ஷ்டா²த்ருத்வாதி⁴ஷ்டே²யத்வவிரோதா⁴தி³தி ப்ராப்தம் । ஏவம் ப்ராப்தே(அ)பி⁴தீ⁴யதே

பத்யுரஸாமஞ்ஜஸ்யாதிதி ।

இத³மத்ராகூதமீஶ்வரஸ்ய நிமித்தகாரணத்வமாத்ரமாக³மாத்³வோச்யேத ப்ரமாணாந்தராத்³வா ப்ரமாணாந்தரமப்யநுமாநமர்தா²பத்திர்வா । ந தாவதா³க³மாத் , தஸ்ய நிமித்தோபாதா³நகாரணத்வப்ரதிபாத³நபரத்வாதி³த்யஸக்ருதா³வேதி³தம் । தஸ்மாத³நேநாஸ்மிந்நர்தே² ப்ரமாணாந்தரமாஸ்தே²யம் । தத்ராநுமாநம் தாவந்ந ஸம்ப⁴வதி । தத்³தி⁴ த்³ருஷ்ட்யநுஸாரேண ப்ரவர்ததே தத³நுஸாரேண சாஸாமஞ்ஜஸ்யம் । ததா³ஹ

ஹீநமத்⁴யமேதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி ஆக³மாதீ³ஶ்வரஸித்³தௌ⁴ ந த்³ருஷ்டமநுஸர்தவ்யம் । ந ஹி ஸ்வர்கா³பூர்வதே³வதாதி³ஷ்வாக³மாத³வக³ம்யமாநேஷு கிஞ்சித³ஸ்தி த்³ருஷ்டம் । நஹ்யாக³மோ த்³ருஷ்டஸாத⁴ர்ம்யாத்ப்ரவர்ததே । தேந ஶ்ருதஸித்³த்³யர்த²மத்³ருஷ்டாநி த்³ருஷ்டவிபரீதஸ்வபா⁴வாநி ஸுப³ஹூந்யபி கல்ப்யமாநாநி ந லோஹக³ந்தி⁴தாமாவஹந்தி ப்ரமாணவத்த்வாத் । யஸ்து தத்ர கத²ஞ்சித்³த்³ருஷ்டாநுஸார: க்ரியதே ஸ ஸுஹ்ருத்³பா⁴வமாத்ரேண । ஆக³மாநபேக்ஷிதமநுமாநம் து த்³ருஷ்டஸாத⁴ர்ம்யேண ப்ரவர்தமாநம் த்³ருஷ்டவிபர்யயே துஷாத³பி பி³பே⁴திதராமிதி । ப்ராணிகர்மாபேக்ஷிதத்வாத³தோ³ஷ இதி சேத் । ந । குத: । கர்மேஶ்வரயோர்மித²: ப்ரவர்த்யப்ரவர்தயித்ருத்வ இதரேதராஶ்ரயத்வதோ³ஷப்ரஸங்கா³த் । அயமர்த²: யதீ³ஶ்வர: கருணாபராதீ⁴நோ வீதராக³ஸ்தத: ப்ராணிந: கபூயே கர்மணி ந ப்ரவர்தயேத் , தச்சோத்பந்நமபி நாதி⁴திஷ்டே²த் , தாவந்மாத்ரேண ப்ராணிநாம் து³:கா²நுத்பாதா³த் । ந ஹீஶ்வராதீ⁴நா ஜநா: ஸ்வாதந்த்ர்யேண கபூயம் கர்ம கர்துமர்ஹந்தி । தத³நதி⁴ஷ்டி²தம் வா கபூயம் கர்ம ப²லம் ப்ரஸோதுமுத்ஸஹதே । தஸ்மாத்ஸ்வதந்த்ரோ(அ)பீஶ்வர: கர்மபி⁴: ப்ரவர்த்யத இதி த்³ருஷ்டவிபரீதம் கல்பநீயம் । ததா²சாயமபரோ க³ண்ட³ஸ்யோபரி ஸ்போ²ட இதரேதராஶ்ரய: ப்ரஸஜ்யேத, கர்மணேஶ்வர: ப்ரவர்தநீய ஈஶ்வரேண ச கர்மேதி । ஶங்கதே

நாநாதி³த்வாதி³தி சேத் ।

பூர்வகர்மணேஶ்வர: ஸம்ப்ரதிதநே கர்மணி ப்ரவர்த்யதே தேநேஶ்வரேண ஸம்ப்ரதிதநம் கர்ம ஸ்வகார்யே ப்ரவர்த்யேத இதி । நிராகரோதி

ந வர்தமாநகாலவதி³தி ।

அத² பூர்வம் கர்ம கத²மீஶ்வராப்ரவர்திதமீஶ்வரப்ரவர்தநலக்ஷணம் கார்யம் கரோதி । தத்ராபி ப்ரவர்திதமீஶ்வரேண பூர்வதநகர்மப்ரவர்திதேநேத்யேவமந்த⁴பரம்பராதோ³ஷ: । சக்ஷுஷ்மதா ஹ்யந்தோ⁴ நீயதே நாந்தா⁴ந்தரேண । ததே²ஹாபி த்³வாவபி ப்ரவர்த்யாவிதி க: கம் ப்ரவர்தயேதி³த்யர்த²: । அபிச நையாயிகாநாமீஶ்வரஸ்ய நிர்தோ³ஷத்வம் ஸ்வஸமயவிருத்³த⁴மித்யாஹ

அபிசேதி ।

அஸ்மாகம் து நாயம் ஸமய இதி பா⁴வ: ।

நநு காருண்யாத³பி ப்ரவர்தமாநோ ஜநோ த்³ருஶ்யதே । ந ச காருண்யம் தோ³ஷ இத்யத ஆஹ

ஸ்வார்த²ப்ரயுக்த ஏவ சேதி ।

காருண்யே ஹி ஸத்யஸ்ய து³:க²ம் ப⁴வதி தேந தத்ப்ரஹாணாய ப்ரவர்தத இதி காருணிகா அபி ஸ்வார்த²ப்ரயுக்தா ஏவ ப்ரவர்தந்த இதி । நநு ஸ்வார்த²ப்ரயுக்த ஏவ ப்ரவர்ததாமேவமபி கோ தோ³ஷ இத்யத ஆஹ

ஸ்வார்த²வத்த்வாதீ³ஶ்வரஸ்யேதி ।

அர்தி²த்வாதி³த்யர்த²: । புருஷஸ்ய சௌதா³ஸீந்யாப்⁴யுபக³மாந்நவாஸ்தவீ ப்ரவ்ருத்திரிதி ॥ 37 ॥

