ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:
நாராயண: பரோ(அ)வ்யக்தாத³ண்ட³மவ்யக்தஸம்ப⁴வம் ।
அண்ட³ஸ்யாந்தஸ்த்விமே லோகா: ஸப்தத்³வீபா ச மேதி³நீ ॥
ஸ ப⁴க³வாந் ஸ்ருஷ்ட்வேத³ம் ஜக³த் , தஸ்ய ச ஸ்தி²திம் சிகீர்ஷு:, மரீச்யாதீ³நக்³ரே ஸ்ருஷ்ட்வா ப்ரஜாபதீந் , ப்ரவ்ருத்திலக்ஷணம் த⁴ர்மம் க்³ராஹயாமாஸ வேதோ³க்தம் । ததோ(அ)ந்யாம்ஶ்ச ஸநகஸநந்த³நாதீ³நுத்பாத்³ய, நிவ்ருத்திலக்ஷணம் த⁴ர்மம் ஜ்ஞாநவைராக்³யலக்ஷணம் க்³ராஹயாமாஸ । த்³விவிதோ⁴ ஹி வேதோ³க்தோ த⁴ர்ம:, ப்ரவ்ருத்திலக்ஷணோ நிவ்ருத்திலக்ஷணஶ்ச, ஜக³த: ஸ்தி²திகாரணம் । ப்ராணிநாம் ஸாக்ஷாத³ப்⁴யுத³யநி:ஶ்ரேயஸஹேதுர்ய: ஸ த⁴ர்மோ ப்³ராஹ்மணாத்³யைர்வர்ணிபி⁴ராஶ்ரமிபி⁴ஶ்ச ஶ்ரேயோர்தி²பி⁴: அநுஷ்டீ²யமாநோ தீ³ர்கே⁴ண காலேந । அநுஷ்டா²த்ரூணாம் காமோத்³ப⁴வாத் ஹீயமாநவிவேகவிஜ்ஞாநஹேதுகேந அத⁴ர்மேண அபி⁴பூ⁴யமாநே த⁴ர்மே, ப்ரவர்த⁴மாநே ச அத⁴ர்மே, ஜக³த: ஸ்தி²திம் பரிபிபாலயிஷு: ஸ ஆதி³கர்தா நாராயணாக்²யோ விஷ்ணு: பௌ⁴மஸ்ய ப்³ரஹ்மணோ ப்³ராஹ்மணத்வஸ்ய ரக்ஷணார்த²ம் தே³வக்யாம் வஸுதே³வாத³ம்ஶேந க்ருஷ்ண: கில ஸம்ப³பூ⁴வ । ப்³ராஹ்மணத்வஸ்ய ஹி ரக்ஷணே ரக்ஷித: ஸ்யாத்³வைதி³கோ த⁴ர்ம:, தத³தீ⁴நத்வாத்³வர்ணாஶ்ரமபே⁴தா³நாம் ॥
ஸ ச ப⁴க³வாந் ஜ்ஞாநைஶ்வர்யஶக்திப³லவீர்யதேஜோபி⁴: ஸதா³ ஸம்பந்ந: த்ரிகு³ணாத்மிகாம் ஸ்வாம் மாயாம் மூலப்ரக்ருதிம் வஶீக்ருத்ய, அஜோ(அ)வ்யயோ பூ⁴தாநாமீஶ்வரோ நித்யஶுத்³த⁴பு³த்³த⁴முக்தஸ்வபா⁴வோ(அ)பி ஸந் , ஸ்வமாயயா தே³ஹவாநிவ ஜாத இவ ச லோகாநுக்³ரஹம் குர்வந் லக்ஷ்யதே । ஸ்வப்ரயோஜநாபா⁴வே(அ)பி பூ⁴தாநுஜிக்⁴ருக்ஷயா வைதி³கம் த⁴ர்மத்³வயம் அர்ஜுநாய ஶோகமோஹமஹோத³தௌ⁴ நிமக்³நாய உபதி³தே³ஶ, கு³ணாதி⁴கைர்ஹி க்³ருஹீதோ(அ)நுஷ்டீ²யமாநஶ்ச த⁴ர்ம: ப்ரசயம் க³மிஷ்யதீதி । தம் த⁴ர்மம் ப⁴க³வதா யதோ²பதி³ஷ்டம் வேத³வ்யாஸ: ஸர்வஜ்ஞோ ப⁴க³வாந் கீ³தாக்²யை: ஸப்தபி⁴: ஶ்லோகஶதைருபநிப³ப³ந்த⁴ ॥
