அத² ப்ரத²மவர்ணகம்
யமிஹ காருணிகம் ஶரணம் க³தோ(அ)ப்யரிஸஹோத³ர ஆப மஹத்பத³ம் ।
தமஹமாஶு ஹரிம் பரமாஶ்ரயே ஜநகஜாங்கமநந்தஸுகா²க்ருதிம் ॥ 1 ॥
ஶ்ரீகௌ³ர்யா ஸகலார்த²த³ம் நிஜபதா³ம்போ⁴ஜேந முக்திப்ரத³ம் ப்ரௌட⁴ம் விக்⁴நவநம் ஹரந்தமநக⁴ம் ஶ்ரீடு⁴ண்டி⁴துண்டா³ஸிநா ।
வந்தே³ சர்மகபாலிகோபகரணைர்வைராக்³யஸௌக்²யாத்பரம் நாஸ்தீதி ப்ரதி³ஶந்தமந்தவிது⁴ரம் ஶ்ரீகாஶிகேஶம் ஶிவம் ॥ 2 ॥
யத்க்ருபாலவமாத்ரேண மூகோ ப⁴வதி பண்டி³த: ।
வேத³ஶாஸ்த்ரஶரீராம் தாம் வாணீம் வீணாகராம் ப⁴ஜே ॥ 3 ॥
காமாக்ஷீத³த்தது³க்³த⁴ப்ரசுரஸுரநுதப்ராஜ்யபோ⁴ஜ்யாதி⁴பூஜ்யஶ்ரீகௌ³ரீநாயகாபி⁴த்ப்ரகடநஶிவராமார்யலப்³தா⁴த்மபோ³தை⁴: ।
ஶ்ரீமத்³கோ³பாலகீ³ர்பி⁴: ப்ரகடிதபரமாத்³வைதபா⁴ஸாஸ்மிதாஸ்யஶ்ரீமத்³கோ³விந்த³வாணீசரணகமலகோ³ நிர்வ்ருதோ(அ)ஹம் யதா²லி: ॥ 4 ॥
ஶ்ரீஶங்கரம் பா⁴ஷ்யக்ருதம் ப்ரணம்ய வ்யாஸம் ஹரிம் ஸூத்ரக்ருதம் ச வச்மி ।
ஶ்ரீபா⁴ஷ்யதீர்தே² பரஹம்ஸதுஷ்ட்யை வாக்³ஜாலப³ந்த⁴ச்சி²த³மப்⁴யுபாயம் ॥ 5 ॥
விஸ்த்ருதக்³ரந்த²வீக்ஷாயாமலஸம் யஸ்ய மாநஸம் ।
வ்யாக்²யா தத³ர்த²மாரப்³தா⁴ பா⁴ஷ்யரத்நப்ரபா⁴பி⁴தா⁴ ॥ 6 ॥
ஶ்ரீமச்சா²ரீரகம் பா⁴ஷ்யம் ப்ராப்ய வாக்ஶுத்³தி⁴மாப்நுயாத் ।
இதி ஶ்ரமோ மே ஸப²லோ க³ங்கா³ம் ரத்²யோத³கம் யதா² ॥ 7 ॥
யத³ஜ்ஞாநஸமுத்³பூ⁴தமிந்த்³ரஜாலமித³ம் ஜக³த் ।
ஸத்யஜ்ஞாநஸுகா²நந்தம் தத³ஹம் ப்³ரஹ்ம நிர்ப⁴யம் ॥ 8 ॥
இஹ க²லு ‘ஸ்வாத்⁴யாயோ(அ)த்⁴யேதவ்ய:’(ஶ॰ப்³ரா॰ 11-57) இதி நித்யாத்⁴யயநவிதி⁴நாதீ⁴தஸாங்க³ஸ்வாத்⁴யாயே ‘தத்³விஜிஜ்ஞாஸஸ்வ’ (தை.உ. 3 । 1 । 1), ’ஸோ(அ)ந்வேஷ்டவ்ய: ஸ விஜிஜ்ஞாஸிதவ்ய:’ (சா².உ. 8 । 7 । 1), ’ஆத்மா வா அரே த்³ரஷ்டவ்ய: ஶ்ரோதவ்ய:’ (ப்³ரு.உ. 2 । 4 । 5) இதி ஶ்ரவணவிதி⁴ருபலப்⁴யதே । தஸ்யார்த²: அம்ருதத்வகாமேநாத்³வைதாத்மவிசார ஏவ வேதா³ந்தவாக்யை: கர்தவ்ய இதி । தேந காம்யேந நியமவிதி⁴நார்தா²தே³வ பி⁴ந்நாத்மஶாஸ்த்ரப்ரவ்ருத்தி:(ஏவகாரோ நஸ்தி)* வைதி³காநாம் புராணாதி³ப்ராதா⁴ந்யம் வா நிரஸ்யத இதி வஸ்துக³தி: । தத்ர கஶ்சிதி³ஹ ஜந்மநி ஜந்மாந்தரே வாநுஷ்டி²தயஜ்ஞாதி³பி⁴ர்நிதாந்தம் நிர்மலஸ்வாந்தோ(அ)ஸ்ய-நிதாந்தவிமலஸ்வாந்த- ஶ்ரவணவிதே⁴: கோ விஷய:, கிம் ப²லம் , கோ(அ)தி⁴காரீ, க: ஸம்ப³ந்த⁴ இதி ஜிஜ்ஞாஸதே । தம் ஜிஜ்ஞாஸுமுபலப⁴மாநோ ப⁴க³வாந்பா³த³ராயணஸ்தத³நுப³ந்த⁴சதுஷ்டயம் ஶ்ரவணாத்³யாத்மகஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ப்ரயோஜகம்(ஶ்ரவணாத்மக)* ந்யாயேந நிர்ணேதுமித³ம் ஸூத்ரம் ரசயாஞ்சகார ‘அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா’ (ப்³ர.ஸூ. 1 । 1 । 1) இதி ॥ நந்வநுப³ந்த⁴ஜாதம் விதி⁴ஸந்நிஹிதார்த²வாத³வாக்யைரேவ ஜ்ஞாதும் ஶக்யம் । ததா²ஹி - ‘தத்³யதே²ஹ கர்மசிதோ லோக: க்ஷீயத ஏவமேவாமுத்ர புண்யசிதோ லோக: க்ஷீயதே’ (சா². உ. 8 । 1 । 6) இதி ஶ்ருத்யா ‘யத்க்ருதகம் தத³நித்யம்’ இதி ந்யாயவத்யா ‘ந ஜாயதே ம்ரியதே வா விபஶ்சித்’ (க. உ. 1 । 2 । 18) ‘யோ வை பூ⁴மா தத³ம்ருதம்’ (சா².உ. 7 । 24 । 1) ‘அதோ(அ)ந்யதா³ர்தம்’ (ப்³ரு॰உ॰ 3-4-2) இத்யாதி³ ஶ்ருத்யா ச பூ⁴மாத்மா நித்யஸ்ததோ(அ)ந்யத³நித்யமிதி(ததோ(அ)ந்யத³நித்யமஜ்ஞாநஸ்வரூபமிதி)* விவேகோ லப்⁴யதே । கர்மணா க்ருஷ்யாதி³நா சித: ஸம்பாதி³த: ஸஸ்யாதி³ர்லோக:(ஸஸ்யாதி³லோக:)* - போ⁴க்³ய இத்யர்த²: । விபஶ்சிந்நித்யஜ்ஞாநஸ்வரூப: । ‘பரீக்ஷ்ய லோகாந்கர்மசிதாந்ப்³ராஹ்மணோ நிர்வேத³மாயாந்நாஸ்த்யக்ருத: க்ருதேந’ (மு.உ. 1 । 2 । 12), ‘ஆத்மநஸ்து காமாய ஸர்வம் ப்ரியம் ப⁴வதி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 4 । 5) இத்யாதி³ஶ்ருத்யாநாத்மமாத்ரே(தே³ஹேந்த்³ரியாதி³ஸகலபதா³ர்த²ஜாதே இத்யதி⁴க:। வைராக்³யம் லப்⁴யதே । பரீக்ஷ்யாநித்யத்வேந நிஶ்சித்ய, அக்ருதோ மோக்ஷ: க்ருதேந கர்மணா நாஸ்தீதி கர்மதத்ப²லேப்⁴யோ வைராக்³யம் ப்ராப்நுயாதி³த்யர்த²: । ‘ஶாந்தோ தா³ந்த உபரதஸ்திதிக்ஷு: ஸமாஹித: ஶ்ரத்³தா⁴வித்தோ பூ⁴த்வாத்மந்யேவாத்மாநம் பஶ்யேத்’ (ப்³ரு.உ. 4 । 4 । 23) இதி ஶ்ருத்யா ஶமாதி³ஷட்கம் லப்⁴யதே । ‘ஸமாஹிதோ பூ⁴த்வா’ இதி காண்வபாட²: । உபரதி: ஸந்ந்யாஸ: । ‘ந ஸ புநராவர்ததே’ (காலாக்³நிரு0 2) இதி ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிராநந்தா³த்மகமோக்ஷஸ்ய நித்யத்வஶ்ருத்யா முமுக்ஷா லப்⁴யதே । ததா² ச விவேகாதி³விஶேஷணவாநதி⁴காரீதி ஜ்ஞாதும் ஶக்யம் । யதா² ‘ய ஏதா ராத்ரீருபயந்தி’ இதி ராத்ரிஸத்ரவிதௌ⁴ ‘ப்ரதிதிஷ்ட²ந்தி’ இத்யர்த²வாத³ஸ்த²ப்ரதிஷ்டா²காமஸ்தத்³வத் ததா² ‘ஶ்ரோதவ்ய:’ (ப்³ரு.உ. 2 । 4 । 5) இத்யத்ர ப்ரத்யயார்த²ஸ்ய நியோக³ஸ்ய ப்ரக்ருத்யர்தோ² விசாரோ விஷய: விசாரஸ்ய வேதா³ந்தா விஷய இதி ஶக்யம் ஜ்ஞாதும் , ‘ஆத்மா த்³ரஷ்டவ்ய:’ இத்யத்³வைதாத்மத³ர்ஶநமுத்³தி³ஶ்ய ‘ஶ்ரோதவ்ய:’ இதி விசாரவிதா⁴நாத் । ந ஹி விசார: ஸாக்ஷாத்³த³ர்ஶநஹேது:, அப்ரமாணத்வாத் , அபி து ப்ரமாணவிஷயத்வேந । ப்ரமாணம் சாத்³வைதாத்மநி வேதா³ந்தா ஏவ, ‘தம் த்வௌபநிஷத³ம்ம் புருஷம்’, ‘வேதா³ந்தவிஜ்ஞாநஸுநிஶ்சிதார்தா²:’ (மு.உ. 3 । 2 । 6) இதி ஶ்ருதே: । வேதா³ந்தாநாம் ச ப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மைக்யம் விஷய:, ‘தத்த்வமஸி’ (சா². உ. 6 । 8 । 7), ‘அஹம் ப்³ரஹ்மாஸ்மி’ (ப்³ரு.உ. 1 । 4 । 10) இதி ஶ்ருதே: । ஏவம் விசாரவிதே⁴: ப²லமபி ஜ்ஞாநத்³வாரா முக்தி:, ‘தரதி ஶோகமாத்மவித்’ (சா².உ. 7 । 1 । 3), ‘ப்³ரஹ்மவித்³ப்³ரஹ்மைவ ப⁴வதி’ (மு.உ. 3 । 2 । 9) இத்யாதி³ஶ்ருதே: । ததா² ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ப்யதி⁴காரிணா விசாரஸ்ய கர்தவ்யதாரூப:, ப²லஸ்ய ப்ராப்யதாரூப இதி யதா²யோக³ம் (யதா²யோக்³யம்)* ஸுபோ³த⁴: । தஸ்மாதி³த³ம் ஸூத்ரம் வ்யர்த²மிதி சேத் । ந । தாஸாமதி⁴கார்யாதி³ஶ்ருதீநாம் ஸ்வார்தே² தாத்பர்யநிர்ணாயகந்யாயஸூத்ராபா⁴வே கிம் விவேகாதி³விஶேஷணவாநதி⁴காரீ உதாந்ய:, கிம் வேதா³ந்தா: பூர்வதந்த்ரேண அக³தார்தா² வா, கிம் ப்³ரஹ்ம ப்ரத்யக³பி⁴ந்நம் ந வா, கிம் முக்தி: ஸ்வர்கா³தி³வல்லோகாந்தரம் , ஆத்மஸ்வரூபா வேதி ஸம்ஶயாநிவ்ருத்தே: । தஸ்மாதா³க³மவாக்யைராபாதத: ப்ரதிபந்நாதி⁴கார்யாதி³நிர்ணயார்த²மித³ம் ஸூத்ரமாவஶ்யகம் । தது³க்தம் ப்ரகாஶாத்மஶ்ரீசரணை: - ‘அதி⁴கார்யாதீ³நாமாக³மிகத்வே(அ)பி ந்யாயேந நிர்ணயார்த²மித³ம் ஸூத்ரம்’ இதி । யேஷாம் மதே ஶ்ரவணே விதி⁴ர்நாஸ்தி தேஷாமவிஹிதஶ்ரவணே(அ)தி⁴கார்யாதி³நிர்ணயாநபேக்ஷணாத்ஸூத்ரம் வ்யர்த²மித்யாபததீத்யலம் ப்ரஸங்கே³ந ॥ ததா² சாஸ்ய ஸூத்ரஸ்ய ஶ்ரவணவித்⁴யபேக்ஷிதாதி⁴கார்யாதி³ஶ்ருதிபி⁴: ஸ்வார்த²நிர்ணயாயோத்தா²பிதத்வாத்³தே⁴துஹேதுமத்³பா⁴வ: ஶ்ருதிஸங்க³தி:, ஶாஸ்த்ராரம்ப⁴ஹேத்வநுப³ந்த⁴நிர்ணாயகத்வேநோபோத்³கா⁴தத்வாச்சா²ஸ்த்ராதௌ³ ஸங்க³தி:, அதி⁴கார்யாதி³ஶ்ருதீநாம் ஸ்வார்தே² ஸமந்வயோக்தே: ஸமந்வயாத்⁴யாயஸங்க³தி:, ‘ஐததா³த்ம்யமித³ம் ஸர்வம் தத்ஸத்யம் ஸ ஆத்மா தத்த்வமஸி’ (சா².