அபரமபி த்³ருஷ்டாநுஸாரேண தூ³ஷணமாஹ

ஸம்ப³ந்தா⁴நுபபத்தேஶ்ச ।

த்³ருஷ்டோ ஹி ஸாவயவாநாமஸர்வக³தாநாம் ச ஸம்யோக³: । அப்ராப்திபூர்விகா ஹி ப்ராப்தி: ஸம்யோகோ³ ந ஸர்வக³தாநாம் ஸம்ப⁴வத்யப்ராப்தேரபா⁴வாந்நிரவயவத்வாச்ச । அவ்யாப்யவ்ருத்திதா ஹி ஸம்யோக³ஸ்ய ஸ்வபா⁴வ: । ந ச நிரவயவேஷ்வவ்யாப்யவ்ருத்திதா ஸம்யோக³ஸ்ய ஸம்ப⁴வதீத்யுக்தம் । தஸ்மாத³வ்யாப்யவ்ருத்திதாயா: ஸம்யோக³ஸ்ய வ்யாபிகாயா நிவ்ருத்தேஸ்தத்³வ்யாப்யஸ்ய ஸம்யோக³ஸ்ய விநிவ்ருத்திரிதி பா⁴வ: । நாபி ஸமவாயலக்ஷண: । ஸ ஹ்யயுதஸித்³தா⁴நாமாதா⁴ராதே⁴யபூ⁴தாநாமிஹப்ரத்யயஹேது: ஸம்ப³ந்த⁴ இத்யப்⁴யுபேயதே । ந ச ப்ரதா⁴நபுருஷேஶ்வராணாம் மிதோ²(அ)ஸ்த்யாதா⁴ராதே⁴யபா⁴வ இத்யர்த²: । நாபி யோக்³யதாலக்ஷண: கார்யக³ம்யஸம்ப³ந்த⁴ இத்யாஹ

நாப்யந்ய இதி ।

நஹி ப்ரதா⁴நஸ்ய மஹத³ஹங்காராதி³காரணத்வமத்³யாபி ஸித்³த⁴மிதி । ஶங்கதே

ப்³ரஹ்மவாதி³ந இதி ।

நிராகரோதி

ந ।

குத: । தஸ்யமதே(அ)நிர்வசநீயதாதா³த்ம்யலக்ஷணஸம்ப³ந்தோ⁴பபத்தே: ।

அபிசேதி ।

ஆக³மோ ஹி ப்ரவ்ருத்திம் ப்ரதி ந த்³ருஷ்டாந்தமபேக்ஷத இத்யத்³ருஷ்டபூர்வே தத்³விருத்³தே⁴ ச ப்ரவர்திதும் ஸமர்த²: । அநுமாநம் து த்³ருஷ்டாநுஸாரி நைவம்விதே⁴ ப்ரவர்திதுமர்ஹதீதி । ஶங்கதே

பரஸ்யாபீதி ।

பரிஹரதி

நேதி ।

அஸ்மாகம் த்வீஶ்வராக³மயோரநாதி³த்வாதீ³ஶ்வரயோநித்வே(அ)ப்யாக³மஸ்ய ந விரோத⁴ இதி பா⁴வ: ॥ 38 ॥

அதி⁴ஷ்டா²நாநுபபத்தேஶ்ச ।

யதா²த³ர்ஶநமநுமாநம் ப்ரவர்ததே நாலௌகிகார்த²விஷயமிதீஹாபி ந ப்ரஸ்மர்தவ்யம் । ஸுக³மமந்யத் ॥ 39 ॥

கரணவச்சேந்ந போ⁴கா³தி³ப்⁴ய: ।

ரூபாதி³ஹீநமிதி ।

அநுத்³பூ⁴தரூபமித்யர்த²: । ரூபாதி³ஹீநகரணாதி⁴ஷ்டா²நம் ஹி புருஷஸ்ய ஸ்வபோ⁴கா³தா³வேவ த்³ருஷ்டம் நாந்யத்ர । நஹி பா³ஹ்யம் குடா²ராத்³யபரித்³ருஷ்டம் வ்யாபாரயந் கஶ்சிது³பலப்⁴யதே । தஸ்மாத்³ரூபாதி³ஹீநம் கரணம் வ்யாபாரயத ஈஶ்வரஸ்ய போ⁴கா³தி³ப்ரஸக்தி: ததா² சாநீஶ்வரத்வமிதி பா⁴வ: । கல்பாந்தரமாஹ

அந்யதே²தி ।

பூர்வமதி⁴ஷ்டி²திரதி⁴ஷ்டா²நமிதா³நீம் து அதி⁴ஷ்டா²நம் போ⁴கா³யதநம் ஶரீரமுக்தம் । ததா² போ⁴கா³தி³ப்ரஸங்கே³நாநீஶ்வரத்வம் பூர்வமாபாதி³தம் । ஸம்ப்ரதி து ஶரீரித்வேந போ⁴கா³தி³ப்ரஸங்கா³த³நீஶ்வரத்வமுக்தமிதி விஶேஷ: ॥ 40 ॥

அந்தவத்த்வமஸர்வஜ்ஞதா வா ।

அபி ச ஸர்வத்ராநுமாநம் ப்ரமாணயத: ப்ரதா⁴நபுருஷேஶ்வராணாமபி ஸங்க்²யாபே⁴த³வத்த்வமந்தவத்த்வம் ச த்³ரவ்யத்வாத்ஸங்க்²யாந்யத்வே ஸதி ப்ரமேயத்வாத்³வாநுமாதவ்யம், ததஶ்சாந்தவத்த்வமஸர்வஜ்ஞதா வா । அஸ்மாகம் த்வாக³மக³ம்யே(அ)ர்தே² தத்³பா³தி⁴தவிஷயதயா நாநுமாநம் ப்ரப⁴வதீதி பா⁴வ: । ஸ்வரூபபரிமாணமபி யஸ்ய யாத்³ருஶமணு மஹத் பரமமஹத்³தீ³ர்க⁴ம் ஹ்ரஸ்வம் சேதி ।

அத² மா பூ⁴தே³ஷ தோ³ஷ இத்யுத்தரோ விகல்ப: ।

யஸ்யாந்தோ(அ)ஸ்தி தஸ்யாந்தவத்த்வாக்³ரஹணமஸர்வஜ்ஞதாமாபாத³யேத் । யஸ்ய த்வந்த ஏவ நாஸ்தி தஸ்ய தத³க்³ரஹணம் நாஸர்வஜ்ஞதாமாவஹதி । நஹி ஶஶவிஷாணாத்³யஜ்ஞாநாத³ஜ்ஞோ ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।