ததி³த³ம் கீ³தாஶாஸ்த்ரம் ஸமஸ்தவேதா³ர்த²ஸாரஸங்க்³ரஹபூ⁴தம் து³ர்விஜ்ஞேயார்த²ம் , தத³ர்தா²விஷ்கரணாயாநேகைர்விவ்ருதபத³பதா³ர்த²வாக்யார்த²ந்யாயமபி அத்யந்தவிருத்³தா⁴நேகார்த²வத்வேந லௌகிகைர்க்³ருஹ்யமாணமுபலப்⁴ய அஹம் விவேகதோ(அ)ர்த²நிர்தா⁴ரணார்த²ம் ஸங்க்ஷேபதோ விவரணம் கரிஷ்யாமி ॥
தஸ்ய அஸ்ய கீ³தாஶாஸ்த்ரஸ்ய ஸங்க்ஷேபத: ப்ரயோஜநம் பரம் நி:ஶ்ரேயஸம் ஸஹேதுகஸ்ய ஸம்ஸாரஸ்ய அத்யந்தோபரமலக்ஷணம் ।
தச்ச ஸர்வகர்மஸம்ந்யாஸபூர்வகாதா³த்மஜ்ஞாநநிஷ்டா²ரூபாத் த⁴ர்மாத் ப⁴வதி ।
ததா² இமமேவ கீ³தார்த²ம் த⁴ர்மமுத்³தி³ஶ்ய ப⁴க³வதைவோக்தம் —
‘ஸ ஹி த⁴ர்ம: ஸுபர்யாப்தோ ப்³ரஹ்மண: பத³வேத³நே’ (அஶ்வ. 16 । 12) இதி அநுகீ³தாஸு ।
தத்ரைவ சோக்தம் —
‘நைவ த⁴ர்மீ ந சாத⁴ர்மீ ந சைவ ஹி ஶுபா⁴ஶுபீ⁴ । ’ (அஶ்வ. 19 । 7) ‘ய: ஸ்யாதே³காஸநே லீநஸ்தூஷ்ணீம் கிஞ்சித³சிந்தயந்’ (அஶ்வ. 19 । 1) ॥
இதி ‘ஜ்ஞாநம் ஸம்ந்யாஸலக்ஷணம்’ (அஶ்வ. 43 । 26) இதி ச ।
இஹாபி ச அந்தே உக்தமர்ஜுநாய —
‘ஸர்வத⁴ர்மாந் பரித்யஜ்ய மாமேகம் ஶரணம் வ்ரஜ’ (ப⁴. கீ³. 18 । 66) இதி ।
அப்⁴யுத³யார்தோ²(அ)பி ய: ப்ரவ்ருத்திலக்ஷணோ த⁴ர்மோ வர்ணாநாஶ்ரமாம்ஶ்சோத்³தி³ஶ்ய விஹித:,
ஸ தே³வாதி³ஸ்தா²நப்ராப்திஹேதுரபி ஸந் ,
ஈஶ்வரார்பணபு³த்³த்⁴யா அநுஷ்டீ²யமாந: ஸத்த்வஶுத்³த⁴யே ப⁴வதி ப²லாபி⁴ஸந்தி⁴வர்ஜித: ।
ஶுத்³த⁴ஸத்த்வஸ்ய ச ஜ்ஞாநநிஷ்டா²யோக்³யதாப்ராப்தித்³வாரேண ஜ்ஞாநோத்பத்திஹேதுத்வேந ச நி:ஶ்ரேயஸஹேதுத்வமபி ப்ரதிபத்³யதே ।