உ. 6 । 8 । 7) இத்யாதி³ஶ்ருதீநாம் ஸர்வாத்மத்வாதி³ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் விஷயாதௌ³ ஸமந்வயோக்தே: பாத³ஸங்க³தி:, ஏவம் ஸர்வஸூத்ராணாம் ஶ்ருத்யர்த²நிர்ணாயகத்வாச்ச்²ருதிஸங்க³தி:, தத்தத³த்⁴யாயே தத்தத்பாதே³ ச ஸமாநப்ரமேயத்வேந ஸங்க³திரூஹநீயா । ப்ரமேயம் ச க்ருத்ஸ்நஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்³ரஹ்ம । அத்⁴யாயாநாம் து ஸமந்வயாவிரோத⁴ஸாத⁴நப²லாநி । தத்ர ப்ரத²மபாத³ஸ்ய ஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் ஶ்ருதீநாம் ஸமந்வய: ப்ரமேய: । த்³விதீயத்ருதீயயோரஸ்பஷ்டப்³ரஹ்மலிங்கா³நாம் । சதுர்த²பாத³ஸ்ய பத³மாத்ரஸமந்வய இதி பே⁴த³: । அஸ்யாதி⁴கரணஸ்ய ப்ராத²ம்யாந்நாதி⁴கரணஸங்க³திரபேக்ஷிதா ॥ அதா²தி⁴கரணமாரச்யதே - ‘ஶ்ரோதவ்ய:’ (ப்³ரு.உ. 2 । 4 । 5) இதி விஹிதஶ்ரவணாத்மகம் வேதா³ந்தமீமாம்ஸாஶாஸ்த்ரம் விஷய: । தத்கிமாரப்³த⁴வ்யம் ந வேதி விஷயப்ரயோஜநஸம்ப⁴வாஸம்ப⁴வாப்⁴யாம் ஸம்ஶய: । தத்ர நாஹம் ப்³ரஹ்மேதி பே⁴த³க்³ராஹிப்ரத்யக்ஷேண கர்த்ருத்வாகர்த்ருத்வாதி³விருத்³த⁴த⁴ர்மவத்த்வலிங்க³காநுமாநேந ச விரோதே⁴ந ப்³ரஹ்மாத்மநோரைக்யஸ்ய விஷயஸ்யாஸம்ப⁴வாத் , ஸத்யப³ந்த⁴ஸ்ய ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திரூபப²லாஸம்ப⁴வாந்நாரம்ப⁴ணீயமிதி ப்ராப்தே ஸித்³தா⁴ந்த: ‘அதா²தோ ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா’ இதி । அத்ர ஶ்ரவணவிதி⁴ஸமாநார்த²த்வாய ‘கர்தவ்யா’ இதி பத³மத்⁴யாஹர்தவ்யம் । அத்⁴யாஹ்ருதம் ச பா⁴ஷ்யக்ருதா ‘ப்³ரஹ்மஜிஜ்ஞாஸா கர்தவ்யா’ இதி । தத்ர ப்ரக்ருதிப்ரத்யயார்த²யோர்ஜ்ஞாநேச்ச²யோ: கர்தவ்யத்வாநந்வயாத்ப்ரக்ருத்யா ப²லீபூ⁴தம் ஜ்ஞாநமஜஹல்லக்ஷணயோச்யதே । ப்ரத்யயேநேச்சா²ஸாத்⁴யோ விசாரோ ஜஹல்லக்ஷணயா । ததா² ச ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாய விசார: கர்தவ்ய இதி ஸூத்ரஸ்ய ஶ்ரௌதோ(அ)ர்த²: ஸம்பத்³யதே । தத்ர ஜ்ஞாநஸ்ய ஸ்வத:ப²லத்வாயோகா³த்ப்ரமாத்ருத்வகர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வாத்மகாநர்த²நிவர்தகத்வேநைவ ப²லத்வம் வக்தவ்யம் । தத்ராநர்த²ஸ்ய ஸத்யத்வே ஜ்ஞாநமாத்ராந்நிவ்ருத்த்யயோகா³த³த்⁴யஸ்தத்வம் வக்தவ்யமிதி ப³ந்த⁴ஸ்யாத்⁴யஸ்தத்வமர்தா²த்ஸூசிதம் । தச்ச ஶாஸ்த்ரஸ்ய விஷயப்ரயோஜநவத்த்வஸித்³தி⁴ஹேது: । ததா²ஹி ஶாஸ்த்ரமாரப்³த⁴வ்யம் , விஷயப்ரயோஜநவத்த்வாத் , போ⁴ஜநாதி³வத் । ஶாஸ்த்ரம் ப்ரயோஜநவத் , ப³ந்த⁴நிவர்தகஜ்ஞாநஹேதுத்வாத் , ரஜ்ஜுரியமித்யாதி³வாக்யவத் । ப³ந்தோ⁴ ஜ்ஞாநநிவர்த்யோ(அ)த்⁴யஸ்தத்வாத் , ரஜ்ஜுஸர்பவத் । இதி ப்ரயோஜநஸித்³தி⁴: । ஏவமர்தா²த்³ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநாஜ்ஜீவக³தாநர்த²ப்⁴ரமநிவ்ருத்திம் ப²லம் ஸூத்ரயந் ஜீவப்³ரஹ்மணோரைக்யம் விஷயமப்யர்தா²த்ஸூசயதி, அந்யஜ்ஞாநாத³ந்யத்ர ப்⁴ரமாநிவ்ருத்தே: । ஜீவோ ப்³ரஹ்மாபி⁴ந்ந:, தஜ்ஜ்ஞாநநிவர்த்யாத்⁴யாஸாஶ்ரயத்வாத் । யதி³த்த²ம் தத்ததா², யதா² ஶுக்த்யபி⁴ந்ந இத³மம்ஶ இதி விஷயஸித்³தி⁴ஹேதுரத்⁴யாஸ: । இத்யேவம் விஷயப்ரயோஜநவத்த்வாச்சா²ஸ்த்ரமாரம்ப⁴ணீயமிதி। । அத்ர பூர்வபக்ஷே ப³ந்த⁴ஸ்ய ஸத்யத்வேந ஜ்ஞாநாத³நிவ்ருத்தேருபாயாந்தரஸாத்⁴யா முக்திரிதி ப²லம் । ஸித்³தா⁴ந்தே ஜ்ஞாநாதே³வ முக்திரிதி விவேக: । இதி ஸர்வம் மநஸி நிதா⁴ய ப்³ரஹ்மஸூத்ராணி வ்யாக்²யாதுகாமோ ப⁴க³வாந் பா⁴ஷ்யகார: ஸூத்ரபோ³தி⁴தவிசாரகர்தவ்யதா(ஸூத்ரேண விசாரகர்தவ்யதா)*ரூபஶ்ரௌதார்தா²ந்யதா²நுபபத்த்யார்தா²த்ஸூத்ரிதவிஷய(ஸூத்ரிதம் விஷய)*ப்ரயோஜநவத்வமுபோத்³தா⁴தத்வாத்தத்ஸித்³தி⁴ஹேத்வத்⁴யாஸமாக்ஷேப-ஹேத்வத்⁴யாஸாக்ஷேப-ஸமாதா⁴நபா⁴ஷ்யாப்⁴யாம் ப்ரத²மம் வர்ணயதி -
யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி ।
ஏதேந ஸூத்ரார்தா²ஸ்பர்ஶித்வாத³த்⁴யாஸக்³ரந்தோ² ந பா⁴ஷ்யமிதி நிரஸ்தம் , ஆர்தி²கார்த²ஸ்பர்ஶித்வாத் ॥ யத்து மங்க³லாசரணாபா⁴வாத³வ்யாக்²யேயமித³ம் பா⁴ஷ்யமிதி, தந்ந । ‘ஸுதராமிதரேதரபா⁴வாநுபபத்தி:’ இத்யந்தபா⁴ஷ்யரசநார்த²ம் தத³ர்த²ஸ்ய ஸர்வோபப்லவரஹிதஸ்ய விஜ்ஞாநக⁴நப்ரத்யக³ர்த²ஸ்ய தத்த்வஸ்ய ஸ்ம்ருதத்வாத் । அதோ நிர்தோ³ஷத்வாதி³த³ம் பா⁴ஷ்யம் வ்யாக்²யேயம் ॥
லோகே ஶுக்தாவித³ம் ரஜதமிதி ப்⁴ரம:, ஸத்யரஜதே இத³ம் ரஜதமித்யதி⁴ஷ்டா²நஸாமாந்யாரோப்யவிஶேஷயோரைக்யப்ரமாஹிதஸம்ஸ்காரஜந்யோ த்³ருஷ்ட இத்யத்ராப்யாத்மந்யநாத்மாஹங்காராத்⁴யாஸே பூர்வப்ரமா வாச்யா, ஸா சாத்மாநாத்மநோர்வாஸ்தவைக்யமபேக்ஷதே, ந ஹி தத³ஸ்தி । ததா²ஹி ஆத்மாநாத்மாநாவைக்யஶூந்யௌ, பரஸ்பரைக்யாயோக்³யத்வாத் , தம:ப்ரகாஶவத் । இதி மத்வா ஹேதுபூ⁴தம் விரோத⁴ம் வஸ்துத: ப்ரதீதிதோ வ்யவஹாரதஶ்ச ஸாத⁴யதி -
யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி ।
ந ச ‘ப்ரத்யயோத்தரபத³யோஶ்ச’(பா॰ஸூ॰ 7-2-98) இதி ஸூத்ரேண ‘ப்ரத்யயே உத்தரபதே³ ச பரதோ யுஷ்மத³ஸ்மதோ³ர்மபர்யந்தஸ்ய த்வமாதே³ஶௌ ஸ்த:’ இதி விதா⁴நாத் , த்வதீ³யம் மதீ³யம் த்வத்புத்ரோ மத்புத்ர இதிவத் ‘த்வந்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோ:’ இதி ஸ்யாதி³தி வாச்யம் । ‘த்வமாவேகவசநே’(பா॰ஸூ॰ 7-2-97) இத்யேகவசநாதி⁴காராத் । அத்ர ச யுஷ்மத³ஸ்மத்பத³யோரேகார்த²(யுஷ்மத³ஸ்மதோ³ரேகார்த²)*வாசித்வாபா⁴வாத³நாத்மநாம் யுஷ்மத³ர்தா²நாம் ப³ஹுத்வாத³ஸ்மத³ர்த²சைதந்யஸ்யாப்யுபாதி⁴தோ ப³ஹுத்வாத் ॥ நந்வேவம் ஸதி கத²மத்ர பா⁴ஷ்யே விக்³ரஹ: । ந ச யூயமிதி ப்ரத்யயோ யுஷ்மத்ப்ரத்யய:, வயமிதி ப்ரத்யயோ(அ)ஸ்மத்ப்ரத்யயஸ்தத்³கோ³சரயோரிதி விக்³ரஹ இதி வாச்யம் , ஶப்³த³ஸாது⁴த்வே(அ)ப்யர்தா²ஸாது⁴த்வாத் । ந ஹ்யஹங்காராத்³யநாத்மநோ யூயமிதி ப்ரத்யயவிஷயத்வமஸ்தீதி சேத் , ந । கோ³சரபத³ஸ்ய யோக்³யதாபரத்வாத் । சிதா³த்மா தாவத³ஸ்மத்ப்ரத்யயயோக்³ய:, தத்ப்ரயுக்தஸம்ஶயாதி³நிவ்ருத்திப²லபா⁴க்த்வாத் , ‘ந தாவத³யமேகாந்தேநாவிஷய:, அஸ்மத்ப்ரத்யயவிஷயத்வாத்’ இதி பா⁴ஷ்யோக்தேஶ்ச । யத்³யப்யஹங்காராதி³ரபி தத்³யோக்³யஸ்ததா²பி சிதா³த்மந: ஸகாஶாத³த்யந்தபே⁴த³ஸித்³த்⁴யர்த²ம் யுஷ்மத்ப்ரத்யயயோக்³ய இத்யுச்யதே ॥ ஆஶ்ரமஶ்ரீசரணாஸ்து டீகாயோஜநாயாமேவமாஹு: ‘ஸம்போ³த்⁴யசேதநோ யுஷ்மத்பத³வாச்ய:, அஹங்காராதி³விஶிஷ்டசேதநோ(அ)ஸ்மத்பத³வாச்ய:, ததா² ச யுஷ்மத³ஸ்மதோ³: ஸ்வார்தே² ப்ரயுஜ்யமாநயோரேவ த்வமாதே³ஶநியமோ ந லாக்ஷணிகயோ:, ‘யுஷ்மத³ஸ்மதோ³: ஷஷ்டீ²சதுர்தீ²த்³விதீயாஸ்த²யோர்வாநாவௌ’(பா0ஸூ0 8-1-20) இதி ஸூத்ராஸாங்க³த்யப்ரஸட்³கா³த் । அத்ர ஶப்³த³லக்ஷகயோரிவ சிந்மாத்ரஜட³மாத்ரலக்ஷகயோரபி ந த்வமாதே³ஶௌ (த்வமாதே³ஶோ)* லக்ஷகத்வாவிஶேஷாத்’ இதி । யதி³ தயோ: ஶப்³த³போ³த⁴கத்வே ஸத்யேவ த்வமாதே³ஶாபா⁴வ இத்யநேந ஸூத்ரேண ஜ்ஞாபிதம் ததா³ஸ்மிந்பா⁴ஷ்யே யுஷ்மத்பதே³ந யுஷ்மச்ச²ப்³த³ஜந்யப்ரத்யயயோக்³ய: பராக³ர்தோ² லக்ஷ்யதே, அஸ்மச்ச²ப்³தே³ந அஸ்மச்ச²ப்³த³ஜந்யப்ரத்யயயோக்³ய: ப்ரத்யகா³த்மா । ததா² ச லக்ஷ்யதாவச்சே²த³கதயா ஶப்³தோ³(அ)பி போ³த்⁴யத இதி ந த்வமாதே³ஶ: । ந ச பராக்த்வப்ரத்யக்த்வயோரேவ லக்ஷ்யதாவச்சே²த³கத்வம் , ந ஶப்³த³யோக்³யத்வாம்ஶஸ்ய, கௌ³ரவாதி³தி வாச்யம் । பராக்ப்ரதீசோர்விரோத⁴ஸ்பு²ரணார்த²ம் விருத்³த⁴ஶப்³த³யோக்³யத்வஸ்யாபி வக்தவ்யத்வாத் । அத ஏவேத³மஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரயோரிதி வக்தவ்யே(அ)பீத³ம்ஶப்³தோ³(அ)ஸ்மத³ர்தே² லோகே வேதே³ ச ப³ஹுஶ:, இமே வயமாஸ்மஹே, இமே விதே³ஹா:, அயமஹமஸ்மீதி ச ப்ரயோக³த³ர்ஶநாந்நாஸ்மச்ச²ப்³த³விரோதீ⁴தி மத்வா யுஷ்மச்ச²ப்³த³: ப்ரயுக்த:, இத³ம்ஶப்³த³ப்ரயோகே³ விரோதா⁴ஸ்பூ²ர்தே: । ஏதேந சேதநவாசித்வாத³ஸ்மச்ச²ப்³த³: பூர்வம் ப்ரயோக்தவ்ய: ‘அப்⁴யர்ஹிதம் பூர்வ’ இதி ந்யாயாத் , ‘த்யதா³தீ³நி ஸர்வைர்நித்யம்’(பா0ஸூ0 1-2-72) இதி ஸூத்ரேண விஹித ஏகஶேஷஶ்ச ஸ்யாதி³தி நிரஸ்தம் । ‘யுஷ்மத³ஸ்மதோ³:’ இதி ஸூத்ர இவாத்ராபி பூர்வநிபாதைகஶேஷயோரப்ராப்தே:, ஏகஶேஷே விவக்ஷிதவிரோதா⁴ஸ்பூ²ர்தேஶ்ச । வ்ருத்³தா⁴ஸ்து ‘யுஷ்மத³ர்தா²த³நாத்மநோ நிஷ்க்ருஷ்ய ஶுத்³த⁴ஸ்ய சித்³தா⁴தோரத்⁴யாரோபாபவாத³ந்யாயேந க்³ரஹணம் த்³யோதயிதுமாதௌ³ யுஷ்மத்³க்³ரஹணம் ’ இத்யாஹு: । தத்ர யுஷ்மத³ஸ்மத்பதா³ப்⁴யாம் பராக்ப்ரத்யக்த்வேநாத்மாநாத்மநோர்வஸ்துதோ விரோத⁴ உக்த: । ப்ரத்யயபதே³ந ப்ரதீதிதோ விரோத⁴ உக்த: । ப்ரதீயத இதி ப்ரத்யயோ(அ)ஹங்காராதி³ரநாத்மா த்³ருஶ்யதயா பா⁴தி । ஆத்மா து ப்ரதீதித்வாத்ப்ரத்யய: ஸ்வப்ரகாஶதயா பா⁴தி । கோ³சரபதே³ந வ்யவஹாரதோ விரோத⁴ உக்த: । யுஷ்மத³ர்த²: ப்ரத்யகா³த்மதிரஸ்காரேண கர்தாஹமித்யாதி³வ்யவஹாரகோ³சர:, அஸ்மத³ர்த²ஸ்த்வநாத்மப்ரவிலாபேந, அஹம் ப்³ரஹ்மேதி வ்யவஹாரகோ³சர இதி த்ரிதா⁴ விரோத⁴: ஸ்பு²டீக்ருத: । யுஷ்மச்சாஸ்மச்ச யுஷ்மத³ஸ்மதீ³, தே ஏவ ப்ரத்யயௌ ச தௌ கோ³சரௌ சேதி யுஷ்மத³ஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரௌ, தயோஸ்த்ரிதா⁴ விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வயோரிதரேதரபா⁴வோ(அ)த்யந்தாபே⁴த³ஸ்தாதா³த்ம்யம் வா தத³நுபபத்தௌ ஸித்³தா⁴யாமித்யந்வய: ।
ஐக்யாஸம்ப⁴வே(அ)பி ஶுக்லோ க⁴ட இதிவத்தாதா³த்ம்யம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -
விஷயவிஷயிணோரிதி ।
சிஜ்ஜட³யோர்விஷயவிஷயித்வாத்³தீ³பக⁴டயோரிவ ந தாதா³த்ம்யமிதி பா⁴வ: ।
யுஷ்மத³ஸ்மதீ³ பராப்ரத்யக்³வஸ்துநீ, தே ஏவ ப்ரத்யயஶ்ச கோ³சரஶ்சேதி வா விக்³ரஹ: । அத்ர ப்ரத்யயகோ³சரபதா³ப்⁴யாமாத்மாநாத்மநோ: ப்ரத்யக்பராக்³பா⁴வே சித³சித்த்வம் ஹேதுருக்தஸ்தத்ர ஹேதுமாஹ -
விஷயவிஷயிணோரிதி ।
அநாத்மநோ க்³ராஹ்யத்வாத³சித்த்வம் , ஆத்மநஸ்து க்³ராஹகத்வாச்சித்த்வம் வாச்யம் । அசித்த்வே ஸ்வஸ்ய ஸ்வேந க்³ரஹஸ்ய கர்மகர்த்ருத்வவிரோதே⁴நாஸம்ப⁴வாத³ப்ரத்யக்ஷத்வாபத்தேரித்யர்த²: । யதே²ஷ்டம் வா ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வ: ।
நந்வேவமாத்மாநாத்மநோ: பராக்ப்ரத்யக்த்வேந, சித³சித்த்வேந, க்³ராஹ்யக்³ராஹகத்வேந ச விரோதா⁴த்தம:ப்ரகாஶவதை³க்யஸ்ய தாதா³த்ம்யஸ்ய வாநுபபத்தௌ ஸத்யாம் , தத்ப்ரமித்யபா⁴வேநாத்⁴யாஸாபா⁴வே(அ)பி தத்³த⁴ர்மாணாம் சைதந்யஸுக²ஜாட்³யது³:கா²தீ³நாம் விநிமயேநாத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்த்வித்யத ஆஹ -
தத்³த⁴ர்மாணாமபீதி ।
தயோராத்மாநாத்மநோர்த⁴ர்மாஸ்தத்³த⁴ர்மாஸ்தேஷாமபீதரேதரபா⁴வாநுபபத்தி: । இதரத்ர த⁴ர்ம்யந்தரே இதரேஷாம் த⁴ர்மாணாம் பா⁴வ: ஸம்ஸர்க³ஸ்தஸ்யாநுபபத்திரித்யர்த²: । ந ஹி த⁴ர்மிணோ: ஸம்ஸர்க³ம் விநா த⁴ர்மாணாம் விநிமயோ அஸ்தி । ஸ்ப²டிகே லோஹிதவஸ்துஸாந்நித்⁴யால்லௌஹித்யத⁴ர்மஸம்ஸர்க³: ।
அஸங்கா³த்மத⁴ர்மிண: கேநாப்யஸம்ஸர்கா³த்³த⁴ர்மிஸம்ஸர்க³பூர்வகோ த⁴ர்மஸம்ஸர்க³: குதஸ்த்ய இத்யபி⁴ப்ரேத்யோக்தம் -
ஸுதராமிதி ।
நந்வாத்மாநாத்மநோஸ்தாதா³த்ம்யஸ்ய தத்³த⁴ர்மஸம்ஸர்க³ஸ்ய சாபா⁴வே(அ)ப்யத்⁴யாஸ: கிம் ந ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -
இத்யத இதி ।
இத்யுக்தரீத்யா தாதா³த்ம்யாத்³யபா⁴வேந தத்ப்ரமாயா அபா⁴வாத³த: ப்ரமாஜந்யஸம்ஸ்காரஸ்யாத்⁴யாஸஹேதோரபா⁴வாத் ‘அத்⁴யாஸோ மித்²யேதி ப⁴விதும் யுக்தம்’ இத்யந்வய: । மித்²யாஶப்³தோ³ த்³வ்யர்த²: அபஹ்நவவசந:, அநிர்வசநீயதாவசநஶ்சேதி । அத்ர சாபஹ்நவார்த²: ।
நநு குத்ர கஸ்யாத்⁴யாஸோ(அ)பஹ்நூயத இத்யாஶங்க்ய, ஆத்மந்யநாத்மதத்³த⁴ர்மாணாமநாத்மந்யாத்மதத்³த⁴ர்மாணாமத்⁴யாஸோ நிரஸ்யத இத்யாஹ -
அஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சர இத்யாதி³நா ।
அஹமிதிப்ரத்யயயோக்³யத்வம் பு³த்³த்⁴யாதே³ரப்யஸ்தீதி மத்வா தத ஆத்மாநம் விவேசயதி -
விஷயிணீதி ।
பு³த்³த்⁴யாதி³ஸாக்ஷிணீத்யர்த²: ।
ஸாக்ஷித்வே ஹேது: -
சிதா³த்மக இதி ।
அஹமிதி பா⁴ஸமாநே சித³ம்ஶாத்மநீத்யர்த²: ।
யுஷ்மத்ப்ரத்யயகோ³சரஸ்யேதி ।
த்வங்காரயோக்³யஸ்ய । இத³மர்த²ஸ்யேதி யாவத் ।
நந்வஹமிதி பா⁴ஸமாநபு³த்³த்⁴யாதே³: கத²மித³மர்த²த்வமித்யத ஆஹ -
விஷயஸ்யேதி ।
ஸாக்ஷிபா⁴ஸ்யஸ்யேத்யர்த²: । ஸாக்ஷிபா⁴ஸ்யத்வரூபலக்ஷணயோகா³த்³பு³த்³த்⁴யாதே³ர்க⁴டாதி³வதி³த³மர்த²த்வம் ந ப்ரதிபா⁴ஸத இதி பா⁴வ: । அத²வா யதா³த்மநோ முக்²யம் ஸர்வாந்தரத்வரூபம் ப்ரத்யக்த்வம் ப்ரதீதித்வம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி வ்யவஹாரகோ³சரத்வம் சோக்தம் தத³ஸித்³த⁴ம் , அஹமிதி ப்ரதீயமாநத்வாத் ,
அஹங்காரவதி³த்யாஶங்க்யாஹ -
அஸ்மத்ப்ரத்யயகோ³சர இதி ।
அஸ்மச்சாஸௌ ப்ரத்யயஶ்சாஸௌ கோ³சரஶ்ச தஸ்மிந்நித்யர்த²: । அஹம்வ்ருத்திவ்யங்க்³யஸ்பு²ரணத்வம் ஸ்பு²ரணவிஷயத்வம் வா ஹேது: । ஆத்³யே த்³ருஷ்டாந்தே ஹேத்வஸித்³தி⁴: । த்³விதீயே து பக்ஷே தத³ஸித்³தி⁴ரித்யாத்மநோ முக்²யம் ப்ரத்யக்த்வாதி³ யுக்தமிதி பா⁴வ: ।
நநு யதா³த்மநோ விஷயித்வம் தத³ஸித்³த⁴ம் , அநுப⁴வாமீதி ஶப்³த³வத்வாத் , அஹங்காரவதி³த்யத ஆஹ -
விஷயிணீதி ।
வாச்யத்வம் லக்ஷ்யத்வம் வா ஹேது: । நாத்³ய:, பக்ஷே தத³ஸித்³தே⁴: । நாந்த்ய:, த்³ருஷ்டாந்தே தத்³வைகல்யாதி³தி பா⁴வ: ।
தே³ஹம் ஜாநாமீதி தே³ஹாஹங்காரயோர்விஷயவிஷயித்வே(அ)பி மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யபே⁴தா³த்⁴யாஸவதா³த்மாஹங்காரயோரப்யபே⁴தா³த்⁴யாஸ: ஸ்யாதி³த்யத ஆஹ -
சிதா³த்மக இதி ।
தயோர்ஜாட்³யால்பத்வாப்⁴யாம் ஸாத்³ருஶ்யாத³த்⁴யாஸே(அ)பி சிதா³த்மந்யநவச்சி²ந்நே ஜடா³ல்பாஹங்காராதே³ர்நாத்⁴யாஸ இதி பா⁴வ: ।
அஹமிதி பா⁴ஸ்யத்வாதா³த்மவத³ஹங்காரஸ்யாபி ப்ரத்யக்த்வாதி³கம் முக்²யமேவ, தத: பூர்வோக்தபராக்த்வாத்³யஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யாஹ -
யுஷ்மதி³தி ।