பரிஹரதி

தத இதி ।

ஆக³மாநபேக்ஷஸ்யாநுமாநமேஷாமந்தவத்த்வமவக³மயதீத்யுக்தம் ॥ 41 ॥

உத்பத்த்யஸம்ப⁴வாதி⁴கரணவிஷயா:

உத்பத்த்யஸம்ப⁴வாத் ।

அந்யத்ர வேதா³விஸம்வாதா³த்³யத்ராம்ஶே விஸம்வாத³: ஸ நிரஸ்யதே । தமம்ஶமாஹ

யத்புநரித³முச்யதே வாஸுதே³வாத்ஸங்கர்ஷணோ ஜீவ இதி ।

ஜீவஸ்ய காரணவத்வே ஸத்யநித்யத்வம் , அநித்யத்வேபரலோகிநோ(அ)பா⁴வாத்பரலோகாபா⁴வ:, ததஶ்ச ஸ்வர்க³நரகாபவர்கா³பா⁴வாபத்தேர்நாஸ்திக்யமித்யர்த²: ।

அநுபபந்நா ச ஜீவஸ்யோத்பத்திரித்யாஹ

ப்ரதிஷேதி⁴ஷ்யதி சேதி ॥ 42 ॥

ந ச கர்து: கரணம் ।

யத்³யப்யநேகஶில்பபர்யவதா³த: பரஶும் க்ருத்வா தேந பலாஶம் சி²நத்தி, யத்³யபி ச ப்ரயத்நேநேந்த்³ரியார்தா²த்மமந: ஸம்நிகர்ஷலக்ஷணம் ஜ்ஞாநகரணமுபாதா³யாத்மார்த²ம் விஜாநாதி, ததா²பி ஸங்கர்ஷணோ(அ)கரண: கத²ம் ப்ரத்³யும்நாக்²யம் மந: கரணம் குர்யாத் । அகரணஸ்ய வா கரணநிர்மாணஸாமர்த்²யே க்ருதம் கரணநிர்மாணேந । அகரணாதே³வ நிகி²லகார்யஸித்³தே⁴ரிதி பா⁴வ: ॥ 43 ॥

விஜ்ஞாநாதி³பா⁴வே வா தத³ப்ரதிஷேத⁴: ।

வாஸுதே³வா ஏவைதே ஸங்கர்ஷமாத³யோ நிர்தோ³ஷா அவித்³யாதி³தோ³ஷரஹிதா: । நிரதி⁴ஷ்டா²நா நிரூபாதா³நா: । அத ஏவ நிரவத்³யா அநித்யத்வாதி³தோ³ஷரஹிதா: । தஸ்மாது³த்பத்த்யஸம்ப⁴வோ(அ)நுகு³ணத்வாந்ந தோ³ஷ இத்யர்த²: । அத்ரோச்யதே

ஏவமபீதி ।

மா பூ⁴த³ப்⁴யுபக³மேந தோ³ஷ:, ப்ரகாராந்தரேண த்வயமேவ தோ³ஷ: । ப்ரஶ்நபூர்வம் ப்ரகாராந்தரமாஹ

கத²ம் । யதி³ தாவதி³தி ।

ந தாவதே³தே பரஸ்பரம் பி⁴ந்நா ஈஶ்வரா: பரஸ்பரவ்யாஹதேச்சா² ப⁴விதுமர்ஹந்தி । வ்யாஹதகாமத்வே ச கார்யாநுத்பாதா³த் । அவ்யாஹதகாமத்வே வா ப்ரத்யேகமீஶ்வரத்வே ஏகேநைவேஶநாயா: க்ருதத்வாதா³நர்த²க்யமிதரேஷாம் । ஸம்பூ⁴ய சேஶநாயாம் பரிஶுத்³தோ⁴ ந கஶ்சிதீ³ஶ்வர: ஸ்யாத் , ஸித்³தா⁴ந்தஹாநிஶ்ச । ப⁴க³வாநேவைகோ வாஸுதே³வ: பரமார்த²தத்த்வமித்யப்⁴யுபக³மாத் । தஸ்மாத்கல்பாந்தரமாஸ்தே²யம் । தத்ர சோத்பத்த்யஸம்ப⁴வோ தோ³ஷ இத்யாஶயவாந் கல்பாந்தரமுபந்யஸ்யோத்பத்த்யஸம்ப⁴வேநாபாகரோதி

அதா²யமபி⁴ப்ராய இதி ।

ஸுக³மமந்யத் ॥ 44 ॥

விப்ரதிஷேதா⁴ச்ச ।

கு³ணிப்⁴ய: க²ல்வாத்மப்⁴யோ ஜ்ஞாநாதீ³ந் கு³ணாந் பே⁴தே³நோக்த்வா புநரபே⁴த³ம் ப்³ரூதே

ஆத்மாந ஏவைதே ப⁴க³வந்தோ வாஸுதே³வா இதி ।

ஆதி³க்³ரஹணேந ப்ரத்³யும்நாநிருத்³த⁴யோர்மநோ(அ)ஹங்காரலக்ஷணதயாத்மநோ பே⁴த³மபி⁴தா⁴யாத்மந ஏவைத இதி தத்³விருத்³தா⁴பே⁴தா³பி⁴தா⁴நமபரம் ஸங்க்³ருஹீதம் । வேத³விப்ரதிஷேதோ⁴ வ்யாக்²யாத: ॥ 45 ॥

இதி ஶ்ரீவாசஸ்பதிமிஶ்ரவிரசிதே ஶாரீரகப⁴க³வத்பாத³பா⁴ஷ்யவிபா⁴கே³ பா⁴மத்யாம் த்³விதீயாத்⁴யாயஸ்ய த்³விதீய: பாத³: ॥ 2 ॥

வியத³தி⁴கரணவிஷயா:

த்³விதீ³யாத்⁴யாயே த்ருதீய: பாத³: ।

ந வியத³ஶ்ருதே: ।

பூர்வம் ப்ரமாணாந்தரவிரோத⁴: ஶ்ருதேர்நிராக்ருத: । ஸம்ப்ரதி து ஶ்ருதீநாமேவ பரஸ்பரவிரோதோ⁴ நிராக்ரியதே । தத்ர ஸ்ருஷ்டிஶ்ருதீநாம் பரஸ்பரவிரோத⁴மாஹ