ததா² சேமமர்த²மபி⁴ஸந்தா⁴ய வக்ஷ்யதி —
‘ப்³ரஹ்மண்யாதா⁴ய கர்மாணி’ (ப⁴. கீ³. 5 । 10) ‘யோகி³ந: கர்ம குர்வந்தி ஸங்க³ம் த்யக்த்வாத்மஶுத்³த⁴யே’ (ப⁴. கீ³. 5 । 11) இதி ॥
இமம் த்³விப்ரகாரம் த⁴ர்மம் நி:ஶ்ரேயஸப்ரயோஜநம் , பரமார்த²தத்த்வம் ச வாஸுதே³வாக்²யம் பரம் ப்³ரஹ்மாபி⁴தே⁴யபூ⁴தம் விஶேஷத: அபி⁴வ்யஞ்ஜயத் விஶிஷ்டப்ரயோஜநஸம்ப³ந்தா⁴பி⁴தே⁴யவத்³கீ³தாஶாஸ்த்ரம் । யத: தத³ர்த²விஜ்ஞாநே ஸமஸ்தபுருஷார்த²ஸித்³தி⁴:, அத: தத்³விவரணே யத்ந: க்ரியதே மயா ॥
த்⁴ருதராஷ்ட்ர உவாச —
த⁴ர்மக்ஷேத்ரே குருக்ஷேத்ரே ஸமவேதா யுயுத்ஸவ: ।
மாமகா: பாண்ட³வாஶ்சைவ கிமகுர்வத ஸஞ்ஜய ॥ 1 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
த்³ருஷ்ட்வா து பாண்ட³வாநீகம் வ்யூட⁴ம் து³ர்யோத⁴நஸ்ததா³ ।
ஆசார்யமுபஸங்க³ம்ய ராஜா வசநமப்³ரவீத் ॥ 2 ॥
பஶ்யைதாம் பாண்டு³புத்ராணாமாசார்ய மஹதீம் சமூம் ।
வ்யூடா⁴ம் த்³ருபத³புத்ரேண தவ ஶிஷ்யேண தீ⁴மதா ॥ 3 ॥
அத்ர ஶூரா மஹேஷ்வாஸா பீ⁴மார்ஜுநஸமா யுதி⁴ ।
யுயுதா⁴நோ விராடஶ்ச த்³ருபத³ஶ்ச மஹாரத²: ॥ 4 ॥
த்⁴ருஷ்டகேதுஶ்சேகிதாந: காஶீராஜஶ்ச வீர்யவாந் ।
புருஜித்குந்திபோ⁴ஜஶ்ச ஶைப்³யஶ்ச நரபுங்க³வ: ॥ 5 ॥
யுதா⁴மந்யுஶ்ச விக்ராந்த உத்தமௌஜாஶ்ச வீர்யவாந் ।
ஸௌப⁴த்³ரோ த்³ரௌபதே³யாஶ்ச ஸர்வ ஏவ மஹாரதா²: ॥ 6 ॥
அஸ்மாகம் து விஶிஷ்டா யே தாந்நிபோ³த⁴ த்³விஜோத்தம ।
நாயகா மம ஸைந்யஸ்ய ஸம்ஜ்ஞார்த²ம் தாந்ப்³ரவீமி தே ॥ 7 ॥
ப⁴வாந்பீ⁴ஷ்மஶ்ச கர்ணஶ்ச க்ருபஶ்ச ஸமிதிஞ்ஜய: ।
அஶ்வத்தா²மா விகர்ணஶ்ச ஸௌமத³த்திர்ஜயத்³ரத²: ॥ 8 ॥
அந்யே ச ப³ஹவ: ஶூரா மத³ர்தே² த்யக்தஜீவிதா: ।
நாநாஶஸ்த்ரப்ரஹரணா: ஸர்வே யுத்³த⁴விஶாரதா³: ॥ 9 ॥