அஹம்வ்ருத்திபா⁴ஸ்யத்வமஹங்காரே நாஸ்தி கர்த்ருகர்மத்வவிரோதா⁴த் , சித்³பா⁴ஸ்யத்வம் சிதா³த்மநி நாஸ்தீதி ஹேத்வஸித்³தி⁴: । அதோ பு³த்³த்⁴யாதே³: ப்ரதிபா⁴ஸத: ப்ரத்யக்த்வே(அ)பி பராக்த்வாதி³கம் முக்²யமேவேதி பா⁴வ: । யுஷ்மத்பராக்தச்சாஸௌ ப்ரதீயத இதி ப்ரத்யயஶ்சாஸௌ கர்த்ருத்வாதி³வ்யவஹாரகோ³சரஶ்ச தஸ்யேதி விக்³ரஹ: ।
தஸ்ய ஹேயத்வார்த²மாஹ -
விஷயஸ்யேதி ।
ஷிஞ் ப³ந்த⁴நே । விஸிநோதி ப³த்⁴நாதி இதி விஷயஸ்தஸ்யேத்யர்த²: ।
ஆத்மந்யநாத்மதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸோ மித்²யா ப⁴வது, அநாத்மந்யாத்மதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸ: கிம் ந ஸ்யாத் , அஹம் ஸ்பு²ராமி ஸுகீ²த்யாத்³யநுப⁴வாதி³த்யாஶங்க்யாஹ -
தத்³விபர்யயேணேதி ।
தஸ்மாத³நாத்மநோ விபர்யயோ விருத்³த⁴ஸ்வபா⁴வஶ்சைதந்யம் । இத்த²ம்பா⁴வே த்ருதீயா । சைதந்யாத்மநா விஷயிணஸ்தத்³த⁴ர்மாணாம் ச யோ(அ)ஹங்காராதௌ³ விஷயே(அ)த்⁴யாஸ: ஸ மித்²யேதி நாஸ்தீதி ப⁴விதும் யுக்தம் , அத்⁴யாஸஸாமக்³ர்யபா⁴வாத் । ந ஹ்யத்ர பூர்வப்ரமாஹிதஸம்ஸ்கார: ஸாத்³ருஶ்யமஜ்ஞாநம் வாஸ்தி । நிரவயவநிர்கு³ணஸ்வப்ரகாஶாத்மநி கு³ணாவயவஸாத்³ருஶ்யஸ்ய அஜ்ஞாநஸ்ய(சாஜ்ஞாநஸ்ய)* சாயோகா³த் ॥
நந்வாத்மநோ நிர்கு³ணத்வே தத்³த⁴ர்மாணாமிதி பா⁴ஷ்யம் கத²மிதி சேத் , உச்யதே । பு³த்³தி⁴வ்ருத்த்யபி⁴வ்யக்தம் சைதந்யம் ஜ்ஞாநம் , விஷயாபே⁴தே³நாபி⁴வ்யக்தம் ஸ்பு²ரணம் , ஶுப⁴கர்மஜந்யவ்ருத்திவ்யக்தமாநந்த³ இத்யேவம் வ்ருத்த்யுபாதி⁴க்ருதபே⁴தா³த் ஜ்ஞாநாதீ³நாமாத்மத⁴ர்மத்வவ்யபதே³ஶ: । தது³க்தம் டீகாயாம் ‘ஆநந்தோ³ விஷயாநுப⁴வோ நித்யத்வம் சேதி ஸந்தி த⁴ர்மா அப்ருத²க்த்வே(அ)பி சைதந்யாத் (சைதந்யத்வாத்)* ப்ருத²கி³வாவபா⁴ஸந்தே’ இதி । அதோ நிர்கு³ணப்³ரஹ்மாத்மத்வமதே, அஹம் கரோமீதி ப்ரதீதேரர்த²ஸ்ய சாத்⁴யாஸத்வாயோகா³த்ப்ரமாத்வம் (ஸத்யத்வம் சேத்யதி⁴க: பாட²:)* அஹம் நர இதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யஸ்ய கௌ³ணத்வமிதி மதமாஸ்தே²யம் । ததா² ச ப³ந்த⁴ஸ்ய ஸத்யதயா ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திரூபப²லாஸம்ப⁴வாத்³ப³த்³த⁴முக்தயோர்ஜீவப்³ரஹ்மணோரைக்யாயோகே³ந விஷயாஸம்ப⁴வாத் ஶாஸ்த்ரம் நாரம்ப⁴ணீயமிதி பூர்வபக்ஷபா⁴ஷ்யதாத்பர்யம் । யுக்தக்³ரஹணாத்பூர்வபக்ஷஸ்ய து³ர்ப³லத்வம் ஸூசயதி । ததா²ஹி கிமத்⁴யாஸஸ்ய நாஸ்தித்வமயுக்தத்வாத³பா⁴நாத்³வா காரணாபா⁴வாத்³வா ? ஆத்³ய இஷ்ட இத்யாஹ -
ததா²பீதி ।
ஏதத³நுரோதா⁴தா³தௌ³ யத்³யபீதி படி²தவ்யம் । அத்⁴யாஸஸ்யாஸங்க³ஸ்வப்ரகாஶாத்மந்யயுக்தத்வமலங்கார இதி பா⁴வ: ।
ந த்³விதீய இத்யாஹ -
அயமிதி ।
அஜ்ஞ: கர்தா மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ப்ரத்யக்ஷாநுப⁴வாத³த்⁴யாஸஸ்யாபா⁴நமஸித்³த⁴மித்யர்த²: । ந சேத³ம் ப்ரத்யக்ஷம் கர்த்ருத்வாதௌ³ ப்ரமேதி வாச்யம் । அபௌருஷேயதயா நிர்தோ³ஷேண, உபக்ரமாதி³லிங்கா³வத்⁴ருததாத்பர்யேண ச தத்வமஸ்யாதி³வாக்யேநாகர்த்ருப்³ரஹ்மத்வபோ³த⁴நேநாஸ்ய-அகர்தத்வ- ப்⁴ரமத்வநிஶ்சயாத் । ந ச ஜ்யேஷ்ட²ப்ரத்யக்ஷவிரோதா⁴தா³க³மஜ்ஞாநஸ்யைவ பா³த⁴ இதி வாச்யம் , தே³ஹாத்மவாத³ப்ரஸங்கா³த் , மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி ப்ரத்யக்ஷவிரோதே⁴ந ‘அதா²யமஶரீர:’(ப்³ரு॰உ॰ 4-4-7) இத்யாதி³ஶ்ருத்யா தே³ஹாத³ந்யாத்மாஸித்³தே⁴: । தஸ்மாதி³த³ம் ரஜதமிதிவத்ஸாமாநாதி⁴கரண்யப்ரத்யக்ஷஸ்ய ப்⁴ரமத்வஶங்காகலங்கிதஸ்ய நாக³மாத்ப்ராப³ல்யமித்யாஸ்தே²யம் । கிஞ்ச ஜ்யேஷ்ட²த்வம் பூர்வபா⁴வித்வம் வா ஆக³மஜ்ஞாநம் ப்ரத்யுபஜீவ்யத்வம் வா ? ஆத்³யே ந ப்ராப³ல்யம் , ஜ்யேஷ்ட²ஸ்யாபி ரஜதப்⁴ரமஸ்ய பஶ்சாத்³பா⁴விநா ஶுக்திஜ்ஞாநேந பா³த⁴த³ர்ஶநாத் । ந த்³விதீய: । ஆக³மஜ்ஞாநோத்பத்தௌ ப்ரத்யக்ஷாதி³மூலவ்ருத்³த⁴வ்யவஹாரே ச(சேதி நாஸ்தி)* ஸங்க³திக்³ரஹத்³வாரா, ஶப்³தோ³பலப்³தி⁴த்³வாரா ச ப்ரத்யக்ஷாதே³ர்வ்யாவஹாரிகப்ராமாண்யஸ்யோபஜீவ்யத்வே(அ)பி தாத்த்விகப்ராமாண்யஸ்யாநபேக்ஷிதத்வாத் , அநபேக்ஷிதாம்ஶஸ்யாக³மேந பா³த⁴ஸம்ப⁴வாதி³தி । யத்து க்ஷணிகயாக³ஸ்ய ஶ்ருதிப³லாத்காலாந்தரபா⁴விப²லஹேதுத்வவத் ‘ததா² வித்³வாந்நாமரூபாத்³விமுக்த:’(மு॰உ॰ 3-2-7) இதி ஶ்ருதிப³லாத்ஸத்யஸ்யாபி ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திஸம்ப⁴வாத³த்⁴யாஸவர்ணநம் வ்யர்த²மிதி, தந்ந । ஜ்ஞாநமாத்ரநிவர்த்யஸ்ய க்வாபி ஸத்யத்வாத³ர்ஶநாத் , ஸத்யஸ்ய சாத்மநோ நிவ்ருத்த்யத³ர்ஶநாச்ச, அயோக்³யதாநிஶ்சயே ஸதி ஸத்யப³ந்த⁴ஸ்ய ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திஶ்ருதேர்போ³த⁴கத்வாயோகா³த் । ந ச ஸேதுத³ர்ஶநாத்ஸத்யஸ்ய பாபஸ்ய நாஶத³ர்ஶநாந்நாயோக்³யதாநிஶ்சய இதி வாச்யம் , தஸ்ய ஶ்ரத்³தா⁴நியமாதி³ஸாபேக்ஷஜ்ஞாநநாஶ்யத்வாத் । ப³ந்த⁴ஸ்ய ச ‘நாந்ய: பந்தா²’(ஶ்வே॰உ॰ 3-8) இதி ஶ்ருத்யா ஜ்ஞாநமாத்ராந்நிவ்ருத்திப்ரதீதே:, அத: ஶ்ருதஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வநிர்வாஹார்த²மத்⁴யஸ்தத்வம் வர்ணநீயம் । கிம் ச ஜ்ஞாநைகநிவர்த்யஸ்ய கிம் நாம ஸத்யத்வம் , ந தாவத³ஜ்ஞாநாஜந்யத்வம் । ‘மாயாம் து ப்ரக்ருதிம்’(ஶ்வே॰உ॰ 4-10) இதி ஶ்ருதிவிரோதா⁴ந்மாயாவித்³யயோரைக்யாத் । நாபி ஸ்வாதி⁴ஷ்டா²நே ஸ்வாபா⁴வஶூந்யத்வம் ‘அஸ்தூ²லம்’ (ப்³ரு॰உ॰ 3-8-8) இத்யாதி³நிஷேத⁴ஶ்ருதிவிரோதா⁴த் । நாபி ப்³ரஹ்மவத்³பா³தா⁴யோக்³யத்வம் , ஜ்ஞாநாந்நிவ்ருத்திஶ்ருதிவிரோதா⁴த் । அத² வ்யவஹாரகாலே பா³த⁴ஶூந்யத்வம் , தர்ஹி வ்யாவஹாரிகமேவ ஸத்யத்வமித்யாக³தமத்⁴யஸ்தத்வம் । தச்ச ஶ்ருத்யர்தே² யோக்³யதாஜ்ஞாநார்த²ம் வர்ணநீயமேவ, யாக³ஸ்யாபூர்வத்³வாரத்வவத் । ந ச ‘தத³நந்யத்வாதி⁴கரணே’(ப்³ர॰ஸூ॰ 2-1-14) தஸ்ய வர்ணநாத்பௌநருக்த்யம் , தத்ரோக்தாத்⁴யாஸஸ்யைவ ப்ரவ்ருத்த்யங்க³விஷயாதி³ஸித்³த்⁴யர்த²மாதௌ³ ஸ்மார்யமாணத்வாதி³தி தி³க் ॥
அத்⁴யாஸம் த்³வேதா⁴ த³ர்ஶயதி -
லோகவ்யவஹார இதி ।
லோக்யதே மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யபி⁴மந்யத இதி லோகோ(அ)ர்தா²த்⁴யாஸ:, தத்³விஷயோ வ்யவஹாரோ(அ)பி⁴மாந இதி ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸோ த³ர்ஶித: ।
த்³விவிதா⁴த்⁴யாஸஸ்வரூபலக்ஷணமாஹ -
அந்யோந்யஸ்மிந் இத்யாதி³நா த⁴ர்மத⁴ர்மிணோ: இத்யந்தேந ।
ஜாட்³யசைதந்யாதி³த⁴ர்மாணாம் த⁴ர்மிணாவஹங்காராத்மாநௌ, தயோரத்யந்தம் பி⁴ந்நயோரிதரேதரபே⁴தா³க்³ரஹேணாந்யோந்யஸ்மிந் அந்யோந்யதாதா³த்ம்யமந்யோந்யத⁴ர்மாம்ஶ்ச வ்யத்யாஸேநாத்⁴யஸ்ய லோகவ்யவஹார இதி யோஜநா । அத: ஸோ(அ)யமிதி ப்ரமாயா நாத்⁴யாஸத்வம் , ததி³த³மர்த²யோ: காலபே⁴தே³ந கல்பிதபே⁴தே³(அ)ப்யத்யந்தபே⁴தா³பா⁴வாதி³தி வக்துமத்யந்தேத்யுக்தம் । ந ச த⁴ர்மிதாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸே த⁴ர்மாத்⁴யாஸஸித்³தே⁴: ‘த⁴ர்மாம்ஶ்ச’ இதி வ்யர்த²மிதி வாச்யம் , அந்த⁴த்வாதீ³நாமிந்த்³ரியத⁴ர்மாணாம் த⁴ர்ம்யத்⁴யாஸாஸ்பு²டத்வே(அ)ப்யந்தோ⁴(அ)ஹமிதி ஸ்பு²டோ(அ)த்⁴யாஸ இதி ஜ்ஞாபநார்த²த்வாத் ।