வேதா³ந்தேஷு தத்ர தத்ரேதி ।

ஶ்ருதிவிப்ரதிஷேதா⁴ச்ச பரபக்ஷாணாமநபேக்ஷிதத்வம் ஸ்தா²பிதம் தத்³வத்ஸ்வபக்ஷஸ்ய ஶ்ருதிவிப்ரதிஷேதா⁴தி³தி । தத³ர்த²நிர்மலத்வமர்தா²பா⁴ஸவிநிவ்ருத்த்யார்த²தத்த்வப்ரதிபாத³நம் । தஸ்ய ப²லம் ஸ்வபக்ஷஸ்ய ஜக³தோ ப்³ரஹ்மகாரணத்வஸ்யாநபேக்ஷத்வாஶங்காநிவ்ருத்தி: । இஹ ஹி பூர்வபக்ஷே ஶ்ருதீநாம் மிதோ² விரோத⁴: ப்ரதிபாத்³யதே, ஸித்³தா⁴ந்தே த்வவிரோத⁴: । தத்ர ஸித்³தா⁴ந்த்யேகதே³ஶிநோவசநம் “ந வியத³ஶ்ருதே:”(ப்³ர. ஸூ. 2 । 3 । 1) இதி । தஸ்யாபி⁴ஸந்தி⁴: யத்³யபி தைத்திரீயகே வியது³த்பத்திஶ்ருதிரஸ்தி ததா²பி தஸ்யா: ப்ரமாணாந்தரவிரோதா⁴த்³ப³ஹுஶ்ருதிவிரோதா⁴ச்ச கௌ³ணத்வம் । ததா²ச வியதோ நித்யத்வாத்தேஜ:ப்ரமுக² ஏவ ஸர்க³:, ததா²ச ந விரோத⁴: ஶ்ருதீநாமிதி । ததி³த³முக்தம்

ப்ரத²மம் தாவதா³காஶமாஶ்ரித்ய சிந்த்யதே கிமஸ்யாகாஶஸ்யோத்பத்திரஸ்த்யுத நாஸ்தீதி ।

யதி³ நாஸ்தி ந ஶ்ருதிவிரோதா⁴ஶங்கா । அதா²ஸ்தி தத: ஶ்ருதிவிரோத⁴ இதி தத்பரிஹாராய ப்ரயத்நாந்தரமாஸ்தே²யமித்யர்த²: ॥ 1 ॥

தத்ர பூர்வபக்ஷஸூத்ரம்

அஸ்தி து ।

தைத்திரீயே ஹி ஸர்க³ப்ரகரணே கேவலஸ்யாகாஶஸ்யைவ ப்ரத²ம: ஸர்க³: ஶ்ரூயதே । சா²ந்தோ³க்³யே ச கேவலஸ்ய தேஜஸ: ப்ரத²ம: ஸர்க³: । நச ஶ்ருத்யந்தராநுரோதே⁴நாஸஹாயஸ்யாதி⁴க³தஸ்யாபி ஸஸஹாயதாகல்பநம் யுக்தமஸஹாயத்வாவக³மவிரோதா⁴த் । ஶ்ருதஸித்³த்⁴யர்த²ம் க²ல்வஶ்ருதம் கல்ப்யதே ந து தத்³விகா⁴தாய, விஹந்யதே சாஸஹாயத்வம் ஶ்ருதம் கல்பிதேந ஸஸஹாயத்வேந । நச பரஸ்பராநபேக்ஷாணாம் வ்ரீஹியவவத்³விகல்ப: । அநுஷ்டா²நம் ஹி விகல்ப்யதே ந வஸ்து । நஹி ஸ்தா²ணுபுருஷவிகல்போ வஸ்துநி ப்ரதிஷ்டா²ம் லப⁴தே । நச ஸர்க³பே⁴தே³ந வ்யவஸ்தோ²பபத்³யதே, ஸாம்ப்ரதிகஸர்க³வத்³பூ⁴தபூர்வஸ்யாபி ததா²த்வாத் । ந க²ல்விஹ ஸர்கே³ க்ஷீராத்³த³தி⁴ ஜாயதே ஸர்கா³ந்தரே து த³த்⁴ந: க்ஷீரமிதி ப⁴வதி । தஸ்மாத்ஸர்க³ஶ்ருதய: பரஸ்பரவிரோதி⁴ந்யோ நாஸ்மிந்நர்தே² ப்ரமாணம் ப⁴விதுமர்ஹந்தீதி பூர்வ: பக்ஷ: ॥ 2 ॥

ஸித்³தா⁴ந்த்யேகதே³ஶீ ஸூத்ரேண ஸ்வாபி⁴ப்ராயமாவிஷ்கரோதி

கௌ³ண்யஸம்ப⁴வாத் ।

ப்ரமாணாந்தரவிரோதே⁴ந ப³ஹுஶ்ருத்யந்தரவிரோதே⁴ந சாகாஶோத்பத்த்யஸம்ப⁴வாத்³கௌ³ண்யேஷாகாஶோத்பத்திஶ்ருதிரித்யவிரோத⁴ இத்யர்த²: ।

ப்ரமாணாந்தரவிரோத⁴மாஹ

ந ஹ்யாகாஶஸ்யேதி ।

ஸமவாய்யஸமவாயிநிமித்தகாரணேப்⁴யோ ஹி கார்யஸ்யோத்பத்திர்நியதா தத³பா⁴வே ந ப⁴விதுமர்ஹதி தூ⁴ம இவ தூ⁴மத்⁴வஜாபா⁴வே । தஸ்மாத்ஸத³காரணமாகாஶம் நித்யமிதி । அபிச ய உத்பத்³யந்தே தேஷாம் ப்ராகு³த்பத்தேரநுப⁴வார்த²க்ரியே நோபலப்⁴யேதே உத்பந்நஸ்ய ச த்³ருஶ்யேதே, யதா² தேஜ:ப்ரப்⁴ருதீநாம் । ந சாகாஶஸ்ய தாத்³ருஶோ விஶேஷ உத்பாதா³நுத்பாத³யோரஸ்தி, தஸ்மாந்நோத்பத்³யத இத்யாஹ