அபர்யாப்தம் தத³ஸ்மாகம் ப³லம் பீ⁴ஷ்மாபி⁴ரக்ஷிதம் ।
பர்யாப்தம் த்வித³மேதேஷாம் ப³லம் பீ⁴மாபி⁴ரக்ஷிதம் ॥ 10 ॥
அயநேஷு ச ஸர்வேஷு யதா²பா⁴க³மவஸ்தி²தா: ।
பீ⁴ஷ்மமேவாபி⁴ரக்ஷந்து ப⁴வந்த: ஸர்வ ஏவ ஹி ॥ 11 ॥
தஸ்ய ஸஞ்ஜநயந்ஹர்ஷம் குருவ்ருத்³த⁴: பிதாமஹ: ।
ஸிம்ஹநாத³ம் விநத்³யோச்சை: ஶங்க²ம் த³த்⁴மௌ ப்ரதாபவாந் ॥ 12 ॥
தத: ஶங்கா²ஶ்ச பே⁴ர்யஶ்ச பணவாநககோ³முகா²: ।
ஸஹஸைவாப்⁴யஹந்யந்த ஸ ஶப்³த³ஸ்துமுலோ(அ)ப⁴வத் ॥ 13 ॥
தத: ஶ்வேதைர்ஹயைர்யுக்தே மஹதி ஸ்யந்த³நே ஸ்தி²தௌ ।
மாத⁴வ: பாண்ட³வஶ்சைவ தி³வ்யௌ ஶங்கௌ² ப்ரத³த்⁴மது: ॥ 14 ॥
பாஞ்சஜந்யம் ஹ்ருஷீகேஶோ தே³வத³த்தம் த⁴நஞ்ஜய: ।
பௌண்ட்³ரம் த³த்⁴மௌ மஹாஶங்க²ம் பீ⁴மகர்மா வ்ருகோத³ர: ॥ 15 ॥
அநந்தவிஜயம் ராஜா குந்தீபுத்ரோ யுதி⁴ஷ்டி²ர: ।
நகுல: ஸஹதே³வஶ்ச ஸுகோ⁴ஷமணிபுஷ்பகௌ ॥ 16 ॥
காஶ்யஶ்ச பரமேஷ்வாஸ: ஶிக²ண்டீ³ ச மஹாரத²: ।
த்⁴ருஷ்டத்³யும்நோ விராடஶ்ச ஸாத்யகிஶ்சாபராஜித: ॥ 17 ॥
த்³ருபதோ³ த்³ரௌபதே³யாஶ்ச ஸர்வஶ: ப்ருதி²வீபதே ।
ஸௌப⁴த்³ரஶ்ச மஹாபா³ஹு: ஶங்கா²ந்த³த்⁴மு: ப்ருத²க்ப்ருத²க் ॥ 18 ॥
ஸ கோ⁴ஷோ தா⁴ர்தராஷ்ட்ராணாம் ஹ்ருத³யாநி வ்யதா³ரயத் ।
நப⁴ஶ்ச ப்ருதி²வீம் சைவ துமுலோ வ்யநுநாத³யந் ॥ 19 ॥
அத² வ்யவஸ்தி²தாந்த்³ருஷ்ட்வா தா⁴ர்தராஷ்ட்ராந்கபித்⁴வஜ: ।
ப்ரவ்ருத்தே ஶஸ்த்ரஸம்பாதே த⁴நுருத்³யம்ய பாண்ட³வ: ॥ 20 ॥
ஹ்ருஷீகேஶம் ததா³ வாக்யமித³மாஹ மஹீபதே ।
அர்ஜுந உவாச —
ஸேநயோருப⁴யோர்மத்⁴யே ரத²ம் ஸ்தா²பய மே(அ)ச்யுத ॥ 21 ॥
யாவதே³தாந்நிரீக்ஷே(அ)ஹம் யோத்³து⁴காமாநவஸ்தி²தாந் ।
கைர்மயா ஸஹ யோத்³த⁴வ்யமஸ்மிந்ரணஸமுத்³யமே ॥ 22 ॥
யோத்ஸ்யமாநாநவேக்ஷே(அ)ஹம் ய ஏதே(அ)த்ர ஸமாக³தா: ।