நந்வாத்மாநாத்மநோ: பரஸ்பராத்⁴யஸ்தத்வே ஶூந்யவாத³: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யாஹ -
ஸத்யாந்ருதே மிது²நீக்ருத்யேதி ।
ஸத்யமநித³ம் சைதந்யம் தஸ்யாநாத்மநி ஸம்ஸர்க³மாத்ராத்⁴யாஸோ ந ஸ்வரூபஸ்ய । அந்ருதம் யுஷ்மத³ர்த²: தஸ்ய ஸ்வரூபதோ(அ)ப்யத்⁴யாஸாத்தயோர்மிது²நீகரணமத்⁴யாஸ இதி ந ஶூந்யதேத்யர்த²: ॥
நந்வத்⁴யாஸமிது²நீகரணலோகவ்யவஹாரஶப்³தா³நாமேகார்த²த்வே(அ)த்⁴யஸ்ய மிது²நீக்ருத்யேதி பூர்வகாலத்வவாசிக்த்வாப்ரத்யயாதே³ஶஸ்ய ல்யப: கத²ம் ப்ரயோக³ இதி சேந்ந, அத்⁴யாஸவ்யக்திபே⁴தா³த் । தத்ர பூர்வபூர்வாத்⁴யாஸஸ்யோத்தரோத்தராத்⁴யாஸம் ப்ரதி ஸம்ஸ்காரத்³வாரா பூர்வகாலத்வேந ஹேதுத்வத்³யோதநார்த²ம் ல்யப: ப்ரயோக³: । ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி -
நைஸர்கி³க இதி ।
ப்ரத்யகா³த்மநி ஹேதுஹேதுமத்³பா⁴வேநாத்⁴யாஸப்ரவாஹோ(அ)நாதி³ரித்யர்த²: । நநு ப்ரவாஹஸ்யாவஸ்துத்வாத் , அத்⁴யாஸவ்யக்தீநாம் ஸாதி³த்வாத் , கத²மநாதி³த்வமிதி சேத் । உச்யதே - அத்⁴யாஸத்வாவச்சி²ந்நவ்யக்தீநாம் மத்⁴யே(அ)ந்யதமயா வ்யக்த்யா விநா(அ)நாதி³காலஸ்யாவர்தநம் கார்யாநாதி³த்வமித்யங்கீ³காராத் । ஏதேந காரணாபா⁴வாதி³தி கல்போ நிரஸ்த:, ஸம்ஸ்காரஸ்ய நிமித்தஸ்ய நைஸர்கி³கபதே³நோக்தத்வாத் । ந ச பூர்வப்ரமாஜந்ய ஏவ ஸம்ஸ்காரோ ஹேதுரிதி வாச்யம் , லாக⁴வேந பூர்வாநுப⁴வஜந்யஸம்ஸ்காரஸ்ய ஹேதுத்வாத் । அத: பூர்வாத்⁴யாஸஜந்ய: ஸம்ஸ்காரோ(அ)ஸ்தீதி ஸித்³த⁴ம் ।
அத்⁴யாஸஸ்யோபாதா³நமாஹ -
மித்²யாஜ்ஞாநநிமித்த இதி ।
மித்²யா ச தத³ஜ்ஞாநம் ச மித்²யாஜ்ஞாநம் தந்நிமித்தமுபாதா³நம் யஸ்ய ஸ தந்நிமித்த: । தது³பாதா³ந(தது³பாதா³நக)* இத்யர்த²: । அஜ்ஞாநஸ்யோபாதா³நத்வே(அ)பி ஸம்ஸ்பு²ரதா³த்மதத்த்வாவரகதயா தோ³ஷத்வேநாஹங்காராத்⁴யாஸகர்துரீஶ்வரஸ்யோபாதி⁴த்வேந ஸம்ஸ்காரகாலகர்மாதி³நிமித்தபரிணாமித்வேந ச நிமித்தத்வமிதி த்³யோதயிதும் நிமித்தபத³ம் । ஸ்வப்ரகாஶாத்மந்யஸங்கே³ கத²மவித்³யாஸங்க³:, (ஸம்ஸ்காராதி³ஸாமக்³ர்யபா⁴வாத் இத்யதி⁴க:)*, இதி ஶங்காநிராஸார்த²ம் மித்²யாபத³ம் । ப்ரசண்ட³மார்தண்ட³மண்ட³லே பேசகாநுப⁴வஸித்³தா⁴ந்த⁴காரவத் , அஹமஜ்ஞ இத்யநுப⁴வஸித்³த⁴மஜ்ஞாநம் து³ரபஹ்நவம் , கல்பிதஸ்யாதி⁴ஷ்டா²நாஸ்பர்ஶித்வாத் , நித்யஸ்வரூபஜ்ஞாநஸ்யாவிரோதி⁴த்வாச்சேதி । யத்³வா அஜ்ஞாநம் ஜ்ஞாநாபா⁴வ இதி ஶங்காநிராஸார்த²ம் மித்²யாபத³ம் । மித்²யாத்வே ஸதி ஸாக்ஷாஜ்ஜ்ஞாநநிவர்த்யத்வமஜ்ஞாநஸ்ய லக்ஷணம் மித்²யாஜ்ஞாநபதே³நோக்தம் । ஜ்ஞாநேநேச்சா²ப்ராக³பா⁴வ: ஸாக்ஷாந்நிவர்த்யத இதி வத³ந்தம் ப்ரதி மித்²யாத்வே ஸதீத்யுக்தம் । அஜ்ஞாநநிவ்ருத்தித்³வாரா ஜ்ஞாநநிவர்த்யப³ந்தே⁴(அ)திவ்யாப்திநிராஸாய ஸாக்ஷாதி³தி । அநாத்³யுபாதா³நத்வே ஸதி மித்²யாத்வம் வா லக்ஷணம் । ப்³ரஹ்மநிராஸார்த²ம் மித்²யாத்வமிதி । ம்ருதா³தி³நிராஸார்த²மநாதீ³தி । அவித்³யாத்மநோ: ஸம்ப³ந்த⁴நிராஸார்த²முபாதா³நத்வே ஸதீதி ।
ஸம்ப்ரதி அத்⁴யாஸம் த்³ரட⁴யிதுமபி⁴லபதி -
அஹமித³ம் மமேத³மிதி ।
ஆத்⁴யாத்மிககார்யாத்⁴யாஸேஷ்வஹமிதி ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாஸ: । ந சாதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யாம்ஶத்³வயாநுபலம்பா⁴த் நாயமத்⁴யாஸ இதி வாச்யம் , அயோ த³ஹதீதிவத³ஹமுபலப⁴ இதி த்³ருக்³த்³ருஶ்யாம்ஶயோருபலம்பா⁴த் । இத³ம்பதே³ந போ⁴க்³ய: ஸங்கா⁴த உச்யதே । அத்ராஹமித³மித்யநேந மநுஷ்யோ(அ)ஹமிதி தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸோ த³ர்ஶித: । மமேத³மித்யநேந மமேத³ம் (மமேத³மித்யநேந இதி நாஸ்தி)* ஶரீரமிதி ஸம்ஸர்கா³த்⁴யாஸ: ॥ நநு தே³ஹாத்மநோஸ்தாதா³த்ம்யமேவ ஸம்ஸர்க³ இதி தயோ: கோ பே⁴த³ இதி சேத் , ஸத்யம் । ஸத்தைக்யே ஸதி மிதோ² பே⁴த³ஸ்தாதா³த்ம்யம் । தத்ர மநுஷ்யோ(அ)ஹமித்யைக்யாம்ஶபா⁴நம் மமேத³மிதி பே⁴தா³ம்ஶரூபஸம்ஸர்க³பா⁴நமிதி பே⁴த³: । ஏவம் ஸாமக்³ரீஸத்த்வாத³நுப⁴வஸத்த்வாச்ச (சேதி நாஸ்தி)* அத்⁴யாஸோ(அ)ஸ்தீத்யதோ ப்³ரஹ்மாத்மைக்யே விரோதா⁴பா⁴வேந விஷயப்ரயோஜநயோ: ஸத்த்வாத்ஶாஸ்த்ரமாரம்ப⁴ணீயமிதி ஸித்³தா⁴ந்தபா⁴ஷ்யதாத்பர்யம் ।
ஏவம் (ஏவம் சேதி சகாரோ(அ)தி⁴க:)* ஸூத்ரேணார்தா²த்ஸூசிதே விஷயப்ரயோஜநே ப்ரதிபாத்³ய தத்³தே⁴துமத்⁴யாஸம் லக்ஷணஸம்பா⁴வநாப்ரமாணை: ஸாத⁴யிதும் லக்ஷணம் ப்ருச்ச²தி -
ஆஹேதி ।
கிம்லக்ஷணகோ(அ)த்⁴யாஸ இத்யாஹ பூர்வவாதீ³த்யர்த²: । அஸ்ய ஶாஸ்த்ரஸ்ய தத்த்வநிர்ணயப்ரதா⁴நத்வேந வாத³கதா²த்வத்³யோதநார்த²மாஹேதி பரோக்தி: । ‘ஆஹ’ இத்யாதி³ ‘கத²ம் புந:ப்ரத்யகா³த்மநி’ இத்யத: ப்ராக³த்⁴யாஸலக்ஷணபரம் பா⁴ஷ்யம் । ததா³ரப்⁴ய ஸம்பா⁴வநாபரம் । "தமேதமவித்³யாக்²யம்" இத்யாரப்⁴ய "ஸர்வலோகப்ரத்யக்ஷ:" இத்யந்தம் ப்ரமாணபரமிதி விபா⁴க³: ।
லக்ஷணமாஹ -
உச்யதே - ஸ்ம்ருதிரூப இதி ।
அத்⁴யாஸ இத்யநுஷங்க³: । அத்ர பரத்ராவபா⁴ஸ இத்யேவ லக்ஷணம் , ஶிஷ்டம் பத³த்³வயம் தது³பபாத³நார்த²ம் । ததா²ஹி அவபா⁴ஸ்யத இத்யவபா⁴ஸோ ரஜதாத்³யர்த²: தஸ்யாயோக்³யமதி⁴கரணம் பரத்ரபதா³ர்த²: । அதி⁴கரணஸ்யாயோக்³யத்வமாரோப்யாத்யந்தாபா⁴வத்வம் தத்³வத்த்வம் வா । ததா² சைகாவச்சே²தே³ந ஸ்வஸம்ஸ்ருஜ்யமாநே ஸ்வாத்யந்தாபா⁴வவதி அவபா⁴ஸ்யத்வமத்⁴யஸ்தத்வமித்யர்த²: । இத³ம் ச ஸாத்³யநாத்³யத்⁴யாஸஸாதா⁴ரணம் லக்ஷணம் । ஸம்யோகே³(அ)திவ்யாப்திநிராஸாயைகாவச்சே²தே³நேதி । ஸம்யோக³ஸ்ய ஸ்வஸம்ஸ்ருஜ்யமாநே வ்ருக்ஷே ஸ்வாத்யந்தாபா⁴வவத்யவபா⁴ஸ்யத்வே(அ)பி ஸ்வஸ்வாத்யந்தாபா⁴வயோர்மூலாக்³ராவச்சே²த³கபே⁴தா³ந்நாதிவ்யாப்தி:(ஸ்வாத்யந்தாபா⁴வேத்யாதி³)* । பூர்வம் ஸ்வாபா⁴வவதி பூ⁴தலே பஶ்சாதா³நீதோ க⁴டோ பா⁴தீதி க⁴டே(அ)திவ்யாப்திநிராஸாய ஸ்வஸம்ஸ்ருஜ்யமாந இதி பத³ம் , தேந ஸ்வாபா⁴வகாலே ப்ரதியோகி³ஸம்ஸர்க³ஸ்ய வித்³யமாநதோச்யதே இதி நாதிவ்யாப்தி: । பூ⁴த்வாவச்சே²தே³நாவபா⁴ஸ்யக³ந்தே⁴(அ)திவ்யாப்திவாரணாய ஸ்வாத்யந்தாபா⁴வவதீதி பத³ம் । ஶுக்தாவித³ந்த்வாவச்சே²தே³ந ரஜதஸம்ஸர்க³காலே(அ)த்யந்தாபா⁴வோ(அ)ஸ்தீதி நாவ்யாப்தி: ।
நந்வஸ்ய லக்ஷணஸ்யாஸம்ப⁴வ:, ஶுக்தௌ ரஜதஸ்ய ஸாமக்³ர்யபா⁴வேந ஸம்ஸர்கா³ஸத்வாத் । ந ச ஸ்மர்யமாணரஜதஸ்யைவ (ஸ்மர்யமாணஸத்யரஜதஸ்யைவ)* பரத்ர ஶுக்தாவவபா⁴ஸ்யத்வேநாத்⁴யஸ்தத்வோக்திரிதி வாச்யம் , அந்யதா²க்²யாதிப்ரஸங்கா³தி³த்யத ஆஹ -
ஸ்ம்ருதிரூப இதி ।
ஸ்மர்யதே இதி ஸ்ம்ருதி: ஸத்யரஜதாதி³: தஸ்ய ரூபமிவ ரூபமஸ்யேதி ஸ்ம்ருதிரூப: । ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶ இத்யர்த²: । ஸாத்³ருஶ்யோக்த்யா ஸ்மர்யமாணாதா³ரோப்யஸ்ய பே⁴தா³த் , நாந்யதா²க்²யாதிரித்யுக்தம் ப⁴வதி ।
ஸாத்³ருஶ்யமுபபாத³யதி -
பூர்வத்³ருஷ்டேதி ।