உத்பத்திமதாம் சேதி ।

ப்ரகாஶநம் ப்ரகாஶோ க⁴டபடாதி³கோ³சர: ।

ப்ருதி²வ்யாதி³வைத⁴ர்ம்யாச்சேதி ।

ஆதி³க்³ரஹணேந த்³ரவ்யத்வே ஸத்யஸ்பர்ஶவத்த்வாதா³த்மவந்நித்யமாகாஶமிதி க்³ருஹீதம் ।

ஆரண்யாநாகாஶேஷ்விதி ।

வேதே³(அ)ப்யேகஸ்யாகாஶஸ்யௌபாதி⁴கம் ப³ஹுத்வம் ॥ 3 ॥

ததே³வம் ப்ரமாணாந்தரவிரோதே⁴ந கௌ³ணத்வமுக்த்வா ஶ்ருத்யந்தரவிரோதே⁴நாபி கௌ³ணத்வமாஹ

ஶப்³தா³ச்ச ।

ஸுக³மம் ॥ 4 ॥

ஸ்யாச்சைகஸ்ய ப்³ரஹ்மஶப்³த³வத் ।

பத³ஸ்யாநுஷங்கோ³ ந பதா³ர்த²ஸ்ய । தத்³தி⁴ க்வசிந்முக்²யம் க்வசிதௌ³பசாரிகம் ஸம்ப⁴வாஸம்ப⁴வாப்⁴யாமித்யவிரோத⁴: । சோத்³யத்³வயம் கரோதி

கத²மிதி ।

ப்ரத²மம் சோத்³யம் பரிஹரதி

ஏகமேவேதி தாவதி³தி ।

குலங்க்³ருஹம் । அமத்ராணி । பாத்ராணி க⁴டஶராவாதீ³நி । ஆபேக்ஷிகமவதா⁴ரணம் ந ஸர்வவிஷயமித்யர்த²: । உபபத்த்யந்தரமாஹ

நச நப⁴ஸாபீதி ।

அபிரப்⁴யுபக³மே । யதி³ ஸர்வாபேக்ஷம் ததா²ப்யதோ³ஷ இத்யர்த²: ।

நச ப்ராகு³த்பத்தே: ।

ஜக³த இதி ஶேஷ: । த்³விதீயம் சோத்³யமபாகரோதி

அத ஏவ ச ப்³ரஹ்மவிஜ்ஞாநேநேதி ।

லக்ஷணாந்யத்வாபா⁴வேநாகாஶஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ(அ)நந்யத்வாதி³தி । அபி சாவ்யதிரிக்ததே³ஶகாலமாகாஶம் ப்³ரஹ்மணா ச ப்³ரஹ்மகார்யைஶ்ச தத³பி⁴ந்நஸ்வபா⁴வைரத: க்ஷீரகும்ப⁴ப்ரக்ஷிப்தகதிபயபயோபி³ந்து³வத்³ப்³ரஹ்மணி தத்கார்யே ச விஜ்ஞாதே நபோ⁴ விதி³தம் ப⁴வதீத்யாஹ

அபி ச ஸர்வம் கார்யமுத்பத்³யமாநமிதி ॥ 5 ॥

ஏவம் ஸித்³தா⁴ந்தைகதே³ஶமிதே ப்ராப்த இத³மாஹ

ப்ரதிஜ்ஞாஹாநிரவ்யதிரேகாச்ச²ப்³தே³ப்⁴ய: ।

ப்³ரஹ்மவிவர்தாத்மதயாஜக³தஸ்தத்³விகாரஸ்ய வஸ்துதோ ப்³ரஹ்மணாபே⁴தே³ ப்³ரஹ்மணி ஜ்ஞாதே ஜ்ஞாநமுபபத்³யதே । நஹி ஜக³த்தத்த்வம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)ந்யத் । தஸ்மாதா³காஶமபி தத்³விவர்ததயா தத்³விகார: ஸத்தஜ்ஜ்ஞாநேந ஜ்ஞாதம் ப⁴வதி நாந்யதா² । அவிகாரத்வே து ததஸ்தத்த்வாந்தரம் ந ப்³ரஹ்மணி விதி³தே விதி³தம் ப⁴வதி । பி⁴ந்நயோஸ்து லக்ஷணாந்யத்வாபா⁴வே(அ)பி தே³ஶகாலாபே⁴தே³(அ)பி நாந்யதரஜ்ஞாநேநாந்யதரஜ்ஞாநம் ப⁴வதி । நஹி க்ஷீரஸ்ய பூர்ணகும்பே⁴ க்ஷீரே க்³ருஹ்யமாணே ஸத்ஸ்வபி பாதோ²பி³ந்து³ஷு பாத²ஸ்தத்த்வம் ப்ரதி ஜ்ஞாதத்வமஸ்தி விஜ்ஞாநே । தஸ்மாந்ந தே க்ஷீரே விதி³தே விதி³தா இதி ப்ரதிஜ்ஞாத்³ருஷ்டாந்தப்ரசயாநுபரோதா⁴ய வியத உத்பத்திரகாமேநாப்⁴யுபேயேதி । ததே³வம் ஸித்³தா⁴ந்தைகதே³ஶிநி தூ³ஷிதே பூர்வபக்ஷீ ஸ்வபக்ஷே விஶேஷமாஹ

ஸத்யம் த³ர்ஶிதம் । அத ஏவவிருத்³த⁴ம் து ததி³தி ।

ஸித்³தா⁴ந்தஸாரமாஹ

நைஷ தோ³ஷ: । தேஜ:ஸர்க³ஸ்ய தைத்திரீயக இதி ।

ஶ்ருத்யோரந்யதோ²பபத்³யமாநாந்யதா²நுபபத்³யமாநயோரந்யதா²நுபபத்³யமாநா ப³லவதீ தைத்திரீயகஶ்ருதி: । சா²ந்தோ³க்³யஶ்ருதிஶ்சாந்யதோ²பபத்³யமாநா து³ர்ப³லா । நந்வஸஹாயம் தேஜ: ப்ரத²மமவக³ம்யமாநம் ஸஸஹாயத்வேந விருத்⁴யத இத்யுக்தமத ஆஹ

நஹீயம் ஶ்ருதிஸ்தேஜோஜநிப்ரதா⁴நேதி ।

ஸர்க³ஸம்ஸர்க³: ஶ்ரௌதோ பே⁴த³ஸ்த்வார்த²: । ஸ ச ஶ்ருத்யந்தரேண விரோதி⁴நா பா³த்⁴யதே, ஜக⁴ந்யத்வாத் । நச தேஜ: ப்ரமுக²ஸர்க³ஸம்ஸர்க³வத³ஸஹாயத்வமப்யஸ்ய ஶ்ரௌதம், கிந்து வ்யதிரேகலப்⁴யம் । நச ஶ்ருதேந தத³பவாத³பா³த⁴நே ஶ்ருதஸ்ய தேஜ:ஸர்க³ஸ்யாநுபபத்தி:, ததி³த³முக்தம் “தேஜோஜநிப்ரதா⁴நா” இதி । ஸ்யாதே³தத் । யத்³யேகம் வாக்யமநேகார்த² ந ப⁴வத்யேகஸ்ய வ்யாபாரத்³வயாஸம்ப⁴வாத் , ஹந்த போ⁴: கத²மேகஸ்ய ஸ்ரஷ்டுரநேகவ்யாபாரத்வமவிருத்³த⁴மித்யத ஆஹ