தா⁴ர்தராஷ்ட்ரஸ்ய து³ர்பு³த்³தே⁴ர்யுத்³தே⁴ ப்ரியசிகீர்ஷவ: ॥ 23 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
ஏவமுக்தோ ஹ்ருஷீகேஶோ கு³டா³கேஶேந பா⁴ரத ।
ஸேநயோருப⁴யோர்மத்⁴யே ஸ்தா²பயித்வா ரதோ²த்தமம் ॥ 24 ॥
பீ⁴ஷ்மத்³ரோணப்ரமுக²த: ஸர்வேஷாம் ச மஹீக்ஷிதாம் ।
உவாச பார்த² பஶ்யைதாந்ஸமவேதாந்குரூநிதி ॥ 25 ॥
தத்ராபஶ்யத்ஸ்தி²தாந்பார்த²: பித்ரூநத² பிதாமஹாந் ।
ஆசார்யாந்மாதுலாந்ப்⁴ராத்ரூந்புத்ராந்பௌத்ராந்ஸகீ²ம்ஸ்ததா² ॥ 26 ॥
ஶ்வஶுராந்ஸுஹ்ருத³ஶ்சைவஸேநயோருப⁴யோரபி ।
தாந்ஸமீக்ஷ்ய ஸ கௌந்தேய: ஸர்வாந்ப³ந்தூ⁴நவஸ்தி²தாந் ॥ 27 ॥
க்ருபயா பரயாவிஷ்டோ விஷீத³ந்நித³மப்³ரவீத் ।
அர்ஜுந உவாச —
த்³ருஷ்ட்வேமாந்ஸ்வஜநாந்க்ருஷ்ண யுயுத்ஸூந்ஸமுபஸ்தி²தாந் ॥ 28 ॥
ஸீத³ந்தி மம கா³த்ராணி முக²ம் ச பரிஶுஷ்யதி ।
வேபது²ஶ்ச ஶரீரே மே ரோமஹர்ஷஶ்ச ஜாயதே ॥ 29 ॥
கா³ண்டீ³வம் ஸ்ரம்ஸதே ஹஸ்தாத்த்வக்சைவ பரித³ஹ்யதே ।
ந ச ஶக்நோம்யவஸ்தா²தும் ப்⁴ரமதீவ ச மே மந: ॥ 30 ॥
நிமித்தாநி ச பஶ்யாமி விபரீதாநி கேஶவ ।
ந ச ஶ்ரேயோ(அ)நுபஶ்யாமி ஹத்வா ஸ்வஜநமாஹவே ॥ 31 ॥
ந காங்க்ஷே விஜயம் க்ருஷ்ண ந ச ராஜ்யம் ஸுகா²நி ச ।
கிம் நோ ராஜ்யேந கோ³விந்த³ கிம் போ⁴கை³ர்ஜீவிதேந வா ॥ 32 ॥
யேஷாமர்தே² காங்க்ஷிதம் நோ ராஜ்யம் போ⁴கா³: ஸுகா²நி ச ।
த இமே(அ)வஸ்தி²தா யுத்³தே⁴ ப்ராணாம்ஸ்த்யக்த்வா த⁴நாநி ச ॥ 33 ॥
ஆசார்யா: பிதர: புத்ராஸ்ததை²வ ச பிதாமஹா: ।
மாதுலா: ஶ்வஶுரா: பௌத்ரா: ஸ்யாலா: ஸம்ப³ந்தி⁴நஸ்ததா² ॥ 34 ॥
ஏதாந்ந ஹந்துமிச்சா²மி க்⁴நதோ(அ)பி மது⁴ஸூத³ந ।
அபி த்ரைலோக்யராஜ்யஸ்ய ஹேதோ: கிம் நு மஹீக்ருதே ॥ 35 ॥
நிஹத்ய தா⁴ர்தராஷ்ட்ராந்ந: கா ப்ரீதி: ஸ்யாஜ்ஜநார்த³ந ।