த்³ருஷ்டம் த³ர்ஶநம் , ஸம்ஸ்காரத்³வாரா பூர்வத³ர்ஶநாத³வபா⁴ஸ்யத இதி பூர்வத்³ருஷ்டாவபா⁴ஸ: । தேந ஸம்ஸ்காரஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வம் ஸ்மர்யமாணாரோப்யயோ: ஸாத்³ருஶ்யமுக்தம் ப⁴வதி, ஸ்ம்ருத்யாரோபயோ: ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வாத் । ந ச ஸம்ஸ்காரஜந்யத்வாதா³ரோபஸ்ய ஸ்ம்ருதித்வாபத்திரிதி வாச்யம் , தோ³ஷஸம்ப்ரயோக³ஜந்யத்வஸ்யாபி விவக்ஷிதத்வேந ஸம்ஸ்காரமாத்ரஜந்யத்வாபா⁴வாத் । அத்ர ஸம்ப்ரயோக³ஶப்³தே³ந அதி⁴ஷ்டா²நஸாமாந்யஜ்ஞாநமுச்யதே, அஹங்காராத்⁴யாஸே இந்த்³ரியஸம்ப்ரயோகா³லாபா⁴த் । ஏவம் ச தோ³ஷஸம்ப்ரயோக³ஸம்ஸ்காரப³லாச்சு²க்த்யாதௌ³ ரஜதமுத்பந்நமஸ்தீதி பரத்ராவபா⁴ஸ்யத்வலக்ஷணமுபபந்நமிதி ஸ்ம்ருதிரூபபூர்வத்³ருஷ்டபதா³ப்⁴யாமுபபாதி³தம் । அந்யே து தாப்⁴யாம் தோ³ஷாதி³த்ரயஜந்யத்வம் கார்யாத்⁴யாஸலக்ஷணமுக்தமித்யாஹு: । அபரே து ஸ்ம்ருதிரூப: ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶ:, ஸாத்³ருஶ்யம் ச ப்ரமாணாஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வம் ஸ்ம்ருத்யாரோபயோ: ப்ரமாணாஜந்யத்வாத் । பூர்வத்³ருஷ்டபத³தஜ்ஜாதீயபரம் , அபி⁴நவரஜதாதே³: பூர்வத்³ருஷ்டத்வாபா⁴வாத் । ததா² ச ப்ரமாணாஜந்யஜ்ஞாநவிஷயத்வே ஸதி பூர்வத்³ருஷ்டஜாதீயத்வம் ப்ராதீதிகாத்⁴யாஸலக்ஷணம் தாப்⁴யாமுக்தம் । பரத்ராவபா⁴ஸஶப்³தா³ப்⁴யாமத்⁴யாஸமாத்ரலக்ஷணம் வ்யாக்²யாதமேவ । தத்ர ஸ்மர்யமாணக³ங்கா³தௌ³ அபி⁴நவக⁴டே சாதிவ்யாப்திநிராஸாய ப்ரமாணேத்யாதி³ பத³த்³வயமித்யாஹு: । தத்ரார்தா²த்⁴யாஸே ஸ்மர்யமாணஸத்³ருஶ: பரத்ர பூர்வத³ர்ஶநாத³வபா⁴ஸ்யத இதி யோஜநா । ஜ்ஞாநாத்⁴யாஸே து ஸ்ம்ருதிஸத்³ருஶ: பரத்ர பூர்வத³ர்ஶநாத³வபா⁴ஸத (பூர்வத³ர்ஶநாத³வபா⁴ஸ)* இதி வாக்யம் யோஜநீயமிதி ஸங்க்ஷேப: ।
நநு அத்⁴யாஸே வாதி³விப்ரதிபத்தே: கத²முக்தலக்ஷணஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்யாதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யஸ்வரூபவிவாதே³(அ)பி பரத்ர பராவபா⁴ஸ இதி லக்ஷணே ஸம்வாதா³த்³யுக்திபி⁴: ஸத்யாதி⁴ஷ்டா²நே மித்²யார்தா²வபா⁴ஸஸித்³தே⁴: ஸர்வதந்த்ரஸித்³தா⁴ந்த இத³ம் லக்ஷணமிதி மத்வா அந்யதா²த்மக்²யாதிவாதி³நோர்மதமாஹ -
தம் கேசிதி³தி ।
கேசித³ந்யதா²க்²யாதிவாதி³நோ(அ)ந்யத்ர ஶுக்த்யாதா³வந்யத⁴ர்மஸ்ய ஸ்வாவயவத⁴ர்மஸ்ய தே³ஶாந்தரஸ்த²ஸ்ய ரூப்யாதே³ரத்⁴யாஸ இதி வத³ந்தி । ஆத்மக்²யாதிவாதி³நஸ்து பா³ஹ்யே ஶுக்த்யாதௌ³ பு³த்³தி⁴ரூபாத்மநோ த⁴ர்மஸ்ய ரஜதஸ்யாத்⁴யாஸ:, ஆந்தரஸ்ய ரஜதஸ்ய ப³ஹிர்வத³வபா⁴ஸ இதி வத³ந்தீத்யர்த²: ।
அக்²யாதிமதமாஹ -
கேசிதி³தி ।
யத்ர யஸ்யாத்⁴யாஸோ லோகஸித்³த⁴ஸ்தயோஸ்தத்³தி⁴யோஶ்ச (லோகதயோரர்த²யோஸ்தத்³தி⁴யோஶ்ச)* பே⁴தா³க்³ரஹே ஸதி தந்மூலோ ப்⁴ரம:, இத³ம் ரூப்யமிதி விஶிஷ்டவ்யவஹார இதி வத³ந்தீத்யர்த²: । தைரபி விஶிஷ்டவ்யவஹாராந்யதா²நுபபத்த்யா விஶிஷ்டப்⁴ராந்தே: ஸ்வீகார்யத்வாத் , பரத்ர பராவபா⁴ஸஸம்மதிரிதி பா⁴வ: ।
ஶூந்யமதமாஹ -
அந்யே த்விதி ।
தஸ்யைவாதி⁴ஷ்டா²நஸ்ய ஶுக்த்யாதே³ர்விபரீதத⁴ர்மத்வகல்பநாம் விபரீதோ விருத்³தோ⁴ த⁴ர்மோ யஸ்ய தத்³பா⁴வஸ்தஸ்ய ரஜதாதே³ரத்யந்தாஸத: கல்பநாமாசக்ஷத இத்யர்த²: ।
ஏதேஷு மதேஷு பரத்ர பராவபா⁴ஸத்வலக்ஷணஸம்வாத³மாஹ -
ஸர்வதா²பி த்விதி ।
அந்யதா²க்²யாதித்வாதி³ப்ரகாரவிவாதே³(அ)ப்யத்⁴யாஸ: பரத்ர பராவபா⁴ஸத்வலக்ஷணம் ந ஜஹாதீத்யர்த²: । ஶுக்தாவபரோக்ஷஸ்ய ரஜதஸ்ய தே³ஶாந்தரே பு³த்³தௌ⁴ வா ஸத்த்வாயோகா³த்ஶூந்யத்வே ப்ரத்யக்ஷத்வாயோகா³த் , ஶுக்தௌ ஸத்த்வே பா³தா⁴யோகா³த்மித்²யாத்வமேவேதி பா⁴வ: ।
ஆரோப்யமித்²யாத்வே ந யுக்த்யபேக்ஷா, தஸ்யாநுப⁴வஸித்³த⁴த்வாதி³த்யாஹ -
ததா² சேதி ।
பா³தா⁴நந்தரகாலீநோ(அ)யமநுப⁴வ:, தத்பூர்வம் ஶுக்திகாத்வஜ்ஞாநாயோகா³த் , ரஜதஸ்ய பா³த⁴ப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴ம் மித்²யாத்வம் வச்ச²ப்³தே³நோச்யதே ।
ஆத்மநி நிருபாதி⁴கே(அ)ஹங்காராத்⁴யாஸே த்³ருஷ்டாந்தமுக்த்வா ப்³ரஹ்மஜீவாந்தரபே⁴த³ஸ்ய(ப்³ரஹ்மஜீவாவாந்தரபே⁴த³ஸ்ய)* அவித்³யாத்³யுபாதி⁴கஸ்யாத்⁴யாஸே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ -
ஏக இதி ।
த்³விதீயசந்த்³ரஸஹிதவதே³க ஏவாங்கு³ல்யா த்³விதா⁴ பா⁴தீத்யர்த²: । லக்ஷணப்ரகரணோபஸம்ஹாரார்த² இதிஶப்³த³: ।
ப⁴வத்வத்⁴யாஸ: ஶுக்த்யாதௌ³, ஆத்மநி து ந ஸம்ப⁴வதீத்யாக்ஷிபதி -
கத²ம் புநரிதி ।
யத்ராபரோக்ஷாத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் தத்ரேந்த்³ரியஸம்யுக்தத்வம் விஷயத்வம் சேதி வ்யாப்தி: ஶுக்த்யாதௌ³ த்³ருஷ்டா । தத்ர வ்யாபகாபா⁴வாதா³த்மநோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நத்வம் ந ஸம்ப⁴வதீத்யபி⁴ப்ரேத்யாஹ -
ப்ரத்யகா³த்மநீதி ।
ப்ரதீசி பூர்ண இந்த்³ரியாக்³ராஹ்யே விஷயஸ்யாஹங்காராதே³ஸ்தத்³த⁴ர்மாணாம் சாத்⁴யாஸ: கத²மித்யர்த²: ।
உக்தவ்யாப்திமாஹ -
ஸர்வோ ஹீதி ।
புரோ(அ)வஸ்தி²தத்வமிந்த்³ரியஸம்யுக்தத்வம் ।
நந்வாத்மநோ(அ)ப்யதி⁴ஷ்டா²நத்வார்த²ம் விஷயத்வாதி³கமஸ்த்வித்யத ஆஹ -
யுஷ்மதி³தி ।
இத³ம்ப்ரத்யயாநர்ஹஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மநோ ‘ந சக்ஷுஷா க்³ருஹ்யதே’ இத்யாதி³ ஶ்ருதிமநுஸ்ருத்ய த்வமவிஷயத்வம் ப்³ரவீஷி । ஸம்ப்ரத்யத்⁴யாஸலோபே⁴ந விஷயத்வாங்கீ³காரே ஶ்ருதிஸித்³தா⁴ந்தயோர்பா³த⁴: ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।
ஆத்மந்யத்⁴யாஸஸம்பா⁴வநாம் ப்ரதிஜாநீதே -
உச்யத இதி ।
அதி⁴ஷ்டா²நாரோப்யயோரேகஸ்மிந் ஜ்ஞாநே பா⁴ஸமாநத்வமாத்ரமத்⁴யாஸவ்யாபகம் , தச்ச பா⁴நப்ரயுக்தஸம்ஶயநிவ்ருத்த்யாதி³ப²லபா⁴க்த்வம் , ததே³வ பா⁴நபி⁴ந்நத்வக⁴டிதம் விஷயத்வம் , தந்ந வ்யாபகம் , கௌ³ரவாதி³தி மத்வா(அ)(அ)ஹ -
ந தாவதி³தி ।
அயமாத்மா நியமேநாவிஷயோ ந ப⁴வதி ।
தத்ர ஹேதுமாஹ -
அஸ்மதி³தி ।
அஸ்மப்ரத்யயோ(அ)ஹமித்யத்⁴யாஸஸ்தத்ர பா⁴ஸமாநத்வாதி³த்யர்த²: । அஸ்மத³ர்த²ஶ்சிதா³த்மா(அஸ்மத³ர்த²சிதா³த்மா)* ப்ரதிபி³ம்பி³தத்வேந யத்ர ப்ரதீயதே ஸோ(அ)ஸ்மத்ப்ரத்யயோ(அ)ஹங்காரஸ்தத்ர பா⁴ஸமாநத்வாதி³தி வார்த²: । ந சாத்⁴யாஸே ஸதி பா⁴ஸமாநத்வம் தஸ்மிந்ஸதி ஸ இதி பரஸ்பராஶ்ரய இதி வாச்யம் , அநாதி³த்வாத் , பூர்வாப்⁴யாஸே பா⁴ஸமாநாத்மந உத்தராத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வஸம்ப⁴வாத் ॥
நந்வஹமித்யஹங்காரவிஷயகபா⁴நரூபஸ்யாத்மநோ பா⁴ஸமாநத்வம் கத²ம் ? தத்³விஷயத்வம் விநா தத்ப²லபா⁴க்த்வாயோகா³தி³த்யத ஆஹ -
அபரோக்ஷத்வாச்சேதி ।
சஶப்³த³: ஶங்காநிராஸார்த²: । ஸ்வப்ரகாஶத்வாதி³த்யர்த²: ।
ஸ்வப்ரகாஶத்வம் ஸாத⁴யதி -
ப்ரத்யகி³தி ।
ஆபா³லபண்டி³தமாத்மந: ஸம்ஶயாதி³ஶூந்யத்வேந ப்ரஸித்³தே⁴: ஸ்வப்ரகாஶத்வமித்யர்த²: । அத: ஸ்வப்ரகாஶத்வேந பா⁴ஸமாநத்வாதா³த்மநோ(அ)த்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வம் ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: ।