ஸ்ரஷ்டா த்வேகோ(அ)பீதி ।

வ்ருத்³த⁴ப்ரயோகா³தீ⁴நாவதா⁴ரணம் ஶப்³த³ஸாமர்த்²யம் । நசாநாவ்ருத்தஸ்ய ஶப்³த³ஸ்ய க்ரமாக்ரமாப்⁴யாமநேகத்ரார்தே² வ்யாபாரோ த்³ருஷ்ட: । த்³ருஷ்டம் து க்ரமாக்ரமாப்⁴யாமேகஸ்யாபி கர்துரநேகவ்யாபாரத்வமித்யர்த²: । நசாஸ்மிந்நர்த² ஏகஸ்ய வாக்யஸ்ய வ்யாபாரோ(அ)பி து பி⁴ந்நாநாம் வாக்யாநாமித்யாஹ

நசாஸ்மாபி⁴ரிதி ।

ஸுக³மம் ।

சோத³யதி

நநு ஶமவிதா⁴நார்த²மிதி ।

யத்பர: ஶப்³த³: ஸ ஶப்³தா³ர்த²: । ந சைஷ ஸ்ருஷ்டிபரோ(அ)பி து ஶமபர இத்யர்த²: । பரஹரதி

நஹி தேஜ:ப்ராத²ம்யாநுரோதே⁴நேதி ।

கு³ணத்வாதா³ர்த²த்வாச்ச க்ரமஸ்ய ஶ்ருதப்ரதா⁴நபதா³ர்த²விரோதா⁴த்தத்த்யாகோ³(அ)யுக்த இத்யர்த²: ।

ஸிம்ஹாவலோகிதந்யாயேந வியத³நுத்பத்திவாதி³நம் ப்ரத்யாஹ

அபிச சா²ந்தோ³க்³ய இதி ।

யத்புநரந்யதா² ப்ரதிஜ்ஞோபபாத³நம் க்ருதம், தத்³தூ³ஷயதி

யச்சோக்தமிதி ।

த்³ருஷ்டாந்தாநுரூபத்வாத்³தா³ர்ஷ்டாந்திகஸ்ய, தஸ்ய ச ப்ரக்ருதிவிகாரரூபத்வாத்³தா³ர்ஷ்டாந்திகஸ்யாபி ததா²பா⁴வ: । அபிச ப்⁴ராந்திமூலம் சைதத்³வசநம் “ஏகமேவாத்³விதீயம்” இதி தோயே க்ஷீரபு³த்³தி⁴வத் । ஔபசாரிகம் வா ஸிம்ஹோ மாணவக இதிவத் । தத்ர ந தாவத்³ப்⁴ராந்தமித்யாஹ

க்ஷீரோத³கந்யாயேநேதி ।

ப்⁴ராந்தேர்விப்ரலம்பா⁴பி⁴ப்ராயஸ்ய ச புருஷத⁴ர்மத்வாத³பௌருஷேயே தத³ஸம்ப⁴வ இத்யர்த²: ।

நாப்யௌபசாரிகமித்யாஹ

ஸாவதா⁴ரணா சேயமிதி ।

காமமுபசாராத³ஸ்த்வேகத்வம் , அவதா⁴ரணாத்³விதீயபதே³ நோபபத்³யேதே । நஹி மாணவகே ஸிம்ஹத்வமுபசர்ய ந ஸிம்ஹாத³ந்யோ(அ)ஸ்தி மநாக³பி மாணவக இதி வத³ந்தி லௌகிகா: । தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மத்வமைகாந்திகம் ஜக³தோ விவக்ஷிதம் ஶ்ருத்யா ந த்வௌபசாரிகம் । அப்⁴யாஸே ஹி பூ⁴யஸ்த்வமர்த²ஸ்ய ப⁴வதி நத்வல்பத்வமபி ப்ராகே³வௌபசாரிகமித்யர்த²: ।

நச ஸ்வகார்யாபேக்ஷயேதி ।

நி:ஶேஷவசந: ஸ்வரஸத: ஸர்வஶப்³தோ³ நாஸதி ஶ்ருத்யந்தரவிரோதே⁴ ஏகதே³ஶவவிஷயோ யுஜ்யத இத்யர்த²: ॥ 6 ॥

ஆகாஶஸ்யோத்பத்தௌ ப்ரமாணாந்தரவிரோத⁴முக்தமநுபா⁴ஷ்ய தஸ்ய ப்ரமாணாந்தரஸ்ய ப்ரமாணாந்தரவிரோதே⁴நாப்ரமாணபூ⁴தஸ்ய ந கௌ³ணத்வாபாத³நஸாமர்த்²யமத ஆஹ

யாவத்³விகாரம் து விபா⁴கோ³ லோகவத் ।

ஸோ(அ)யம் ப்ரயோக³: ஆகாஶதி³க்காலமந:பரமாணவோ விகாரா:, ஆத்மாந்யத்வே ஸதி விப⁴க்தத்வாத் , க⁴டஶராவோத³ஞ்சநாதி³வதி³தி ।

ஸர்வம் கார்யம் நிராத்மகமிதி ।

நிரூபாதா³நம் ஸ்யாதி³த்யர்த²: । ஶூந்யவாத³ஶ்ச நிராக்ருத: ஸ்வயமேவ ஶ்ருத்யோபந்யஸ்ய “கத²மஸத: ஸஜ்ஜாயேத”(சா². உ. 6 । 2 । 2) இதி । உபபாதி³தம் ச தந்நிராகரணமத⁴ஸ்தாதி³தி । ஆத்மத்வாதே³வாத்மந: ப்ரத்யகா³த்மநோ நிராகரணாஶங்காநுபபத்தி: । ஏதது³க்தம் ப⁴வதி ஸோபாதா³நம் சேத்கார்யம் தத ஆத்மைவோபாதா³நமுக்தம், தஸ்யைவோபாதா³நத்வேந ஶ்ருதேருபாதா³நாந்தரகல்பநாநுபபத்தேரிதி । ஸ்யாதே³தத் । அஸ்த்வாத்மோபாதா³நமஸ்ய ஜக³த:, தஸ்ய தூபாதா³நாந்தரமஶ்ரூயமாணமப்யந்யத்³ப⁴விஷ்யதீத்யத ஆஹ