பாபமேவாஶ்ரயேத³ஸ்மாந்ஹத்வைதாநாததாயிந: ॥ 36 ॥
தஸ்மாந்நார்ஹா வயம் ஹந்தும் தா⁴ர்தராஷ்ட்ராந்ஸபா³ந்த⁴வாந் ।
ஸ்வஜநம் ஹி கத²ம் ஹத்வா ஸுகி²ந: ஸ்யாம மாத⁴வ ॥ 37 ॥
யத்³யப்யேதே ந பஶ்யந்தி லோபோ⁴பஹதசேதஸ: ।
குலக்ஷயக்ருதம் தோ³ஷம் மித்ரத்³ரோஹே ச பாதகம் ॥ 38 ॥
கத²ம் ந ஜ்ஞேயமஸ்மாபி⁴: பாபாத³ஸ்மாந்நிவர்திதும் ।
குலக்ஷயக்ருதம் தோ³ஷம் ப்ரபஶ்யத்³பி⁴ர்ஜநார்த³ந ॥ 39 ॥
குலக்ஷயே ப்ரணஶ்யந்தி குலத⁴ர்மா: ஸநாதநா: ।
த⁴ர்மே நஷ்டே குலம் க்ருத்ஸ்நமத⁴ர்மோ(அ)பி⁴ப⁴வத்யுத ॥ 40 ॥
அத⁴ர்மாபி⁴ப⁴வாத்க்ருஷ்ண ப்ரது³ஷ்யந்தி குலஸ்த்ரிய: ।
ஸ்த்ரீஷு து³ஷ்டாஸு வார்ஷ்ணேய ஜாயதே வர்ணஸங்கர: ॥ 41 ॥
ஸங்கரோ நரகாயைவ குலக்⁴நாநாம் குலஸ்ய ச ।
பதந்தி பிதரோ ஹ்யேஷாம் லுப்தபிண்டோ³த³கக்ரியா: ॥ 42 ॥
தோ³ஷைரேதை: குலக்⁴நாநாம் வர்ணஸங்கரகாரகை: ।
உத்ஸாத்³யந்தே ஜாதித⁴ர்மா: குலத⁴ர்மாஶ்ச ஶாஶ்வதா: ॥ 43 ॥
உத்ஸந்நகுலத⁴ர்மாணாம் மநுஷ்யாணாம் ஜநார்த³ந ।
நரகே நியதம் வாஸோ ப⁴வதீத்யநுஶுஶ்ரும ॥ 44 ॥
அஹோ ப³த மஹத்பாபம் கர்தும் வ்யவஸிதா வயம் ।
யத்³ராஜ்யஸுக²லோபே⁴ந ஹந்தும் ஸ்வஜநமுத்³யதா: ॥ 45 ॥
யதி³ மாமப்ரதீகாரமஶஸ்த்ரம் ஶஸ்த்ரபாணய: ।
தா⁴ர்தராஷ்ட்ரா ரணே ஹந்யுஸ்தந்மே க்ஷேமதரம் ப⁴வேத் ॥ 46 ॥
ஸஞ்ஜய உவாச —
ஏவமுக்த்வார்ஜுந: ஸம்க்²யே ரதோ²பஸ்த² உபாவிஶத் ।
விஸ்ருஜ்ய ஸஶரம் சாபம் ஶோகஸம்விக்³நமாநஸ: ॥ 47 ॥
இதி ஶ்ரீமஹாபா⁴ரதே ஶதஸாஹஸ்ர்யாம் ஸம்ஹிதாயாம் வையாஸிக்யாம் பீ⁴ஷ்மபர்வணி ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாஸூபநிஷத்ஸு ப்³ரஹ்மவித்³யாயாம் யோக³ஶாஸ்த்ரே ஶ்ரீக்ருஷ்ணார்ஜுநஸம்வாதே³ அர்ஜுநவிஷாத³யோகோ³ நாம ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய: ॥