யது³க்தமபரோக்ஷாத்⁴யாஸாதி⁴ஷ்டா²நத்வஸ்யேந்த்³ரியஸம்யுக்ததயா க்³ராஹ்யத்வம் வ்யாபகமிதி தத்ராஹ -
ந சாயமிதி ।
தத்ர ஹேதுமாஹ -
அப்ரத்யக்ஷே(அ)பீதி ।
இந்த்³ரியாக்³ராஹ்யே(அ)பீத்யர்த²: । பா³லா அவிவேகிந: தலமிந்த்³ரநீலகடாஹகல்பம் நபோ⁴ மலிநம் பீதமித்யேவமபரோக்ஷமத்⁴யஸ்யந்தி, தத்ரேந்த்³ரியக்³ராஹ்யத்வம் நாஸ்தீதி வ்யபி⁴சாராந்ந வ்யாப்தி: । ஏதேநாத்மாநாத்மநோ: ஸாத்³ருஶ்யாபா⁴வாந்நாத்⁴யாஸ இத்யபாஸ்தம் , நீலநப⁴ஸோஸ்தத³பா⁴வே(அ)ப்யத்⁴யாஸத³ர்ஶநாத் । ஸித்³தா⁴ந்தே ஆலோகாகாரசாக்ஷுஷவ்ருத்த்யபி⁴வ்யக்தஸாக்ஷிவேத்³யத்வம் நப⁴ஸ(நப⁴ஸி)* இதி ஜ்ஞேயம் ।
ஸம்பா⁴வநாம் நிக³மயதி -
ஏவமிதி ।
நநு ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநநாஶ்யத்வேந ஸூத்ரிதாமவித்³யாம் ஹித்வா அத்⁴யாஸ: கிமிதி வர்ண்யத இத்யத ஆஹ -
தமேதமிதி ।
ஆக்ஷிப்தம் ஸமாஹிதமுக்தலக்ஷணலக்ஷிதமத்⁴யாஸமவித்³யாகார்யத்வாத³வித்³யேதி மந்யந்த இத்யர்த²: ।
வித்³யாநிவர்த்யத்வாச்சாஸ்யாவித்³யாத்வமித்யாஹ -
தத்³விவேகேநேதி ।
அத்⁴யஸ்தநிஷேதே⁴நாதி⁴ஷ்டா²நஸ்வரூபநிர்தா⁴ரணம் வித்³யாமத்⁴யாஸநிவர்திகாமாஹுரித்யர்த²: ।
ததா²பி காரணாவித்³யாம் த்யக்த்வா கார்யாவித்³யா கிமிதி வர்ண்யதே தத்ராஹ -
தத்ரேதி ।
தஸ்மிந்நத்⁴யாஸே உக்தந்யாயேநாவித்³யாத்மகே ஸதீத்யர்த²: । மூலாவித்³யாயா: ஸஷுப்தாவநர்த²த்வாத³ர்ஶநாத்கார்யாத்மநா தஸ்யா அநர்த²த்வஜ்ஞாபநார்த²ம் தத்³வர்ணநமிதி பா⁴வ: । அத்⁴யஸ்தக்ருதகு³ணதோ³ஷாப்⁴யாமதி⁴ஷ்டா²நம் ந லிப்யத இத்யக்ஷரார்த²: ।
ஏவமத்⁴யாஸஸ்ய லக்ஷணஸம்பா⁴வநே உக்த்வா ப்ரமாணமாஹ -
தமேதமிதி ।
தம் வர்ணிதமேதம் ஸாக்ஷிப்ரத்யக்ஷஸித்³த⁴ம் புரஸ்க்ருத்ய ஹேதும் க்ருத்வா லௌகிக: கர்மஶாஸ்த்ரீயோ மோக்ஷஶாஸ்த்ரீயஶ்சேதி த்ரிவிதோ⁴ வ்யவஹார: ப்ரவர்தத இத்யர்த²: |
தத்ர விதி⁴நிஷேத⁴பராணி கர்மஶாஸ்த்ராண்ய்ருக்³வேதா³தீ³நி, விதி⁴நிஷேத⁴ஶூந்யப்ரத்யக்³ப்³ரஹ்மபராணி மோக்ஷஶாஸ்த்ராணி வேதா³ந்தவாக்யாநீதி விபா⁴க³: । ஏவம் வ்யவஹாரஹேதுத்வேநாத்⁴யாஸே ப்ரத்யக்ஷஸித்³தே⁴(அ)பி ப்ரமாணாந்தரம் ப்ருச்ச²தி -
கத²ம் புநரிதி ।
அவித்³யாவாநஹமித்யத்⁴யாஸவாநாத்மா ப்ரமாதா ஸ விஷய ஆஶ்ரயோ யேஷாம் தாநி அவித்³யாவத்³விஷயாணீதி விக்³ரஹ: । தத்தத்ப்ரமேயவ்யவஹாரஹேதுபூ⁴தாயா: ப்ரமாயா அத்⁴யாஸாத்மகப்ரமாத்ராஶ்ரிதத்வாத்ப்ரமாணாநாமவித்³யாவத்³விஷயத்வம் யத்³யபி ப்ரத்யக்ஷம் ததா²பி புநரபி கத²ம் கேந ப்ரமாணேநாவித்³யாவத்³விஷயத்வமிதி யோஜநா । யத்³வா(அ)வித்³யாவத்³விஷயாணி கத²ம் ப்ரமாணாநி ஸ்யு:, ஆஶ்ரயதோ³ஷாத³ப்ராமாண்யாபத்தேரித்யாக்ஷேப: ।
தத்ர ப்ரமாணப்ரஶ்நே வ்யவஹாரார்தா²பத்திம் , தல்லிங்க³காநுமாநம்(தல்லிங்கா³நுமாநம்)* சாஹ -
உச்யதே இத்யாதி³நா தஸ்மாதி³த்யந்தேந ।
தே³வத³த்தகர்த்ருகோ வ்யவஹார:, ததீ³யதே³ஹாதி³ஷ்வஹம்மமாத்⁴யாஸமூல:, தத³ந்வயவ்யதிரேகாநுஸாரித்வாத் , யதி³த்த²ம் தத்ததா², யதா² ம்ருந்மூலோ க⁴ட இதி ப்ரயோக³: ।
தத்ர வ்யதிரேகம் த³ர்ஶயதி -
தே³ஹேதி ।
தே³வத³த்தஸ்ய ஸுஷுப்தாவத்⁴யாஸாபா⁴வே வ்யவஹாராபா⁴வோ த்³ருஷ்ட:, ஜாக்³ரத்ஸ்வப்நயோரத்⁴யாஸே ஸதி வ்யவஹார இத்யந்வய: ஸ்பு²டத்வாந்நோக்த: । அநேந லிங்கே³ந காரணதயா(அ)த்⁴யாஸ: ஸித்⁴யதி, வ்யவஹாரரூபகார்யாநுபபத்த்யா வேதி பா⁴வ: ।
நநு மநுஷ்யத்வாதி³ஜாதிமதி தே³ஹே(அ)ஹமித்யபி⁴மாநமாத்ராத்³வ்யவஹார: ஸித்⁴யது கிமிந்த்³ரியாதி³ஷு மமாபி⁴மாநேநேத்யாஶங்க்யாஹ -
நஹீதி ।
இந்த்³ரியபத³ம் லிங்கா³தே³ரப்யுபலக்ஷணம் , ப்ரத்யக்ஷாதீ³த்யாதி³பத³ப்ரயோகா³த் । ததா² ச ப்ரத்யக்ஷலிங்கா³தி³ப்ரயுக்தோ யோ வ்யவஹாரோ த்³ரஷ்டா அநுமாதா ஶ்ரோதாஹமித்யாதி³ரூப: ஸ இந்த்³ரியாதீ³நி மமதாஸ்பதா³ந்யக்³ருஹீத்வா ந ஸம்ப⁴வதீத்யர்த²: । யத்³வா தாநி மமத்வேநாநுபாதா³ய யோ வ்யவஹார: ஸ நேதி யோஜநா । பூர்வத்ராநுபாதா³நாஸம்ப⁴வக்ரியயோரேகோ வ்யவஹார: கர்தா இதி க்த்வாப்ரத்யய: ஸாது⁴: । உத்தரத்ராநுபாதா³நவ்யவஹாரயோரேகாத்மகர்த்ருகத்வாத் , தத்ஸாது⁴த்வமிதி பே⁴த³: । இந்த்³ரியாதி³ஷு மமேத்யத்⁴யாஸாபா⁴வே(அ)ந்தா⁴தே³ரிவ த்³ரஷ்ட்ருத்வாதி³வ்யவஹாரோ ந ஸ்யாதி³தி பா⁴வ: ।
இந்த்³ரியாத்⁴யாஸேநைவ வ்யவஹாராத³லம் தே³ஹாத்⁴யாஸேநேத்யத ஆஹ -
ந சேதி ।
இந்த்³ரியாணாமதி⁴ஷ்டா²நமாஶ்ரய: । ஶரீரமித்யர்த²: ।
நந்வஸ்த்வாத்மநா ஸம்யுக்தம் ஶரீரம் தேஷாமாஶ்ரய: கிமத்⁴யாஸேநேத்யத ஆஹ -
ந சாநத்⁴யஸ்தாத்மபா⁴வேநேதி ।
அநத்⁴யஸ்த ஆத்மபா⁴வ: ஆத்மதாதா³த்ம்யம் யஸ்மிந் தேநேத்யர்த²: । ‘அஸங்கோ³ ஹி’ இதி ஶ்ருதே:, ஆத்⁴யாஸிக ஏவ தே³ஹாத்மநோ: ஸம்ப³ந்தோ⁴ ந ஸம்யோகா³தி³ரிதி பா⁴வ: ।
நந்வாத்மநோ தே³ஹாதி³பி⁴ராத்⁴யாஸிகஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)பி மாஸ்து, ஸ்வதஶ்சேதநதயா ப்ரமாத்ருத்வோபபத்தே: । ந ச ஸுஷுப்தௌ ப்ரமாத்ருத்வாபத்தி: கரணோபரமாதி³தி தத்ராஹ -
ந சைதஸ்மிந்நிதி ।
ப்ரமாஶ்ரயத்வம் ஹி ப்ரமாத்ருத்வம் । ப்ரமா யதி³ நித்யசிந்மாத்ரம் தர்ஹ்யாஶ்ரயத்வாயோக³: கரணவையர்த்²யம் ச । யதி³ வ்ருத்திமாத்ரம் , ஜக³தா³ந்த்⁴யப்ரஸங்க³:, வ்ருத்தேர்ஜட³த்வாத் । அதோ வ்ருத்தீத்³தோ⁴ போ³த⁴: ப்ரமா, ததா³ஶ்ரயத்வமஸங்க³ஸ்யாத்மநோ வ்ருத்திமந்மநஸ்தாதா³த்ம்யாத்⁴யாஸம் விநா ந ஸம்ப⁴வதீதி பா⁴வ: । தே³ஹாத்⁴யாஸே, தத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸே சாஸதீத்யக்ஷரார்த²: ।
தர்ஹ்யாத்மந: ப்ரமாத்ருத்வம் மாஸ்து இதி வத³ந்தம் ப்ரத்யாஹ -
ந சேதி ।
தஸ்மாதா³த்மந: ப்ரமாத்ருத்வாதி³வ்யவஹாரார்த²மத்⁴யாஸோ(அ)ங்கீ³கர்தவ்ய இத்யநுமாநார்தா²பத்த்யோ: ப²லமுபஸம்ஹரதி -
தஸ்மாதி³தி ।
ப்ரமாணஸத்த்வாதி³த்யர்த²: ।
யத்³வா ப்ரமாணப்ரஶ்நம் ஸமாதா⁴யாக்ஷேபம் பரிஹரதி -
தஸ்மாதி³தி ।
அஹமித்யத்⁴யாஸஸ்ய ப்ரமாத்ரந்தர்க³தத்வேநாதோ³ஷத்வாத் , அவித்³யாவதா³ஶ்ரயாண்யபி ப்ரமாணாந்யேவேதி யோஜநா । ஸதி ப்ரமாதரி பஶ்சாத்³ப⁴வந் தோ³ஷ இத்யுச்யதே, யதா² காசாதி³: । அவித்³யா து ப்ரமாத்ரந்தர்க³தத்வாந்ந தோ³ஷ:, யேந ப்ரத்யக்ஷாதீ³நாமப்ராமாண்யம் ப⁴வேதி³தி பா⁴வ: ।
நநு யது³க்தமந்வயவ்யதிரேகாப்⁴யாம் வ்யவஹாரோ(அ)த்⁴யாஸகார்ய இதி, தத³யுக்தம் விது³ஷாமத்⁴யாஸாபா⁴வே(அ)பி வ்யவஹாரத்³ருஷ்டேரித்யத ஆஹ -
பஶ்வாதி³பி⁴ஶ்சேதி ।
சஶப்³த³: ஶங்காநிராஸார்த²:, கிம் வித்³வத்த்வம் ப்³ரஹ்மாஸ்மீதி ஸாக்ஷாத்கார: உத யௌக்திகமாத்மாநாத்மபே⁴த³ஜ்ஞாநம் । ஆத்³யே பா³தி⁴தாத்⁴யாஸாநுவ்ருத்த்யா வ்யவஹார இதி ஸமந்வயஸூத்ரே வக்ஷ்யதே । த்³விதீயே பரோக்ஷஜ்ஞாநஸ்யாபரோக்ஷப்⁴ராந்த்யநிவர்தகத்வாத் , விவேகிநாமபி வ்யவஹாரகாலே பஶ்வாதி³பி⁴ரவிஶேஷாத் அத்⁴யாஸவத்த்வேந துல்யத்வாத்³வ்யவஹாரோ(அ)த்⁴யாஸகார்ய இதி யுக்தமித்யர்த²: । அத்ராயம் ப்ரயோக³: விவேகிநோ(அ)த்⁴யாஸவந்த:, வ்யவஹாரவத்த்வாத் , பஶ்வாதி³வதி³தி ।
தத்ர ஸங்க்³ரஹவாக்யம் வ்யாகுர்வந் த்³ருஷ்டாந்தே ஹேதும் ஸ்பு²டயதி -
யதா²ஹீதி ।
விஜ்ஞாநஸ்யாநுகூலத்வம் ப்ரதிகூலத்வம் சேஷ்டாநிஷ்டஸாத⁴நகோ³சரத்வம் , ததே³வோதா³ஹரதி -