நஹ்யாத்மாக³ந்துக: கஸ்யசிதுபாதா³நாந்தரஸ்யோபாதே³ய: ।

குத: ।

ஸ்வயம்ஸித்³த⁴த்வாத் ।

ஸத்தா வா ப்ரகாஶோ வாஸ்ய ஸ்வயம்ஸித்³தீ⁴ । தத்ர ப்ரகாஶாத்மிகாயா: ஸித்³தே⁴ஸ்தாவத³நாக³ந்துகத்வமாஹ

நஹ்யாத்மாத்மந இதி ।

உபபாதி³தமேதத்³யதா² ஸம்ஶயவிபர்யாஸபாரோக்ஷ்யாநாஸ்பத³த்வாத்கதா³பி நாத்மா பராதீ⁴நப்ரகாஶ:, தத³தீ⁴நப்ரகாஶாஸ்து ப்ரமாணாத³ய: । அத ஏவ ஶ்ருதி: “தமேவ பா⁴ந்தமநுபா⁴தி ஸர்வம் தஸ்ய பா⁴ஸா ஸர்வமித³ம் விபா⁴தி”(மு. உ. 2 । 2 । 11) இதி ।

நசேத்³ருஶஸ்ய நிராகாரணம் ஸம்ப⁴வதீதி ।

நிராகரணமபி ஹி தத³தீ⁴நாத்மலாப⁴ம் தத்³விருத்³த⁴ம் நோதே³துமர்ஹதீத்யர்த²: । ஸத்தாயா அநாக³ந்துகத்வமஸ்யாஹ

ததா²ஹமேவேதா³நீம் ஜாநாமீதி ।

ப்ரமாப்ரமாணப்ரமேயாணாம் வர்தமாநாதீதாநாக³தத்வே(அ)பி ப்ரமாது: ஸதா³ வர்தமாநத்வேநாநுப⁴வாத³ப்ரச்யுதஸ்வபா⁴வஸ்ய நாக³ந்துகம் ஸத்த்வம் । த்ரைகால்யாவச்சே²தே³ந ஹ்யாக³ந்துகத்வம் வ்யாப்தம், தத்ப்ரமாது: ஸதா³வர்தமாநாத்³வ்யாவர்தமாநமாக³ந்துகத்வம் ஸ்வவ்யாப்யமாதா³ய நிவர்தத இதி ।

அந்யதா²ப⁴வத்யபி ஜ்ஞாதவ்ய இதி ।

ப்ரக்ருதிப்ரத்யயாப்⁴யாம் ஜ்ஞாநஜ்ஞேயயோரந்யதா²பா⁴வோ த³ர்ஶித: । நநு ஜீவத: ப்ரமாதுர்மா பூ⁴த³ந்யதா²பா⁴வோ ம்ருதஸ்ய து ப⁴விஷ்யதீத்யத ஆஹ

ததா² ப⁴ஸ்மீப⁴வத்யபீதி ।

யத்க²லு ஸத்ஸ்வபா⁴வமநுப⁴வஸித்³த⁴ம் தஸ்யாநிர்வசநீயத்வமந்யதோ பா³த⁴காத³வஸாதவ்யம் । பா³த⁴கம் ச க⁴டாதீ³நாம் ஸ்வபா⁴வாத்³விசலநம் ப்ரமாணோபநீதம் । யஸ்ய து ந தத³ஸ்யாத்மநோ ந தஸ்ய தத்கல்பநம் யுக்தம் , அபா³தி⁴தாநுப⁴வஸித்³த⁴ஸ்ய ஸத்ஸ்வபா⁴வஸ்யாநிர்வசநீயத்வகல்பநாப்ரமாணாபா⁴வாத் । ததி³த³முக்தம்

ந ஸம்பா⁴வயிதும் ஶக்யமிதி ।

தத³நேந ப்ரப³ந்தே⁴ந ப்ரத்யநுமாநேநாகாஶாநுத்பத்த்யநுமாநம் தூ³ஷயித்வாநைகாந்திகத்வேநாபி தூ³ஷயதி

யத்தூக்தம் ஸமாநஜாதீயமிதி ।

நாப்யநேகமேவோபாதா³நமுபாதே³யமாரப⁴தே ।

யத்ர ஹி க்ஷீரம் த³தி⁴பா⁴வேந பரிணமதே தத்ர நாவயவாநாமநேகேஷாமுபாத³நத்வமப்⁴யுபக³ந்தவ்யம் கிந்தூபாத்தமேவ க்ஷீரமேகமுபாதே³யத³தி⁴பா⁴வேந பரிணமதே । யதா² நிரவயவபரமாணுவாதி³நாம் க்ஷீரபரமாணுர்த³தி⁴பரமாணுபா⁴வேநேதி । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் ॥ 7 ॥

மாதரிஶ்வாதி⁴கரணவிஷய:

ஏதேந மாதரிஶ்வா வ்யாக்²யாத: ।

யத்³யப்⁴யாஸே பூ⁴யஸ்த்வமர்த²ஸ்ய ப⁴வதி நால்பத்வம் தூ³ரத ஏவோபசரிதத்வம், ஹந்த போ⁴: பவநஸ்ய நித்யத்வப்ரஸங்க³: । “வாயுஶ்சாந்தரிக்ஷமேதத³ம்ருதம்” இதி த்³வயோரம்ருதத்வமுக்த்வா புந: பவநஸ்ய விஶேஷேணாஹ

ஸைஷாநஸ்தமிதா தே³வதா யத்³வாயுரிதி ।

தஸ்மாத³ப்⁴யாஸாந்நாபேக்ஷிகம் வாயோரம்ருதத்வமபி த்வௌத்பத்திகமேவேதி ப்ராப்தம் । ததி³த³முக்தம் பா⁴ஷ்யக்ருதா

அஸ்தமயப்ரதிஷேதா⁴த³ம்ருதத்வாதி³ஶ்ரவணாச்சேதி ।

சேந ஸமுச்சயார்தே²நாப்⁴யாஸோ த³ர்ஶித: । ஏவம் ப்ராப்த உச்யதேஏகவிஜ்ஞாநேந ஸர்வவிஜ்ஞாநப்ரதிஜ்ஞாநாத் , ப்ரதிஜ்ஞாவாக்யார்த²ஸ்ய ப்ராதா⁴ந்யாத் , தது³பபாத³நார்த²த்வாச்ச வாக்யாந்தராணாம், தேஷாமபி சாத்³வைதப்ரதிபாத³காநாம் மாதரிஶ்வோத்பத்திக்ரமப்ரதிபாத³காநாம் ப³ஹுலமுபலப்³தே⁴:, முக்²யபூ⁴யஸ்த்வாப்⁴யாமமூஷாம் ஶ்ருதீநாம் ப³லீயஸ்த்வாத் , ஏதத³நுரோதே⁴நாம்ருதத்வாஸ்தமயப்ரதிஷேதா⁴வாபேக்ஷிகத்வேந நேதவ்யாவிதி । பூ⁴யஸீ: ஶ்ருதீரபேக்ஷ்ய த்³வே அபி ஶ்ருதீ ஶப்³த³மாத்ரமுக்தே ॥ 8 ॥

அஸம்ப⁴வாதி⁴கரணவிஷய:

அஸம்ப⁴வஸ்து ஸதோ(அ)நுபபத்தே: ।

நநு “ந சாஸ்ய கஶ்சிஜ்ஜநிதா”(ஶ்வே. உ. 6 । 9) இத்யாத்மந: ஸதோ(அ)காரணத்வஶ்ருதே: கத²முத்பத்த்யாஶங்கா । நச வசநமத்³ருஷ்ட்வா பூர்வ: பக்ஷ: இதி யுக்தம் , அதீ⁴தவேத³ஸ்ய ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸாதி⁴காராத³த³ர்ஶநாநுபபத்தேரத ஆஹ

வியத்பவநயோரிதி ।

யதா²ஹி வியத்பவநயோரம்ருதத்வாநஸ்தமயத்வஶ்ருதீ ஶ்ருத்யந்தரவிரோதா⁴தா³பேக்ஷிகத்வேந நீதே । ஏவமகாரணத்வஶ்ருதிராத்மநோ(அ)க்³நிவிஸ்பு²லிங்க³த்³ருஷ்டாந்தஶ்ருதிவிரோதா⁴த்ப்ரமாணாந்தரவிரோதா⁴ச்சாபேக்ஷிகத்வேந வ்யாக்²யாதவ்யா । ந சாத்மந: காரணவத்த்வே(அ)நவஸ்தா² லோஹக³ந்தி⁴தாமாவஹத்யநாதி³த்வாத்கார்யகாரணபரம்பராயா இதி பா⁴வ: ।

ததா² விகாரேப்⁴ய இதி ।

ப்ரமாணாந்தரவிரோதோ⁴ த³ர்ஶித: । ஏவம் ப்ராப்த உச்யதே ஸதே³கஸ்வபா⁴வஸ்யோத்பத்த்யஸம்ப⁴வ: । குத: அநுபபத்தே: । ஸதே³கஸ்வபா⁴வம் ஹி ப்³ரஹ்ம ஶ்ரூயதே தத³ஸதி பா³த⁴கே நாந்யத²யிதவ்யம் । உக்தமேதத்³விகாரா: ஸத்த்வேநாநுபூ⁴தா அபி கதிபயகாலகலாதிக்ரமே விநஶ்யந்தோ த்³ருஶ்யந்த இத்யநிர்வசநீயாஸ்த்ரைகால்யாவச்சே²தா³தி³தி । ந சாத்மா தாத்³ருஶஸ்தஸ்ய ஶ்ருதேரநுப⁴வாத்³வா வர்தமாநைகஸ்வபா⁴வத்வேந ப்ரஸித்³தே⁴ஸ்ததி³த³மாஹ

ஸந்மாத்ரம் ஹி ப்³ரஹ்மேதி ।

ஏதது³க்தம் ப⁴வதி யத்ஸ்வபா⁴வாத்³விசலதி தத³நிர்வசநீயம் நிர்வசநீயோபாதா³நம் யுக்தம், ந து விபர்யய: । யதா² ரஜ்ஜூபாதா³ந: ஸர்போ ந து ஸர்போபாதா³நா ரஜ்ஜுரிதி । யயோஸ்து ஸ்வபா⁴வாத³ப்ரச்யுதிஸ்தயோர்நிர்வசநீயயோர்நோபாதே³யோபாதா³நபா⁴வ:, யதா² ரஜ்ஜுஶுக்திகயோரிதி । நச நிரதி⁴ஷ்டா²நோ விப்⁴ரம இத்யாஹ

நாப்யஸத இதி ।

நச நிரதி⁴ஷ்டா²நப்⁴ரமபரம்பராநாதி³தேத்யாஹ

மூலப்ரக்ருத்யநப்⁴யுபக³மே(அ)நவஸ்தா²ப்ரஸங்கா³தி³தி ।

பாரமார்தி²கோ ஹி கார்யகாரணபா⁴வோ(அ)நாதி³ர்நாநவஸ்த²யா து³ஷ்யதி  । ஸமாரோபஸ்து விகாரஸ்ய ந ஸமாரோபிதோபாதா³ந இத்யுபபாதி³தம் மாத்⁴யமிகமதநிஷேதா⁴தி⁴காரே, தத³த்ர ந ப்ரஸ்மர்தவ்யம் । தஸ்மாந்நாஸத³தி⁴ஷ்டா²நவிப்⁴ரமஸமர்த²நாநாதி³த்வேநோசிதேத்யர்த²: । அக்³நிவிஸ்பு²லிங்க³ஶ்ருதிஶ்சௌபாதி⁴கரூபாபேக்ஷயா நேதவ்யா । ஶேஷமதிரோஹிதார்த²ம் । யே து கு³ணதி³க்காலோத்பத்திவிஷயமித³மதி⁴கரணம் வர்ணயாஞ்சக்ருஸ்தை: “ஸதோ(அ)நுபபத்தே:”(ப்³ர. ஸூ. 2 । 3 । 9) இதி க்லேஶேந வ்யாக்²யேயம் । அவிரோத⁴ஸமர்த²நப்ரஸ்தாவே சாஸ்ய ஸங்க³திர்வக்தவ்யா । அபா³தி³வத்³தி³க்காலாதீ³நாமுத்பத்திப்ரதிபாத³கவாக்யஸ்யாநவக³மாத் । ததா³ஸ்தாம் தாவத் ॥ 9 ॥

தேஜோ(அ)தி⁴கரணவிஷய:

தேஜோ(அ)தஸ்ததா² ஹ்யாஹ ।