யதே²தி ।
அயம் த³ண்டோ³ மத³நிஷ்டஸாத⁴நம் , த³ண்ட³த்வாத் , அநுபூ⁴தத³ண்ட³வத் , இத³ம் த்ருணமிஷ்டஸாத⁴நம் அநுபூ⁴தஜாதீயத்வாத் , அநுபூ⁴தத்ருணவதி³த்யநுமாய வ்யவஹரந்தீத்யர்த²: ।
அது⁴நா ஹேதோ: பக்ஷத⁴ர்மதாமாஹ -
ஏவமிதி ।
வ்யுத்பந்நசித்தா அபீத்யந்வய: । விவேகிநோ(அ)பீத்யர்த²: ।
ப²லிதமாஹ -
அத இதி ।
அநுப⁴வப³லாதி³த்யர்த²: ।
ஸமாந இதி ।
அத்⁴யாஸகார்யத்வேந துல்ய இத்யர்த²: ।
நந்வஸ்மாகம் ப்ரவ்ருத்திரத்⁴யாஸாதி³தி ந பஶ்வாத³யோ ப்³ருவந்தி, நாபி பரேஷாமேதத்ப்ரத்யக்ஷம் , அத: ஸாத்⁴யவிகலோ த்³ருஷ்டாந்த இதி நேத்யாஹ -
பஶ்வாதீ³நாம் சேதி ।
தேஷாமாத்மாநாத்மநோர்ஜ்ஞாநமாத்ரமஸ்தி ந விவேக:, உபதே³ஶாபா⁴வாத் । அத: ஸாமக்³ரீஸத்த்வாத³த்⁴யாஸஸ்தேஷாம் ப்ரஸித்³த⁴ இத்யர்த²: ।
நிக³மயதி -
தத்ஸாமாந்யேதி ।
தை: பஶ்வாதி³பி⁴: ஸாமாந்யம் வ்யவஹாரவத்த்வம் தஸ்ய த³ர்ஶநாத்³விவேகிநாமப்யயம் வ்யவஹார: ஸமாந இதி நிஶ்சீயத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸமாநத்வம் வ்யவஹாரஸ்யாத்⁴யாஸகார்யத்வேநேத்யுக்தம் புரஸ்தாத் ।
தத்ரோக்தாந்வயவ்யதிரேகௌ ஸ்மாரயதி -
தத்கால இதி ।
தஸ்யாத்⁴யாஸஸ்ய கால ஏவ காலோ யஸ்ய ஸ தத்கால: । யதா³ அத்⁴யாஸஸ்ததா³ வ்யவஹார:, தத³பா⁴வே ஸுஷுப்தௌ தத³பா⁴வ இத்யுக்தாந்வயாதி³மாநிதி யாவத் । அதோ வ்யவஹாரலிங்கா³த்³விவேகிநாமபி தே³ஹாதி³ஷ்வஹம்மமாபி⁴மாநோ(அ)ஸ்தீத்யநவத்³யம் ।
நநு லௌகிகவ்யவஹாரஸ்யா(அ)(அ)த்⁴யாஸிகத்வே(அ)பி ஜ்யோதிஷ்டோமாதி³வ்யவஹாரஸ்ய நாத்⁴யாஸஜந்யத்வம் , தஸ்ய தே³ஹாதிரிக்தாத்மஜ்ஞாநபூர்வகத்வாதி³த்யாஶங்க்ய ஹேதுமங்கீ³கரோதி -
ஶாஸ்த்ரீயே த்விதி ।
தர்ஹி கத²ம் வைதி³ககர்மணோ(அ)த்⁴யாஸஜந்யத்வஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்ய கிம் தத்ர தே³ஹாந்யாத்மதீ⁴மாத்ரமபேக்ஷிதமுத, ஆத்மதத்த்வஜ்ஞாநம் , ஆத்³யே தஸ்யாத்⁴யாஸாபா³த⁴கத்வாத்தத்ஸித்³தி⁴ரித்யாஹ -
ததா²பீதி ।
ந த்³விதீய இத்யாஹ -
ந வேதா³ந்தேதி ।
க்ஷுத்பிபாஸாதி³க்³ரஸ்தோ ஜாதிவிஶேஷவாநஹம் ஸம்ஸாரீதி ஜ்ஞாநம் கர்மண்யபேக்ஷிதம் ந தத்³விபரீதாத்மதத்த்வஜ்ஞாநம் , அநுபயோகா³த்ப்ரவ்ருத்திபா³தா⁴ச்சேத்யர்த²: ।
ஶாஸ்த்ரீயகர்மணோ(அ)த்⁴யாஸஜந்யத்வம் நிக³மயதி -
ப்ராக்ச ததே²தி(ப்ராக்சேதி)* ।
அத்⁴யாஸே ஆக³மம் ப்ரமாணயதி -
ததா² ஹீதி ।
யதா² ப்ரத்யக்ஷாநுமாநார்தா²பத்தயோ(அ)த்⁴யாஸே ப்ரமாணம் ததா²க³மோ(அ)பீத்யர்த²: । ‘ப்³ராஹ்மணோ யஜேத’, ‘ந ஹ வை ஸ்நாத்வா பி⁴க்ஷேத’, ‘அஷ்டவர்ஷம் ப்³ராஹ்மணமுபநயீத’, ‘க்ருஷ்ணகேஶோ(அ)க்³நீநாத³தீ⁴த’ இத்யாக³மோ ப்³ராஹ்மணாதி³பதை³ரதி⁴காரிணம் வர்ணாத்³யபி⁴மாநிநமநுவத³ந்நத்⁴யாஸம் க³மயதீதி பா⁴வ: ।
ஏவமத்⁴யாஸே ப்ரமாணஸித்³தே⁴(அ)பி கஸ்ய குத்ராத்⁴யாஸ இதி ஜிஜ்ஞாஸாயாம் தமுதா³ஹர்தும் லக்ஷணம் ஸ்மாரயதி -
அத்⁴யாஸோ நாமேதி ।
உதா³ஹரதி -
தத்³யதே²தி ।
தல்லக்ஷணம் யதா² ஸ்பஷ்டம் ப⁴வதி ததோ²தா³ஹ்ரியத இத்யர்த²: । ஸ்வதே³ஹாத்³பே⁴தே³ந ப்ரத்யக்ஷா: புத்ராத³யோ பா³ஹ்யா: தத்³த⁴ர்மாந்ஸாகல்யாதீ³ந்தே³ஹவிஶிஷ்டாத்மந்யத்⁴யஸ்யதி, தத்³த⁴ர்மஜ்ஞாநாத்ஸ்வஸ்மிம்ஸ்தத்துல்யத⁴ர்மாநத்⁴யஸ்யதீத்யர்த²: । பே⁴தா³பரோக்ஷஜ்ஞாநே தத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸாயோகா³த் , அந்யதா²க்²யாத்யநங்கீ³காராச்சேதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।
தே³ஹேந்த்³ரியத⁴ர்மாந்மநோவிஶிஷ்டாத்மந்யத்⁴யஸ்யதீத்யாஹ -
ததே²தி ।
க்ருஶத்வாதி³த⁴ர்மவதோ தே³ஹாதே³ராத்மநி தாதா³த்ம்யேந கல்பிதத்வாத்தத்³த⁴ர்மா: ஸாக்ஷாதா³த்மந்யத்⁴யஸ்தா இதி மந்தவ்யம் ।
அஜ்ஞாதே ப்ரத்யக்³ரூபே(அஜ்ஞாதப்ரத்யக்³ரூபே)* ஸாக்ஷிணி மநோத⁴ர்மாத்⁴யாஸமாஹ -
ததா²ந்த:கரணேதி ।
த⁴ர்மாத்⁴யாஸமுக்த்வா தத்³வதே³வ த⁴ர்ம்யத்⁴யாஸமாஹ -
ஏவமிதி ।
அந்த:கரணம் ஸாக்ஷிண்யபே⁴தே³நாத்⁴யஸ்ய தத்³த⁴ர்மாந் காமாதீ³நத்⁴யஸ்யதீதி மந்தவ்யம் । ஸ்வப்ரசாரா மநோவ்ருத்தய: । ப்ரதி - ப்ராதிலோம்யேநாஸஜ்ஜட³து³:கா²த்மகாஹங்காராதி³விலக்ஷணதயா ஸச்சித்ஸுகா²த்மகத்வேநாஞ்சதி ப்ரகாஶத இதி ப்ரத்யக் ।
ஏவமாத்மந்யநாத்மதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாஸமுதா³ஹ்ருத்யாநாத்மந்யாத்மநோ(அ)பி ஸம்ஸ்ருஷ்டத்வேநாத்⁴யாஸமாஹ -
தஞ்சேதி ।
அஹமித்யத்⁴யாஸே சிதா³த்மநோ பா⁴நம் வாச்யம் , அந்யதா² ஜக³தா³ந்த்⁴யாபத்தே: । ந சாநத்⁴யஸ்தஸ்யாத்⁴யாஸே பா⁴நமஸ்தி । தஸ்மாத்³ரஜதாதா³வித³ம இவாத்மந: ஸம்ஸர்கா³த்⁴யாஸ ஏஷ்டவ்ய: ।
தத்³விபர்யயேணேதி ।
தஸ்யாத்⁴யஸ்தஸ்ய ஜட³ஸ்ய விபர்யயோ(அ)தி⁴ஷ்டா²நத்வம் , சைதந்யம் ச ததா³த்மநா ஸ்தி²தமிதி யாவத் । தத்ராஜ்ஞாநே கேவலாத்மந:(கேவலாத்மநா)* ஸம்ஸர்க³:, மநஸ்யஜ்ஞாநோபஹிதஸ்ய தே³ஹாதௌ³ மந உபஹிதஸ்யேதி விஶேஷ: । ஏவமாத்மநி பு³த்³த்⁴யாத்³யத்⁴யாஸாத்கர்த்ருத்வாதி³லாப⁴:, பு³த்³த்⁴யாதௌ³ சாத்மாத்⁴யாஸாச்சைதந்யலாப⁴ இதி பா⁴வ: ।
வர்ணிதாத்⁴யாஸமுபஸம்ஹரதி -
ஏவமயமிதி ।
அநாத்³யவித்³யாத்மகதயா கார்யாத்⁴யாஸஸ்யாநாதி³த்வம் । அத்⁴யாஸாத்ஸம்ஸ்காரஸ்ததோ(அ)த்⁴யாஸ இதி । ப்ரவாஹதோ நைஸர்கி³கத்வம் । ஏவமுபாதா³நம் நிமித்தம் சோக்தம் ப⁴வதி । ஜ்ஞாநம் விநா த்⁴வம்ஸாபா⁴வாதா³நந்த்யம் । தது³க்தம் ப⁴க³வத்³கீ³தாஸு ‘ந ரூபமஸ்யேஹ ததோ²பலப்⁴யதே நாந்தோ ந சாதி³ர்ந ச ஸம்ப்ரதிஷ்டா²’ இதி ।
ஹேதுமுக்த்வா ஸ்வரூபமாஹ -
மித்²யேதி ।
மித்²யா மாயா தயா ப்ரதீயத இதி ப்ரத்யய: கார்யப்ரபஞ்ச: தத்ப்ரதீதிஶ்சேத்யேவம்ஸ்வரூப இத்யர்த²: ।
தஸ்ய கார்யமாஹ -
கர்த்ருத்வேதி ।
ப்ரமாணம் நிக³மயதி -
ஸர்வேதி ।
ஸாக்ஷிப்ரத்யக்ஷமேவாத்⁴யாஸத⁴ர்மிக்³ராஹகம் மாநம் , அநுமாநாதி³கம் து ஸம்பா⁴வாநார்த²மித்யபி⁴ப்ரேத்ய ப்ரத்யக்ஷோபஸம்ஹார: க்ருத: ।
ஏவமத்⁴யாஸம் வர்ணயித்வா தத்ஸாத்⁴யே விஷயப்ரயோஜநே த³ர்ஶயதி -
அஸ்யேதி ।
கர்த்ருத்வாத்³யநர்த²ஹேதோரத்⁴யாஸஸ்ய ஸமூலஸ்யாத்யந்திகநாஶோ மோக்ஷ: ஸ கேநேத்யத ஆஹ -
ஆத்மேதி ।
ப்³ரஹ்மாத்மைக்யஸாக்ஷாத்காரஸ்ய ப்ரதிபத்தி: ஶ்ரவணாதி³பி⁴ரப்ரதிப³ந்தே⁴ந லாப⁴ஸ்தஸ்யா இத்யர்த²: ।
வித்³யாயாம் காரணமாஹ -
ஸர்வ இதி ।
ஆரப்⁴யந்தே அதி⁴க்ருத்ய(அதீ⁴த்ய)* விசார்யந்தே இத்யர்த²: । விசாரிதவேதா³ந்தாநாம் ப்³ரஹ்மாத்மைக்யம் விஷய:, மோக்ஷ: ப²லமித்யுக்தம் ப⁴வதி । அர்தா²த்தத்³விசாராத்மகஶாஸ்த்ரஸ்யாபி தே ஏவ விஷயப்ரயோஜநே இதி ஜ்ஞேயம் ।
நநு வேதா³ந்தேஷு ப்ராணாத்³யுபாஸ்தீநாம் த³ர்ஶநாதா³த்மைக்யமேவ(பா⁴நாதா³த்மைக்யமேவ)* தேஷாமர்த² இதி கத²மித்யத ஆஹ -
யதா² சேதி ।
ஶரீரமேவ ஶரீரகம் , குத்ஸிதத்வாத் , தந்நிவாஸீ ஶாரீரகோ ஜீவஸ்தஸ்ய ப்³ரஹ்மத்வவிசாரோ மீமாம்ஸா தஸ்யாமித்யர்த²: । உபாஸ்தீநாம் சித்தைகாக்³ர்யத்³வாராத்மைக்யஜ்ஞாநார்த²த்வாத்தத்³வாக்யாநாமபி மஹாதாத்பர்யமைக்யே இதி வக்ஷ்யதே । ஏவமத்⁴யாஸோக்த்யா ப்³ரஹ்மாத்மைக்யே விரோதா⁴பா⁴வேந விஷயப்ரயோஜநவத்வாச்சா²ஸ்த்ரமாரம்ப⁴ணீயமிதி த³ர்ஶிதம் ॥